Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 34

(૧૯)
सुद्धी
गिद्धी
ચેય (ર૪૬) પવો (૨૭૬૬) વિવારે (૨૪) પ્રથમા એકવચનમાં ‘'કાર થાય છે
પ્રથમ એકવચનમાં ‘ો' કાર થાય છે– વીરે (૨રાદ્)
મળમુત્તો (ફરારૂ) ધીરે (ધારૂ) શબ્દભેદઅર્ધમાગધી મહારાષ્ટ્રી અર્ધમાગધી
મહારાષ્ટ્રી મુળા (રકારૂ8)
कम्मेण
સીદી (રૂા૨૨) વેયસ (રા૨૬)
वेयाणं તે છે (રારૂરૂ)
चीइच्छं વિસાનિસેઢિ (રા૪) विसरिसेहि fમનૅવવુયા (૨૦૧૬)
मिलिच्छा, मिच्छा કુવીનર્સ (૨૪ારૂ) વારસ (૨૩૭) મારપI (રાઉ૩)
વહણી (રબા૨૬) ૧દી (૬૪)
પડુપ્રશ્ન (૨૬ર્o ૧૩)
પપુષ્પન્ન (૭૨) ઉત્તરાધ્યયનમાં અર્ધમાગધીની સાથે સાથે મહારાષ્ટ્રી પ્રાકૃતના પ્રયોગો પણ મળે છે. એથી ભાષાની દૃષ્ટિએ તેને ભાષાદ્વયની મિશ્રિત કૃતિ કહી શકાય. ૧૭. ઉત્તરાધ્યયનના વ્યાખ્યા-ગ્રંથો
જૈન આગમોમાં ઉત્તરાધ્યયન સર્વાધિક પ્રિય આગમ છે. તેની પ્રિયતાનું કારણ તેના સરળ કથાનકો, સરસ સંવાદો અને રસભર રચનાશૈલી છે. તેની સર્વાધિક પ્રિયતાના સાહ્ય વ્યાપક અધ્યયન-અધ્યાપન અને વિશાળ વ્યાખ્યા-ગ્રંથો છે. જેટલા વ્યાખ્યા-ગ્રંથો ઉત્તરાધ્યયનના છે, તેટલા બીજા કોઈ આગમના નથી. ૧. નિયુક્તિઃ
આ ઉત્તરાધ્યયનના પ્રાપ્ત વ્યાખ્યા-ગ્રંથોમાં સહુથી પ્રાચીન છે. તેમાં પપ૭ ગાથાઓ છે. લઘુ કૃતિ છે, પરંતુ તેમાં અનેક મહત્ત્વપૂર્ણ સૂચનો મળે છે. એટલા માટે તે ઉત્તરવર્તી બધા વ્યાખ્યા-ગ્રંથોની આધારશીલા બની રહી છે. તેના કર્તા દ્વિતીય ભદ્રબાહુ (વિ. ૬ઠ્ઠી શતાબ્દી) છે. ૨. ચૂણિ :
આ પ્રાકૃત-સંસ્કૃત મિશ્ર ભાષામાં લખાયેલી ઉત્તરાધ્યયનની મહત્ત્વપૂર્ણ વ્યાખ્યા છે. આમાં અંતિમ અઢાર અધ્યયનોની વ્યાખ્યા ખૂબ જ સંક્ષેપમાં છે. ગ્રંથની પ્રશસ્તિમાં ગ્રંથકારે પોતાનો પરિચય “ગોપાલિક મહત્તર શિષ્ય તરીકે આપ્યો છે.' તેમનો અસ્તિત્વ-કાળ વિક્રમની સાતમી શતાબ્દી છે. ૩. શિષ્યહિતા (બૃહદ્રવૃત્તિ કે પાઈપ-ટીકા) :
ઉત્તરાધ્યયનની સંસ્કૃત વ્યાખ્યાઓમાં આ સર્વાધિક મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આમાં અવતરણાત્મક કથાઓ પ્રાકૃતમાં આપેલી છે. બૃહદુવૃત્તિકારે અનેક વખત વૃદ્ધ સંપ્રાયાવસેઅથવા તો સપ્રાયવસેય: લખીને તેમનું અવતરણ કર્યું છે.
બૃહવૃત્તિકારની સામે ચૂર્ણિ ઉપરાંત બીજી પણ કોઈ વ્યાખ્યા રહી હશે એવું પ્રતીત થાય છે. નવમા અધ્યાયના અઠ્યાવીસમાં શ્લોકની વ્યાખ્યામાં તથા વૃદ્ધો :- નોમહારા: પ્રાણહાર તિ'' એવો ઉલ્લેખ મળે છે. આ વાક્ય ચૂર્ણિનું નથી, તેમાં ૧. ૩રાધ્યયન , પૃષ્ઠ ૨૮૨ :
सीसगणसंपरिवुडो, वक्खाणतिप्पिओ आसी ॥२॥ वाणिजकुलसंभूओ, कोडियगणिओ उ वयरसाहीतो । तेसिं सीसेण इमं, उत्तरायणाम चुण्णिखंडं तु । गोवालियमहत्तरओ, विक्खाओ आसि लोगंमि ॥१॥ रइयं अणुग्गहत्थं, सीसाणं मंदबुद्धीणं ॥३॥ ससमयपरसमयविऊ ओयस्सी दित्तिमं सुगंभीरो । ૨. ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિ , પત્ર ૨૪ .
3. उत्तराध्ययन बृहवृत्ति, पत्र १२५ ।