________________
એવો ચંદ્ર પોતાના ૧૪માં અર્ધ્વમંડળ પર જતો એવો પર-ક્ષેત્ર પર ચાલીને ચંદ્રમાસ પૂર્ણ કરે છે. ઈશાનકોણથી નીકળતો એવો ચંદ્ર ૩ ઈશાન કોશના ચંદ્રને પર-ક્ષેત્ર ચાલીને ૧૭ + અગ્નિકોણમાં સૂર્યનું પરે-ક્ષેત્ર ચાલીને
૭.
૪
ચંદ્રમાસ પૂર્ણ કરે છે. નૈઋત્યકોણથી નીકળેલ ચંદ્ર
નૈઋત્યકોણમાં ચંદ્રનો પર-ક્ષેત્રમાં .
-
૧૮ + ૬૦ + ૩૧
32
વાયવ્યકોણથી સૂર્યનો પર-ક્ષેત્ર ચાલીને ચંદ્રમાસ પૂર્ણ કરે છે. બીજા સમય જતો એવો ચંદ્ર ૧૪માં મંડળમાં સ્વયમેવ પ્રવેશ કરીને ચાલ ચાલીને નક્ષત્ર માસ પૂર્ણ કરે છે. એ ગમનની ચંદ્ર માસમાં વૃદ્ધિ અનવસ્થિતરૂપે કહેવામાં આવી છે.
૧૮ અહીં શ્રી અમોલક ઋષિજી મ.
ન ૭+૩૧
૪ એક બે સ્થાનોમાં ગલત લખ્યું છે. જેને : અક
રૂપમાં લેવું જોઈએ. કોણનું નિરૂપણ ઐતિહાસિક દષ્ટિથી શોધનો વિષય છે તથા મહત્ત્વપૂર્ણ છે. અહીં ઓ. પુગેવાએરનો ગ્રંથ 'The Exact sciences in Antiquity' Providence 1957 દષ્ટવ્ય છે. આ સાથે જ બેબીલોનિયાનો એસ્ટ્રાનામિકલ યૂનિફોર્મ ટેકસ્ટસ (Astronomical unieform Texts) પણ દૃષ્ટવ્ય છે. જેના પર એનું અનેક વર્ષો પર્યંત કામ ચાલેલ છે. સૂત્ર ૧૧૩૧, પૃ. ૧૮૩
સર્વ પ્રથમ ચંદ્ર સાથે નક્ષત્રોનો યોગકાળ લેવામાં આવ્યો છે. અહીં દેશ, કાળની બન્ને સ્થિતિ માપ લઈને ચંદ્રથી એ નક્ષત્રનો યોગ આગળના કાળમાં અન્ય દેશમાં હોવાનું) લેવામાં આવે છે. જે ચંદ્ર મંડળના જે દેશમાં જે નક્ષત્રથી આજ યોગ કરે છે તે ૨૮ નક્ષત્રોના યોગકાલના ૮૧૯ + + 4 મુહૂર્ત કાળ વ્યતીત થવા પર તે ચંદ્ર મંડળ ના અન્ય દેશ (ભાગ)માં અન્ય સદશ નક્ષત્રથી યોગ કરે છે. સમસ્ત નક્ષત્રો સાથે યોગ કરવાને માટે ચંદ્ર અલગ-અલગ વિસ્તારવાળા નક્ષત્રોથી ભિન્ન-ભિન્ન કાળોમાં યોગ કરતો એવો ચક્રવાલને પૂર્ણ કરે છે. ઉપરોક્ત કુલ મુહર્ત કાળની ઉત્પત્તિનું કારણ ગણિત દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે.
૬ અભિજિતું નક્ષત્રનું અતિક્રમણ ૯ ૧૫ મુહૂર્ત યોગવાળા ૬ નક્ષત્રોનું અતિક્રમણ ૧૫ X ૬ = ૯૦ મુહૂર્તમાં કરે છે. ૪૫ મુહૂર્ત યોગવાળા ૬ નક્ષત્રોનું અતિક્રમણ ૪૫ x 9 = ૨૭૦ મુહૂર્તમાં કરે છે. ૩૦ મુહૂર્ત યોગવાળા ૧૫ નક્ષત્રોનું અતિક્રમણ ૩૦ x ૧૫ = ૪૫૦ મુહૂર્તમાં કરે છે.
55 ચક્રવાલમાં સમસ્ત નક્ષત્રોનો ચંદ્રથી યોગ કાળ = ૮૧૯ + $ + દર મુહૂર્તમાં કરે છે. બીજા ચક્રમાં પુનઃ એટલો સમય લાગે છે, એથી પ૬ નક્ષત્રોનો યોગ કાળ -
= ૨ – (૮૧૯ + $ + ર ) = ૧૬૩૮ + + + 9, = ૧૬૩૮ + $ + 18
૫ = ૧૬૩૮
૬૨ x ૬૭ * ૬૨ x ૭ = ૧૩૮ + $ + ડર મુહૂર્ત લાગે છે.
૨૪
૨ ૬૨ ૪૭ મુહૂર્તમાં -
+
+
+
ba
} {
{}x{}
$ $
$
$ $
$ $
38
ઉં{G}{G}{3}
}¢¢}{G}{G}{G}G}{G} :
Jain Education International
For Prvale & Personal use only
www.jamemoraty.org
