Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
ઊઠ્યું. તેઓ વિચારવા લાગ્યા કે - “આ મહાપુરુષ કોણ છે ? જે પરિપૂર્ણ યૌવનકાળમાં જ વિશ્વવિજયી કામદેવ ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરી શ્રમણ બની ગયા છે. હું પણ જઈને ધર્મના વિષયમાં એમની પાસે કિંઈક વિશિષ્ટ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરું.' રાજકુમાર આચાર્યશ્રીની સેવામાં ઉપસ્થિત થયા. વંદન-નમન કર્યા પછી રાજકુમારે એમને કહ્યું : “ભગવન્! હું એ તો સમજી ગયો છું કે આ સંસાર નિસ્સાર છે, સંસારનાં બધાં સુખ નીરસ છે, કર્મોનો પરિપાક (ફળ) અતિ વિષમ છે, તથાપિ એ બતાવવાની કૃપા કરો કે સંસારસાગરથી પાર ઊતરવામાં કયો ધર્મ સક્ષમ છે?”
આચાર્ય શ્રી વિનયાનંદ રાજકુમારનો પ્રશ્ન સાંભળી ઘણા જ પ્રસન્ન થયા અને બોલ્યા: “સૌમ્ય, તું ધન્ય છે કે અતુલ રૂપયોવનની સંપત્તિના સ્વામી હોવા છતાં પણ તારા મનમાં ધર્મ પ્રત્યે જિજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થઈ છે. દાન, શીલ, તપ અને ભાવનાના ભેદથી ધર્મ ચાર પ્રકારનો છે. દાન પણ ચાર પ્રકારનાં છે - જ્ઞાનદાન, અભયદાન, ધર્મોપગ્રહદાન અને અનુકંપાદાન!
ધર્મનો બીજો ભેદ છે - શીલ પંચ મહાવ્રતોનું પાલન, ક્ષમા, મૃદુતા, સરળતા, સંતોષ, મનને વશમાં રાખવું, પ્રતિપળ-પ્રતિક્ષણ અપ્રમત્ત ભાવથી સજાગ રહી જ્ઞાનારાધના કરવી, પ્રાણીમાત્રને મિત્ર સમજવો તથા સંસારના બધા ક્રિયાકલાપોમાં મધ્યસ્થ ભાવથી નિરીહ, નિસ્ટંગ અને નિર્લિપ્ત રહેવું. આ શીલધર્મ છે.
ધર્મનો ત્રીજો ભેદ છે - તપધર્મ તપ બે પ્રકારના છે - બાહ્ય તપ અને આંતરિક તપ. અનશન, અવમોદર્ય, કાય-ફ્લેશ આદિ બાહ્યતપ છે; અને સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, ઇન્દ્રિયદમન આદિ આંતરિક (આત્યંતર) તપ. આ બંને પ્રકારની તપશ્ચર્યાઓની ઉત્તરોત્તર, અધિકાધિક આરાધના કરવી તપધર્મ છે.
ચોથા પ્રકારનો ધર્મ છે - ભાવના ધર્મ. ભાવનાઓ ૧૨ પ્રકારની છે, અતઃ ભાવના ધર્મ પણ ૧૨ પ્રકારના છે. જેમકે, (૧) અનિત્ય ભાવના (૨) અશરણ ભાવના (૩) સંસાર ભાવના (૪) એકત્વ ભાવના (૫) અન્યત્વ ભાવના (૬) અશુચિ ભાવના (૭) આસ્રવ ભાવના (૮) સંવર ભાવના (૯) નિર્જરા ભાવના (૧૦) લોકસ્વરૂપ ભાવના (૧૧) બોધિદુર્લભ ભાવના અને (૧૨) ધર્મ ભાવના. ( ૧૦૬ 39696969696969696969696969696ી જૈન ધર્મનો મોલિક ઇતિહાસ
