Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 28

જેટલા પૈસા ખર્ચાયા તેને જતા કરીને દવા બંધ કરશે કે નવો ડોકટર શોધશે.
એવી જ રીતે જે સાધુઓ પાસે રોજ ધમ સાંભળીએ તેમાં પસા તે પડતા નથી પણ કીમતી સમય તો આપ જ પડે છે. જે આટલો સમય આપ્યા પછી પણ તેને અમલ ન થતો હોય તે ઉપદેશ આપવાની રીત બદલવી જોઈશે. ઉપદેશ આપવા છતાં લોકોની અમલ કરવાની ઈચ્છા નથી, એમ હું માનવા તૈયાર નથી. પણ કક્ષા અને ભૂમિકા જોઈને ઉપયોગી ઉપદેશ અપાય; સિદ્ધાંત સાથે વહેવારનો મેળ બેસાડીને અપાય તે અમલ થવામાં વાર લાગતી નથી. પણ, જયાં સાધુઓ લોકોનું ધેરણ, ઘડતર જોયા વિના કેવળ આધ્યાત્મિક વાતે જ વધારીને સમાજવ્યાપી ક્રાંતિ કરવા ઇચ્છે છે, તેમના અહર ઉપદેશોને અમલ કયાંથી થઈ શકે?
ગાંધીજીએ સર્વપ્રથમ રાજકારણના ક્ષેત્રને લીધું. કાકા કાલેલકર તેમને પૂછ્યું: “આપ મોક્ષ માટે ઉદ્યમ કરો તે એ સમજાય પણ આ રાજકારણના ગંદવાડમાં શા માટે પડ્યા છો?”
ગાંધીજીએ કહ્યું ઃ આ રાજકારણની ગંદવાડ કોઈકે તે સાફ કરવી પડશે? જે આધ્યાત્મિક પુરૂષ નહીં કરે તે બીજું કોણ કરશે?” માતા જે કાળજીથી બાળકના ગંદવાડને સાફ કરશે તે આયા નહીં કરી શકે. કેમકે તેને બાળકની સાથે આત્મીય સંબંધ છે. વળી મા તે બાળકના શરીરને ખૂણેખાંચરે ક્યાંયે પણ મેલ હશે તો તે પણ સાફ કરશે. એવી જ રીતે અનુબંધકારે રાજ્ય, સમાજ કે સાધકના જીવનને ખૂણેખાંચરે મેલ ન રહી જાય તેને વિચાર બરાબર કરવો પડશે
એટલે જેમ, ધર્મ (સત્ય અહિંસાદિ) સાથે અનુબંધકારને અનુબંધ છે તેમજ સમાજકારણ અને રાજકારણમાં પણ તેણે ધર્મ અને નીતિને પ્રવેશ કરાવવો પડશે. કારણ કે જે લોકો તમે ગુણ–પ્રધાન છે તેમને શિક્ષા કરવા માટે રાજયની જરૂર રહેવાની, તેમજ રજોગુણ–