Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH 24 vi.saM. 2066 uttarAyaNam 2010_04 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarurnandanavana-satko'yaM nandatAt suciram / / saGkalanam kIrtitrayI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavana kalpataruH 24 zAsanasamAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM-nandatAt sUciram // vi.saM. 2066 uttarAyaNam saGkalanam kIrtitrayI 2010_04 For Private & Personal.Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH 24 (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram // ) saGkalanam : kIrtitrayI // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2066, I.saM. 2010 mUlyam : rU. 100/ jAlapuTasaGkettaH prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380007 dUrabhASa : 079-26622465 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" C/o. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASa : 079-26574981 M. 9979852135 email: sheelchandrasuri_darshan@yahoo.com mudraNam : 'kriSnA grAphiksa' nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 dUrabhASa : 079-27494393 2010_04
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 prAstAvikam SEASE samprati zikSaNaM prati jAgRtirvRddhi gatA'sti / 'sAkSaratA abhiyAna'-ityabhidhAnena sarvatra nirakSaratAmapAkartuM puruSArthaH kriyate / vividharItyA pracAraH kriyate / janAzca zikSaNaM prati yathodyuktA utsukAzca syustathopAyA apyupayujyante / uttamaM prazaMsAha~ cedaM kAryam / kintu naitAvanmAtreNa kimapi siddhyati / vividhaviSayeSu nibaddhaM zikSaNaM yadyapi janaM viSayANAM jJAtAraM tu karotyeva, sa jIvavijJAnaM jAnIyAt rasavijJAnaM jAnIyAt tantravijJAnamavakAzavijJAnaM bhASAvijJAnaM gaNitaM cA'pi vijAnIyAdeva, kintu sarvebhyo'pyetebhyo mahattvapUrNo vividhaviSayANAM ca zikSaNasya mAdhyamena prApyamANo yo jIvanabodho'sti, tasya kA gatiH ? jIvanaM prakAzayatAM satsaMskArANAM cA'pi kA gatiH ? jIvanabodhaH satsaMskArA vA kimetasmAd viSayANAM bodhAt prApyate khalu ? jIvanameva zikSaNasya mUloddeza ityatra kadA'pyavadhAnaM dattameva kilA'smAbhiH ? kaH kariSyati saMskAradAnasya kAryamidam ? adyatanayugo'yaM saMskArottejako yugo'sti / samadhikatayA cA'satsaMskArANAmevottejakaM vAtAvaraNamasti / etAdRzI sthitimeva connati pragatiM vA gaNayitvA pravarttamAnasya samAjasya samIcInAyA dizo dRSTezca pradAnaM yadi zikSaNaM kuryAt tasyeva tenaiva ca tasya sArthakyaM syAt / kevalaM sAkSarANAmeva vRddhyA na hi samAjasya rAjyasya rASTrasya vA kimapi hitaM bhavati, na vA svasthaH samAjaH svasthaM rAjyaM svasthaM vA rASTraM tena nirmitiM prApnoti, kintu vidyAvatAM vRddhyaiva kAryametat siddhyati / purA hi guravo na sarvA api vidyAH svakIyebhyo'nuyAyibhyo dadati sma kintu katipayavidyA hi guptatayA saMrakSanti sma / gAmbhIryAdiguNopetAya suyogyAya pAtrAyaiva tA dIyamAnA Asan yena tAsAM sadupayoga eva syAt / atra tAsAM sadupayoga eva nA''sIdAzayaH kintu yena kenA'pi yadvA tadvA prayogeNa jAyamAnAdahitAd rakSaNArthameva tatra jAgarUkatA''sIt / yadi na labhyeta tAdRzaM pAtraM tarhi gurujanena sahaiva tA vidyA api vilayaM prApnuvanti sma / eSa AsId vivekaH / vartamAnakAle tu sarvaM viparItaM dRzyate / vaijJAnikA anveSaNena yadapyupalabhante tatsarvamapi cAlanImanupayujyaiva jagatsamakSa prastuvanti / hitAhitaviveko nA'tra paridRzyate / asyA upalabdheH kIdRza upayogo vA bhaviSyati ? anena ca sattatvaM balavad bhaviSyatyutA'sattatvam ? - ityAdyavicAryaiva sarvaM lokabhogyaM kriyate / phalatazca SASURA 2010_04
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ taduSpariNAmAni vyaktyA kuTumbena parivAreNa samAjena grAmeNa nagareNa rAjyena rASTreNa cA'pyupabhoktavyAni bhavanti / kimatra karaNIyam ? ko'tropAyaH ? - nanu eka eva - janamAnasa eva yadi hitAhitavivekaH sadasatorbhAnaM vA jAgRyAt taddeva duSpariNAmebhyo rakSaNaM syAt / etasya dAyitvamasti zikSaNajagataH zikSakajagatazca / rugNasya roganivAraNAyaiva kevalaM na yatate sucikitsakaH kintu rogapratikArikAM tasya zaktiM sa vardhayati / tasyAM vRddhiM gatAyAM rogastvapagacchatyeva sahaiva bhaviSyati rogasambhAvanA'pi vyapagacchati / auSadhena roga eva nirAkriyate cenna tena lAbhavizeSaH kazcijjAyate / yato rogotthAnaM punastatra sambhavatyeva / ato rogapratikArikAyAH zaktervRddhirevA'tropAyaH / tathaiva zikSaNamapi yadi vividhaviSayANAM bodhe jJAne vaiva paryavasitaM bhavet tadA tacchikSaNameva na bhavati / kintu tena vividhAnAM viSayANAM mAdhyamena vidyArthinAM vivekazaktihitAhitabuddhizca prakaTitavyA yena yatra kutrA'pi te gacchantu na kadApi te svAhitaM samAcariSyanti / viveka eva cakSuH khalu ? "eko hi cakSuramalaM sahajo vivekaH" iti / gururjJAnapradAnena na kevalaM prakAzaM vitanoti kintu netramapyudghATayati / netrodghATana eva prakAza upayogI bhavati nA'nyathA / ajJAnatimirAndhAnAM, jJAnAJjanazalAkayA / netramunmIlitaM yena, tasmai zrIgurave namaH // yathArthagurorlakSaNamatra pradattamasti / netronmIlanameva guroH kAryaM dAyitvaM ca / tanmAdhyamamasti jJAnAJjanazalAkA / kevalaM jJAnadAyaka eva na gururbhavati kintu jJAnAJjanena netraM-dRSTiM ca ya udghATayati sa guruH / aJjanaM nAma prANapratiSThA / yaH prANavAn bhavati sa tejasvI bhavati / yaH prANavantaM karoti sa guruH / zikSako'pi gurureva / tena vA tathaiva bhavitavyam / etAdRzaM zikSakaM yadA samAjaH prApsyati tadanantarameva vyaktirvA rAjyaM vA rASTra vA'pi yathArthAM pragati sAdhayiSyati / etAdRzaH zikSaka eva satsaMskArANAM siJcanaM krissyti| ataH 'sAkSaratA abhiyAna' - ityato'pi 'zikSakatA abhiyAna' ityetadadhikamAvazyakamasti / etAdRzAM zikSakANAM nirmANamevA'smAkaM prathamaM kartavyam / ekasminnevA'smin puruSArthe bahvInAM samasyAnAM samAdhAnaM nihitamasti / kariSyAmaH khalu vayamenaM puruSArtham ? kIrtitrayI 2010_04
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAMpratibhAvaH pAdaliptapuram pUjyA kIrtitrayI, pa.pU. A.rAjayazasUrIzvarANAM AjJayA vizrutayazavijayasya anuvandanA / nandanavanakalpataroH zAkhA trayoviMzatiH prAptA sAnandaM ptthitaa| bhavatAM zramasya buddhezca anumodanA jAtA / aneke rucikarA viSayAH paThitAH / 'pazu-pakSiNAM saMvedanazIlatA' nAmnA (zodha)lekhaH (munikalyANakIrtivijayasya) atIva mahattvaM arhati / pazu-pakSiNAM jIvanaM paropakArAya bhavati / yena kenA'pi kAryeNa teSAM hiMsA naiva kAryA iti Agatamiti tAtparya phalataH sarveSAM viditaM bhavet / sarve lekhAH kathAzca svasvasthAne zobhante, prAkRtavibhAgasta atIva shobhtetraam| vAcakAnAMpratibhAvaH Azvinasya kRSNA trayodazI kIrtitrayIM sAdaraM vande / nandanavanakalpataru:-23 prAptaH / aGke'smin munitrailokyamaNDanavijayasya saralAH syAdvAdasiddhAntAH ityayaM stambho'tIvA'rocat / tadarthaM dhanyavAdAnarhati sa / anye'pi vibhAgAH sarve prazaMsanArhAH / bhavatAM prayAso'yaM vAgdevatAyAH tuSTayai bhaviSyatIti AzAse / munivairaagyrtivijyH| 2010_04
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAM pratibhAvaH paramavandanIyeSu, zrIvijayazIlacandrasUrImahodayeSu, 'sAdaraM praNamAmi' nandanavanakalpataruH-23 prApya nitarAM pramudito'smi / mahAvIravANI- pArzvanAthastotram-jinezvaraprArthanAprabhRtibhiH pAramparikavandanAbhiH saha rAjendramizrA galajjalikAH, tArAzaGkarazarmaNAM triraGga, rAmakizoramizrANAM kavikavayitrIgItAni ceto haranti / asminna AsvAde sthitAH prauDhAH vicArAH cintanadhArAzca saMvedanAmatikramya syAdvAdajinasenakAvyavicAra-upamAnapramANeSu saMkrAntAH santi / anUditakAvyAni, kathA, nATakaM, prAkRtalekhAzca sahRdayahRdayasaMvAdaM sAdhayanti / rocakaM mukhapRSTham, uttamakargajaM, zobhanamudraNaM bandhanaM ca patrikAyAH uttarottaramabhivRddhi prastuvanti / And hand vAcakAnAM pratibhAvaH paramAdaraNIyAH zrIvijayazIlacandrasUrimahArAjA:, AdaraNIyA kIrtitrayI, 2010_04 Loren 01-11-09 DaoN. nArAyaNadAzaH kathAsarit patrikAyAH sampAdakaH Kolkata nandanavanakalpataroH 23 tamo'GkaH samprAptaH / samprati pratidinaM mahAvidyAlaye asyopayogo bhavati / tRtIyavarSe paThantyaH sarvAH vidyArthinyaH imamaGkamavalokitavatyaH / tAbhiH prasannatA prakaTitA / tA apaThitasaMskRtasya praznapatraM pAThayAmi / tatra nandanavanakalpatarusthaM saMskRtamanuvadAmo vayam / 6 di. 13-11-09 anilaH ra. dvivedI jAmanagaram wlaun
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAMpratibhAvaH DaoN. rUpanArAyaNapANDeyaH prayAgaH mAnyAH, sAdaraM praNAmAH / / trayoviMze'nandanakalpatarau' prA. abhirAjarAjendramizrasya galajjalikA nitarAM hRdayaM spRzati / bhAratIyasaMskRtiH sAmprataM satataM nihanyate sarvaiH svajanaireva, kimuta parajanaiH / tasyAH samuddharaNAya bhagavato rAmasya navAvatAro'pekSyate / mUrtayo mithyA na vadanti 'rAghavaM rAmabhadraM pratIkSAmahe / ' (pR. 15) / pro. tArAzaGkarazarmaNaH 'triraGgaH' iti kavitA rASTrabhaktibhAvamudbhAvayati / zrIec. vi. nAga-rAjarAvasya lekho mantavyaH / zrIrAmacaritamAnase kavikulamauliH go. tulasIdAso'pi zrIrAmacaritayutAM kavitAmevottamAM manyate / yA kavitA lokasya zivatvaM na sampAdayati, sA ramyA'pi sujanairnA'bhinandyate / 'gRhNantu' ityAdikA racanA api nItimArgamupadizanti / 'adbhuto vijayaH' iti kathA hiMsAyA uparyahiMsAyA vijayamabhivyanakti / atra bAlarAzyA amitAyA naitikaM sAhasaM sarvathA samAdaraNIyamasti / etAdRzyAH kathA: naitikaguNAn saMvardhayanti, samAje zAnti sthApayanti, hiMsAmAtaGkaM copazamayanti / 'buddhiH sarvArthasAdhikA' iti kathAyAM mantrIzvarasya jinacaityanirmANArthaM sarve prayAsAH prazaMsanIyAH santi, kintu kapaTena vAriNi lavaNasya nikSepo na yujyate-ityahaM manye / satsAdhyasya sampUtiH satsAdhanenaiva vidhAtavyeti manyate sma rASTrapitA 'mahAtmA gAndhI' api / * prAkRtavibhAgasya saMskRtarUpAntaraM prAkRta-, jJAnavirahitAn mAdRzAn prasAdayet / jayatu saMskRtaM saMskRtizca / * manuSyeNa kadAcit zaThe zAThyamiti nItivacanamavalambaya satsAdhana ( evA''sthAvatA'pi svayamanicchatA'pi ca tAdRzo vyavahAraH karaNIyo bhavet / na tatrA'nanyagatikasya tasya doSo vaktuM pAryate / -saM. 2010_04
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnA pratibhAvaH DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' sampUjyAH vijayazIlacandrasUriguruvaryAH, pUjyA kIrtitrayI, munayazca saMskRtasevAratAH, praNatayaH // bhuktimuktipradAH puNyAH AziSassarvadA guroH / saparyA ca samarcA ca sadgurossarvasAradA / / / AzIrvAdaizca guruvaryANAM, nandanavanakalpataruH, saMskRtasAmayikeSu svakIyena vaiziSTyena saha vikasatIti parokSaM saMskRtAbhimukhAnAm / gauravaM gujarAtasya, bhAratasya ca gauravam / videzeSvapi vaiziSTyaM, prasannAstena saMskRtAH // prApte aGke prasIdati cetaH, pratIkSate tAvanme cetaH / ityevA'laM pratibhAvatve, kiMbahunA zAbdike paTutve / / asmAkamayanapatrasyA'sya sa-rasatvaM, viSayavaividhyaM, prarUpaNAyAH vaiziSTyaM, samRddhatvaM ca, uttarottaraM vRddhimeti iti prazasyameva / vAcakAnAM rucivaicitryAt etAdRzI jAgRtiH, satyaM sUcayati saMkalana-saMpAdanasujJatAm / 23tamazAkhAyAH prAstAvike, vyApakasya udArasya ca dRSTikoNasya svAgataM vidhIyate / sattvapUrvaM sarvara sarveSAM kRte syAditi sadbhAvanaiva sAdhuvAdArhA / caritArthA eSA bhAvanA asmAkaM sAmayike, ityupakramaH, anyeSAM kRte'pi prerakaH bhavet // sarveSAmupakArArthaM jJAnadAnapradhAnatA / sarvatraiva prazasyA syAt, jJAnaM gopyaM kathaM bhavet ? || caJcale jIvite puNye prApte jJAne prayatnataH / yathAzakyaM yathAzIghraM jJAnadAtaiva dhArmikaH / / sAmpratAnAmAviSkArANAM jJAnapracArakAryArthaM viniyogaH satkAryaH / sAmayikamasmAkaM vaizvikena mAdhyamena sameSAM kRte sulabhaM bhaviSyati, tena momudyate cetaH // abhinandanAni // 25tamA zAkhA, viziSTAzAkhA kAryA iti prArthyate / kasyA'pi viziSTa-viSayasya prarUpaNA kendratvenA'tra syAdityAzAsyate / punaH sAdaraM nivedanam atrabhavatAM bhavatAM, lekhakAnAM, vAcakAnAM prakAzanasamityAH sarveSAM saMyoginAM ca, dvAdazavArSikaM tapaH, 'nandanavanakalpataruH' ityasya prakAzanena, sArasvatasevAyAm / etannimittaM, viziSTe samArohe sarasvatIpUjanarUpeNa, Ayojanamapi zobhAspadaM prerakaM ca bhaviSyati // namratvena nivedakaH vAsudevaH 2010_04
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAM pratibhAvaH mAnyAH ! sAdaraM namaH / zrIvijayazIlacandrasUriNA nirdiSTasya kIrtitrayyA ca sampAditasya nandanavana - kalpatarostrayoviMzI zAkhA prAptA / atra prakAzitAM satyavatIkathAM kavikavayitrIgItaM ca dRSTvA prasIdati mama manaH / munInAmanyalekhakAnAM ca lekhAH kathAH kavitAca saralA: sarasA manoharAzca santi / SANmAsikIyaM saMskRtapatrikA satataM prakAzitA syAditi kAmaye / vAcakAnAM pratibhAvaH sampUjyAH, a 2010_04 pAlakkADu nandanavanakalpataroH trayoviMzatitamA zAkhA atra prAptA asti / samagraM pustakaM vIkSitam / ekAgramanasA sarvam AsvAdayitum utsukaH asmi / ayanapatrasyAsya prAptyA paThanena ca aham atyantam AnandaM anubhavAmi / dhanyavAdAH // bhavadIyaH rAmakizora mizraH khekar3A (bAgapata) u.pra. 480 vAcakAnAM pratibhAvaH pUjyAnAM caraNAravindayoH praNAmAH nandanavanakalpataroH zAkhAH kramazaH prApyante / tAsAM paThanena modamanubhavAmi / pratizAkhaM vAcanIyatA vardhamAnA'sti ityetat mahate santoSAya / DaoN. vizvAsa: maGgalUruH 9 iti bhavadIya, ravIndraH
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 nivedanam nandanavanakalpatarorAgAminI zAkhA paJcaviMzatitamI bhaviSyati / tAM ca vayaM viziSTatayA prakAzayitumicchAmaH / ataH sahRdayavAcakeSu nivedyate yadasyAH zAkhAyAH kRte saMskRtaM prAkRtaM vA gadyaM padyaM vA ca surucipUrNaM sAhityaM preSaNIyam / atha ca viziSTAyAH zAkhAyAH kRte viSayavizeSo'pi nirNIto'styasmAbhiH / " mama hRdayasparzinI ghaTanA" ityenaM viSayamadhikRtya prema-nIti karuNAdiviSayikIM marmaspRzaM kAcit satyakathAM vilikhya preSayantu kathA hi bhavadbhirhaSza zrutA'nubhUtA paThitA vA'pi ca syAt tasyAH pariveza: AdhunikaH syAt tatparimANaM cadvi-puTAnnA'tikramet / kathApreSaNasyA'ntimo dinAGka: 30-6-2010 preSaNasaGketaH - nandanavanakalpataruH 25 vijayazIlacandrasUriH C/o Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahaveer tower, Paladi, Ahmedabad-380007 10
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaH kRtiH kartA mahAvIravANI citrakAvyAni sva. pravartakamunizrIyazovijayaH zrIpArzvanAthastotram sva. pravartakamunizrIyazovijayaH zrIpArzvezvarastotram sva. pravartakamunizrIyazovijayaH dharmAbhAsakulakam vijayazIlacandrasUriH gItam - na vidhirapi dayate prA. abhirAjarAjendramizraH - uttarAyaNaM svAgataM kuru vidvAn mahAbalezvarazAstrI gaGgASTakam vidvAn mahAbalezvarazAstrI grAmajIvanam DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH aikyameva DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH AsvAdaH - cintanadhArA muniratnakItivijayaH - kiM duHkhasya mUlam ? munidharmakIrtivijayaH - prANAnapyavigaNayya paropakAraM kurvANA jIvinaH munikalyANakIrtivijayaH - saralAH syAdvAdasiddhAntAH munitrailokyamaNDanavijayaH jainadarzanasatkatattvavibhAvanA: - muktiH munitrailokyamaNDanavijayaH somadevasya kRtiratnaM yazastilakam ec. vi. nAgarAjarAv patram munidharmakIrtivijayaH subhASitAni kuMga-phu-tjhevaryasya munitrailokyamaNDanavijayaH kAvyAnuvAdaH - duniyA(jagat) munikalyANakIrtivijayaH - mUrkhaH munikalyANakIrtivijayaH mAtA DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 2010_04
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AUSES anukramaH 5A kRtiH kartA pRSTham munikalyANakIrtivijayaH DaoN. rUpanArAyaNapANDeyaH DaoN. rUpanArAyaNapANDeyaH munikalyANakIrtivijayaH anuvAdaH - jainadarzanaparicayaH granthasamIkSA - AcAryayugalasmRtigranthaH ___- surabhAratIsaparyAkusumAJjaliH sAdaraM svIkRtAni marma gabhIram kathAH pApinI tyAgadharmaH madhyamaM jalam bhagavadAziSaH pratipannanirvahaNam prAyazcittam AryAmbA yazodharA marma-narma prAkRtavibhAgaH pAiyavinnANakahA 1. bhavassa asArayAe nAgadattaseTThiNo kahA 2. dANavilaMbovari juhuTThila-bhImaseNANaM kahA 3. kittimanehovariM vuDDAe kahA 4. joggANaM saMjoge corassa kahA muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH sA. dhRtiyazAzrI: sA. dIprayazAzrIH prA. abhirAjarAjendramizraH DaoN. nArAyaNadAzaH DaoN. AcAryarAmakizoramizraH kIrtitrayI 108 109 A. vijayakastUrasUriH GmWW 118 2010_04
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ le 00690066/6Qacleddoddada mahAvIravANI (dazavaikAlika sUtrataH) sanmAnaM dhananivizeSaM parigaNyate loke / tatprAptyarthaM ko vA na prayatate, tadarthaM ca kA vA rItirnA''zrIyate ityeva praznaH / kAmaM prayatyatAM sanmAnaprAptyartham, AzrIyatAM nAma tadarthaM yA kA'pi rItiH, prApyatAM ca svAbhISTaM sanmAnam; paramanucitaprakAreNa sanmAnaM labdhavAn jano jJAninAM dRSTau nikRSTa eva tiSThatItyanicchatA'pi svIkaraNIyaM satyam / tarhi ko vA vastutaH sanmAnAdhikArI? ko vA pAramArthikadRSTau pUjyaH ? tajjJAtumasmAbhirdazavaikAlikasUtrasya navamAdhyAyasya tRtIya uddezaka: parizIlanIyo bhavati / atra bhagavatA mahAvIreNa sArdhadvisahasravarSebhya pUrvaM sanmAnaprAptaye yA niyamAvalI pradarzitA, pUjyatvasya yAni lakSaNAni varNitAni-tatsarvamidAnImapi tAvadeva prastutaM bhAsate / pazyema vayaM tataH kiJcit sa pujjo (sa pUjyaH) - AloiyaM iMgiyameva naccA, jo chaMdamArAhayai sa pujjo // (9.3.1) ___ (AlocitamiGgitameva jJAtvA, yazchandamArAdhayati sa pUjya: / ) mahattAsampAdanArthamiGgitAkAraireva gurujanAnAmabhISTaM jJAtvA tat sampAdyaM bhavati / (ucitAnucitaviveko'pyatrA''vazyakaH / ) paramanobhAvAvagamasAmarthya mahApuruSe AvazyakaM khalu ? svArthaM parityajya parArtho niSpAdanIyo mahattecchukairityapyatra dhvniH| - guruM tu nAsAyayai sa pujjo // (9.3.2) __ (guruM tu nA''zAtayati sa pUjyaH / ) yo gurujanAnAM mAnarakSAM karoti, tasyaiva sanmAnaM grahItumadhikAra iti nizcapracam / 2010_04
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60060/66666Todloddaddog - aladdhayaM no paridevaejjA, laddhaM na vikatthayai sa pujjo / / (9.3.4) (alabdhvA no paridevayet, labdhvA na vikatthayati sa pUjyaH / ) iSTaM na labhyate cenna zokavihvalena bhavitavyam, upalabhyate cenna ca harSAtirekeNa garvo vidhAtavyaH pUjyatAkAkSiNA / mahattAprAptyarthamAvazyakI kila sarvatra svasthacittatetIha saMsUcanam / - saMtosapAhannarae sa pujjo // (9.3.5) (santoSaprAdhAnyarataH sa pUjyaH / ) kAmanAyAH pUrtI 'IzAnugraha' iti, apUrtI ca 'Izena dRSTaM hita'miti vicintya, yAvallabdhaM tAvataiva tRptIbhUya yaH santoSeNa jIvanaM nirgamayati sa eva mahattAmAsAdayituM prabhavati / yato vastusampAdanavyagratA niHspRhatAbAdhikA / vinA ni:spRhatvaM sarvatra svArthaparA dRSTiH / tathA ca sati kiM vA'ntaraM prakRSTa-nikRSTayoH? na kimapi / - aNAsae jo u sahijja kaMTae, vaImae kaNNasare sa pujjo // (9.3.6) (anAzayA yastu saheta kaNTakAn, vacomayAn karNazarAn sa pUjyaH / ) skhalanAyAM jAtAyAM jyeSThahitabuddhyA yAni vacAMsyuccAryante, tAni kadAcittAvattIkSNAni bhavanti yad bhAseta karNalagnA nizitAH kaNTakA iva ! tathApi na kiJcillAlasayA, api tu svadoSanirAsabuddhyaiva yastAni gRhNAti; na ca tatrA'sahanAM prakaTayati, pratyuta samyak sahate sa eva vigatadoSo loke pUjyate / pAvanatApena gatamAlinyaM kAJcanaM bahumUlyameva bhavati khalu ! - dhammo tti kiccA paramaggasare, jiiMdie jo sahai sa pujjo // (9.3.8) __ (dharma iti kRtvA paramAgrazUraH, jitendriyo yaH sahate sa pUjyaH / ) zubhakAryasya prArambhataH pUrNAhutiparyantaM vighnavinAyakaiH svakriyAkalApaH pravartyate eva / kiJca, tatkAryAdanyatra cittAkarSaNe nipuNAni pralobhanAni sammukhIbhavantyeva / tathA'pi 'kArye nizcalatvaM mama dharma' iti vicintya paramazUro yo vighnaparamparAM tarati, 'kArye sAvadhAnatvaM mama dharma' iti nizcitya jitendriyIbhUya yo naiva pralobhanAnAM vazIbhavati sa eva pUjyaH / 2010_04
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Doo0000666Dododcoldoc@@ - ohAriNi appiyakAriNi ca bhAsaM na bhAsejja sayA sa pujjo // (9.3.9) (avadhAriNImapriyakAriNIM ca bhASAM na bhASeta sadA sa pUjyaH / ) (avadhAriNI = kadAgrahayutA) satye 'idamittha'miti zraddhA''vazyakI, na tu 'idamitthameve'ti kadAgrahaH / satyamapi zrutisukhadaM vaktavyaM, na tu kaThoram / svarNakhaNDamapi taptaM bhavati cet ko vA tad gRhNIyAt ? - akouhalle ya sayA sa pujjo // (9.3.10) (akutUhalI ca sadA sa pUjyaH / ) kautukamanavadhAnatAsampAdakam / avadhAnamantareNa sAmAnyasyA'pi kAryasya sampUrti1HzakA, kA punarvArtA mahattAsampAdanasya ? kiJca, katakapriyo jano'gambhIro bhavati / agambhIrasya pUjyatA nA'GgIkriyate eva loke iti tu na punarvaktavyaM khalu ? - jo rAgadosehiM samo sa pujjo // (9.3.11) (yo rAgadveSAbhyAM samaH sa pUjyaH / ) rAgakalaGkena yasyA'ntaHkaraNaM na malinIbhUtaM, dveSajvAlayA ca na dagdhaM, ya: sarvadA nistaraGgaH, sarvatra madhyasthaH, sa kathaGkAraM loke pUjyo na bhavet ? - jiiMdie saccarae sa pujjo // (9.3.13) (yo jitendriyaH satyarataH sa pUjyaH / ) indriyajaye sati tRSNA nivartate / tatazcopazAntiH samprApyate / upazAnta evA'nyAn tRSNAduHkhadagdhAn zAntyamRtasiJcanena sAntvayitumarhati / itthameva yasya cittaM nityaM satye eva ramate sa eva lokaM satyAbhimukhaM kartuM, unmArgAt sanmArga prApayitum, asadandhakArAt sattejaH pradarzayituM ca zaknoti / evaM mahopakArI sa pUjanIyo bhavedeva / 2010_04
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 1. zaktibandhaH citrakAvyAni zrI vIrastutayaH varantattvavidAmIzaM taM zaM- saukhyadadaM varam / varagAmbhIryasamrAjaM saMsaMdhyAyAmi sarvadA // 1 // 2. zaktibandhaH sti vijayanemisUrIzvaraziSyaH sva. pravartakamunizrIyazovijayaH bhagavAn bhuvanAdhIzo dhIzo dhairyaguNe naga ! / gabhastirmohavidhvaMse pApAdvIro'vatAt sa mAm // 2 // 4 For Private Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. lAGgalabandhaH vA GERek mA /A/va/zve vIraM namAmi vizvezaM taM zaMvaprabhumIzvaram / ramyasUktijagabodhaM sarvajJaM vakevalam // 3 // lAGgalabandhaH vIraM dharma pradAtAraM vAraM doSatatervaram / raDoddhArakaraM devaM vande'haM devadevanam // 4 // 2010_04
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ IITHLILLLLLLAALITIES paapaapaapaapaapaapaaraar X* STOTRUCHARITERIOR IIIIIImmm INDIFILMIRMILITY * H ENA BALOS TITIATImmi HTTAMITIOLLLLLLITILITY pAdibandhAkhyena citrakAvyabhedena to|zrIpArzvanAthastotram || vijayanemisUrIzvaraziSyaH sva. pravartakamunizrIyazovijayaH puNyapuJjaparipUritaiH paraiH pUruSaiH praparipUjitaH param // pApapuJjaparipeSaNe paTuH pAvanaH paramapUruSaH paraH // 1 // pUjyapAdaparamapriyaH prabhuH premapAzaparipanthipeSaNaH // padmapaGkti paripelavaH paraM pIDitaplavapiSaH prapATavaH // 2 // pAdapAMzapavitA pratizrayaH prANinAM prazamapeTakapradaH // pArthivapraNatapAdapadmakaH prArthitapradadapArijAtakaH // 3 // pAtu pApapaTalAt parigrahaM pratyajanu pariharan prapIDanam // prANinAM pramadapUraNaH patiH pAragaH prabhavapAthasaH prabhuH // 4 // prANinAM priyapadapraropakaH pArijAtaparatApraNodakaH // pUjyapaktiparipUjitaH priyaH pArzvapAragatapUruSaH paraH // 5 // // paJcabhiH kulakam // pArzvanAthapadapaGkajaM paraM prANinAM parapathaprakAzakam // pAvanaM paramapUruSapriyaM pAtu pApapaTalapramocakam // 6 // piSTapeSaNapaTutvapUritaH peSayet prathamataH prapiSTakam // pUrvadevapuruhUtapArthivaiH pUjitaM prabhupadaM prapUjaye // 7 // pUjya: paNDitaparSadAM parapathaprAbhAsakaH pAlakaH pIyUSapravipAtapAvanapadaH pUrNaprabhaH prANinAm // 2010_04
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Desafios 2010_04 pAyaiH pUjitapAdakaH parapathaH prAptaprakarSaH prabhuH pArzvaH pAtu paraprabhAvaparamaH pApAt paraM prANinAm // 8 // // atha kavinAmagarbhazcakrabandhaH // yasmAtprApurazeSazoka kalahakrodhavrajA atyayaM zobhAbhAsitabhUghanaprakalito vizvaprapUjya muniH // vijJairvanditapUjyapAdaka malaH pArzvaH satAM ballabhaH jantukSemakaro varassakanakAbhAsaH zriye stAnmama // 9 // sarve'kharvaku garvaparvarahitAH prAjJAH priyaM prANinAm sarpaharaM varaM zivakaraM sAraM sadA sAdaram // zrI pArzvasya navannavannavanarA bhaktyA bhavacchedanaM kaNThAgre kalayantu kautukakaraM kauTilyakuNThA idam // 10 // pAdiprabandhaka litA vacanAvalIyaM pArzvasya pAdakamale bhramarAvalIva bhUyAt sadA sukhamadhukSaraNA niviSTA svArAdhanaikanipuNasya budhasya cite // 11 // iti zrIvitatapANDityatANDavatANDavitakIrttikaumodIka zrImadvijayanemisUrIzvarapAdapadmaniryanmakarandavindutundilacitabhramasya zocijayaviracitaM pAdipadakadambamayapArzvASTakaM stotraM samAptam //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirdantyabandhAkhyena citrakAvyabhedena // zrIpArzvezvarastotram / / vijayanemisUrIzvaraziSyaH sva. pravartakamunizrIyazovijayaH zrIpAcaM praNamAmi pApaharaNaM mAyAvighaTTa paraM gAmbhIrye paramarNavaM prabhumahaM gIrvANapUjyakramam // zrIzubhrAMzumukhaM paraM guNakarIM jIve ghRNAM zemuSIM kurvANaM jaDabhAvacUrNakavaraM caJcUryamANAgamam // 1 // AcArezamahaM kRpApariNamajjIvopakArakSamaiH vAkyaiH pApaghaTAvighaTTakamahAvegaprabhAvAkaraiH // jIveSUruguNapravAhacayamAcakrANamiSTaM bhuvi vizvavyApiyazobharaM ca mahaye zrIpArzvamIDyaM prabhum // 2 // gIrvANezakirITakoTikSaNAcekrIyamANAruNaM vizvazreSThaguNaM kramaprabhavakaM bibhrANamADhyaM rucA // zrIzaGkezvaramaNDakaM bhavibharapremaikagehaM paraM zrIyogIzvarazaka bhUparivRddhaiH pUjyaM maharSiM zraye // 3 // vizveDapArabhavArNavapravahaNa ! zrIzUkavArIzvara ! vizve mohamahIruhoruparazo ! roSAcare zambaka ! // prauDhazrIguNarAjipaGkajagaNe'vazyAyarAziM vibho ! mAyAM me hara vijJa ! pUruSavara ! prANapriyeza ! prabho ! // 4 // zrImohApaharaM paraM prabhumahaM puNyezamIzaM zriyAM vAgpIyUSavivarSakaM parazivaprAyaM paraM prANinAm // zrImArapraviNAzameva vapuSA zrIhATakazrIharaM IDe pArzvavibhuM ca pUruSavaraM zrIpUruSeDyazriyam // 5 // zrIkAmyaM zazibhAbhamIzamamaraiH pUjyakramAmbhoruhaM kAryAkAryavivecakAgamavaraM puNyapravAhArNavam // 2010_04
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 . geyaM meghagabhIraghoSamaparaM bhavyAmbujAharmaNiM zrIpAcaM praNamAmi bhIbharaharaM vAcaMyamezaM param // 6 // mAM mAyAparimoharohabhayakaM kampraM rujArauravaiH kaSTavyUhavizAraNaikapaTukazreyobharabhrAjaka ! // vAmAmavrajapazoSakaraNaprauDhArkabimbopama ! prajJApATavamIza ! yaccha paramabrahaukarUpa ! prabho ! // 7 // jJeyAjJeyavivecakaM prabhumahaM pAdyaprapUjyaM paraM / bibhrANaM guNarAjigauravavaraM kSINASTakarmavrajam // zrIpAca paribRMhaNaM zamayamazreNyAzca vANyAzcayaiH IDe vizvavibhuM vivekizaraNaM karmavrajAcchoTakam // 8 // zrInemIzvarasUrirAjyasamaye prauDhaprabhAvAkare teSAM pUrNaparaprasAdamahimAbhrAjiSNunAjiSNunA tacchiSyeNa nuto yazovijaya ityAkhyAbhRtA sAdhunA nirdantyArNapadaiH stutaH prabhuriti zreyo vidhattAt satAm // 7 // ||ath kavinAmagarbhazcakrabandhaH // yasmAnmohamahIruhoruparazoH saJjAyate'ghAtyayaH zorIryeNa suzobhitazca paritaH pApaughazailAzaniH // vidyAvaibhavavarddhakaH prapavanaH pArzvaH zriyAM dAyakaH janmAdyArtimimAM prabhidya paramaM sthAnaM vidhattAnmama // 10 // nirdantyArNapadaprabandhaparamAnandapradAnodyatAM pAzeiSaguNaikaratnaracanAcitrIkUtAntarmatim // zrIpArzvasya paThantu saMstutimimAM bhavyAmbujAhaHprabhA niHzeSavyasanaughanAzanakRte mAtsaryamuktA budhAH // 11 // iti zrIzakalitasakalakalahakolAhalakapaTakulakalazailakUTapravighaTTanaprakaTakauzalakulizAyamAnaniHzeSazemuSIsamunmeSaparAjitAparAparAjitanirjarAcAryavaryAcAryavaryazrImadvijayanemisUrIzvarapAdapadmendindirAyamANavineyayazovijayaviracitaM nirdantyapadakadambamayapASTikaM stotraM samAptam // 2010_04
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAbhAsakulakam vijayazIlacandrasUriH AAD Kanepal atireko hi dharmasya dharmAbhAso'bhidhIyate / adhyAso vardhate yenA-'bhyAsazca kSIyate yataH // 1 // abhilASo yazaHkIrtI, zilAlekhAdike tathA / haTho nAmAlekhanasya nAmAdhyAso'bhidhIyate // 2 // ziSya-ziSyAparIvAra-vRddhitRSNApurassaram / kriyate yadanuSThAnaM ziSyamohastaducyate // 3 // yadaihika sukhAvApti-lAlasAgarbhamAnase / jAyate dharmakarmecchA vAsanA sA nigadyate // 4 // pareSAM doSagAnAya nijotkarSAya yA kriyA / kriyate dharmamArgasya kSudratA sA khalUcyate // 5 // sarvotkaTo'haM sarve'pi matto nimnA itIha yA / buddhirdharmAtmanaH seyaM paramA hyavivekitA // 6 // dayA na yatra dIneSu dInAnAM zoSaNaM tathA / dharmacchalena kriyate so'dharmaH paramo nanu // 7 // upadeze dharmavArtA pAlane dharmahInatA / svairAcAro dharmanAmnA mithyAtvaM taddhi kathyate // 8 // mokSa-mokSeti raTanA kriyate svArthasiddhaye / lokavyAmohanArthaM ca sA vAco vyabhicAritA // 9 // dharmo dhanasya lAbhArthaM dhanAdhyAso nigadyate / sa cetu padasya prAptyarthaM padAdhyAso'bhidhIyate // 10 // AKA JA 2010_04
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ A stant / Kinadi aihikaM daihikaM bhoga-sukhaM prAptuM kriyeta yat / dharmAcaraNametattu nitAntamAtmavaJcanA // 11 // 'ahaM' padAbhidheyaM sa-dAtmatattvaM vihAya tat / dehe'haM pratyayo yasmAd vardhate dharmataH khalu // 12 // yadyapyatrA''tmaraTanA kAmaM dharmazca dRzyate / tathA'pi dehAdhyAso'yaM dharmagandho'pi nAva bhoH ! // 13 // (yugmama) bravItyasatyaM niHzaGkha manujAn vipralambhayan / anyAyaM kurute loke pAmarAna zoSayatyalam // 14 // dhUlikSepaM lokanetre kRtvA cauryaM karoti yaH / pApAcaraNaniHzUko bhraSTAcArazca yo janaH // 15 // evaMvidhasya martyasya yad dharmAcaraNaM zubham / naivAtiricyate dharmAbhAsAda jJAnidRzA takat // 16 // (tribhirvizeSakama) Asevyeha mahApApaM dhanaM sampAdya bhUri ca / tasyADalpAMzaM dharmakArye vyApUyed yo durAzayaH // 17 // na kevalaM manyate'sau svaM dharmAtmAnamuccakaiH / guravo'pyasya manyante taM zreSThaM dharmiNaM jane // 18 // eko'tra pApapracchAdI anye bhaktAbhilASiNaH / yato'tastatkUto dharmo dharmAbhAsatvamarhati // 19 // (vizeSakama) navanavatiyAtrAsu zrIzatruJjayaparvate / yatanApAlanaM no ced yAtrAbhAso bhavedayam // 20 // sAdharmikANAM vAtsalye rAtrau rasavatI bhavet / yatanAzUnyametattu vAtsalyAbhAsa ucyate // 21 // utkaTa yastapaH kRtvA dhanopArjanamAdaret / utsavAdimiSeNaitat tapa-AbhAsa ucyate // 22 // A thade Karis 2010_04
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ di rAtrAvapi saMyaminAM gamanAgamanaM pathi / jinabhaktyAdivyAjena bhakterAbhAsa eva hi // 23 // tapaHprabhUtikRtyAni kAryante yat pralobhanam / dattvA, na dharma eSa syAd nUnaM syAdAtmavaJcanA // 24 // "vayaM vahAmo nirdoSa-caryAmanye na tAdRzAH" / evamAtmana utkarSa-mapakarSaM parasya ca // 25 // ye vadanti tathA mAyAcAraM nityaM caranti ye / teSAM dharmaH samagro'pi dharmAbhAsAnna bhidyate // 26 // (yugmam) yatanAyAmeva dharmo yatanaivA'thavA takaH / AcAro yatanAyukto 'dharme'ti khyAtimarhati // 27 // yatanA yatra no mukhyA, upayoge'pi zUnyatA / pariNAmavihInatvAd dharmAbhAso'yamucyate // 28 // (yugmam) sAdhavazcA'tha sAdhvyazca zrAvakAH zrAvikAstathA / yadA''daranti yatanAM dharmopetAstadA hi te // 29 // yatanopekSyate yatra yadA caibhistadA dhruvam / yA kriyA kriyate nUnaM sA dharmAbhAsa ityalam // 30 // ava SUP REThane zrIrmaGgalAt prabhavati prAgalbhyAcca pravardhate / dAkSyAt tu kurute mUlaM saMyamAt pratitiSThati // 2010_04
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ na vidhirapi dayate !! prA. abhirAjarAjendramizraH, vidhirapi khalu vipadahani na dayate milati kimapi na jagati zaraNAya ! nari-nari, dRzi-dRzi, manasi-manasi, hRdi udayati garalamamRtamapahAya !! dhAvati nabhasi vRthA ghanamAlA jalakaNamapi nahi girati karAlA / tAmyati dharaNI bIjavizaraNI ko nu yateta prakRtihitAya ?? kRSNasakho'pi sudAmA dInaH / sarasi saGkucati vikalo mInaH / davadahane kva nu vanaharItimA kAkagRhe kca nu sukhaM pikAya ?? te nu zarAstadeva gANDIvam savyasAcinastadeva vIryam / so'pi jito hA bhillakirAtaiH vivazo, haridayitAharaNAya !! zakaTIM vahati kadAcinnaukA svayamuhyate zakaTyA naukA / bhAti vicitraM daivavilasitaM janma bhavati jantomaraNAya !! pAparatAnAM sulabhA muktiH zivakRpayeti, dIyate yuktiH / talA'GgIkurute sa kabIraH magaharameti maraNavaraNAya ___1. kAzyAM maraNAnmuktiriti / 2010_04
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ "uttarAyaNaM svAgataM kuru" ? vidvAn mahAbalezvarazAstrI uttarAyaNamAgataM svAgataM kuru sundaram / dIrghadIrghadinAbUtaM mAnavonnatisUcakam // 1 // raktavarNamanoharaM pazya bAladivAkaram / zakradiggaganasthitaM netrasundaradarzanam // 2 // dhenurakSaNatatparA-vatsarodanajAgRtAH / grAsaghAsapradAyakAH kSIradohanasaMsthitAH // 3 // puSpitAmramahAdrumaM kokiladhvanimaJjulam / mandamArutapUritaM mAnasotsahaneratam // 4 // kSetrasaMsthitakarSakAH mandahAsasamanvitAH / prAtarAgamanotsukAH dhAnyasaGgrahatatparAH // 5 // sUktibhASaNasUcakaM zarkarAtilamitraNam / dAtumatra samutsukAH bhUSitAmbaramAnavAH // 6 // paitRkaM tilamizritaM tarpaNaM jalapUritam / bhaktibhAvasamanvitAH kartumudyatamAnavAH // 7 // ambare khagasakulAH kUjitairmadhurairyutAH / naikavarNamanoharA: dhAnyasaGgrahaNAgatAH // 8 // 2010_04
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaGgASTakam vidvAn mahAbalezvarazAstrI gaGge pAhi gaGge pAhi gaGge pAhi pAhi mAM kAzikApurAdhivAse pAparAzinAzini / viSNupAdasambhave girIzakezavAsini nAkalokavAsizakramukhyadevavandite // 1 // nAmakIrtanAnuraktabhaktarakSaNodyate martyalokapAvane bhgiirthepsitprde| sAgarAntu kApilAgnibhasmabhAvamAgatAna nAkalokavAsayogyatApradAnatatpare // 2 // yajJavATikAvinAzakopijahanupAyite jahanukopazAntaye bhagIrathoktibhAjane / stotratuSTajanukarNamadhyato dharAM gate jAhnavItyabhikhyayA dharAtale janaiH stute // 3 // tvajjale'sthibhasma yasya tasya mokSadAyike tvaM bhagIrathasya nandaneti khyAtimAgate / tvatpravAhamajjanaprapUtapApimAnave sAdhuvRndavarNitaprabhAvabhAjanAnvite // 4 // pArvatIzakezarAzimadhyabhAgabhUSaNe tvatpravAhazIkaraprapUtamandamArute / sAdhumajjanaprabhAvanaSTapApabhAvane mInanakramukhyavArijIvijIvanAzraye // 5 // ANDE 7 2010_04
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhISmajanmakAraNe pavitravAripUrite devalokapuNyavAhinIti lokavizrute / snAnapAnapuNyabhAvamAnavairvirAjite bhAratIyagehagehadevapIThapUjite // 6 // bhaktamuktidAyinIti sajjanaiH prazaMsite devabhAvapUritAmbupUrNapUtavAhini / tIravAsimartyapAvaneti lokavizrute zItazailasambhave girIzamastakasthite // 7 // vedamadhyabhAgazaMsitaprabhAvazobhite vAdyamizraramyagAnatatparairvirAjite / vedapAThakovidairanantabhAktipAThite mAnavAntyakAlabindupAnamokSadAyini // 8 // snAnakAle paThedyastu gaGgASTakamidaM zubham / gaGgAsnAnaphalaM so'pi vindate nAtra saMzayaH // 9 // 16 2010_04
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ A AB STAR grAmajIvanam DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' grAmajIvanaM svasthajIvanam sarvajIvanaM prakRtipriyam // svacchaM jalaM cA'tra naiva dUSaNam saumyaM pratIyate dhanyajIvanamaH saukhyaM nirantaraM bhAvajIvanam grAmajIvanaM ramyajIvanam // sarvajIvanaM... // kRSakAzca sarve'pi bhadratAyutAH hariteSu kSetreSu, udyame ratAH; kSetre kSetre bhAti bhavyamupavanam grAmajIvanaM ramyajIvanam // sarvajIvanaM... // ba 2010_04
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ aikyameva DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' yatra sarvaM vRthAH kA kathA ca kA vyathA ?..... nabhasi citritaM yathA likhitaM cADapsu yathA, sarvameva tattathA, kA kathA ca kA vyathA ? labdhamidaM lapsye idam kUtamidaM kariSye'ham / lolupatvaM mA kRthAH kA kathA ca kA vyathA ? sarvaM sRSTyAtmakam sarvaM brahmAtmakam / aikyameva sarvathA kA kathA ca kA vyathA ? DHAAR THEMLA SoSNAL 18 2010_04
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH 2010_04 cintanadhArA gaGgA pApaM zazI tApaM, dainyaM kalpatarustathA / pApaM tApaM ca dainyaM ca, haret sAdhusamAgamaH // vyaktArtha evA'yaM zlokaH / sAdhusamAgamasya mahimA varNito'styatra zloke / saGgatirjIvanazilpanirmANasya bIjamasti / unnatimapi dAtuM kSamA saGgatiravanatimapi / sAdhutvamatra cintanIyam / sAdhutvasya mUlamasti vairAgyaM samAdhistu zikharaH / bodhasya kazcidavasthAvizeSa eva vairAgyam / virAgatvamevopAsyaM na virasatvam / nahi vairAgyaM kadA'pi nIrasaM bhavati / yato 'jJAnasya phalaM viratiH' - vairAgyaM tu jJAnasya phalamasti / jJAne paripakve sati jAyamAnA cittasthitireva vairAgyaM nAma / bodhe tu jAyamAne vastu vyakti vAtAvaraNaM ca viSayIkRtya dRSTikoNa eva parivartate / bodho na nIrasaM karoti, api tu jAgRtaM karoti / anAsaktirarucizco bhayorapi mahadantaramasti / vairAgyamanAsaktabhAvaM jAgarayati nA'rucim / aparipakvavairAgyeNa jAyate'ruciH / sarvatrA'sArasya kSatervaivA'nveSaNaM nAmA'paripakvaM vairAgyaM, kintu sarvasmAt sAramuddhRtya tatsadupayogasya vRttirhi paripakvaM vairAgyam / 'asArAt sAramuddhared' ityastyuktiH khalu ! vairAgyasya bhASA nA'nAdaraM dyotayati kintvanAsaktimeva vyanakti / muniratnakIrtivijayaH paripakvaM vairAgyaM nAmekSuyaSTe rasamAsvAdyA'vaziSTasyA'sArabhAgasya tyajanaM kintu, asArabhAgaM manasikRtyekSostyajanaM hi vairAgyasyA'paripakvatAM prakaTayati / yato vairAgyaM yadi paripakvaM syAnna nIrasaM syAt / aparipakvaM vairAgyaM vastvAdInAM tyAga eva svakIyaM sArthakyaM parikalpya tiSThati / kintu paripakvaM vairAgyaM hi tato'pyagre mamatvatyAgaparyantaM gacchati / etAdRzaM vairAgyaM hi svabhAvatvena pariNamati / nahi citte vairAgye samutpanne sarvaM vastvAdikaM visRjyate kintu tatpratyavasthito rAgabhAvo mamatvaM vA kSIyate / apagate rAgabhAve vastvAdInAmastitvaM nAstitvaM vA na tAvanmahattvapUrNaM bhavati / bhagavadumAsvAtimahArAjena viracite zrItattvArthasUtre sUtramekaM vidyate- 'mUrcchA parigrahaH' iti / kiM nAma parigrahaH ? mUcchaiva ! Asakto 19 For Private Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhikSuko'pi parigrahyeva, anAsaktazca bhUmipatirapyaparigrahyeva / vairAgyAbhAve yazcittabhAvo bhavati sa hi zarIre tvagiva vastvAdiSu saMsakto 4 bhavati / tvagucchede pIDA jAyata eva / kintu vairAgye samutpanne cittabhAvaH zarIre vastramivA'saMsakto jAyate / vastrApanayanaM na pIDAdAyakaM bhavati / ato vastrApanayanaM na vairAgyaM kintu zarIre vastramiva padArthAdiSvasaMzliSTA cittavRttireva vairAgyam / vairAgye jAgRte na paristhiterAzrito bhavati janaH / yatra kutrA'pi sa sAnandaM vastuM prabhavati / sa mahAlaye'pyuTaja iva nirADambaraM sthAtumarhati, evamuTaje'pi mahAlaya ivaizvaryamanubhavituM prabhavati / uTajo vA syAnmahAlayo vA tasyA''nandamayI cittavRttiH sthAna-padArthAdIn nA'valambate / etadeva hyanalaGkAravibhUSaNatvaM nirdravyaparamezvaratvaM c| kasmiMzcid grAme mahAtmA kazcit samAgataH / nityaM ca janAn sanmArgamupadizati sma saH / tasyA''nandamayena svabhAvena prasannayA ca mukhamudrayA, niHspRhatvena, tyAgavRttyA ca grAmajanAH prabhAvitA jAtAH / sarvatra prasRtA tasya kIrtiH / rAjA'pi tatratyastatkIrti zrutavAn / ahobhAvena preritaH so'pi taddarzanAya gatavAn / prathamadarzanenaiva rAjA'pi tasya bhakta iva saJjAtaH / 'mama rAjamahAlaye pAdAvavadhArayatu bhavAn, tatra sthitvA ca mAmapyupadezenA'nugRhNAtu'- iti vijJaptavAMzca / mahAtmA'pi so'GgIkRtavAMstadvacanam / aparasmin dine ca samAgatavAn mahAtmA / prasanno jAto narapatiH / mahAlayasya parisara evaikasminnAvAse tadvAsAya vyavasthAM kalpitavAn / rAjamahAlaya ivaiva sarvA'pi tatra vyavasthA''sIt / upadezazravaNAdinA dinAni sukhena vyatiyanti / rAjA'pi prasanno'sti mahAtmA'pi / kadAcid rAjJazcetasi kazcit praznaH samutthitaH / ekadA nityamivopadezazravaNAdinA nivRtya sa ekAntaM jJAtvA svajijJAsAM vyaktavAn - 'mahAtman ! yathA'haM mahAlaye vasAmi tathA bhavAnapi mahAlaya eva vasati / yadapi bhojyAdikamahamupayunajmi tadeva bhavAnapyapayunakti / yacca vaibhavamahamupabhuje tadeva hi bhavAnapyUpabhuGkte / tahi kimantaramAvayormadhye ?' mahAtmA hi smitamadrayA sarvaM tatkathanaM zrutavAn / uktavAMzca - 'praznasyA'sya pratyuttaraM zvaH prAtabhramaNasamaye'haM dAsyAmi / ' tatheti svIkRtavAn rAjA / aparasmin dine samayAt pUrvameva sajjIbhUya rAjA samAgataH / jijJAsA 20 2010_04
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zamanAyaiSo'dyA'ciramAgata iti mahAtmA buddhavAn / ubhAvapi nirgatau / mArge mahAtmA maunameva calati / kintu jijJAsAturo rAjA punaH punarmahAtmano mukhamavalokayati / kimapyakathayantaM mahAtmAnamavalokya pRSTavAn - 'mahAtman ! mama prazna....' ! 'ham... jAnAmyevA'ham / kiJcidagre gatvA samAdhAsyAmi' - mahAtmoktavAn / punaragre calitau / idAnIM bahudUraM tau samAgatAvAstAm / sahasA mahAtmA dRSTimunnIyoktavAn - 'rAjan ! calatu, AvAmito nirgacchAvaH / na punargantavyaM gRhe' iti / 'are bhagavan ! kathamevaM bhavet ? dAyitvabhAraM nirvahAmyahaM sameSAm / mAM vinA ca mama parivArajanAnAM paricArakANAM prajAnAM sampadAdInAM ca kA gatiH syAt ? mama kRte naitacchakyam' - stabdho nRpatiH pratyuttaritavAn / ___'ham... etadeva bhavajjijJAsAyAH samAdhAnam / sarvaM samAnaM sadapyahaM sarpaH kaJcukamivaitat tyaktvA'gre gamiSyAmi kintu bhavatA pratigantavyamasti / etadevA'ntaraM khalvAvayormadhye ? jJAtaM kila ?' - iti mahAtmA sasmitaM procyA'gre gatavAn / vicAracakramArUDha iva rAjA diGmUDha iva tatra sthitaH / sa satyaM jJAtavAnAsIt / etadeva vairAgyasya satyam / na nIrasA manovRttirapi tu nirlepA manovRttireva vairAgyam / AyurvAyutarattaraGgataralaM lagnApadaH sampadaH / sarve'pIndriyagocarAzca caTulAH sandhyAbhrarAgAdivat / mitra-strI-svajanAdisaGgamasakhaM svapnendrajAlopamaM tatki vastu bhave bhavediha mudAmAlambanaM yat satAm ? / / dvividho bodhaH-svarUpasya bodhaH svabhAvasya ca bodhaH / padArthAdInAM svarUpabodho rAgadveSAdikaM janayati kintu svabhAvabodho vairAgyaM janayati / zloke'smin svabhAvo bodhito'sti / svabhAvabodhe jAte bhramanirasanaM bhavati / daNDe pAdasya buddhirmohaH / na jano daNDena calati kintu pAdAbhyAm / daNDastu gatyavaSTambha eva kevalam / eSa bodha eva vairAgyam / saraseyamuktiH - "tatki vastu mudAmAlambanam ?' - eSaiva viraktasya cittavRttiH / na hi sa padArthAn sukhasyA''nandasya vA''lambanaM gaNayitvA vartate / ato viparItA cittavRttiH saGklezasya janayitrI asti / AyuSyalpe'vaziSTe janasya krandanaM vardhate / yatastadarthaM hyAyuH sukhamiti satyamAsId na tu jIvanaM 2010_04
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhamiti / sampattimeva sukhasAdhanaM gaNayitvA jIvan tadabhAve tadalpatve vA vihvalo jAyate / indriyANAM zaithilye rUparasagandhAdiviSayANAmanubhavanyUnatAyAM'kimatha kuryAm ? sarvaM nIrasaM jAta'mityAdi vikalpayan, anubhavatazca parAn dRSTvA'ntastApena paritapati / yatastasya sukhamindriyAdhInamAsIt / mitra-strIsvajanAdInAM ca dUratve'bhAve vimukhatve vA'pi sa svamekAkinamanubhUya vyAmUDho jAyate / evamAyuHsampatsvajanAdiSveva svakIyaM sukhamavabudhyamAnasteSAM vaiparItye yannirAdhAratvamanubhavati sa eva klezaH / tata eva ca rAgadveSAdibhAvAH samutpadyante / kintu, AyurAdInAM svabhAvabodhena vairAgye samudbhUte na hyetAn sa sukhAlambanatvena pazyati / Anandanirjharastu tadantareva prAdurbhavati / tadanu ca taccittaM sadaivA''nandena plAvitaM tiSThati / anyacca vairAgyatejo na parAn sammohitAn karoti kintu prakAzitAn karoti / sammohita Azrito jAyate prakAzitazca svatantraH / vicAra-vANI-vartanAdInAM svAtantryaM yadyapi tatra vidyate kintu sahajavivekaniyamitaM tat svAtantryaM bhavati / viveka eva prakAzaH khalu ? / yatra caitAdRzaM vairAgyaM sidhyati tatra sAdhutvaM prakaTIbhavati / tAdRzasya ca sAdhoH samAgama: pApAdIn harati / trINyapi kAryANyekenaiva sAdhusamAgamena siddhayati / sAdhusamAgamo na kevalaM pApamapi tu pApamUlAM pApabuddhimapi nAzayati / pApabuddhyapagame hi pApaM na tiSThati na ca punarjAyate'pi / tadanu, santApanAzaM karoti sAdhusamAgamaH / vividhAH santApA vidyante saMsAre - sampattyabhAvaH santApaH, santatyabhAvaH santApaH, putraputryAdInAmunmArgagamanaM santApaH, parivAre parasparaM snehAbhAvaH santApaH, vyApAraniyogAdiSvabhISTalAbhAbhAvaH santApaH, sambandhAnAmasthairya santApaH-ityAdayaH / kintvete etAdRzazcA'nye sarve'pi santApA ekenaiva zabdena paricetuM zakyante - mohasantApaH / moha eva santApaH / atra sarvatra mohabuddhireva santApaM janayati / sAdhusamAgamo mohaM nAzayati samyagdRSTiM codghATayati / satye labdhe moho vinazyatyeva / mohe naSTe kutaH santApaH? aniSTasyodvego yathA santApaH parigaNyate tathaiveSTasyonmAdo'pi santApa eva / sAdhusamAgamaH samadRSTiM vivekadRSTiM ca prakaTayati / vivekaH satyameva pazyati / 2010_04
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 padArthAnAM satyamasti kSaNanazvaratvaM sambandhAnAM ca satyamasti svArthaH / satyaM nAma svabhAvaH / svabhAvabodho rAgadveSAdidvandvebhyaH paraM karoti / yathA cAkalehasya galanasvabhAvaM jAnan janastasya mAdhuryamAsvAdyA''nandamevA'nubhavati na kintu tasya galanena santApamanubhavati / yato galanaM cAkalehasya svabhAva eveti sa jAnAti / evaM yadi sarvatra padArthasambandhAdiSu svabhAvamavabudhya vivekena varteta tarhi tata AnandaM prAptuM prabhavejjanaH / teSAM ca nAzena vaiparItyena vA na santApo jAyetA'pi / sAdhusamAgamo mohaM vinAzyaitAdRzaM svabhAvabodhaM vivekaM janayati / tadanu cA'sti dainyam / kimidaM dainyaM nAma ? icchA dainyam / sAdhusamAgama icchAM cUrayati na tu pUrayati / icchApUraNaM dainyaM zamayati nA'pagamayati / icchAcUraNameva dainyamapagamayati / icchAyA abhAve dainyaM na vidyata eva / sAdhusamAgamaH pApa-tApa - dainyAnAM mUlaM praharati / vastutastu 'pApaM tApaM ca dainyaM ca, haret sAdhusamAgama:' - ityuktyA subhASitakAraH kathayati yat sAdhusamAgamaH sAdhutvaM prakaTayati / pApabuddhirmohasantApa icchArUpaM ca dainyaM yatra na vidyate tatra sAdhutvameva bhavati nA'nyat kimapi / sparzamaNirlohaM suvarNatvena pariNamayati na sparzamaNitvena tathA gaGgA zazI kalpavRkSazcaite trayo'pi yadyapi pApAdIn nAzayanti kintu na svakIyaM rUpaM pradadate'rthibhyaH / paraM sAdhujanastu parAn svatulyAneva karoti yena te svAdhInAH syuH ityasti zlokasyA'sya tAtparyArthaH / - aucityamekamekatra guNAnAM koTirekataH / viSAyate guNagrAma aucityaparivarjitaH // 23 For Private Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARAN Thate upama60 ASSIGRSEara -- kiM du:khasya mUlam ? AsvAdaH munidharmakIrtivijayaH vicArasya viSaya eva na bhavati vidhAturvRttam / rahasyeva tiSThati vidhevilasitam / na ko'pi jano vidhAturviracanaM jJAtuM samartho'sti na ca tasya racitasya kazcit pratIkAramapi kartuM zaknoti / yadyapi vaiziSTyaM dadAtyeva vidhAtA sarvebhyastathA'pi kAJcana nyUnatAmapi dadAti / vizvasmin vizve naiko'pi janaH paripUrNarUpeNa sukhyasti, nA'pi ca pUrNatayA guNyasti / yeSu gRheSu janA nirvyasaninaH sadguNinazca santi tatra ko'pyeko jano vyasanI durAcArI ca bhavati / yatra ca sarve'pi sajjanAH santi tatra dhanasyA'bhAvo bhavati / tathA'pi yadi janA yadapi prAptaM tena santoSamanubhaveyustAnandasyA'vazyamanubhUtiH syAt / kintu svabhAvenaiva janAH tatpratyudAsInA bhUtvA yannAsti tadavAptuM prayatante, tato hastagataM sukhamapi nA'nubhavanti / evamatRptireva sarvaduHkhAnAM mUlamasti / saiva kleza-saGgharSAdInAmutpAdayitrI, saiva sadguNAnAmapi vinAzikA / adya gRhe gRhe klezAH pravartante / janakaH putreNa saha, zvazrUH vadhvA saha, patizca panyA saha klezaM karoti / 'mayA yat kathitaM tat tvayA na svIkRtam, etadvastvetasmai dattaM mahyaM ca na dattam, etAn premNA''hvayanti kintu mAM tu na kadA'pyAhvayanti' - ityAdyatRptireva tatra kAraNam / eSA'tRptiranekaprakAraiH prakaTIbhavati / atRptirvastuna evA'stIti na, api tu vyakteH prasiddhaH sattAyA dhanasya cA'pyasti / vastuno mamatvatyajanaM saralaM, kadAcit vyaktermamatvatyajanamapi sukaraM, kintu pada-pratiSThA-prasiddhInAM mamatvatyAgastu sudurlabho'sti / adyatve vRddhAH pade pade skhalanto'pi spaSTatayA ca vaktumazaktA api svIkRtapadAdInAM dAyitvaM tyaktvA nivRttA na bhavanti / prakRtivat padAdikamapi teSAM prANaiH sahaiva vilInIbhavet-ityeva teSAmicchA / etadevA'tRpteH paramamudAharaNam / yat padAdikamapi na tyajanti tatra kAraNametadeva yad-asya padasya prabhAveNaiva samAje mamA''daro bhavati / yadi padaM tyajeyaM tahi samAje kutrA'pi me unnataM sthAnaM na syAt, na ca ko'pi mama sanmAnamapi kuryAditi / / adyatve janA yathA prasiddhyarthaM padaprAptyarthaM cA'harnizamitastato'Tanti, tathaiva / rahAANTRAOSASUR2500 0 LSHANA NSSORIALSHRECORRESS A 2010_04
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ BANEERNAMIKA R AV Wha A aaSHEE dhanArthamapi nirantaraM prayatante / eka: zlokaH smRtipathamAyAti utkhAtaM nidhizaGkayA kSititalaM dhmAtA girerdhAtavo nistIrNaH saritAM pati patayo yatnena santoSitAH / mantrArAdhanatatpareNa manasA nItAH smazAne kSapAH prAptaH kANavarATako'pi na mayA tRSNe'dhunA muJca mAm // bhagnakhaTvAyAM yasya zayanaM so'pi na sukhI yazca punaH pratyahaM suvarNapalyaGke ) svapiti so'pi na sukhyasti / tathA'pi dhanaprAptyarthaM janaiH kiM kiM na kriyate ityeva praznaH / kenaciduktaM tava gRhasya pUrvakoNe dhanamasti / etacchrutvA sarvamapyutkhAtaM kintu kimapi na prAptam / / ___kenacit kathitaM-parvatamUlaM gaccha / tatra vividhaprakArA vanaspatayo dhAtavazca / TO vidyante / yadi tvayA te prApsyante tahi suvarNasiddhimavApsyasi / ____ kazcid nirdiSTavAn - abdhimullaGghya 'amerikA'dezaM gaccha / tatra te bhAgyamasti tato dhanamavApsyasi / etadapi kRtaM, kintu na ratnaM na dhanaM na ca mauktikaM prAptam / kenacid mantrajJena gaditaM - asya mantrasyA''rAdhanAM kuru, smazAne rAtrimuSitvA padenaikenotthAyA'sya devasyaitadrItyA japaM kuru / etadapi kRtaM, kintu na kimapi prAptam / kazcit sUcitavAn - asya rAjyasya nRpati sevasva / etat sarvamapi kRtaM, kintu samayavyayaM parizramaM ca vinA na kimapyupalabdham / "icchA hu AgAsasamA visAlA" icchAyA atRptezca paryavasAnaM tu naastyev|| ekasyA icchAyAH pUtiH syAt, punadvitIyo'bhilASaH, punaranyo'bhilASaH, evamaviratamicchA utpadyante / adyAvadhi kasyacidapi sarvA apIcchAH paripUrNA na bhUtA na ca bhaviSyantyapi / yatrecchA'tRptizca tatra duHkhamiti nizcitamasti / tato MAN yathecchAyA anto nAsti tathaiva duHkhasyA'pyanto nAstyeva / ___ ekadA vayaM vihAraM kurvanto gatavanta Asma / tadA pathi dvitrAH zvAna itastato'Tanti sma / pathi gacchatA sajjanenaikena sarvebhyaH zvabhya ekaikA roTikA dttaa| tadA tebhyo baliSThaH zanako'paramapi roTikAdvayaM zunakadvayamukhAbhyAmAkRSya RANASANTOSCHOLATATEREMISTANTSHTRAVSARAN REND raep malAANTATIOETRASE 25 2010_04
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ R ASDaikAjAtA SARE a HIPRASNETIR 5220SAADSHAHASR svAdhInaM kRtavAn / nirbalau ca dvAvapi zunako asahAyau sthitau / atRptirevaiSA khalu ! ekadA kazcit zvA mukhe'sthi gRhItvA gacchannAsIt / aSTau daza vA zvAno'sthi gRhItvA gacchantaM zvAnaM prati dhAvamAnA Asan / punaH punaste zvAnastaM dantebhyo dazanti sma / tasya zuno dehAd raktaM nirgacchadAsIt / tathA'pi sa zvA tadasthi na muJcati sma / ante ca zrAntaH so'sthi tyaktavAn / atha taM muktvA yena tadasthi gRhItaM taM prati sarve zvAno dhAvitAH / tamapi te zvAno'pIDayan / evaM ca yaH ko'pi tadasthi gRhItavAn tamanye sarve'pi militvA kadarthitavantaH / vihAtaiva sukhI jAtaH / ___ etenaiva jJAyate'tRptirduHkhasyaiva mUlamasti / atRptireSA sAdhujanAnapi piiddyti| dhana-bandhujana-gRha-vyApArAdikaM sAnandaM vihAya sAdhutvamaGgIkurvanto janA api nUtanaM saMsAramatRptivazena racayanti / asmin svaracitasaMsAre te'pi svakIyamAtmano hitaM vismRtya kevalaM prasiddhi-sattA-mahattvAkAGkSA-pratiSThAdiSveva sadA ramante / zAsanaprabhAvanAyA vyAjenA'hanizaM 'mama nizrAyAmetat kAryaM jAtaM, madupadezenaitAvatAM rUpyakANAM vyayenatena mahAlAbha upalabdha' iti vibhAvadazAyAmeva nimagnA bhavanti / 'cIkanaguniyA' sadRzenA'tRptinAmasaGkrAntarogeNa vayaM sarve'pi grastA jAtAH / yena kena prakAreNA'pi prasiddhiH kathaM syAt, tadarthameva satataM prayatnaM kurmaH / evamatRptyA'dya sarvatra gRhe samAje deze dharmasthAneSu cA'pi klezaH saGgharSazca pravartante / _ 'guNavanta zAha' nAmnA gUrjaralekhakenaikadA kathitaM-atRptaH kuTumbamukhI kadAcit svakuTumbaM, atRpto dezanetA tu dezaM vA vinAzayati, kintvatRptaH sAdhustu sarveSAmapi janAnAM kRte'hitakaro bhavati / atRptivazAd jIvaH kiM kiM na karoti? dhanArthaM dhanikajanAn durguNinazcA'pi prazaMsate, mamatvena bhaktajanAnAM vRddhyarthaM prayatate, prasiddhyarthaM mandira-maTheSu muhyati, kadAcit prazaMsArthamanyaiH saha mAyA-prapaJcAdikamapi karoti / mama maThe sthAne ca na ko'pyanya Agacchet, mama bhaktairnA'nyatra kutracidapi gantavyaM, sarvairapi mamA''jJAyAmeva vasanIyam-etat sarvamapyatRptereva mUlamasti / tataH sarvaistRptyA santoSeNa caiva vartitavyam / tRptireva paramAnandasya paramazAntezca nidAnamasti / eSaiva cakravartino devadevendrasya ca sukhasyA'nubhUtiM kArayati / ___"sarve'pi janAstRpteH paramasukhamanubhaveyu''rityAzAse / kahA CAREE R ROREANILAANEESe M BHASHTAK SARASHRIMANDAPANES H OTTOMETROENROERESERVERE sAhArAlAjAlAmAla AS VERS 26 2010_04
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAda: 'prANAnapyavigaNayya paropakAraM kurvANA jIvina: munikalyANakIrtivijayaH utkrAntivAdasya praNetrA cArlsa DArvin ityanena aisavIye 1835 tame varSe 'dha oNrijina oNpha spisis' (The Origin of species) nAma pustakaM svIyasiddhAntaM pratipAdayituM likhitamAsIt / kintu taddhi prAyazastrayoviMzatirvarSANi tena na prakAzitam, athavaivaM vaktumapi zakyeta yat tasya - svasiddhAntaH kadAcinmithyA syAd - iti bhItirAsIt / atastena tatpustakaprakAzanaM tAvanti varSANi naiva kRtam / kutastasya 'bhayamAsIt ? - kiJcid vicArayAmaH / tasya vAdasya mukhyasiddhAnta AsIt - 'sa- kSamasyaivA'vasthAnam' (Survival of the Fittest) / arthAt - prakRtyutsaGge sarveSAmapi jIvinAM madhye 'svIyamastitvaM rakSituM mahAsaGgharSaH sadA varIvarti / ataH pratikUlaparisthitAvapi yo' jIvI svaM rakSitumavasthAtuM ca zaknoti tasyA'stitvameva cirasthAyi bhavati tasyaiva ca santAna-paramparA varIvRdhyate / ye jIvino durbalAH santaH pratikUlaparisthitau svarakSaNaM kartuM na zaknuvanti teSAmastitvaM vinazyati paramparA'pi ca naiva vardhate / . phalato jagati zreSThakoSIyA (Genes) jIvA evA'vatiSTheyurutkrAntau ca pratisantAnaM te'dhikasAmarthyavantaH sphUrtimanto bodhavantazca bhavanti / eSa siddhAntastena gAlApAgosadvIpapravAsAnantaraM praNIta AsIt / kintvenaM. siddhAntaM rodhayadAsIt sUkSmamekaM vastu / DArvin dRSTavAnAsId yajjIvajagati prAyaH sarveSAmapi prANinAmeka eva niyamo'sti mAryatAM vA mriyatAM vA / kintu * kadAcit tenaivamapi dRSTamAsId yat kecijjIvina: paramAraNApekSayA paropakAra eva rasikAH santi / ete jIvA svArthamupekSyA'pi parArthaM kurvanta Asan / evaM sati tasya 'sa-kSamasyaivA'vasthAnam' (Survival of the fittest) siddhAntaH kathaM vA . sidhyet ? 2010_04 - dRSTAntamekaM pazyAma: / cikroDAnAM samUhaH kaNa-phala-bIjAdikamAhAramanveSTuM ' magnaH syAt kutracid vanakhaNDe, tadA'kasmAdeva yadi kasyaciccikroDasya garuDa 27 For Private Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ cilla-zRgAlAdikaH AkheTakaH prANI pakSI vA dRSTipathamAgacchet tahi sa cikroDa:* kolAhalaM kRtvA'nyAn sarvAnapi cikroDAn sAvadhAnIkaroti / AkheTakaM pazyan / CD cikroDo yaH kazcidapi syAt sa svakartavyaM nirvahatyeva / / IdRzaM vartanaM kathamutkrAntisiddhAntasyA'nurUpaM bhavet ? yato hyAkheTakaM dRSTvA . tu cikroDena svopasthitimaprakaTayyaiva tataH zIghratayA naMSTavyam / AkheTakastasyaiva Chp dRSTipathaM prathamamAgata iti tu tasya mahat sadbhAgyaM khalu ! tatazca tatsthAnAt palAyitu- 40 ra manyacikroDebhyaH sakAzAt tasyaivA'dhikaH samayaH prApyeta, svarakSaNe'pi ca tasyaiva - prathamo'vasaraH prApyeta / etadviparItatayA kolAhalakaraNe tu sa AkheTakastameva prathamaM pazyet; tatazca krodhena tameva prathamamAkrAmyet / eSA tu tasyaiva mahatI hAniH khalu ! - Vaa bhayaM prati sarvadA sAvadhAnazcikroDo hyutkrAntisiddhAntAnusAramavasthAnAya (Survival) sarvathA yogyastathA'pi svIyaM svArthamadRSTvA paramArthaM kartuM kolAhalaM A kurvan so'vasthAnAya (Survival) sarvathA'yogya eva nanu ! ___ evaM ca svasiddhAntAd viparItaM vartanaM bahuSu jIviSu dRSTvA vyAmohaM prApto vin svIyaM pustakaM trayoviMzativarSANi naiva prakAzitavAn, kintu 1858 tame varSe in yadA''GglasaMzodhaka: AlphreDa vaoNles-ityAhvo'pi tAdRzameva siddhAntaM prati pAditavAn / tadA bhItabhIto DArvin jhaTiti svapustakaM The origin of species / prakAzitavAn, utkrAntivAdasyA'pi ca praNetRtayA sa eva prasiddho'bhavat, na tu aalphredd-voNles| ___astu, utkrAntivAdastu sarvatrA'pi jagati prasiddho janaizca svIkRto jAta kintu yo laghupraznastasya siddhAntaM khalIkurvan AsIt tatsamAdhAnaM tu DArvin na / * kadA'pi prAptuM samartho'bhavat / kiM vayaM tat prAptuM zaktAH kila ? Coo pUrvaM yathoktaM tathA sajIvasRSTau sarvadA mAryatAM vA mriyatAM veti rItyaiva sarvo'pi ) vyavahAraH pracalati / bhakSakajIvI svabhakSyaM nigrahItuM vividhAnupAyAn yojayati, * pratipakSe ca bhakSyajIvo'pi svarakSaNaM kartuM naikAn prayogAn karoti / aidamprAthamyena ChD tu tasyaitadeva lakSyaM bhavati yat kathamapi sa AkheTakasya dRSTipathaM nA''yAt / yadi Cal kathamapyAyAt tadA sarvamapi tyaktvA tataH palAyanameva sa karoti, na tu tatra tiSThati / yato hi sA tasya mUrkhataiva syAt / tathA'pi cikroDaH kathaM tAmAcarati ? do paropakArakaraNena svopakAro bhavatItyAdisUtrANi tu manuSyajAteogyAni kintvanyeSAM - 28 2010_04
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvinAM kRte tu tAni sarvathA'nucitAni / cikroDasadRzo jIvI yadi paropakAraM kartuM / " samudyato bhavet tadA tasya svasya tvapakAra eva syAt, prAyazazca kumaraNameva syAt / Com yadyutkrAntivAdasya siddhAntaH satyaH syAt tadA bhojanamagnAnAmapAyebhyo'sAva- 4 dhAnAnAM ca cikroDAnAmanyatama evA''kheTakasya bhakSyaM syAt / kintu tathA na.. * bhavati, yato rakSakacikroDasya sUcanAnantaramanye sarve'pi cikroDA: palAyanta eva Cop tatsthAnAt / ata: praznastvatrA'nyo'pyuttiSThate yat sa rakSakacikroDa kena vA hetunedaM 40 * karoti ? - anyamapi dRSTAntaM pazyAmaH / pipIlikAnAM prAyazaH paJcadazasahasraM jAtayaH Chd santi / tAsu kAzcana jAtayaH saucikapipIlikAH (Weaver ant) iti kathyante / Cab T: svanivAsArthaM valmIkaM vivarAdi vA'nirmAya saucikavat sIvanaM kRtvA parNAnAM gRhaM nirmAnti / tadarthaM ca tA dvitrANi bRhatparNAni samanvitya tatprAnteSu kauzeyasUtreNa sIvanaM kurvanti / bAdhastvatrA'yameva yat pariNatavayAH pipIlikAH kauzeya mutpAdayitumasamarthA bhavanti, kevalaM tasyAH Dimbha(larva)rUpameva svasya kozakaracane yA upayuktaM kauzeyamutpAdayituM zaktaH / kiJca, aNDAnAM rakSaNArthaM rAjyAzca sukhanivAsArthaM parNagRharacanamAvazyakameva / ataH saucikapipIlikAnAM sainyaM tannirmANArthaM pravartate 4 eva / etadarthaM sarvaprathamaM tu tAzchidrarahitAni parNAni zodhayitvA upadazAH pipIlikAH parasparamabhimukhIbhUya parNaprAntayoH paGktizastiSThanti / tatastau prAntau mukhena gRhItvA CEP parasparaM nikaTaM samAnayanti / etAvatA kAzcana pipIlikAH yairadhunA'pi kozakaracanaM patA * naiva samArabdhaM tAdRzAni kAnicana kITaDimbhAni mukhena gRhItvA tatropasthitA * bhavanti / tatastAstAni kITaDimbhAni dvayoH prAntayormadhye itastataH saJcArayantyaH C) sIvanaM kurvanti kauzeyasUtreNa / atredaM cintanIyaM yat kITaDimbhazarIre kauzeyamatisImitaM, kevalaM tatkozakaracanayogyameva bhavati nA'dhikam / yadi tena svIyamastitvamavasthApanIyaM tadA tena / svIyaM kauzeyaM kozakaracanArthamevopayoktavyam / evaM satyapi samagrasya pipIlikAsamAjasya kRte sa kITaDimbho nijaM sarvamapi kauzeyaM vizrANayati / tathA ca sa kITaDimbhaH pipIlikAvatAraM naiva prApsyati / tasyA''yurjIvanaM vA kevalaM nivAsanirmANa pataGgasyeva pipIlikAyA api aNDaM, kITaDimbhaH, kozakaH, pipIlikA ceti avasthAH bhavanti / 2010_04
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ o 0 eva samApnoti / kintu tasya taccintA na bhavati / 'saharSaM nivasantu mama " bAndhavAH ! ahaM tu gacchAmi' iti kathayanniva sa jIvanadAnaM karoti / __athA'pi sa praznastvanuttarita eva vartate yad jIvanadAne kITaDimbhasya kiM vA prayojanam ? kiM puNyArjanaM kartuM tena paropakAraH kRto vA? kiJca sa kITaDimbhaH / a kozakaM grathitvA svajIvanaM pUrNIkartuM sakSama eva (Fit) / tathA'pi tasya dazA Cop akSamasyeva (unfit) kathaM bhavati? kimetadarthaM - yat pipIlikA hi sAmAjikajIvaH, Mia sA saMyuktaparivAre vasati / sampUrNa parivAraM, rAjJI ca rakSituM keSAJcit kITaDimbhAnAM jIvanadAnaM nA'dhikaM mahattvamAvahati / yato rAjyevA'NDotpAdane samarthA, tasyA CA rakSaNena samagraH parivAro'pi rakSyate / tAM zatrubhyo rakSituM tadAnukUlyaM ca sandhArayitu-45 Non mAvAsakaraNamanivAryameva / tadAvAsakaraNe ca kaizcit kauTumbikaiH svabalidAnaM yadi kriyeta tadA na tadAzcaryAvahamiti ? atha ca dainandine jIvane'pi pipIlikAH paropakAraM kurvantyeva / evaM Va cotkrAntivAdasya siddhAntamapi bhaJjantyeva / siddhAntAnusAraM tu yatra parasparaM svArthaH / 'siddho bhavati tatraiva sahakAraH paropakAro vA kriyate jIvibhiH / kintvamukA para jIvino hi pratyupakAra-nirapekSA eva paropakAraM kurvanti / yathA- AhAragaveSakAbhiH spazapipIlikAbhiryadi kutracit zarkarArasAdikaM prApyeta tadA tAH sarvAstaM rasamAkaNThaM pibanti / tatastAH svanivAsaM prati paGktizo ra gacchanti / tadA nivAsAd nirgacchantyaH kSudhitAH pipIlikAstAsAM purato yadA para milanti tadaitAH pUrNodarAH pipIlikAH kSudhitapipIlikAnAM mukhe rasaM prakSipanti; etat tu tAvat pravartate yAvat pUrNodarAyAH pipIlikAyA bhAge tu kevalaM sUkSma eko " rasabinduravaziSyeta / evameva raNapradeze nivasantyaH pipIlikA api paropakArakaraNapravaNA bhavanti / tA hi svIyamastitvamapi paNIkRtya paropakAraM kurvanti / vastutastu pratyekaM jIvI. svArthameva sAdhayet / anyeSAmuttaradAyitvaM tena kimarthaM nirvoDhavyam ? kiM vyAghraH / Chp kadA'pi svakSetre'nyaM vyAghra praveSTumAkheTayituM vA'numanyate ? kiM gavayavRndaM svapradeze'nyad Cab vRndaM praveSTuM carituM vA'nujAnAti ? sarve'pi svArthaparA eva / kintu pipIlikAstathA / na santi / raNapradeze hi pratyUSa eva parNAgrasthitA avazyAya-bindavaH prApyante / ryodayAnantaraM tvatyalpakAlenaiva te bindavaH zuSyanti / tato'nyasmin dina eva te 30 2010_04
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bindavaH prAptuM zakyAH / evaMsthite'pi pipIlikA etA ekaM vA binduM svatuNDeno tpATya zIghratayA svanivAsaM gacchanti, tatra sthitAnAmanyeSAM parivArasabhyAnAM ca Chp tamarpayanti / te yAvat taM binduM pibeyustAvadeetA anyabindvAnayanArthaM dhAvanti / ) phalataH tatparivAro na kadA'pi tRSAturo'vatiSThati / rAjyAH kITaDimbhAnAM ca kRte * nivAsasthAnamapi sadA zItalaM vAtAnukUlitaM caiva bhavati / Cop IdRzaM paropakAraM hyanye'pi bahavo jIvinaH kurvanti / teSAM cetivRttamAgAmiV, zAkhAyAM vicArayiSyAmaH / iti / / saujanyam : gUrjarabhASAyAM prakAzyamAnA vijJAnaviSayikI 40 saphArI-mAsapatrikA / jIvanaM hi zikSakAtu sarvathA bhinnamasti / zikSakaH kila prathamaM pAThayati tataH parIkSate, etadvaiparItyena jIvanaM tu prathamaM parIkSate tataH pAThayati // 555555555555555555555555 2010_04
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ saralA: syAdvAdasiddhAntA: 2 munitrailokyamaNDanavijayaH / pUrvasminnaGke'smAbhiradhigatametatkAryaM svopAdAnadravyarUpeNotpatteH pUrvamapi sada bhavati paryAyarUpeNa cotpatteH pazcAd / ayamevocyate kathaJcit-sadasatkAryavAdaH / (ayamaMzo'Gke'smin vistRtatayA vivecitaH / ) dravyArthikanaye - utpAdAtpUrvaM dravyasya paryAyavizeSeNA'vasthAnam, utpAdAnantaraM ca tadanyaparyAyeNa / asmin naye dravyasyA'pyutpattau sahabhAgitA / paryAyArthikanaye - utpAdAtpUrvaM dravye paryAyavizeSasya sattvam, utpAdAnantaraM ca VI tadanyaparyAyasya / asmin naye dravyasyotpattau na ghaTakatA / 3. nAzavibhAgaH nAzaH prAyogika: vaisrasikaH samudayanitaH aikatvikaH samudayavibhAgajanyaH samudayasaMyogajanyaH (arthAntaragamanalakSaNaH) svapratiyogipratItibAdhakaH svapratiyogipratItyabAdhakaH asminnaGke'pyutpAdavinAzAvevA'dhikRtau / viSayo'yaM zrIharibhadrasUriracitazAstravArtAsamuccayagranthopari mahAmahopAdhyAyazrIyazovijayavinirmita-syAdvAdakalpaIY latATIkAto (sta. 7 kA. 1) gRhItaH / 32 2010_04
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) ziSyaH- matthaeNa vaMdAmi bhaMte ! kiJcit praSTavyamasti / guru:- avazyaM pRcchatu / kimarthaM saGkoca: ? ziSyaH-prabho ! syAdvAde utpAda eva kathaM ghaTeta ? guruH- kathamarthAt ? kastatrA'varodhaH ? ziSyaH- utpAdo nAma vivakSitakSaNe vidyamAnasya tatpUrvaM cA'vidyamAnasya tatkSaNena saha sambandhaH / atrotpAdanirvacane 'pUrvamavidyamAnatvaM' praviSTamasti / vayaM ca na naiyAyikavat kAryasyotpatteH prAgasattvaM svIkurmaH, pratyuta sattvamaGgI kurmaH / tataH syAdvAde utpAdotpAdanaM duHzakamiti me matiH / - guru:- vatsa ! kiJcid bhrAnto'sti bhavAn / sAvadhAnaM zrUyatAm / vayaM vastunastadutpatteH pUrvamapi sattvaM yadyapyurarIkurmaH, tathA'pi yena rUpeNa prAk sattvaM tenaiva rUpeNa pazcAdutpattiriti na brUmaH / kiM tarhi ? tadupAdAnadravyarUpeNa / vastunaH pUrvAstitvasya svIkAro'smAkaM, na punastadvyaktitvena, tena rUpeNa tRtpatteH pazcAdeva tatsattvamabhyupagatamasmAbhiH / kathaJcitsadasatkAryavAda syA'traiva tAtparyam / ziSyaH-nidarzanena sAkaM pradarzyate cet... / guru:- pradarzayAmi / prathamaM bhavAn vadatu yad ghaTo nAma kim ? ziSyaH- jaladhAraNAdi kartuM kSamaM viziSTaM dravyam / guru:- tad dravyaM mRttikAto bhinnamabhinnaM vA ? NV ziSyaH- 'pArthivo ghaTa' ityucyate loke'to'bhinnaM syAt / guruH- evaM sati ghaTe iva mRttikAyAmapi jaladhAraNaM kathaM na bhavati ? NY ziSyaH- tarhi bhinnameva mantavyam / guruH- are ! tadA yathA ghaTo mRttikAto bhinna eva, tathA tantubhyo'pi bhinna eveti yathA mRttikAto ghaTotpAdastathA tantubhyo'pi ghaTaH kathaM notpadyate ? ziSyaH-notpadyate iti notpadyate / sarvajanaprasiddhametat / / guru:- mama prazno na tasya prasiddhatAviSaye, kintu taddhetutAviSaye / ziSyaH- tayevamastu-mRttikAyAM ghaTotpAdasvabhAva iti tato ghaTotpattiH, tantuSu punarna sa svabhAva iti tato na tadutpattiH / 33 2010_04
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 guru: - satyamuktaM bhavatA / paraM kathitasya tAtparyaM kiM bhavet tadapi cintyatAm / ziSya :- tannA'haM jAnAmi / bhavAneva kRpayA darzayatu / guruH- zRNu / mRttikAyAM ghaTotpAdasvabhAvaH, na punastantvAdiSvityetadevaM sUcayati yad mRttikAyAM ghaTasya kiJcidrUpeNa sattvaM, tantuSu punarna tathA sattvam / atha ca mRttikAyAM ghaTasya sattvamitthameva - mRttikaiva kulAlaprayatnAdinimittena ghaTarUpeNa pariNamate iti mRttikA ghaTasyopAdAnam / svopAdAnadravyatvena ca ghaTasya mRttikAkAle sattvamiti / ghaTavyaktitvena ca ghaTasyopattiH kulAlaprayatnAdinaiva / ziSya :- nanu svopAdAnadravyatvena sattvamityasya kiM tAtparyam ? guru: - cintyatAmetat / vayaM hastau UrdhvakRtavantaM manuSyam 'Urdhvahasta' iti, hastAvadhaH kRtavantaM manuSyam 'adhohasta' iti nirdizAma: / atha yadA devadatto hastAvUrvIkaroti tadA 'Urdhvahasta' nAmA nUtna: puruSa: samudbhUtaH, devadatto vinaSTa iti mananaM samIcInaM bhavet ? punaH sa hastAvadha: karoti ced nUtanatayodbhUtam 'adhohasta' puruSaM devadattasya mAtA svaputratvena na paricinuyAt ? ziSya :- UrdhvahastatA, adhohastatetyAdayo devadattasyA'vasthAvizeSA eva / tAsvavasthAsvanvIyamAno devadattaH kathaJcideka eva / ataH pUrvaM samahasto devadatto yadA hastAvUrvIkaroti tadA yadyapi Urdhvahasta udbhUtaH, samahasto vinaSTaH, tathApi devadattastu sthita eva / evamadhohastatAvasthAmApanno devadatta evA'dhohasta iti nirdizyate / adhohastaH sarvathA bhinnaH puruSastu nA'sti, yena tanmAtA taM na paricinuyAt / guruH- samyak cintitaM bhavatA / parameSaiva vArtA ghaTaviSaye kathaM na yojyate ? ghaTatvaM (= pRthubudhnodarAdyAkAratA-jaladhAraNakSamatetyAdi) api mRdo'vasthAvizeSa eva / tAmavasthAmApannA mRdeva 'ghaTa' padavAcyA bhavati / arthAd ghaTaH = mRttikA avasthAvizeSaH (= ghaTatvam) / tatraikAMzena ghaTa: svotpatteH pUrvamapi AsIt, nA''sIccA'parAMzena / yenAM'zena pUrvamAsIt tattasyopAdAnameva / ataH syAdvAdibhiH kAryAt pUrvamapi tadupAdAnatvena vastuno'stitvaM gIyate / kulAlakRtyAdinA'parAMzenA'pi sampannatve 'ghaTa utpanna' iti vyavahAropapattirapi nirAbAdhA | ziSyaH- evaM sthite ghaTo na mRttikAto bhinnaM dravyaM bhavet / 34 + For Private Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 guruH- tattviSTameva / ghaTo mRttikAto kathaMcidbhinnAbhinna eva syAdvAdibhirabhyupagata: / mRdeva ghaTarUpeNa pariNamate iti nA'sti sarvathA bhinnatvam / mRttikAyA: kuzUlapariNAmakAle nA'sti ghaTa iti sarvathA'bhinnatvamapi na / ziSyaH- tarhi syAdvAde utpAdo nAma tattatpariNAmakRtasya tattadavasthAvizeSasya dravyeNa samprAptiriti syAt / guru: - yuktamuktaM bhavatA / sthitivinAzAvapyevameva nirvAcyau / tathAhi tattadavasthAvizeSeNa dravyasyA'vasthAnaM sthitiH / tattatpariNAmakAle uttarAvasthAsamprAptau pUrvAvasthAyA dravyeNa kRtastyAga eva vinAzaH / atredamadhikam-ghaTo'pi raktatA - khaNDaghaTatetyAdyavasthAvizeSAnavApnoti, zyAmatApUrNaghaTatetyAdyavasthAvizeSAn jahAti ca; tathApi yAvanna zuddha'ghaTa'vyaktibhedaH, tAvanna 'ghaTa' padavAcyatAparityAgaH / prakArAntareNocyate ced raktaghaTatA-khaNDaghaTatetyAdayo ghaTatvAvasthAyA evA'vasthAvizeSAH / tatra yAvanna mUlAvasthAtyAgastAvanna 'ghaTa' padavAcyatAvirahaH / ata eva ghaTaM lakSyIkRtyA'pi 'iyaM mRttike' ti kAdAcitko lokavyavahAraH zuddha'mRd'vyaktibhedAbhAvAd dravyeNa ghaTatvAvasthAprAptAvapi mUlamRttikAvasthA'parityAgAd veti / tatra ziSya :- tarhi kiM mRttikA mUladravyaM na ? guruH- naiva / mUladravyaM tu pudgalAH / teSAM paramparayA mRttikArUpeNa pariNAmaH / teSAM ghaTarUpeNa / teSAM ghaTakhaNDarUpeNa / tata: punarmRttikArUpeNa / evaM cakraM pracalati / mRdrUpeNa pariNatAH pudgalA jalatvenA'pi pariNamitumarhanti / ziSyaH- nanu ghaTavinAze mRtpiNDa eva kathaM na prAdurbhavati ? mRttikA yadavasthayA pariNatA tadavasthAnAze tayA punaH svasvarUpeNaiva bhavitavyaM khalu ? guruH- itthaM ca tadA syAd yadA yaiva ghaTapUrvAvasthA saiva ghaTottarAvastheti svIkriyeta / na caivam / yato yatra vivakSitAvasthAvizeSAdekamevA'vasthAntaraM sambhavati tatraiva pUrvottarAvasthayoH saGkIrNatA bhavati - cakSurunmIlananimIlanavat / prakRte mRdastu bahavo'vasthAvizeSA iti ghaTanAze mRdaiva bhavitavyamityApAdanamazakyamiti / ziSyaH - bhavatA tattvaM bodhayitvA'nugRhIto'smi / 35 For Private Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 (2) ziSya:- prabho ! pUrvaM kadAcid bhavatA nAzaprakArA bodhitA Asan / athotpAdasya vibhajanaM kiM tathaiva sambhavati ? guru: atha kim ? ya eva pUrvAvasthAnAzaH sa eva uttarAvasthotpAdaH / utpAdavinAzayornAntarIyakatvameva / ekaiva kriyA dvidhA vyavahriyate / 'tejo naSTa' mityucyamAne 'tama udbhUta' miti kathyamAne vA loke tattAtparyamekamevA'vadhAryate / ato nAzavibhAgatulya evotpAdavibhAgaH / pazyatvetatpatram / utpAda: prAyogika : (puruSaprayatnajanya:) samudayajanitaH (mUrtAvayavaniyata:) avayavasaMyogajanyaH (ghaTa-meghAdiH) vaisrasika: (puruSavyApArAjanya:) ekatvika: (dharmAdau) 36 avayavavibhAgajanyaH (bhasma-paramANvAdiH) ziSya :- prabho ! dharmAdharmAkAzeSvanaikatvikanAmotpAda: sambhavatIti mayA zrutamasti / bhavatA tvaikatvika ityucyate / I guruH- nA'sti tatra virodha: / dharmAdharmAkAzAstikAyeSu gantR-sthAtra-vagAhakadravyasannidhAnato gati-sthitya - vagAhanopakAritAdhikaraNatotpAdo bhavati / ayamutpAdo gantR-sthAtra- vagAhakadravyANAM virahe na bhavatItikRtvA tAni dravyANyeva kAraNamiti cintyate tarhyatpAdo'yam 'ekameva kAraNamasye'tikRtvA 'aikatvika' ityucyate / paraM svaniSThagatyAdyupakaraNakriyAM prati yadi dharmAdayo na vyApAravanto bhaveyustarhyapakAro naiva bhaveditikRtvA teSvapi kAraNatvavivakSA kriyate cedayameva 'anaikatvika' ityapi kathyate / For Private Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyaH-nanvAkAzAdayaH svaniSTha-vivakSitadravya-gatyAdyupakArakriyAM prati kAtsnryena vyApnuyurdezena vA ? na kAtsyena-upakArakriyAyAH sarvato'bhAvAt / nA'pi dezena-teSAM niravayavatvAditi gaganAdayaH kAraNaM bhavituM nA'rhantIti cet ? guru:- niravayavA gaganAdaya iti kena kathitam ? sAvayavatvapratipAdakaH pradezAS divyavahAro gagane'pi bhavati kila ! IY ziSyaH- AropajanyaH sa pratyayaH / vastutastu mithyaiva / M guru:- etAdRzasyA''ropasya nimittamapi darzayatu / ziSyaH- gaganAdau yA'vyApyavRttisaMyogasyA''dhAratA saivaa'traa''ropnimittiibhuutaa| / - guru:- aho bhavato vaidagdhI ! avyApyavRttisaMyogo nAma kim ? avayavinyavayave vartamAno'vayavAntare cA'vRttimAn saMyoga evA'vyApyavRttisaMyoga ucyate / niravayave'vyApyavRttisaMyogAdhikaraNataiva na sambhavet / V ziSyaH- nanvekasya niraMzasya paramANoH SaDbhirdigbhiH saha saMyogaH zAstre kathitaH / sa ca saMyogo'vyApyavRttireva / uktarItyA cedAnIM paramANorapi sAMzatA 'bhyupagamyA bhavediti cet ? guruH- abhyupgtaivetaadRgvicaarnnyaa| 'paramANuniraMza' iti vacanaM dravyataH paramANo vibhAgA na sambhavantItyadhikRtyaiveti dhyeyam / kiJca, gaganaM himavatparvata-vindhyAcalAbhyAM bhinnadezenA'varuddham / yacca dezabhedenA'varuddhaM tat sAvayavamiti niyamaH / niravayavatve dezabheda eva na syAt / ziSyaH- tarhi loke kimarthamAkAzAdi niravayavaM svIkriyate ? guru:- sannapyavayavaH pRthag na bhavatIti sthUladarzinAM tathAvyavahAraH / ziSyaH-avagataM khalu tattvaM bhavatkRpayA / 1. yaH saMyogo yatra varttate tatra tasyA'bhAvo'pi vartate cetsa saMyogo'vyApyavRttirucyate / yathA vRkSe kapisaMyogaH / 37 2010_04
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ mura: jainadarzanasatkatattvavibhAvanA: - 1 muktiH munitrailokyamaNDanavijayaH bhAratavarSe yAni yAni darzanAni santi, teSu sarveSu paramalakSyatayA muktereva svIkAraH / yatra zabdazAstra-saGgItakalAdInAmapi phalazrutermuktAveva paryavasAnatvaM bhavettatra darzanAnAM prasthApanaM tu muktyarthameva syAditi svAbhAvikam / 'vividhatAyAmekate'ti sUtraM sArthakIkurvataH, parasparaM saGghaTTamAneSvapi darzaneSu samAnatayA paramapuruSArthatvena muktisvIkArasya kAraNaM nA'nyat kiJcit, paraM sakaladarzaneSu prAmukhyamAvahamAnA''dhyAtmikataiva / AdhyAtmikatAyAH sAkSAt sambandha AtmonnatyA saha, AtmonnatiparAkASThA tu muktireveti yatrA''tmavAdastatrA'vazyaM mukticarcA / AtmA tu sarvairaGgIkRtaH, nA'GgIkRtazced jJAnasantatyAdi tatsthAne'bhiSiktamiti muktyarthameva prayatante sarvadharmasampradAyAnusAriNaH / atha sakaladarzaneSu tadavasthAvizeSArthaM prayujyamAno 'mukti'zabda eva sUcayati tatrasthAtmano bandhanagrastatA'bhAvaH / tasmAt sthAnAt pracyavanaM nA'stItyapi kAMzcana muktvA sarvairaGgIkRtam / muktau nityaM niratizayaM sukhamanubhUyate iti yadyapi sarveSAM na sammataM, tathA'pi tatra duHkhalezasyA'pyabhAva ityatra na kasyA'pi vipratiprattiH / muktiH saMsArAvasthAto bhinnotkRSTA cA'vasthetyatra tu sarveSAmaikamatyam / itthaM yadyapi samAnA sarvadarzanasthamuktivibhAvanA, tathA'pi tattaddarzanAnAM mUlatattveSu mAnyatAbhedatastatrA'pi samAgatA'sti vibhinnatA / jainadarzane tvAtmasvarUpe eva darzanAntarato mahadantaramiti muktivAde'pi mahatyeva bhinnatA / kA sA ? tad darzayitumevA'tra pravRttam / tatra prathamaM katicidadarzanAntarANAM matAni saGakSepato vicArayAmaH, yena jainadarzana 1. cArvAkAdayo'trA'pavAdIbhUtAH, tathA'pi te tattvacarcAyAM prAyo nA'dhikriyante iti atra 'sarveSu' iti likhitam / 2. jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tIrthanikArataH // AjIvakAH / 38 2010_04
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthamuktisvarUpe kutra samAnatA, kutra vibhinnateti spaSTaM bhavet / ___ naiyAyika-vaizeSikAH - etairmuktau sukhAnubhUtirnA'GgIkRtA / dharmajanyameva sukhamiti taiH svIkRtatvAd muktau dharmAbhAve sukhamapi na syAditi teSAM matiH / muktyavasthAyAM viziSTaM jJAnaM bhavatItyapi tai!rarIkRtaM, tatra vizeSaguNamAtrocchedasvIkArAt / kevalaM duHkhajihAsayaiva muktyarthaM prayatna iti tanmatam / muktilakSaNamapi tairetadanusArameva nirdiSTam - 1. samAnAdhikaraNa-duHkhaprAgabhAvAsahavRtti-duHkhadhvaMso muktiH / asmadIyavartamAnaduHkhasya dhvaMso'smadIyabhAviduHkhaprAgabhAvasya sahavRttirbhavatIti sa na muktiH / muktasya tu yaH saMsAryavasthAntimaduHkhasya dhvaMsaH sa bhAviduHkhasyA'bhAvAd na duHkhaprAgabhAvasamAnAdhikaraNa iti sa dhvaMsa eva muktiH / 2. duHkhadhvaMsastomo muktiH / sarveSAM duHkhANAM muktAveva nAzAdidaM lakSaNaM tatraiva gacchet / atItaduHkhAnAM pUrvameva naSTavAd, vartamAnaduHkhAnAM svata eva nAzAd, bhAviduHkhAnAM cA'nutpannatvAt kasya duHkhasya dhvaMsaH paramapuruSArthatayA'bhimato bhavedityApattau, 'bhaviSyati kAle duHkhAnutpAda evA'smAkamabhipretaH, sa ca duHkhasAdhanAdharmadhvaMsasAdhya' iti vadanta evaM lakSaNaM prathayanti - 3. viziSTaduHkhasAdhanadhvaMso muktiH / samAnAdhikaraNa-duHkhasAdhanAdharma-sahavRttitvamevA'tra vaiziSTyam / atrA'dharmadhvaMso duHkhAnutpAdArthamadhikriyate / tathA ca sa paramapuruSArtho na bhavet - anyecchAnadhInecchAviSayasyaiva paramapuruSArthatvAd, muktestu paramapuruSArthatvenA'bhimatatvAditi kathyamAne te lakSaNAntaraM praNayanti - ___4. duHkhAnutpAdo muktiH / (anutpAdaH prAgabhAvaH) atra yo doSaH sa prAbhAkaramatanirUpaNe kathayiSyate / 5. kecitpunaH 'duHkhenA'tyantaM vimuktazcaratI'ti zrutisvarasAd duHkhAtyantAbhAvameva muktiM kathayanti / 6. AtmavizeSaguNocchedo muktiriti lakSaNenA'pi tairmuktirlakSyate, yato muktau 2010_04
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 AtmA jaDakalpo bhavatIti te manyante / tanmate Atmano vibhutve'pi zarIrAvacchedenaiva jJAnAdInAmutpattiriti jJAnAdikaM prati zarIraM kAraNamiti svIkriyate / muktau zarIrAbhAvAjjJAnAbhAvaH / sukhecchAyAH sattve vairAgyavyAhatiH syAditi 'duHkhaM mA bhU' ditIcchayaiva muktyarthaM prayatna iti teSAM kathanam / muktau duHkhAbhAva eva sukhatvenopacaryate iti te vadanti / ata eva teSAmitthamupahAso'pi zrUyate - varaM vRndAvane ramye, kroSTutvamabhivAJchitam / na tu vaizeSikIM mukti, gotamo gantumicchati // iti / mImAMsakAH - eteSAM prasthAnadvayam / ekaM prAbhAkarANAm, dvitIyaM bhATTAnAm / tatra prAbhAkarANAM mate kAmyaniSiddhakarmavarjanapUrvakaM nityanaimittikakarmAnuSThAnena dharmAdharmayorvinAze sati dehendriyAdisambandhasyA''tyantikaviccheda eva mokSaH / AtmajJAnamapi tatra sahakArikAraNam / etanmate mokSadazAyAmAnandasyA'pyatyantocchedo bhavati / lakSaNaM tuAtyantikaduHkhaprAgabhAvo mukti: / samAnAdhikaraNaduHkhAsahavRttitvamevA''tyantikatvam / prAgabhAvo yadyapyanAdiH, na kRtisAdhya:, tathA'pi tatpratiyogijanakAdharmanAzadvAreNa kathaJcitkRtisAdhyo'pi / atra 'anAdiH sAntaH prAgabhAva' iti lakSaNena duHkhaprAgabhAvasyA'nte mukteH pracyavanApattiH / tasyA'nantatve punaH so'tyantAbhAva eva bhavediti atyantAbhAvasyA'nAdyanantatvenA'sAdhyatvAd mokSasyA'pyasAdhyatvaprasaGgaH / bhATTAnAM ma tredhA hi prapaJcaH puruSaM badhnAti - bhogAyatanaM zarIram, bhogasAdhanAnIndriyANi, bhogyAH zabdAdayo viSayAzca / bhogaH = sukhaduHkhaviSayo'parokSAnubhavaH / tadasya samastAtmavizeSaguNocchedopalakSitA svarUpasthitireva (mukti:) prazastapAdabhASyakandalI 1. 2. 3. TIkA / yAvadAtmaguNAH sarve, nocchinnA vAsanAdayaH / tAvadAtyantikI duHkhavyAvRttirnA'vakalpate // nanu tasyAmavasthAyAM kIdRgAtmA'vaziSyate ? svarUpaikapratiSThAnaH, parityakto'khilairguNaiH // - nyAyamaJjarI // nityAnandapratipAdikA zrutirAtyantike duHkhaviyoge bhAktA nyAyavArtikatAtparyaTIkAyAM vAcaspatimizraH / Atyantikastu dehocchedo niHzeSadharmAdharmaparikSayanibandhano mokSaH / - prakaraNapaJjikA / 40 For Private Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ trividhasyA'pi bandhasyA''tyantiko vilayo mokSaH / mokSadazAyAM zuddhasvarUpodayena zuddhAnandasyA'nubhUtirbhavati / vedAntinaH - vastumAtre sattvamiSTatvaM jJAtatvamiti rUpatrayamanugataM, nAma rUpaM ceti dvayamananugataM bhAsate / tatrA''dimaM trayaM brahmagatameva vyApake brahmaNyadhyastatvAt prapaJce'pi pratIyate, antimaM ca dvayamavidyAdoSakalpitam / kalpitena nAmarUpabhedenaiva prapaJcasya parasparaM bhinnatvenA'vagatiH / atha ca 'tattvamasI'tyAdyakhaNDavAkyArthajanyabrahmabodhenA'vidyAdoSanivRttau tatkalpitarUpadvayanivRttau rUpatrayasya saccidAnandarUpabrahmAnanyabhUtasyA'vasthAnaM muktiH / muktAnAM nirguNabrahmasAkSAtkAravatAM yAvatprArabdhaM tAvadatraivA'vasthAnam, na tu lokAntaragamanam / avasthaiSA jIvanmuktirityucyate / prArabdhaM yAvat sukhaduHkhAnyanubhUya pazcAdete paramamuktimAsAdayantItyadvaitasiddhAntaH / ____etanmate muktau AnandAvAptiranarthanivRttizca bhavataH / yadyapyete anarthanivRttisukhaprAptI ca sAdI, sAditve ca sAntatvApattiriti vaktuM zakyate eva; tathA'pi vedAntina enaM doSamitthaM nirAkurvanti - siddhasyaiva brahmasvarUpasya mokSasyA'siddhatvabhrameNa tatsAdhane pravRttiH / prAptasyA'pyAnandasya prAptiH, parihRtasyA'pyanarthasya nivRttirmokSa iti / avidyAyA ekatvenaikamuktau sarvamuktiprasaGgarUpo doSo'smin mate / etannivAraNArthaM te'vidyAnAnAtvaM tadgatazaktinAnAtvaM vA svIkurvanti / iSTApattirUpeNA'pi kecidenaM manyante / sAGkhyAH - etanmate paGgakalpaH zuddhacaitanyasvarUpo niSkriyaH puruSo'ndhakalpAM jaDAM prakRti sakriyAmAzrito buddhyadhyavasitaM zabdAdikaM svAtmani pratibimbitaM cetayamAno modate, modamAnazca prakRtiM sukhasvabhAvAM mohAd manyamAnaH saMsAramadhivasati / yadA ca paJcaviMzatitattvajJAnAt prakRtipuruSayorbhedajJAnaM bhavati tadA prakRteH pravRttiruparatA bhavati / tatazca puruSasya yat svarUpeNA'vasthAnaM tadeva muktiH / sarvathA nirlepasya niSkriyasya prakRtivikRtyanAtmakasya ca puruSasya bandha 1. na prapaJcavilayo mokSaH, kintu prapaJcasambandhavilayaH / - zAstradIpikA 2. atItAnanusandhAnaM, bhaviSyadavicAraNam / audAsInyamapi prApte, jIvanmuktasya lakSaNam // - zaGkarAcAryaH AnandAtmakabrahmAvAptizca mokSaH zokanivRttizca // - vedAntaparibhASA 2010_04
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 mokSasaMsArA na sambhavantIti te prakRtereveti manyante kApilAH / puruSe tu vivekAgrahAdupacaritA eva - bhRtyagatajayaparAjayayoH svAminyupacAravat / paJcaviMzatitattvajJAnamekameva muktau kAraNamiti sAGkhyAnAM matiH / 2 bauddhAH atra matacatuSTayam 1. nairAtmyabhAvanAto jJAnasantAnocchedo muktiH - sautrAntikAH / 2. zUnyatAdRSTitaH klezAdidoSadUSitacittasantativicchedo mukti- mAdhyamikAH / 3. bhAvanAprakarSaparilabdhaparizuddhacittasantAnaM mukti: - yaugAcArAH / 4. rAgAdijJAnasantAnavAsanocchedo mukti:- vaibhASikAH / bauddhamate muktAvAtmasthitirnirvAtapradIpasadRzI bhavati / itareSAM keSAJcinmatAni AnandamayaparamAtmani jIvAtmalayo mokSaH tridaNDinaH / AtmahAnaM muktiH - cArvAkAH / svAtantryaM mukti: - kecit / nityaniratizayasukhAbhivyaktirmuktiH - tautAtitAH / akSayazarIrAdilAbho mukti:- vaiSNavAH kApAlikAzca / (pRSTha 57sthAni nAnA-muktisambandhi - matAnyapi draSTavyAni / ) atha jainadarzanasatkamuktisvarUpaM saprapaJcaM nirUpyate / - 9. tasmAnna badhyate naiva mucyate nA'pi saMsarati kazcit / saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRtiH // - sAGkhyakArikA 2. hasa piba lala moda nityaM viSayAnupabhuJja kuru ca mA zaGkAm / yadi viditaM te kapilamataM tatprApsyase mokSasaukhyaM ca // sAGkhyakArikA mATharavRttiH 3. dIpo yathA nirvRtimabhyupeto, naivA'vaniM gacchati nA'ntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM na kAJcit, snehakSayAt kevalameti zAntim // jIvastathA nirvRtimabhyupeto, naivA'vaniM gacchati nA'ntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM na kAJcit, snehakSayAt kevalameti zAntim // 42 (kramaza:) For Private Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( somadevasya kRtiratnaM yazastilakam / ec. vi. nAgarAjarA * 5555 *,, , , gadyapadyamayaM kAvyaM campUrityabhidhIyate iti lAkSaNikAH / prAcaH saMskRtabhASAyAH prathamaM campUkAvyaM jAtakamAleti prathitamAryazUraviracitam / tataH trivikramabhaTTasya nalacampUH, vidarbharAjasya campUrAmAyaNam, anantabhaTTasya campUbhArataM, rAjanAthasya 05 bhAgavatacampUH, nIlakaNThadIkSitasya nIlakaNThavijayacampU:, veGkaTAdhvariNaH vizvaguNAdarzacampU ityAdaya: campUkRtayo loke prathitAH / kintu sarvAsu campUSu zreSThA saundaryamAdhuryagAmbhIryabhUSitA nAnAlaGkArapoSitA somadevaviracitA yazastilaka campUriti nirmatsarANAM guNagrAhiNAM viduSAM matam / na somadevakaviH ba ayaM kavirjanmanA karNATadezamalaJcakAra / Ustave dazamazatake kavirayaM kAvyanirmANamagno babhUva / asya janmasthalaM gaGgadhAreti prasiddho grAmaH / ucyate khalu granthAnte cAlukyakulajanmanaH sAmantacUDAmaNeH zrImadarikesariNaH prathamaputrasya zrImadvAgarAja(sya) pravardhamAnavasudhArAyAM gaGgadhArAyAM vinirmApitamidaM kAvyamya iti / somadevasya gururnemideva iti ca kavinA svayaM granthAnte nigadyate yathA zrImAnasti sadaiva saMghatilako devo yazaHpUrvakaH ziSyastasya babhUva sadguNamaNiH zrInemidevAhvayaH / tasyA''zcaryatapaHsthitestrinavaterjeturmahAvAdinAM ziSyo'bhUdiha somadeva iti yastasyaiSa kAvyakramaH // somadevasUreH syAdvAdAcalasiMha iti, tArkikacakravartIti, vAkkallola- payonidhiriti, kavikularAjakuJjara iti ca birudAnyAsan / tarkakAvyazaktyau asmin milite AstAm / yadvadati sa eva AjanmasamabhyastAcchuSkAttarkAt tRNAdiva mamA'syAH / matisurabherabhavadidaM sUktipayaH sukRtinAM puNyaiH / / , , , , - , , 2010_04
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ , iiiiiiiiDa, , iti / kAvyaviSaye yazastilakasyA''dau somadevasariNA kuto vimarzaH paNDitAnAmavalokanamarhati / yathA vAgarthaH kavisAmarthyaM trayaM tatra dvayaM samam / sarveSAmeva vaktRNAM tRtIyaM bhinnazaktikam / / durjanAnAM vinodAya budhAnAM matijanmane / madhyasthAnAM na maunAya manye kAvyamidaM bhavet / / ta eva kavayo loke yeSAM vacanagocaraH / sapUrvo'pUrvatAmartho yAtyapUrvaH sapUrvatAm / / iti / kAvyamImAMsApaddhati samyaga jAnAnaH somadevo vakti na caikAntena vakroktiH svabhAvAkhyAnameva vA / budhAnAM prItaye kintu dvayaM kAntAjaneSviva / evaM cA'sya kAvye vakroktisvabhAvoktI milite bhavata iti jJAtavyam asyA'nyadapi padyaM lokapriyaM sabhASitamasti / niHsArasya padArthasya prAyeNA''Dambaro mahAn / na hi svarNe dhvanistAdRk yAdRk kaMse prajAyate / / kavitAM prati vyAjastutyA somadevenetthaM kathyate nidrAM vidUrayasi zAstrarasaM ruNatsi sarvendriyArthamasamarthavidhi vidhatse / cetazca vibhramayase kavite pizAci lokastathA'pi sukRtI tvadanugraheNa // iti / asyAH campvAH kathA tu lokaprasiddhA / amRtamatiyazodharayoH kathAM ko na, jAnAti ? bahavaH kavayo nAnAbhASAsu kathAmimAmAzritya kAvyAni babandhuH / ca saMkSepeNaivaM jJAtuM zakyate / yaudhayAkhyaM janapadaM mAridatto nAma rAjA pAlayati sma / svargAzayA saH kadAcit caNDamA devyai pazUn narayugmaM ca balirUpeNA'rpayitumicchati / tatparijanAH tadarthaM munikumArayugalaM caNDamArInilayamAnayanti / rAjA tayoH kulaM janmadezaM caraNa pRcchati / munikumArastadA svavRttAntaM varNayati / avantayo nAma janapadaH / tatra yazodharo nAma rAjA / tasya sundarI bhAryA amRtamatiH / satyapi madanasadRze bhartari - , , , , , , 54 2010_04
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSS,, / 5 aSTAvakanAmni hastipake'nuraktA / kadAcid rAtrau pati zayAnaM matvA rAjJI amRtamatiH jAramaSTAvakaM draSTuM gacchati / tAmanugacchan rAjA tasyAH aSTAvakrena milanaM pazyati / kSubdhamudAsInaM paredhustaM tanmAtA kAraNaM pRcchati / tatra kAraNaM duHsvapnadarzanamiti rAjA vadati / duHsvapnazAntyai baliM pradAtuM prerayati mAtA / yazodhare anabhyupagacchati piSTakukkuTaM balIkartuM mAtA tasyA'GgIkAraM prApnoti / piSTakukkuTameva paktvA tatra viSamizraNaM kRtvA amRtamatiH patye tanmAtre ca va pariveSayati / tadbhuktvA tau mriyate / punaH SaTsu janmasu nAnApazuyoniSu jaayte| saptame janmani tau mAnavau bhavataH / yazodharo bhrAtA, pUrvajanmani tanmAtA candramati: tasya svasA / tau sudattAkhyasya muneH prabodhanAt pUrvajanmavRttAntAn jJAtvA vairAgyazAlinau bhavataH, bhikSAvratena carataH / tadeva kumArayugalaM mAridattasammukhe'sti / evaM kathAyAM nirUpitAyAM tatra sUriH sudattaH svayaM budhvA''gataH / rAjA mAridattoH ja (mAradattaH) bhagavantaM sudattaM dharmasvarUpaM vaktuM prArthayata / tena sakaladharmAH sarvANi - baca darzanAnyupadiSTAni / jainadharmasya zreSThatvaM tathA ahiMsAyAH pAramyaM ca sa updidesh| 5 rAjA cA'nye ca dharmadIkSAM svIkurvanti / In? eSA kathA manojJatayA savistaraM nyarUpi somadevasUriNA / aSTAvAzvAsAssanti / 8 yazastilake / campUmahAkAvyamiti vaktumucitamidam / nAnAzAstrapArAvArapArINaH / 0 zrutasAgaramunirasya vyAkhyAM racayAmAsa / etAM vyAkhyAM vinA somadevAbhiprAyANAM jJAnaM durlabhaM bhavati / sarveSAM zAstrANAM rahasyAni yazastilake samudghATitAni dRzyante / kavitvasya vaiduSyasya sahRdayatvasya ca nikaSAyate kAvyamidam / yazastilakacampUH subhASitaratnAnAM khaniH / sarveSu viSayeSu somadevasya / sUktayaH pIyUSAyante / tatra dvitrANi udAharAmo'tra / sevAvRtteviSaye tAvat satyaM dUre viharati samaM sAdhubhAvena puMsAM dharmazcittAt saha karuNayA yAti dezAntarANi / pApaM zApAdiva ca tanute nIcavRttena sArdhaM sevAvRtteH paramiha paraM pAtakaM nAsti kiJcit / / saujanyamaitrIkaruNAmaNInAM vyayaM na ced bhRtyajanaH karoti / phalaM mahIzAdapi naiva tasya yato'rthamevA'rthanimittamAhuH // ,,,3 45 2010_04
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA jaba zarIraM yadyapi heyaM, tathA'pi rakSaNIyameva muktisAdhanAyeti semadevaH sUktyaikayA suSTha nirUpayati yathAsaMsAravArdhestaraNaikahetu masAramapyenamuzanti yasmAt / tasmAnnirIhairapi rakSaNIyaH kAyaH paraM muktilatAprasUtyai // | puruSazzaktataro vA, strI zaktatarA veti viSaye somadevaH savimarzamitthaM vadati dehAyatte karmaNyayaM naraH strIjano'yamiti bhavati / cittAyatte karmaNyadhikA nArI tu, madhyamaH puruSaH // na anena puruSasya kAyabalaM syAnnAma, manobalaM tu strINAmevA'dhikamiti spaSTaM ja 25.2 , , bhavati / , , ( 44444444 LS paropadeze sarve vidvAMsaH, AcaraNe tu na ke'pIti lokanItiM dRSTAntena sundareNa | spaSTIkaroti somadevo yathA vicakSaNaH kintu paropadeze na svasya kArye sakalo'pi lokaH / netraM hi dUre'pi nirIkSamANam AtmAvaloke tvasamarthameva / / gRhasya zizava evA'laGkArAH, taireva gRhasya zobhA, sutajanmaiva narANAM nitAntaM toSakAraNamiti somadevo lokasvabhAvaM varNayati yathA tad gehaM vanameva yatra zizavaH khelanti na prAGgaNe teSAM janma vRthaiva locanapathaM yAtA na yeSAM sutAH / teSAmaGgavilepanaM ca nRpate paGkopadehaissamaM yeSAM dhUlividhUsarAtmajarajazcaryA na vakSaHsthale // lolAlakAni bahalAJjanalocanAni kelizramazvasitadurlalitAdharANi / AliGganodgatavapuHpulakAH sutAnAM cumbanti ye vadanakAni ta eva dhanyAH // iti / , , , 46 2010_04
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ iiiiiiiiiiiidA gajeSu somadevasya mahAnabhimAna iti bhAti / tAn bahadhA prazaMsati yazastilake nasaH / hRdyaM padyamekameva atrodAharAmaH / balena kAyena javena karmaNA parairatulyAH parameNa cA''yuSA / mahIbhujAM bhAgyabalAnmahItale kRtAvatArAstridivAnmataGgajAH / / hayasyA'pi viSaye tasya prazaMsA'vadhAryatAma jayaH kare tasya raNeSu rAjJaH bAle paraM varSati vAsavaJca / dharmArthakAmAbhyudayaH prajAnAm eko'pi yasyA'sti hayaH prazastaH / / yadyapi yazastilakasya paramoddezo vairAgyabodhanaM, tathA'pi pUrvapakSatvena tatra tatra zRGgAro varNyate / tatra somadevasya sAmarthya na nyUnam / zRGgAramapi rasasyanditayA varNayituM sa samarthaH / udAharaNam uktA vakti na kiJciduttaramiyaM nA'lokitA''lokate zayyAyAM vihitAgamA ca vivazazvAsolbaNaM vepate / narmAlApavidhau sakopahRdayA gantuM punarvAJchati prIti kasya tathA'pi no vitanute bAlA nave saGgame / / vidaladalakavAse lolalIlAvataMse nadanayanavilAse manmanAlApahAse / kSitiramaNa tava syAt sphArazRGgAralAsye sarabhasamabalAsye kAmakelIrahasye / / ityAdi / evaM karuNAdInAmapi rasAnAM varNanAyAmutkarSaM sAdhayati somdevsuuriH| 5 cammUM racayatA kavinA padya iva gadye'pi prAvINyaM darzanIyam / gadyaM kavInAM nikaSaM vadanti / somadevasya naipuNyaM gadyasya vAkye vAkye gocarIbhavati / tasya padasampattiH 8 prakAmaM zobhate sarvatra / ekamudAharaNam "punaH karikadalikAnikaranirastAtapaprasarAH, parasparamilatpatAkApaTapratAnavihitavitAnADambarAH, sasaMrambhasaMcaradrathakaTyoDDamarapAMsavaH, karaTikaTasyandamAnana madajalajanitakardamAH, turagavegakharakhurakSodanibiDabhUmayaH, karabhakramasampAtamasRNatalAH, SEALEDESALESALESALESALEnths 47 2010_04
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 padazramazrAntasImantinIghanadharmajalagala sRNarasaprasAdhitasaMmArjanAH, senAGganAstanakSobhavibhrazyan-muktAbharaNamaNiracitaraGgavalayAH, puropavanadevatAprakIrNakusumo pahArAH samajaniSata sabhAkuTTimAdapi manoharAH prayANamArgAH" / | 8 ojassamAsabhUyastvametad gadyasya jIvitamiti lAkSaNikA vadanti / 5 / ojasvatImivavAcaM prasannAmapi racayituM somadevaH samartha eva / udAharaNam - 6 "aho, kveyaM na khala cittasya vacanagocaratAticAriNI purastAt sandhyAjaghanasyeva rAgakaluSatA / kva cedAnI kSArajaladhautasya vasanasyeva nirmalabhAvaH / kva - tAdRzaM pAzapatitasya pakSiNa iva cakSuSazcApalam / kva cedAnI kulizakIlitasyeva 8 nizcalabhAvaH / hatavidhe, kimaparaH ko'pi na tavA'sti vadhopAyo yenaivamupapralobhya re | prANinaH saMharati" ityAdi / somadevo na kevale syAdvAdasiddhAnte vicakSaNaH, api tu sakaleSu bhAratIyeSu e ja darzaneSu / SaSThAzvAse tasya sarvatantrasvatantratAM pratyakSIkurmaH / dRzyatAmayaM bhAga:va "sakalaniSkalAptaprAptamantratantrApekSadIkSAlakSaNAt zraddhAmAtrAnusaraNAn mokSaya 5 iti saiddhAntavaizeSikAH / dravyaguNakarmasAmAnyasamavAyAntyavizeSAbhAvAbhidhAnAnAM - padArthAnAM sAdharmyavaidhAvabodhatantrAd jJAnamAtrAditi tArkikavaizeSikAH / trikAla8 bhasmoddhUlanejyAgaDukapradAnApradakSiNIkAraNAtmaviDambanAdikriyAkANDamAtrAdhiSThAnAdanu- 5 jaSThAnAditi pAzupatAH / sarveSu peyApeyabhakSyAbhakSyAdiSu niHzaGkacittAd vRttAditi jana kulAcAryakAH / tathA ca trikamatoktiH 'madirAmodameduravadanastarasarasaprasannahRdayaH savyapArzvavinivezitazaktiH zaktimudrAsanadharaH svayam umAmahezvarAyamANaH kRSNayA sarvANIzvaramArAdhayet' iti / prakRtipuruSavivekamateH khyAteH iti sAMkhyAH / nairAtmyAdiniveditasambhAvanAto bhAvanAtaH iti dazabalaziSyAH / aGgarAJjanAdivat Sne svabhAvAdeva kAluSyotkarSapravRttasya cittasya kutazcid vizuddhacittavRtteH iti . jaiminIyAH / sati dharmiNi dharmAzcintyante / tataH paralokino'bhAvAt paralokAbhAve kasyA'sau mokSaH iti samavAptasamastanAstikAdhipatyA bArhaspatyAH / paramajabrahmadarzanavazAdazeSabhedasaMvedanAvidyAvinAzAd iti vedAntavAdinaH / "naivAntastattvamastIha na bahistattvamaJjasA / vicAragocarAtIteH zUnyatA zreyasI tataH / / 07 iti pazyatoharAH prakAzitazUnyataikAntatimirAH zAkyavizeSAH / tathA jJAnasukhaduHkhecchAdveSaprayatnadharmAdharmasaMskArANAM navasaMkhyAvasarANAmAtmaguNAnAm hi atyantonmuktirmuktiH iti kANAdAH / taduktam bihAra 48 2010_04
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahiH zarIrAd yadrUpamAtmanaH sampratIyate / uktaM tadeva muktasya muninA kaNabhojinA / / nirAzrayacittotpattilakSaNo mokSaH iti mokSAvasarAH tAthAgatAH / taduktam- dizaM na kAJcid vidizaM na kAJcina- naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dIpo yathA nirvRtimabhyupetaH, snehakSayAt kevalameti zAntim // ja dizaM na kAJcid vidizaM na kAJcin- naivAvaniM gacchati nAntarikSam / jIvastathA nirvRtimabhyupetaH, klezakSayAt kevalameti zAntim // iti| - buddhimano'haGkAravirahAd akhilendriyopazamAvahAttadA draSTaH svarUpe'vasthAnaM muktiriti kApilAH / yathA ghaTavighaTane ghaTAkAzamAkAzIbhavati tathA dehocchedAt sarvaH prANI pare brahmaNi lIyate iti brahmAdvaitavAdinaH / " atra somadevena kRtaM mokSavivaraNaM tattanmatAnusAreNa kRtamiti vaktuM na zakya tathA'pi tasyA'nekamatavicArajJAnamAsIditi avivAdam / sarveSAM svamate zraddhA, ta anyatrA'nAdara iti tu loke dRzyata eva / 5 itthaM yazastilakacampU: anitarasAdhAraNAn guNAn bibhratI vipazcidapazcimAnAM manAMsyAkarSati / zraddhayA paThitA hyeSA jJAnaM janayati dhruvam / prayatnastatra kartavyo vidvadbhiH sAdaraM sadA / dIrghaH kAlo'pekSyate ca granthasyA'sya vimarzane / mahattvaM ca bRhattvaM granthe'smin vidyate yata uktaM hi granthAnte etAmaSTasahasrImajasramanupUrvazaH kRtI vimRzan / kavitArahasyamudrAmavApnuyAdAsamudraM ca yazaH // iti / somadevAdanyena mAtRkAyAM likhitaM ca padyamidam varNaH padaM vAkyavidhiH samAso liGgaM kriyA kArakamanyatantram / chando raso rItiralaGkriyArtho lokasthitizcAtra caturdazasyuH // eteSu sarveSu vyutpattiM labdhukAmaiH somadevasya campUkRtiravazyA'dhyeyeti shm| re | iiiiiiiiiiiiii) 90, 9th Cross, Navilu raste, Kuvempunagar MYSURE - 570023. Ph. : 0821-2542599 2010_04
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ DN patram namo namaH zrIgurunemisUraye // munidharmakIrtivijayaH MCDos AtmIyabandho ! cetana ! dharmalAbho'stu / vayaM sarve kuzalAH smaH / bhavatAM sarveSAM kuzalaM kAmaye / sAmprataM saptatyadhikaiH zramaNa-zramaNIbhistathA dvizatAdhikaiH padayAtribhiH saha karNAvatInagarataH pAdalipta(pAlitANA)puraM vayaM sarve'pyAgatavantaH / tatra vibhinnasvabhAvAnAM janAnAM samAgamo jAtaH / tadA'nyeSAM samparkeNA'smAkaM svabhAve jIvane ca parivartanaM bhavatIti mama pratibhAti, tadviSaye kiJcid lilekhiSuraham / / Q. asmAkaM samIpe samparke ca kIdRzA janA vasanti tadupari jIvanasya vikAso 'valambate / athavA yo jIva AtmotthAnamabhilaSati sa svakIyaparisare tAdRzAneva jIvAn pravezayati - ye jIvA na kevalaM buddhimanto'pi tu vivekinaH syuH, na kevalaM / rUpavanto'pi tu sadAcAriNaH syuH, na ca dhanikA api tu sadguNinaH syuriti / ' evaM bhavatA kaiH kaiH saha maitrI kriyate, kIdRrarItyA vyavahAraH kriyate, mitravartule vArtAlApe ca kIdRzI bhASocyate ityetAni jIvanavikAsasyA'GgAni santi / tata eva 'yAdRzaH saGgastAdRzo raGga' iti janoktirapi pravartate / 1444 granthapraNetRbhiH pUjyapAdazrIharibhadrasUrIzvaraiH kathitam 'jo jAriseNa mittiM karei acireNa tAriso hoi / kusumehiM saMvasaMtA tilA vi taggaMdhiyA huMti // (sambodhaprakaraNam-gurvadhikAre-104) 20 tvayA suzIlAnAM sajjanAnAM caiva samAgamaH karaNIyaH / duHzIlebhyastu dUrata eva namaskAraH karaNIyaH / yatasteSAM praticchAyA'smAkaM svabhAve jIvane cA''gacchatyeva / gardabhaiH saha vasannazvaH pAdaprahAraM zikSatyeva / SOO. 6deg1. yo yAdRzena maitrI karoti acireNa tAdRzo bhavati / kusumaiH saMvasantastilA api tadgandhikA bhavanti / / 2010_04
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Donc cowocowowoc pUjyapAdazrIharibhadrasUripuGgavairgaditamaMbassa ya niMbassa ya doNhaM samAgayAI mUlAI / saMsaggIha viNaTTho aMbo nibattaNaM patto // (sambodhaprakaraNam-gurvadhikAre-103) madhumadhuraM jalamapi yadA'bdhau pravizet tadA lavaNasya samAgamena tadapi lavaNatvaM prApnuyAt / evaM suzIlo'pi kuzIlAnAM durjanAnAM ca samAgamena duHzIlo bhavati / bho ! bAlakebhyaH zikSaNaM sajjJAnasyaiva dIyate na tvajJAnasya, tathA'pyAzcarya tvetat zikSaNavargeSu satsvapi bAlakAnAM jIvane sadAcArasya susaMskArasya cA''gamanaM bhavati na vA, kintu zikSaNaM vinA'pi teSAM jIvane kuzIlatA pravizatyeva / yadi kasyacid duSkRtaM dRSTvA'pi manasi duzcintanamudbhavet tadA duHzIlajanaiH sahaiva maitrI vyavahAraM ca yaH kuryAt tasya jIvane kusaMskAraM durAcAraM ca vinA kiM pravizet ? kadAcit sa duHzIlaH kusaMskArI vA na syAt taoNpi loke samAje ca hIno'nAdaraNIyazca tu bhavatyeva / __anuzrutirvartate-kASTheSu candanakASThamuttamaM manyate, tadatIva mahArNyamapyasti / / 0 tadapi yadi catuSpathamadhye indhanakASThaiH saha patitaM syAt tarhi tasya mUlyamindhanakASTha-08 sadRzaM bhavet / tathaiva duHzIleSu madhye vasantaH suzIlAH sadguNinazcA'pi duHzIlasamAnA eva manyante / ato'pi teSAM samAgamo na karaNIyaH / maraNaM svIkaraNIyaM kintu / o kuzIlaiH saha vAso na karaNIyaH / 28 pUjyapAdazrIharibhadrasUrIzvaraikRtam varaM vAhI varaM maccU varaM dAriddasaMgamo / varaM araNNe vAso ya mA kusIlANa saMgamo // (sambodhaprakaraNam-gurvadhikAre-101) 0 bandho ! bAlyakAle pitarau satataM kathayantau AstAm-tucchajanairasabhyavacanavadbhiH kutsitAcAraizca bAlakaiH saha nA'TanIyaM krIDanIyaM vyavaharaNIyaM ca / anyathA vayamapi tAdRzA bhavema-iti / tatpazcAd dIkSAgurUNAM mukhAdapi bahuza etAdRzaM vacanaM 1. Amrasya ca nimbasya ca dvayoH samAgatAni mUlAni / saMsargAd vinaSTa Amro nimbatvaM prAptaH // 2. varaM vyAdhirvaraM mRtyuH varaM dAridryasaGgamaH / varamaraNye vAsazca mA kuzIlAnAM saGgamaH // 2010_04
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutam, kintvetAdRzaM vacanaM tadA na rocate sma mahyam / atra ko doSaH? kiM bhavet ? Q. yadi vayaM nirmalAH syAma tarhi kaH kiM kuryAt ? - ityAdayo vikalpAH saJjAyante . 80 sma / kintu yathA yathA nirIkSyate'nubhUyate ca tadA jJAyate yad 'yAdRzaH saGgastAdRzo raGgaH' iti / yathA samudre jalAvarte veSTito jano yathA yathA bahinirgantuM prayatate tathA tathA sa tasmin jalAvarte'dhikatayA nimagno bhavati, tathaiva yadyekadA jano duHzIlajanAnAM samAgame vilagno jAtastahi tatsamAgamAt tasya pratinivartanaM / suduSkarameva jAyate / yatastAdRzAnAM samAgame patito jano jIvane etAdRzAni nindanIyAni kAryANi kuryAd yenA''jIvanaM teSAM sUcanAnusAreNaiva sarvamapi karaNIyaM, sadA teSAM rakSaNe duSTakArye ca sAhAyyameva karaNIyam, anyathA svIyaguhyakAryANi duHzIlA bahiH prakaTayeyuriti sadaiva bhItiH-evaM ca pratinivartanaM duSkaraM bhavati / 2080 kiJca teSAM samAgame patito jano vivekaM maryAdAM lajjAM ceti sarvamapi tyajati / _ 'ko'ham ? kiM me sthAnam ? mama kartavyaM kim ? mama pUjyajanAH ke? kiM me kulam ?' iti sarvamapi vismarati / samAje mama nindAM kurvanti bahavo janAH, mama kAraNato mama tathA parivArasya pratiSThA kalaGkitA bhavatItyapi bodho na jAyate / sa svakIyasya zakterbuddhezconmArge vyayaM karoti / ante svayaM tu patatyeva kintvanyAna 10) pAtayati / etAdRzebhyo janebhyo hitakaraM zubhaM ca na rocate, na ca hitopadezakAH sajjanAzca rocante, kintu svakIyAzubhakArye yaH sAhAyyaM karoti, yo bAdhArUpo na AX bhavati, sa eva rocate / zeSAH sarve'pi zatrurUpA eva bhAsante / zanaiH zanairetAdRzI 17) sthitirApatati yatte pUjyajanAnAmapi mAnaM maryAdAmAdaraM collaGghante, tairapi saha mAyA-prapaJcamasatyAcaraNaM klezAdikaM cA'pi kurvanti te / svakIyAnAM duSTamanovRttInAM poSaNaM kathaM kena kadA ca syAt tasyaiva cintA teSAM citte bhavet / yadA ca tAsAM Ka poSaNaM syAt tadaiva te santoSamAnandaM cA'nubhaveyuH / bandho ! yo jano madyapAnaM pratidinaM kuryAt sa yadi madyaM nA'vApnuya kiM bhavet ? tamAkhu-dhUmrapAnAsevI jano yadi kadAcit kenA'pi kAraNena tamAkhudhUmrapAnaM na prApnuyAt tarhi kiM syAt ? sa jano vyAkulo bhavet, kadAcittu jvaragrasto'pi syAt / yadA madyAdikaM prApnuyAt tadaiva sa tRptimanubhavet / eteSAM 36 vyasanAnAmAsevanena bahavo janA duHkhitA mRtAzca jAtA:-iti jAnAtyeSa janaH / 820 tathA'pyAzcaryaM tvetad yad maraNaM nimantrayet kintvetAni vyasanAni na muJcanti / tathaiva 52 2010_04
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHzIlajanAnAM samAgame patito jana eSaH - jIvanAd bhraSTo bhaviSyAmi, samAje nindanIyo bhaviSyAmi, pUjyajanAnAmanAdaraNIyo bhaviSyAmi, durgatau ca patiSyAmi, tathaiteSAM kuzIlAnAM samAgamenA'neke janA unmArgagAmino jAtA: iti sarvaM jAnAti tathA'pi sa teSAM samAgamaM na tyajati / atra ko'pi janaH praznaM karoti - kiM kuzIlajanAnAM madhye kaluSite vAtAvaraNe ca vasantaH sarve'pi janA duHzIlA bhavantyeva ? iti / taduttaramasti - neti / yo jIvaH sAttviko'sti, pApabhIruzcA'sti tAdRzo jano duSTajanAnAM madhye vasannapi / paGkajavad nirlepIbhUyA''tmAnamanarthebhyo rakSituM samartho bhavati / asmin saMsAre zubhAnyazubhAni ca nimittAni pade pade prApyante, kintu sAttvikAdiguNayuto jIvo'zubhanimittAni vihAya zubhanimittAnyeva gRhNAti / etAdRzo jIvastu kutrA''tmahitaM vartate, kena cA''tmotthAnaM bhavatIti vicintyaiva kAryaM karoti / evaM na kumitraM paristhitiM ca vazIbhavati kintu svazakteH sadupayogadvAreNa taM janaM sanmArge prasthApayituM tathA malinaparisthitimapi parivartayituM prayatate jIva etAdRzaH, anyathA dUre eva vasati / evaM sarvamapi sattvamavalambate / bho ! tvaM jAnAsyeva yad- abhayakumArasya maitrIM yaH karoti sma sa bhavya eva bhavati sma / krUrasya kAlasaukarikasya putraH sulaso'pyabhayakumArasya maitrIprabhAveNA'zubhavRttiM vihAya sadAcArI saJjAtaH, tathaivA'smAkamapyAcaraNametAdRzaM syAd yena yasmAkaM samAgame Agaccheyuste sarve'pi zIlavanta uttamAzcaiva bhaveyuH / ) asmAkaM samAgamenA'nyairhitaM prApyate na vA, kintvahitaM tu naiva syAtteSAmiti cintA, kAryA sadA / 2010_04 ante, bandho ! yadi tvaM jIvanamunnataM kartumicchestarhi kuzIlAnAM saMsargAd dUrameva vase: / yadyajJAnavazena teSAM samAgamo bhavet tarhi yadA'pi vAstavikabodha: > syAttadA tatkSaNameva teSAM samAgamaM tyajeH / bho ! yathA yadA pAdasyaikasmin bhAge, vraNaH syAttadA cikitsakairvraNayutastadbhAga ucchidyetA'nyathA gate kAle sampUrNapAdavicchedaH karaNIyaH syAt; tathaiva yadi tava mitravartule gRhe kAryAlaye caikamapi duHzIlaM janaM jAnIyA: pazyezca tarhi jhaTiti taM janaM dUrIkuryA:, anyathA sa tu kalaGkIbhavedeva kintu tasyaikasya janasya pApena samastamapi mitravartulaM gRhaM kAryAlayaM ca klngkiibhvet| bahuvarSairavAptA pratiSThA'pi malinIbhavet / atastvamapi jAgRtipUrvakaM jIvanaM jIveH yena jIvane sadA prasannatA pravarteta, ityAzAse / T 53 For Private Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ B subhASitAni kuMga-phu-tjhevaryasya munitrailokyamaNDanavijayaH BDO ahaM nityamAtmanirIkSaNaM karomiB) 1. anyaiH saha vyavahAre mayA drohastu na kRtaH ? 2. mitraiH saha vyavahAre prAmANikatA tu na vismRtA ? 3. guroH zikSAyAH pAlane pramAdastu na vihitaH ? 0 kilakSaNa uttamapuruSa: ? sa upadezAt pUrvaM svayamAcarati / 0 ya: paramatasahiSNuH sa uttamaH / @ vicAravihInA vidyA vyarthA, vidyAvihIno vicAro vidhvaMsaH / * vidyAvAn yadi gambhIro na bhavati, tarhi loke AdRto na bhavati, tasya jJAnaM ca mUlyahInaM bhavati / @ niyamatrayam 1. prAmANikatA prathamaH siddhAnto'stu / 2. asamAnazIlo vayasyo mA'stu / 3. doSANAM visarjane vilambo mA'stu / @ yo devo nA'smAkam, tasya pUjanaM nAma cATukAritA / satyaM jJAtvA'pi tasyA'nAcaraNaM nAma bhIrutA / * yadA kiJcid vayaM jAnImastadA 'jAnIma' iti mananam, yadA ca na jAnImastadA 'na jAnIma' iti svIkaraNaM nAma jJAnam / OM yaH puruSaH saJcite jJAne nityaM navInaM pUrayati, sa eva anyAn prabodhayituM zaknoti / > * cInadezIyo vicAraka: kanphyUziyas 2010_04
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 manuSyeNaivaM vaktavyam - tat padaM mayA nA'vAptam, nA'sti cintA, tatpadaprAptyarthaM yA sajjatA'pekSitA tasyAH sampAdane eva mama vimarzaH; yazo na labdhaM mayA, nA'sti tasyA'pi cintA, yazaHprAptyarthaM yogyatAdhigama eva mama prayatnaH / (r) yo dharma paricinoti sa zreSThaH, yo lAbhameva pazyati sa kaniSThaH / cha) zreSThaH kasyA'pyanurodhe virodhe vA pUrvagrahaM na dhArayati, sa satyAnusaraNameva jAnAti / 80 prAcyAstUrNaM na jalpanti sma te bhItA bhavanti sma - vacanAnurUpaM jAtu na bhaviSyatIti cet ? B) uttamaM dRSTvA tathA bhavituM vicAraNIyam, adhamaM dRSTvA'ntarmukhIbhUyA''tmA nirIkSaNIyaH / @ sAvadho na pramAdyati / * jyeSThAnAM virodho kAmaM bhavatu, kintu namratayA; tathA'pi te svakathanAnurUpaM na parivartante cedapyadhika eva Adaro vidhAtavyaH, kintu svamataM na parivartanIyam / sUcanAdAnArthaM yadi daNDo bhoktavyo bhavettayapi maunamevA'valambanIyam / @ rAjA pavanaH prajA tRNam, yathA pavanagatistathA tRNanatiH / * yaH purAtanAn bandhAn niSprayojanAn matvA bhaJjayati, tenocchaGkalapUrasya kaSTAni soDhavyAni bhavanti / @ rAjJA gabhIratayA zAsanaM karaNIyam, yena prajA taM sammAnayet / rAjJA sarvaiH sAkaM vAtsalyena vyavaharaNIyam, yena prajA taM vazIbhavet / rAjJA yogyA uccaiH sthApanIyAH yenA'yogyA yogyA bhavituM prayateran / RO dharmI ekAkI naiva bhavati, yo dharmaM samAcarati, sahacarAstamavazyaM mIlanti / 2010_04
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnuvAdaH IE CHOENACETONES 2010_04 duniyA gurjarabhASAyAM mUlalekhaka: guNavaMta zAha IjiptanA pirAmiDamAM cAra-pAMca hajAra varSothI ThAvakAIthI paDI rahe eka mamI ocituM jAgI yuM ane pirAmiDanI bahAra laTAra mAravA nIkaLI paDyu. thoDI ja vAramAM Ama tema pharIne e pAeM Ayu ane yathAsthAne goThavAI gayuM, sUI jatAM palAM eka nisAso nAkhI e bolyuM : duniyA have pahelAMnA jevI rahI nathI! 56
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagat anuvAdakaH munikalyANakIrtivijayaH maitra SNLOAD IjiptadezasthapirAmiDasyA'ntaH AcatuH-paJcavarSasahasrebhyaH dhairyeNa sthitamekaM rakSitaM mRtazarIraM (Mummy) sahasA jAgRtamabhavat, bahizca pirAmiDAt paryaTituM nirgatam / stokenaiva kAlena itastato'TitvA tat pratyAgataM svasthAne ca pratiSThitam / zayanAt pUrvaM dIrgha niHzvasya tena kathitaM'jagadidaM na vartate pUrvavat !' 16 2010_04
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnavAdaH mUrkha CERIAWINNE ENABLEMENELONE AGglabhASAyAM The Fool iti kAvyasya lekhakaH - peTrik pIarsa (AIriz kaviH) gurjarabhASAyAmanuvAdakaH guNavaMta zAha kAraNa ke DAhyA mANaso nathI bolatA, tethI huM boluM chu. hu~ kevaLa mUrkha chu. ovo mUrkha cha ke mane mArI bhUlo pratye prema che. jIvanamAM meM eka paNa DAyuM kAma kayuM nathI. bhagavAne mane ApelAM kImatI varSo meM veDaphI mAryAM che. jo o varSo mane pAchA maLe to haM te varSoMne pharIthI veDaphI mAraM. 7 2010_04
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUrkha anuvAdakaH munikalyANakIrtivijayaH yataH prAjJammanyA janA naiva vadanti ato'haM vadAmi / ahaM kevalaM mUryo'smi tAdRzo mUl'haM yanme mama skhalanAni rocante / majjIvane mayaikamapi ziSTaM kAryaM na kRtam / bhagavatA mahyaM pradattA-amUlyavatsarA mayA mudhA gamitAH / yadi te vatsarAH (kathamapi) mayA punaH prApyeran tadA'haM tAn punarapi mudhA gamayeyam !! ShriPASAA / 2010_04
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnavAdaH mAtA maiM mA~ huuN| sUkSmAtisUkSma paramA prakRti kA anubhavagocara sthUlarUpa hai meraa| kahate haiM saba mujhe pyAra se 'dharA' 'vAtsalya-dhArA' // dhAraNa karatI baccoM ko saba baccoM ko aura acchoM ko; nAhIM koI bhedabhAva mere mana meM puSTi pyAra se bhara detI hUM kaNakaNa meM || mere pyAra para sabhI yahAM para palate haiM, pAMva saTAkara, mere para hI calate haiM / jAnUM maiM - ve bacce haiM, mA~ ke mana se acche haiM; sahajabhAva ke bacce, mana ke sacce haiM / __hindI kAvyale. prA. candrikA pAThaka bI.DI. koleja, ahamadAbAda-1 2010_04
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtA saMskRtabhAvAnuvAdaH DaoN. vAsudeva vi. pAThaka 'vAgartha' ahaM mAtA / sUkSmAtisUkSmAyAH paramAprakRtyAH anubhavagocaraM sthUlaM rUpaM mama / prItyA kathayanti sarve mAm - 'dharA' 'vAtsalya-dhArA' || dhArayAmi vatsAn zubhAzubhAzca; nAsti ko'pi bhedabhAvo me manasi, prItyA poSayAmi pratikaNam / / ?' G 3. yadyapi, mama prItyA puSTAssarve, pAdAghAtena mamoparyeva pracalanti sarve // AR jAnAmi, te bAlakAH mAtuH manasA sarasAH, sahajabhAvataH bAlAH manasA tu te saralAH // 354, sarasvatInagara, amadAvAda-15 2010_04
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ana jainadarzanaparicaya: mUlalekhakaH (hinyAM) paM. zrIdalasukhamAlavaNiyA anuvAdaka: munikalyANakIrtivijayaH paraspara - sahayoga tattvaviSayikI nAnAvidhA jijJAsA tatsamAdhAnakaraNaM ca nAnAprakAreNetyayaM vyavasthAkrama AprAcyakAlAd varIvati sma / etasya sAkSyaM vedA upaniSadaH - parakAlInaM ca samastaM dArzanikaM sAhityaM pradadate / Rgvede dIrghatamA RSivizvasya svarUpaM mUlakAraNaM ca jijJAsan praznayati yat- 'ko jAnAti kathamidaM vizvamutpannam ? nA'haM jAnAmi kintu tatsamAdhAnArthaM yatra tatra vicarAmi tadA nAnA vacanaiH satyadarzanaM bhavati' / prAnte sa vadati yat - 'ekaM sat viprA bahudhA vadanti' / arthAt sattattvaM tvekameva kintu vidvAMsastat bahudhA varNayanti, ekasyaiva tattvasya viSaye nAnAvidhA vacanaprayogA dRzyante ityAzayaH / na RSeridaM vacanaM manuSyasvabhAvasya samanvayazIlatAmeva spaSTatayA bodhayati / * * eSaiva samanvayazIlatA zAstrIyarUpeNa jainadarzane syAdvAdatayA'nekAntavAdatayA vA ( pariNatA'sti / nAsadIyesUktasyarSiryadA jagato mUlakAraNarUpaM paramatattvaM - na sat - nA'pyasat - kathayati tadA na so'jJAnI saMzayavAdI vA, kintu tatpArzve tAdRzAH zabdA na vidyante yaiH paramatattvaM prakAzitaM bhavet / vastutastu zabde tAvatI zaktireva * nA'sti yayA paramatattvaM prakAzyeta / ata eva RSiNoktaM - 'tadA sadapi nA''sIt // * asadapi ca naiva' / zabdazaktermaryAdAyAH svIkAreNaiva syAdvAdasya tadasvIkAreNa - caivaikAntavAdAnAM janma bhavati / astu, prakRtaM prastumaH / vizvasya mUlakAraNaM kim ? sad vA'sad vA tat ? (0.3 yadi sat, tadA puruSaH puruSataraM vA tat ? puruSataraM ca jala-vAyvagnyAkAzAdibhyaH katamaM tat ? - ityAdInAM praznAnAmuttaramupaniSadAmRSibhiH svasvapratibhayA dattvA bahavo matavAdA upasthApitAH santi / 1. RgvedaH 1.164.4, 1.64.37, 1.164.46 // 2. RgvedaH 10.129 // 2010_04
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra kecanA'satkAraNavAdinaH santi, kecit tu 'satkAraNavAdinaH santi / kintu teSAmapi nA'styaikamatyam / idaM sAdharmyaM tvavazyamasti yat - vizvasya 3 mUlakAraNatvena teSAmAtmA puruSo vA sammato nA'sti / / ___ etadviparItatayA kecanarSayo- 'jaDatattvebhyo vizvaM notpattuM zakyamatastadutpattemUlakAraNatayA cetanatattvena bhavitavya'miti manyante / tacca cetanatattvaM kim ? iti / viSaye'pi bahavo matavAdA dRzyante / tatra ca mukhyatayA''tmavAda eva rAjate / . 1 yato'nyeSu bahuSu vAdeSu satsvapi yo vAdaH santAnAni yAvaccireNa saMsthito yazcopaniSadAM vaiziSTyaM mataH sa tvAtmavAda eva / upaniSadAmRSayo'pi prAnte - 5 'vizvasya mUlakAraNaM paramatattvaM vA''tmaive'ti niSkarSa prAptAH / RSINAmetAdRzaM pakSapAtaM lakSyIkRtyaivaivaM kathyate yat - 'upaniSadAM tAtparyamAtmavAde brahmavAde vA'stI'ti / tacca paramatattvamAtmAnaM brahma vArSayo nityaM zAzvataM sanAtanamajanyaM dhruvaM ca manyante / . enamevA''tmatattvaM brahmatattvaM vA jagata upAdAnakAraNatayA nimittakAraNatayA'dhiSThAnatayA vA prakalpya dArzanikaiH kevalAdvaitavAdo, viziSTAdvaitavAdo, dvaitAdvaitavAdaH zaddhAdvaitavAdazcopasthApitAH santi / sameSAmapyeteSAM vAdAnAmanukUlavacanAnyupaniSatsUpalabhyante'taH sarveSAmapyeSAM vAdAnAM bIjamupaniSada evetyatra nA'sti saMzayaH / yadyapyupaniSatkAlInAH kecana draSTAro mahAbhUtAnyevA''tmana udbhava-laya-sthAnAnItya manyanta kintvAtmavAdasya pracaNDapravAhe teSAM mataM prAyazo vilInam / M prAcInopaniSadAM kAlo vidvadbhiH I.pUrvaM 1200 taH I.pUrvaM 600 yAvannirNIto- ' * 'sti / kAlo'yaM bhagavato mahAvIrAd buddhAccA'pi prAktanaH / ata idaM vaktuM zakyaM yadetayormahApuruSayoH pUrvatanI bhAratIyadarzanasya paristhitiM jJAtumupaniSada evottamaM / ra Sex * 3. asad vA idamagra AsIt / tato vai sadajAyata / taittirIyopaniSat 2.7 // naiveha kiJcanA'gra AsInmRtyunaivedamAvRtamAsIt / bRhahadAraNyakopaniSat 1.2.1 // Adityo / brahmetyAdezaH / tasyopakhyAnam / asadevedamagra AsIt / tat sadAsIt / tat samabhavat / tadA'NDaM niravartata / chAndogyopaniSat 3.19.1. / / W4. sadeva somyedamagra AsIdekamevA'dvitIyam / (ityAdi--) chAndogyopaniSat 6.2 // / 5. bRhadA0 5.5.1 / chAndo0 4.3. / kaThopaniSat 2.5.9. / chAndo0 1.9.1., 1.11.5, HP 4.3.3., 7.12.1. // 6-7. Constructive Survey of Upanishadas by Prof. Ranade. 2010_04
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanamasti / etadarthamevA'tropaniSadAmAdhAreNa bhAratIyadarzanaparisthitimavalokayituM kiJcana prayatitam / etadavalokanamAzrityaiva yadi vayaM jainadarzanasya bauddhadarzanasya ca / / mUlatattvAni vizleSayAmastadA jJAyeta yajjainazAstrANAM bauddhazAstrANAM ca dArzanikakSetre va kiM yogadAnamastIti / __atra hi mukhyato jainatattvajJAnaviSayo varNayitumupakrAnto'sti, atastadvarNane bauddhadarzanatattvAnyapi yathAprasaGgaM tulanAtmakadRSTyA varNayiSyante / tatra prathamaM tAvat , bhagavato buddhasyA'nAtmavAdaM vicArayAmaH / yatastasmin spaSTe jainadarzanasya maulikatattvAni syAdvAdo'nekAntavAdo vA ca sugamAni bhaviSyanti / / bhagavato mahAvIrasya buddhasya ca nirvANaviSayikyo'nuzrutayo yadi pramANatayA : ra manyeran tadA bhagavato buddhasya nirvANavarSaM I.pUrvaM 544 nirNItamasti / tasya jIvanakAla upadezakAlazca bhagavato mahAvIrAt pUrvatanau / ata eva sa pArzvanAthaparamparApracalitasya cAturyAmasyollekhaM bahuzaH svopadezeSu karoti sma / upaniSatkAlInAtmavAdasya pracaNDapUrastenA'nAtmavAdamupadizya mandIkRtaH / yena vegenA''tmavAdaH prasiddho jAtaH sarveSAM ca tattvAnAM mUlatvenaikaH paramaH zAzvata AtmaiSa sammato jAtastenaiva vegena bhagavatA buddhena taM vAdamunmUlayituM prayatitam / sa vibhajyavAdI AsIt / tena rUpa-vedanA-sajJA-saMskAra-vijJAnAdayaH svIyatakaranAtmatayA sAdhitAH / tarkANAM kramastvayamasti - "kiM rUpaM nityamasti anityaM vA ? + anityam / - yadanityaM tat sukhaM vA duHkhaM vA ? + duHkham / - yad vastu hyanityaM, duHkhaM vipariNAmi ca tadviSaye evaM vikalpanaM kiM yogyaM - yadidaM mama, idamahama, idaM vA me Atmeti ? + naiva / evaM veda'nAdiviSaye cakSurAdIndriya-tadviSaya-tajjanyavijJAna-manomAnasika8. saMyuktanikAya 12.70.32-37 // 9. dIghanikAya mahAnidAnasutta 15 // 10. majjhimanikAya chakkasutta 148 // 2010_04
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 dharma-manovijJAnAdiviSaye cA'pi tarkabalenA'nAtmatvaM sAdhitamasti / yadi kazcidevaM pRcchati sma - 'jAti-jarA-maraNa-bhavAdayaH kim ? te ca / kasya bhavanti ?' tadA buddha evaM vadati sma yat - 'IdRzaH prazno'yogyaH / yato'tra praSTA evaM manyate yajjAtyAdibhyo jAtyAdimAn bhinno'stIti / arthAccharIramanyat AtmA cA'nyaH / kintvevaM manane dharmAcaraNaM saGgataM na bhavati / ato'trA'rthe evaM praSTavyaM yat - jAtiH kathaM bhavati? jarA-maraNe kathaM bhavataH? bhavaH kathaM bhavati? .. iti / tadaiteSAM praznAnAmuttaraM dAtuM zakyam / ete sarve'pi hi pratItyasamutpannAH santi / pazyatu, zarIramevA''tmA - ityeko'ntaH, zarIrAdbhinna AtmA - ityanyo'ntaH / 15 ahaM tu dvAvapImAvantau parityajya madhyamamArgamupadizAmi, yathA - ra avidyayA saMskArAH, saMskArairvijJAnaM, vijJAnena nAma-rUpe, nAma-rUpAbhyAM SaDAyatanAni, taiH sparzaH, sparzena vedanA, vedanayA tRSNA, tayA copAdAnaM, tena bhavaH, bhavena ca jAti-jarA-maraNAni bhavanti / ayameva hi pratItyasamutpAdaH' / - atha ca bhagavato buddhasya mukhyaziSyeNA''nandena pRSTaM - 'bhagavan ! bhavAn / vAraM vAraM lokaM zUnyatvena khyApayati / kimetasya tAtparyam ?' tadA buddhena yaduttaraM / dattaM, tena bauddhadarzanasyA'nAtmaviSayakaM maulikaM mataM vyaktIbhavati - "1degyasmA ca kho Ananda ! sujhaM attena vA attaniyena vA tasmA sujho loko ti vuccati / kiM ca Ananda ! sujhaM attena vA attaniyena vA ? cakkhaM kho Ananda ! sujhaM attena vA attaniyena vA / ( evaM ) rUpaM ....... rUpaviJANaM ....... (ityAdi) - (saMyuktanikAyaH 35-85) Ram anAtmavAdasya tAtparyaM kim ? iti yadA vicArayAmastadaitat spaSTIkaraNa-. mAvazyakaM yad bhagavato buddhasya yathA zarIrAtmavAdo'mAnyastathaiva sarvAntaryAminitya-dhruva-zAzvatAtmavAdo'pyamAnya eva / tanmatena hyAtmA zarIrAdatyantaM bhinno'pi nA'sti, tathaivA'tyantamabhinno'pi nA'sti / tasya cArvAkasammato bhautikavAdo'pyekAntatayA bhAsate tathaivopaniSadAM kUTasthAtmavAdo'pyekAntatayA bhAsate / tanmArgastu madhyamamArgaH / pratItyasamutpAdavAda eva tasya mAnyaH / 11. (saM. chAyA) yasmAcca khalu Ananda ! zUnyam AtmanA vA Atmaniyatena vA tasmAt zUnyo / loka ityucyate / kiJca Ananda ! zUnyam AtmanA vA Atmaniyatena vA ? cakSuH khalu . Ananda ! zUnyam AtmanA vA Atmaniyatena vA / evaM rUpam .... rUpavijJAnam ... ityAdi / 65 2010_04
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ / yato yadi sa evA'parivartiSNurAtmA mRtvA punarjanma dhArayati saMsarati ceti 1 manyeta tadA 12zAzvatavAdo bhavati, yadi ca mahAbhUtebhya Atmotpadyate tathA zarIre, naSTe so'pyucchidyate vinazyati lupyati veti manyeta tadocchedavAda:13 prasajati / tathAgatabuddho hi dvAvapi vAdau parityajya14 madhyamamArgamupadizati / tasyA'zAzvatAnucchedavAdasya spaSTIkaraNArthaM saMvAdamimamavalokayAmaH - - kiM bhagavan gautama ! duHkhaM svakRtamasti ? + kAzyapa ! nA'styevam / - kiM duHkhaM parakRtamasti ? + naiva / kiM duHkhaM svakRtaM parakRtaM ca ? + naiva / - kiM duHkhamasvakRtamaparakRtaM ca ? + naiva / - tarhi kiM duHkham ? bhavAn tu sarveSAmapi praznAnAmuttaraM nakAreNaiva dadAti ! / + duHkhaM svakRtamityasyA'rtho'yaM yad-yena kRtaM tasyaiva bhoga iti / kintvevaM kathanena zAzvatavAdo'valambito bhavati / duHkhaM parakRtamityasya ca anyena kRtasyA'nyena bhoga ityartho bhavati / evaM kathane cocchedavAdo'valambito bhavati / tathAgatastau dvAvapi vAdau parityajya madhyamamArgasyapratItyasamutpAdasyopadezaM dadAti yathA - avidyayA saMskAraH, saMskAreNa vijJAnaM - - - - - sparzena duHkham - - - - ityAdi // (saMyuktanikAyaH 12.17, 12.24) atredaM tAtparya - saMsAre'smin sukha-duHkhAdikA avasthAH santi, janma, 4 PO jarA, maraNaM, karma, bandhaH, muktirityAdInyapi santi / kintveSAM sarveSAM sthirAWITH dhAratvenA''tmA nAma na kimapyasti / etAH sarvA apyavasthAH pUrva-pUrvatanakAraNai ruttarottarakAleSu sambhavanti / bhUtvA caitA nUtanAmekAmavasthAM samutpAdya vinshynti| evaM ca saMsArasya cakraM paribhrAmyati / atra hi pUrvasya sarvathocchedo'pi neSTaH, sarvathA 12-13. dIghanikAya // 14. saMyuktanikAya 12.17 // 66 2010_04
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dhrauvyamapi neSTam / uttaraM hi pUrvasmAt sarvathA'sambaddhamapUrvaM cetyapi neSTam / kintu pUrvamevottarasyA'stitvasya kAraNamasti / pUrvasya sarve'pi saMskArAH sarvA'pi, zaktiruttarasmin saGkrAmyati / ata eva pUrvamidAnImuttararUpeNA'stitvaM dhArayati / kiJca uttaraM pUrvasmAt sarvathA bhinnamabhinnaM vA'pi ca nA'sti kintvavyAkRtaM tat / yato bhinne satyucchedavAdo'bhinne ca sati zAzvatavAdaH prasajati / tathAgatasya naitau dvAvapi sammatAvata etAdRzapraznAn so'vyAkRtatayottarayati / tanmatena saMsAracakranirodhArthamayamevopAyo yat-pUrvaM pUrvataraM niroddhavyam / kAraNanirodhena kAryaM notpatsyate / arthAd - avidyAnirodhena saMskAranirodhaH, ..... tRSNAnirodhenopAdAnanirodhaH tannirodhena bhavanirodhaH, bhavanirodhena janmanirodhaH, tatazca maraNanirodho bhavati / atrA'pi ca prazno'yamuttiSThate yad-maraNAnantaraM tathAgatasya kiM bhavati ? kintvasya praznasyottaramapyavyAkRtameva / yato yadi maraNAnantaraM tathAgato'stItyucyeta tadA zAzvatavAdo, yadi ca nA'stItyucyeta tadocchedavAdaH prasajati / dvAvapyetau vAdau . niSeddhaM buddhena maraNottaradazAyAM tathAgato'vyAkRtaH kathitaH / yathA gaGgAsikatAyAH 7 pramANaM nA'sti, samudrajalasya mAnaM nA'sti, tathaiva maraNottaraM tathAgato'pyavyAkRta ucyate, gabhIratvAdaprameyatvAcca / yena rUpa-vedanA-sajJAdikAraNena tathAgatasya prajJApanA bhavati sma tat tu prahINam / adhunA tatprajJApanAyA na kiJcit sAdhanamityataH so'vyAkRto'sti / yathA hyupaniSatsu 'neti neti' - iti vacobhirAtmA brahma vA nirvizeSatayA pratipAditaM tathaiva tathAgatabuddhenA'pyupaniSadbhyaH sarvathA vaiparItyenA''tmA'vyAkRtaH kathito'sti / evamupaniSatsu yathA paramatattvasyA'vaktavyatvaM matvA'pi vyavahAreNA'nekadhA tad vaNitaM tathaiva bhagavatA buddhenA'pi lokasaJjJAM, lokanirukti, lokavyavahAraM, lokaprajJaptiM cA''zritya kathitaM yat - "pUrvamahamAsIt - nA''sIditi na, bhAvini, bhaviSyAmyahaM - na bhaviSyAmIti na, adhunA'hamasmi - nA'smIti na" / vyavahAre tu tathAgato bhASAmimAM prayuGkte kintu sa tatra baddho na bhavati / vaidika AtmavAdo bauddhazcA'nAtmavAdo vicAritaH / adhunA tadbhUmikAdhAreNaiva / * jainagamavarNitastattvavicAraH kriyate / yadyapi jainatattvavicArastatkAlInadArzanikavicAraiH + sarvathA'spRSTo nA'sti tathA'pi jainAnuzrutimAzrityedaM vaktuM zakyameva yat-jainAgama} varNitatattvavicArasya mUlaM bhagavato mahAvIrasya kAlAdapi purANam / yato jainAnuzrutyanu sama 67 2010_04
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAraM tu bhagavatA mahAvIreNa kiJcinnUtanaM tattvadarzanaM naivopadiSTaM kintu tato'pi sArdhadvizatavarSebhyaH pUrvaM saJjAtasya pArzvanAthabhagavatastattvavicAra evopadiSTo'sti / , yadyapi pArzvanAthasammata AcAro bhagavatA mahAvIreNa kiJcidiva parAvartita iti tu mara jainAgamairjJAyate, tathA'pi pArzvanAthopadiSTa tattvajJAnAt tasya ko'pi matabhedaH kutrA'pi na dRzyate / ata idamavazyaM vaktuM zakyaM yad jainatattvavicArasya mUlAni bhagavataH * pArzvanAthasya samayaM yAvat tvazyaM purANAni / yadyapi jainAnuzrutyanusAraM tu bhagavatA pArzvanAthena svasmAt pUrvaM saJjAtasya / zrIkRSNasamakAlInasyA'riSTanemibhagavataH paramparaiva svIkRtA''sIt, ariSTaneminA ca tato'pi pUrvaM saJjAtasya naminAthasya / evaM pUrvaM pUrvatanaM ca vicArayatA prathamaM 3 tIrthakaraM zrIRSabhadevaM yAvadasyA mUlAni prApyante / tadanusAraM ca vedopaniSadAM samastAnAmapi mUlasrota RSabhadevapraNItajainatattvavicAra evA'sti / tathA'pyetajjai- nAnuzruteH prAmANyamaitihAsikadRSTyA sAdhayituM na zakyam / evaM satyapi jainatattvavicArasya prAcInatvaM ta nissandigdhameva / kiJca, upaniSatsu yathA'nyadarzanazAstrANAM bIjAni prApyante tathA jainatattva- vicArasya bIjAni naiva prApyante / ataH sa vicAro yathA prAcInastathA svtntro'pi| - AgameSu karmavicArasya vyavasthA, mArgaNA guNasthAnAni cA''zritya vicAraNaM, jIvAnAM gatyAgatyorvicAraH, lokavyavasthAyAstadracanAyAzca vicAraH, paramANupudgalAnAM VtadvargaNAnAM pudgalaskandhAnAM ca vicAraH, SaDdravyANAM navatattvAnAM ca vyavasthitaM M- nirUpaNaM vilokyA'vazyaM vaktuM zakyate yat-jainatattvavicAradhArA hi bhagavato mahAvIrAdapi pUrvatanAnAM naikavaMzyAnAM parizramasya suphalam / evaM cA'syA vicAradhArAyA upaniSatpratipAditanaikamatebhyaH pArthakyaM svAtantryaM ca svayaMsiddhameva / __etAvatA bhUmikA saJjAtA / adhunA tu jainadarzanasya mukhyasiddhAntasya-1anekAntavAdasya syAdvAdasya vA paricayasya prastAvaH / taM ca vayamAgAminyAM zAkhAyAM vicArayiSyAmaH / iti / (paM. zrIdalasukhamAlavaNiyA-sampAditAyA nyAyAvatAravArtika-vRtteH prAstAvikAdanUdito'yaM lekhaH / / ) 2010_04
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha samIkSA 'AcAryayugalasmRtigrantha:' I ra (samIkSakaH - DA. rUpanArAyaNapANDeyaH, manI kA pUrA, sorAmaH, prayAgaH, u.pra. 212502) sampAdako lekhakazca - pro. kezavazarmA, rASTrapatisammAnasamalaGkRtaH / prakAzakaH - saciva, zrImatIratnakumArIsaMskRtazodhasaMsthAna, bhAratIvihAra, mazobarA, zimalA, 171007, himAcalapradeza, bhArata / / prathamaM saMskaraNam - 2008 / pR.saM. 10+100+72+76, mUlyam - 500/ AP vibudhavANyAH saMskRtabhASAyAH pracAra prasAre saMrakSaNe ca yeSAM viziSTamavadAna masti, teSu vidvadvareNyeSvagresarati sma-AcAryavaryo divAkaradattazarmamahAbhAgaH, 'divyajyotiH' iti saMskRta-patrikAyA AdyasampAdakaH / tasya patnI babhUva zrImatI / ratnakumArIzarmA / tayoH saMsmRtau 'AcAryayugalasmRtigranthaH' sampAdito likhitazca / pro. kezavazarmaNA / zrIbhairosiMhazekhAvata-aTalabihArIvAjapeyi-vIrabhadrasiMha-soniyAgAndhiSN mahAbhAgAnAM sandezaiH sAkamatra zrIAmodakumArajhAmahodayasya lekha: 'yatra nAryastu sh pUjyante ramante tatra devatAH ?', DA. rAjendramizrAdInAM kavitAzca rAjante / tato EN hindIbhASayA zrImatIratnakumArIzarmamahAbhAgAyAH jIvanaparicayaH, tatsambaddhAni saMsmaraNAni ca, AcAryadivAkaradattamahAbhAgasya saMkSiptaM jIvanavRttam, pro. kezava- Kosh 27) rAmazarmapraNItaH prazaMsAJjaliH, tatsambaddhAzcodgArA viduSAM saMsthAnAJca, citramayAni ca kAnicana saMsmaraNAni zobhante / tatazcA'STaparNAtmakaM zrIkezavazarmaviracitam / 'aparNA' kAvyam asti hindIrUpAntaropetam / granthAnte vilasati bhAgadvaye vibhaktA kathA 'bhAratIyam', prAyazaH satyaghaTanAzritA, AdhunikakAle 'upanyAsaH' nAmnA'bhihitA / iyamapi kathA pro. kezavazarmaracitA'sti / 'aparNAyAH' prathame parNe kAvyakArasyA''tmaparicayaH, dvitIye paNe mAturAnanda- mayyAH prasAdena tasyodarapIDAyA upazamanaM, parAmbAyAH anukampayA mAraNaprayogAt / kathaM sa bhaginIbhyAM ca sAkaM rakSitaH ? ityucyate / sa vizvasiti 'evaM zivA parAmbA sA rakSaNe sakSaNA sadA / __pade pade sahaivA'sti vizvAso'yaM dRDho mama // ' (aparNA 2/107) 2010_04
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIye paNe parAmbAnukampayA dhanAptiH, AcAryasutAyAzcA'pasmArarogAd vimuktirucyate / caturthe parNe AcAryasutAyAH karuNAyAH patanAd mAtuH kRpayA rakSaNam; paJcame ca tasyA eva yauvane pati-putrAptiH, sUnRtAyAzca vaidhavye jiivikaapraaptirucyte| SaSThe parNe mAturvAtAdiviSamavedanAyA nivAraNam, saptame parNe kavayiturbasayAnadurghaTanAyAH / surakSA ca parAmbAprasAdenA'bhidhIyate / aSTame ca parNe zrIharimahAbhAgasyopariH bhagavatyA rAdhAyA anugrahazcamatkAropeto varNyate / itthaM kAvye'smin parAmbAprasAdasambaddhAH satyabhUtA ghaTanAH saralayA bhASayA'bhihitAH prasAdayanti / 'bhAratIyam' iti kathAyAm - bhArate suravANIM paThituM samAyAtA'merikAdezIyA meM mInAkSI bhAratIyaM dharma saMskRti vedaM vedAGgaM darzanaM smRti purANaM rAmAyaNaM mahAbhArataM cA'dhikRtya vibhinnAn praznAn pRcchati / tasyAH sameSAM praznAnAM samIcInaM samAdhAnaM granthapraNetrA vidhIyate prathame bhAge / tad yathA- "mInAkSI - kimeSa saMskAraH mRtyoH pazcAdeva kriyate ?" sAdhu jJAtam / zrAddhastu mRtyoH pazcAt se tatkAlameva prArabhate / zrAddhaprakriyA dvirUpA bhavati / ekA pretakriyA yA mRtyoH RE pazcAt tatkAlameva kriyate / dvitIyA pitRkriyA sA bhavati yA pUrvajAnAM kRte / nizcitakAle bhavati / asmAkamayaM vizvAso yad mRtyukAle jIvaH praNamayakozena 7 annamayakozAdathavA bhautikazarIrAt pRthak bhavati / parantu yAvat zarIraM mRttikAyAM inst Ke na milati tAvat prANamayakozAt sambandhavicchedo na bhavati / prakRteniyamAnusAraM / prANamayakozena bhuulokstyaajyH / pretakriyA asyaiva prAkRtikaniyamasya sAhAyyaM 2 karoti / ...." (bhAratIyam, pR. 37) varNAzramavyavasthAyA vaijJAnikI vyAkhyA'pi Cast ra virAjate'tra / dvitIye bhAge granthakuda nidrAlInaH svapne svajIvanasya vividhA ghaTanAH, ra saMskRtasambaddhAH saMsmarati / tasminneva kAle jon bAulamahAbhAgo'merikadezIyairmitraiH sAkamAgacchati / te sarve sambhUya himAcale himAlayopatyakAsu siddhapuruSaM draSTaM yAnti / vividhasthaleSu viharaNaM vidhAya zAlImandirasamIpasthAyAM guhAyAmekasyAmekaMDa siddhapuruSaM vilokya, tena ca sArdhaM vArtA kRtvA te dinadvayAnantaraM ratnakumArIsaMskRta-ra zodhasaMsthAnamAgatya siddhapuruSasya ca camatkArAn saMsmarantaH svasvakarmaNi ratA 0 babhUvuH / evaM kathAyAmasyAM vaidikadharmasya saMskRteH paramparAyAH saMskRtasya ca gauravasya sugamabhASayA bodhaM prastauti kathAkAraH / eSaH prayAsaH sarvathA saMstuvyo'sti, ra o AcAryayugalasya vAstavikaH zraddhAJjalirapi / anayA kathayA''cAryavaryasya 2010_04
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ va saMskRtasaMvardhanaparANi kAryANyapi saMsmArayati kathAkRd vyAjena / ____ kAzcana mudraNatruTayaH zodhanIyAH santi / tadyathA - 'sulabhasUtram' (bhA0, pR. 13) kalpasUtreSu 'sulabhasUtram' na vartate / atra 'zulvasUtram' iti pAThaH syAt / grantho'yaM sarvaiH saMskRtajJaiH saMskRtasaMskRtipraNayibhizca sarvathA saMgrAhyaH paThanIyazca / jayatu saMskRtaM saMskRtizca / 'yAvadratnacayaM dadhAti vasudhA jyotizca yAvadravau, yAvad vedasumaGgaladhvanibharau jAgarti madabhArate / yAvad vai dvijamastake sitatapastejo hi vibhrAjyate, tAvadvizadivAkarasya jagati sthAsyatyakhaNDaM yazaH // ' - pro. kezavarAmazarmANaH (AcArya0, pR. 55) 'surabhAratIsaparyAkusumAJjali:' (samIkSakaH - DA. rUpanArAyaNapANDeyaH, manI kA pUrA, sorAmaH, prayAgaH, u.pra. 212502 sampAdikA (zrImatI) suracanA trivedI prakAzakaH - sudizA prakAzana, 215, mizrAnA, lakhImapura-khIrI, 262701. prathamaM saMskaraNam - 2009, pR.saM. 32+316, mUlyam - 400/ 1 vizvasmin jagati saMskRtabhASA sarvAsAM bhASANAM jananIti vayaM mnyaamhe| 0 sAmprataM saMskRtasya saMrakSaNAya, saMvardhanAya, loke ca saMpracArAya yaividvadbhiH satataM RE samprayatyate, teSu pramukho'sti AcAryavaryo bAbUrAma-avasthI mahAbhAgaH / tasyaiva pUtacaritasya surabhAratIsaparyAsamarpitasamagrajIvitasya vividhasAmAjikasAMskRtikaA) sAhityikasaMsthAbhiH sammAnitasyA''cAryapravarasya kavivaryasya sAhityAcAryasya sAhityazrI-saMskRtazrI-kaviratna-sAhityamahopAdhyAyaprabhRtyupAdhibhizca saMvibhUSitasya abhinandanagranthaH 'surabhAratIsaparyAkusumAJjaliH' (zrImatI)suracanAtrivedimahAbhAgayA sampAditaH, zrIvijayakumArativArImahodayena saMyojitaH, sudizAprakAzanasaMsthayA ca prAkAzyaM nItaH / 2010_04
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthe'smin paJca puSpANi vilasantitarAm / prathame puSpe pUrvapuruSANAM paricayena "sAkamAcAryavaryasya jIvanaparicayaH zobhate / dvitIye puSpe - AcAryabaccUlAlaavasthIDA. rAjendra mizra - DA. zivabAlakadvivedI - DA. prazasyamitrazAstri- AcAryagirijAzaGkaramizra - DA. prakAzamitrazAstri - AcAryamevArAmapANDeya - DA. rAdhezyAmagaGgavAra* zrInArAyaNasiMhacauhAna - subhAcandra mizra - santarAma avasthI - DA. puSpAmalika- zrImatI vandanA avasthI - DA. premAavasthI - bRjezanandana avasthI - DA. zrIrAmasiMhaDA. sudhAguptA - rAmakhelAvanavarmA-satyaprakAza-vI. DI. zukla - bAbUrAmavizvakarmA* madanamohana mizra - DA. satyaprakAzamizra - santoSakumAravarmA - rAjakizorapANDeya - rAjendra* prasAdativArI - prabhRtInAM prazastayaH zubhakAmanA abhinandanAni ca virAjante / tRtIye OM puSpe DA. AnandamaGgalavAjapeyi - DA. nirupamAazoka-DA0 kRSNakumAra zrIvAstava* rAjakumAratrivedi - zivabAlakativArI - satyendravikramasiMha - DA. santoSakumAramizra* saMjIva trivedI - oGkAranArAyaNadvivedItyAdInAmAcAryavaryaguNakIrtanaparANi saMsmaraNAni rAjante / caturthe puSpe pro. omaprakAzapANDeya - DA. gaNezadattasArasvata- DA. navalatA* DA. vijayakarNa -DA. vrajezakumArazukla - DA. prItisinahA - pro. haridattazarma - DA. rAma* vinayasiMha - DA. anantarAma mizra - DA. rekhAzuklA - DA. gItAzuklA - DA. zaziprabhAvAjapeyi - DA. kumArIkAminImahendra - DA. vidyAAcArya DA. vinodakumAraguptA* DA. kalpanAdvivedI - pUrNimAavasthI - ku. bhAvanAmizra - zaradakumAra zrIvAstavaprabhRtInAmAcAryavaryasya mahanIyaracanAnAM sandarbhe zodhopetAH samIkSA vibhAnti / paJcame ca puSpe katipayaviduSAM patrAdayo vilasanti / granthAt prAk pro. rAdhAvallabha* tripAThi -DA. AdyAprasAda mizra - DA. ramAkAntazuklAdimahAbhAgAnAM sandezAH santi / lekhadvayaM vihAya sarvA racanA saMskRtena hindIbhASayA ca praNItAH santi / lekhadvayamAGglabhASayA likhitamasti / ahaM manye - kasyacidapi abhinandanagranthasya sAphalyamabhinanditasya janasya *" caritasya prakAzane, guNAnAM kIrtane, kRtInAM ca vivecane, samAjasya, dezasya, rASTrasya, samagrajagato maGgale, azivasya ca nivAraNe, tatkAryANAM samIkSaNe samanvayane. * ca rAjate / AcAryacaraNAnAmabhinandane, samarcane, tasya surabhAratIsaparyAparyAlocane, " tatra ca sadguNAnAM varNane, kRtInAM zodhapUrNadRSTyA ca samIkSaNe, vibudhavaryANAM vividharacanAnAM ca samAvezane sampAdikAmahAbhAgAnAM prayatnA atra nitarAM phalanti / * granthasya caturthe puSpe AcAryavaryANAM vividhakRtInAM vividhairbhAvairvivecanaM prasAdayati / 2010_04 72 For Private Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIye tRtIye ca puSpe vidvadvaryANAM paricitAnAM ca bhAvopetAnyabhinandanAni saMsmaraNAni - ca surabhAratIsamArAdhakasya avasthimahAbhAgasya surabhAratIparicaryAM sadguNAn ca / samyak saMsmArayanti / * paJcame puSpe AcAryasattamAnAM kasyA api samuttamAyAH kRteH prakAzanamathavA prakAzitakRtInAM kimapi paricayAtmakaM vivaraNamapekSyate / prathame puSpe jIvanaparicaye saMskRtasya saMvardhane pracAra prasAre ca mahanIyapAdAnAM yo dIrghataraH saMgharSaH syAt, tatra ca yA bAdhAH samutpannAH, tAsAM kA'pi carcA na dRzyate / sA syAdatra / yadyapi granthasya ramaNIye kamanIye ca sampAdane, nayanAbhirAme manorame ca / - mudraNe sAvahitaM prayatnA vihitAH, tathA'pi kAnicana mudraNaskhalitAni bhAvini saMskaraNe saMzodhanIyAni santi / grantho'yaM dhruvaM sarvaiH saMskRtajJaiH saMskRta-saMskRtiKey praNayibhizca saMgrAhyaH paThanIyazca jayatu saMskRtaM saMskRtizca / 'virAjatAM mAnavatA trilokyAM parasparaM prema vivardhatAM ca / samedhatAM santatamAtmabhAvomahonnati gacchatu mAnavo'yam // ' -AcAryacaraNasya ('yugadarzanam', pR. 65) * * 'vizvabandhutvabhAvastvayA satkRtaH sajjanAnAM paraM maGgalaM vardhitam / rASTriyA cetanA yA mudA bhAvitA, arjitaM sadyazazcaiva puNyaM param // ' (surabhAratI0, pR. 18) 'AjIvanaM kRto yatnaH saMskRtoddhArahetave / yena niHsvArthabhAvena taM kavIndramahaM bhaje // ' (tatraiva, pR. 14) 'nirIhaM nirahaGkAraM nirmadaM mAnadaM budham / saMskRtanandanodyAnapArijAtaM namAmyaham // ' (tatraiva, pR. 15) 2010_04
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 3 sAdaraM svIkRtAni Cte 1. kanInikA - 53 galajjalikAnAM saGgraha: (hindIbhASAnuvAdasahitaH) havirdhAnI - 54 nUtnasaMskRtagalajjalikAH (hindIbhASAnuvAdasahitAH) abhinavapaJcatantram - paJcatantrakathApaddhatimanukurvatInAM 15 nItikathAnAM saGkalanam (hindIbhASAnuvAdasahitam) prazAntarAghavam - rAmacaritAzrayi saptAGkanATakam (adyatanaprAkRtabhASAprayogAdivaiziSTyayutam) kAntArakathA - vanyapazupakSiNAmupAkhyAnam (sahindIbhASAnuvAdam) punarnavA - 11 saMskRtakathAnikA saGkalanam SaNNAmapi racayitA - triveNIkaviH mizro'bhirAjarAjendraH prakAzakaH vaijayantaprakAzanam - ilAhAbAdam 7. saMvegaratiH - prazastAprazastamanoyoganirUpakaM praJcaprastAvavibhaktaM saMskRta kAvyam (hindIbhASAnuvAdopetam) racayitA - munizrIprazamarativijayaH prakAzaka:- kAzI-hindU-vizvavidyAlayaH, vArANasI vajrasvAmicaritam (anvaya-samAsavigrahasahitam) racayitA - kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaH sampAdikA - ramyareNuH prakAzaka:- vijayabhadraceriTebalaTrasTa-bhIlaDI (banAsakAMThA) AbhANakajagannAthaH 1322 AbhANakAnAM (subhASitAnAM 'kahAvata' [Idioms] iti bhASAyAm) nUtanatayA viracitAnAM saGgrahaH / saMskRtena vyavahAraM cikIrSuNAM sAhityaM riracayiSUNAM ca kRte'tIvopayukto'yaM saGgrahaH / JDARO / 74 2010_04
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 201 U 10. saMskRtavAGmaye vizvakozA : saMskRtasAhitye upalabhyamAnAnAM vividhAnAM vizvakozAnAM (Encyclo pedias) saGkSiptaparicayaH / ubhayorapi granthayoH jagannAthamahodayaH / prakAzakaH zrIrAghavendrasvAminAM maThaH mantrAlaya:, (karnUla, jilA) AndhrapradezaH 518345 11. saumyavadanAkAvyam (sasvopajJavRttikam) ekAkSara-dvyakSaravRttairviracitA caturviMzatijinastutayaH / racayitA maisUrunagaranivAsI vidvAn es. - 12. jinarAjastotram (sasvopajJavRttikam) (ekAkSaravRttairviracitam / ) dvayorapi racayitA munizrIrAjasundaravijayaH / prakAzaka: zrI zrutajJAnasaMskArapIThaH, amadAvAdaH || nUtanaprakAzanam mUlyam yogadRSTisamuccayaH (saTIka:) (tADapatrAdhAreNa saMzodhitA vAcanA ) sampAdakaH vijayazIlacandrasUriH prAptisthAnam zre vijayanedUirIzvarajI svaMdhyaMya maMdira 12, sabaM, aiMTha aMNaMdajI kalyaMpaMjInI peDhI damaipa, paMlaDI, amdaMvaMda - 380007 dUrabhSa : 079-26622465 ru.70 75 For Private Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ marma gabhIram munikalyANakIrtivijayaH / (1) mahAtmano mAhAtmyam eko yauvanamatto yuvaka AsIt / ekadA sa sadguroruTajaM prAptaH / prathamaM tu sa gurorupahAsaM kurvANo'TTahAsaM kRtavAn / tadanantaraM ca sa pAdopari pAdaM saMsthApyoddhatatayA gurusamakSamevopaviSTaH / tanmanasyAyId yad- 'evaM durvyavahArakaraNenaiSa kupito bhaviSyati, mAM copAlambhayiSyati / tato'hamapi tena saha kalahaM kariSyAmi / evaM ca me dinaM saphalIbhaviSyati' / kintu guruhi sarvathA pratikriyArahita eva sthitavAn / tanmukhAkRtirapi nitarAM prazAntA prasannA cA''sIt / ato dhairyacyuto yuvakaH sahasA kathitavAn - 'mahAtman ! ahaM bhavate kIdRzaH pratibhAmi?' guruNoktaM - 'mitra ! vayaM sarve'pi hyekasyA eva TaGkazAlAyA mudrAH smaH, sarvathA sadRzAH ! tvayi mayi ca na ko'pi bhedaH / evaM sati "kIdRzaH pratibhAmi"iti prazna eva kathamuttiSThate ?' yuvakena pRSTaM - 'kintu mayA bhavate namaskAro'pi na kRtaH, kimahaM bhavate uddhato na pratibhAtaH?' guruNA gaditaM- 'namaskAraH kartavyo-na kartavyo vetyatra sarvasyA'pi svAtantryaM vartate / tathA yadi bhavatA me namaskAro na kRta ityato bhavAn uddhataH syAt tadA mayA'pi bhavate namaskAro na kRta ityato'hamapi uddhato bhaveyam ! naiva naiva, mamedRzaM na kiJcidapi pratibhAti' / yuvakena punarapi pRSTaM - 'pAdopari pAdaM saMsthApyA'haM bhavatpurata upaviSTaH / kimatra me'ziSTatA'vinayazca bhavatA nohitau ?' guruNoktaM - 'sarvo'pi janaH svIyAnukUlyAnusAraM yathecchamupaveSTumarhati / evaM sati kA'trA'ziSTatA ? ko vA'vinaya: ? ahaM tvIdRzeSu kSudraprazneSu na kadA'pi muhyAmi' / vvvvvvvvvv 2010_04
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 etacchrutvA samAdhAnaM prAptau yuvakazcintitavAn - 'sarve'pi mAmuddhatamavinItaM ca manyante, eSa tu sadgururmAM svatulyaM ziSTaM ca manyate / nUnamayameva satyo mahAtmA / asya jIvane vANyAM ca ko'pyadbhutaH prabhAvaH / sagurozcaraNayoH patitastacchiSyIbhUya ca svayamapi mahAtmA'bhavat / (mUlalekhaka: ( hindyAM ) santaamitAbha :) (2) saMvedanazIlatA purA kila rAjagRhe nagare puNyo nAmaikaH zreSThI vasati sm| sa AsIt koTyadhipatiH / bahu vibhavaM nRpatulyA ca samRddhirAsIt tasya kintu mahAvIrasvAmina upadezaM zrutvA pratibuddhaH sa nijaM sarvamapi dhanaM vitIrya sarvamapi parigrahaM ca tyaktvoTajamekaM nirmAya tatra svapatnyA saha vasati sma / jIvikArthaM sa pratyahaM kiJcit kArpAsamAnIya dvayorjanayorbhojanasya kRte yAvat dhanaM paryAptaM bhavet tAvat prAtuM vayati sma / tAvati ca dhane prApte vayanakAryaM sthagayitvA sa samatvasAdhanArUpaM sAmAyikaM karoti sma / prAptena ca dhanena tasya gRhe dvayorjanayoH kRte bhojanaM praguNIbhavati sma / taccaikasmin dine sa kaJcidatithimAmantrya tena saha bhunakti sma, tasya patnI copoSitA bhavati sma / aparasmizca dine sA kAJcit sAdharmikastriyamAmantrya tayA saha bhojanaM karoti sma, puNyazcopavAsaM karoti sma / tatpatnyapi ca dharmasAdhananiratA''sIt / atastayorayaM kramo nityaM nirvighnaM ca pracalati sma / TI evameva dharmasya samatvasya ca dRDhenA'navaratena cA'bhyAsena tanmano nitarAM nirmalaM pavitraM samatAlInaM ca jAtamAsIt / yadA kadAcidapi sAmAyikaM kurvANastadArambha eva dvitrakSaNairevA''tmalIno bhavati sma saH / varSANi yAvat tasyeyaM sAdhanA nirantarAyaM pravRttA dRDhatarA ca jAtA / kintu..... hantaikadA sa sAmAyikaM kartumupaviSTaH, manazcA''tmalInaM kartuM yAvat prayatate tAvat tanmana: sarvathA lInaM na bhavatyeva sma / bahu prayatitaM tena, kintu naiva.... tallInameva na bhavati sma / so'cintayat- 'nanu kimidaM khalu ? evaM tu na kadAcidapi bhavati / tadya kimarthaM me mana AtmalInaM samatvapUrNa ca na bhavati ? kiM jAtaM khalu ?" evaM cintayatA sahasA tanmanasi sphuritaM yannUnamadya madgRhe kiJcidadattaM kiJcidanItiyutaM vA vastu samAgatamasti, yatkAraNena mama mano layaM naiva prApnoti / jhaTityeva tena svapatnI samAhUtA, pRSTaM ca- 'bho ! adya gRhe kimapyadattaM 77
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 kiJcidanaitikaM vA vastu samAgatamasti vA ? nibhAlayatu tAvat / yato me / / in mano'dyA''tmalInaM naiva bhavati' / patnyoktaM - 'kimidaM vadati bhavAn ? asmadgRhe'pi nanu kadAcidadattamanaitikaM vA vastu samAgacched vA !' puNyenoktaM - 'tat tu satyameva / tathA'pi bhavatI samyag nibhAlayatu / nA'nyathA maccittasamAdhirbhavitA' / atha ca sA gRhasya yat svalpAlpaM vastujAtamAsIt tat sarvamapi samyaktayA nirIkSituM lagnA / atIva sUkSmatayA nirIkSaNAnantaraM tayA jJAtaM yat prAtivezmikasya gRhAdindhanamekaM bahistAdindhanagrahaNAvasare samAgatamasti, taccA'dyabhojana* niSpAdane'pyupayuktamasti / etat tayA gatvA patye niveditam / zreSThinoktaM - 'nUnaM jJAtaM maccittAsamAdhikAraNam' sampratyeva gatvA dvitrANyasmadindhanAni tasmai prativezmikAya bhavatI dadAtu / tata evA'hamAtmalIno bhvissyaami'| tayA'pi sakSamAyAcanaM tat kRtam / tataH puNyaH zreSThI sAmAyikasAdhanAyAmupaviSTaH / tatkSaNameva tanmana: samatvalInaM jAtam / kIdazI kiyatI ca saMvedanazIlatA !! vvv vvv iULL OURNAL OL (3) paryuSitamannam ekasya dhanikazreSThino gRhe sundarI guNazAlinI ca putravadhUrAsIt / ekadA sa zreSThI gRhamAgatya bhojanArthamupaviSTaH / putravadhvA tasya bhojanaM pariveSitam / tAvataiva kazcana bhikSukastatrA''gataH zreSThinaM yAcitumArabdhaH / kintu zreSThinA tadazrutvaiva bhojanamArabdham / yAcakena bahu vijJaptam / paraM sarvamapi nissphlm| (o etad dRSTvA putravadhvA bahirAgatya bhikSukasya sAJjali kathitaM- 'mahAtman ! kRpayA'tra samayaM mA vyayatu / mama zvazurastu paryuSitamannaM bhuGkte / tadannaM bhavadyogyaM 12 nA'sti / manye prativezino gRhAd bhavAn pratyagraM bhojanaM prApnuyAt / kRpayA kSamA / kRtvA tatra gacchatu / 1 snuSoktaM zrutvA'tIva kupitaH zreSThI tAM tarjitavAn - 'tvamadhunaiveto nirgcch| gRhe tava kimapi sthAnaM nAsti' / tayoktaM - 'pitaH ! bhavAneva mama pitroH 78 2010_04
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArve bhavatputrakRte me hastaM yAcitumAgata AsIt / ato bhavAn me pitaramAkArya tasmai mAM pratyarpayatu / pazcAd viduSaH pRcchatu yad bhavannirNaya ucito vA'nucito veti'| zreSThI taduktaM kRtavAn / vidvadbhirapi snuSA pRSTA - 'bhavatIdRzamuktavatI khalu?' tayoktam - 'Am, mayA kathitaM tat / parantu nA'sti tatra kiJcidayuktamiti manye'ham' / vidvAMsaH pRSTavantaH - 'kathamiva ?' soktavatI - 'paryuSitamannaM bhuGkte - ityasyA'rtho'yaM yat sa svIyapUrvakarmaNAM phalamiha bhunakti / sahaiva sa bhikSukamupekSitavAn' ato mayA cintitaM yat - sa bhaviSyadarthaM na kiJcit satkarmA''sevate / tatazca mayA sakSamAprArthanaM sa prativezigRhaM preSitaH / vidvAMso bhavantaH sarve'pi zAstrajJAH / bhavanta eva nirNayantu-kiM mayA'trA'yuktaM kRtam ?' etacchrutvA''nanditAH sarve'pi vidvAMsastAM namaskRtya dhanikazreSThinaM bodhitavanto yad - 'bhoH zreSThin ! bhavata IdRzI guNavatI putravadhUH prAptA-ityetadarthaM bhagavata AbhAraM manyasva' / (mUlalekhakaH rAju dave [maramagaharA iti pustake]) vvvvv vtt vtt vtt vtt vtt vtt vtt vtt yadA kazcicchRNoti sma, tadA'haM kSobhamanubhavAmi sma; yadA ca vaktumudyato jAtaH, tadA'vasara eva na labdhaH; yadA cA'vocam, tadA ko'pi zrotaiva nA''sIta; idAnImahameva vaktA'hameva zrotA !! (mUlakUtiH - philipa klArka) 79 2010_04
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA pApinI ! muniratnakIrtivijayaH (gUrjarabhASAyAM le0 - jhaveracaMda meghANI) "sAdhuvAdaH putri ! sAdhuvAdaH" - yacchravaNAyotsukaH zyAma ArAtri jAnumadhye mukhaM saMsthApya madhye madhye ca gRhadvAramudghaTitaM na veti jijJAsayA'ndhakAra 1 OM eva gRhaM prati pazyan, gRhamadhye ca kiM pravartata ityantargatasaJcaraNenaiva jJAtukAmaH karNau OM uttejitAviva kRtvA dattAvadhAno bhagna eva phalaka upaviSTa AsIt tadetad sukhadaM vAkyaM prAtaH sArdhacaturvAdane zrotrapathamupayAtam / * paJcavAdane ca dvAraM niHzabdamudghaTitaM jAtam / haste syUtaM gRhItvA ES % vRddhazcikitsakamahodayo bahirAgataH / zyAmaH sahasotthAya dhAvanniva tatsamakSamuOM pasthitavAn / svakIyaM bhAgyaM zrotumiva sa samutsuka AsIt / vegenA''gatasya zyAmasya skandhopari snigdhamapi dRDhaM hastaM saMsthApya vRddhazcikitsako nasaravAnmahodayaH - yaM ca grAmajanAH sarve'pi 'pitAmaha'sambodhanenaiva sambodhayanta Asan - gambhIraraveNoktavAn - "vatsa ! zyAma ! zRNotu tAvat, tava patnI tvatizrAntA'sti / idAnImeva bahuprayatnena sA nidritA'sti / atastvarAM mA darzayatu nAma paricArikA'ntareva sthitA'sti / sA hi yadA tvAmAhavayet tadaiva tvayA'ntaH praveSTavyam / anyathA vRddha eSa tathA zikSAM kariSyati yacciraM tvaM smariSyasi / jJAtaM 4 kila?" zyAmasya mastake sasnehaM hastaM prasArya cikitsakamahodayaH sapAdapaJcavAdane tato gatavAn / kArayAnasya cAlakamapi sUcitavAn yad - 'dhvaniyantraM naiva vaaditvym| kR niHzabdameva yAnaM bahirnayatu / ' yAnaM ca yAvad gRhAd dUraM na gataM tAvat taddvAramapi na pihitaM cikitsakamahodayena / tena hi ciJcAvRkSopari sthiteSu pakSiSu naiko'pi jAgRtaH 9 syAt / zAntameva sarve'pi sthitAH / OM pitAmaha idAnImapi samakSameva sthita iva zyAmo vinayamudrayaiva bhagnaphalake * jAnvormadhye mukhaM saMsthApyopaviSTaH / AbahuvarSebhyaH sa relayAne vidyuddIpakAryaM l 2010_04
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saJcAlayannanantaradine ArAtri jAgRtaH pravAsaM kurvannAsIdeva kintu yathA'dya sa* 9 gaganasthitAn tArakAnanimeSaM dRSTavAn na tathA kadA'pi sAvadhAnaM dRSTavAnAsIt / patnIH sukhaM svapitIti zravaNAnantarameva so'nubhUtavAnAsId yat pratyUSakAlInaH pavanaH zItalo'sti / vastramapi prasvedaklinnaM zarIreNa zliSTamityapi tena tadaiva jJAtaM dRSTaM ca / zrAntA savitA zAntaM nidrAtItyanena sa svasthatAmanvabhavat / kintu tathA'pi sa sarvaM nA'vabuddhavAnAsIt / bahuzo yathA bAlakA 3 laghuvayasyeva sarvaM vizeSeNA'vabuddhyante tathA kadAcid vayaskA yuvAno'pi tAvajjaDabuddhayo bhavanti yatte sAMsArikavyavahAramapi samyag jJAtuM na prabhavanti / zyAmo'pi tAdRza eva kazcidabudho brAhmaNaputra AsIt / api ca brAhmaNaputratvamapi 9 tasya ko nAma manyeta ? jAtyA preta ivaiva sa AsIt / naktandinaM kevalaM sa zramaM kartumeva jAnAti sma / ekalamatiH sa vidyAlaye'pi vyAvahArika zikSaNaM naiva praaptvaan| "zyAma ! putraM prasUtavatI tava bhAryA / jJAtapUrvamevaitat kila pitAmahasakAzAt !" gRhAd bahirAgatya sUtikA yadA tamuktavatI tadA hi zyAmasya netre nidrAbhAreNA'vanate ivA''stAm / 'svapnaH kiM mayA kazcid dRSTaH ? svapne vA kiJcit zrutaM mayA ?' - iti vikalpayan yadA paJcaSanimeSAn yAvadanimeSa sa / sUtikAM dRSTavAn tadaiva sa nizcetuM prAbhavad yannaiSa svapno'pi tu satyam / savitA mAM putramupahRtavatI kila? jIvajjanaM sA me'pitavatI ! - saMsArasya sAmAnye'pyasmin vRtte jaDabuddhiH zyAmastu mahattapaHphalaM devavaraM vA'nubhUtavAn / savitAM hi sa paramezvarIsadRzImiva bhAvitavAn / sUtikA kathitavatI - "antarAgacchatu nAma / putraM draSTumutsukaH khalu / bhavAn ?' "savitA vinidrA jAtA kila? mAmAhvAtuM kiM sA sUcitavatyasti ?" pitAmahasya zikSAvacanaM smRtvA sa pRSTavAn / "Am, Agacchatu / " zyAmo'ntaH praviSTaH / kasmiMzcid devAlaya iva mandaM padAni nidadhan sa savitAyAH khaTvAM prAptavAn / sasnehaM tasyA hastaM svahastena grahItuM tadicchA balavatI 4 jAtA kintu sparza-niSedhasya maryAdAM saMsmRtya sa svecchAM saMyamitavAn / 2010_04
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ lA __ abudhasya zyAmasya citte hyAzcaryamanupazAntameva pravartamAnamAsId yad - 2 8 'jIvajjanasyopahArameSA savitA kuta AnItavatI ? kutra caitad guptaM dhanaM saGgopitavatyAsIdeSA ? aho ! kIdRzaH surUpo'yaM bAlaH ?' savitA kimapi noktavatI / svAmina etAdRzaM hRdayabhAvaM dRSTvA tara akSiNI bASpArdai jAte / antarAgacchan zyAmaH prathamaM yadA dvAri pade dhattavAn tadA savitAyA mukhaM OM nistejamiva bhayavihavalamiva jAtamAsIt / eSa svAmIyada vAtsalyaM darzayiSyatIti 1 pratItireva tasyA nA''sIdeva / kamapyakalpitaM nirNayaM zrotuM sajjA kAcidaparAdhinIva sA tadA''sIt / kintu zyAmasya netrayoH savitA mAdhuryasarovaramucchalad dRSTavatI / parivAre ko'pi vRddhajano nA''sIt / savitAyAH pitA tu kAzIyAtrArthaM % gata AsIt / mAtA ca divaM gatA''sIt / zyAmastvAbAlyAdevaikAkyAsIt / idAnIM sa svaniyogAt paJcadazadinAnAmavakAzaM labdhavAnAsIt / tasya satya Aptajanastveka eva vRddho nasaravAn-mahodaya AsIt / sa 'pArasI'cikitsako hi * samastasya grAmasyA''dhArabhUta AsIt / sa eva hyekAM sUtikAM zyAmasya gRhe * niyuktavAnAsIt / mAso vyatItaH / kintu zyAma idAnImapi gRhe kazciccamatkAraH saJjAta EO ivA'nubhavannAsIt / savitA hi paramezvarasya nikaTavartinIva tasya bhAti sma / sarvA haO api janmadAtryo mAtaraH paramezvarasya pratyakSaparicaye vartante - iti sa kalpitavAn / kintu puruSastu tAdRza eka eva tasya manasyAsIt - nasaravAn-mahodayaH / / kintu kimarthamete grAmajanA mAM dRSTvA hasanti ? - zyAmasya manasi samasyA samudbhUtA / mArgeNa tasya gamanAgamanakAle'pi kAzcit striyaH karNe mukhaM dattveva mandaM vArtayanti sma - 'eSa tasyA varaH ! vivAhAnantaraM sapAdonasaptabhiH mAsaireva.....!' vAkyasyA'vaziSTo bhAgastUpahAse vilInAti sma / relayAne udyogAya gatasyA'pi tasya sarve'pi tatratyA adhikAriNaH karmacAriNazca mukhaM vivartya pRcchanti sma - "bhoH ! zyAma ! kuzalo'sti kila tava bAlaH? kIdRzaH sa dRzyate kasya sAdRzyaM tasya mukhe vartate, tava vA tanmAturvA ?" * "kathaM tadidAnIM jJAtuM zakyam ?" - zyAma ISadhasanmukhena pratyuttarayati * sma / kintu praznAnantaraM kasya tatra sAdRzyaM vartata iti jJAtuM tasyA'pi mana utkaNThitaM 2010_04
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhavati smaiva / antataH sa svayameva nizcinoti sma yat 'putrasya rUparAgAdau savitAyA hai eva sAdRzyaM bhavatu nAma / alaM mama rUparAgAdinA' iti / relayAne kAryaM kurvato'pi tasya cittaM yadA kadA''ndolitaM bhavati sma'adya paryantaM tu nA''sInmama kA'pi kutrA'pi vA gaNanA / idAnIM kimarthaM same'pi * mayyavadhAnaM dadati ? kSudrajantutulye mama jIvane kuta eteSAM sameSAmapi rasaH OM samutpannaH? kimarthamete mAma'GgalinA nirdizanti ? snehavanta iva ca kimarthaM mama OM OM patnyAH putrasya ca kuzalaM pRcchanti ?' iti / zanaiH zanaizca mUDhaH zyAmo rahasyaM jJAtavAn- ete mAmupahasanti / vivAhAnantaraM * saptamireva mAsaiH savitA putra prasUtavatIti vRttena mahAn lokApavAdaH smutthito'sti| nA'hamasya jAtakasya vAstavaH pitA kintvanya eva kazcit..... / tadanu ca ghaTitaM sarvamapItivRttaM zRGkhalAbaddhamiva kramazastasya mAnasapaTe upasthitaM jAtam - 'yadA yadA'haM grAmAntarAdAgacchAmi sma tadA tadA yatkimapi 4 vastu savitAyAH kRte AnIya tasyai dadAmi sma / yadyapi tasyA pitA mama svAgataM karoti smaiva kintu savitayA saha mama vivAhasya vicAro'pyasambhava AsIt / kva sa kulIno brAhmaNaH kva cA'haM kulahInaH, avyavasthitazca ? nAmnaiva kevalamahaM yajJopavItadhAraka Asam / evaM sati savitAmahaM bhAvipatnItvena bhAvayanneva sarvamupahArAdikamAnayAmIti yadi tatpitA zaGkito'pi syAt tarhi kaThoraM ca mAM zikSedityetAdRzaH sa AsIt / kintvanyadA tAdRzaM kimapi kalpanAtItaM ghaTitameva / sahasaiva tatpitA savitAyAH svIkArAya mAM sUcitavAn - "zyAmazarman ! AbhUSaNa vastrAdInAM na kA'pi cintA bhavatA karaNIyA"-ityabhayavacanamapi sa me'dAt / 1 tithi-muhUrtAdikaM kimapyadRSTvA'pRSTvaiva sa AvayovivAha sampAditavAn / savitAM mama zUnye vijane ca gRhe sAyameva preSitavAn / svayaM ca kazcidudbhUtavirAga iva yAtrArthaM prasthitavAn / prayANasamaye'pi na svakIyAM putrIM prati na ca mAM prati vAtsalyalezamapi sa pradarzitavAn / kasyAzcid vyantaryAH pAzAd mumukSuriva sa naMSTavAneva / kimarthaM sarvametadevaM pravRttam ?' - tatsamasyAyAH samAdhAnaM zyAma idAnIM prAptavAn / savitAyA udare pApamAsIt / tasyAH pitA 'jvalad gRhaM kRSNArpaNam' iva sarpadAnaM kRtavAnAsInna kanyAdAnam / anyadapi tasya smRtau sphuritam - vivAhAt pUrvamapi savitA mukhaM saGgopyaiva 2010_04
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRha eva tiSThati sma / vivAhe nizcite satyapi tasyA akSNorAnando nA''sIt / agamyayA kayAcid manovedanayA pIDiteva sA''sIt / vivAhakAle'pi sA zUnyamanaskaivA''sIt / pANigrahaNasamaye'pi nA'nubhUto mayoSmalezo'pi tasyA hste| zavasya kasyacid hasta iva tasyA hastastadA''sIt / yadA ca gRhamAgatavatI tadA 'zayanApavarakaM pravizantyAstasyA manovRttiH palAyitumivaivA'nubhUyate sma / prathamaM hi yadA zyAmastAM bAhubhyAM - AjIvanaM tvAmevameva hRdayena saMyujyaiva pAlayiSyAmIti bhAvena - AzliSTavAn, tadA'pi viddhAyA kasyAzcid hariNyA iva tasyA hRdayamapi bhayena vepamAnamAsIt / andhakAre'pi tadA sA kimapyAlambanaM mRgayantI parilakSitA''sIt / santrAso'yaM tadudare sthitasya pApasyaivA''sIt khalu ? - vivAhAnantaraM ca sapta mAsAH .. ! dAmpatyasukhasya sa samayo'khaNDaM pravahantI saridiva pravahannAsIt / yadA yadA hi zyAmaH pravAsAd gRhamAgacchati sma tadA tadA yatkimapi navInaM dRzyate smaiva gRhe bhojane'pi vibhinnaM khAdyAdikaM dRSTvA kadAcit sa pRcchati smA'pi "kimetat savite ! daridrasya gRhamidaM kimucchettumicchasi !? kila ?" iti / I 2010_04 - "are naivam ! etattu prAtivezikAt prAptam, etadevaM sajjIkRta 'mityAdi yathA-kathamapi samAdadhAti sma sA tdaa| kintu tadanu vilambena sA spaSTIkaroti sma yad - " bhojanAnantaramavaziSTebhyo'pUpebhya etat sajjIkRtamasti nA'nyat kimapi " iti / grISmatau ca vAraM vAraM bhojane zikhariNIM ( zIkhaNDa iti bhASAyAM ) pariveSayati sma / sahAsaM ca kathayati sma 'ApaNAt krItvA''nItametat" / punarmukhabhAvaM ca dRSTvA vilambena spaSTayati sma "rAtrau dugdhamahaM na pibAmi / tasya ca dadhi kRtvA tato niSpAditametat / nA'tra ko'pi duvrvyayaH kRto'stIti sukhaM khAdatu nAma !" - kadAcit khaTvA - phalakAdazca zvetarAgeNa varNitAn dRSTvA yadA sa Azcaryamabhivyanakti sma tadA'pi sA taM sAntvayati sma "svalpenaiva vyayena ) rAgastailaM cA''nIya mabaiva varNitametat sarvam" iti| "evaM kila ? tvayA svayameva varNitam ?" ityAzcaryamugdho bhavati sma zyAmaH / aparaM ca zyAmasya jIrNavastrebhyo'pi sA svakauzalenaiva hastaproJjanakAni dvAravAtAyanAdiyogyAzca javanikA api nirmitavatyAsIt / evaM ca zanaiH zanaiH zyAmasya zUnyaM gRhaM sA'laGkRtavatI / 84 -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM ca saptA'pi mAsAH sapta divasA iva vyatItAH / zyAmaH smRtavAn evaM satyapi mAsAt savitAyAH purAtanI pIDA punarjAgRtA''sIt / itaH palAyitumivodyuktA seti tanmatiH parilakSyate sma / vinA kAraNaM sA rudatyAsIt / mama gRhasya caitAvatyAstasyAzcintAyA: kiM kAraNamAsIt ? ham.... etasya sukhacintArUpasya puSpaprakarasyA'dhaH sa pApasarpa upaviSTa AsIt khalu ? 2010_04 vicArairetaiH zyAmasya hRdayaM viSAktamiva saJjAtam / lokavacanAnAM durgandhaM soDhuM sa na prabhavati sma / kSaNaM tu vadato janAn gale pIDayitvA mArayeyamiti vicArastasya samudbhavati sma kvacicca savitAyA upari kopAvezaH samucchalati sma tasya citte, kSaNaM punaH sa svajIvanaM samApayitumapi vicArayati sma - evaM dolAyamAnA tasya matiH saJjAtA / 'palAyanaM kuryAm .... itaH kutracid dUraM palAyanIyaM mayA, saptamAsIyo'yaM ) saMsAraH sarvathA nirmUlayitavyo vismartavyazca manasaH' samudgata: / 'atha kiM karavANi ?' evamapi vicArastasya - sapAdamAsena savitA'dya snAtA / sA ca kutracid bahirgatA''sIt / svasyA'pyavakAzadinamadyA''sIt / ko'pi nirNayo'dya karaNIya eva / zyAmasya citte kiJcit sphuritam - pitAmahatulyasya nasaravAn mahodayasyotsaGge hRdayabhAvamabhivyaktumucitam / sa eva mArgaM darzayiSyati / evaM satyapi yadi manaH samAhitaM na syAt tarhi jIvitameva saMkSepsyAmi / lokApavAdamatha nA'haM soDhumalam / cikitsAlayasya parisarabhUmiM yadA zyAmaH prAptavAn tadA'ndhakAraH prasRta AsIt / laghuH 'daridranArAyaNa' cikitsAlayastadA zAnta AsIt / tIrthatulya: sa cikitsAlayo navajAtazizUnAM rudanasvaraiH sjIvannivA''bhAti sma / tatratyaM vAtAvaraNameva tAdRzamAsId yena durAtmanAmapi namasyituM matiH syAt / parisare cikitsAlayasya samIpa eva vRddhasya cikitsakamahodayasya laghugRhamAsIt / tatsamakSaM ca puSpitAnAM vRkSANAM ghano nikuJja AsIt / zyAmasya padAni sthagitAni / nikuJjAbhyantare pitAmaho'nyena kenacit sambhASamANa AsIt / dhvaniM paricitamiva so'nubhUtavAn zabdAnapi sa samyak parigRhItavAn / sA hi savitaivA''sIt / utsaGge bAlakaM stanapAnaM kArayatI bhUmAveva 85 For Private Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ sopaviSTA''sIt / pitAmahastu kiJcida dUraM phalaka upaviSTa AsIt / vArtA kA pravartamAnA''sIt / tatra savitAyAH kathanaM zyAmasya karNasAjjAtam - "kiM karavANi pitAmaha !? taddine'haM pApamArge padaM dhattavatI / asmAkaM prAtivezikaH kazcit kSatriya AsIt / tasya gRhe vivAhotsava AsIt / agamyenA''karSaNenA'hamapi sarvaiH saha gAnArthaM tatra gatA / tatra gamanameva mama kSatirAsIditi pazcAd mayA jJAtam / tatra hi tasyA'dhikAriNaH putreNa karaNena balAdupabhuktA'ham !" zyAmaH pratiroma zUlAropaNavedanAmanubhUtavAn / "tadanu ca pitAmaha ! ahaM punaH punarIzvaraM prAthitavatyapi yad mama prANAnapaharatu * nAma / AtmaghAtasya nizcayaH kRta eva mayA tadA / andhakAraM pratIkSamANA'haM samayaM yApayantyAsam / tadaiva sa samAgataH / pitA ca mama tatsamakSaM vivAhaprastAvaM kRtavAn / jagadIzvareNaiva mamA''rttanAdaH zruta iti mayA'nubhUtaM tdaa|" 8 "vatse !' - pitAmaha uktavAn - "evaM jAnatyA'pi tvayA zyAmasya - 4 jIvitaM kaluSitaM kRtam ?" savitAyAH sagadgadAkrandanaM spaSTaM zrUyamANamAsIt / "satyaM pitAmaha ! satyamevaitat / kintu pApamidaM mAM yAvat paridevayati * tato'pyeSA pravaJcanA mAmatitamAM pIDayati - kimarthaM mayaitasya mugdhasya jIvitaM . dUSitaM kRtam ?" savitA bahu ruditavatI - "pitAmaha ! yadyAvayoH saMsAraH sAdhAraNaH / syAt tadyetat pratAraNamapi naiva pIDayet kintu sa mAM pUjayatIva, IzvarAd dvitIyAM OM gaNayitvA yAM bhajatIva / tAdRzaM ca tamaham...!" "putri ! tadupari ca tava kIdRzaM prema pravartate ?" "kimatra kathayAni pitAmaha !" savitA putrasya zirasi hastaM saMsthApyoktavatI "tasya kalaGkamenaM kSAlayitumevA'hamAdinamAtmaghAtaM paricintayAmi / kvathitadhAnyamiva mama jIvitamasti / nA'styatha mama kasmAccid bhayamapi / kintu tena saha tathA prItimAtmaikyaM cA'nubhavAmi yad jala-mInayoreva gtirmtishcaa''vyorpi| tasyaitAdRzaM snehaM zirasi kRtvA sa yadapyAdekSyati tathA'haM kariSyAmi / tadavacanena ca maraNavaraNamapi niHzaGkaM kariSyAmi / " tirohitaH zyAmo'dhikaM zrotuM na prAbhavat / tato nirgantuM sa utthitaH / 8 pitAmahasyA'ntimaM vacanaM tasya karNe patitam - "vatse ! etAvat prema hi yAvat 1 dhAravagalipA ki 2010_04
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAvadapi pApaM nAzayituM prabhavatyeva / pApasyA'stitvamevA'tha nA'sti / anyacca, bAlo'yaM hi nA'nyasya kasyacidapi kintvIzvarasyaiva so'sti / ka enaM pApamiti vakSyati ? etAdRzaH premapAvakastu pApaM samUlaM dahati / tvaM gaccha / gRhaM ca gatvA ghaTitaM sarvamapi tatsamakSamaGgIkarotu / tasya sneho yadi yathArthaH syAt tamulaM lokena lokavArtayA vA / evaM satyapi yadi sa samAhito na syAt tahi sabAlaM tvayA'tra niHsaGkocamAgantavyam / " zyAmastato nirgataH / andhakAra eva taTAkasamIpavartinA mArgeNa sa gataH / pitAmahasyA'ntimaM vacanaM tasya karNayorgaJjati smeva - 'yathArthasya snehasya pAvake pApAni samUlaM vinazyanti / nA'sti bAlaH kasyacidanyasya kintu bhagavata eva sa O bhavati / yathArtho yadi sneho'laM lokena' iti / rAtribhojanavelAyAM sa gRhaM prAptavAn / nityamiva sa savitAyA mastakaM / hastayorgRhItavAn / mama sparzenaiSa kalaGkito bhaviSyatIti matyA sA zanairdUramapasRtavatI / svavRttaM cA''rabdhavatI "ahamadya pitAmahasamakSaM gatavatyAsam / " "ahaM jAnAmi / " "kutaH?" "ahaM ttraa''sm"| "bhavatA sarvaM zrutaM kila?" savitA bhayavihvalA jAtA / "naiva, na sarvaM zrotavyamAsIt / kevalaM - yathArthasya snehasya pAvake pApaM 8 samUlaM vinazyati / bAlaka Izvarasyaiva bhavati, alaM ca lokena / - ityetAvadeva hRdaye udRGkitaM mayA / " dolane suptaM putraM prati sa svakIyaM snehaM varSitavAn / tadanu ca yadA sa savitAmAzliSTavAn tadA prathamameva svaM niSpApAmiva puSpavallaghutarAmiva cA'nubhavantI savitA tmaalinggitvtii| 2010_04
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA 2010_04 tyAgadharma: munidharmakIrtivijayaH astyeSA ghaTanaitihAsikI / samrADakabbarasya putraH salImo mevADarAjyamAkrAmyat / athaikadA salImena senApatirAdiSTaH 'gaccha, azvAnAmAhArArthaH haritacaNakAnAnaya' / 'yathA''jJA' ityuktvA dalenaikena saha sa gatavAn / mArge durgama AsIt / sarve'pi bahukAlamaTitavantaH / madhyAhnavelA saJjAtA / tathA'pi kutracidapi haritAni kSetrANi na dRSTAni / AsatAM mAnavAH, caTakamAtramapi na dRSTipathamAyAti sma tatra haritacaNakAnAM tu kA vArtA ? senApatirnirAzo babhUva / tadaiva kuTIramekaM dRSTvA tasya mukhe prasannatA prasRtA / tatra gatvA sa dvAraM prahRtavAn / kRcchritadehaH kazcid vRddho bahirAgatavAn / senAnAyaka uvAca - 're vRddha ! azvAnAmAhArArthaM haritacaNakAnicchAmyaham / tato'smAbhiH sahA''gatya kutazcaNakAH prAptavyA iti darzayatu bhavAn' / etacchrutvaiva vRddhazcintAturo jAta: / hRdaye prakaTIbhUtayA vedanayA tasya mukhamapi tAmravarNaM jAtam / tadanu manasyeva nirNIya 'calantu' ityuktavAn vRddhaH / agre gacchatA haritacaNakaiH pUrNaM kSetramekaM dRSTamadhikAriNA / tatastenA'dhikAriNA''diSTam - 'sarve vizrAmyantu / etat kSetrameva yogyamasti tato'smAdeva haritacaNakAn gRhNantu'- iti / - vRddha uktavAn 'ito na grahItavyAH kRpayA / agre calantu ito'pi kSetrANyuttamAni vidyante' / =P senApatirAha - 'bho vRddha ! asmAn vaJcayituM mA prayatAm / yadIpsitaM tat prAptaM tarhi kimarthamagre gantavyam ? vayaM tvatraiva tiSThAmaH, tvaM gaccha' / Atmana: zmazvrA upari hastatalaM prasArya vRddhaH kathitavAn 'adyAvadhi na ko'pi vaJcito mayA / mama vacane zraddhAM vidhAyA'gre calantu ito'pyuttamaM kSetraM darzayAmi' - iti / 88 For Private Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ yyyyyy ayyyyyyywwve, vRddhasya vacanamaGgIkRtya tamanusarantaH sarve'pi punaragre prasthitAH / anyad . ra haritacaNakAnvitaM kSetraM darzayitvA 'yAvantazcaNakA apekSitAstAvato gRhNIyuH' ra ityuktavAn vRddhaH / sarve'pi sainikA yathecchaM caNakAn gRhItavantaH / kSaNena vizAlamapi Sie kSetraM riktaM jAtam / gacchan senApatistaM vRddhaM pRSTavAn - 'bho ! kiJcit praSTumutsuko'smi / S prathamaM samIpasthitaM kSetramapyetAdRzamevA''sIt tathA'pi vayaM tvayA nivAritAH / kintvetAvad dUramAnIyaitasmAt kSetrAt caNakAn grahItumuktavAn bhavAn / kimatra rahasyam ? kiM kazcit svArtha AsIt ?' bASpArdranayane nimIlya vRddho jagAda - 'satyam / svArtho'styeva / paraM sana tvihalokasyA'pi tu paralokasya, na ca dehasya kintvAtmanaH / senApate ! kiM ko'pi svArthaM vinA kAryaM karoti khalu ? prathamaM yat kSetraM dRSTaM tat prAtivezikasyA''sIt / tara tatra nA'sti me ko'pyadhikAraH / etatpunarmama kSetramasti / ato mayaitadeva darzitam / ' senAnAyakaH sAzcaryaM gaditavAn - 'satyaM khalu kimetat ?' vRddho jagAda - 2 'Am, bhavantaH sarvamapi niHzulkaM gRhNanti-ityahaM jAnAmyeva / tataH kathamahaM prAtivezikasya kSetraM bhavate darzayeyam ? vipadyapi prAtivezmikadharmo rakSito mayA, tathA sarvasve vinaSTe satyapi nItI rakSitA mayA-iti santoSo'sti' / pratigacchan senApatizcintitavAn - "yasyAM bhUmau nirdhanaH kRSIvalo'pyetAdRzaM / tyAgadharmaM jAnAti tAM bhUmi jetuM kiM vayaM prabhaviSyAmaH?" - iti / NNNNNNNNN M ^^Shui Shui Lai mA ) MAMMAMAAVAT Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Cha Mi Mi Mi Su Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang yadA jIvanaM bhavate rodituM nimittazatAni dadAti tadA darzayatu jIvanAya yad bhavAn hasituM nimittasahasrANi dhArayati // Guang Guang Wo Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Guan Fa Biao Zhang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Ayyyyyy Lai Lai Lai Lai Shui Shui Shui Shui G 2010_04
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ / kathA kathA madhyamaM jalam - munikalyANakIrtivijayaH saurASTrasya laghurAjyasyaikasya kathaiSA / rAjyasya Thakkuro yadyapi bahusamRddho (6) nA''sIta tathA'pi svaprajAH prItyA pAlayati sma / tasyaiko rAjavaidya AsIt / rAjye sa prasiddha AsIt / kintu tAdRza Ayo nA''sIt / Thakkurastasmai prativarSa : dvizataM rUpyakANi dadAti sma / tatprati ca tena samagrasyA'pi rAjakuTumbasyA''varSaM cikitsA karaNIyA / etadatiricya nagarajanAnAmapi cikitsAkaraNena sArdhazataM vA rUpyakANAM prApnoti sma sa prativarSam / etAvatA''yena yadyapi tasya kuTumbasya nirvAhaH samyag bhavati sma tathA'pi gRhe karmakarAdiniyuktistu na zakyA''sIt / ato vaidyapatnyA svayameva gRhakAryaM karaNIyaM bhavati sma / sA'pi ca tatsarvaM saharSameva karoti sma / kintu pratyahaM kUpAt paJcaSaghaTamitaM 5 jalAnayanaM tasyai kaSTakaraM pratibhAti sma / grISmau tu bahuzo daza-dvAdazaghaTamitamapi, jalamAnetavyaM bhavati sma / etena sA'tIva zrAmyati sma / kintu karmakaradvArA jalAnayanaM hyalpadhanatvAcchakyaM naa''siidev|| ata ekadA vaidyapanyA patyai kathitaM - 'bhavAn hi rAjavaidyaH / tarhi ThakkurAyA () nivedayatu yat tasya jalahArakaH pratyahamekAM vA jaladroNImasmadgRhe'pyAnayet / evaM hara kRte kUpAjjalAnayanasya zramAdahaM muktA bhaveyam / ' ra 'IdRzI tucchA vArtA ThakkurAya naiva nivedanIyA bhoH !' vaidyarAjo 5 hasitvA'vadat / 'jalArthaM mayA tasmai nivedanaM kRtam- iti jJAtvA tvanye'pi nivedayeyuH, evaM sati sa kaM kaM vA santoSayet ? ato'laM tena, ahaM jalahArakasyaiva kathayiSyAmi / 15 evamapi tasya kuTumbasya cikitsAmahameva karomi / ' anyasmin dine vaidyarAjena mRdutayA jalahArakasya kathitaM - 'bhoH ! pratyahaMA tvayA jalasyaikA droNI madgRhamAnetavyA / yadyapi tadarthamahaM te zulkaM kimapi naiva ki dAsye tathA'pi tatprati tvatkuTumbijanacikitsArthaM na kimapi dhanaM grhiissye|' ra tadA jalahArakeNA'pi tayaiva mRdutayA gaditaM - 'vaidyarAja ! etat kAryaM kartuM ! 43. naiva zakyate mayA / rAjabhavanasya jalabharaNenaivA'tIva zrAnto bhavAmyaham / evaM 2010_04
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthite bhavadgRhe kathaM vA jalamAhareyam ? tathA mama matkuTimbinAM vA cikitsA) ra 3 bhavAn niHzaGkaM dhanaM gRhNAtu, na kA'pyApattirmama / ' etacchrutvA rAjavaidyasya bahu duHkhaM jAtam / 'jalahArakasadRzastuccho jano rAjavaidyasyA'pi vacanaM naiva pAlayet ? bhavatu, kAle'haM tamapi darzayiSye (5 kaJciccamatkAram' iti rAjavaidyo manasi saGkalpaM kRtavAn / tataH pakSAbhyantara eva kadAcit ThakkurasyodarazUlaM jAtam / vaidyarAja AhUtaH / ra tenA'pyAgatya ThakkuraM parIkSyauSadhaM dattam / tadgrahaNena ca dvitradineSveva sa svastho jAtaH / kintu vaidyarAjena tasya sUcitaM yat - 'prabho ! rogo'yamatIva vicitro'sti / yadA kadApi punarbhavitumarhati / ato bhavAn mAsaM vA yAvat "madhyamajala''sya * prayogaM karotu / tenaiSa roga unmUlito bhaviSyati / prayogo'pyayaM sarvathA saralo 15 Ka vyayarahitazcA'sti / ' 'ahamavazyaM kariSye prayogamimaM, darzayatu bhavAn' iti ThakkureNokte vaidyarAjena 6 kathitaM 'prAyo viMzatighaTamitaM jalaM yatra mAyAt tAdRzImekAM mRNmayIM droNIM kArayatu / tAM pratyahaM sAyaGkAle jalena pUrayatu / tataH prAtastasyA ardhaM jalaM niSkAsya madhyabhAgasthaM / culukamitaM jalaM riktakukSitayaiva pibatu, ziSTaM ca jalaM niSkAsya droNI riktAM kArayatu / evaM pratyahaM prAtarapi droNIM jalena pUrayitvA sAyaM tasyA madhyabhAgasthitaM culukamitaM jalaM pItvA ziSTaM niSkAsayatu / etena prayogeNa mAsamadhya eva bhavato rogo ni bhaviSyati / ' ThakkurAya prayoga eSa rucitaH / tena kumbhakAramAdizya droNI kAritA, (6) jalahArako'pi pratyahaM vAradvayaM tAM jalapUrNAM kartumAdiSTaH / etena tasya pratidinaM catvAriMzadghaTamitaM jalamadhikamAnetavyamityApatitam / pratidinaM niyatajalopari hIyadadhikamapi jalaM kRpAt samAkarSaNIyamitIdamatIva kaSTakaramAsIt / / prayogastvekaM dinaM - dve dine - trINi dinAni - ityevamAsaptAhaM pravRttaH / ra jalahArakasya sthitirdayanIyA jAtA / kiJcaitadadhikaM jalamAnetuM tasyA'dhikaM vetanaMbara prApyeta-ityapi nA''sIt / yataH sarvairapi rAjakarmakarairvArSikavetanenaiva kArya kartavyamAsIt / ato nirviNNena jalahArakeNa rAjabhavanasya dAsA 'iyadadhikaM jalaM kimarthamAnetavya'miti pRSTAH / tairapi 'rAjavaidyasya sUcanayA ThakkurasyodarazUlanivAraNArthaM madhyamajalasya prayogo'yaM pratyahaM kriyate'ta etAvajjala 2010_04
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvazyaka'miti kathite jalahArakaH sarvamapyavabuddhavAn / sa tvaritameva rAjavaidyagRhaM gatvA tatpAdayoH patito vijJaptavAMzca - 'vaidyarAja ! ki bhavatkathanAnusAraM pratyahamekadroNImitaM jalaM bhavadgRhamAneSye, kintu kRpayA'sya 133 madhyamajalasya prayogaM zIghrameva sthagayatu, bhavadupakAraM naiva vismariSye / ' vaidyarAjenoktaM - 'bho ! jalaM tu tvayA zvastaH Anetavyameva / kintu madhyama jalaM hyevameva na sthagayiSyate / ThakkurAya mayA mAsaM yAvat prayogakaraNAya kathitamasti / 6) tathA'pi pakSe pUrNe'vazyaM sthagayiSyAmi / ' tataH saptAhAnantaraM rAjavaidyena ThakkurAya vijJaptaM - 'prabho ! itaH paraM bhavato madhyamajalaM grahItumAvazyakatA nA'sti / bhavato rogo nirmUlita eva / ataH prayogamimaM ( kRpayA sthagayatu / ' ) Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Guan Guan Fa Shi Zhang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Chang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang niSThApUrNaparizramasya jalabindUnAM ca mithaH sAmyamekama, jalabindava ekaikaza ekasminneva sthale santataM patanti cet kAlapASANe'pi cchidraM sRjyate, paraM teSAmeva bindUnAM pUrastatpASANasyoparyAzu pravahati cedapi pASANe taccihnamapi na jAyate / xkkkkkkkkkkkkkkkkkeikikikikikikikikikikikikikik 2010_04
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavadAziSaH sA. dhRtiyazAzrIH devAlaye gatobAlo bhagavantaM prINayitvA'kathayat - "bhagavan ! zvo mama saMskRtasya parIkSA'sti viSayaH kaThino'sti, prabhUtAH pAThAH santi, ato mahyamAzIrdadAtu, yenA'hamasyAM parIkSAyAmuttIrNo bhaveyam iti / " puna: puna: bAlasyemAM prArthanAM zrutvA prabhuravAdIt "tathA'stu" / bAlaH prasanno'bhUt / gRhaM AgataH, mAtaraM ca kathitavAn- he mAtaH ! ahaM zvaH parIkSAyAmuttIrNoH bhaviSyAmi / mAtA bahuzaH taM prairayat tathA'pi sa paThituM nopAvizat, haste pustakaM na jagrAha, evaM saMpUrNo dina: krIDAyAM vyatItaH / uttIrNaM bhavitumAziSamIzvaro dattavAn, ata: kA cintA ? atha dvitIyadine sa parIkSAM dAtuM jagAma kintu, ekasyA'pi praznasyottaraM dAtuM nA'zaknot, uttarapatraM na likhitvA sa gRhamAgacchat / tRtIyadine pariNAmo ghoSitaH, sa bAlo'nuttIrNo bhUt / bAla Izvarasya samIpamAgatya, krodhena prabhumAha - bhagavan ! bhavati mama vizvAso naSTaH / bhavatA me uttIrNaM bhavitumAziSo dattAH, tathA'pyahamanuttIrNo'bhavam / nUnaM bhavadAziSo mUlyaM nAsti / bhagavatA hasitvoktaM vatsa ! tvayA samyag na vicAritam / mA''ziSastu satyA eva kintu tvaM vinA parizramamevottIrNo bhavitumaiccha:, tattu naiva yogyamAsIt / " mama AziSastasya eva phalanti, yaH parizramaM karoti / " 2010_04 - 93 For Private Personal Use Only kathA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA pratipannanirvahaNam sA. dIprayazAzrIH rAjagRhInagaryAM catvAri mitrANi babhUvaH / te catvAro'pi parasparaM gADhaprItiyutA Asan / ekadA nagaryAmAcAryazrIbhadrabAhusvAmina AgatAH / sarve nagarajanA dezanAM zrotumAgatAH / dezanAM zrutvA catvAri mitrANi cAritraM grahItuM saGkalpamakurvan / tAni gurubhagavata AhuH - bhavatAM giraM zrutvA saMsAro dAvAnala iva dRzyate / tatazcA'smabhyaM dIkSAM dattvA'smAkaM kalyANaM kuruta / gurubhisteSAM vijJaptiH svIkRtA te ca pravrAjitAH / cAritraM gRhItvA catvAro'pi gurusevAM kurvanti sma / tathaiva zrutAbhyAsaM kRtvA zrutapAragAmiNazcA'bhavan / tataH sarve munayo gurvAjJayA ekAkivihAranAmnI pratimA svIcakruH yasyAmAhAra-vihArAdi tRtIyaprahara eva karaNIyaM bhavati / caturthaprahare ca yo yatra syAt tatraiva sthitvA saptapraharaparyantaM kAyotsargadhyAnaM karaNIyaM bhavati / te sAdhava AcAramimaM niraticAratayA pAlayanto rAjagRhInagaryAM gatAH / tadA zItartuH pravartamAna AsIt / taddine AhAraM kRtvA prathamamunirvaibhAragiriguhAyAH samIpaM, dvitIyamunigarAd bahi: parvatasamIpaM, tRtIyamuninagarodyAnasya samIpaM, caturthamunizca nagarAd bahiryAvadAgatAstAvat caturthapraharaH prArabdhaH / ataste svasthAne eva kAyotsargadhyAnena tasthuH / rAtryAM zaityamavardhata / tena ca zarIrAvayavAnyakampanta / tathA'pi caturthya eko'pi muniranyat sthAnaM gantuM vicAramapi na kRtavAn / te samabhAvena zaityaM soDhavantaH / atha ca zaityaM sahamAnAste catvAro'pi munayo manAgapi duzcintanamakRtvaikaikazaH prANAn tatyajuH svargalokaM ca prAptavantaH / 2010_04
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAnikA prAyazcittam / prA. abhirAjarAjendramizraH / dIpamAlikAparvaNi sA gRhamAnItA / tasyAM samAgatAyAM gRhasvAminyA AzAvihagA muktagagane pakSatIH prasArya svairaM vihartumivA''rabhanta / tasyA nayanayorapi sahasramitA dIpAH kAzituM pravRttAH / samRddhisaGkalpasampAdayitrIyamAsIt prativezapradattakSatAnAM pUrayitrIyamAsIt / tata eva samagro'pi grAmastAM draSTaM pura PO) AsIt / _ iyamAsInmahiSI baladevasiMhasya / prAyaH paJcamAsebhyo mahiSIzaGkaH rikta / evA''sIt / adogdhrI pUrvamahiSI alpenaiva mUlyena vikrItA / tata evA''rabhya gRhe MAN dugdhAbhAvA jAtaH / duvAmAna va dugdhAbhAvo jAtaH / dugdhAbhAve dadhyabhAvo, dadhyabhAve takrAbhAvastakAbhAve navanItAbhAvona navanItAbhAve ca ghRtAbhAva ityabhAvAnAM bRhatI paramparA kA'pi gRhasthiti dInadInA dInaTInA- YON makarot / kaniSTho dArakastu prakRtyaiva kSIrapAyI / madhyamo'pi dadhipraNayI / jyeSThastu ghRtaM vinA kavalamapi nA'znAti / baladevasyA'pi gADhagADhaM takraM vinA na / tRptiH / dugdhAbhAve baladevapatnyAzcA'pi gRhakAryameva sarvaM saGkucitamiva jAtam / na dohanaM, na kSIrasyA'dhizrayaNaM na vA'vazrayaNaM, na kavoSNakSIrasya dadhIkaraNaM, na dadhimathanaM na cA'pyuttIrNahaiyaGgavInasya ghRtIkaraNam ! ghRtIbhUte'pi navanIte manthocchiSTasya vitaraNArthaM pravaradArakayormadhye kiyAn kalaho jAyate sma ? hanta, sarvamidAnImavasitam / tAvadeva zrutaM baladevena yatpArzvavartini vipaNAveva kecana daviSThAH RSS pazuvikretArassamAgatAH / teSAM pazusamavAye hariyANArAjyAdAnItA bahukSIrA mahiSyo'pi vartante / zrutvaiva tat tvarayitR hRdayonmAthi dhairyaharaM vRttaM, suvarNamRgalubdhA vaidehIva, na hiNyazAntA jAtA / patimajagaramiva nizceSTamavalokya sA'vadat - bhoH kimevaM tUSNIM sthito'si / nA'si tvamevaikaH kretA mahiSyAH / anye'pi santi bahavaH / hariyANAmahiSyaH kvottarapradeze'smin daridre prApyante ? yadi krItAH syustAstahi K) hastAveva pIDayan tiSThed bhavAn / ARMAPTAP A MK RSeraerat 95 2010_04
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_04 jAnAsi hariyANAmahiSINAM mUlyam ? na te grAmagrAmaTikAnAM vikretAraH / sarvathA'rthapizAcAste / abhISTaM mUlyaM prApyaiva pazuM dadati / na mAdhyasthyaM manyante, na cA'pi dAkSiNyaM darzayanti / baladevo'vadat / tatsarvamAkarNya bhAryA''taGkiteva saJjAtA / parantu yatnasaMrakSitaM mahiSyAkAGkSAgnikaNaM vArtAvAtai: proddIpayantI punaravAdIt - bhoH kathaM yuddhAtpUrvameva parAjito'si jAta: ? gaccha tAvat / mahiSIH pazya / kA'pi tAvadalpamUlyenA'pi kretumarhA syAt / bADham / idamucitaM vadasi / gacchAmi / raghumapi sahaiva nayAmi / parantu matpArzve catussahasramAtraM vartate / yadyetAvatA kA'pi mano'nukUlA mahiSyAnetuM zakSyate tarhi dhruvamAneSyAmi / bhAryA prasannA jAtA / baladevo jyeSThaputreNa saha vipaNi gataH / gRhiNI cA'pi vividhAn manorathAn kurvatI pratIkSAratA'tiSThat / horAnantarameva putro dhAvan samAgataH / so'vadat - amba ! mahiSI dRSTA tAtena / parantu vikretA sArdhapaJcasahasrAt kathamapyadho nA'vatarati / SaTsahasramayAcatA'sau / tAtaH kathayati yanmAtulagRhAt 'sArdhasahasramAdAya tvaritaM preSayeti / dArakavacanaM zrutvA gRhiNI vAsakakSAbhyantaraM gatA / piTakAt sArdhasahasrarUpyakANyAnIya tvaritaM dattavatI, sapraNayamavadacca-vatsa ! sati svatAtaM brUhi yanmAtulagRhAdAnIya rUpyakANi dattavatI jananIti / bADhamityuktvA raghurjaGghAbalena bhUyo'pi vipaNimadhAvat / sandhyAtaH pUrvameva mahiSI baladevadvAramAgatA / sarve'pi prativezino grAmavRddhA akAraNasapatnAzca mahiSIM draSTuM puJjIbhUtAH / nizcapracaM hariyANAbhijanA mahiSIyaM' zarIrasauSThavamahimnA darzanIyAkRtirAsIt / vartula: protha:, sAkUtadarzanaM nayanayugalaM, mAMsalaM nitambadvayaM, pIvaramodhaH / pazuyonau samutpannA'pi mahiSyasau valguvibbokakuTTamitamoTTAyitAdinAyikAlaGkAraM prakaTayantI pazyatAM manAMsi prasahya hRtavatI / parantvIrSyAkaSAyitacetasAM khalAnAM kimetAvatA prayojanam ? jihvAkaNDUtivikalAste Asan / praznayakSasteSAM hRdi niSaNNo bahirAgantuM paryAkula AsIt / hanta, kinnu kuryuste ? amaGgalaprasthAnakarNadhArakukhyAtivazAnna te'gresarIbhavituM kSamA 96 For Private Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ PO Asan / ata eva laGkezvarakalpAste kamapi sahAyabhUtaM mArIcameva pratIkSamANA Asan / tAvadeva ghaTito'sau sarvArthasiddhiyogaH / - vatsa baladeva ! mahiSI tu dogdhrI pratIyate / kiyatA mUlyena krItA ? payomukhaH kazcid viSakumbhakalpo vRddho'pRcchat / -- pitAmaha ! yAcitaM tu tena SaTsahasramitam / parantu yathAkatha JcitpravIbhUya sArdhapaJcasahasreNa dattavAn / sArdhapaJcasahasreNa ? hanta, kIdRzaM yugamAyAtam / hastinImUlyena / mahiSI krIyate ! atha, dugdhaM kiyad dadAti ? dazalITaramitaM prAtaH / tAvadeva pradoSe'pItyavadadasau / baladevo vadati sm| ete jAlmAH prAyeNA'satyajAlaM vayanti / prAptAvasaro dAmbhika samprati mukhadarImudghATitavAn / parantu yadyaSTalITaramitamapi dadAti ra kSIraM tadA'pi sAdhu manye / - mAsaM yAvadasau atraiva vartate / mahiSI ca matpAveM / kSIraparIkSaNaM svayamevaM sukaraM bhaviSyati / baladevo'bhaNat / samyagAha bhavAn / kazcit snigdhahRdayo'vadat / parantu bhrAtaH hariyANAmahiSI mahArghA krItvA bhavatA'smadgrAmasya nAma khyApitam / so'pi jJAsyati yadasminnagrahAre'pi subhagammanyA: PAN kecana vsntyev| - atha mahiSIM prasUtA'sti, mahiSaM vA ? kazcitpRcchA daridrastAvadevA'pRcchat / mahiSIm / - tadayamapado mahAn lAbhaH / snigdhahRdayo bhUyo'pyavadat khalAnAM hRdayAni dagdhukAmaH / bandho baladeva ! katiparyavarSAnantaramiyaM mahiSIvatsatarI eva svamAturmulyaM tubhyaM niryAtayiSyati / zanaiH zanaiH sammardo'pagataH / pradoSadhvAnto gADhAtpragADhataraH saJjAtaH / baladevo'pi mahiSyAvAsacintAyAM magnaH sakriyo jAtaH / (HEAVGAVHAVHAVSAVGAVSAVGAVHAVGAVSAVGAVHAVGAVHAVGAVGAVGAVHAVGAVHEAVSAVG 2010_04
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOORVANA AAKASAXAXAYARIATSAKSATARAKHANAKPATIARRAYAGARNATAKAYNAXSAXSAX ___ balIvardakuTIraM nikaSaiva kuTIre'nyasmin mahiSInivAso vihitaH / nimbapallavacayaM prajvAlya mazakasaMhatirvidrAvitA / tatazca kasmiMzcid divase snapayitvA mahiSI nirmalIkRtA / tasyAzcikkaNacarmopari svayameva baladevaH sarSapatailAbhyaGgaM kRtavAn / zRGgadvayaJcA'pi tailamizritakajjalena samupaliptam / tasyA gale lauhaghaNTikA kAcinnibaddhA / mahiSIpratiSThAnukUlaiva kAcillauhazRGkhalA haTTAdAnIya zaNavihitapragrahasthAne'dhikaNThaM nibaddhA / zRGkhalAyAH ziromukhe saMlagnamAsIt kiJcillauhavRttaM yasmin svamaNibandhaM vinyasya raghurmahiSIM bhakSyadroNItaH kuTIraM, kuTIrAcca bhakSyadroNImAnayati sma / paJcadazadivasA vyatItAH / kSIraM mahiSyA nyUnaM na jAtam / tadudantotsAhitAH AS kecana takralobhinaH punarapi gatAgataM prArabdhavantaH / baladevabhAryA'pi mahataudAryeNa . sarvAn pAyitavatI takram / guDadAnamAtreNa hantuM zaktAH kimarthaM garalaM nipAyya / divaGgamayeyuH ? baladevagRhaM bhUyo'pi samRddhimajjAtam / punarapi baladevArdhAGginI / 1 dugdhavyApAravyApRtA jAtA / dazalITaramitadugdhadohanameva tAvadAsIt kaSTasAdhyaM kAryam / 1 tatkAryamapi baladevabhAryAdhInameva / yato hi baladeva: kArye'smin sarvathA'kSamA evA''sIt / tadbhAryA punarmAtRgRhAdeva kalAyAmasyAM paramazikSitA caturA cA''sIt / dugdhamAsIt kAryAntarajanakam / dugdhAdArabhya ghRtaM yAvadaneke dAyitvavivartA vilasari PAY sma yainigRhItA satI baladevapatnISadapi vizramakSaNaM na prApnoti sma / sukhAvahassamayaH zanaiH zanairmRdumantharagatyA'gresarannAsIt / zItarturapi / vyatItaH / samAgato vasantaH / vasantAnte vAtAvaraNamuSNIbhavitumArabdham / ata evala raghussavizeSaM mahiSIparicaryAyAM dattacitto'bhUt / pratyahamasau pUrvANa eva mahiSI pRSThamAruhya nikaTasthAM nadI yAvad gacchati sma / tatra mahiSI horAM yAvannadIjale KES vihRtya, zarIratApaJcA'panodya prakRtisthA jAyate sma / tatazca madhyAhnAt prAgeva e PAY raghustAmAdAya padAtireva gRhaM pratyAvartate sma / prakRtyaiva salilapraNayinyo bhavanti bhahiSyaH / salilAvagAhanena kSIravRddhirapi jAyata iti zrUyate / parantu ko nu jAnAti niyatevilasitam ? kinnu vRttaM kasya vRttAntarasya pRSThabhUmibhUtamiti nizcetuM ko nu zaktaH ? sakalasamRddhiparyAyabhUtA'pi baladevamahiSI PO tadvipattiM dussahAM srakSyatIti svapne'pi nA'sau veda / V vaizAkhavibhAvasurvarSati sma jvaladanalazIkarAn / vasudhA'pi svazarIra PARVARTARPARVARTARVARVARTARVARVAR LAVGEEVGAVHAVGAVGAVHAVHEVGAVHAVGAVHAVGAV6 2010_04
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ DAT9AY979 ARTISTRATARIANTARATATATATATATARATARNATAKATARATPATANATAK POSpiNDakacayaM palAzakusumacayena prakaTayantIva parilakSyate sma / kRSikSetrANi samprati PAN zasyazUnyAnyAsan / pipIlikA ArdratAmanusandadhAnA gabhIrataraM randhra khanituM yatnavatya Asan / zRgAlAnAM bhUvivareSvajagarAH praviSTAH / nidAghadAhodvignAH sarve'pi jI viparyastadhiyaH saMlakSyante sm| nityamivA'dyA'pi raghurmahiSIM snapayituM nadItaTamupagataH / mahiSI tu sarijjalaM dRSTvaiva sajhampamavAtarannadyAm / raghurapi grAmabAlakaiH saha jalakrIDAM kurvan ciraM yAvannadIsnAnasukhamavApa / tatazca bahirAgatyA'sau mahiSyA lauhapragrahe svadakSiNamaNibandhaM nivezya tAM purassArayan gRhaM prAtiSThata / yAvadevA'sau nadItaTavati rasAlavanamatikramya kRSikSetramAgatastAvadeva keciducchRGkhalA grAmakukkurA: pronmattaM kamapyanyaM vidrAvayanto'valokitAH / udvRttadantAn ahamahamikAgrastAn zunastAn dRSTvA bhayabhItA mahiSyapyAtmasaGkaTaM sambhAvya dhAvituM pravRttA / evamAcarantyAstasya 3 zRGkhalAvRtte niviSTo raghomaNibandho dRDhaM kIlito jAtaH / kiJcitkAlaM yAvattu raghurmahiSyA sArdhamadhAvat parantu vRddhimupagate sati taddhAvane'zakto raghurbhUmau nipapAta, zRGkhalAbaddhakASThakhaNDa iva kAlarUpiNyA tayA mahiSyA''kRSyata / pronmattakukkuro'pi tAM mahiSImevA''tmavipatkAraNaM manyamAnastadupasthaM kSatavikSataM kRtavAn / yathA yatha ''tmatrANamanviSyantI mahiSI vividhAsu dikSu caGkramaNaM kRtavatI tathA tathaiva / bhUgodghAtataTabandhAdipratyavAyAnAM natonnatabhAgeSu bhRzamAhato bAlako raghuH kSatavi PAN jAtaH / samagrameva zarIraM tasya raktaraJjitaM jAtam / antatazcA'sau pragADhamUrchAmApannaH / / grAmapravezAnantarameva mahiSI sthirA jAtA / pronmattakukkurastu grAmakukkuraiH paJcatvamupapAditaH / evaM sampAdya te'pi zanairnadItaTameva pratyupagatA mRtapazumAMsa bhakSaNArtham / vidrAvaNamuktA mahiSI samprati jihvAM lolayantI, dhAvanazramaM laghUkurvatI, bAlakaJca lauhadAmanibaddhaM karSantI grAmavAsibhirdRSTA / kecana yuvakA bAlakaM kRSyamANaM dRSTvaiva drutamadhAvan / te raghumaNibandhaM zRGkhalAvRttAnnissArya tamAnItavantaH / hAhAkArassamajani nikhile'pi grAme / yAvanti mukhAni, tAvanti vacanAni SAN kimabhUt ? kathamabhUt ? kena mahiSI vidrAvitA? kathaM nu raghumaNibandhaH zRGkhala yaM nu raghumaNibandhaH zRGkhalAyAM kIlitaH ? mahiSI kSatavikSatA kathaM jAtA ? ityaneke praznAH samprati samutpannAH / zrutvedaM vRttaM baladevo'pi sapatnIko vAtyAvegAdAgataH / sUnuM kSatavikSatAGgamacetanaJca dRSTvA'sau kAtarIbhUya kranditumArabdhavAn / samAzvAsya taM sarve'pi bAlakamauSadhAlaye nItavanto yatra tadupacAro jAtaH / prAyeNa mAsaM yAvadraghuH zayyAmeva GAVGAVGAVGAVGAVGAVGAVGEVGAV 9/Y9/AX9I/ATS/ALTS 2010_04
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ PO samAzrayat / saubhAgyavazAnna tasyA'GgaM kimapi truTitaM, na cA'pi vikRtaM jAtam / kevalaM bahiH kSatAnyAsan / tAnyapyauSadhiprabhAvAttvaritameva viropitAni / svAsthya mupalabhya raghuH sarvamapi vRttamAdyantaM varNitavAn / tatsarvamavagatya baladevastu parituSTo ra CR jAtaH / parantu raghujananI mahiSImeva sakalavipatkAraNabhUtAM manyamAnAM tAM nitarAM dveSTamArabhata / na sA tAM samprati dogdhi, na tasyA dugdhaM kvAthayati, na dadhi nirmAti, na takraM, na ghRtam / kazcidAbhIra eva grAmavAstavyaH sAyaM prAtarmahiSIM dogdhi sm| eva samagramapi dugdhaM haTeM nItvA vikrINAti sm| - kimidamArabdhaM tvayA ? dugdhavyApArArthaM na krItA mayA mahiSI ?MAN kasmizcid dine baladevo'pRcchad bhAryAm / - bho imAM raNDAM dRSTvA hRdayaM me dahati / putraghAtinIyaM bhAryA'kathayat / - parantu na ghAtito'nayA tava putraH / utAho rakSita eva ! raghuH svayameva kathayati yanmahiSyA na ko'pi doSaH / sA tu kukkura-Kay samUhairupadrAvitaiva palAyitA'tmarakSAyai / mayA'pi svahasta zRGkhalAvRtte nivezita iti mamaiva truTirAsIt / yadi hasto mukto'bhaviSyat tarhi raghuH sarvathA svatantra eva syAt / pazuye samutpannA sA / alaM tAM mAnavadRSTyA'valokya / na sA'hamiva tvamiva vA vivekasampannA ! bhavatu / AtmAnamanukUlayituM yatiSye / parantvidAnImpunaH raghordurdazAM / saMsmRtya vepate me hRdayam / aho, pizAcIyaM kisalayakomalaM maddArakaM kASTharaNDamiva kSetreSu kRSTavatI ? bhagavatyA durgayaiva rakSito me daarkH| baladeva: patnyA yuktiM zrutvA maunamupagataH / mAtRhRdayamasau paramArthato'nubhUtavAn / azvatthapatramiva bhavati jananIhRdayam / sandehavAte saJcaratyeva bhRzaM mavekSya samprati baladeva svayameva mahiSyAH saMrakSaNe prayatnaparo PON jAtaH / ra gRhasvAminIM dRSTvaiva mahiSI oMya-oMyeti madhurasvaraiH pUrvAbhyastaiya stAmAhvayati sma / parantu baladevapatnI kranda raNDe krandeti bruvANA'navekSamANaiva tAM / ARVARTARVARTARVASHAKAKK E LVESMISSISEWS 100 2010_04
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ GAVGAR PARGARVARTARVARVARTARVARVARTARA ON gRhaM pravizati sma / kiM kuryAdasau varAkI mahiSI ? gRhasvAminyA lAlanaM pAlanamasau ? na samyagvettIti na / komalamasRNastanasparzAnubhUtiM gRhasvAminIkartRkAmapi sAdhu smarati sA / parantu svamanovedanAM kathaM prakaTayet ? kathaM vijJApayed yadunmattakukkurairupadrAvitA'sau raghu zRGkhalAnigaDitamavijJAyaiva AtmarakSArthaM palAyanaM kRtavatI ? vaco vyAhartumakSamA kathaM vA'sau kSamA yAceta ? evameva purassaratsu divaseSu samAgatAH varSAH / vaizAkhajyeSThamAsAvapagatau PAS baladevapatnyA mahiSIsandarbhamAtraM cintayantyAH / putraM yamadvAraM nItavatyAstasyA vikrayaNaM kAryamutAho'parAdhastasyAH kSantavyaH / prathamakalpena kevalamAtmaparitoSa AsIt / kintu kalpAntareNa dampatyoH / yAvad baladevapatnI nirNayaM kamapyAzrayet tatpUrvame vajrapAtassamajani / varSartAvakasmAdevA''laGa viSaM mahiSImunmattAM cakAra / samutkhAta kukkurIva karuNaM bukkantI gRhAd gRhaM, kuTIrAtkuTIraM kSetrAtkSetram dhAvituma laM dRSTvaiva sonmattA jAtA / yaM kamapi madhyemArgaM nipAtayantI, unmattavadAcaranta jihvAM lolayantI, sandhyAzoNitAkSI mahiSI samagrameva grAmaM bhItabhItaM kRtavatI gRhakapATAH sarve'pi sampuTitAH / laghuvayaskA bAlakA gRhAbhyantare niruddhAH SRO kevalaM yASTIkAH pravayasa eva bahiralinde'lakSyanta / - horAmAtrasya khelA'vaziSTA samprati / kazciduktavAn / / - kimucyate bhavatA? aparo'pRcchat / - satyaM bhaNAmi / Arke viSe prasRte sati maraNaM nizcitam / horAnantarameva bhUmau nipatya mariSyati mahiSIyam ! he paramezvara ! baladevasya tu sarvanAzo'yam / SaTsahA krIteyaM mhissii| varSaM yAvadapi tatsukhaM nA'vAptam / atrA'pyaparAddho baladeva eva / unmattakukkuradaSTAmapi mahiSIM nA'sau auSadhAlayaM nItavAn / viSopazamanaM sarvathA sambhavati sma / bhoH harIccheyam ! parantu vilakSaNaivA''sInmahiSI baladevasya / zrutaM mayA yad baladevapatnI kevalaM ghRtaM vikrIya dazasahasrANi ON rUpyakANyarjitavatI / mahiSImUlyaM tu prAptameva tyaa| 101 2010_04
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ GAVGANA - ko'tra sandehaH? - madbhAryA mAM khyApitavatI yatkasyAJcidrAtrau mahiSI nArIsvareNa baladevabhAryAmavocat - svAmini ! putraghAtinI mAM matvA yattvaM mAM nitarAmupekSate, tatsvayamevA'haM bhavatyA dvAraM tyakSyAmi / samprati, matputryA eva kSIraM pAsyasi tvaM, na punarmama / svakIyaM svapnAnubhavamimaM svayaM baladevabhAryaiva sajalanayanA mAmakathayat / kazci tRtIyo'vadat / tAvadeva baladevapatnyAH karuNArttanAdo vyomavivarambharo dRSTaM na vA? kiMmayoktamAsIta? iyadeva yaddhorAnantarameva ma mahiSIyam / tadeva ghaTitam / mRtA mahiSI / ehi, tatraiva gacchAmaH / kajjalagirizileva mahiSI bhUmau patitA'sIt / jihvA bahirAgatA akSiNI pUrNonmIlite / zvetakarpaTAcchannamAsIt mahiSIzarIram / baladevapatnI svapnavRttaM vilApasvaraiH khyApayantI mahiSIpArve sthitA''sIt / hRdayabhaJjayitR tad dRzyama K sarve'pi prativezino'zruvikalA Asan / sarve'pi grAmavRddhA baladevaM tadbhAya PAY sAntvayantaH sthitA Asan / bandho baladeva ! dhairya dhAraya / svakIyAM patrIM tubhyaM samarpya matA te mahiSI / devatA''sId devatA sA / tava putramapi unmatta-kukkuraiH saiva rakSitavatI / anyathA''laGa viSamidameva raghorapi kRte prANasaGkaTamajanayiSyat / kazcit sahRdayo'vadat / satyamAha bhavAn / putravipatkAraNAd baladevapatnI na tAM samAdriyate sma / vRttamidaM samagro'pi grAmo jAnAti / manye, sva-prANAM styaktvA'sau mahiSI svaduSkRtasya prAyazcittamakarot / nikhAtA mahiSI sasammAnaM baladevasya kRSikSetrakoNe yatrA'dyA'pi baladevapatnI pratisandhyaM dIpaM darzayati / VHAVIN / me 102 2010_04
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryAmbA DA. nArAyaNadAzaH MARNE "sa pratyAgamiSyati / jananyAH zUnyaM kroDaM pUrayituM sa nUnaM pratyAgamiSyati / kAlaDIgrAmopakaNThe pravahantyAH pUrNAtaTinyAH taTe vihagavadhUTIM stabdhIkRtya pratyAgamiSyati prANapriyaH putraH / advitIyaH putro'ndhasya laguDa iva vizvaksena iva vaa|" rogazayyAyAM zayAnA jananI AryAmbA cintayati ittham / putrasya Azu pratyAgamanaM vicintya tasyA jarAjINe rogAkINe mukhe udbhAsitA prasannatA / smaraNapathe AyAti vaizAkhamAsasyaikA rAkA rajanI / kapilavasturAjaprAsAde hA sarve sukhena prasuptAH / sukumArI gopA puSpitakabarIbhAraM sukomalopAdhAne saMsthApya / nidritA / tasyA gabhIrarajanyA nistabdhaprahare zayanakakSaM parityajya saMnyAsino gairikavasanaM paridhAya nagarasya prasupte rAjapathe prasthito rAjakumAro gautamaH / pRSThabhAge saMsthApitA mahatI azAntiH, sAhArAyAH hAhAkAraH, tRptihInA tRSNA / yadA AryAmbA tasyA gopAyA viSayaM cintayati, tadA tadIyAH prANA: krandanti / zithile raktahIne gaNDayugale'jharadazrudhArA / zaGkaro vivAhaM kariSyati, suvarNapratimA vadhUrgRhamAgamiSyati, tasyAH zubhanUpuraziJjiniH AryAmbAyA riktamanogahare mukharitA bhaviSyati / tato navavasantasya navakisalayA iva navAtithayaH zizava AgamiSyanti / AryAmbAyA jIvane vasantasya samAroho bhaviSyati / kintu kva gatA sA kalpanA? svapnAH svapneSu eva vidhvastAH / jIvanasya madhumaye lagne putro gRhatyAgI saMnyAsI jAtaH / jananyAH sakalA AzAH samastAH kAmanAzca vRthA abhavan / gamanasamaye sa pratyazRNot - "ahaM gacchAmi mAtaH / parantu nUnaM pratyAgamiSyAmi / " "kadA putra !? tvAM vinA kimahaM jIvituM zaknomi ?" - sAzrunayanA / jananyAkulacittatayA pRSTavatI / "jIvanasya paramaM satyaM mayA'nusandheyaM vartate / Kala tatprApyA'vazyaM pratyAgamiSyAmi / "ayaM grAmaH, idaM gRham, ayaM jananyA utsaGgaH, idaM jIvanamityAdikaM TOPAGA ATomale 103 2010_04
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAha BAAT S zAkAThavAvAzAmakahAna lakaSAR ARTHA kimapi satyaM nAsti kim ?" "nahi mAtaH ! idaM satyaM nAsti / eSA mithyA chalanA ca / idaM mAyAyA ndrajAlam / ahaM gacchAmi cirantanasatyasya sandhAnAya / " ayaM tattvopadezo'zikSitAyA jananyA bodhagamyo nA''sIt / sA etAvadeva jAnAti yat tAmekAkinI parityajya tasyA jIvanasarvasvabhUtaH putraH saMnyAsI jAta iti / jIvanakusumaM tasyA vRntacyutaM bhaviSyati / tasyAH kalpanAkAnanasya kalyANI pikavadhUH mUkA jAtA / hRdayasya raktaM stanyaM kRtvA sA vardhitavatI putrasya jIvanatarum / / sA jananI / tasyAH putraH zaGkaraH / ito'pyadhikaM satyaM kiM vA bhavet ? ito'pi maGgalakaraM kiM syAt ? cintayA mriyamANA jananI rogazayyAyAM zizuriva vyalapat / hAya ! azrudhArAM mArjayituM tatra nA''sIt putraH, kalyANI putravadhUrvA / na vA ko'pi bandhujanaH / pratidinamiva srotasvinyA dhArA ajharat niHsaGgavAlukA-zayyAyAm / kuTIrasya bahiraGgaNe virauti kapotavadhUH vidhurknntthen| tadA AcArya zaGkara AsIt uttarApathasya kAzmIrabhUkhaNDe / maNDanamizra, bhAratIdevIM, bauddhapaNDitAn ca tarkeNa parAjitya sa sanAtanadharmasya vijayapatAkAmuDDAyitavAn / tasya nAmazravaNena hRtkampo jAyate bauddhAnAm / samagrA janatA taM svIkaroti bhagavataH zaGkarasya avatArarUpeNa / prabhAte ekasmin kamanIye lagne padacAraNaM karoti sa kasmiMzcidudyAne / mandamalayAnilastasya kASAyavasanamuDDApya madhuraM saGgItaM zrAvayati / vihagAnAM kUjita jAgarayati nUtanajIvanamantrasya AdyapraNavam / gagane pavane patre phale ca sampUritaH sAttvikatAyAH sumadhurasparzaH / RSipratimasya prANatale'pi sAttvikabhAvAnAM caJcalavIcIvallarI mastakaM tADayati sm| nikaTasthAnAM vRkSazAkhAnAM prakampanena saha pakSizAvakAnAmullasitacItkAreNa camatkRtaH zaGkaraH / pakSiNI svacaJcvA AhArakhaNDaM dadAti zAvakasya mukhe / taM svIkRtya zAvaka Anandena cItkaroti / pakSiNI tu caJcvA caJcaM saMsparzya svIyaM sakalaM snehaM mamatAM ca samarpayati / vRkSazAkhAnAM nibhRte nIDatale abhinItamidaM snehasambhASaNaM gabhIratayA samaspRzat zaGkarasya prANAn / tyAgapUtaM tasya prANatalaM mamatAmayyA saMvedanayA Ardra jAtam / nizcale nirudvigne ca manasi tasya caJcalamadhumayAnAM bhAvAnAmAloDanaM jAtam / salama udyAna SAIResper ANASE A / 10 104 2010_04
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapAkA ATOR PAnakathA nAzika cAcA 479 SAAYANTRA zaGkarasya manasi sphuritA snehamayI AzIrmayI ca jananI / pravrajanasamaye tasyA vikalaM ruditamidAnIM yAvat smRtipathe duHkhadAM sthitiM janayati / tena pratizrutamAsId nUnamekadA pratyAgamanam / jananI dharaNIva sarvaMsahA / prasavavedanAM sovA navajAtakAya pradarzayati taruNAruNasya sumadhuramAlokam / zAradIyataTinIva sA svacchanIrA / candrikeva amRtamayI / jagataH samakSaM sA AryAmbA / tasya samIpe tu kevalA ambA / svargacyutA kA'pi AzIrmayI nirjhariNI / sarovarasya kA'pi gandhamayI kamalinI / uta vINAyAH kA'pi chandomayI raaginnii|| aviratabhAvena cintayati zaGkaraH - "mayA kiM vA pradattaM jananyAH kRte ? hRdayazoNitaM dattvA yA jIrNA jAtA, vRddhAvasthAyAM kiM tasyAH sevA karaNIyA nA''sIt ? parNakuTIratale mama rogazIrNA jananI zayyAlagnA, putro'haM tasyA dezAntaramaTan pracArayAmi sanAtanadharmam / satyasandhAnAtparamapi ahaM na pratigata idAnIM yAvat / api mayA putrasya karttavyaM samyak nibhAlitam ?' sthitaprajJasya gopanatantrItale AghAto jAtaH / parantu saMnyAsino manastaM bodhayati- tasya bhavapravaNatA nocitA iti / sa sthitaprajJaH / gRhtyaagii| jitendriyH| mamatvabandhanaM tasya samIpe spRhaNIyaM nA'sti / svamanobhAvaM damayituM sa mRdukaNThena vAraM vAramuccAritavAn - "....kA tava kAntA, kaste putraH, saMsAro'yamatIva vicitrH|" kintu pakSizAvakasya cItkArastam upahasati- "he bhrAntasaMnyAsin ! brahma satyam / kintu jananI tu mithyA nA'sti / mAtRzaktiH sA'pi satyA / zaktiM vinA kasyA'pi kAryasya na sambhavaH / zivaH zaktyA yukto yadi bhavati zaktaH prabhavitum... / na vA brahmaNaH sthitiH, na vA uplbdhiH|" svIyajJAnanetraM samudghATya cintitavAn zaGkaraH- 'kiyat kaThoraM satyam / zaktisvarUpiNI jananI / atra mithyA nA'sti, pravaJcanA nA'sti, na vA mAyAyA mohasya vA AvaraNam / kasyacana satyasya saGketaH / brahma iva zaktirapi satyA / tanuH prANairiva, kusumaM surabhiNA iva, ekasya mahimnA aparaM mahimAnvitam / brahma hi zaktiH / zaktireva brahma / " komalavAyumaNDalasya mAdhuryaM tasya bhAvukatAM samavardhayat tava stanyaM manye tuhinagirikanye hRdayataH payaHpArAvAraH parivahati sArasvata iva / dayAvatyA dattaM draviDazizurAsvAdya tava yat KOTAP mA A 44 A/kahAna / 10 105 2010_04
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavInAM prauDhAnAmajani kamanIyaH kavayitA / / himagirinandinyAH pArzve so'pazyat - jananyAH sudhAnisyandinIM snigdhadRSTim / so'nubhUtavAn-komalAliGganasya sparzam / sa zrutavAn - vAtsalyasambhASaNam / tasyAH vakSodezAt jharati raktaM jalIkRtya vAtsalyasya amRtamayI dhArA . I 2010_04 pArvatI tathA AryAmbA / tayoH pArthakyaM nA'sti eva / AryAmbA eva jagajjananyAH pratimUrtiH / zaGkaro'dya pratinivartate / dIrghakAlaM yAvad dezAntaraM paribhramyA'pi jJAnino maryAdAM samprApya'pi, saMnyAsino gauravaM labdhvA'pi, brahmajJAnino dIptazikhAM dRSTvA'pi so'nubhavati - "aparaM kimapi apUrNaM vartate'' iti / saphalajIvanayAtrAyAH pUrNavirAmaM dAtuM sa pratyAgacchati svIyaM vAsabhavanam / jJAnasya zuSkasaikatavakSasi snehasnigdhasrotasvinIM pravAhayituM sa pratyAgacchati jananyAH komalakroDam / varSaM yAvad yadarthaM nirjanatapasyA, kaThorasAdhanA ca tad vartate svIyajananIsamIpe / tasya jJAnodayo jAtaH / snehamattaH sa dhAvati dakSiNApatham / dUrvAdalopari sthitaH zizirasya bhagnAMzastasya manasi sRjati duHkhinyA jananyA nayananIrasya bhramam / saMsAratyAgI zaGkaro'dya gacchati yatsatyaM, yadamRtamayaM tasya 'sandhAnAya / putra utkaNThitacittatayA dhAvati jananyAH zUnyakroDaM pUrayitum / jananyA nistabdhe gRhAGgaNe sahasA prasphuTitAni sthalakamalAnAM zatAni / bhavane prajvalito dIpaH / azokazAkhAyAM kUjati mugdhA vihagavadhUTI / vismitA jananI apRcchat"kaH " ? " ahaM pratyAgato'smi amba !" tasya dhvaniM zrutvA nimIlitanayane udghATitavatI jananI / sa dhvanistu tasyA: ciraparicita: / tasyA hRdaye vikasitAni pulakAnAM lakSapArijAtakusumAni / jyotirhInayoH nayanayoH sphuritA koTitapanAnAM prabhA / kampitazarIreNa padadhUliM svIkRtavAn zaGkaraH / "kaH ...? putraH zaGkaraH ! tvaM pratyAgataH ? adhunA vA smRtipathamAgatA te jananI ?" nayanayoH dhArA zrAvaNaM mocitavatI abhimAninI jananI / "om, mAta: ! ahamAgataH / hatabhAgya: putraste bahuSu dezeSu paribhramyAsa gRhaM pratyAgataH / " "gRhaM tyaktvA, mAtaraM tyaktvA yasya sandhAnAya tvayA nirgatam, api 106 For Private Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALTRA areSASUR tallabdham ?" "nahi mAtaH ! na prAptam / prAptavyamavaziSyate / tadarthaM tu pratyAgataH prAptisthAnaM te snehamayaM kroDam / jhaJjhAgrastaH pakSI adya pratyAgataH svIyaM nIDam / tvaM mama sarvasvaM mAtaH ! samastadharma-vidhAna-jJAnavijJAna-zaktInAM samanvitAlokanidhAnaM tvaM mAtaH ! tvaM mama svargaH / mamA'parAdhaM kSamasva amba!..... kuputro jAyeta kvacidapina kumAtA na bhavati .. .. / " zaGkaraH bhAvapravaNatayA'patat jananyAH kroDe / tasyA jIrNavadanasImAyAM sphuritA kAcit smitarekhA / yadA anena apUrvamilanacchandasA kakSasthaH pavanaH kampate sma, tadA jIrNA malinA ca dIpazikheyaM praphullitA satI hasati sma Alokasya gaurvenn| Narendrapur, Kolkata ANAGAR kala vArakA kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkikikikikikikikiki manuSyo vihagavadgagane uDDayanamazikSata, azikSata ca jale plavanaM mInavata, paraM pRthivyAM 'manuSyavad' jIvanasya zikSaNamavaziSTameva !! - DaoN. rAdhAkRSNan xkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk A pAva / 10 107 2010_04
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazodharA DaoN. AcArya rAmakizoramizraH yazodharA jJAtavatI yattasyAH patiH siddhArtho gautamabuddho bhUtvA'dya kapilavastumAgato'sti / samastanagaravAsinastasya svAgatAya gatAH paraM yazodharA na gatA / tasyAH patiH kapilavastu rAjakumAra: siddhArthastAM zayitAM parityajya tapase vanaM gataH / yadi sa tasyAH pArzvamAyAsyati, tadaiva sA tasya darzanaM kariSyati / tasyA ayaM vizvAsaH satyaH siddhaca babhUva sa tasyA rAjakumAra: siddhArtha AsIt, na tu buddhaH / yadA buddho dadarza yattasya svAgatakartRSu darzakeSu tasya patnI yazodharA taddarzanAya prAsAdAnnA''gatA, tadA sa prAsAdaM gatvA 'bhikSAM dehi' iti zabdaM cakAra / taM zabdaM zrutvA sA bhikSukAya bhikSAM dAtuM dvAramAgatA yadA tadA sA svasamakSaM dvAre sthitaM svapatiM bhikSukamapazyat / tasyA nayanAbhyAmazrudhArA pravAhitA / tayA karabaddhayA tasmai namaskRtam / tasmai mahAmAnavAya bhikSAyAM kiM dIyeteti vicArya tayA suvarNaratnAdibhikSAdAnena saha tasmai buddhAya bauddhaM vidhAtuM svaputro rAhula: samarpitaH / siddhArthaH kapilavastuno rAjJaH zuddhodanasya putra AsIt / tasya manaH sAMsArikakarmasu na ramate sma / atastasya pitrA yazodharayA saha vivAhaH kRtaH, kintu yazodharayA sahA'pi tasya mano na prasannam / yena kena prakAreNa saha nivasatA tena yazodharA garbhavatI babhUva paraM siddhArthastasyAM nA'ramata / ata ekasyAM rAtrau sa svapatnIM zayitAmeva vihAya putraM ca suptaM dRSTvA tapase vanaM jagAma tapastaptaH sa bodhaM prApya buddho bhUtvA jagate satyamahiMsAM dayAM ca sadupAdizat / mRtyureva jIvanasya satyamastIti buddhAjjJAnamavApya yazodharA'pi parityaktAyA jIvanaM yApitavatI / svazizuM prati kartavyavimukhaM pati siddhArthamakSamata sA / saMsArAya yo jJAnaM dadAti, tasya jJAnadAtRsaGgha vRddhiM kartuM svAtmajaM rAhulaM buddhasya bhikSApoTTalikAyAM nikSipya sA'bhavadamarA yazodharA // 2010_04 108 295 / 14, paTTIrAmapuram khekar3A - 250101 (bAgapata) uttarapradeza:
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ marma narma (dvau mUjhe madhyemArgaM bomb(Bomb)dvayaM dRSTavantau / ) prathamaH gRhANa re dvayamapi, ArakSakebhyo dAsyAvaH / dvitIyaH kintu tatra gacchatA dvayorekataro vA sphuTet cet-kiM kartavyam ? prathamaH vadiSyAvo yadeka eva prApta - iti ! ** ** * (eko janaH pratyahaM bhagavate ghaNTAdvayaM prArthayati-) prabho ! kRpAlo ! mama laoNTari-ciTikAyai jayaM prApayatu kRpayA / (ekAdazavarSAnantaraM prabhuH prakaTIbhUya roSeNoktavAn-) re mUrkha ! prathamaM ciTikAM tu krINAhi !! eko duHkhI naraH pathi vrajannAsIt / tAvatA pRSThataH kenacit kathitamuccaiH - "tatraiva tiSThA'nyathA mahatISTikA tava zirasi patiSyati" / sa tatraiva sthitaH, tasya parata evaikA mahatISTikA patitA / sa rakSito'bhavat / athA'nyadA sa mArgamullamayannAsIt / tAvatA tena zrutaM - "tiSTha tatraiva / anyathA kArayAnenA'paghAto bhavitA" / sa sthito rkssitshcaa'pi|| etena vismitaH sa uccaiH pRSTavAn - "ko'sti bhavAn ?" uttaramAgatam - "ahamasmi devadUtaH / " "evaM vA ? tarhi mama vivAhakAle bhavAn kutra nilIna AsIt ?" kopodvignena tena pRSTam / 109 2010_04
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dagdhaH eSa me dUrabhrAtA / ardhadagdhaH dUrabhrAtA ! nA'vabuddhaM mayA bhoH ! dagdhaH asya mama ca madhye trayodaza bhrAtR-bhaginyaH santi / grAhakaH bhoH ! kiyataH kAlAt pratIkSe'haM, kimadyA'pi bhojanaM naiva sajjam ? vitArakaH mahodaya ! bhojanaM ta dinatrayAdeva sajjamasti / adhunA tu taduSNI kriyate... eSa AnayAmi....!! Rog - (dUravANyAM) bhoH ! granthAlayaH kadodghATyate? + granthapAlaH dazavAdane mahodaya ! kintu kimiti bhavAn madhyarAtre praznamimaM pRcchati? - (nirAzatayA) kiM bhavAn navavAdanAt pUrvamudghATayituM na zaknoti ? + granthapAlaH naiva mahodaya ! ahaM dazavAdanAt pUrvamapi naivodghATayiSye / kintu bhavatastataH pUrvaM tatrA''gamanasya kA''vazyakatA nAma ? - (viSaNNatayA) ko votsuka AgamanArtham ? ahaM tu tato nirgantumicchAmi ! ApaNikaH (anyasmai) - kuzalo'sti bhavAn ? ArthikasaGkaTasamaye'smin vyApArasya kA gatiH ? aparaH are, mA'stu vArtA'pi tasya / purA hi ye janA vastvAdikaM krItvA mUlyamapi na dadati sma tAdRzA api grAhakA samprati nA''gacchanti / 110 2010_04
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAvaNaH (sAdhurUpeNa) mAtara ! bhikSAM dehi / strIH gRhyatAm rAvaNaH rekhAmimAmullaGghayatu / strIH yathA''dezaH / rAvaNaH hA hA hA ! nA'haM sAdhuH, ahaM tu rAvaNaH ! strIH nA'hamapi sItA, ahaM tu dAsI ! mohanaH sohana ! kuzalo'si re? sohanaH are ! bahu sukhyasmi mitra ! / mohanaH tat katham? sohanaH kiM tvaM jAnAsi yad hAramoniyama-vAdyasya vAdanaM mamA'tipriyam ? mohanaH are ! hAramoniyamavAdanaM tu tvayA zikSitameva na / yadA kadA'pi tvaM vAdayasi tadA'pare sarve'pi mastakavedanayA pIDyante / sohanaH paraM tenaiva mama lAbho jAto re ! / mohanaH tacca katham ? sohanaH ekadA prAtivezika Agatya mAmuktavAn - bhrAtar sohana ! itaH paraM yadi bhavAn kadA'pi hAramoniyama-vAdyaM naiva vAdayiSyati tarhi pratipiJjamahaM sahasrarUpyakANi dAsyAmi / mohanaH tvayA kiM kRtam ? sohanaH ahaM tad vAdyaM tameva vikrItavAn / mohanaH kiyanti rUpyakANi prAptAni? sohanaH 34000 rUpyakANi / mohanaH vAha ! kiM kariSyasyatha tena dhanena ? sohanaH ham.... bRhat kimapi 'piyAno'vAdyaM kretavyamiti vicArayAmi / 111 2010_04
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavibhAgaH kathA pAiyavinANakahA AcAryavijayakastUrasUrimahArAjaH (1) bhavassa asArayAe nAgadattaseTThiNo kahA annANAvariA logA, pekkhejjA na hiyAhiyaM / te hasijjaMti sAhUhiM, nAgadatto vva seDio // siriavaMtIe nayarIe nAgadatto nAma mahAriddhimaMto seTrI parivasai / tassa jasomaI nAma bhajjA asthi / so iMdiyavisaya-suhapasatto bhogavilAsehiM 9AR kAlaM naei / 'pAvANaM lacchI pAvakammami jujjai' tti nAeNa teNa koDidavvavaeNa bArahavarisehiM sattamAlao mahApAsAo nimmvio| so pAsAo tAriso jAo, jassa pAsAyassa varisANaM sahassaM jAva kakkaro vi na kharejjA / nippanne pAsAe cittagare bollAviUNa vivihanaranArItiricchAINaM cittakaraNatthaM bhittIo smppiaa| te cittagarA vi jaNanettANaMdagarANegacittAlaMkariabhittIo kuNaMti / annayA paccUsakAle so seTThI cittakaraNatthaM perei, tayA tattha kovi ) 8X6 visiTrohinANajatto mahavvaI sAha Agao / vattaNapAraMbhe vi visayavAmaDhaM taM ra - nAgadattaM daTTaNa kiMci vihasia so aggao calio / nAgadatto vi ciMtei" "cittagarANaM peraNaM kuNaMtaM maM nirikkhiUNa hasittA muNI kiM gao? mahappANo 88 kayAvi niratthayaM na haseire / mai eArisaM kiM diTuM, jao hasiUNa gao? / / pacchA assa kAraNaM uvassae gaMtUNa muNiM pucchissAmi" ia viAriUNa khaNaMtare so ciMtArahio jaao| 326 puNaravi majjhaNhasamae so sAhU bhikkhatthaM tassa gharaMmi samAgao, tayA / OM bhuMjamANassa nAgadattaseTThiNo ussaMge tassa putto kIlei, tassa ya bhajjA jasomaI 86 vao muNiM sakkAriUNa niravajjaM bhikkhaM dAhIa / tayA piussa aMke ramamANeNa putteNa muttiUNa seTThissa bhoyaNaM vatthaM ca bhriaN| muttaM avasAria bhuMjato nAgadatto bollei- "he pie ! aNeNa putteNa mama bhoyaNaM vatthaM ca kharaMTiaM", evaM bollamANe : 978 samANe sa sAhU nAgadattamuhaM pAsittA kiMci vi hasittA niggao / hasaMtaM muNiM 98 112 2010_04
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1% daTTaNa nAgadatto piaM kahei- "he pie ! imo muNI maM pAsittA hasiUNa gao, 10 tattha kiM kAraNamatthi? kiM vA hasaNasIlo so atthi? pahAe kAle vi cittagarANaM vivihacittakaraNatthaM peraMtaM maM daTTaNa hsio| ahuNA vi hasiUNa gao" / jasomaI, vaei- "he nAha ! viNA kAraNaM muNiNo kayA vi na hasaMti, avassaM kiM pi ettha / paoaNaM hojjA" / nAgadatto Aha-"tao avassaM haM muNissa samIve gaMtUNa K) hasaNakAraNaM pucchissaM' evaM vottUNa bhoyaNaM kAUNa haTTe go| 98 avaraNhakAle haTTe thio nAgadatto kayavikkayaM kuNaMto ahesi, tayA rAyapahe 98 egaM bakkaraM giNhittA gacchamANassa caMDAlassa hatthAo chuTTia so bakkaro haTTatthiaM nAgadattaM pAsittA tassa haTTamArUDho, pacchA tassa gahaNatthaM caMDAlo vi haTTaM AgaMtUNa nAgadattaM kahei- "imo bakkaro amhaccao, teNa majjhaM appeha, jai tassuvari kivA hojjA, tayA tassa joggaM mullaM dAUNa giNheha" | caMDAlaM daTTaNaM so bakkaro bhayabhaMto beM beM karaMto haTTassa abbhaMtare paviTTho / seTThiNo kammagarehiM pi aMto pavisia daMDeNa tADiUNa bAhiraM nikkAsijjamANo vi so aMto aMto pvisei| tayA nAgadatto sayaM uTThAya tassa ayassa kaNNaM giNhittA balA haTTAo uttArei / niddao so ciMtei - "evaM kiyaMte jIve rakkhemi, evaM jIvANaM rakkhaNe mama dhaNaM BV jhINaM hojjA, caMDAlo vi sayA evaM kajjA, teNa nikkAsaNaM cia vrN"| evaM 8Ve ciMtittA meM beM kuNaMto so haTTAu niisaario| nissArijjamANaM, ao cia aMsUI 98 muMcamANaM, seTThissa sammuhaM pAsiUNa "he dayAlu ! seTThivara ! assa caMDAlassa X8 7 hatthAo maM moAvasu" ia maNasi patthamANaM bakkaraM gahiUNa caMDAlo go| M jayA seTThiNA haTTAo bakkaro nIsArijjamANo AsI, tayA so sAhuvaro thaMDilatthaM gacchaMto puNaravi seTuiM pai kiMci hasiUNa gao / tayA nAgadatto vi taiyavAraM hasiUNa gacchaMtaM muNiM pAsiUNa ciMtei-'eso muNivaro ajja vArattayaM milio vArattayaMpi hasiUNa gao, ettha avassaM kiMpi kAraNaM hojjA? tao 6) uvassae gantUNa hasaNakAraNaM pucchissaM' evaM viArittA haTTAo gihe gaMtUNa bhoyaNaM ) kiccA rattIe uvassae go| sAhuM paNamia puTuM-"muNirAya ! ajja pabhAyakAle cittagarANaM cittakaraNAya peraMtaM maM daTTaNa kima, tamae hasiaM? / savve saMsAriNo niyagehakiccAI kina MOON kAriMti ? to tumhehiM keNa kAraNeNa hasiaMti pucchaNAya Agao haM" / muNI 50 May kahei-'he nAgadatta ! tuM bhogavilAsesu pasatto niAussa aMtaM apAsaMto, cittagarANaM May 113 2010_04
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivihacittakaraNatthaM kahesi, kiMtu assi pAsAe mae kiyaMtakAlaM jAva vasiyavvaM ti na pAsesi, ao visayavAmUDhANaM kerisI Thii ? tti mae hasiaM" / 2010_04 nAgadatto vi muNivayaNeNa Ausa appaM pAsaMto sAhuM pucchai-"he bhayavaMta ! mama jIvaNase kiyaMtamatthi ?" / muNI kahei- "sattadivasasesamatthi / ajjappabhii sattame divase saMjhAkAle tuM maccuM pAvihisi" / nAgadatto pucchai - " kiM bhaMte ! haM samAhiNA vA asamAhiNA vA maraNaM pAvissaM ?" / muNivaro Aha- "nAgadatta io paMcame divase tava matthae sUlapIDA hossai, taM asahejjasUlapIDaM tIhiM diNehi aNubhavia maraNaM pAvihisi" / nAgadatto taM suNia, mahappANamaggao appANaM hasaNapattaM gaNito, appakerAsabbhapautti dhikkuNaMto, netterhito aMsUiM muMcaMto sAhuM kahei- "he bhadaMta ! kila sacco haM hasaNIo jAo, dullahaM mANavabhavaM pAvittA mae poggaliasuhapasatteNa kiMpi paralogArAhaNaM na kayaM, niSphalo gamio maNUso bhavo, ahuNA kiM karomi ?" ia bolliUNa ruyaMto muNipAesu paDio / samaNo vi nAgadattaM kahei " he sAvaga ! jaha raNNe ekko mahArukkho atthi, tattha saMjhAe dUrayarAo AgacchiUNa pakkhiNo sAhAsu vasaMti, puNo pahAe saMjAe uDDeUNa annattha saMcalaMti, puNo milejja na vA milejjA, evaM bhave eyAriso kuDuMbamelo jANiyavvo / appaNo eva atthasAhaNaparA 'satthiA savve saMsAriNo jIvA nAyavvA, tumaM pi appassa atthaM sAhehi" I nAgadatto paDhamahAsassa kAraNaM naccA appANaM ahaNNaM maNNamANo bIyavArahasaNassa kAraNaM pucchai / tayA muNI kahei - "he - nAgadatta ! bhujjAputtAIsu mUDhappANo saMsArasarUvaM na jANeire, jao tuM jaM puttaM mannesi, jeNa putteNa AnaMdio hojjA, jassa mutteNa bhariyaMpi bhoyaNaM piyaM gaNesi, so tujjha putto tava bhajjAe jArapuriso Asi / nAyasarUveNa tae eso haNio samANo, mariUNa tava bhajjAe puttattaNeNa samunno / tuM sattuM pi piaM puttaM mannesi jayA so tuha putto jovvaNavaMto hossai, tayA tava gharuvakkharajuabhavvapAsAyaM vikkehii, tava bhajjAe visaM dAUNa mArissai, 8 tumha putto kule kulaMgAlo hohI / saMsArINaM erisI ThiI ia ciMtiUNa mae biiyavAraM pi hasiaM" / eaM suNittA nAgadatto kahei- "he bhagavaMta ! puMchalIe bhajjAe, puttattaNeNa ya uppannassa sattuNo sarUvaM jANiUNa kila bhogehiM haM vaMcio mhi / a 1. svArthikAH / / 114 For Private Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ MO majjha taM kahijjAha, jaM mae haTTAo nissArijjamANaM bakkaraM daTThaNa tumae hsiaN"| muNivaro kahei-"nAgadatta ! eso bakkaro puvvabhave tava piyA Asi, jeNa BY: mahApariggahatiNhAe so mUDhappA aNIIe bahudavvaM saMciUNa, maraNakAle tumha savvadavvaM 86 appiUNa pAvakammaNA eso bakkaro sNjaao| jeNa assa caMDAlassa puvvabhave bahudavvagahaNeNa appo kappAso appio, teNa eso riNamokkhatthaM assa caMDAlassa hatthe Agao / ajja caMDAlo eaM bakkaraM gahiUNa rAyapahaMmi gacchaMto ahesi, tayA eso bakkaro appaNo haTTaM puttaM ca nirikkhiUNa jAisaraNaM pAviUNa tuma srnnmaago| caMDAleNa kayaNatthaM kahieNa lohaMdheNa tumae so na gahio teNa mae 978 he nAgadatta ! taiyavAraM pi hsiaN"| evaM soccA- "mae piA vi na rakkhio"tti appANaM dhI dhI kariteNa teNa sigdhaM utthAya caMDAlagheraM gacchiUNa kahiyaM-"he caMDAla ! jahicchiaMdavvaM gahiUNa bakkaraM majjha desu" / teNuttaM-"seTThi ! so ahuNA eva hao, kahaM, appemi?" evaM suNittA appaM niMdato muNivarassa pAsaMmi gacchittA pucchIa - 1 By: "mama piyA maraNaM pAvia kaM gaI gao?" / muNi kahei- "saraNamAgayaM piyaraM 86 arakkhamANaM tuma dhikkArito aTTaroddajjhANeNa so maraNaM pAviya nirayaM gao" / tayA BY: nAgadatto piussa duggaI soccA nirayaduhAo bIhaMto muNiM kahei - "he bhagavaMta ! 86 maM tAraya maM tAraya, sattadiNeNaM haM kiM karissaM? kahaM appANaM tAraissaM ? he dayAbhaMDAra ! mama sappahaM daMsehi daMsehi tti"| muNivaro Aha-"he nAgadatta ! egadivasasaMjamapAlaNeNa vi bhavvajIvo avassaM vemANio hojjA, kiM puNo sattadiNeNa?" evaM soccA saMsArassa asArayaM bhAvito, sattakkhettesu niyadavyaM appittA, jiNamaMdire aTThAhiAmahUsavaM kArittA eyassa muNivarassa sagAse saMjamaM giNhIa / aNasaNeNa suheNa cattAri diNA gyaa| paMcame diNe tassa siraMsi mahAsUlaveyaNA asahejjA jAyA / guruvarassa vayaNasuhAvuTThIe samabhAveNa veyaNaM sahato samAhiNA kAlaM kiccA vemANiyadevaloge sohammakappe devattaNeNa smuppnno| evaM Ausassa sattadiNe sese vi saMjamaM pAliUNa ArAhago nAgadatto jaao| uvaeso nAgadattakahaM soccA, bhavarUvapayaMsiNi / 'kAmabhogAiaM ciccA jaeha saMjame vare' // 115 2010_04
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. dANavilambovariM juhuTThilabhImaseNANaM kahA 'dANadhammassa velAe, vilaMbaM na samAyare / ' kalle dANaM payacchissaM, juhuTThilavayaM jahA // 9 // juTTilamahAnariMdo majjhaNhaM jAva paidiNaM dANaM dei / egayA ko vi niddhaNo mAhaNo bahudUrAo Agacca juhuTThiladANasAlAe samattapAe majjhaNhasamae pvittttho|| paMceva paMDavA dANasAlAe vijjati / tayA dhammaputteNa mAhaNassa uttaM- "kalle dAhimi" / evaM soccA nirAso baMbhaNo gao / tayA bhImaseNeNa ciMtiaM- 'na jutto dANe vilaMbo tamhA mahArAyaM bohimi', ia ciMtiUNa sigdhaM tao udyAya AuhasAlAe gao / tattha egA vijayaDhakkA atthi / jayA ko vi deso jiNijjai, tayA sA vAijjai / vAijjamANAe DhakkAe paurehiM jANijjai, ajja kovi deso paMDavehiM jio / bhImaseNo vi sayaM taM DhakkaM mahAdaMDeNa vAiuM laggo / tayA tIe DhakkAe mahAgajjaNAravo paurehiM suo / juhuTThileNA'vi suNio / so ciMtei'ajja DhakkaM ko kimatthaM vAei?' / pAsatthiaM naraM pucchai / so naro nirikkhiNa Agao samANo nariMdaM kahei- "he mahArAya ! ajja bhImaseNabhAyA vijayaDhakkaM vAei" / dhammaputto bhImaseNaM bollAviUNa pucchai- "he bhAyara ! ajja ko auvvo deso keNa vijio, jeNa sayaM tuM vijayaDhakkaM vAesi?" / bhImaseNeNa uttaM - "he mahArAya ! titthaMkarahiM kevalIhiM jogIhiM mahArisIhiM ca jo kayA vi na jio, so ajja jio, teNa imA vijayaDhakkA mae vAijjai' / dhammaputteNa puDhe "kiM tae jiaM?" / bhImaseNo kahei- "nibbalassa mama ajeaM taM jeuM sattI natthi" puNaravi puTuM - "to keNa jiaM?" / bhImaseNo kahei - "he mahArAya ! tumae so vijio" / juhuTThilo pucchai - "kayA mae jio" ? / bhImaseNo kahei - "ajja ahuNA ya / jayA so mAhaNo ettha Agao, tayA so bhavaMteNa utto - "kalle dAissaM" / tao najjai egadiNaM jAva bhavaMteNa kAlassa vijao ko| puvvaM keNa vi mahApuriseNa kAlo na jio, tae puNo so jio / teNa accherajutteNa mayA DhakkA vAiA" / nIisatthe vi kahiaM- "jaMkalle kAyavvaM taM ajja karaNijjaM, jaM ajja sAyaMtaNe kAyavvaM, taM majjhaNhe karaNIyaM, jaM majjhaNhe karaNijjaM, taM ahuNacciya - 116 2010_04
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyavvaM, jao maccU nahi paikkhae, aNeNa niyakajjaM kayaM ahavA na kayaM, tao suhANaM kajjANaM karaNe vilaMbo na kAyavvo" / taM suNiUNa dhammaputto mahArAyo niyaM pamAyaM jANittA, taM baMbhaNaM sigghaM bollAviUNa bahu dhaNaM dAhIa / evaM dANe vilaMbo na kaayvvo| uvaeso vayaNaM bhImaseNassa, dANe juttisamanniyaM / suNittA bhaviyA ! taMmi, pamAyaM parivajjai // kittima-nehovariM vuDDhAe kahA piyA loe niya-ppANA, na puttadhaNabaMdhavA / jamassa puttao ruggo, vuDDhAe jaha daMsio // kammi nayare egA thavirI vasai / tIe putto ego jovvaNattho vijjai / so egayA rogapIlio sajjAo vi utthiuM asatto jaao| sA thavirA vAhipIliaM puttaM daTThaNa evaM ciMtei-'puttavihINAe mama nivvAho kahaM hossai, ao maraNaM ciya varaM' / tao sai evaM patthei- 'he jamarAyA ! maM naejjA, mama puttaM na nessasi / tIe bhaTTANaM kahAsu evaM suaM 'jayA maraNakAlo hojjA, tayA mahisarUveNa jamarAyA Agacchai, maccumuhe paDiaM jaNaM neUNa gacchai' / egayA majjharattIe putto sejjAthio atthi / vuDDA puttamuhaM daTTaNa patthei 'he jamarAya ! maM naesi, mama puttaM na nehisi' / evaM puNo puNo patthaNaM kuNaMtI nidaM pattA / tayA samIvagharattho mahiso chuTTio samANo therIe apihiadAre gharaMmi paviTTho / so mahiso gADhasuttAe vuDDAe pAuavatthassa aMcalaM jAisahAveNa Akarisai / vuDDA jAgariA samANA mahisaM pAsei, pAsittA viAriaM- 'puttassa gahaNAya Agao jamarAo bhulleNa maM karisei' / tayA tIe uttaM- 'he jamarAya ! haM tu nIrogA mhi, mama putto rogapIDio ettha sajjAe thio atthi, eaMgiNhAhi, tuM bhulleNa ettha kiM Agao si ?' / tIe taM vayaNaM sajjAthio putto vi suNei, viArei - 'mama mAussa kittimo keriso mamuvari neho asthi ? savve saMsAriNo niyatthasAhaNaparA, - paratthavimuhA hunti / ao ahaM pi nIrogo hossAmi, tayA sigghaM appaNo atthaM 117 2010_04
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhissAmi' / evaM suhaciMtAe kameNa nIrogo jaao| savvaM caiUNa paralogamaggArAhago jaao| uvaeso vuDDAe kArimaM nehaM, niyaputte vi pekkhia| payaTTejjA nie hie, 'sattabhaMso hi mukkhayA' // (4) joggANa saMjoge corassa kahA viruddhadaMpaINaM hi, saMbaMdho neva sohae / ao jogo'NurUvANaM, jahA coreNa kArio // dhArAe nayarIe bhoyanariMdarajje egaMmi ghare puriso kurUvo nigguNo a, tassa ya bhajjA surUvA suguNA / sA itthI dhammahINapaissa jogeNa niccaM dukkhiA atthi / annaMmi gihatare bhajjA kurUvA nigguNA, tIe ya paI surUvo saguNo / nigguNAe bhajjAe so duhio samANo kahaMpi kAlaM nei / egayA coreNa tANaM gihANaM khattapayANe aNaNuguNajutte duve daMpaiNo daTThaNa suttaitthidugANaM parAvaTTaNaM kayaM / jANaM sujogo jAo, te cirAo uvviggA tayA pasaNNA saMjAyA / anneNa nigguNeNa bhoyanariMdasahAe gaMtUNa - 'he nariMda ! mama bhajjA surUvA keNa vi haria tti mama nAo dAyavvo' ia jANAviaM / raNNA nayaraMmi paDahugghoso kao - 'assa bhajjA keNa vi hariA hojjA, teNa avassaM ettha AgaMtavvaM, annaha pacchA tassa mahAdaMDo hohii' / so coro paDahugghosaM soccA nariMdasahAe Agacca kahei- 'mai assa itthi hariUNa surUvassa joggassa avarassa dinnA' / jao uttaM mae nisinariMdeNaM, paradavvAvahAriNA / latto vihikao maggo, joggo joggeNa joddaN|| imaM soccA niveNa hasiUNa taM pamANIkayaM ti / uvaeso vihiNA jaM kayaM kajjaM, coreNa kayamaNNahA / taM soUNa jahAjoggaM, joyae maimaM sayA // 118 2010_04
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAyakaH "yuddhe nA'sti mahattvaM zatrusaGkhyAyAH, nA'sti ca mUlyaM zastrAgArANAm / mitrANi ! mahattvamasti parAkramasya / mUlyamasti dezapremNaH / mama vizvAso yad mama zUrAH sahacarA avazyaM samarpayiSyanti vijayapuSpaM maatRbhuumicrnnyoH|" / dhIrodAtto nAyakaH svavAgojasA sainikeSu zauryamuddIpitavAn / na kevalaM tAvad, raNe svayaM zatroH sammukhIbhUya teSUtsAhaM vardhitavAn / anena tasya sainyaM duHzakamapi vijayaM prAptavadeva, paraM nAyakasya zarIraM kSatavikSataM raktAtaM jaatm| subhaTAH kasyacit sainikasya kambalamAnIya nAyakaM tadupari zAyitavantaH / vaidyairyadyapi suSThu cikitsA vihitA, tathApi pariNAma: ko bhavettat subhaTAH kila jAnanti sma / ataste maraNAsannaM nAyakaM tasyA'ntimecchAM pRSTavantaH / nAyako vastutaH kimapi vaktumicchati sm| zaktAvasatyAmapi sa mahatA parizrameNa mandamavadat "mitrANi! idaM kambalaM yasya sainikasya bhavettasmai rAtreH pUrvamavazyaM samarpyatAm / yatastena zaityaM soDhavyaM na bhvediti|" 2010_04 www.jainelibe