Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
જ્યારે ભરતે પૂછ્યું કે - “શ્રમણોના માટે લાવવામાં આવેલા આ આહાર-પાનાદિનો સદુપયોગ કેવી રીતે થાય ? તો દેવેન્દ્રએ કહ્યું કે - “જે પણ તારાથી ગુણમાં અધિક હોય, એમને આ સામગ્રી આપી આદર-સત્કાર કર.” ભરતે બધી સામગ્રી શ્રાવકોને આપી અને કહ્યું કે - “તમે લોકો પોતાની જીવિકા માટે કોઈ વ્યવસાય ન કરો, તમારું કાર્ય શાસ્ત્રોનું શ્રવણ, અધ્યયન, પઠન, મનન તથા ગુરુની સેવા કરવી માત્ર છે. તમારી જીવિકાની વ્યવસ્થા રાજ્યના તરફથી થશે.” આ પ્રકારે જે શ્રાવક જીવિકા માટે આવતા, ‘માહણ' ‘માહણ' કહેતા અને ભોજન ગ્રહણ કરતા. ધીમે-ધીમે આ પ્રકારે જીવિકા માટે આવનારાઓની સંખ્યા નિરંતર અપ્રત્યાશિત રૂપથી વધવા લાગી, તો ભરતે આદેશ આપ્યો કે - “વ્યવસ્થાપક લોકો આગંતુકોની પૂછપરછ કરી પત્તો મેળવે અને માત્ર શ્રાવકોને જ આહાર પ્રદાન કરે.” પૂછપરછ દરમિયાન જે લોકો સાચા અને યોગ્ય પ્રતીત થાય એમને જ મહારાજની પાસે પહોંચાડવામાં આવતા અને મહારાજ એમને કાંકિણીરત્નથી ચિહ્નિત કરતા આ લોકો તથા એમના પુત્ર-પૌત્રો પરિગ્રહની પ્રવૃત્તિઓથી અલગ રહી લોકોને ‘માહન’ માહન’ ‘હિંસા ન કરો’નો ઉપદેશ આપતા આ પ્રકારે ‘માહણ' લોકો ઉત્પન્ન થયા. જે કાળાન્તરમાં ‘બ્રાહ્મણ’ કહેવાવા લાગ્યા.
ભરત દ્વારા પ્રત્યેક શ્રાવકના દેવ, ગુરુ, ધર્મ અથવા જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રરૂપી રત્નત્રયની આરાધનાના કારણે કાંકિણીરત્નથી ત્રણ રેખાઓ ખેંચવામાં આવતી, જે આગળ જતા યજ્ઞોપવીતના રૂપમાં પરિવર્તિત થઈ. આ પ્રકારે બ્રાહ્મણ વર્ણની ઉત્પત્તિ થઈ. આ રીતે ભગવાન આદિનાથથી લઈને ભરત ચક્રવર્તીના રાજ્યકાળ સુધીમાં ચાર વર્ણોની સ્થાપના થઈ.
ભરતનું કૈવલ્ય અને મુક્તિ
ભરત એક દિવસ વસ્ત્રાલંકારથી વિભૂષિત થઈ પોતાના શીશમહેલમાં ગયા. ત્યાં અરીસાઓમાં પ્રતિબિંબિત પોતાના સૌંદર્યને જોઈ સ્વયં મુગ્ધ થઈ રહ્યા હતા. પોતાની આંગળીઓની શોભાને નિહાળતી વખતે એમને લાગ્યું કે બધી આંગળીઓની વચ્ચે એક આંગળી શોભાવિહીન છે, કારણ કે એની વીંટી ક્યાંક પડી ગઈ છે. પછી એમના મનમાં વિચાર આવ્યો કે - જોઈએ કે વીંટીઓના ન રહેવાથી આંગળીઓ કેવી લાગે છે.' અને એમણે એક-એક કરીને બધી વીંટીઓ ઉતારી દીધી, પછી એમણે બધાં આભૂષણો પણ ઉતારી દીધાં. આભૂષણોના ઉતારતાં જ એમને પોતાનું
જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
૩૭ ૮૩
