Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
સુચારુ રૂપે સમાજવ્યવસ્થાની આધારશિલા રાખી. જે લોકો શારીરિક દૃષ્ટિએ વધુ સુદૃઢ હતા, શક્તિ-સંપન્ન હતા, એમને લોકોની રક્ષાના કાર્યમાં નિયુક્ત કરી ઓળખાણ માટે એ વર્ગને ક્ષત્રિય વર્ણની સંજ્ઞા આપી. જે લોકો કૃષિ, પશુ-પાલન અને વસ્તુઓના ક્રય-વિક્રયનું વિતરણ કરવામાં અથવા વિત્ત-વાણિજ્યમાં નિપુણ સિદ્ધ થયા એ લોકોના વર્ગને વૈશ્ય વર્ણની સંજ્ઞા આપવામાં આવી. જે કાર્યોને કરવામાં લોકો પ્રાયઃ અનિચ્છા વ્યક્ત કરતા હતા, એ કાર્યોને કરવામાં પણ જે લોકોએ તત્પર થઈ જનસમુદાયની સેવામાં અભિરુચિ દેખાડી, એમને શૂદ્ર વર્ણની સંજ્ઞા આપવામાં આવી. આ પ્રમાણે ઋષભદેવના સમયમાં માત્ર ત્રણ વર્ણોની ઉત્પત્તિ થઈ - ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શૂદ્ર.
આપણા દેશના આદિ ભૂપતિ ઋષભદેવનું રાજ્ય નિતાંત લોકકલ્યાણની ભાવનાઓથી ઓતપ્રોત હતું. મહારાજ ઋષભદેવમાં પદલિપ્સા (લાલસા) લેશમાત્ર પણ ન હતી. એમને તો પ્રજાએ સ્વતઃ રાજા બનાવ્યા હતા અને એમણે પણ એકમાત્ર જનહિતાય, લોકકલ્યાણની ભાવનાથી અનુશાસન-પ્રિય, સ્વાવલંબી, સુસભ્ય સમાજની સંરચનાનો ભાર સંભાળ્યો હતો. માત્ર પ્રકૃતિ ઉપર નિર્ભર રહેનારાઓ પ્રકૃતિ-પુત્રોનાં માથા ઉપરથી જ્યારે કલ્પવૃક્ષની સુખદ છાયા ઊઠી ગઈ, તો ઋષભદેવે પોતાનો વરદ હાથ એમના માથા પર રાખ્યો અને એમને સુખી અને સ્વાવલંબી જીવન માટે ૧૦૦ શિલ્પ તથા અસિ, મસિ અને કૃષિ કર્મોની અંતર્ગત આવનારા બધા કાર્ય-કલાપોનું જ્ઞાન એ લોકોને સ્વયં તથા પોતાનાં પુત્ર-પુત્રીઓના માધ્યમે કરાવ્યું. પોતાના ઉત્તરોત્તર વધતા અનુભવના આધારે માનવ તીવ્રગતિથી નિરંતર આગળની તરફ વધતો જ રહ્યો. એ બધાનું સુખદ પરિણામ એ આવ્યું કે આપણા દેશનું ભૂમંડળ લીલાછમ ખેતરો, મોટા-મોટા બગીચાઓ, યાતાયાતના માટે નિર્મિત પ્રશસ્ત પથો, ગગનચુંબી ઇમારતો, ભવનો આદિથી મંડિત થઈ ઊઠ્યું. ધીમેધીમે અભાવ-અભિયોગનું આ ધરાથી નામ સુધ્ધાં ભૂંસાઈ ગયું.
વર્ષીદાન અને દીક્ષા
આ પ્રમાણે ઋષભદેવે પ્રથમ નરેન્દ્ર અને લોકનાયકના રૂપમાં ૬૩ લાખ પૂર્વ સુધી રાજ્યનું સંચાલન કરી, પ્રેમ અને ન્યાયપૂર્વક પ્રજાનું પરિપાલન કર્યું. ત્યાર બાદ સ્થાયી શાંતિ પ્રાપ્ત કરવા અને પવિત્ર.જીવન જીવવા માટે જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
૫૦
8
