Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
ભરતની અનાસક્તિ
ભારતવર્ષનું.એકછત્ર સાર્વભૌમ સામ્રાજ્ય મેળવીને પણ ભરતના મનમાં શાંતિ ન હતી. પોતાના નવ્વાણું ભાઈઓને ખોઈને નશ્વર રાજ્યના માટે પોતાના ભાઈઓના મનમાં જે અંતદ્વન્દ્વ એમણે ઉત્પન્ન કર્યું, એનાથી એમના મનમાં ખેદ હતો. પરિણામસ્વરૂપ સંપૂર્ણ ભરત ક્ષેત્ર ઉપર શાસન કરવા છતાં પણ એમના મનમાં એની પ્રત્યે કોઈ આસક્તિ ન હતી.
એક વખત ઋષભદેવ ભગવાન પોતાના શિષ્યોની સાથે વિનીતા નગરીના ઉદ્યાનમાં વિરાજમાન હતા. પ્રભુની દિવ્ય દેશના થઈ રહી હતી. એક શ્રોતાએ પૂછ્યું : “પ્રભો ! ચક્રવર્તી ભરત કઈ ગતિમાં જશે ?’’ પ્રભુએ કહ્યું : “મોક્ષમાં.” પ્રશ્નકર્તા મંદ સ્વરે બોલી ઊઠ્યો : “અહો ! ભગવાનના મનમાં પણ પુત્રના પ્રત્યે પક્ષપાત છે.’’
આ વાત ભરતના કાનો સુધી પહોંચી, તો ભરતને દુઃખ થયું કે - એમના કારણે ભગવાન પર આક્ષેપ કરવામાં આવી રહ્યો છે.’ એ વ્યક્તિના મનમાં ભગવાનની વાણી પ્રત્યે ઉત્પન્ન સંદેહના નિરાકરણ માટે એમણે એ વ્યક્તિને બોલાવીને કહ્યું : “તેલથી ભરેલો આ વાટકો લઈ વિનીતા નગરીના બજારોમાં ચક્કર લગાવીને આવ, પણ ધ્યાન રહે, જો વાટકામાંથી તેલનું એક પણ ટીપું નીચે પડશે તો તને ફાંસી આપવામાં આવશે.’
ભરતના આદેશાનુસાર એ વ્યક્તિ પૂરી વિનીતા નગરીમાં ફરી આવી. આ સમયે નગરીમાં જાત-જાતના મનોરંજક કાર્યક્રમો થઈ રહ્યા હતા, પણ મૃત્યુની બીકે એને કોઈની તરફ નજર સુધ્ધાં ઉઠાવવાનો અવસર નહિ આપ્યો. અતઃ જ્યારે મહારાજે એ વ્યક્તિને નગરમાં ચાલી રહેલા નાટક આદિ જોવાના વિષયમાં પૂછ્યું તો એ વ્યક્તિએ ઉત્તર આપ્યો : “જેના માથે મોતનો ભય હોય, એ નાટક વગેરે કેવી રીતે જોઈ શકે છે ?” એના પર ભરતે કહ્યું : “ભાઈ, જે પ્રકારે તું એક જીવનના મૃત્યુ-ભયથી સંત્રસ્ત થવાના કારણે નાટક વગેરે ન જોઈ શક્યો, એ જ પ્રકારે મારી સામે તો સુદીર્ઘકાળની મૃત્યુ પરંપરાનો ભય છે, જેના કારણે હું સામ્રાજ્ય સુખ અને લીલાનો ઉપભોગ કરવા છતાં પણ એમાં આસક્ત નથી થઈ શકતો. હું તનથી સંસારના સુખનો ઉપભોગ કરવા છતાં પણ મનથી પ્રાયઃ નિર્લિપ્ત જ રહું છું.”
ભરતના આ કથનને સાંભળી એ વ્યક્તિના મનમાં ભગવાન ઋષભદેવની વાત પ્રત્યે જે શંકા હતી તે દૂર થઈ ગઈ. ભરતના જનહિતકારી શાસનના કારણે જ આ દેશનું નામ ભારતવર્ષ પ્રસિદ્ધ થયું.
જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
७७
