________________
સૂત્ર ૧૦૨૦-૧૦૨૨ તિર્થક લોક : જ્યોતિષ્કોની પંક્તિયા
ગણિતાનુયોગ ભા.-૨ ૪૭ जोइसियाणं मंडलसंकमणं
જ્યોતિષ્કોનું મંડળ સંક્રમણ : ૨૦ ૨૦. ર ર-
વિલા , જ અદેવસંવાનો નત્યિા ૧૦૨૦. ચંદ્ર અને સૂર્ય પોત-પોતાના મંડળોમાં આભ્યન્તર, मण्डलसंकमणं पुण सब्भंतर-बाहिरं तिरिए ॥१
બાહ્ય તથા ત્રાંસા ક્ષેત્રમાં મંડળ સંક્રમણ કરે છે. પરંતુ
ઉર્ધ્વ અને અધો (નીચેના) ક્ષેત્રમાં સંક્રમણ કરતા નથી. -મૂરિય. વ. ૨૬, સુ. ૧૦૦ अणवट्ठिया अवट्ठिया वा जोइसिया
અનવસ્થિત અને અવસ્થિત જ્યોતિષ્ક : ૨ ૦ ૨૧. સંતોમગુરૂ રે, દવંતિ ચારોવા ૩ ૩વવUTTI ૧૦૨૧. મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન તેમજ સંચરણ કરનારા पंचविहा जोइसिया, चन्दा सूरा गहगणा य ॥
(ચંદ્ર-સૂર્ય-ગ્રહ-નક્ષત્ર અને તારા) એ પાંચ પ્રકારના
જ્યોતિકદેવ અનવસ્થિત (અશાશ્વત છે એ સિવાય तेण परं जे सेसा, चंदाइच्च-गह-तार-णक्खत्ता ।
મનુષ્યક્ષેત્રની બહાર જે ચંદ્ર-સૂર્ય-ગ્રહ-નક્ષત્ર અને णत्थि गई णवि चारो, अवट्ठिया ते मुणेयव्वा ॥२ તારા છે તે બધા ગતિ કરતા નથી અને સંચરણ કરતા - મૂરિય. વ. ૬, કુ. ૨૦ ૦
નથી. એટલે એને અવસ્થિત (શાવત)જાણવાં જોઈએ दीवसमुद्देसु जोइसियाणं संखाजाणण-विही
દ્વિીપ-સમુદ્રોની જ્યોતિષ્કોની સંખ્યા જાણવાની વિધિ : ૨૦ ૨૨. હો તો ગંધુદી સf-દુનિયા મ ત્રવો . ૧૦૨૨. જંબુદ્વીપમાં બે ચંદ્ર અને બે સૂર્ય છે એ એનાથી બે ગણા लावणिगा य तिगुणिया ससि सूरा-धायइसंडे ॥३
લવણસમુદ્રમાં છે અર્થાતુ ચાર ચંદ્ર, ચાર સૂર્ય છે અને લવણસમુદ્રથી ત્રણ ગણા ધાતકીખંડમાં (બાર ચંદ્ર અને બાર સૂર્ય) છે. (જેમકે- ધાતકીખંડના બાર ચંદ્ર બાર સૂર્યને ત્રણ ગણા કરતા છત્રીસ થયા એમાં જંબૂદ્વીપ અને લવણસમુદ્રની ચંદ્ર સંખ્યા છ ઉમેરતા કાલોદ સમુદ્રમાં બેત્તાલીસ ચંદ્ર
અને બેતાલીસ સૂર્ય હોય છે.) धायइसंडप्पभिई उद्दिट्ट तिगुणिया भवे चन्दा।
બેંતાલીસ ને ત્રણ ગણા કરીએ એટલે એકસો છવીસ आइल्ल चन्दसहिया, अणंताराणंतरे खेत्ते ।।
થયા. એમાં જંબુદ્વીપ, લવણસમુદ્ર અને ધાતકીખંડની ચંદ્ર સંખ્યા અઢાર ઉમેરતા પુષ્કરવરદ્વીપમાં એકસો
ચાલીસ ચંદ્ર અને એકસો ચાલીસ સૂર્ય હોય છે. रिक्खग्गह तारग्गं, दीवसमुद्दे जहिच्छसे नाउं ।
દ્વીપ અને સમુદ્રના નક્ષત્ર, ગ્રહ અને તારાઓની तस्स ससीहिं गुणियं, रिक्खग्गह-तारागाणं तु ॥
સંખ્યા જો જાણવી હોય તો એની સંખ્યાને ચંદ્ર સંખ્યા
વડે ગુણવાથી નક્ષત્ર ગ્રહ અને તારાઓની સંખ્યા -નીવા.. ૩, ૩.૨, ૩, ૨૭૭ જાણી શકાશે.
ઉદાહરણ - એક ચંદ્રના પરિવારમાં અઠ્ઠાવીસ નક્ષત્ર હોય છે અને લવણ સમુદ્રમાં ચાર ચંદ્ર છે. અઠ્ઠાવીસને ચાર વડે ગુણતા એકસો બાર નક્ષત્ર લવણ સમુદ્રમાં છે. એ પ્રમાણે એક ચંદ્રના ગ્રહો અને તારાઓની સંખ્યાને ચાર વડે ગુણતા લવણ સમુદ્રમાં ગ્રહો અને તારાઓની સંખ્યા જાણી શકાય છે. એવી રીતે સર્વત્ર ગુણાકાર કરવો.
(ख) चन्द. पा
ચંદ્ર. પા. ૨૬, મુ. ૧ ૦ ૦ () નવી. પરિ. ૩, ૩. ૨, મુ. ૨૭૭ - (૪) વન્દ્ર. . , સુ. ૧ ૦ ૦ गाहा - दो चन्दा इह दीवे, चत्तारिय सागरे लवणतीए।
धायइंसडे दीवे, बारस चंदा य सूरा ॥ () સૂચિ , ૫. ૨૬, મુ. ૧ ૦ ૦
(૩) વન્દ્ર. વ. ૬૧, . ૧ ૦ ૦
व सागरे लवणती
- નીવા. , ૩, ૩૨, . ૨૭૭
- સૂરિ પ. ૨૬, મુ. ૨૦ ૦
इसडे दीवे
૪,
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
