________________
સૂત્ર ૧૩૨૫
કાળ લોક : ઔપમિક કાળનું પ્રરૂપણ
ગણિતાનુયોગ ભા.-૨ ૩૬૫
अट्ठ जवमज्झे से एगे 'अंगुले' । एएणं अंगुलपमाणेणं-- છ અંગુf “Tો', बारस अंगुलाई 'विहत्थी', चउव्वीसं अंगुलाणि 'रयणी', अडयालीसं अंगुलाई 'कुच्छी' । छण्णउई अंगुलाणि से एगे दण्डे इवा, घणूड वा, जूए इवा, नालिया इवा, अक्खेवा, मूसले इवा। एएणं धणुप्पमाणे गं -- दो धणु सहस्साई TIS', પારિ 3યારું નો'
एएणं जोयणप्पमाणे णं- जे पल्ले जोयणं आयाम-विक्खंभेणं,जोयणं उड्ढं उच्चत्तेणं, तं तिगुणं सविसेसं परिरएणं से णं एगाहियवेयाहिय-तेयाहिय, उक्कोसं सत्तरत्तप्परूढाणं .. संसट्टे सन्निचित्ते भरिते वालग्गकोडीणं । तेणंवालग्गेनोअग्गीदहेज्जा.नोवातोहरेज्जा, नो कुत्थेज्जा, नोपरिविद्धंसेज्जा, नो पूतित्ताए हव्वमागच्छेज्जा। ततोणं वाससए वाससए गए एगमेगं बालग्गं अवहाय जावइएणं कालेणं से पल्ले खीणे नीरए, निम्मले, निट्ठिए, निल्लेवे अवहडे विसुद्धे भवइ ।
આઠ યવમધ્ય જેટલી એક આંગળી' હોય છે આ અંગુલના પ્રમાણથીછ આંગળી જેટલો એક પાદ' હોય છે. બાર આંગળી જેટલી એક વેંત હોય છે. ચોવીસ આંગળી જેટલો એક હાથ’ હોય છે. અડતાલીસ આંગળી જેટલીએક કુક્ષી” હોય છે. છ— આંગળી જેટલો એક દંડ થાય છે. આ પ્રમાણે ધનુષ, ધૂપ, નાલિકા, અક્ષ અને મૂસલ પણ છ— આંગળીની હોય છે. આ ધનુષ પ્રમાણથી -બે હજાર ધનુષ જેટલો એક ગાઉ' હોય છે અને ચાર ગાઉનો એક યોજન' હોય છે.
આ યોજન પ્રમાણથી – એક યોજન લાંબો- પહોળો, એક યોજન ઊંચો, કંઈક વધુ ત્રણગણી
પરિધિવાળા પલ્ય (ખાડો) એક દિવસ, બે દિવસ, ત્રણ દિવસ ઉત્કૃષ્ટ સાત દિવસના ઉગેલા કરોડો બાલાઝો (અઝઅણી)થી ઠાસોઠાસ ભરવામાં આવે. જેનાથી તે બાલાગ્ર અગ્નિથી નબળે, પવનથી ન ઉડે, પાણીથી ન ભીંજાય, ન નષ્ટ થાય અને ન સડે. એવા પલ્પથી, સો-સો વર્ષ વીત્યા પછી એક બાલાગ્ર કાઢવામાં આવે, એ નીકળતાનીકળતા જેટલો કાળ (સમય) માં તે પલ્ય ખાલી (થઈ) જાય, નિરજ (ધૂળવગર) થઈ જાય નિર્મલ(સર્વથા ખાલી)થઈ જાય, નિર્લેપ થઈ જાય, અપહૃત થઈ જાય, વિશુદ્ધ થઈ જાય.
એટલા કાળ પલ્યોપમ કહેવામાં આવે છે. પ્ર. સાગરોપમનું સ્વરૂપ કેવું છે? ઉ. ગાથાર્થ- ઉક્ત પ્રમાણવાળું દસ કરોડાકરોડ
પલ્યોપમ જેટલું એક સાગરોપમનું પ્રમાણ હોય છે.
से तं पलिओवमे। . પિં સારોવમે? उ. गाहा-एएसिं पल्लाणं, कोडाकोडी हवेज्ज दस
ગુજયા तं सागरोवमस्स तु, एक्कस्स भवे परिमाणं ॥४
- સમ. ૨૬, મુ. ૩
वावहारिएणं छण्णउइ अंगुलाई अंगुलप्पमाणेणं धणू, एवं नालिया-जुगे-अक्खे-मूसले वि। (૪) અનુ. સુ. ૩૪૪, ૩૪૫ (૩) સમ. ૪, કુ. ૬ (ફક્ત યોજન પ્રમાણ સૂચક સૂત્ર)
(ग) ठाणं अ. ८, सु. ६३४ मागहस्स णं जोयणस्स अट्ट धणुसहस्साई निधत्ते पण्णत्ते। રૂ. નં–. વ . ૨, મુ. ૨૬
૪. ટામાં મ. ૨, ૩, ૪, મુ. ૨૨ ૦ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
