Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 26

ક્ષેત્ર, કાળ જોઈને પછી દરેક વાતમાં પ્રવૃત્ત થવું જોઈએ; પિતાના આત્માને તેમાં જોડી દેવા જોઈએ.
ઘણા લોકો અને ખાસ કરીને સંત વિનોબા અને સર્વોદય વાદી ઘણા લોકો કેવળ વ્યક્તિ વિકાસ ને મહત્વ આપી, સમાજ-સંગઠનનાં અનિષ્ટોથી ડરી જઈને દૂર ભાગે છે. પણ એમ ભાગવાથી કોઈ પણ અર્થ સરતો નથી. સમાજને જે નવાં મૂલ્યોનાં ક્રાંતિના કાર્યક્રમમાં ન જોડવામાં આવે કે તેનું આ રીતે ધડતર ન કરવામાં આવે તે ભલે વ્યક્તિ ગમે તેટલી મહાન કાં ન હોય કે ઘડાયેલી ન હોય પણ સંસ્થાકીય બળના અભાવે તે વ્યક્તિના આદર્શો કોઈ પણ રીતે ઉપયોગી થતા નથી.
એવી જ રીતે કોઈ પણ વ્યકિત ભલે સારામાં સારી હેય પણ જે તે ઘડતર પામેલી ન હોય કે એમાં સંસ્થાકીય બળ ન હોય તેવી વ્યકિતને જાહેર પ્રતિષ્ઠા આપવામાં જોખમ રહેલું છે. ઘણું ચેર અને બહારવટિયાઓ સારા માણસ હોય છે. સટ્ટો કરનારાઓ ભલે મેંઢથી લિયા–દિયા” કરે છે પણ નફો નુકશાન કરેડનું હોવા છતાં ફરતા નથી. એ પણ નીતિ અને સત્ય જ કહી શકાય છે. તે છતાં સટ્ટાને વ્યવસાય નીતિ કે સત્યને છે, એમ કોઈ સ્વીકારશે નહીં.
એટલે રાજ્યશાસનથી સાચે સાધક કે ક્રાંતિકાર કદિ અલગ ન રહી શકે. કેવળ રાજ્યના અનિષ્ટો જોઈને અલગ રહેવાની પ્રવૃત્તિથી તે રાજય સાથે અનુબંધ બગડે અને અનિષ્ટોને વિકસવાની તક મળે.
જનશાસન : રાજયશાસનની સાથે બીજું જે શાસન તેમણે આપ્યું તે હતું જનશાસન જ્યાં સુધી પ્રજામાં અનુશાસન ન આવે એ લોકે પરસ્પરના લાભ માટે નીતિ ધર્મની દષ્ટિએ ધંધે વગેરે ન કરે ત્યાં સુધી લોકજીવન ન ટકી શકે. એ માટે એમણે ચારે વર્ણોના કાર્યોની ગોઠવણ મર્યાદા, પદ્ધતિ તેમજ ખેતી અને વિવિધ ઉદ્યોગે, કળાઓ લેકોને બતાવ્યાં.
જિનશાસન : આ પછી સાધકોને વર્ગ અને તેનું શાસન તેમણે આપ્યું. સાચે સાધક કોને કહેવાય ? એને શું જોઈએ અને શું ન