________________
એક ઉદાહરણ સોળ રાશિગત અલ્પાબહત્વ છે. અનન્તગુણા દર્શાવવા માટે ખ” સંદષ્ટિનો ઉપયોગ થાય છે. * જો સોળ જીવરાશિ છે. તો ૧૬ખ પુદગલ રાશિ છે. ૧૬ ખરબ કાળની સમય રાશિ છે. અને ૧૬ખ ખરાબ સમસ્ત આકાશ પ્રદેશ રાશિ હોય છે. અલ્પબહત્વ વિધિનો ઉપયોગ ત્યાં થાય છે. જ્યાં કોઈ રાશિનું સ્થાન નિર્ધારણ અનેક રાશિઓનું પ્રતિવેશમાં તથા અંતર પર પરિમિત અથવા પારપરિમિત દશામાં કરવાનું હોય છે. અતીતકાળ સમય રાશિ (....૪,૩, ૨,૧) માનવાથી એનાંથી અનાગત કાળ સમય રાશિ (૧,૨,૩,૪,.)ને, જ્યાં વર્તમાનકાળ હોય, ત્યાં ૦ અનન્ત ગુણા માનવામાં આવ્યા છે. HRA (Mensuration)
સત્રકતાંગના અભિમતમાં, ગણિતમાં રેખાગણિત કમલ છે... અને શેષ અવર છે. વાસ્તવમાં જો બીજગણિત તર્ક પર આધારિત થાય છે. તો રેખાગણિત અન્તઃ પ્રશા પર. કરણાનુંયોગ વિષયક ગ્રંથ લોકના રેખાગણિત પર આધારિત તો છે જ, સાથે જ બીજ ગણિતીય સંબંધ પણ.
તત્વાર્થાધિગમ ભાગ્ય (ઉમાસ્વાતિ) માં નીચે લખેલ માપિકી સુત્ર ઉપલબ્ધ છે.
માની લો કે - વૃત્તની પરિધિ "પ” વ્યાસ 'વ્યા ક્ષેત્રફળ છે, ચાપ ચા ચાપ-કર્ણ અક” બાપા બ” તેમજ ત્રિજ્યા 'ત્રિ' હોય તો.
(૧) ૫ = V૧૦ (વ્યા) (૨) ક્ષે = 3 પ.વ્યા. (૩) ક = V ૪ બા (વ્યા-બા) (૪) બા = (વ્યા - Vા - )
ચા = બાર + કર (૬) વા = (બા + + બા
(૭) બે સમાન્તર ચાપકર્ણોની વચ્ચે કોઈ વૃત્તની પરિધિના ભાગ સંવાદી ચાપોની વચ્ચેનું અંતર કરતા અડધુ હોય છે.
(૮) બા = Vચા - કર + ૬
આ બધા સૂત્ર સંબુદ્વીપ સમાસમાં પણ ઉપલબ્ધ છે. એજ સૂત્ર સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ, કરણ ભાવના, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં પણ છે. જ્યાં ગોલના ખંડ સમાન ઈષપ્રામ્ભારાનું વિવરણ પણ મળે છે.
મહાવીરાચાર્ય દ્વારા પણ એજ સૂત્રોની પુનરાવૃત્તિ થઈ છે. [(બાદર) ચા = V પબા + કર
(સૂક્ષ્મ) ચા = V બાર + કરે
સિકન્દરિઆના હેરન (લ. ર00) એ પરિધિમંડને અર્વવૃતથી ઓછી લઈને નીચે જણાવેલ સૂત્ર શોધી કાઢ્યું છે. ૧. ધવલા, ભાગ. 3, પૃ. ૩૦,૩૧ ૨. અ.સ.ગો.પૃ. ૫ વગેરે ૩. તત્ત્વા. ૧,૮, ૧૦, પૃઉ ૪૨૧
૪. શ્રુતસ્કન્ધ અ. ૨, શ્લો. ૧૫૪ ૫. તત્વા. ભા. (૧૯૦૩).
૬. અ.૩, ગ્લો. ૧૧. ૭. ગ.સા.સ. ૭.૪૩, ૭૩ ૧/૨
૮. હીથ, ભાગ-૨, પૃ. ૩૮૧, (૧૯૨૧) } <s} } {6}¢¢}¢ ¢ }}}}¢} 72 } } } } } } } $ {9]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
