________________
સૂત્ર ૧૪૧૧
૭ પરિશિષ્ટ-૧
ગા, તી, સના સ્વપ્ન
१४११.
૨.
3.
૨.
૩.
૪.
૧.
૨.
• જે વિષયાનુસાર સંકલિત ન થઈ શક્યા એમનો આમાં સમાવેશ કર્યો છે.
૧.
વિવેચન –
૧.
૩.
૪.
चत्तारि एक्का पण्णत्ता, तं जहा-
૧.
૨.
એકા, કતી, સર્વના પ્રરૂપણ
(૧) વિદ્ વર, (૨) માડણ વણ, (૩) પાવે, (૪) સંમદે વવÇ × चत्तारि कती पण्णत्ता, तं जहा-
(૧) વિદ્યુતી, (૨) માયતી, (૨) પખ્તવતી,
(૪) સંહિતી P
વૃત્તરિ સત્તા વળત્તા, તં નહા-
(૧) જમ સવ્વર, (૨) નળ સર,
(૨) ઞાપ્ત સવર્, (૪) શિરવસેન સવ્વપ્
-- ટાળું. મ. ૪, ઉદ્દેશ ૨, સુ. ૨૨૭
એકા, કતી, સર્વના પ્રરૂપણ :
૧૪૧૧.
ગણિતાનુયોગ ભા.-૨ ૪૨૯
ચાર (પ્રકારના) એક કહેવામાં આવ્યા છે, જેમકે
(૧) દ્રવ્ય એક,
(૩) પર્યાય એક,
ચાર (પ્રકારના) કતિ = અનેક કહેવામાં આવ્યા છે,
જેમકે
(૧) દ્રવ્ય કતિ,
(૩) પર્યાય કતિ,
ચાર (પ્રકારના) સર્વ
(૧) નામ સર્વ, (૩) આદેશ સર્વ,
Jain Education International
દ્રવ્ય એક – લોકમાં અનન્ત જીવ દ્રવ્ય છે અને અનન્ત અજીવ દ્રવ્ય છે - દ્રવ્યત્વની અપેક્ષાએ જીવ દ્રવ્ય એક છે. અજીવ દ્રવ્ય પણ એક છે.
(૨) માતૃકા એક,
(૪) સંગ્રહ એક.
(૨) માતૃકા કર્તિ, (૪)સંગ્રહ કતિ.
કહેવામાં આવ્યા છે, જેમકે -
(૨) સ્થાપના સર્વ,
(૪) નિરવશેષ સર્વ.
માતૃકા એક – ઉત્પાવ-વ્યય-ધ્રોવ્યયુક્ત” આ માતૃકાપદ એક છે. એના ત્રણ પદ છે - (૧) ઉત્પાદ (૨) વ્યય(૩)ધ્રોવ્ય દ્રવ્યમાં એક પર્યાય ઉત્પન્ન થાય છે. દ્રવ્યની એક પર્યાય નષ્ટ થાય છે અને દ્રવ્ય ધ્રુવ રહે છે.
લોકમાં સ્થિત અનન્તાનન્ત જીવાજીવ દ્રવ્યોનો આ માતૃકાપદ એક છે.
પર્યાય એક – લોકમાં અનન્ત દ્રવ્ય છે. - પ્રત્યેક દ્રવ્યોની અનન્તાનન્ત પર્યાયો છે પરંતુ પર્યાયત્વની અપેક્ષાએ પર્યાય એક છે.
સંગ્રહ એક - સંગ્રહ અનેક પ્રદાર્થોનું હોય છે. તે અનેકોનો સંગ્રહ એક કહેવામાં આવે છે.
જેમ 'વૃક્ષ’ શબ્દથી એક વૃક્ષ પણ કહેવાય છે અને અનેક વૃક્ષ પણ કહેવાય છે.
દ્રવ્ય કતિ - પ્રત્યેક દ્રવ્યની અપેક્ષાએ લોકમાં અનેક અર્થાત્ અનન્ત દ્રવ્ય છે.
માતૃકા કતિ – વિભિન્ન નયોની અપેક્ષાએ માતૃકાપદ અનેક છે. જેમકે – ગૃહસ્થ આ માતૃકાપદ છે – ગૃહસ્થમાં બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શૂદ્ર (આવી) જાય છે. બ્રાહ્મણ - આ પણ માતૃકાપદ છે. બ્રાહ્મણમાં દાધીચ, ગૌડ વગેરે અનેક છે આ પ્રમાણે અનેક માતૃકાપદ છે.
પર્યાય કતિ – પ્રત્યેક પર્યાયની અપેક્ષાએ એક દ્રવ્યના અનેક પર્યાય છે અતીતકાળમાં એક દ્રવ્યના અનેક પર્યાય થયા છે અને ભવિષ્યકાળમાં પણ એક દ્રવ્યના અનેક પર્યાય થશે.
સંગ્રહ કતિ – અવાન્તર જાતિઓની અપેક્ષાએ અનેક સંગ્રહ છે, જેમકે - એક ઉદ્યાનમાં અનેક વૃક્ષોનો સંગ્રહ હોય છે. પરંતુ કેરી, દાડમ, જાંફળ, આંબલી, ઉમરો વગેરે અવાન્તર જાતિઓની અપેક્ષાએ અનેક સંગ્રહ છે,
નામ સર્વ – કોઈ વ્યક્તિનું નામ 'સર્વ' નામ છે. તે નામ સર્વ છે.
સ્થાપના સર્વ – કોઈ એક વ્યક્તિ કે પદાર્થમાં સર્વની સ્થાપના કરવી તે સ્થાપના સર્વ છે.
For Private Personal Use Only
(૩ નં. ની બાકી ટિપ્પણ પા.નં. ૪૩૦ ૫૨)
www.jainelibrary.org
