Book Title: Jain Sahitya Sanshodhak Khand 03 Ank 01 to 02
Author(s): Jinvijay
Publisher: Jain Sahitya Sanshodhak Samaj Puna
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009881/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho zrutajJAna graMtha jIrNodhdhAra 141 jaina sAhitya saMzodhaka varSa-03 - aMka-1, 2 : dravya sahAyaka : pUjya AcArya zrI rAmacandra-bhaTUMkara-kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna vardhamAna tapanI 100+79 oLInA ArAdhaka pU. paMnyAsa pravara zrI nayabhadravijayajI ma.sA.nI zubha preraNAthI zrI bhAvavadheka jaina saMgha, rAhejA TAvara, malADa (isTa), muMbaInI jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2068 I.sa. 2012 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra 810 saMyojaka - zAha bAbulAla saremala zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. (mo.) 8427585804 () 2213 2543 (8-mela) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) - seTa naM-1 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pusta: vebasATa 52thI upl st6nalos FN Aze. kramAMka pustakanuM nAma kartA-TIkAkAra-saMpAdaka pRSTha | 001 | zrI naMdIsUtra avcuurii| pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA / pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH | pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM | pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. 007 aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 | zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 zilparatnam bhAga-1 ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 011 | prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 012 kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 013 prAsAdamamjarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 015 zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 016 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 017 | dIpArNava uttarArdha | zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 018 jinaprAsAda mArtaDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA | 498 019 jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 020 hIraza haina zyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 226 022 dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 | zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 009 010 162 | 302 352 120 88 110 454 640 023 452 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 214 414 192 824 288 520 578 278 2521 324 302 038. 196 190 26 | tattvoparNasiMhaH zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya | 027 | vitavAlA | zrI sudarzanAcArya zAstrI 028 jIrAva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI | 02 | vevAstu pramAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 030 zilparatnAkara zrI narmadAzaMkara zAstrI 031 prAsAda maMDana paM. bhagavAnadAsa jaina 032 | zrI siddhahema vRtti vRdanyAsa adhyAya- pU. bhaviSyasUrinI ma.sA. 033 | zrI siddhahema vRhadravRtti vRdanyAsa adhyAya-ra pU. bhAvasUrinI ma.sA. zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 034 | (8). pU. bhAvasUrinI ma.sA. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 035 | (3) pU. bhAvaLyasUri ma.sA. 036 | zrI siddhahema vR66vRtti vRdanyAsa madhyAya-1 | pU. bhaviSyasUrinI ma.sA. | 037 vAstunighaMTu prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA tilakamaznarI bhAga-1 | pU. lAvaNyasUrijI 039 | tilakamaznarI bhAga-2 pU. lAvaNyasUrijI 040 tilakamaznarI bhAga-3 pU. lAvaNyasUrijI 041 sakhasandhAna mahAkAvyama pU. vijayaamRtasUrizvarajI 042 saptabhaDImimAMsA pU. paM. zivAnandavijayajI 043 nyAyAvatAra satiSacaMdra vidyAbhUSaNa 044 vyutpattivAda guDhArthatattvAloka | zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 04s | sAmAnyaniryukti guDhArthatatkAlIka zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 046 | saptabhInayapradIpa bAlabodhinI vivRtti pU. lAvaNyasUrijI vyutpattivAda zAstrArthakalA TakA zrIveNImAdhava zAstrI 048 | nayopadeza bhAga-1 tarakiNItaraNI pU. lAvaNyasUrijI 049 nayopadeza bhAga-2 taraSiNIkaraNI pU. lAvaNyasUrijI 050 nyAyasamuccaya pU. lAvaNyasUrijI 051 syAdyArthaprakAzaH pU. lAvaNyasUrijI 052 dina zuddhi prakaraNa pU. darzanavijayajI 053 | bRhad dhAraNA yaMtra pU. darzanavijayajI 054 | jyotirmahodaya saM. pU. akSayavijayajI 202. 480 228 _60 218 190 138 047 296 210 274 286 216 532 113 112 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra 160 164 saMyojaka - zAha bAbulAla saremala zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanAra, sAbaramatI, mahAvA6-05. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com mahI zrutajJAnam jtha ddhAra - saMvata 2056 (. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustA vebasAITa 52thI up SIGnatI rI zAze. krama pustakanuM nAma bhASA tta-215112-saMpaES pRSTha | 055 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhadnyAsa adhyAya-6 saM pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pU. jinavijayajI ma.sA. 057 lAratIya zrama saMskRti sanemana 4. pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasari 202 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri 48 0608na saMgIta rAgamAlA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI 306 | 061 caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) zrI rasikalAla eca. kApaDIA 322 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sadarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI pu. meghavijayajI gaNi 516 064 | viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha saM pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnama | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 upadezamAlA doghaTTI TIkA gurjarInuvAda | gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 moharAjAparAjayam | saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 072 janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 073 | meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 0748 sAmudinAM yatho 44. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI | 376 428 070 308 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra kalpavrUma bhAga-1 jaina citra kalpadrama bhAga-2 075 076 077 saMgIta nATaya upAvalI 078 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpasthApatya zilpa cintAmaNi bhAga-1 079 080 bRha6 zilpa zAstra bhAga-1 081 bRha6 zilpazAstra bhAga - 2 082 bRha6 zilpa zAstra lAga-3 083 khAyurvehanA anubhUta prayogo lAga-1 084 lyAe 5125 085 vizvalocana koza 086 kathA ratna koza bhAga-1 0875thA ratna jheza lAga-2 088 hastasaJjIvanama hastasagrIvanam 089 090 endracaturviMzatikA sammati tarka mahArNavavatArikA zubha. zubha. gubha. zubha. gubha. zubha. zubha. 4. zubha. gubha. saM./hiM zubha guTha saM. saM. saM. zrI sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba zrI vidyA sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba zrI manasukhalAla bhudaramala zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma pU. kAntisAgarajI zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI zrI naMdalAla zarmA zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI becaradAsa jIvarAja dozI pU. meghavijayajIgaNi pU. yazovijayajI, pU. puNyavijaya AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 374 238 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 230 322 114 560 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beTAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. 1686 aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra- saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI sUcI / yaha pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma saMpAdaka / prakAzaka karttA / TIkAkAra motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA motIlAla lAghAjI punA sArAbhAI navAba krama 91 syAdvAda ratnAkara bhAga-1 92 syAdvAda ratnAkara bhAga - 2 93 syAdvAda ratnAkara bhAga-3 94 syAdvAda ratnAkara bhAga-4 95 syAdvAda ratnAkara bhAga - 5 96 pavitra kalpasUtra 97 samarAGgaNa sUtradhAra bhAga - 1 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 99 bhuvanadIpaka 100 gAthAsahastrI 101 bhAratIya prAcIna lipImAlA 102 zabdaratnAkara 103 subodhavANI prakAza 104 laghu prabaMdha saMgraha 105 jaina stotra saMcaya - 1-2-3 106 sanmati tarka prakaraNa bhAga - 1,2,3 107 sanmati tarka prakaraNa bhAga-4, 5 108 nyAyasAra nyAyatAtparyadIpikA 109 jaina lekha saMgraha bhAga - 1 110 jaina lekha saMgraha bhAga - 2 111 jaina lekha saMgraha bhAga-3 112 jaina dhAtu pratimA lekha bhAga - 1 113 jaina pratimA lekha saMgraha 114 rAdhanapura pratimA lekha saMdoha 115 prAcina lekha saMgraha- 1 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha 117 prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 118 prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 119 gujarAtanA aitihAsika lekho - 1 120 gujarAtanA aitihAsika lekho - 2 121 gujarAtanA aitihAsika lekho - 3 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala - 1 123 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 124 oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu ina muMbaI sarkala - 5 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa 126 vijayadeva mAhAtmyam vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI vAdidevasUrijI puNyavijayajI bhojadeva bhojadeva padmaprabhasUrijI samayasuMdarajI gaurIzaMkara ojhA sAdhusundarajI nyAyavijayajI jayaMta pI. ThAkara mANikyasAgarasUrijI siddhasena divAkara siddhasena divAkara satiSacaMdra vidyAbhUSaNa puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara kAMtivijayajI daulatasiMha loDhA vizAlavijayajI vijayadharmasUrijI agaracaMda nAhaTA jinavijayajI jinavijayajI girajAzaMkara zAstrI girajAzaMkara zAstrI girajAzaMkara zAstrI pI. pITarasana pI. pITarasana pI. pITarasana pI. pITarasana jinavijayajI bhASA saM. saM. saM. saM. saM. saM./aM saM. saM. saM. saM. hindI saM. saM./gu saM. saM, saM. saM. saM. saM./hi saM./hi saMhi saM./hi saM./hi TI. gaNapati zAstrI TI. gaNapati zAstrI veMkaTeza presa saM./gu saM./gu saM./gu aM. aM. aM. aM. saM. sukhalAlajI munzIrAma manohararAma haragovindadAsa becaradAsa hemacaMdrAcArya jaina sabhA orIenTa insTITyUTa baroDA AgamoddhAraka sabhA sukhalAla saMghavI sukhalAla saMghavI esiyATIka sosAyaTI puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara jinadattasUri jJAnabhaMDAra aravinda dhAmaNiyA saM./gu saM./gu saM./hi nAhaTA dharsa saM./hi jaina AtmAnaMda sabhA saM./hi jaina AtmAnaMda sabhA yazovijayajI graMthamALA yazovijayajI graMthamALA phAsa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA raoNyala eziyATIka jarnala raoNyala eziyATIka jarnala raoNyala eziyATIka jarnala bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. jaina satya saMzodhaka pRSTha 272 240 254 282 118 466 342 362 134 70 316 224 612 307 250 514 454 354 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 414 400 320 148 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 754 84 194 171 90 310 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra-saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii|yh pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA/ saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. | sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba | sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. | hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra | kuMvarajI ANaMdajI | guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. braja. bI. dAsa banArasa 133 | karaNa prakAza brahmadeva saM./aM. sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa | guja.. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa | guja. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140| jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. | zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhAsvati | zatAnaMda mArachatA saM./hi eca.bI. gaptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI / jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha | vizvezvaraprasAda dvivedI / saM. brIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 prA./saM. 320 286 272 142 260 232 160 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3. !! ! ' , 4 nA |il ji[ aMka 1. 1 MIN AN , , , 4 tl Life & | A , , ht mA t/line Tithibailli ] [l '//wwjI !|*||Vill' | | |\U|[Li[BIR,pI!!!! hA !' 51!! |||||| \ / TA che ! . che Fr ''.||L [1]ll III jaina sAhitya saMzodhaka IM) jofile : 7 kALAzaas) ujAgara jaina itihAsa, sAhitya, tatvajJAna Adi vividha viSayaka sacitra saimAsika patra saMpAdaka salAviSaya Ti |||| :/ife sa ne 1 Avo #kAya RR i bar AcArya-gujarAta purAtatva maMdira-amadAvAda prakAzaka jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya phAgu9 ] a ma dAvAda [ 1983 L'il || Ill! ://iI5THINGITALIMill/ pa. : R A v, Rao kI || libly!!!'|hilli ;J[llegill.||lia!lu'Ro//S:/jl1+ 11 ll Ali (rAjI .po.||l;!;\!}}ill:/I[!!!!!!! ||l;\5T Aho! Shrutgyanam Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya vakatavya lagabhaga traNeka varSathI baMdha paDeluM A patra keTalAka sAhie premI nehionI icchA ane amArI potAnI "lata"ne laIne pharI ekavAra cAlu karavAno prayatna ame yacchAe Adaryo che. A vakhatathI lekha vagerenuM dhoraNa AgaLa karatAM je vadhAre vyApaka rAkhyuM che te A aMka parathI sujJa vAcaka sArI peThe samajI zakaze. A vakhatathI patrane "vaimAsika" nahi paNa "cAtumAM sika" tarIke prasiddha karavAne ame vicAra rAkhyuM hatuM ane te ja pramANe jAherAtamAM chapAvyuM paNa hatuM. paraMtu pUjya mahAtmAjI pAse jyAre ame A patra mATe temano AzIrvAdAtmaka "saMdeza" levA gayA tyAre te lakhatI vakhate temaNe "pratra kevuM che mAsika ke?-? A prazna karyo jenA uttaramAM amArA heThethI abhyAsavaza "tramAsika" e zabda nIkaLI gayo ane mahAtmAjInI kalamathI takSaNe ja te kAgaLa upara lakhAI gaye. bIjI ja kSaNe amane amArI bhUla jaNAI paNa mahAtmAjI pAsethI "trimAsika" zabdane badale "cAturmAsika" zabda badalAve amane ThIka na lAgatAM amAre vicAra ja badala amane vadhAre sarala lAgyo ane tethI jAherAtamAM "cAturmAsika" jAhera karIne paNa A aMkanA mukhapRSTha upara ame "trimAsika" nAma prasiddha karIe chIe ane e ja rUpe have e prakaTa karavAmAM Avaze. A patranA prastuta punaravatAra mATe ame amArA keTalAka ajena vidvAna mitrone paNa lekha lakhI mokalavAnuM nimaMtraNa ApyuM ane tenA uttaramAM zrIyuta kezavalAla ha. dhava, zrIyuta balavaMtarAya ka. ThAkara, zrIyuta nAnAlAla ca. mahetA, zrIyuta ravizaMkara ma. rAvala, zrIyuta rAmanArAyaNa vi. pAThaka, zrIyuta DaeN. hariprasAda va. dezAI, kAkA sAheba kAlelakara vagere gUjarAtanA prasiddha lekhaka-sAkSaroe sahadayapUrvaka amArI jhoLImAM bhIkSA ApIne ke ApavAnI IcchA darzAvIne jena dharma pratye potAne je sadbhAva batAvyuM te mATe e badhA amArA vidvAna mitronA, amArI sAthe amArA vAcake paNa kRtajJa thaze evI AzA che. jAherAtamAM je je viSaye A aMkamAM prakaTa karavAnI ame prasiddhi ApI hatI te badhA AmAM na AvI zakyA jenuM kAraNa spaSTa che. bahAranA mitronA je lekho amArI pAse AvI pahoMcyA temane prakaTa karavAnA lAbhane ame choDI na zakyA hovAthI nirdhArita lekhene amAre AgaLanA aMko mATe mulatavI rAkhavA paDayA che, eTaluM ja nahi paNa e bahAranA abhISTa lekhane puratuM sthAna ApavA mATe amAre maryAdA karatAMye 6-7 phAma vadhAre ApavA paDyA che. citro paNa saMkalipata saMkhyA karatAM vadhAre mukAyuM che. bhaviSyanA ake paNa A ja pramANe AkarSaka ane uttama lekhonA saMgrahothI bharelA haze. A aMkanuM darzana-vAcana-manana karIne sujJa baMdhuo potAnuM je gya kartavya hoya te kare eTaluM ja sUcavI Aje te viramIe chIsodI phAguNa vada 10 gurUvAra saMvata 1983 Aho! Shrutgyanam Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3] viSayAnukramaNikA [aMka 1 1 zrI maddevavAcaka kSamAzramaNakRta zrImahAvIradevanI nAntika stuti [sa padyakIya 1-6 2 -~ "" zramaNusaMdhanI stuti vIrazAsana stuti 3 "" 4 zrI hemacaMdrasUriprasAdIkRta maMtrapo 5 jinaprabhasUriSkRta phArasIbhASAmAM RSabha devastavana 6 zvetAMkhara saMpradAyanA 84 gaccha 7 dharmAstikAya eTale zuM ? [ le. paMDita zrIyuta becaradAsa jIvarAja nyAya--vyAkaraNa tIrtha ] 8 ratnasiMhasUriSkRta AtmAnuzAsti bhAvanA [ anuvAdaka-pa. zrIsukhalAlajI ] 9 rAyacaMdabhAinAM keTalAMka smaraNA [ lekhaka-zrImAn mahAtmA gAMdhIjI ] "" [ lekhaka-rA. a. zrIyuta kezavalAla harSadarAya dhruva. ] 18 adhyApaka DaoN. hurmAMna yAkeAkhInA patra [ saMpAdakIya ] 19 mahAmAtya vastupAla tejapAlanA e rAsa [ sauMpAdakIya ] 20 zrImat siddhasena divAkara praNIta nyAyAvatAra sUtra [ vivecaka-adhyApaka zrIyuta 5. sukhalAleMjI ] 21 nava prakAzita grantha paricaya 22 eka aitihAsika zrutapara parA "" [ lekhaka-adhyApaka zrIyuta rasikalAla TAlAla parIkha ] "" 10 jaina pratimAvidhAna ane citrakalA [ lekhaka-zrIyuta nAnAlAla camanalAla mhetA. Ai. sI. esa. ] 11 zrI umAsvAtivAcaka ane tattvArthAdhigamasUtra Aho ! Shrutgyanam "" [ lekhaka-zrIyuta cimanalAla dalasukharAma zAhA bI. kAma. ] 12 bhAvanagarano jainadhama prasAraka sabhAe aAvelI jaina sAhityanI stutya sevA [ lekhaka-zrIyuta kuMvarajI ANudajI zAhA. ] 13 hiMdI kalA ane jaina dharma "" [ lekhaka-zrIyuta ravizaMkara mahAzaMkara rAvala ] 14 vaDodarA narezane jaina sAhitya prema [ saMpAdakIya ] 15 AhAra zuddhi ane rasatyAga | lekhaka-zrIyuta vAlajI gAviMdajI desAI bI. e. elaela.bI. ] 16 zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNanA samaya [ lekhaka-zrIyuta mAhanalAla bhagavAnadAsa jhaverI, seAlIsITara ] 17 pavananUtanA ko dheAyI re 920 2129 30-40 35-42 43-4 4757 5861 62-67 68-72 79-81 82-84 85-87 <<-68 97-102 102-104 105-120 121-147 148-152 153-160 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka mATe mahAtmA gAMdhIjIno sahAnubhUtipUrNa saMdezo jaina matanA mArA 'pakSapAtane lIdhe ne jainonA satasaMgane lIdhe keTalAka mane jaina ja mAne che. evo huM to jarUra IrachuM ke A trimAsika dvArA jaina mata je atyAre to jIvadayA eTale khATI jaMtudayAnA pravartanane nAme vagevAya che te jIvadayA eTale manuSya sudhAM prANImAtra pratyenA vizuddha vyavahAranA zikSaka tarIke oLakhAto thAo. phAgaNa suda 8 n Y18/- . saMvata 1983 2 % + 2 Billi ninninm[lnirillinulllllllllllllllllllllllllllllllllin.linksiritiniiiiiiiiiiiiiiiiiii HTTTS Aho! Shrutgyanam Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka | saMvata 111 8 mAM pratiSThita zrI ajitanAtha tIrthakaranI dhAtumaya mUti Aho! Shrutgyanam Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka 'purisA ! sacameva samamijANAhi / saJcassANAe uvaDie mehAvI mAraM taraha / ' " je egaM jANai se savvaM jANai, je savvaM jANai se egaM jANai / ' 'dihaM, surya, mayaM, viNNAyaM, jaM ettha parikahijjai / ' -nirgranthapravacana mahAvIranirvANa saMvat 2453 - phAlguNa // OM hrIM zrI a~ha namaH // zrAmaM devavAcaka kSamAzramaNa kRta zramaNa bhagavAn zrImahAvIradevanI nAndika stuti khaMDa 3 ] jaya jagajIvajoNIviyANao jagagurU jagANaMdo / jagaNAho jagabandhU jaya jagappiyAmaho bhayavaM // jayai suSANaM pabhavo titthayarANaM apacchimo jayai | jaya gurU loyANaM jayai mahatpA mahAvIro // bhaddaM savvajagujjoyagassa bhahaM jiNassa vIrassa / bhadaM surAsuranamaMsiyassa bhadaM dhuyarayassa // Aho ! Shrutgyanam [ aMka 1 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 vivecana ane arthodhana ema kahevAya che ke, vartamAna jaina Agama-samUhanA mukhya saMkalanakartA pUrvatasUtrArthadhAraka bhagavAna deva vAcaka kSamAzamaNe jyAre AgamonI saMkalana karavAne upakama karyo tyAre sarvathI prathama temaNe jenA pravacananA paricaya mATe maMgalasvarUpa navIra nI racanA karI, e sUtramAM prAraMbhamAM nigraMthapravacanasammata zruta jJAnanuM svarUpa varNavIne pachI e zrata jJAnanA aMgabhUta Agama ane prakaraNarUpa sAhityanuM vivecana karavAmAM AvyuM che. e rIte, vidyamAna samagra Agama saMgrahanA uddaghAta jevo e sUtra graMtha che. e sUtranI AdimAM 41 gAthA maMgalAcaraNarUpe guMthavAmAM AvI che jemAM nigraMtha pravacananA-zruta jJAnanA mULa prabhava-utpattisthAnabhUta bhagavAna mahAtmA mahAvIra tIrthakaranI, temaNe sthApelA zamaNusaMghanI, ane e saMghamAM thaelA devavAcaka gaNuM payetanA pradhAna pradhAna zratadhara sthavirenI, stavanA karelI che. A paMktionA zirobhAga Upara je traNa gAthAo maMgalarUpe avatArelI che te e ja saMtoSajJanA maMgalapAThanI Adi gAthAo che. A gAthAomAM zramaNabhagavAna mahAtamA mahAvIra tIrthakaranI stuti che. A stuti bahu ja gaMbhIra athavALI che ane emAM bhagavAna mahAvIradevanA jagavilakSaNa guNonuM saMkIrtana karavAmAM AvyuM che. A stutinA gaMbhIrathenI kalpanA thavA mATe, AcArya zrI malayagiri viracita e sUtranI saMskRta TIkA jevI joIe. e mahAna TIkAkAra AcAryo A stutine vivecanArtha karavA mATe lagabhaga 1400-1500 jeTalA kapUranI vistRta vyAkhyA lakhI che; ane e vyAkhyAmAM jainadarzana pratipAdita AptavAda, syAddavAda, AtmavAda, pudagalavAda, ahisAvAda, pramANuvAda Adi tatvajJAna viSayaka mukhya-mukhya siddhAntonuM ghaNI ja yuktipUrvaka samarthana karyuM che. malayagirisUrinI bhASAzailI mRdu ane tarka paddhati vizada svarUpanI hevAthI jainadarzananA prAthamika abhyAsanI daSTie, A vaNita TIkAbhAga, eka rIte svataMtra tAtvika graMthanI garaja sAre evo che. A uparathI kalpI zakAya ke devavAcaka kSamAzramaNe karelI A mahAvIrastuti keTalI badhI rahasyArthathI bharapUra hevI joIe. sthULa zabdArtha, A stutine nIce lakhyA pramANe che. 1-2. jagatanA [sakaLa] jIva-samUhane jANanAra, jaganA zAstA, jaganA AnaMda, jaganA nAtha, jagatanA baMdhu, jaganA pitAmaha, zrutanA-zAstranA uddagamasthAna, tIrthakamAM apazcima-aMtima, ane lekene guru: evA bhagavAna mahAtmA mahAvIra jayajayavaMtA che. 3.. bhadra-kalyANa thAo, sarva jagatane prakAza ApanAra evA jina vIranuM kalyANa thAo. jemane sarva surAsuroe namaskAra karyo che temanuM bhadra thAo. jemaNe pApamaLa dhoI nAMkhyuM che temanuM bhadra thAo. Aho! Shrutgyanam Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tra 2 ] zrI devavAcaka kSamAzramaNa kRta mahAvIra stuti sAmAnya-kuTAtha . (1) dharma, adhama, AkAza ane pudgalAstikAyarUpa 'sacarAcara '* jagat kahevAya che. e jagamAM prANa-cetanA dhAraNa karanAra padArtha te jIva - caitanya ' : AtmA' che. AtmAnI TukI vyAkhyA jainazAstromAM A pramANe ApelI che. [ rU yaH kartA karmabhedAnAM bhoktA karmaphalasya ca / saMsarttA parinirvAtA sa hyAtmA nAnyalakSaNaH // arthAt--je vividha prakAranA karmanA kartA che ane e karmonA phaLaneA bhaktA che; je sa'saraNazIla-gatimAna che ane je e sa`thI parinirvANu paNu meLavI zake che, te ja AtmA kahevAya che. anya kAI AtmAnuM lakSaNa nathI. AvA svarUpavALA je AtmAo jIvA jagatamAM vyApelA che te badhAnI cAni utpatti-sthiti Adine vizeSa bhAve pUrNa rIte jANanAra te bhagavAna mahAvIra che. (2) je peAtAnA ziSyAne yathArUpe jagatanuM zikSaNa Ape te jagatanA zAstA-- jagatanA zikSaka-jagaguru. * : (3) manuSya, pazu, pakSI, deva ane asura Adi. mAnasika zakti dharAvanArA prANienuM je 'jagata ' che tene pAtAnA prazAMta dana ane kalyANukara pravacana vaDe atyaMta AnaMda ApanAra hAvAthI bhagavAn 'jaganA AnaMda' manAya che. (4) sakala ' carAcara + rUpa jagatane yathAsthita edha ApI viparIta AcaraNamAMthI tenuM rakSaNa karanAra hAvAthI 'jagatanA nAtha' che. (4) jagatanA sakaLa prANuivargane, ahiMsAnA upadeza ApI, abhayabhAva IcchanAra hAvAthI te jagatanA aMdhu' che. bhagavAna mahAvIre ahiMsAnA upadeza nIcenA zabdomAM ApyA che. sacce pALA, satve sUvA, satve nIcA, satve sattA-na MtA, maiM agAvA, na pazveitasthA, na vecavA; patta dharma, sude, yuvai, nI, lAlapa, sameca hoya yannehiM paveipa | ( AcArAMga sUtra ) arthAt-- sarva prANI, sarva bhUta, sarva jIva, sarva sattva--- haNavA, na pajavavA, na trAsavA, na pIThavAe ja dharma yuddha, acala, sanAtana, ane zAsvata che, ema samyak prakAra jANunAre (bhagavAne) kahyuM che. ' (9) carAcara jagatanuM durgA tAvasthAmAMthI, pitAnI mAphaka rakSaNa karanAra heAvAthI, dharma e jagatanA pitA che. kAraNa ke * dharma" zabdanA artha zabdazAstrio A pramANe kare che: durgatiprasRtAn jIvAn yasmAddhArayate tataH / se caitAn zubhe sthAne tasmAd dharma iti smRtaH // Aho! Shrutgyanam Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 2 arthAta-ti-duravasthAmAM paDatA jIvene dharI rAkhe che, tathA te jIvone sArA namAM-zubhasthitimAM paNa mUke che tethI ene "" ema kaheAmAM Ave che. e prakAranA dharmanA janaka-pitA svayaM bhagavAna che tethI te "jagatanA pitAmaha" che. (7) aizvarya, rUpa, yaza, zrI, yaza ane gurUSa e 92 bhagakahevAmAM Ave che e jene pUrNa rUpe prApta hoya te vyagAnTa () zrata eTale sva-para dazanAnugata sakaLa zAstra, tenuM prathama utpattisthAna bhaga vAna che, kAraNa ke bhagavAne upadezelA ane avalaMbIne ja badhAM zAstranI pravRtti thaelI che. tema ja paradarzanIya zAstromAM paNa je kAMI ahiMsA ane satya Adi viSayanA samIcIna vicAre jovAmAM Ave che te paNa bhagavAne prarUpelA siddhAMtenA ja anukaraNa rUpe che. stutikArasiddhasena divAkara sUrie potAnI racelI magavastutimAM eka sthAne A pramANe kahyuM che ke munizcitaM naH parataMtrayuktiSu sphuranti yAH kAzcana sUktisaMpadaH / vavava vAH pUrvamahArNavotthitA jamalamANaM jina vaakyvimu|| arthAta-amArA mATe te e nizcita jevuM ja che ke paratanA-anyadarzanonA zAstromAM je kAMI samyagavacane satkathananI saMpatti jovAmAM Ave che te, he bhagavana ! tamArA pUnA jJAnasvarUpa mahAsamudranA mAtra vacanabiMduo hoI jagatane pramANa thaelAM che. (9) A kALamAM, bhagavAna mahAvIra pachI anya kaI tIrthakara thaelA na hovAthI temane ayazcima eTale aMtima tIrthakara kahevAmAM Ave che. je dharma mA gamana karavAthI saMsAra-sAgarane pAra pahoMcI zakAya te "tIrtha" kahevAya che ane evA tIrthanI sthApanA karanAra svayaM bhagavAna ja che tethI temane "tIkira" kahevAmAM Ave che. pUrvajanmamAM karelA anaMtAnaMta sukAnA phaLarUpe nIrthakara" padanI prApti thAya che ane e pada prApta karIne bhagavAn kRtakRtya thAya che-rAga-dveSa jAhathI vimukata thAya che. e padanI prApti thayAM pachI koI paNa kAryo karavAnuM vizeSa rahetuM nathI, evI rIte saMpUrNa kRtArtha thaIne paNa bhagavAna jyAM sudhI deha dhAraNa kare che tyAM sudhI jagatanA kalyANa mATe, je potAnuM dharmatIrtha pravatAve che, tenuM kAraNa e "tIrthakara nAma karma ja che. vItarAga dazA prApta thayAM pahelAM, je e nAma karma prazna tenuM phaLa cAvata deha dhAraNa dazA paryata pahoMcatuM hovAthI, te karmaLanA pariNAma rUpe bhagavAna e pravRtti karyA kare che. tavArtha sUtrakAra zrIumAsvAti vAcaka tatvArtha sUtrabhAdhyakArikAmAM A bAbata lakhe che ke tIrthapravartanaphalaM yatmokaM karma siirthkrnaa| tasyodayAtU kRtArtho'pyAIssI bapati Aho I Shrutgyanam Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMda2] zrI devayAcaka kSamAzramaNa kRta tatsvAbhAjyAdeva prakAzayati bhAskaro yathA lokam / tIrthapravartanAya pravartate tIrthakara evam // arthI-tIrthanuM pravartana karavuM e ja tIrthakara nAmakarmanuM phaLa hovAthI, te karmane udaya thae kRtArtha thaelA ahaMta paNa "tIrtha" pravatAve che. jema sUrya pitAnA naisargika svabhAvathI ja jagatane prakAza Ape che tema tIrthaMkara paNa nisarganA niyama-baLe tIrtha pravartAvavAnI pravRtti kare che. (10) kaleka eTale jagatavAsI badhA che. temane hitakahitanuM dhana ApanAra upadezanAra hovAthI bhagavAna "lekenA guru kahevAya che. (11) bhagavAnane AtmA aciMtya ane anaMta zakitane dhAraka hevAthI te "mahAtmA" manAya che. (12) kodha, mAna, lebha Adi kaSAya; zArIrika kaSTAdi upasarga, anukUla-pratikUla padArthonuM vaparItyabhAve anubhava rUpa parISaha; ane indriyonA AMtarika vikAra: ItyAdi prakAranA mahAna aMtaHzatruo upara vikrama batAvanAra vijaya meLavanAra te "mahAvIra" kahevAya che. (13) lekAlekAtmaka je sarvajagata che tene pitAnA kevalajJAnathI prakAzita karatA hovAthI bhagavAna "sarvajagatane prakAza ApanAra" kahevAya che. (14) jagatane kalyANane mArga batAvanAra eka mAtra bhagavAna ja che. tethI de ane asure badhA bhagavAnane pUje che, seve che, ane namaskAra kare che. (15) potAnA tapa ane saMyamanA baLathI AtmAnuM sarve AMtarika maLa naSTa karIne bhagavAna nirlepa, parama vizuddha, parama pavitra thayA che. tethI te "dhutarajAsa" kahevAya che. A pramANe A stutimAM rahelA arthanuM saMkSipta spaSTIkaraNa che. Aho! Shrutgyanam Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] jaina sAhitya saMzodhaka zramaNa saMghanI stuti upara avatArelI traNu gAthAomAM zramaNa bhagavAn zrImahAvIra tIrthaMkaranI stuti kayA pachI devavAcaka kSamAzramaNe 4 thI gAthAthI 17 mI gAthA sudhInI 14 gAthAo vaDe zramaNa saMghanI stuti karI che, te A nIce ApavAmAM Ave che. 1. guNabhavaNagahaNa suyarayaNabhariya daMsaNavizuddharatthAgA / saMghanagara ! bhadaM te akkhaMDacarittapAgArA // 2. saMjamatavatuMbArayassa namo sammattapAriyalassa / appaDicakassa jao hou sayA saMghacakassa // 3. bhadaM sIlapaDAgUsiyassa tava niyamaturayajuttassa / saMgharahassa bhagavao sajjhAyasunandighosassa // 4. kammarayajalohaviNiggayassa suyarayaNadIhanAlassa / paMcamahavayathirakanniyassa guNakesarAlassa // 5. sAvagajaNamahuariparivuDassa jiNasUrateyabuddhassa / saMghapaumassa bhayaM samaNagaNasahassapattassa // 6. tavasaMjamamayalaMchaNa-akiriyarAhumahaduddharisaniJcaM / jaya saMghacaMda ! nimmalasammattavisuddhajoNhAgA // 7. paratitthiyagaha pahanAsagassa tavateyadittalesassa / nANujjoyassa jae bhadaM damasaMghasUrassa // 8. bhadaM dhiivelAparigayassa sajjhAyajogamagarassa / akkhohassa bhagavao saMghasamuhassa ruddassa // 9. sammadaMsaNavaravairadaDharUDhagADhAvagADhapeDhassa / dhammavararayaNamaMDiyacAmIyaramehalAgassa // [ khaMDa 2 Aho ! Shrutgyanam Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baM?]. zrI devavAcaka kSamAzramaNa kRta 10. niymuusiknnysilaaylujjljlNtcittkuuddss| naMdaNavaNamaNaharasurabhisIlagaMdhuddhamAyassa // 11. jIvadayAsuMdarakaMdaruddariyamuNivaramaiMdainnassa / heusayadhAupagalaMtarayaNadittosahiguhassa // 12. saMvaravarajalapagaliyaujjharapavirAyamANahArassa / sAvagajaNapauraravaMtamoranacaMtakuharassa // 13. viNayanayapavaramuNivaraphuraMtavijjujjalaMtasiharassa / vivihaguNakapparukkhagaphalabharakusumAulavaNasta // 14. nANavararayaNadippaMtakaMtaveruliyavimalacUlassa / vaMdAmi viNayapaNao saMgha mahAmaMdaragirissa // bhA vA the A badhI gAthAomAM saMghane jUdI jUdI upamAo ane jUdAM judAM rUpake ApI, tenI stuti karavAmAM AvI che. 1 lI gAthAmAM saMghane nagaranuM rUpaka ApyuM che. ema-2 mAM cAnuM, 3 jImAM rathanuM, 4 thI-5 mImAM pAnuM, 6 ThImAM caMdranuM, 7 mImAM sUryanuM, 8 mImAM samudranuM. ane te pachInI 6 gAthAomAM meru parvatanuM rUpaka ApyuM che. e badhIne tAtparyAthe A pramANe che. 1. he saMgharUpa nagara! tAruM bhadra thAo. [ kevuM che e saMghanagara ? ] guNarUpI bhava nethI saMkIrNa che, zratarUpI ratnathI bharapUra che, samyagadarzana rUpa temAM serIo che, ane akhaMDa cAritra rUpa tenI AsapAsa keTa che. 2. saMyama ane tapa rUpI jene ArAo che, samyaktva rUpI jene bAharanI pITha che, ane jenI barobarI karI zake evuM bIjuM kaI cakra nathI. evA saMgharUpa cakane sadA jaya thAo ane tene amArA namaskAra thAo. jenA upara zIla rUpI patAkA uDI rahI che, tapa ane niyamarUpI jene ghoDAo joDelA che, ane zAstronA svAdhyAya rUpa jemAM ghaMTA ninAda thaI rahyA che, te ezvaryazAlI evA ratha jevA saMghanuM kalyANa thAo. 4. te saMgha rUpa paddha (kamaLa)nuM bhadra thAo [kevuM che te saMghapA?] karmarAja rUpI je jaLasamUha che temAMthI te bahAra nIkaLeluM che, zrataratnarUpI tenI lAMbI nALa che, Aho! Shrutgyanam Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [ aMka 2 paMca mahAvrata rUpI tenI sthira karNikAo che, saddaguNarUpI tenA kesara che, zrAvaka janarUpa madhukara ( mara) samUhathI te vIMTaLAeluM che, jinarUpI sUryanA teja (jJAna) thI te vikasita thaeluM che, ane zramanA gaNarUpI hajAre patrothI te vistareluM che. 6. he saMgharUpa caMdra! tAre jaya thAo [kevo che te saMghacaMdra?] tapa-saMyama sva rUpa mugathI te lAMchita che, akriyA (nAstika) vAda rUpI rAhathI te sadA agra sita che, ane nirmala samyakatva svarUpa tenI vizuddha snA che. 7. dama eTale upazama tAna saMgharUpa sUryanuM jagatamAM bha thAo. [ke che e saMghasUrya ?] paravarthika-anyadarzanarUpa grahanI prajAne naSTa karanAra tapasteja e ja tenI dIpta kAMti che, ane jJAna e ja tene udyota-prakAza che. 8. vistIrNa ane abhya eTale ja nahi pAmanAra evA bhagavata saMgharUpa samudranuM bhaddha thAo. [ke che e saMghasamudra?] dhRti agara buddhirUpa bharatIthI te vyApta che ane svAdhyAya-ane cAga rU5 makara (jalacara jIvarAzi) thI te paripUrNa che. -14. saMghasvarUpa mahAmaMdaragiri (meru parvata) ne vinayapUrvaka vaMdana karuM chuM. [ ke che te saMgha maMdaragiri ?] samyaga darzana e ja zreSavAnuM baneluM, daDha, rUDha, gaDhi ane avagADha1 evuM, tenuM pITha che, dharma e ja tenA uMcA zilIlothI zobhanArA ane camakanArA, citra-vicitra phUTa ( zikhare) che sadabhAvayukta (surabhi) zIla e ja, tenuM sugaMdhathI mahekatuM naMdanavana che; jIvadayA rUpI tenI suMdara kaMdarAo che ane te utsAhapUrNa evA munivara rUpI mRguMdrAthI bharAelI che, kutarkane ucheda karanAra evA seMkaDe hetuo e ja tenA dhAtuo che, samyagadarzana e ja, temAM ratna che; labdhIo e ja auSadhiovALI guphAo che, saMvara rUpI zreSTha jAlane vahete akhaMDa pravAha e ja tene zobhAyamAna hAra che. zrAvaka jana e ja, pracura zabda karanArA mera hoI temanAthI tenI khINe gAjI rahI che, vinayathI vinamra evA pravara munivare e ja, kurAyamAna vijaLIothI camakatA evA tenA zikhare chevividha prakAranA saddaguNe e ja, phaLo ane puSpathI lacelA kalpavRkSonAM tenAM vane che ane jJAna e ja, zreSTharatnathI dedIpyamAna ane kamanIya evI vaidUryanI banelI tenI vimala cUlikA che. 1. daDha eTale niSkapa-acala, rUDha eTale ghaNA lAMbA samayathI sthApita. gADha eTale sakhata avagADha eTale khUba uMDuM gaeluM -TIkAkAranA kathana pramANe, Aho! Shrutgyanam Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aM 1 ] zrI hema caMdrasUri prasAdIkRta maMtra - pado vIrazAsana stuti nivvuipahasAsaNayaM jayai sathA savvabhAvadesaNayaM / kusamayamayanAsaNayaM jiNiMdavaravIrasAsaNayaM // [ o jitedromAM pradhAna evA prabhu vIranuM zAsana-pravacana sattA jayavaMta raheA. je zAsana, nivRtti eTale nirvANa-mAkSanA mArganuM pratipAdana karanAra che, vizvamAM vyApelA sarva bhAvA--padArthonuM prarUpaNu-nirUpaNa karanAra che ane kusamaya eTale kumata-mithyA mAnA kusiddhAMtAnA garva haranAra che. zrI hamacandrasUri prasAdIkRta maMtra - pado kalikAlasarvAMga AcArya zrIhemacaMdrasUrie taiLayAdanA AThamA prakAzamAM cAgi tema ja anya mumukSu janAnA hitArthe keTalAMka maMtrapadA vagere ApyAM che. A maMtrAmAMnA keTalAka tA khAsa amuka abhyAsiyeA tathA sAdhakeAnA ja upayAganA che ane teonI sAdhanA vagerenI prakriyA gurugamya rIte ja gupta rAkhelI che. paNa keTalAka maMtrA ane jApA sAmAnya mumukSu janAnA kalyANArthe paNa emAM ApelA che jeenA upacALa dareka mumukSu, game te samaye, karI zake ane potAnuM abhISTa kalyANu sAdhI zake. A maMtrAmAMnA ghaNA kharA teA namaskAra mahAmaMtranA pade ane khIjA akSarAnI guthaNIthI anelA che ane te AMtarika ane bAhya ane prakAranA kalyANunA karanArA che. mahApurUSa e uccArelA sAdhAraNa zabdomAM paNa addabhuta sAmarthya raheluM hAya che, teA pachI, khAsa viziSTa abhiprAya pUrvaka, viziSTa akSarAnI guMthaNIvaDe ceAjelA mAMtrika paTTAnA sAmarthyanA viSayamAM te kahevuM ja zuM ? evA maMtra-pA, eenA ceAjanArA maharSionA alaukika tapa, tyAga ane tejanA trividha maLasa puTathI pariveSTita thaelAM hAya che ane e baLavaDe teomAM adbhuta sAma Utpanna thAya che. jema, jaDa jevI gaNAtI rasAyaNavidyAnA eka sAmAnya niyama pramANe, negeTiva ane perneTiva svabhAvavALA ke dhAtunA kakaDAone jyAre tajJa yAjaka ceAgya rIte joDI Ape che te teomAM adbhuta vidyutazaktinA Azcarya janaka saMcAra thai Ave che, ane te zaktinA maLe, lAkhA manuSyeAnA sayukta zArIrika baLathI ane dIrghakAlIna udyogathI paNa je kAya nahiM thai zake te kArya, ghaNI ja sahelAIthI ane kSaNa mAtramAM thaI zake che; tema, aAdhyAtmika vidyAnA niyama pramANe, bhinna bhinna svabhAvavALA voM ke akSarAne, teonA sAmarthyane jANanArA ceAgijanA viziSTa rIte joDI de che tA teomAM vidyuta-zaktinI mAphaka, kAi agamya Aho ! Shrutgyanam Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] jaina sAhitya saMzodhaka [vaMda rU zaktino saMcAra thaI Ave che ane e zaktinA baLe sAdhakane pitAnuM abhISTa kArya saralatA pUrvaka sAdhI zake che, Aje bhAratamAMthI tapa, tyAga ane tejanI trividha zakti dhAraNa karavAvALA AdhyAtmika-puruSa adazya prAya: thaI gayA che, tethI ApaNane e AdhyAtmika sAmarthyanI kalpanA paNa thavI azakaya thaI paDI che. bIjI bAjue, tyAga ane tapanA mithyA ADaMbara nIce mAtra udara-pUtinI AkAMkSA rAkhavAvALA daMbhI manuSyanA dAMbhika jIvanane vilokI vikI mumukSujanene puruSanA sAmarthyamAM azraddhA utpanna thaI rahI che tethI evAM sAdhananI egya ArAdhanA karavA tarapha koInI pravRtti thatI nathI. kahevAmAM Ave che ke, jema dharma e buddhine viSaya nathI paNa zraddhAno viSaya che, tema maMtra-sAmarthya paNa buddhine viSaya na hoI zraddhAne viSaya che. zraddhAzIla AtmA ja maMtrajanita sAmarthyanuM phaLa meLavI zake che. zraddhAhIna janane tethI kaze ja lAbha thato nathI. AdhyAtmika sAmarthyanI prApti mATe saMyama ane zraddhA e be tatvonI joDI joIe. sAmarthanI, zraddhA e jananI che ane saMyama e janaka che. zraddhA ane saMyama e baMnenA yogya samAgamathI ja Atmika baLa-sAmarthya janme che. A siddhAnta pramANe maMtrapada ane tenA sAma no vicAra karIe chIe te, samajAya che ke, maMtrapadane yajaka saMyamazALI hovo joIe ane tene grAhaka zraddhAzALI hovA joIe. saMyamazUnya jela ane zraddhAzunya grahaNa karela maMtra kazuM ja sAmarthya niSpanna karI zakto nathI. ApaNuM pUrva maharSie je keTalAMka maMtrapadI mumukSujanonA hitArthe yejI gayA che temAM saMyamanuM eDajasto aMtanihita che ja paNa sAdhakajanamAM zraddhAnI pAtratA yatheSTa na hoya te icchita phaLanI prApti thaI zake nahiM. aA jAti sarvatra e vRddha-vacanane A viSayamAM te sarvathA ja satya samajavuM joIe. maMtrazAstramAM ne praNava samAnabhAve vyApaka che. gIkahevAmAM Ave che. sarva maMtra janene e ArAdhya vibhu che. padamAM e Adya pada che. sakAma upAsakene e kAmita sarva vaNene e Adijanaka phaLa Ape che ane niSkAma che. enuM svarUpa anAdyanaMta upAsakene AdhyAtmika mokSa guNayukta che. zabda sRSTinuM e mULa bIja che. jJAnarUpa Ape che. hRdayanA dhabakArAtinuM e kendra che. anA enI mAphaka e niraMtara hata nAdanI e pratighoSa che. yogionA hRdayamAM sku parabrahmano e ghAtaka, ane kare che. nIcene leka enA parameSThIne vAcaka che. sarva sthULa svarUpanuM yathArtha varNana darzane ane sarve taMtromAM e batAve che. Aho! Shrutgyanam Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = saMva ? ] zrI hemacaMdrAcArya prasAdIkRta maMtra-pado OMkArabindusaMyuktaM nityaM dhyAyanti yoginH| kAmadaM mokSadaM caiva OMkArAya namo namaH // - bindu saMyukta 33 che te sarva Icchita kAmane, tathA mokSane ApanAra che tethI yogIo nitya enuM ja dhyAna karyA kare che ane ene ja namaskAra karyA kare che. nAvavAnA kartA zubhacaMdrAcArya potAnA graMthanA 38 mA prakaraNamAM A praNAkSaranA mAhAbhyanuM varNana karatAM lakhe che ke - smara duHkhAnalajvAlA prazAnternavanIradam / praNavaM vAGmayajJAnapradIpaM puNyazAsanam // artha-he muni tuM praNava nAmanA akSaranuM smaraNa kara, kAraNa ke e praNavAkSara duHkharUpI agninI jvAlAne zAMta karavA mATe navIna meghanA je che tathA vADamaya-zAstrajJAnane prakAzita karavA mATe pradIpa ane puNyanuM zAsana che. yasmAcchabdAtmakaM jyotiH prasUtamatinirmalam / vAcyavAcakasambandhastenaiva paramoSThanaH / / artha-e praNavAkSarathI ja ati nirmala evI zabdarUpI ti eTale ke jJAnarAzi utpanna thaelI che ane tethI ja Ane parameSThI sAthe vAca-vAcaka saMbaMdha rahela che-parameSThI AnuM vAcya che ane A parameSThIne vAcaka che. hRtkaJjakarNikAsInaM svaravyaJjanaveSTitam / sphItamatyantadurdharSaM devadaityendrapUjitam // prakSaranmUrbhisaMkrAntacandralekhAmRtaplutam / mahAprabhAvasampannaM karmakakSahutAzanam // mahAtattvaM mahAbIjaM mahAmaMtraM mahatpadam / zaraccandranibhaM dhyAnI kumbhakena vicintayet // artha -dhyAna karavAvALA saMyamIe hadayakamaLanI karNikAmAM virAjamAna, svara ane vyaMjanathI pariveNita, ujajavalAkAra, atyaMta dudharSa, deva ane asuronA iMdrAthI pUjita, mastakamAM rahela ane jharatI evI caMdramAnI lekhAne amRtathI siMcita, mahA. prabhAva saMpanna, karma rUpa vanane bALI nAMkhavAmAM agnisamAna evA e mahAtatva, mahAbIja, mahAmaMtra ane mahatpada svarUpa, tathA zaraskALanA caMdramAnI mAphaka gera varNadhAraka kAranuM kuMbhaka prANAyAma vaDe ciMtana karavuM sAndasiMduravarNAbhaM yadi vA vidrumaprabham / vintyamArna jagatsarva kSobhayatyabhisaMgatam // jAmbUnadanibhaM stambhe, vidveSe kajjalaviSam / dhyeyaM vazyAdike rakta candrAbhaM karmazAtane // artha-A praNAkSaranuM gADhA siMdUranA raMga jevA rUpamAM athavA maMgAnA jevA rUpamAM dhyAna karavAthI AkhA jagatane kSeti karI zakAya che. suvarNanA jevA pILA rUpamAM dhyAna karavAthI game tene khaMbhita karI zakAya che. kAjaLanA jevA syAmarUpamAM dhyAna karavAthI game tevA zatrune nAza karI zakAya che. lAla varNamAM dhyAna karavAthI game tene Aho! Shrutgyanam Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 dhyAna karavAthI game tevA duSTa vazIbhUta karI zakAya che, ane caMdramAnA jevA zukala rUpa karmane nAza karI zakAya che. jaina maMtrajJa purUSonA mate paMcaparamethI mahAmaMtranA ja 4 A 3 ku A pAMca AdyakSarenA sAjanathI A praNavAkSaranuM svarUpa baneluM che. tethI A padane jApa karavAthI namaskAra mahAmaMtra jApa karavA jeTaluM ja phaLa prApta thAya che. Upara ApelI DhanI AkRtimAM je pAMca mikasa kerelA che te paMcaparameSThInA pAMca sthAna sUcave che. caMdrakaLA Uparane bindu te siddhanuM sthAna che. caMdrakaLAgata biMdu te arihaMtanuM sthAna che tenI nIce biMdu AcAryanuM sthAna che. madhyarekhAne biMdu upAdhyAyanuM sthAna sUcave che ane nirekhAgata biMdu sAdhunuM sthAna batAve che. siddha e jagatanA sarvocca sthAnamAM ane parama zUnyamAM vilIna thaelA che. ahaMta jagatathI alipta evo ujja AdhyAtmika AkAzamAM virAjamAna hAI potAnA Atma tejathI pRthvItaLane prakAzita kare che ane jJAnAmRtanI zItaLa kiraNe vaDe uttapta AtmAonAM aMtarane zAMta kare che. sadAcA upadeza AcAryo taravajJAnIo janatAnA agrabhAgamAM virAje che ane pitAnA Adarza AcAra ane vicArathI, te janatAne sanmArge dore che. samyajJAnanA adhyApake-upAdhyAya-zikSake lokonI vacce rahI niSkAma mane, temane potAnA jJAnanuM akSaya dAna Ape che, ane sva-ara kANunI sAdhanAmAM tallIna thaelA sAdhujana-saMtapuruSe ekAMta sthAo vasa pitAnA sAvajAvathI jagatane nIcethI Upara caDhavA mATe aSTa preraNA ane paba Apyo kare che. Ama A pAMce sthAne sUma rahasya che. bIje kema A sthAne anya prakAre paNa kahI zakAya. sarvotkRSTa ane sarvocca sthAna meLavanAra mumukSu AtmA kayA krame utkrAMtinA ropAna upara ArUDha thaI ucca pada prApta karate jAya che tenuM paNa A kAranI AkRtimAM sUma sucana raheluM che. mukti meLavavAnI IcchAvALAne sauthI prathama te sAdhu eTale sAdhaka thavuM paDe che. sAdhaka avasthAmAM amuka prakAranI jagata kalyANa karanArI bhAvanA keLavI pachI tene lekenA zikSaka banavuM paDe che eTale ke samyakajJAnanuM adhyayana karAvanAruM adhyApakanuM pada levuM paDe che. A rIte lokazikSaNanuM kAma karatAM karatAM pitAne je kAMI viziSTa anubhava maLe ane lokonA kalyANane je satya mArga sUjhI Ave te pramANe, pachI tene potAnA AcAravicAra anusAre lokone doravAsa AyArya pada svIkAravuM paDe che. AcArya tarIkenuM pitAnuM kRtya je AtmA pUrNapaNe ajAvI rahe che te je pachI aherAnA-jagapUjayanA pade pahoMce che ane aMte paramAtmadazArUpa siddhasvarUpamAM vilIna thaI jAya che. Ama pAMca parameSThI padamAM AdhyAtmika vikAsakramanuM je vicAratatva gatirUpe raheluM che, ta A kAranI AkRtimAM sUcavavAmAM AvyuM che, Aho! Shrutgyanam Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcArya prasAdIkRta maMtra pado a~I maMtrapadamAM zeM e bIjuM pada che, paNa e maMtrapadamAM rAjA samAna hovAthI ene maMtrAdhirAja kahevAmAM Ave che. akArAdihakArAntaM rephamadhyaM sabindukam / tadeva paramaM tattvaM yo jAnAti sa tatvavit // mahAtattvamidaM yogI yadaiva dhyAyati sthiraH / tadevAnandasaMpadbharmuktizrIrupatiSThate // (gazAstra 8, 23-24) artha:-- jenI AdimAM che ane jenI aMtamAM che, tathA "bindu sahita pha" jenI madhyamAM che, AvuM je " " maMtrapada che te ja paramatatva che. tene je jANe che te ja yathArtha "tatvajJa" che. A mahAtattvanuM jyAre gI sthira thaIne dhyAna kare che tyAre AnaMda svarUpa saMpattinI bhUmi jevI mekSa vibhUti tenI AgaLa AvIne UbhI rahe che, | hemacaMdrAcArya prAya: potAnI dareka graMthakRtimAM AdyasaMgala tarIke A padanuM maraNa kare che tathA siddhahemazabdAnuzAsana nAmanA potAnA sarva pradhAna graMthamAM te A maMtrAkSarane vyAkaraNa zAstranA khAsa Adya sUtra tarIke guMthI de che, ane nIce pramANe enI vyAkhyA karI enuM rahasya ane mahatva paNa samajAve che. 6 (-2-2)-amita jagyA joino ghAva sivAradiviij sakalAgamopaniSadbhUtamazeSavighnavidhAtanighnamakhiladRSTAdRSTaphalasaMkalpakalpadrumo. pamaM zAstrAdhyayanAdhyApanAvadhi praNidheyam / artha:-ahe e akSara paramezvara svarUpa parameSipadanuM vAcaka che, siddhacakranuM Adi bIja che, sakala Agame -sarva zAstronuM rahasyabhUta che, sarva vidha-samUhane nAza karanAra che ane sarva daSTa evAM je rAjyasukhAdi tathA adag evAM je svargasukhAdi phaLa te ApavA mATe, saMka9pa karanArane, kalpadruma samAna che. sakala Agama-sarva zAstronuM e zI rIte raheNyabhUta che te mATe, nyAsakAre samajAvyuM che ke ahaMma e padamAM jema paramethInuM parama tattva samAeluM che tema brahmA, viSNu ane hara-zivanuM svarUpa paNa e akSaramAM aMtarliMta che. kAraNa ke e padamAM je A ja ane evA traNa akSare rahelA che te traNe kamathI viSNu, brahmA ane haranA vAcaka che ema gio mAne che. jema ke nIcenA mAM kahevAmAM AvyuM che. akAreNocyate viSNU rephe brahmA vyvsthitH| hakAreNa haraH proktastadante paramaM padam // ... Aho! Shrutgyanam Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 artha:-- a akSara viSNune vAcaka kahevAya che, repha eTale "ra akSaramAM brahmAnI sthiti che ane huM akSaramAM hara eTale ziva-mahAdevane kahevAmAM Ave che. e padanI-zabdanI aMte je AvI caMdrakaLA che paramapadanI-siddhazilAnI sUcaka che. A rIte ahai zAyada viSazu Adi lokika devane abhidhAyaka hevAthI sakaLa Agame eTale sarva dharmanA siddhAntane e rahasyabhUta che, ema kahevAmAM Ave che. A sivAya ahaM e padane ghaNe mahimA ane ghaNe gUDhArtha che je ahiM vizeSa prasaMga na hovAthI ApavAnI AvazyaktA nathI. je manuSya saMyama ane zraddhApUrvaka A maMtrapadane yogya rIte jApa kare che tenA sarva manoratha saphaLa thAya che. paMcaparameSThI namaskAra mahAmaMtra. e maMtrane zeDo ghaNe mahimA te sarva kaI bAla gopAlane paNa jJAta have joIe. tIrthakara ane gaNadhara jevA mahAgio paNa e maMtrano jApa karatA hoya che. enA jApathI mahApAtakionA pAtaka paNa kSaNabharamAM naSTa thaI jAya che ane mahAna saMkaTa paNa dUra thaI jAya che. je manuSya bIjA kazA eka paNa zabdane na jANI prakhara saMyama ane daDha zraddhApUrvaka mAtra A ja mahAmaMtrano jApa karato rahe che te saMsAra sAgarathI pAra thaI zake che ane nirvANapade pahuMcI zake che. ahika phaLanI te ahiM gaNatrI ja zI hoI zake. maMtrazAstromAM A mahAmaMtranA jApa ane dhyAna viSe ghaNuM addabhuta kahevAmAM AvyuM che ane te zAstranI rIte enA jApa ane dhyAna karavAthI aneka prakAranAM adabhuta phaLanI prApti karI zakAya tema che. hemacaMdrasUri thoDAka ja kema A mahAmaMtrane AdhyAtmika prabhAva A pramANe jaNAve che. tathA puNyatamaM mantraM jagatritayapAvanam / yogI paJcaparameSThinamaskAraM vicintayet // aSTapatre sitAmbhoje karNikAyAM kRtasthitim / AyaM satAkSaraM mantraM pavitraM cintayettataH // siddhAdicatuSkaM ca dipatreSu ythaakrmm| cUlApAdacatuSkaM ca vidipatreSu cintayet // trizuddhayA cintayaMstasya zatamaSTottaraM muniH| bhujAno'pi labhetaiva caturthatapasaH phalam // .... Aho I Shrutgyanam Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2] zrI hemacaMdrAcArya prasAdIkRta maMtra pado evameva mahAmantraM samArAdhyeha yoginH| trilokyApi mahIyante'dhigatAH paramAM zriyam // kRtvA pApasahasrANi hatvA jantuzatAni ca / amuM mantraM samArAdhya tiryaJco'pi divNgtaaH|| artha -A paMcaparameSThI namaskAra mahAmaMtra parama pavitra che ane traNe jagatane pAvana karanAra che. tethI yogIjane enuM cintana karavuM. pitAnA hRdayamAM aSTadaLa-kamaLanI eka kalpanA karavI. te kamaLanI je karNikA che temAM no arihaMtA e prathama sAta akSaravALe pavitra maMtra ciMtava. karNikAnI cAre bAju pUrva Adi dizAomAM je 4 patra che temanAmAM kamathI no sidaNa, jano ArivAja, samI sayAjALa ane na sTopa rAsAduLa e 4 padenI ciMtA karavI. AneyI Adi 4 vidizAonAM je patra che temAM anukrame, 2 pakSo namuaro, 2 rakaavravLAto rU bAhyA ra , hA mAruM e 4 cUlikA-padenuM ciMtana karavuM. A rIte mana, vacana ane kAyAnI zuddhipUrvaka je yogI-muni divasamAM 108 vAra A maMtranuM ciMtana kare, te anna khAte chate paNa upavAsanuM phaLa prApta kare che. Ama A mahAmaMtranuM ArAdhana karIne gio parama vibhUtine prApta thayA chatA traNe lokamAM pUjAya che. seMkaDe prANione ghAta karanArA ane hajAro pApa sevanArA, tathA kaMbala zaMbala Adi pazuo paNa A mahAmaMtranI ArAdhanA karavAthI svarganA sukhanI prApti karI zakayA che gurupaJcakanomotthA vidyA syAt SoDazAkSarA / japan zataghyaM tasyAzcaturthasyApnuyAt phalam // gurupaMcaka eTale paMcaparameSinA nAma nirdeza karanArI arcitta-rika-sArirakAkA-du A 16 akSaravALI vidyAne je puruSa baso vAra jApa kare che te eka upavAsanuM phaLa prApta kare che. zatAni trINi Sar3avaNa catvAri caturakSaram / paJcAvaNe japan yogI caturthaphalamaznute // "jita-risa" A 6 akSarane, athavA "jijata' AvA 4 akSarane, athavA kevaLa, (a----** svarUpAtmaka) pAMca ja varNane je manuSya traNaso vAra jApa kare te upavAsa karyA jeTaluM phaLa meLave. Aho! Shrutgyanam Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 pravRttiheturevaitadamISAM kathitaM phlm| phalaM svargApavargoM tu vadanti paramArthataH / hemacaMdrasUri kahe che ke A upavAsAdikanuM je phaLa kahevAmAM Ave che te to sAmAnya janane A viSayamAM pravRtti karavAnuM pratipAdana karavA mATe che. bAkI vastutAe te svarga ane mokSa prApti rUpa mahAna phaLa ja e jApanAM mukhya kArya mAnavAM joIe. paJcavarNamayI paJcatattvA vidyoddhRtA zrutAt / abhyasyamAnA satataM bhavaklezaM nirasyati // je purUSa " tau dU dha : jigAunA mA A svarUpanI vidyApravAda nAmanA pUrva kRtamAMthI uddhata karelI paMcatatva ane paMcavarNavALI vidyAne satata abhyAsa kare te janma janmAMtaranA kalekzano nAza karI zake. muktisaukhyapradAM dhyAyedviyAM paJcadazAkSarAm / . sarvajJAbhaM smarenmaMtraM sarvajJAnaprakAzakam // muktinA sukhanI icchAvALA purUSe ja rita sida soni vastro vA' A 15 akSaravALI vidyAnuM smaraNa karavuM tathA, sarva padArthonA jJAnanI prApti karavAnI IcachAvALA jijJAsu ane zrI hI A namaH A sarva jJAna prakAzaka ane sarvajJanA jevuM ja pUrti karAvanAra maMtranuM smaraNa karavuM. vaktuM na kazcidapyasya prabhAva sarvataH kssmH| samaM bhagavatA sAmyaM sarvajJena bibharti yH|| A maMtrane sarva prakArano prabhAva kahevA mATe koI paNa samartha thaI zake tema nathI, tethI e maMtrane sarvajJa evA bhagavAna sAthe samAnatA dhAraNa karanAre kahyo che. yadIcched bhavadAvAgneH samucchedaM kSaNAdapi / smarettadApi maMtrasya varNasasakamAdimam // je manuSya bhavarUpI dAvAnaLane kSaNabharamAM nAza karI nAMkhavA Iche teNe rojitA eTalA 7 varNavALAsarva maMtromAM Adya maMtranuM smaraNa karyA karavuM. * arihaMta, sa-azarIrI (siddha) -AcArya, -adhyApaka, A-anagAraatithiH ema e pAMce padanA prathamAkSaro pAMca ja varNanA hovAthI avaNuM e paMcaparameSivAcaka maMtrAkSara che. Aho! Shrutgyanam Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aM ? ] zrI hemacaMdrAcArya prasAdIkRta maMtra pado paJcavarNa smare maMtraM karmanirghAtakaM tathA / varNamAlAJcitaM maMtraM dhyAyetsarvAbhayapradam // tema ja, kaNi kanA nAza karavA mATe no vidyAn e paMcAkSarI maMtranA pATha karavA ane sarva prakAranA bhayanA nAzane mATe abhaya ApanAra evA varNamAlA vibhUSita maMtranA jApa karavA. e maMtra A pramANe:---- [ 27 OM namo arhate kevaline paramayogine visphuraduruzukladhyAnAgninirdagdhakarmatrIjAya prAptAnantacatuSTAya saumyAya zAntAya maGgalavaradAya aSTAdazadoSarahitAya svAhA / A pramANe kevaLa namaskAra mahAmaMtranA akSarI, padmA ane vAkayeAnA saMcAjanathI anelA bhatrAmAMnA thADAka matra! AcArya zrI hemacaMdrasUrie mumukSuonA kalyANu arthe caiAgazAstramAM nikSipta karyo che. kaeN'ala-zabalanI kathA. AcAya hemaca`dre sUcavelI ka'ala-zabalanI kathA mahAvIra ciratra ane kalpasUtranI TIkA vageremAM ApelI che, jeneA sAra A pramANe cheH-- mathurA nagarImAM jinadAsa ane tenI patnI sAdhudAsI karIne eka parama dhArmika zrAvaka-zrAvikAnuM yugala rahetuM hatuM. temaNe pAMthamAM parigraha vratanA niyama lIdhA tyAre catuSpada jAtinuM kAi paNa prANI peAtAnA adhikAramAM na rAkhavuM evI pratijJA lIdhI. potAnA khAnapAnanA upayeAga mATe ghI-dUdha-dahI vagere je kAMi gArasa vastuonI jarUra hAya te te eka bhalI ane prAmANika bharavADaNa pAsethI sadA lIdhAM kare. haMmezanA vyavahArane lIdhe te zrAvikA ane bharavADaNune paraspara sArA snehabhAva baMdhAi gayA. eka vakhata bharavADaNune dhare kAilasAdi jevA utsava prasaMga AvyA. tyAre sAdhudAsI zrAvikAe peAtAnA gharamAMthI keTalIka sArI sArI vastue e bharavADaNune vAparavA mATe ApI tema ja bIjI paNa keTalIka sArI madata ApI. AthI, bharavADaNune tyAMtA utsava khUba dIpI nIkaLyeA. enA nAta-jAtanA tema ja sagAvAlA laoNkA utsavanA ThATha joi khUba rAjI rAjI thayA ane bharavADaNunA dharanI khUba praza'sA karavA lAgyA. bharavADaNu ane tenA pati e dharmiSTha daMpatIne atyaMta AbhAra mAnavA lAgyA ane petAne tyAM e atyaMta suMdara ane jAtavAna vAcharaDAM hatAM te zeThane bheTa ApavA mATe zeThane dhare lai gayA. zeThe kAi paNa jAtanA cApagA jIve nahi rAkhavAne niyama lIdhA heAvAthI te vAcharaDAMonI bheTa nahi svIkAravA mATe temane ghaNA samajAvyA paNa temaNe zeThanI vAta jarA paNa sAMbhaLI nahiM ane te aMte vAcharaDAMo mUkIne peAtAne dhare jatA rahyA. vAcharaDAo atyaMta maneAhara ane vhAla upajAve tevAM hatAM. tethI zeThANInA dilamAM temanA upara khUba vatsalabhAva thai AvyA. teNe manamAM vicAryuM ke jo A vAcharaDAMne pAchAM mAkalI daizuM teA khIcArAonI AkhI jIMdagI krANu jANe kevI jAtanA ko uThAvavAmAM ane bhAra vahana karavAmAM bhale ApaNe tyAM ja rahyAM. e vicArathI teNe temane rAkhI lIdhAM ane cAkhuM brAsa vagerethI temanuM pAlana karavA lAgI. nAnA bALakAnI vyatIta thaze. tethI tathA zuddha pANI Aho ! Shrutgyanam Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] jaina sAhitya saMzodhaka [aDa rU mAphaka e vAcharaDAMo zeThanA gharamAM Akho divasa kalela karyA kare ane zeTha-zeThANInI pAchaLa pAchaLa pharyA kare. nityanA sahavAsathI temanI lAgaNIo eTalI badhI keLavAI gaI hatI ke zeTha zeThANI jyAre sAmAyika pratikramaNa Adi karavA ekAMta sthAnamAM bese tyAre te paNa temanI pAse nizcala bhAve AvIne besI jAya. aSTamI caturdazI AdinA parva divasomAM jyAre teo daMpatI ekAzana upavAsAdinA niyama le ane bhojana vagere na kare to te divase te vAcharaDAo paNa ghAsa-pANI pIve nahi! Ama keTaleka samaya pasAra thayo ane vAcharaDAMo khUba haSTa-puSTa thaI moTAM dekhAvA lAgyAM. eka parva-mahotsavanA divase zeTha-zeThANI baMnee pauSadha vrata lIdhuM ane ekAta vAsamAM rahI Akho divasa svAdhyAya ane savicAranA ciMtanamAM tallIna banyAM. gAmanA bIjA bIjA leke ramatagamata ane mojamajAnA kAmamAM joDAyA. jinadAsa zeThane koI eka ajena gRhastha khAsa mitra hatA. te AvA ja kaI 2mata-gamatanA kAmamAM bhAga levA mATe nagarathI dUra AvelA koI sthAnamAM javA mATe taiyAra thayo. aneka nagarajano uMcI jAtanA baLado vagerethI jeDAelI suMdara gADIomAM besIne nagara bahAra javA lAgyA temane joIne e ajene gRhasthanuM, jinadAsa zeThane tyAM ucharatAM bALa vAcharaDAo tarapha dhyAna gayuM, zeTha poSa vratamAM ekAMte beThelA hovAthI, pUgyA karyA vagara e vAcharaDAone laI jaI teNe potAnI gADImAM jemAM ane pachI temAM besI bahAra pharavA nIkaLI paDayo. vAcha. raDAo zarIre te bahu puSTa dekhAtAM hatAM paNa koi divase gADI vagere vAhanamAM joDAelAM na hovAthI e bhAra teo kheMcI zakyAM nahi tema ja barAbara cAlI zakayAM paNa nahi. AthI gusse thaI te gRhastha e bALa-vatsAne khUba mAra mAyI ane atizaya trAsa ApyA. sAMja paDe jyAre e vatsAne jinadAsa zeThane tyAM pahoMcatAM karavAmAM AvyAM tyAre teo adhamuA jevI hAlatamAM pahoMcI gayAM hatAM. temanA zarIranAM sAMdhe sAdhAM tUTI gayAM hatAM ane mUrzita thaIne dharatI upara DhaLI paDayAM hatAM. sUryAsta thae zeTha zeThANI piSadha cheDI nIce AvyA ane vAcharaDAMonI AvI dazA joI bahu du:khI thayA. paNa have kAMI IlAja na hato. teo baMne vAcharaDIone Atazaya premabhAvathI bucakAravA lAgyA ane chellI ghaDIe teonAM prANa AvI pahoMcelA joI, temanI saddagatinI kAmanAthI namaskAra mahAmaMtrano zAMta pATha temanA kAna AgaLa uccAravA lAgyA. pitAnA mAtA-pitA jevA e dayALa pati-patnInA madhura zabdo sAMbhaLatA ghaDI baghaDI svasthapaNe paDayAM rahI sarala bhAve temaNe potAnAM zarIra choDayAM. e namaskAra maMtranA zAMta zravaNathI temanI lAgaNIo bahu ja zuddha banI gaI hatI ane tenA prabhAve teo marIne tarata nAgakumAra jAtinA deva thayA. pachI, e devabhavamAM, jyAre bhagavAna mahAvIra chaThThamasthAvasthAmAM nAvamAM besIne gaMgA nadI utaratA hatA ane sadaMSTa nAmane duSTa deva temanI nAvane nadImAM DubADavA prayatna karato hato, tyAre emaNe pitAnI divya zaktinA baLe e devano tiraskAra karI prabhu mahAvIra devanA upasarganuM nivAraNa karyuM hatuM. (juo, hemacaMdrAcArya viracita mahAvIra sarga. 3; tathA kalpasUtra TIkA vagere) Aho I Shrutgyanam Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] zrI hemacaMdrAcArya prasAdIkRta maMtra-pado [ 21 e namaskAra maMtranA prabhAva ane mAhAsyanA varNanamAM pUrvAcAryoe aneka kRtio upajAvelI che. namaskAra kaha5 nAmanI eka anirdiSTakartAnI kRti ghaNI jUnI maLI Ave che. emAM namasakAra maMtranA jUdAM judAM vaNe ane padonA saMyojanathI aneka prakAranI vidyAo ane maMtranI rasRSTi karavAmAM AvelI che ane teonA upayoga ane kAryonI vigata ApelI che. jinakIrtisUri nAmanA eka vidvAna saMvat 1457 mAM namaskAra stotra e nAme eka kRti karI che jemAM namaskAra maMtranA pAMca ane navapadanI AnupUrvI-anAnupUrvanI bhaMga paddhatine gaNitanI daSTie khUba vistAra kare che. e stavanI aMte e sUri kahe che ke - iya aNupuvippamuhe bhaMge sammaM viyANiuM jo u| bhAveNa guNai niccaM so siddhasuhAI pAvei // 26 // jaM chammAsiyavarisiyataveNa tivveNa jhijjhae pAvaM / namukkAra aNaNupuvIguNaNeNa tayaM khaNadhdeNa // 27 // jo guNai aNaNupuvIbhaMge sayalevi sAvahANa mnno| daDharosaveriehiM baddho vi sa muccae sigdhaM // 28 // eehiM abhimaMtiyavAseNaM sirisirivattamitteNa / sAiNi-bhUappamuhA nAsaMti khaNeNa sabagahA // 29 // anne vi uvasaggA rAyAiM bhayAiM duThTharogA ya / navapayaaNANupuvvI guNaNeNaM jati uvasAmaM // 30 // arthAta-A pramANe anupUrva pramukha bhaMgane je samyak rIte jANune bhAvapUrvaka je nitya gaNyAM kare to te siddhinAM sukha prApta karI zake. 26. je pApa cha mAsanA ane varasanA tapathI dUra thAya te pApa namaskAra maMtranI anAnupUva guNavAthI eka kSaNAddhamAM naSTa thaI zake. 27. sAvadhAna manavALo thaine je puruSa ananupUrvInA saghaLA bhAMgAonuM guNana kare to te vairIonA game tevA daDha baMdhanamAM paDele heya te paNa temAMthI zIdhra chuTakAro meLavI zake. 28. A maMtrapadethI abhimaMtrelA kevaLa zrIpatranA vAsathI ja zAkinI Adi bhUta-preta ane sarva graho kSaNabharamAM nAzI jAya che. ra0 rAjyabhaya ke duSTaroga Adi je kAMI bIjA paNa upasargo heya te A navapadanuM anAnupUvInI rIte guNana karavAthI upazAMta thaI jAya che. 30. Aho! Shrutgyanam Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] jaina sAhitya saMzodhaka jinamANikayasUri ziSya paMDita vinayasamudragaNunA ziSya guNaratna nAmanA munie saMskRtamAM no madiMtALa e padanA judI judI jAtanA 110 artha karyA che jemAM 14 svapana ane 9 graha vagerenA athI paNa ghaTADayA che. A namaskAra mahAmaMtramAM 9 pada, 8 saM56, ane 68 akSara AvelA che. graMthatamAM A mahAmaMtranA mAhAsyanuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke - navakAraikakkhara pAvaM pheDei satta ayarANa / pannAsaM ca paeNaM sAgarapaNasayasamaggeNaM // jo guNai lakkhamegaM pUei vihIi jiNanamukkAraM / titthayaranAmagoaM so baMdhai natthi saMdeho // aTeva aTThasaya aTThasahassa aTTalakkha ahakoDI u| jo guNai bhattijutto so pAvai sAsayaM ThANaM // arthAta- bhAvapUrvaka smarelA] namaskAra maMtrane eka akSara sAta sAgaropama jeTalA kALanA pApa nAza kare che, eka pada pacAsa sAgaropama kALanA pApa nAza kare che ane A maMtra pAMcaso sAgaropama kALanA pApone nAza kare che. je manuSya vidhipUrvaka jinanA pUjana sAthe eka lAkha namaskArano jApa kare te nizcayathI tIrthakara nAma gotranuM puNya upArjana karI zake. vaLI, je manuSya ATha koDa, ATha lAkha, ATha hajAra, AThasene AThavAra, bhaktipUrvaka A maMtranuM guNana karI zake te zAzvatapadane prApta karI zake. namaskAra maMtranA samaraNanA prabhAve ahika ane pAralaukika sukhanI prApti karanAra puruSonAM aneka daSTAMta Avazyaka sUtranA vyAkhyA graMthe vageremAM ApavAmAM AvyAM hoya che. jijJAsuoe te te graMthe joI levA. Aho ! Shrutgyanam Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? ] phArasI bhASAmA RSabhadeva stavana [22 zrI jinaprabhasUrikRta phArasI bhASAmAM RSabhadeva stavana A nIce ApeluM stavana jaina sAhityamAM eka navI vastu che. jaina graMthakAroe bhAratavarSanI saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hiMdI, gujarAtI, paMjAbI, kAnaDI, tAmiLa, telugu vagere Arya ane draviDIya bhASAomAMnI ghaNIka bhASAomAM pitAnI aneka kRtio karelI che te te suvidita ja che; paNa phArasI jevI svecchanI bhASAmAM paNa jainAcAryoe kAMI racanA karI haze enI kalpanA mane A stavana joyAM pahelAM thaI zake tema na hatI. jagaddagurU zrIhIravijayasUrinA ziSyo akabara bAdazAhanA darabAramAM vizeSapaNe rahyA hatA tethI temane bAdazAhAtanI rAjabhASAno sAre paricaya thayo hovo joIe e dekhItuM che ane tenA purAvAo paNa tapAsa karatAM maLI Ave tema che. bhaktAmara stavananI TIkAmAM ke bIje kayAe mArA vAMcavAmAM AveluM che ke siddhicaMdra paMDita phArasI bhASA jANatA hatA. paNa e vidravAne phArasI bhASAmAM kAMI racanA paNa karI hatI ke kema tene purA adyApi mArI jANamAM Avyo nathI. paNa prastuta stavana te eka rIte ghaNuM jUnuM kahevAya. kAraNa ke AnA kartA zrIjinaprabhasUri 14mA saikAmAM thaelA che. teo alA-ud-dInane jamAnAnA che. dilhI ane tenA AsapAsanA pradezamAM te ghaNe samaya vicaryA hoya ema temanA saMbaMdhe maLI AvatI hakIkata UparathI samajAya che. alA-ud-dIna pachI dillInI gAdie AvanAra mahamUdazAha bAdazAhanA darabAramAM te sUrivara jatA AvatA hatA ane e bAdazAhane pitAnI camatkRtio batAvI enI jana dharma tarapha kAMIka sahAnubhUti meLavI, musalamAnA hAthe thatA jaina maMdiranA nAzane keTaleka aMze aTakAvavAmAM temaNe saphaLatA meLavI hatI. A vigata jotAM, temane phArasI bhASAne paricaya thAya ane temAM kutuhalanI khAtara AvI prabhustuti banAvavA prerAya te prasaMga prApta che. jinaprabhasUri samartha vidvAna hatA e vAta to temanA banAvelA vividhatIrtharAja, viSika, sarasa jiauthI, mATI vagere je keTalAka graMtho maLI Ave che te uparathI jaNAI Ave che. e graMtha uparAMta, saMskRta prAkRta bhASAmAM temaNe aneka stuti-stotre racelAM che, jemAMnAM keTalAMka prakaTa thaelAM ane keTalAMka apraTa rahelAM daSTigocara thAya che. ema saMbhaLAya che ke jinaprabhasUrine prabhustutio racavAno eka prakArane jANe niyama ja hoya tema prati divasa teo keI ne koI nAnI moTI prabhustutinI racanA karatA tyAre ja teo mukhamAM kaI vastu letA. kahevAya che ke A niyamane laIne temaNe prAyaH 700 jeTalI stutio vagerenI racanA karI hatI. jinaprabhasUrinI AvI utkaTa prabhubhaktie, phArasI jevI Aho! Shrutgyanam Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ]. jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 svecchabhASAne paNa bhagavAna rASabhadevanI stutidvArA pavitra karI tene jANe jenamunionA mukhamAM pravezavAne, jaina maMdiramAM belavAne, ane jenagraMtha bhaMDAramAM sthAna pAmavAno hakaka-paravAne karI Ape. nahiM te va cArja marvi gALaH daktif A jAtanA yAvanI bhASA na besavA mATe sakhta rIte karI rAkhelA rUDhIpaSaka ziSTa niyamano bhaMga karavAne anya prasaMga te maLa ja kaThiNa hate. kharekhara bhASAviSayaka jaina vidvAnanuM udAra AcaraNa AkhI hiMduprajAne anukaraNa karavA lAyaka hatuM. jenAcAryoe brAhmaNanI mAphaka keIpaNa bhASAnI avagaNanA karI nathI tema ja keIpaNa bhASAbhASI samakSajanane mATe jJAnanAM dvAra baMdha rAkhyAM nathI. eTaluM ja nahiM paNa aneka ati sAmAnya bhASAone, potAnI pratibhAvALI kRtiothI alaMkRta karI, jenasaMtee ucca ane pragatizIla bhASAomAM sthAna meLavavAnI adhikAriNI banAvI dIdhI che. vartamAna AryaprajA hiMdI, gUjarAtI, marAThI, baMgALI ane paMjAbI vagere je deza bhASAo dvArA pitAne jIvita vyavahAra calAvI rahI che te bhASAonI mULajananI prA. cIna prAkRtane je jaina vidvAne e na piSI hita te Aje ApaNA nikaTa-pUrvajonI prayavANIne bhasmAvazeSa paNa ApaNe na meLavI zakyA hota. ApaNuM pUrvajonI mAtRbhASAne amara banAvavAne saMpUrNa zreya jaina graMthakArene ja che. astu. jema, prAcIna vastuonA saMgraha sthAnamAM durlabhya jaNAtI koI vastu vadhAre mahatvanI ane vizeSa dhyAna kheMcavA lAyaka hoya che tema jana stavana, stuti, stotro AdinA saMgrahamAM A stavana paNa vadhAre mahatvanuM ane vizeSa vastu jevuM che. A stavananuM mULa pAnuM pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAjanA bhaMDAramAMthI maLI AvyuM che. e pAnuM, jema enI aMte lakheluM che. paM. lAvaNyasamudra gaNinA ziSya paM. udayasamudra gaNie lakhyuM hatuM. pAnuM paMcapAThInA rUpamAM lakheluM che. eTale ke vacce mULa stavana lakheluM che ane AsapAsa tathA Upara nIce ema cAre bAjue TIkA lakhelI che. TIkAnI aMta paM. lAvaNyasamudramaNinuM ja nAma che tethI ema lAge che ke prathama mULa stavana paM. lAvaNyasamudranA ziSya udayasamudra lakhI lIdhuM hatuM ane pachI te upara TIkA temanA gurue lakhI dIdhI hatI. lakhyAnI sAla je ke che nahiM tethI paM. lAvaNyasamudrane samaya jANI zakavAnuM banyuM nahiM; paNa akSaranuM vaLaNa ane pAnAnI sthiti jotAM te 17mA saikAthI arvAcIna te nahIM hoya tema lAge che A stavanamAM phArasI, arabI ne dezI-apabhraMza e traNa bhASAnA zabdone praga thaelA che ema e stavananI saMskRta TippaNI lakhanAranuM kathana che ane te barAbara che. kAmu (kaDI 3 che), chaDiya (kaDI 6), jima (kaDI 10), vagere zabdo apabhraMzagUjarAtI che ane bIjA phArasI-ArabI che. e phArasI-ArabI zabdane paNa svabhASAnA pratyaya lagADI ardha dezI jevA banAvI levAmAM AvyA che. dAkhalA tarIke khidamata, rahamAna, salAma, harAma, jAnavara vagere zabane badale khatamatha (kaDI 3), rahamANu (kaDI 5), Aho! Shrutgyanam Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23 ? ] phArasI bhASAmAM RSabhadeva stavana salAmu, harAmu (kaDI 7), jAnUu (kaDI 8) ityAdirUpamAM lakhelA zabdo lai zakAya. vaLI keTalAka zabda te evA paNa che ke je Aje gUjarAtI bhASAmAM khUba pracAra pAmelA heI jANe gujarAtInA ja rUDha zabda na hoya tevA lAge che. udAharaNa tarIke, hakIkata, destI (kaDI 2), khudA (kaDI 3), pharamAna (kaDI 5), jaMga (kaDI 6), agara (kaDI 7), vagere zabdo ApaNane to atiparicita hoI te videzI che ema bhAsa paNa the kaThiNa che. paNa jinaprabhasUrinA jamAnAmAM-AjathI 6 se varSa pahelAnA vakhatamAM-te ApazuM lokene A zabdone na ja paricaya thatuM hatuM tethI te vakhate te A zabda zuddha phArasI-ArabI bhASAnA ja zabdo tarIke spaSTapaNe oLakhAya ane gaNAya e samajAya tevuM che. jinaprabhasUrinI A kRtine phArasI bhASAnI keI zuddha kRti tarIke te ApaNe na ja gaNI zakIe. kAraNa ke emAM kAMI e bhASA viSayaka pAMDityanuM sUcana te jarAe che ja nahi, paNa kutuhalatpAdaka kRti tarIkenuM enuM sthAna ApaNA stavanAdi saMgrahamAM avazya rAkhavA lAyaka che. phArasI-ArabI-gUjarAtI bhASAnI kAcI khIcaDI jevI A eka vastu che, evI upamA ApIe to te barAbara baMdha besatI jaNAze. agara, dezI Ide rUpa sataranA derAmAM zIkhAu mALIe jema tema guMthelI phArasI-ArabI-apabhraMza zabdarUpa gulAba, magarA ane caMpAnA phulanI A che, eka mALA ema paNa A stutine kahI zakIe te te paNa cagya lekhAze. A stutinI kula 11 kaDIo che, jemAM pahelI be kaDIo gAthA chaMdamAM banAvelI che. pachInI 6 kaDIo duhA chaMdamAM, ane te pachInI eka kaDI catuSpadI eTale caupAI chaMdamAM banAvelI che. 10 mI kaDInuM chaMda barAbara oLakhAtuM nathI. chellI kaDI iMdravajA chaMdanI che. vAMcakenA jJAnanI khAtara A stavanane sarala gUjarAtI sAra ahiM ApI de ThIka thaI paDaze. 1. he pUjya! huM tAre sevakanekara chuM ane tuM pRthvI pati jevo mAro svAmI che. tuM te jagatanA badhA lokone jANe che oLakhe che to pachI mane zA mATe lAMbA samayathI saMbhArato nathI ? 2. jagatamAM, eka be traNa cAra pAMca cha sAta ATha nava ke daza je kAMI tArI sAthe mitrI dharAvanArA, nAre che te ja guNavAna ane sAdhu puruSa che. 3. he svAmina ! amArI sevA-bhakti tarapha jarAtarA paNa che ane mAsa, divasa, rAtrI ke chevaTe eka prahara paNa AvIne amArA dilamAM nivAsa kara. 4. he prabhu! tuM ja mArI mAtA, mAre pitA ane bhAI che. tane choDIne bIjA koInI sAthe mAre kazuM kAma nathI. Aho! Shrutgyanam Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 5. he prabhu! tuMja mahamUda-viSNu che, tUja IbrAhIma-brahyA che ane TUMja rahemAna mahezvara che. sarva deva te tuM ja che. tuMja paMDita che, ane huM tAro lahIo chuM. tethI tuM mane tAruM pharamAna lakhavA Apa. 6. he duniyAnA jaMga-jhaghaDAthI para thaelA mAlika! je tArA pharamAna pramANe nathI vartate te dukhamAMthI chUTavAne nathI ane sukha, saubhAgya, ane sahAyatA meLava vAne nathI. 7. he prabhu! mArA namaskArane laIne tUje tuSTamAna na thAya ane mane je kaI ba kSIsa na Ape te pachI e mAre karela namaskAra harAma-vyartha nahi thaI jAya? 8. he prabhu! je manuSya janAvarone-pazuone mAre che te svargamAM nahi jAya paNa cekasa rIte te dekhamAM-narkamAM ja jAya che, tethI tAre je sevaka che te koI jIvane mArate nathI. 9. A nakSatra, A tArIkha, A sAla, A ghaDI, A prabhAtaH badhI vastuo Aje mArA mATe saphaLa thaI che kAraNa ke emAM meM mArI be AMkhothI tArA dIdAranAM darzana karyo che. basa, mArAM badhAM kAma pUrAM thayAM che. je tane nathI namatA te matsya, UMTa, gAya, baLada, sUara, citrA, haraNa, bIlADI, maraghaDA, vAgha, bheMsa, kAgaDA, mAkhI, kAbara, sarpa, bAja, rIMcha, mora, ghaLI, tIDa, mAkaDa, cAMcaDa, kutarA, bataka, bakarA, mUSaka Adi tiryaMcanI-pazu, pakSanI nimAM; tema ja camAra, citArA, darajI, senAra hajAma ke strIAdinI nIca manuSyajAtimAM pedA thAya che. he jina! tArI pAse zahara, gAma, deza, sonuM, agara, kasturI, kapura, khAMDa, selaDI Adi evI kaI sArI narasI vastunI yAcanA nathI karatA. tuM tAro baM dAna-sevakane eka mAtra nyAya bharelI mitrI Apa-arthAta A sevakane tuM tArI mitratAnI bakSIsa Apa, eTaluM ja huM tane vinavuM chuM. 11. zrI RSabhadeva stavana allAlAhi turAhaM kImvaru sahiyAnu tuM marA pvAda / dunIyaka samedAnai busmArai budha cirA najhaM // 1 // yeke dosi jihAri paMcya zasa llya hasta no ya daha / dAnisimaMda hakIkata Akilu teyasu turA dostI // 2 // AnimAni khatamathu khudA bistavi kiMci vivIni / mAhu roju so jAmu murA ye kuya dilu binisIni // 3 // Aho! Shrutgyanam Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] phArasI bhASAmAM RSabhadeva stavana ____[25 tuM mAdara tuM phidara budha tuM brAdara tuM Asu / nesi viheliya taI avari bIje morai kAmu // 4 // mahamada mAlima maMtarA ibrAhima rahamANu / ihaM turA kutAbIA medihi mukyalpharamANu // 5 // pharamUda turA ju mekunai mecInai na sudhNg| khosu zalAmatha Adatanu arjadi choDiya yaMga // 6 // sAdi na khasmi navA agara taM kuya turA salAmu / baMdi palAta su me dihai vAsai na hara harAmu // 7 // jAnUuru yo mekusai midihadi so na vihasti / buciruka billai dojakhI dhaMga bahuta tamu hasti // 8 // astArAM terIkhu badAnu sAle sAte dIga sarAnu / cismadIdayaM budha rU turA bUdI kAra saU basa marA // 9 // mAhI usturu gAu gAunara khU [ga] plNgo| AhU muravA murugu seru gAmesi kalAgo / magasa sitAraka mAru bAju gAvasu taausg| Uyajaku makhallu katAnu khaikha sagu bata buja mUsaga / dujakha usAra nakAsu jani darajI u jarI hajAmu / te vAsaI jima mekunaI sirijina turA salAmu // 10 // zaharu diha ulAtu chatru khAphUra Udu misiki jaru navAtu pvAda rojI darAsa / kasaba pisi turA iM no sarA mekhuhAi risaha hathamu dostI vaMdine medihIti // 11 // / iti zrIjinaprabhasUrikRta-pArasIbhASayA zrIRSabhadevastavanaM samAptamiti / paM0 lAvaNyasamudragaNiziSya udayasamudragaNi likhitaM / cha / cha / Aho! Shrutgyanam Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 . saMskRta vyAkhyA 1. allAllA. he pUjya ! tavAhaM karmakaraH / tvaM ca pRthivIpatirmama svAmI / vasudhAlokAn jAnAsi / he deva ! cirA kasmAt asmAna saMbhAlayasi / yatastvaM medinI sarvAmapi betsi, tato mAM duHkhinaM kathaM] na vetsItyarthaH / 2. eko dvau trayazcatvAraH paMca SaT sapta aSTau nava daza vA te eva narA guNino madhyasthAH sAdhavo yeSAM tvadIyA maitrI / ko'rthaH eko vA dvau vA yAvat daza vA ta eva guNino yeSAM tvayyanurAgo nApare / gAthAdvayaM / 3. he svAmin ! asmadIyAM bhaktiM kiMcit alpamAtrAM zRNu Alokaya / vijJaptikA zRNu vinayaM ca vilokaya ityarthaH / mAsaM divasaM rAtri yAma ekamapi mama dilu hRdaye vinasinI upaviza ityarthaH // khatamathubhaktiryathA-- *AlovomasuAraduH khatamathurbhaktiH surAgAyanaM / nRtyaM syAdrasakurnayazca hathamu rUDhistadA kAidA / anyAyopi harAmu sogatiratho divyAdikA jUmalA saMghAtasya sa yAtanihoraka iti syAdvakrayaH vyodhvanI // 4. tvaM....mAtA tvaM vimucya apareNa bIje kimapi mama kArya nemi nAstItyarthaH / 5. tvaM mahamado viSNuH, IbrAhimo brahmA, rahamAno mahezvaraH, tvameva / atha rahatyAge iti caurAdiko vikalpe naMto dhAtuH / rahati rAgadveSau tyajatItyevaM zaktaH / zaktivayastAcchIlye iti zAnaD / AnmoMta Ane motaH Natve kRte rahamANa iti rUpaM / sarvapi devAstvameva / mAlimaH paMDito mama tvaM / ihaM eSo'haM, turA tava kutAbIA lekhazAlikaH / me medihi mama phuramANa AdezaM dehI, kiMkaravANi ahaM / paMDito hi ziSyasyAdezaM dadAtIti bhAvaH / 6. pharamUda turA tava AdiSTaM yo mekunai karoti, sadhaMga duHkhAni na mecInai na cuMTayet / khosaM sukhaM, zalAmatha kuzalaM, Adata sAhAyyaM, nu navyaM, arjadi labhate / kathaMbhUtaH choDiyayaMgaH muktakalaha iti saMbodhanaM gatadveSa iti bhAvaH / 7. sAditi tuSTo na vA meti / agara yadyapi, tvaM kuya kApi, turA salAmu tava namaskAraH, vaMditti IdRzaH / kiM ca, palAta rAjaprasAdaH, sa madihai dadAti / hara iti pratyarthe tvAM pratinamaskAro I & TIppaNukAre A padya kaI kaSa graMthamAMthI ahiM ApeluM che. AmAnA zabdono khayAla barAbara nathI Avato. paNa A padya uparathI e vAta jaNAya che ke AgaLanA vakhatamAM phArasI ane saMskRta ema dvibhASAkASa ApaNuM vidvAnoe banAvyA hatA. Aho ! Shrutgyanam Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] phArasI bhASAmAM RSabhadeva stavana [27 harAmu vyarthaM, nivAsai na bhavati / ko'rthaH yadi na tuSTo na ruSTo'si tatastava namaskAro rAjaprasAda kathaM dadAti, kathaM vyartho na syAdityarthaH / 8. jAnUuru tti jIvAn , yo mekusai haMti, sa vihAsti svarga, na midihadi na prApsyati / kiM tu billa iti nizcitaM, buciruka sthUlAni, dojakhIdhaMga narakaduHkhAni prabhUtAni, tasya hasti bhavati / ataeva tava sevako jaMtUnna haMtItyarthaH / dUhaka SaTkaM / 9. astArA nakSatraM, terIkhu tithiH, cha, (ba) iti bhAvAvizeSe, dAtu zarIraM, sAle saMvatsaraH, sAte ghaTikA, dIga prabhAtaM, nu vAkyAlaMkAre / sarAta (bha?) yyaM etAni sthAnAni, bhavyAni adya mama jAtAni, ye yataH, cisma netradvayana, turA tava rU mukhaM dIda dRSTaM, kAra prayojanAni, sau sarvANi kAryANi saMpUrNAni babhudhuriti bhAvArthaH / catuSpadI chandaH / dIda iti vilokitaM / tathA ca-- AdiSTAM pharamu iti vastulikhitaM gRlpha~ gRhItaM nataM ralpha dIda vilokitaH parihRtaM histuM juDA yojitaM / dattaM dAda tiSIdamadhya caTitaM jadaM yadabhyAhitaM guphta kRtaM ca kartu tadaho bhagnaM ca iskistayaM // 10. mahI matsyaH, usturu udhaH, gAu gauH, gAunara balIvardaH, khUga zUkaraH, palaMgazcatrakA, AhU kRSNasAraH, guruvA mArjAraH, muruga kurkuTara, seru vyAghraH, grAmesi mahiSI, kulaga kAkaH, magasa makSikAH, sitArikA kAbariH, mAru pannagaH, vAyu (bAju) zyenaH, gAvasu RkSuH, tAUsaga mayUraH, U. yajaku gRhagodhIkA, makhalu tIDa, kutAna matkuNaH, khayakha caMcaTaH, sagu zvA, bata haMsaH, buja ajA, mUsaga mUSakAH, etaiH zabdaiH tiryaMcA pratipAditAH / sAMprataM, kumAnuSayonayaH-dUrjayau khausAra carkA (carma ? ) kAraH, nakAsu citrakAraH, jani mahilA, darajIu sUcikaH, jarI suvarNakAra:, hajAma nApita ityAdi anyA api vikRtijAtayo graahyaaH| jAtigrahaNe tajjAtIyasyApi grahaNamiti vacanAt / he jina ! te vAsaiM bhavaMti ye tava namaskAra [na] kurvati / ko'rthaH-tava namaskAramakRtvA tiryagyonau pUrvoktasvarUpeSu sattveSu kumAnuSatve ca jIvA utpadyaMta iti bhAvaH / 11. zaharu pattanaM, diha grAmaH, ulAta dezaH, chatru chatra, chatra grahaNAt rAjyaM jJeyaM / khApUra karpUra, Udu aguruH, misaki kasturI, jaru suvarNaM, navAtu zarkarA, vAMda svAmin , rojI vibhUtiH, darAsa vistIrNaH, kasava IkSuH, pimi (si ?) pArzva, turA tava, iM eSa mallakSaNo janaH / no naiva, zarAbhajja pUrvoktaM vastujAtaM, meSuhII yAceta, kiMtu he RSabha hathamu nyAyaM, dostI sarvasyApi maitrI baMdina iyadeva tvaM me dahIti deyAH / ko'rthaH ahaM a [nya ] t kimapi na yAce kiMtu tvaM mama nyAyaM maitrImeva deyA iti bhaavaarthH| _asmiMstavane kvacit pArasI kvacit ArabbI kvacidapabhraMzo jJeyaH / turA marA iti sarvatra saMbaMdhe saMpradAne ca jJAtavyaM / tathA ca kurAnakAra: Aho I Shrutgyanam Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ vaMka ph ajaivya tvayA dAnasaMbaMdha saMpradAyayoH / rA sarvatra prayujyetAnyatra vAcyaM sU rUpataH // Ani mAni asmadIyaM kiM ci kiyaccaM dirIdRzaM / cunI hamacunIn tAdRk vaMdinaM iyadeva ca // cIje kimapi ityAdi kurAnoktaM lakSaNaM sarvatra vijJeyaM saMpradAyAcca / iti zrI RSabhadeva stavanaM saTIkamidamalo / zrI jinaprabhasUrikRtiriyaM / // paM0 lAvaNyasamudragaNi najArAgrAme || NOPLE REMIEREKNINGSVE Timpa Nu A stavanamAM je phArasI ArakhI zabdo ApelA che te apabhraSTarUpamAM che. kArachu ke eenAM zuddharUpa ane zuddha uccAratA je e bhASAonA pUrA paDita hAya te ja jANI-karI zake. karNopakarNathI sAMbhaLIne koi paNa bhASAnuM zuddha jJAna thaI zakatu N nathI. ejJAna mATe teA te bhASAnAM vyAkaraNa, kASa ane sAhityagraMthAnA khAsa abhyAsa thavA joie, kevaLa kAI bhASA khelanArA leAkeAnA upalaka paricayathI jANI lIdhelI ane kopakarNa sAMbhaLI lIdhelI bhASA yathArtharUpamAM avagata thai zakatI nathI. e rIte je bhASAnuM jJAna thAya che te prAyaH apabhraSTa svarUpanuM hoya che. jinaprabhasUrinuM phArasIArakhI bhASAnA zabdonuM jJAna paNa arthAt ja AvA ja svarUpanuM hovuM joIe. kAraNa ke je zabda prayAge A stavanamAM karelA che te pAtAnA mULasvarUpa karatAM vilakSaNu rUpamAM ja STigocara thAya che. je rUpamAM e zabdo A stanamAM geAThavelA che te rUpamAM tA e bhAgye ja, e bhASAnA abhyAsIne ALakhAya tema che. A stavana upara saMskRta TippaNa ApeluM che. te jo na hAta teA A stavananA bhAvArtha samajavA paNa kaThaNa thaI paData. paraMtu saMskRta TippaNumAM ApelA e apabhraSTa zabdonA sa MskRta pocAnA lIdhe enuM mULa svarUpa jANI levAmAM sArI mannata maLe che. ane e madatanA ceAge, jeTalA zabdonAM yathArtha svarUpa samajI zakAya teTalAM samajI levA ame purAtattva madiranI samitinA sabhya adhyApaka zrI nadavI, jeeka phArasI-ArakhInA pUrA pa'Dita che, temanI pAse keTalAka prayAsa karyAM hatA. e prayAsanA pariNAme je zabdo kharAkhara samajAyA te badhA zuddha rUpamAM A nIce ApIe chIe, je keTalAka zabdo kharAkhara nathI samajAthA, tenI AgaLa (?) AvAM zaMkAcinhA mUkayAM che, badhA zabdA DIvAra lIdhA che. 1. allAllAhi--allAha illAhI, mArA izvara turA, tArA agara tane. kIsvaru (!) sahiyAnu--zAhajahAn athavA zAhAna, jagattnA mAlika, marA, mArA agara mane, cirA, zA mATe, khvAMda-khAviMda, svAmI, Aho ! Shrutgyanam Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ? ] 1. 3. 4. 5. 6. 7. .. phArasI bhASAmAM RSabhadeva stavana [ 21 cekeyaka, eka. do, e. si"se, traNa. jihAri-cahAra, cyAra. pathya-paja, pAMca. zasa, cha. laya ( ? hata) sAMta. hasta, AThe. nAya-nAha, nava. daha, isa. dAnisimaTTha-dAnizamada, buddhimAna, hakIkata, hakIgata, Ali-Akila, hAMsiAra. dostI, mitratA. 9. AnimAni~man, te mAraze. khatamathu-khIdamata, sevA. vistavi--bizvavi, sAMbhaLe. biSIni-mimI, jIe. mAhu mAha, mahina. rAjI-rAja, divasa. sA-zakha, rAtra. jAma (saMskRta yAma ?), murA, mArA. dila-dila, hRdaya. binisI-esa. sAdara, mAtA. phadara-pittara, pitA. zrAdara, bhAi. Asu-Ama, sa nesi-nesta, nahi. mahamada-mahamUda, izvara. mAlima-muaTThIma, ustAda-zikSaka. kutAkhI-kAtima, lakhanAra. madihi-midadeha, mane Apa mukayala-myakavAla, kaheluM. pharamANupharamAna, AjJA. pharamUdraturA, tAruM kaheluM. methunai-meni, nakaravuM. mecInaI (?), sudhanana khadhaMga, tIra, jakhama. khAsu-khuza, sukha. zalAmatha-salAmata. Adata. adi ( a ? ), ya'gajaga, laDAi. sAhizAdI, khuzI, khastrI, duzmanAvaTa. phruTa, kAI. maMdi-madina, AvuM. khalAta-khalata, bheTa. vAsada-khAsada, thavuM. harAmuhurAma, vyartha. jAnU jAnavara, pazu. ekasai-mikuzI, mAravuM. mihidimidadeha, meLavavuM. vihasti-behasta, sva. bhuciru', khujI, mATA. billaI-bala, malake, hasti, hayAtI. astArAM-sitArA, tArA. terIkhu-tArIkha, tithi. badAnu-madana, zarIra. sAthe-sAla, varSa. sAte sAata, ghaDI. cimmadIdaya -camadIda, jovuM. khUdI, thavuM. kAra, kAma. 10. mAhI, mAluM. usturu-uzkara, uMTa. gAu--gAya. gAunara-gaura, khaLada. khUzukhATT, suara. palaMgA-palaMga, citrA. ADuM haraNa, gurumA-gurakha,, khIlADI. muruga, maradhu. seru-zera, vAgha. gAmesi-gArmeza, bheMsa. phulaga-kalALa, kAgaDo. gagna-mAMgI, sitAraka (?), mAru-mAruM, sarpa, mAjI--mAja. gAmasu (?), tAusaga-tAusa, mAra, makhalu, sa` jIvadhArI vastu. sagu-samU kutarUM, aMta, haMsa, bhuja, makarI. mUsaLa-mUsa, udara. 6-6, tItara. nakAsu-nAza, citrakAra. 11. zaharu-zahera, nagara. diha; gAma. jJAta-vilAyata, deza. khAkUra-kApUra, kapUra. Udu-Uda, agara. misi-imiNUka, kastUrI. jara, sonuM, navAtu nakhAta, sAkara. darAsa-darAjha, phelAeluM. kasaba-kasma, sAkara, i, A. sara!-zaraha, sava. cekhuhAImikhvAhI, cahAvuM. Aho ! Shrutgyanam Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 zvetAbara saMpradAyanA 84 gaccha vetAMbara saMpradAyanA tyAgI varganA jUnA 84 gaccha kahevAya che. Aje to e gacchomAMnA ghaNA kharA gaccha lupta thaI gayA che ane tapAgaccha, kharataragaccha, pAyacaMda ga7, aMcalagaccha, huMkAgaccha, kamalAgacchA evA 5-6 Adhunika gonAM nAma ja jevA sAMbhaLavAmAM Ave che. paNa base traNa varSa pahelAM e jUnA gacchamAMnA ghaNA kharA hayAta hatA, ane dareka ga7nA yatio ane zrAvake vidyamAna hatA. navA gomAM tapAgaccha ane kharataragaccha e be go ghaNA moTA ane prabhAvazAlI hatA. e gacchanI pAchI avAMtara zAkhAo paNa hatI jemAM tapAgacchanI 18 ane kharataragacchanI 11 te prasiddha kahevAtI. A baMne gacchanA yationI saMkhyA hajArothI ane zrAvakonI saMkhyA lAkhothI gaNAtI. akabara bAdazAhanA vakhatamAM tapAgacchanA pratApI AcArya jagaddaguru zrIhIravijayasUrinI-ekalAnI ja AjJAmAM pravatanArA prAya: be hajAra yatio hatA, ane tapAgacchanA ja bIjA bIjA AcAryonA ziSyo vaLI teTalAja judA haze. e ja vakhatanA khatara gacchanA AcArya zrIjinacaMdrasUrinA AjJAnuyAyI yationI saMkhyA paNa teTalI ja moTI hatI. krame krame A gacchanA yativarganI saMkhyA ghaTatI gaI ane Aje to mAtra nAmanI ja saMkhyA bAkI rahI che. jyAre AvA mahAna ganI A sthiti thaI che tyAre bIjA nAnA gacchanI to hayAtI paNa kayAMthI hoya. have te e badhA go aitihAsika smaraNanI vastu rahI gaI che ane tethI emanAM nAmo meLavavA ane prasiddha karavAM e saMzodhananuM kArya thaI gayuM che. A nIce 84 gacchonAM nAmanI be yAdIo ApavAmAM Ave che. A yAdIo be judAM pAnAmAMthI utArI lIdhI che. baMne pAnAM lagabhaga 150 varSa jeTalAM jUnAM che. eka pAnuM saM. 1831 mAM lakheluM, pUnAnA graMtha saMgrahamAM che. bIjuM pAnuM saM. 1839 mAM lakheluM hoya tema lAge che. kAraNa ke e pAnAnI bIjI bAjue, 1839 nA mAgasara vadI 11 nA divase keIe siddhAcaLajInI yAtrA karatI vakhate e girirAja upara keTalAM daherAM ane temAM keTalI jinapratimAo virAjamAna che tenI neMdha karelI che. (A nedha adhurI che paNa upagI che tethI e paNa AgaLa upara jUdI ApavAmAM Avaze.) A bane yAdIomAMnAM nAmeAmAM kAMIka pheraphAra ane zuddhAzuddhI jaNAya che tethI baMne sarakhI lAInamAM ahIM ApI che. bIjA bIjA pAnAomAM A yAdI kAMIka bIjI rIte lakhelI paNa maLI Ave che tethI te paNa yathAvAze saMgrahanI khAtara AgaLanA aMkamAM prakaTa karavAmAM Avaze. Aho ! Shrutgyanam Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] zvetAMbara saMpradAyanA 84 gaccha // 84 gaccha nAma likhyate // 1 prathama osavAla gaccha 2 jIrAulA gaccha 3 vaDa gaccha 4 pUnamIyA 5 gaMgesarA gaccha 6 koraMDIyA gaccha 7 AnapurA gaccha 8 bharuacchA gaccha 9 uDhavIyA gaccha 10 gUyAuA gaccha 12 DekAuA gaccha 12 bhInamAlA gaccha 13 muhaDAsIyA gaccha 14 dAsakhyA gaccha 15 gacchapAla gaccha 16 ghoSAvAla gaccha 17 magaoyA gaccha 18 brahmaNIyA gaccha 19 jAlorA gaccha 20 bokaDIyA gaccha 21 mujhAhaDA gaccha 22 citoDA gaccha 23 sAcorA gaccha 24 kucaDIyA gaccha 25 siddhatIyA gaccha 26 rAmaseNIyA gaccha 27 AgamIyA gaccha 28 maladhAra gaccha 29 bhAvarAjIyA gaccha 30 palIvAla gaccha 31 koraMDavAlA gaccha 32 nAgadikA gaccha 33 dharmaghoSA gaccha 34 nAgorA gaccha 1 UsavAla gaccha. 2 jIrAvalA gaccha 3 vaDa gaccha 4 cItrAvALa gaccha 5 vegasarA gaccha 3 koraMTIo gaccha 7 bharuacA gaccha 8 Atasa gaccha 9 uDhaviA gaccha 10 gudavIA gaccha 11 dakoDiyA gaccha 12 bhInamAlIA gaccha 13 muDAsIA gaccha 14 dAsaviA gaccha 15 gacchapAlA gaccha 16 ghoSavAla gaccha 17 maMgoDIo gaccha 18 brAhmaNIA gaccha 19 jAlorA gaccha 20 bokaDIA gaccha 21 muDAhaDA gaccha 22 cItroDA gaccha 23 sAcorA gaccha 24 bUcaDIA gaccha 25 rAmaseNIA 26 sidhatIA 27 AgamIA 28 mAladhArI gaccha 29 bhAvarAjIA 30 koraMDavAla 31 nAgedarA 32 dharmadhoSa gaccha 33 nAgorI gaccha 34 ucItavAla Aho I Shrutgyanam Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 na 35 ustitavAla gaccha 36 nAMNAvAla gaccha 37 sAMDeravAla gaccha 38 maMDovarA gaccha 39 surANA gaccha 40 bhAitiyA gaccha 41 vaDodariyA gaccha 42 sopAriyA gaccha 43 mAMDalIyA gaccha 44 kotthopurA gaccha 45 jAMgalA gaccha 46 chAparIyA gaccha 47 borasaDA gaccha 48 dovaMdaNa gaccha 49 citrAvAlA gaccha 5. vegaDA gaccha 51 vAiDa gaccha 52 vijAharA gaccha 53 kutapurA gaccha 54 kAcchelIyA gaccha 55 rudolIyA gaccha 56 mahukarA gaccha 57 kapUrasIyA gaccha 58 punatala gaccha 59 revaiyA gaccha 60 dhuMdhUkA gaccha 61 thaMbhaNIyA gaccha 62 paMcavalahayA gaccha 63 pAlaNapurA gaccha 64 gaMdhArA gaccha 65 guvelIyA gaccha 66 sAdhapUrNimA gaccha 67 nagarakoTIyA gaccha 68 hisAriyA gaccha 69 bhaTanerIyA gaccha 70 jItaharA gaccha 35 nANAvAla 36 khaMDeravAla 37 maMDorA gaccha 38 nAgarAla gaccha 39 surANA gaccha 40 khabhAyatI gaccha 41 vaDodarIyA 42 sopArA gaccha 43 maMDalIA 44 koThIparA gaccha 45 jAMgaDA gaccha 46 bAvarAvAla 47 borasaDA gaccha 48 dovaMdaNIA 49 citrAvAla ga. 50 vegaDA ga. 51 vAyaDA gaccha 52 vidyAharA 53 kutagaparA 54 kajolIA 55 rupAlIA 56 devakarA 57 kahuIA 58 pUrNatilaka ga. 59 revaIA 60 kaMdhuA gaccha 61 thaMbhaNA gaccha 62 paMcavahIlIA 63 pAlaNapurA 64 gaMdhAraparA 65 ......purA 63 sADhapunamIyA 37 magarakoTI ga. 68 sArakoTI ga. 69 bhaTanerA ga0 70 soraThIA ga. Aho! Shrutgyanam Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] zvetAMvara saMpradAyanA 84 gaccha [33 8 ............ 71 jagAyana gaccha 71 bhImasenA ga0 72 bhImaseNIyA gaccha 72 AgaDIA ga. 73 tAgaDIyA gaccha 73 kaMbojA ga. 74 kaMbojI gaccha 74 vAgerA ga. 75 sebatAM gaccha 76 vahIDA ga0 76 vAgherA gaccha 76 siddhapurA ga0 77 vAheDIyA gaccha 77 sevaMtarIA ga0 78 sIdhapurA gaccha 78 ghoghArA ga. 79 ghogharA gaccha 79 nIgamIA ga. 80 negamayA gaccha 8. saMjatIA 81 saMjanA gaccha 82 baraDevA gaccha 82 bArejA ga0 83 muraMDavADA gaccha 83 suraMDavAla ga. 84 nAMgaulA gaccha 84 nAgolA ga0 iti / saM. 1831 varSe ma0 vi0 vai0 [A pAnAnI aMte 12 matanAM nAma 30 dine ApyAM che je nIce pramANe chH| 1 AMcalIyAmata 1 AMcalIAmata 2 pAyacaMdIyAmata 2 pAyacaMdIyAmata 3 vIjAmata 3 bIjAmata AgamIyAmata 4 AgamoyAmata kAjAmata kAjAmata 6 tapAmata 6 tapAmata 7 lukAmata 7 lukAmata 8 pATaNIyAmata 8 pATaNIyAmata 9 sAkaramata 9 sAkaramata __ kothalAmata 10 kothalAmata 11 kaDuAmatI 11 kaDuAmatI 12 AtmamatI 12 AtmamatI iti bAre mata nAma jANavAH saH 1831 iti bAre matanAM nAma. va0 ma dvi0 vai0 dineH mahino [A nAmomAMthI 9-10 jevAM nAmo dvitIya vaizAkha kAMika vilakSaNa lAge che. eno zo artha che te samajavAmAM Avyo nathI ] gonAM A nAme jatAM jaNAya che ke ghaNe bhAge 13 mA 14 mA saikAmAM je go prasiddha hatA temanAM A nAma che. kAraNa ke te pachInA sikAmAM je tapAgaccha, kharataragaccha, vagere Adhunika ga vadhAre prasiddhimAM AvyA temane nirdeza A nAmAvelImAM mo 30 Aho! Shrutgyanam Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUcha ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 nathI. jema A navA gao AgaLa AvatA gayA tema jUnA gaccha pAchaLa paDatA gayA, ane dhIme dhIme lupta thatA gayA. A nAmAvalI uparathI e paNa jaNAze ke jUnA ganAM nAme ghaNe bhAge te te gAmanAM nAma uparathI paDyAM che. jema zrAvakanI jAtanAM nAma temanA mULa utpattinA sthAne UparathI prasiddhimAM AvyAM tema A cationA samudAyanAM nAma paNa temanAM mULa utpatti sthAnanAM nAme ja prasiddhimAM AvyAM hatAM. A te madhyakAlIna gacchanAM nAme che. paNa prAcIna kAlIna go ke jemanAM nAme kalpasUtranI sthavirAvalImAM ApelAM che temAMnA paNa keTalAka A rIte sthaLa vizeSanA nAme ja prasiddhimAM AvyA hatA. A nAma uparathI jena tione nivAsa hiMdusthAnanA kayA kyA bhAgomAM te vakhate thayo hate tene khayAla sArI peThe AvI zake che. kalpasUtranI sthavirAvalImAM je kula, gaNa ke gacchanA nAmo AvelAM che te saMbaMdhI vigatavAra varNana A pachInA keI aMkamAM ApavAmAM Avaze. tema ja A yAdImAM ApelAM nAme sivAya bIjAM paNa gacchanAme bIjI yAdImAM maLe che te paNa yathAvasare ApavAmAM Avaze. A badhI sAmagrI jena dharma ane tenA saMpradAyane saMpUrNa itihAsa lakhavA mATe ati upagI ane mahattvanI che, tethI vAcakoe A viSayamAM khAsa rasa levAnI jarUra che. Aho! Shrutgyanam Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMva ] dharmAstikAya eTale zuM dharmAstikAya eTale zuM ? [ zrIyuta pAData becaradAsa jIvarAja dezI, nyAya-vyAkaraNa tIrtha.] . badhA AtmavAdI tArkike jaDa-cetananuM yugama svIkAravAmAM ekamata che. jenoe che ke nava tatva svIkArya, sAMkhyoe pacIza tattvonI gaNanA karI, boddhoe cAra Arya satyanuM samarthana karyuM, vaizikSikAe cha padArthanI prarUpaNuM karI, nAyike e soLa padArthone gaNAvyA ane upaniSaddavAdioe brahma ane mAyAnI sthApanA karI. A rIte e badhA dArzanikee uparyukta mukhya tatva-yugalane ja judA judA vibhAgamAM vaheceluM che. ghaNI vAra evuM anubhavAya che ke, zrotAnI rucine anusAra eka ja siddhAMtane paNa aneka rIte samajAvavo paDe che ane tema karatAM vaktAnI bhASAzailImAM ane sama, jAvavAnI paddhatimAM vibhinnatA Ave e sahaja jevuM che. A daSTine lakSyamAM rAkhIne madhyasthapaNe jenAra vicArakane kyAMya abhiniveza thavAno saMbhava nathI ane tethI ja tene e tavavAdane aMge kayAMya kaze kalaha karavAne paNa prasaMga AvatuM nathI. jema ke eka rUpIyA nuM pRthakkaraNa karatAM prathama tenA be vibhAga kare, pachI keI bIje enA cAra bhAga kare, trIje ATha kare, ceAthe seLa kare, pAMcamo cesaTha kare ane chachuM ke e ja rUpIyAnA eka bANuM bhAga kare tema ja te te dArzanika paMDitAe A eka ja jagatanuM pRthakakaraNa karIne ApaNane e viSe judA judA vibhAga karIne samajAvavA te te prakAranI bhinna bhinna zivane svIkArelI che. jenatAe pradhAnapaNe jIvAstikAya ane achavAstikAya tane svIkArya che. achavAstikAyanA cAra vibhAga ryA cheH dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudagalAstikAya. A cAramAM chellAM be badhA darzanamAM AkAza ane jaDa padArtha tarIke supratIta che paNa prathamanAM be eTale dharmAstikAya ane adharmAstikAya tattvone kaI dArzanike svIkArya nathI e spaSTa jaNAya che. tatvArthAdhigama nAmanA mokSa sUtramAM te be tane viSe A pramANe jaNAveluM che? "ti-ricartupalI dhamadharmacarapAra " [ adhyAya 5, sUtra 11 ] ' arthAta dhamastikAya gati karavAmAM ane adharmAstikAya sthiti karavAmAM sahAya kare che-je jaDa vA cetana padArtho gati karI rahyA che teonI gatimAM dhamastikAya sahAyatA kare che. jema mAchalImAM gatizakti rahelI che chatAM te jema pANuM na hoya te cAlI zakatI nathI tema dareka gatimAna padArthamAM gati karavAnuM sAmarthya sahajabhAve raheluM che chatAM dharmAstikAyanI sahAyatA vinA te eke padArtha gati karI zakto nathI. mATe dharmAstikAya gatimAM sahAya ApIne upagrahIta kare che. ane, adharmAstikAya Aho! Shrutgyanam Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ]. jaina sAhitya saMzodhaka [ racaMDa rU je jaDa ke cetana padAthe sthitimAna che teonI sthitimAM sahAyatA Ape che. jema kaI prava sI je bharaunALe pagavALA pravAsa kare che temAM sthiti zakti te rahelI che chatAMya te jema vRkSanI chAyA vinA sthiti karato nathI tema dareka sthitimAna padArthamAM sthiti karavAnuM sAmarthya raheluM che, te paNa adharmAstikAyanI sahAyatA vinA te eke padArtha sthiti karI zakatuM nathI, mATe adharmAstikAya pratyeka prANI ke padArthane sthitine mAM sahAya karIne upagrahIta kare che. A be to lokavyApI AkAzamAM sarvatra vyApakarUpe rahelAM che. e bane to che te pradezAtmaka paNa enA e pradeze niraMtara ane vibhaktarUpe rahe che ane e bannemAM paraspara asaMkIrNapaNe pita pitAne svabhAva sacavAyA kare che-e bane to amUrta che ane atIndriya che. tatvArtha sUtra uparAMta jenanA bIjA bIjA graMtha ( sUtra graMtha ke tarka graMtha)mAM paNa e be ta viSe upara pramANe ja vyAkhyA apAelI che ane digaMbara saMpradAyamAM paNa enI e ja vyAkhyA karavAmAM AvI che. bhagavatIsUtra ke jenuM bIjuM nAma vyAkhyA prajJapti che temAM paNa e viSe aneka sthaLe e ja rIte jaNAvavAmAM AvyuM che. paNa eka sthaLe te saMbaMdhamAM kAMI jude ja artha jaNAvavAmAM AvyA che ane temAM uparanI vyAkhyA karatAM savizeSa bheda jaNAya che. kadAca e arthabheda ja A be tatte viSe vizeSa prakAza pADe ema jANI e viSe ahIM carcA karavI egya dhArI che. mA bhagavatIsUtranA 20 mA zatakanA 2 jA uddezakamAM dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudagalAstikAyanA paryAya zabdane jaNAvavAmAM AvyA che, temAM jaNAvyuM che ke, prANatipAta viramaNa (ahiMsA), mRSAvAda viramaNa (satya), adattAdAna viramaNa (asteya), mithunaviramaNa (brahmacarya ), parigrahaviramaNa (nispRhatA), kaviveka (kSamA), lobhaviveka (saMtoSa), mithyAdarzanazalya viveka (satyajJAna), IryAsamiti (gatisaMyama), bhASAsamiti (vacanasaMyama), mane gupti (mana:saMyama) vagere je sadAcAra sUcaka kuzala karmo che, te badhA dharmAstikAyanI sAthe samAnArthatA dharAve che arthAta jema ghaTa, kuMbha, kalaza vagere zabda paraspara ekArthaka che tema ahiMsA, satya, brahmacarya ane dhamastikAya e badhA zabda paNa paraspara samAnArthaka che. eTale bhagavatIsUtramAM AvelA A pATha [ je nIce akSare akSara Apyo che] uparathI te ema spaSTa jaNAya che, ke je arthamAM lAkamAM "dharma" zabdano prayoga thAya che te ja arthamAM dhamastikAya' zabdane paNa samajavAnuM che. arthAta, ke jene kuzala karma ke pavitra pravRtti kahe che te ane "dharmAstikAya" e benA bhAvamAM kazuM aMtara nathI. e sUtramAM "dhama stikAyanA paryAye jaNAvyA pachI tarata ja "adharmastikAyanA payAne sUcavavAmAM AvyA che ane temAM dhamastikAyanA je paryAye upara batAvyA che tenAthI taddana viparIta arthamAM "adharmAstikAya zabdane upaga batAvela che. arthAta Aho Shrutgyanam Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37 dharmAstikAya eTale zuM prANAtipAta (hiMsA), mRSAvAda (asatya), adattAdAna cerI), abrahmacarya, mUcha, krodha, lobha, mithyAdarzana, asaMyama vagere je durAcAra sUcaka pravRttio che te badhI ane "adharmAstikAya" e badhAM eka ja arthamAM che arthAta je arthamAM janatA "adharma" zabdane vApare che te ja arthamAM e sUtramAM "adharmAstikAya' zabdano prayoga hovAnuM jaNAvyuM che eTale e uparathI a ta rIte jaNAya che ke, ke jene akuzala karma ke ayogya pravRttio kahe che te badhI ane "adhamastikAya" e benA bhAvamAM kaze bheda jate nathI. bhagavatI sUtranA A pAThathI dharmAstikAya ane adharmAstikAya tattvanI vyAkhyAmAM moTo bheda paDI jAya che ane tethI e viSe prazna thAya che ke aneka sthaLe je jAtanI e be nI vyAkhyA ApavAmAM AvI che te karatAM A sthaLe AvI vyAkhyA ApavAmAM sUtrakArane zo uddeza haze ? zuM jenAmAM paNa evI kaI prAcIna paraMparA hatI ke, je e tane taravarUpe na mAnatI hoya ane mAtra sadAcArane dharma ke dharmAstikAya, ane asadAcArane adharma ke adharmAstikAya tarIke svIkAratI hoya ? bhagavatIsUtranA e sthaLane vicAratAM jaNAya che ke, e pATha kaI paramatane aMge paNa nathI-pAThanI yojanA bhagavAna mahAvIra uttarakAra ane gaNadhara gautama prazanakAra rUpe thayelI che. vaLI, keI paramatamAM "dharmAstikAya" ane "adharmAstikAya' zabdanI vidyamAnatA paNa jaNAtI nathI, e pAThamAM AkAza, jIva ane pudaMgalanA je paryAya zabdo ApyA che te badhA sarvasaMmata ane suprasiddha jevA che. tethI ema paNa mAnavAne kAraNuM che ke, jUnI jenaparaMparAmAM dharmAstikAya eTale dharma ke sadAcAra tathA adharmAstikAya adharma ke asadAcAra ema manAtuM haze. A sthaLe TIkAkAra zrIabhayadevasUrijI paNa kaI khulAso karatA nathI. ulaTuM teo te e judI vyAkhyAnuM samarthana ja kare che. jyAMthI A pATha zarU thAya che tyAM avataraNa ApatAM TIkAkAra lakhe che ke"satha janatakatAnAM kAmati racAvonA irfthAna marg" arthAta "have AgaLa jaNAvelA dharmAstikAya vagere zabdonA ekAIka-paryAya zabda jaNAve che." mULasatramAM "ekAIka zabdane mATe "mavALa" zabda vaparAya che tenI TIkA karatAM teozrI lakhe che ke, "miyAna ti-samiti samidhAyoni, "gharanAni " -milaranAni carADyA tyartha:" arthAta abhivacana eTale paryAya zabdo. " ye cAnye'pi tathAprakArAH cAritradharmAbhidhAyakAH sAmAnyatI vizeSato vA Aho! Shrutgyanam Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 phAkAre Da idhartttinAhya miraranAni phuti "sapane' tti dharma: 3lkssnnH tadviparItastu adha:-jIvapudgalAnAM sthityupaSTambhakArI / zeSa prAgiva / " arthAta "cAritra dharma eTale saMyama dharma-kuzala karma-sapravRttinA sUcaka je sAmAnya zabdo ke vizeSa zabdo hoya te badhAya "dharmAstikAyanA paryAya zabda che ane asaMyama-akuzala karma-asatyavRttinA sUcaka je sAmAnya zabdo ke vizeSa zabdo hiya te badhAne "adharmAstikAya enA paryAya sAthe samajavAnA che." TIkAkArazrI eka tarapha te "dhamastikAyane sadAcAra ane adharmAstikAya ne asadAcAra jaNAve che ane tema chatAMya te bane tanI vyAkhyA te "zIvapurAnAM gatiparyAye dhAraNAdU dharmaH x x x dharmazcAsau astikAyazca pradezarAziriti dharmAstikAyaH" ema kare che. arthAta tattvArthamAM je vyAkhyA ApI che te ja vyAkhyAne TIkAkAra paNa anusare che. paNa e vyAkhyAne anusaratAM "dharmAstikAya" ane "ahiMsA e bane paryAya zabdo kema banI zake ? te praznano uttara ApatAM TIkAkAra lakhe che ke, " "grgAvAyAmane vA' rA i dharma: vArisTana: ja prativiramannaadiruupH tatazca dharmazabdasAdhAt astikAyarUpasyApi dharmasya prANAtipAtaviramaNAdayaH v yA pravartate dati " arthAta "prANAtipAta viramaNa (ahiMsA) vagere dharmarUpa che ane A "dharmAstikAya "mAM "dharma" zabda Avelo che mATe e bane-ahiMsA ane dharmAstikAya-zabdo paryAya rUpe pravarte che" TIkAkAre ApelI pAya zabdanI A jAtanI vyAkhyA eka navA ja prakAranI che. keI ema kahe ke, ahiMsA vagere dharma--rUpa che ane "dharmacaMda" nAmamAM "dharma' zabda Ave che mATe ahiMsA ane "dharmacaMda" e banane zabdo paryAyarUpa che. jeTalA aMze ahiMsA ane "dharmacaMda'ne paryAya banAva vAnI vyAkhyA susaMgata hoya teTalA ja aMze ahiMsA ane dharmAstikAya" ne paryAya jaNAvavAnI rIta susaMgata hoya. arthAt TIkAkAre ApelI e vyAkhyA ghaNI ja nirbaLa jaNaya che. paNa TIkAkArane te yena kena prakAreNa saMgati ja karavAnI rahI eTale emane te e vyAkhyAthI paNa cAlI zake paNa je keImanasvI taTastha vicAraka hoya tene te e vyAkhyA na ja cAlI zake taTastha vicAraka te bhagavatInA e pATha ane abhayadevanI e vyAkhyA uparathI nIcenuM anumAna kADhI zake. jUnI jaina paraMparAmAM "dharmAstikAya" zabda sadAcArane arthe vaparAtuM haze ane "adharmAstikAya' zabda akuzala kamane mATe vaparAto haze. paNa e paraMparA lupta thavAthI e banane zabdo eka padArthanA arthamAM rUDha thayA hoya. ane abhayadevAcAryane te mAtra e pachIthI rUDha thayelI paraMparAne ja paricaya hoya, tethI temaNe e mULa vyAkhyA ApatAM paNa paryAyazabda samajavAnI e jAtanI vicitra vyAkhyA ApI heya. jANavA pramANe bhagavatInA pAThane saMvAdaka bIjo koI ullekha jainasAhityamAM Aho! Shrutgyanam Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * | ] dharmAstikAya zuM [1 maLatA jaNAyA nathI. teA pazu pachIthI rUDha thayelI dharmAMstikAya' ane ' adhAstikAya nI vyAkhyA sAme eka jaina mahAtArkika-mahAvAdi siddhasena divAkaree vicAre khatAvyA che te jarUra sacavAi rahyA che ane te A pramANe che:-- 4' prayoga-vijJasAme tamAvasthitistathA / lokAnubhAvavRttAntaH kiM dharmAdharmayoH phalam ||1|| [ 9 mI nizcayAtrizikA zlo0 24 ] A zlAkane bhAva A pramANe samajAya che-- pratyeka padArthanI gati ke sthitine zlAdhAra temAM rahelI kriyA upara che--jyAM sudhI padArthamAM kAi jAtanI kriyA haze tyAM sudhI e gatimAna raheze ane jyAre e kriyA baMdha paDaze tyAre te ApeAbhApa gatihIna thai jaze eTale sthitimAna thaze, jaina zAstramAM kahyA pramANe prANI ke paTTA sAthe saMbaMdha rAkhatI kriyA prayAgajanya hAya che ane svata:savinI paNa hAya che. prayAgajanya kriyA eTale ke,i prakAranI khAhya preraNAthI thatI kriyA, ane svata saMbhavinI ( vijJAsAkriyA ) eTale padArtha nA AMtara pariNAmathI thatI kriyA-jenuM mAhyapreraka na jANI zakAya tevI. prANI ke padArthamAM jyAM sudhI A e jAtanI kriyAo hAya che tyAM sudhI te gatimAna rahevAnA ane pachI teo ApeAApa gatihIna thaI javAnA; eTale sthitimAna thavAnA. jyAre Ama che tyAre gati ane sthitimAM sahAya karanArA judA padArtha mAnavAnuM zuM kAma che ? arthAt gati sahAyaka dhAstikAya ane sthitisahAyaka adharmAstikAya e e padArthoM mAnavAnuM zuM phaLa che? A siddhasene darzAvelI vicArasaraNI zvetAM jANI zakAya che ke, jarUra koi evI prAcIna paraMparA haze ke je e e padArthIne kAi padArtha tarIke na svIkAratI hAya ane bIjI koi evI para parA che--pachI te siddhasenanA samayanI hAya ke pUrvInI DAya--je e e padArthAne eka padArtharUpe svIkAratI hAya ane e paraparA sAme ja zrIsiddhasenanI e taka paddhati racAyelI hAya " * AndvadarzInamAM leAka ' ke dharma' zabda pachI 'dhAtu' zabda lAgeleA hAya che tema ja bhUtavAcaka zabdathI paNa dhAtu' zabda joDAelA hAya che. jema ke-lAkadhAtu, dha dhAtu, pRthvIdhAtu, ApAdhAtu, tejadhAtu vagere. A ' dhAtu ' zabda lAgavAthI mULa zabdanA arthamAM kazeA pheraphAra thatA nathI paNa e mULa zabdanA bhAva vadhAre vyApaka hAya evuM jaNAya che. e ja rIte kadAca * dhAstikAya ' ane 'adhAstikAya " zabdamAM lAgelA ' astikAya ' zabda paNa prayeAjAelA hAya, dharma dhAtu eTale dharmo, adhama dhAtu eTale puNya, pApadhatu eTale pApa; e ja pramANe dharmAstikAya eTale dharma-ahiMsA vagere ane adharmAstikAya eTale adhama-hiMsA vagere ema kema na heAya ? Aho ! Shrutgyanam Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ ravaMta rU zrImAna zaMkarAcArye "naivAmitramavAra"-(50 2 0 2 phUDa rU3) sUtranA bhASyamAM AhaMmata viSe carcA karI che. temAM pUrvapakSa karatAM ahamata saMmata jIva, yugala, dharmAstikAya, Azrava, saMvara, nirjarA, naya ane saptabhaMgI viSe paNa jaNAveluM che. e bhASyamAM to mAtra "dharmAstikAya" ane "adharmAstikAya" nA nAme ja ullekha che paNa enI TIkAmAM e banne zabdonI je vyAkhyA svAmI AnaMdagirie ApI che te, upara jaNAvelI bhagavatIsUtranI vyAkhyAne maLatI Ave che. tene ulekha A pramANe che: "dharmAstikAyaH samyakpravRtya'tumeyaH zAstrIyabAhyapravRtyA AntaraH apUrvAkhyo dharmo'numIyate / adharmAstikAyaH sthityanumeyaH-UrdhvagamanazIlo jIvaH, tasya dehe'vasthAnena dhamaDakumIyate" [ AnaMdAzrama graMthamALA pR. 572, AnaMdagiri TIkA ] arthAta dhamastikAyanI vidyamAnatA samakTavRtti dvArA jANI zakAya che eTale prANI che je samyaphapravRtti kare che te dhamastikAyane lIdhe. jIvane svabhAva uMce javAno che chatAMya tene je zarIramAM gaMdhAI rahevuM paDe che tenuM kAraNa adhamastikAya che arthAta jIvanA sahaja svabhAvane rokI rAkhanAra adharmAstikAya che-asatkarma che. kadAca A vyAkhyAkArane bhagavatIsUtrane sAkSAta paricaya hoya athavA keI dvArA bhagavatInA pAThanA bhaNakArA emaNe sAMbhaLyA heya. A vyAkhyA mATe Aja sudhI te AnaMdagiri upara evo AkSepa hato ke, emaNe je vyAkhyA karI che te jaina dharmanA padArthone barAbara samajyA vinA ja karI che. paNa jyAre ApaNI sAme emanI vyAkhyAne saMvAdaka khuda jaina Agama-aMga graMtha bhagavatIne pATha vidyamAna che eTale emanA upara evo AkSepa mUkI zakAya tema rahetuM nathI. Arya siddhasenanI jema AnaMdagiri paNa dhamastikAya ane adharmAstikAyanA saMbaMdhamAM je prAcIna paraMparA cAlatI haze tethI paricita haze athavA to Arya siddhasene "nizcayaDhAtrizikA" nA e loka (je upara darzAvela che) mAM jaNAvelI dharmAstikAya ane adhamastikAyane lagatI zaMkAthI paNa paricita haze ane saMbhava che ke, ethI ja emaNe pUrvokta bane zabdanI evI judI vyAkhyA ApI hoya. - dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA saMbaMdhamAM maLelI bhagavatIsUtranI bIjI vyAkhyA, Arya siddhasene e be tonI vidyamAnatAmAM jaNAvelI zaMkA, ane AnaMdagirie karelI e be nI vyAkhyA-e badhuM jotAM hAla turata te e banne zabdone bhAva vivAdagrasta bane che ane tene zAstraSTithI vA prajJAzaktithI UhApoha thAya ane e viSe savizeSa prakAza paDe mATe ja A carcAne ahIM AlekhelI che. bhagavatIsUtramAM je sthaLe e pATha Avelo che te samagra ane saMbaMdhasahita pATha artha sAthe ahIM ApavAmAM Ave che jethI vicArakone A vastusthitine barAbara yAla AvI zake. Aho I Shrutgyanam Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1 ] dharmAstikAya eTale zuM atha anantaroktAnAM dharmAstikApAdInAmekArthakAni Ahapra - dhammatthikAyasta NaM bhante ! kevaiyA abhivayaNA paNNattA ! u0- goSamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA ta jahA dhamme i vA, dhammatthikAyeti vA, pANAvAyaveramaNe ti vA mumAvAyaveramaNe ti vA evaM jAva pariggaddaveramaNe ti vA, kohavivege ti vA, jAva micchAdaMsaNasallavivege ti vA iMgyiAsamitIti vA, mAlAsamitI ti vA, esaNAsamitIti vA, AyANabhaMDamatta nikkhevaNa uccArapAsatraNakhe jalasiMghANa pArihANiyAsamitI ti vA maNaguttI ti vA vaiguttI ti vA, kAyaguttIti vA; je yAvanne tahappagArA savve te dhammatthikAyassa abhivayaNA / pra0 - adhammatthikAyasta NaM bhante ! kevatiyA abhivayaNA pannattA ? u0- goyamA ! aNegA abhivayaNA pannattA taM jahA- adhammeti vA, adhammatthikAye ti vA pANAivAe ti vA, jAva micchAdaMsaNasala ti vA iriyA assamitI ti vA, jAva uccArapAlavaNa jAva pAriThThAvaNiyA astamitI ti vA maNa aguttIti vA, aguttIti vA kAya aguttI ti vA, je yAvanne tahappagArA savve te adhammatithakAyasta abhivayaNA / pra0 - AgAsatthi kAyasta NaM pucchA / u0- goyamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA taM jahA AgAse ti vA AgAsandhikAye ti vA gagaNe ti vA nabhe ti vA sameti vA, visame tivA, khahe tivA vihe ti aMbare ni vA aMbarase ti vA chiDDe ti vA, vimuhe ti vA adde ti vA viyada ti vA, aMtarikkhe ti vA sAme ti vA uvAsaMtare i vA aNate ti vA, je yAvanne tahappagArA savve te vA, vII ti vA, vivare ti vA, jhumire ti vA, magge ti vA AdhAre ti vA bhAyaNe ti vA, argAmi i vA phaliDe ti vA, AgAsatthikAyassa abhivayaNA / [ 4 1 pra0 - jIvanthikAyassa NaM bhante ! kevatiyA abhivayaNA paNNattA ! u0- goyamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA, taM jahA jIve zivA jIvatthikAe ti bA, bhUpa ti vA, satteti vA, vinnU ti vA ceyA ti vA, jevA ti vA AyA ti vA, raMgaNA ti vA, hiMDue ti vA pogale ti vA mANaveti vA kattA ti vA, vikattA ti vA, jae ti vA, jaMtu ti vA, joNi ti vA sayaMbhU ti vA, sasarIrI ti vA, nAyapa ti vA, aMtarappA ti vA, je yAvanne taha gArA lavve te jAva abhivayaNA | prao - poggalatthikAgrasta NaM bhante ! pucchA / u0- - godhamA ! aNegA abhivayaNA paNNattA taM jahA poggale ti vA poggalanthikAye ti vA, paramANupoggale ti vA dupapalie ti vA tipaelie ti vA jAva asaMkhejjapayasipa ti vA aNatapapasie ti vA, je yAvanne tahappagArA savve te poggalatthi kAyassa abhivayaNA / sevaM bhante ! sevaM bhante ti / bhagavatIsUtra zata 20, uddeza 2, 5 775 776 samitinI vyAvRtti. Aho! Shrutgyanam Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara] jaina sAhitya saMzodhaka [ saMda gujarAtI bhASAMtara. have anaMtarakta dharmAstikAya vagerenA ekAIka zabdone kahe che. -he bhagavana ! dharmAstikAyanA ekAIka zabdo keTalA kahelA che? u- he gautama! dharmAstikAyanA ekAka zabdo aneka kahelA che. te jemake dharma, dharmAstikAya, prANAtipAta-viramaNa (ahiMsA) mRSAvAdaviramaNa (satya), e pramANe cAvata-parigrahaviramaNa (saMtoSa), krodhaviveka, yAvata-mAdarzanazalyaviveka, iryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNasamiti, AdAnanikSepaNasamiti, pArijhApanikAsamiti, manogupti, vacanagupti ane kAyamukti. A jAtanA bIjA paNa zabdo hoya te badhAne dharmAstikAyanA ekAIka samajavA. praha-he bhagavan! adharmAstikAyanA kAryaka zabdo keTalA kahelA che? u- he gautama! adharmAstikAyanA ekAIka zabdo aneka kahelA che. te jema ke-adharma, adharmAsti kAya, prANAtipAta (hiMsA), mRSAvAda (asatya), yAvata mithyAdarzana zalya, iryAasamiti, manaagrAma ane kAyaasi. A prakAranA bIjA paNa zabdo hoya te badhAne adharmAstikAyanA ekAIka samajavA. praha-he bhagavana ! AkAzAstikAyanA ekAIka zabdo keTalA kahelA che? u0 - gautama! AkAzAstikAyanA ekAIka zabdo aneka kahelA che te jema ke-AkAza, AkAzA stikAya, gagana, nabha, sama, viSama, khaha, viha, vIci, vivara, aMbara, aMbarisa, chidra, zuSira, mArga, vimukha, arda ke adra, vyarda ke vyak, AdhAra, bhAjana, aMtarikSa, zyAma, avakAzAMtara, agama, sphaTika, anaMta ane A prakAranA bIjA paNa je zabdo hoya te badhA AkAzA stikAyanA ekarthaka samajavA. pra - he bhagavan! chavAstikAyanA ekAWka zabdo keTalA kahelA che? u-he gatama! jIvAstikAyanA ekArthaka zabdo aneka kahelA che. te jema ke-jIva, jIvAstikAya, bhUta, sattva, vijJa, cetA, jetA, AtmA, raMgaNa, hiMDuka, pudgala, mAnava, kartA, virtA, jagata, jaMtu, yoni, svayaMbhU, azarIrI, nAyaka, aMtarAtmA ane A prakAranA bIjA paNa je zabdo hoya te badhAne jIvAstikAyanA ekAWka samajavA. praha-he bhagavana! pugalAstikAyanA ekAIka zabdo keTalA kahelA che? uche gatama! pudgalAstikAyanA kAryaka zabda aneka kahelA che. te jemake-pudgala, pudaMgalAsti kAya, paramANupudgala, dipradezika, tripradezika, yAvata-asaMkhya pradezI, anaMta pradezI, ane A prakAranA bIjA paNa je zabdo hoya te badhAne pudgalAstikAyanA ekAIka samajavA. Aho! Shrutgyanam Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMva 5 ] AtmAnuzAsti bhAvanA ratnasiMhasUrikRta AtmAnuzAsti bhAvanA [ anuvAda-paM. zrI sukhalAlajI] [ ratnasiMhari nAmanA eka jainAcArya 13 mA saikAmAM thai gaelA che. temaNe saMskRta-prAkRta-apabhraMsa bhASAmAM keTalAMka bhAvanAtmaka, stutyAtmaka ane bedhAtmaka evAM nAnAM nAnAM suMdara prakaraNe racAM che. A prakaraNe kaThe karavA lAyaka tema ja hamezAM svAdhyAya karavA lAyaka che. AmAMnuM eka prakaraNa ahIM ApavAmAM Ave che. A prakaraNa, kartAe potAnA AtmAne zIkhAmaNa ApavA mATe banAvyuM che tethI AnuM nAma AtmAnuzAstabhAvanA evuM rAkheluM che. AkhuM prakaraNa sarala ane subodha zailImAM racyuM che ane tethI mumukSujanane pATha karatAM AvhATha Ape evuM che, bhaviSyanA aMkamAM e sUrinAM racelAM bIja bIjA prakaraNe paNa A ja pramANe ApavAno vicAra rAkhela che-saMpAdaka. ] prAkRtaH saMskRto vApi pAThaH sarvopyakAraNam / yato vairAgyasaMvegau tadeva paramaM rahaH // 1 // prAkRta hoya yA saMskRtaH badhuMe bhASaNa aprayojaka arthAta nakAmuM che. kAraNa ke vairAgya ane saMvega te ja parama rahasya arthAta zreSTha tatva che. (1) aho mUDhaM jagatsarvaM bhrAmyadeva tddhhirbhiH| AkulavyAkulaM nityaM dhikimAzritya dhAvati // 2 // duHkhanI vAta che ke badhuM jagata mUDha banI Akula vyAkula thaI hamezAM mhArane bahAra bhamatuM ja rahe che. dhikAra che ene, kAraNa ke kone lakSIne deDe che. (2) saMprApya zAsanaM jaina yuktaM kiM mama nartitum / kiMvA pramAdyato yuktaM roditaM me muhurmuhuH // 3 // jina zAsana prApta karIne mAre zuM nAcavuM yogya che? athavA mAre pramAdI thaIne vAraMvAra revuM e yukta che?. (3) Atmannaho na te yuktaM kartuM gajanimIlikAm / prAtargataM tu saMdhyAyAM sthAtuM kastava nizcayaH // 4 // he AtmA! tAre udAsInatA dhAraNa karavA yogya nathI. kAraNa ke prAtaHkALa te gayo. saMdhyA vakhate tArA rahevAne ze nizcaya che?, (4) Aho! Shrutgyanam Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] jaina sAhitya saMzodhaka evaM bhavaM paratrAho na ca smRtvA pramAdinaH / bADhamAkraMdato mUDha mUrddhA yAsyati khaMDazaH // 5 // e rIte parabhavane yAda karI pramAda karatAM ane atyaMta Adana karatAM tArUM bhasta hU~TI ze. (4) kamai cinnAsmi ruSyAmi ruSyAmyAtmana eva hi / yadvacmi tanna jAnAmi tatsaMbodhyaH paraH katham ||6|| [ khaMDa 3 huM kAinA upara roSa nathI karatA phakta peAtAnA ja upara rASa karuM chuM. je kahuM ja nathI samajatA, teA pachI te bIjAne kema samajAvuM ?. (6) chuM te ye vAcAsskhyAMta vairAgyaM yAMti bhedaM na mAnase / hA hA kA gatisteSAM kAruNyAspadbhAginAm ||7|| je vacanathI vairAgya upadeze che paNu manamAM badalAtA nathI. kheda che, ke te dayA yAtrAnI zI vRkSe thaze ?. (7) kiM karomi ka gacchAmi ka tiSThAmi zRNomi kim / saMsArabhayabhItasya vyAkulaM me sadA manaH // 8 // zuM karuM? kayAM jAuM? kayAM sthira thAuM? zuM sAMbhaLuM ? saMsAranA bhayathI khIdhela evA mujanuM mana haMmezAM vyAkuLa rahe che. (8) dhyAtvA kiM vacmi kiM tUSNIM ko'haM bhIto'pi nirbhayaH / aho me vidye ihA huM kA'ppalaukikI ||9|| dhyAna karIne zuM kheluM ke zuM mAna kahuM? Idhela chatAM huM nirbhaya kevA huM! kharekhara mArI A koI alaikika navidyA che. (-) vimucya niSphalaM khedaM dharme yatnaM tataH kuru / evaM jAtaM na cetkicicchakto daivaM na laMghitum // 10 // tethI niSphaLa kheda cheDI tuM dhama mAM prayatna kara. jo e pramANe kAMi na thayuM teA bhAgyane ulaMghavA tuM samatha nathI. (10) yaH kopi dRzyate kiMvA zraddhAnuSThAnabandhuraH / tatrAnumodanaM yuktaM karttuM tredhApi nityazaH // 11 // athavA je koi zraddhALu ane anuSThAna tatpara najare paDe tenA viSayamAM haMmezAM mana vacana kAyAthI anume ina karavuM yAgya che. (11) AtmArAmaM mano yasya muktavA saMsArasaMkathAm / amoghAmRtadhArAbhiH sarvAMgINaM sa sicyate || 12 || Aho! Shrutgyanam Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * rasa mana mApanA pAna ane sAravAranA saMva ] AtmAnuzAsti bhAvanA [ 45 jenuM mana saMsAranI vAta cheDI AtmArAma banyuM che, te, amegha amRtanI dhArAthI dareka agemAM chaMTAya che. arthAtu amRtavarSanI zAMti meLave che. (12) evaM dhyAnaratA ye'tra te'pi dhanyA gunnonmukhaaH| veSamAtreNa ye tuSTAste'nukaMpyA manasvinAm // 13 // e prakAre jeo ahIM guNonmukha (guNa daSTivALA) ane dhyAnarata che teo dhanya che ane jeo mAtra veSathI saMtuSTa che teo vicAravAnenA dayApAtra che. (13) udyame dhattumAtmAnaM dhyeyaM smattu pratikSaNam / hitaM vAJchan janaH sarvopyetaddhyAnaparo bhavet // 14 // hitane IcchatA sarva jaNe udyamamAM AtmAne sthApavA, tema ja pratikSaNa eyanuM smaraNa karavA mATe enA dhyAnamAM parAyaNa thavuM joIe. (14) dharma katai yadIcchAsti tadA vIkSasva sAdaram / AtmAnuzAsanaM sUreH zrIjinezvarasaMjJinaH // 15 // je dharma karavAnI tArI IcchA hoya te jinezvara nAmanA sUrinuM [ raceluM ] AtmAnuzAsana AdarapUrvaka avaloka. (15) ___ saMsArAnityatAM buddhvA ye tiSThati nirAkulAH / te nUnaM vahninA dIpte zerate nirbhara gRhe // 16 // jeo saMsAranI anityatAne jANIne paNa nizcita rahe che, kharekhara teo agni prajavalati gharamAM gADha uMgha le che. (16) yauvanaizvaryabhUpAlaprasAdapramukhairmadaiH / bhUyAMsaH sthiraM matvA kA koTyA gRhAti kAkinIma ? // 17 // yuvAnI, prabhutA ane rAjakRpA vagere madA vaDe ghaNA leke pitAne sthira mAnI keNa kareDanI kiMmate keDI grahaNa kare che. (17) gatAnugatiko bhUtvA mA tvaM svapihi nirbharam / patitaM vIkSya kUpe'ndhaM sajjAkSastatra kiM vizet ? // 10 // tuM gatAnugatika thaI-eTale ruDhigAmI banI bahu mA sUje. aMdhane kuvAmAM paDele joI zuM dekhate mANasa temAM dAkhala thAya? (18) 1 AtmAnuzAsana nAmanA eka karatAM vadhAre prakaraNo racAyAM hoya ema jaNAya che. pArzvanAgasUrinuM raceluM e nAmanuM prasiddha prakaraNa to ghaNe ThekANe levAmAM AvyuM che paNa jinezvarasUrinuM raceluM adyApi amArA jevAmAM AvyuM nathI. paNa A prakaraNamAM enuM khAsa sUcana karavAmAM AveluM che tethI te viziSTa bhAvavALuM devuM joIe ema cokakasa jaNAya che. pArthanAgakRta prakaraNa banaze te AvatA aMkamAM, A ja pramANe prakaTa karavAno vicAra che. Aho! Shrutgyanam Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [aDa rU deho yatramidaM mRDha bahapAya ! pratikSaNam / dRSTAMta zakaTaM dRSTvA buddhayadhvaM kiM na satvaram // 19 // he ! zarIra A eka yaMtra che. te pratyeka kSaNe bahu gavALuM che. gADI e tenuM daSTAMta che. e daSTAMta jANa jaladI kema baMdha pAmatA nathI. (19) huM huM hA daiva ! dhig ghiga meM jAnatopi na cetanA / baddhAyuH zreNikaH kiM vA nA'gacchat prathamAM mahIm ? // 20 // he deva! mane ati dhikAra che ke jANatAM chatAM kAMI citanya (skRrti) nathI AvatuM; athavA AyubAMdhela zreNika rAjA zuM prathama narakamAM na gaye ? atha. gaye ja. (20) bhuktvA jJAtvA ca dhig bhogAn mahadbhiniditaM tathA / yathA dehI videhaH san nivRtyA nivRtaH kRtaH // 21 // bhegone bhegavI ane jANIne dhikakAra che te prakAre moTA puruSoe nivuM che ke jethI prANI videha thayo chate zAMti dvArA zAMta karAya che. (21) rAkAzazAMkasaMkAzaM prApya jainezvaraM vcH| jantoH sadbhAkpIyUSaM sUte khaaNtvidhRplH||22|| pUrNimAnA caMdramA jevuM jinezvaranuM vacana prApta karI prANInuM caMdrakAMta jevuM hRdaya amRta jevA sadbhAvane pragaTAve che. (22) dRSTAdRSTairmamAtraidhaM saMtavyaM srvjNtubhiH| svalpenApyaparAdhena siddhA me saMtu sAkSiNaH // 23 // pratyakSa ane apratyakSa dareka prANIe mArA thoDA paNa aparAdhanI vividha kSamA karavI. he siddho! tame mArA sAkSI thAo. (23) sarvamapyetadAkhyAtamayogyaM naiva sevate / kSutakSAmApi jalaukA kiM pASANaM cuMbituM spRzet // 24 // A badhue kahI dIdhuM che. agyane koI sevatuM nathI. sudhA pIDita jaLa zuM pASANune cuMbavA sparza kare? (24) mUriH zrIratnasiMhAkhyaH saMvegAmRtabhAvanAm / cakre svasyopakArArthamAtmAnuzAstisaMjJikAm // 25 // zrIratnasiMha nAmanA sUrae pitAnA upakAra mATe AtmAnuzAsti nAmaka A savegAmRta bhAvanA banAvI che. (25) Aho! Shrutgyanam Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka zrImada rAjacaMdra Aho! Shrutgyanam Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 ] rAyacaMdabhAina keTAMka smaraNo rAyacanda bhAinA keTalaoNka smaraNo -= [ lekhaka--zrImAn mahAtmA gAMdhIjI] [ pU. mahAtmA gAMdhIjI zrImad rAjacaMdranA khAsa prazaMsaka che. vartamAna jaganA je e traNa mahApuruSAnI peAtAnA jIvana upara asarakAraka chApa paDelI temAM zrImad rAjacaMdra pramukhasthAne che-ema mahAtmAjIe eka karatAM vadhArevAra jAhera rIte melI dekhADayuM che. e UparathI samajAya che ke mahAtmAjInA zrImad rAjacaMdra tarapha viziSTa sadbhAva che. e sadbhAvane laIne mahAtmAjIe pAtAnA cereADAvALA jenivAsa daramyAna zrImad rAjacaMdranAM jIvana smaraNA lakhavAnI pravRtti zuru karI hatI. paNa te pravRtti pAMceka prakaraNA humAyAM pachI aMdha paDI ane pachI tA mahAtmAjI kArAvAsathI mukta thaI hAra AvyA eTale bIjI pravRttienA mahAna pravAhamAM e atyakta pravRtti prAyaH sadAne mATe parityakUta banI. [ 27 e daramyAna zrImad rAjacaMdranA lekhAnA saMgrahanI navI AvRtti paramazruta prabhAvaka maMDaLa taraphathI taiyAra thai. tenI prastAvanA lakhavA mATe zrIyuta revAzakara jagajIvana jhaverI taraphathI mahAtmAjIne vinaMtI karavAmAM AvatAM, temaNe, jelamAM lakhI rAkhelAM smaraNAne ja prastAvanA rUpe e saMgrahamAM mukI devAnA peAtAnA vicAra darzAvyA ane te zrI revAza'pharabhAIe AbhAra sAthe svIkAryA. paNa sAMbhaLavA pramANe, prastAvanA rUpe e smaraNA prakaTa karavAmAM keTalAka baMdhuone matabheda che tethI jijJAsujAnA hAthamAM e samarA kayAre prApta thaze te kahI zakAya tevu nathI. mATe ame mahAtmAjInI khAsa anumatithI, e smaraNe A nIce prakaTa karIe chIe, A jamAnAnA jainadharmanA eka ananya tattvajJa puruSanA viSe, jaganA eka asAmAnya mahApuruSe je kAMi pAtAnA prAmANika abhiprAya lipibaddha karyAM che tenA amUlya lAbha, sauthI prathama, Ama amArA vAcakAne ApavAnA je avasara amane maLyA te badala amane atyaMta Ana thAya che ane mahAtmAjIe je A amane lekhaTTAna ApyuM te badala temanA atyaMta AbhAra mAnIe chIe.--sa'pAdaka. ] prastAva nA zrImad rAjacaMdranA patrA ane lakhANeAnI A AvRttine sArUM prastAvanA lakhavAnI mAgaNI mArI pAse jene huM mArA vaDIlabhAi samA gaNuM chuM evA zrI revAzaMkara Aho! Shrutgyanam Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 jagajIvane karI tene huM InakAra nathI karI zake. zrImad rAjacaMdranAM lakhANonI prastAvanAmAM zuM lakhavuM e vicAratAM mane ema lAgyuM ke temanAM smaraNenAM thoDAM prakaraNe meM reDAnA kedakhAna mAM lakhyAM te ApuM te be artha sare. eka te je prayAsa meM jelamAM karyo te adhure chatAM kevaLa dharmavRttithI lakhAyeluM hovAthI mArA jevA mumukSune tene lAbha maLe ane bIjo jeone zrImanne paricaya na thayA hoya teone temane kaMIka paricaya maLe ane tethI temanAM keTalAMka lakhANe samajavAmAM madada maLe. nIcenAM prakaraNe to adhUrAM che. huM pUrAM karI zakuM evuM mane bhAsatuM nathI. kema ke avakAza maLe teye je meM lakhyuM che tenAthI AgaLa bahu vadhavAnI mArI IcchA nathI thatI. tethI chelluM prakaraNa je adhUruM rahyuM te pUruM karI temAM keTalIka vastune samAveza karI devA IcchuM chuM. e prakaraNamAM eka viSayane vicAra nathI thaye. te vAMcanAranI pAse raju karavA ISTa gaNuM chuM. keTalAka ema kahe che ke zrImadda pacIsamA tIrthaMkara thaI gayA. keTalAka ema mAne che ke temaNe mokSa meLavI lIdhuM. A baMne mAnyatA agya che ema mane lAge che e mAnyatA dharAvanArA zrImaddane oLakhatA nathI athavA tIrthakaranI athavA mukta puruSanI vyAkhyA bIjI kare che. ApaNA priyatamane sArU paNa ApaNe satyane haLavuM ke satuM na karIe. mekSa amUlya vastu che. mokSa AtmAnI aMtima sthiti che. mekSa evI meMghI vastu che ke te meLavatAM jeTalo prayatna samudra tIre besI eka saLI laI tenI upara eka eka biMdu caDAvI samudra ulecanArane karavo paDe ane dhIraja rAkhavI paDe tenA karatAMye vize SanI AvazyakatA che e mokSanuM saMpUrNa varNana asaMbhavita che. tIrthakarane mekSapUrvenI vibhUtio sahaja prApta hoya. o dehe mukta puruSane rogAdi hAya nahiM. nirvikArI zarIramAM raga saMbhavato nathI. rAga vinA rega heya nahi. jyAM vikAra tyAM rAga rahela ja hoya, tyAM rAga tyAM mekSa saMbhave nahi mukta puruSane joItI vItarAgatA, ke tIrthakaranI vibhUtio, zrImaddane prApta nahotI thaI. sAmAnya manuSyonA pramANamAM zrImaddanI vItarAgatA ane vibhUtio ghaNuM vadhAre hatI, tethI ApaNe temane laukika bhASAmAM vItarAga ane vibhUtimAna kahIe. paNa mukta purUSane sAru kapAyelI vItarAgatAne ane tIrthakaranI vibhUtione zrImadda nahotA pahoMcI zakyA evo mAro daDha abhiprAya che. A kaMi eka mahAna ane pUjya vyaktine deSa batAvavAne sArU nathI lakhate. paNa temane ane satyane nyAya maLavA khAtara lakhuM chuM. ApaNe saMsArI jIvo chIe tyAre zrImad asaMsArI hatA. ApaNane aneka ye niomAM bhaTakavuM paDaze tyAre zrImadane kadAca eka janma basa thAo, ApaNe kadAca mekSathI dUra bhAgatA hoIzuM tyAre zrImadda vAyuvege. mekSa tarapha dhasI rahyA hatA. A thaDe puruSArtha nathI. ema chatAM mAre kahevuM joIe ke zrImadda je apUrva padanuM temaNe pote suMdara varNana karyuM che te pAmI nahetA zakyA. tema Aho! Shrutgyanam Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ? ] rAyacaMdabhAnAM keTAMka smaraNo [ 46 gre ja kahyuM che ke temanA pravAsamAM temane saharAnuM raNa vacamAM AvyuM te ALagavuM bAkI rahI gayuM. paNa zrImad rAjacaMdra asAdhAraNa vyakti hatA. temanAM lakhAph e temanAM anubhavanAM jiMduM samAM che. te vAMcanAra vicAranAra ane te pramANe cAlanArane meAkSa sulabha thAya, tenA kaSAyA meALA paDe, tene saMsAra viSe udAsInatA Ave, te dehanA meha cheDI AtmAthI ane. ATalA uparathI vAMcanAra joze ke zrImanA lakhANu adhikArIne sArU che. madhA vAMcanAra temAM rasa nahi lai zake. TIkAkArane tenI TIkAnuM kAraNa maLaze. paNu zraddhAvAna te temAMthI rasa ja lUTaze. temanAM lakhANeAmAM sat nItarI rahyuM che evA mane hamezAM bhAsa AvyA che. temaNe potAnuM jJAna batAvavA sArU eka paNu akSara nathI lakhyA. lakhanAranA hetu vAMcanArane potAnA AtmAnadamAM bhAgIdAra manAvavAnA hatA. jene Atmakaleza TALavA che, je peAtAnu kanya jANavA utsuka che tene zrIAM la Nu mAM ahu maLI raheze, evA mane vizvAsa che, pachI bhale te hiMdu hA ke anyadhamo ane AvA adhikArIne temanAM gheADAM smaraNeAnI meM karelI yAdI upayegI thaI paDaze e AzAe te maraNAne A prastAvanAmAM sthAna ApuM chuM. prakaraNa 10 prAstAvika jenAM pavitra smaraNe! lakhavAnA huM AraMbha karUM chuM te sva zrImad rAjacaMdranI janmatithine A divasa che. eTale kArtikI pUrNimA ( saMvat 1979 ). mArA prayatna zrImad rAjacaMdranuM jIvanacaritra lakhavAnA nathI. e kAya` mArI zaktinI bahAra che. mArI pAse sAmagrI nathI. jIvanacaritra lakhavuM hAya te huM temanI janmabhUmi vavANIA baMdaramAM keTaleAka vakhata gALuM, temanu rahevAnu makAna tapAsuM, temanAM ramavA bhamavAnAM sthAnA o, temanAM khALamitrone maLu, temanI nizALamAM jai AvuM, temanA mitra anuyAyI sagAM saMbadhIone maLu, temanI pAse jANavAnuM jANI lauM ne pachI ja lakhavAnA AraMbha karUM. AmAMnI kaI vastunA mane piracaya nathI. paNa marA lakhavAnI paNa mArI zakti athavA yeAgyatA viSe mane zaMkA utpanna thaI che. avakAza hAya te temanAM smaraNe! lakhuM' evA udgAra meM ekathI vadhAre vakhata kahAlA mane yAda che. temanA eka ziSya ke jemane sAru mArA manamAM ghaNuM mAna che; temaNe te sAMbhaLeluM ane A ArA mukhyatve temane sASavAne khAtara che. zrImad rAjacaMdra jemane huM rAyacaMdabhAi athavA kiva evA nAmathI prema ane mAnapUrvaka khelA vatA, temanAM smaraNeA lakhI temanu rahasya mumukSu pAse mUkavuM e mane game. have tA Aho! Shrutgyanam Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ]. jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 mAro prayAsa kevaLa mitrane saMtoSavA puratuM che. temanAM maraNene huM nyAya ApI zakuM tene sArU mane jenamArgane sAro paricaya have joIe. mAre kabUla karavuM joIe ke te nathI. tethI mAruM daSTibiMdu huM atyaMta saMkucita rAkhavAnuM chuM. je je smaraNanI mArA jIvana upara chApa paDI che tenI noMdha ane temAMthI je zikSaNa mane maLyuM che te ja ApI huM saMtoSa mAnIza, kadAca je lAbha mane maLe te athavA te te smaraNethI vAMcanAra mumukSune paNa maLe. mumukSu' zabda meM IrAdApUrvaka vAparyo che. badhI jAtanA vAMcanArane sArU A prayAsa nathI. mArI upara traNa purUSoe UMDI chApa pADI che. TesTaeNya, raskina ane rAyacaMdabhAI. TesTayanI temanA amuka pustaka dvArA ane temanI sAthenA cheDA patravyavahArathI, raskinanI tenA eka ja pustaka "a dhisa lAsTa thI-jenuM gujarAtI nAma "sarvodaya meM rAkhyuM che-ane rAyacaMda bhAInI temanI sAthenA gADha paricayathI. hiMdudharmamAM mane zaMkA pedA thaI te samaye tenA nivAraNamAM madada karanAra rAyacaMdabhAI hatA. sane 17 nI sAlamAM dakSiNa AphrikAmAM huM keTalAka khristI sajajanenA khAsa saMbaMdhamAM Avele. temanuM jIvana svaccha hatuM. te dharmacusta hatA. bIjA dharmavALAne khristI thavI samajAvavA e temane mukhya vyavasAya hate. jo ke mAre temanI sAthe saMbaMdha vyAvahArika kAryane ja aMge thayele te paNa temaNe mArA AtmAnA kalyANa arthe ciMtA karavA mAMDI. mAruM eka kartavya huM samajI zakyuM. jyAM sudhI hiMdudharmanuM rahasya huM pUruM na jANI lauM ane tenAthI mArA AtmAne asaMtoSa na thAya tyAM sudhI mArA janmane dharma mArena ja taja joIe. tethI meM hiMdu ane bIjA dharmapustaka vAMcavAM zarU karyA. khristI, musalamAnI pustaka vAMcyAM. laMDanamAM thayelA aMgreja mitronI sAthe patravyavahAra calAvyuM. temanI AgaLa mArI zaMkAo mUkI, tema ja hiMdusthAnamAM jeo upara mArI kaMi paNa AsthA hatI temanI sAthe patravyavahAra calAvyuM. temAM rAyacaMdabhAI mukhya hatA. temanI sAthe te mane sarasa saMbaMdha baMdhAI cUkyuM hatuM. temanA pratye mAna hatuM, tethI temanI mAraphate je maLI zake te meLavavA vicAra karyo. tenuM pariNAma e AvyuM ke huM zAMti pAmyo. hiMdu dharmamAM mane je joIe te maLe ema che, e manane vizvAsa Avyo. A sthitine sArU rAyacaMdabhAI javAbadAra thayA eTale mAruM mAna temanA pratye keTaluM vadhyuM hovuM joIe tene khyAla vAMcanArane kaMIka Avaze. ema chatAM meM emane dharmaguru nathI mAnyA. dharmagurunI te zodha ja karyA karuM chuM, ane haju sudhI mane badhAne viSe javAba "A nahi" ema ja maLe che. evA saMpUrNa guru maLavAne sArU adhikAra joIe, te kayAMthI kahADuM. Aho! Shrutgyanam Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra ( ] rAyacaMdabhAinAM keTAMka smaraNo prakaraNa 20 [ o rAyacaMdabhAInI sAthe mArI eLakhANu sana 1891 nA jUlAI mAsamAM je divase vilAyatathI pAchA pharI muMbaI paheAMcyA te ja divase thaI. e divaseAmAM dariyAmAM tAphAna hAya che. tethI AgameTa moDI pahoMcelI ne rAta paDI gaI hatI. mArA utArI dAktara-berisTara-ane have raMgunanA prakhyAta jhaverI-prANajIvanadAsa mahetAne tyAM hatA. rAyacaMdabhAI temanA vaDIlabhAInA jamAi thAya. dAktare ja paricaya karAveleA. temanA khIjA vaDIlabhAi jhaverI revAza kara jagajIvanadAsanI eLakha paNa te ja divase thai. dAktare rAyacaMdabhAIne ' kavi' kahI oLakhAvyA, ane mane kahyu', * kavi chatAMye amArI sAthe vepAramAM che. teo jJAnI che, zatAvadhAnI che. " kAie sUcanA karI ke mAre keTalAka zabdo temane sAMbhaLAvavA te te zabdo game te bhASAnA haze tApaNu je kramamAM huM khelyA huIza te ja kramamAM pAchA kahI jaze. mane A sAMbhaLIne Azcaya thayuM. huM teA jIvAnI, vilAyatathI AvelA, mArA bhASAjJAnanA paNa DALa; mane vilAyatanA pavana tyAre kAMI AA na hatA. vilAyatathI AvyA eTale UMcethI utaryAM, me mAr madhu jJAna Thalavyu ane jUdI jUdI bhASAnA zabdo prathama te meM lakhI kADhayA kema ke mane krama kayAM cAda rahevAnA hatA? ane pachI te zabdo huM vAMcI gayA. te ja kramamAM rAyacaMdabhAie haLavethI eka pachI eka badhA zabdo kahI dIdhA. huM rAjI thayA, cakita thayA ane kavinI saraNazakti viSe mArA uMcA abhiprAya badhA. vilAyatanA pavana haLavA pADavA sArU A anubhava sarasa thayeA gaNAya. kavine aMgrejI jJAna mudla na hatu. temanI umara vakhate pacIzathI upara na hatI. gujarAtI nizALamAM paNa thADA ja abhyAsa karelA. chatAM ATalI smaraNazakti, ATaluM jJAna ane ATaluM temanI AsapAsanA taraphathI mAna. AthI hu' mehAye. smaraNazakti nizALamAM nathI vecAtI. jJAna pazu nizALanI khahAra je IcchA thAya-- jijJAsA hAya-tA maLe ane mAna pAmavAne sArU vilAyata ke kayAMye javuM nathI paDatu. paNa guNane mAna joie teA maLI rahe che, e padArthapATha mane muMbai uttaratAM ja maLyeA. kavinI sAthenA A paricaya bahu AgaLa cAlye. smaraNazakti ghaNAnI tIvra hAya, tethI aMjAvAnI kazI jarUra nathI. zAstrajJAna paNa ghaNAne jovAmAM Ave che. paNa jo te saMskArI na hAya ! temanI pAsethI phuTI badAma paNa nathI maLatI. sa`skAra sArA hoya tyAM ja smaraNazakti ane zAstrajJAnanA meLApa zAle ane jagatane zezabhAve. kavi saMskArI jJAnI hatA. Aho ! Shrutgyanam Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] jaina sAhitya saMzodhaka makaraNa 3 jaM. vairAgya apUrva avasara evA kayAre Avaze, kayAre thaizu mAhvAntara nigraMtha jo sa sabadhanuM dhana tIkSNa chedIne, vicarazu' kava mahupuruSane patha jo ! sarva bhAvathI dAzInya vRtti karI, mAtra deha te sayama hetu hAya jo anya kAraNe anya kazuM kalpe nahiM, dehe paNa kiMcit mUrchA nava joya jo-apU rAyaca'drabhAInA 18 varSanI umare nIkaLelA apUrva udbAranI A pahelI e kaDIe che. [ aMka 2 je vairAgya e kaDIomAM jaLahaLI rahyo che te meM temanA e varSonA gADha paricayamAM kSaNe kSaNe temanAmAM joele. temanA lakhANeAnI eka asAdhAraNatA e che ke peAte je anubhavyuM te ja lakhyuM che. temAM kayAMye kRtrimatA nathI. mIjAnI upara chApa pADavA sArU eka lITIsarakhI paNa lakhI hAya ema meM nathI joyuM. temanI pAse haMmezAM kaMika dharma pustaka ane eka kArI cApaDI paDelAM ja hAya. e cApaDImAM peAtAnAM manamAM je vicAra Ave te lakhI nAkhe, kAi veLA gadya ne kAI veLA padya. evI rIte ja * apUrva avasara ' paNa lakhAeluM hAvuM joIe. vakhata A nathI joyu. khAtAM, besatAM, sutAM, pratyeka kriyA karatAM temanAmAM vairAgya te hAya ja. koi jagatanA koI paNa vaibhavane viSe temane meha thA hAya ema me temanI raheNI karaNI huM Adara-pUrvaka paNa jhINavaTathI tapAsatA. bhAjanamAM je maLe tethI saMtuSTa rahetA. paheraveSa sAdA, paheraNu aMgarakhuM, khesa, garabhasutA pheTA ne dhAtI. e kaMi bahu sAk ke IsrIbaMdha rahetAM ema mane smaraNa nathI. bhAMge besavuM khurasIe esavuM anne sarakhAM hatAM. sAmAnya rIte peAtAnI dukAnamAM gAdIe besatA. temanI cAla dhImI hatI, ane jonAra samajI zake ke cAlatAM paNa pAte vicAramAM grasta che. AMkhamAM camatkAra hatA; atyaMta tejasvI, vihvaLatA jarAye na hatI. AMkhamAM ekAgratA lakhelI hatI. caherA geALAkAra, hoTha pAtaLA, nAka aNIdAra paNa nahiM, capaTuM paNa nahi, zarIra ekavaDuM, kada madhyama, varNa zyAma, dekhAva zAMta mUrtinA hatA. temanA kaMThamAM eTaluM badhuM mAdhurya hatu ke temane sAMbhaLatAM mANasa thAke nahi. caherA hasamukhA ne praphullita hatA. tenI upara aMtarAna6nI chAyA hatI. bhASA eTalI paripUrNa hatI ke temane peAtAnA vicAro khatAvatAM kaI divasa zabda gotaveA paDayA che ema mane yAda nathI. kAgaLa lakhavA bese tyAre bhAgye ja zabda badalatAM meM temane joyA haze; chatAM vAMcanArane ema nahiM lAge ke kayAMe vicAra apUrNa che ke vAkayaracanA tuTelI che, athavA zabdanI pasannugImAM khADa che. Aho! Shrutgyanam Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 2 ] rAyacaMdabhAinA kelAMka smaraNa . [12 A varNana sayamIne viSe saMbhave. bAhyADaMbarathI manuSya vItarAgI nathI thai zaktA. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che. aneka janmanA prayatne maLI zake che ema harAI mANasa anubhavI zake che. rAgeAne kahADavAnA prayatna karanAra jANe che ke rAgarahita thavuM kevuM kiThana che. e rAga-rahita dazA kavine svabhAvika hatI ema mArI upara chApa paDI hatI, mAkSanuM prathama pagathIyuM vItarAgatA che. jyAM sudhI jagatanI eka paNa vastumAM mana khuMceluM che tyAM sudhI mAkSanI vAta kema game? athavA game te te kevaLa kAnane ja- eTale jema ApaNane artha jANyA samajyA vinA kAi saMgItanA kevaLa sura ja gamI jAya tema. evI mAtra karNapriya gammatamAMthI meAkSane anusaranArUM vartana AvatAM te ghaNA kALa vahI jAya, AMtara vairAgya vinA mekSanI laganI na thAya, evI vairAgyalaganI kavinI hatI. prakaraNa 4. vyApArI jIvana * viNaka tenuM nAma, jehu huM nava mele, vaNika tenu nAma, tAla evu nava tAle, vaNika tehanu nAma, mApe elyu te pALe, vaNika tehunu nAma, vyAja sahita dhana vALe. viveka tAla e vaNikanuM, sulatAna tAla e zAva che; vepAra cuke jo vANI, duHkha dAvAnaLa thAya che. ' zAmaLabhaTTa. sAmAnya mAnyatA evI hAya che ke vyavahAra ke vepAra ane paramArtha athavA dharma e e nAkhIne vidhI vastu che. vepAramAM dharma dAkhala karavA e gAMDapaNa che. ema karavA jatAM banne bagaDe. A mAnyatA jo khATI na hoya te ApaNe kapALe kevaLa nirAzA ja lakhelI heAya. evI eka paNa vastu nathI, evA eka paNa vyavahAra nathI ke jemAMthI ApaNe dharmone dUra rAkhI zakIye. dhArmika manuSyano dharma tenA pratyeka kAryamAM jaNAvA ja joIe ema rAyacaMda bhAIe pAtAnA jIvanamAM atAvI ApyuM hatuM. dharma kai ekAdazIne dahADe ja, po. saNamAM ja, dine dahADe ke ravIvAre ja pALavAnA, athavA tA madirAmAM, derAMomAM devaLAmAM ne masjIdomAM ja pALavAnA, paNa dukAnamAM ke darabAramAM nahiM, evA koi niyama nathI; eTalu ja nahiM paNu ema kahevuM e dharmane na oLakhavA kharAbara che, ema rAyacaMdabhAI kahetA, mAnatA, ne peAtAnA AcAramAM matAvI ApatA. Aho ! Shrutgyanam Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [viMda rU temano vepAra hIrA motIno hate. zrI revAzaMkara jagajIvana jhaverInI sAthe bhAgIdAra hatA. sAthe kApaDanI dukAna paNa calAvatA. pitAnA vyavahAramAM saMpUrNa rIte pramANikapaNe jALavatA evI mArI upara temaNe chApa pADI hatI. teo sodA karatA te vakhate huM koIvAra anAyAse hAjara raheto. temanI vAta spaSTa ane eka ja hatI. "cAlAkI jevuM huM kaMI jete nahiM. sAmenAnI cAlAkI pite turata kaLI jatA. te temane asahyA lAgatI. eve vakhate temanI bhrakuTi paNa caDatI, ne AMkhamAM lAlAza huM joI zakto hate. dharmakuzaLa e vyavahArakuzaLa na hoya e vahema rAyacaMdabhAIe beTa siddha karI batAvyo hato. pitAnA vepAramAM pUrI kALajI ne haziyArI batAvatA. hIrA motInI parIkSA ghaNI jhINavaTathI karI zakatA. jo ke aMgrejI jJAna temane nahetuM chatAM pArisa vigerenA temanA ADatIyA taraphathI AvelA kAgaLe, tAronA marmo turata samajI jatA, ne teonI kaLA vartatAM vAra na lAgatI. temaNe karelA taka ghaNe bhAge sAcA paDatA. ATalI kALajIne haziyArI chatAM vepAranI dholAvelI ke ciMtA na rAkhatA. dukAnamAM beThA paNa jyAre potAnuM kAma pUruM thaI rahe eTale dharmapustaka to pAse paDayuM ja hoya te ughaDe athavA pelI pothI ke jemAM potAnA uddagAre lakhatA te ughaDe. mArA jevA jijJAsu temanI pAse ja AvyA ja hoya. temanI sAthe dharma carcA karatAM AMcake na khAya. vepAra ne TANe vepAra, dharma ne TANe dharma, athavA eka ja vakhate eka ja kAma e sAmAnya ne suMdara niyamanuM kavi pAlana na karatA. pote zatAvadhAnI hoI tenuM pAlana na kare te cAle. bIjAe temane vADha karavA jAya to be ghaDe caDanAra jema paDe tema paDe ja. saMpUrNa rIte dhArmika ne vItarAgI purUSa paNa je kriyA je kALe karato hoya temAM ja te lIna thAya e yogya che eTaluM ja nahiM paNa tene to e ja zobhe. e tenA ganI nizAnI che. emAM dharma che. vepAra athavA evI koIpaNa kriyA je kartavya hoya te temAM paNa pUrI ekAgratA hovI ja joIe. aMtaramAM Atma ciMtavana te to mumukSune tenA zvAsanI peThe cAlavuM ja joIe. tethI eka kSaNabhara paNa te vaMcita na rahe. paNa AtmAne ciMtavate chate je bAhya kArya karato hoya temAM ya te tanmaya rahe ja. Ama kavi nahatA karatA ema huM kahevA nathI Icchato. upara ja meM kahyuM che ke pite temanA vepAramAM purI kALajI rAkhatA. ema chatAM mArI upara evI chApa paDI che kharI ke kavie pitAnA zarIranI pAsethI joIe te karatA vadhAre kAma lIdhuM. e yoganI apUrNatA te na heya? kartavya karatAM zarIra paNa javA devuM joIe e nIti che. paNa zakti uparavaTa kaMI herI laI tene kartavya mAnavuM e rAga che. e ati uttama rAga kavine haze ema mane lAgyA karyuM che. ghaNI vakhata paramArtha daSTie mANasa zakti uparAMta kAma le che ne pachI tene pahoMcI vaLatAM taNAvuM paDe che. ene ApaNe guNe mAnIe chIe ne tenI prazaMsA karIe chIe. Aho! Shrutgyanam Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMza ] rAyacaMdabhAinA keTalAMka smaraNo [varSa paNa paramArtha eTale dharma daSTie jotAM ema upADelAM kAmamAM sUkSama mucha hovAne bahu saMbhava che. je ApaNe A jagatamAM kevaLa nimitta mAtra ja hoIe, A zarIra ApaNane bhADe maLyuM che ne ApaNe te vATe turata mokSa sAdhavo e ja parama kartavya hoya, te e mArgamAM je vinna karatA hoya tene tyAga avazya karavo ja joIe e ja pAramArthika daSTi bIjI nahi. je dalIlo huM upara karI gayo chuM te paNa bIje rUpe ne pitAnI ja camatkArI bhASAmAM rAyacaMdabhAI mane saMbhaLAvI gayA hatA. ema chatAM temaNe keTalIka upAdhio evI kevI hArI ke pariNAme temane sakhta mAMdagI bhogavavI paDI? je rAyacaMdabhAIne paNa popakAra nimitta mohe kSaNavAra gherI lIdhA e mArI mAnyatA kharI hoya te " prati zAnti bhUtAni niSadaH vArita ' e kAI ahiM barAbara baMdha bese che, ne tene artha eTale ja che. IcchApUrvaka vartavAne sAru uparanA kRSNa vacanane upayoga kaI karatA jaNAya che te te kevaLa durUpayeAga che. rAyacaMdabhAInI prakRti temane baLAtkAre uMDA pANImAM laI gaI. evA kAryane deSa rUpe paNa lagabhaga saMpUrNa AtmAne viSe ja kalpI zakAya. ApaNe sAmAnya mANasa te 5ro5kArI kArya pAchaLa avazya gAMDA banIe tyAre ja tene kadAca pahoMcI vaLIe. A viSayane eTalethI ja samApta karIe. evI paNa mAnyatA jovAmAM Ave che ke dhArmika mANase te evA bheLA hoya che ke tene badhA chetare. tene duniyAnI bAbatanI kazI khabara na paDe. A barobara hoya te kRNacaMdra ne rAmacaMdra be avatAre te kevaLa saMsArI manuSyamAM gaNAvA joIe. kavi kahetA ke jene zuddha jJAna che tene chetara azakya hevuM joIe. mANasa dhArmika eTale nItimAna hoya chatAM te jJAnI na hoya. paNa mekSane sAru nIti ane anubhavajJAnane susaMgama joIe. jene anubhavajJAna thayuM che tenI pAse pAkhaMDa nabhI ja na zake. satyanI samIpamAM asatya na nabhI zake. ahiMsAnA sAMnidhyamAM hiMsA baMdha thAya. saraLatA jyAM prakAze che tyAM chaLa rupI aMdhakAra nAza pAme che. jJAnavAna ane dharmavAna, kapaTane jue ke tarata tene oLakhe ane tenuM hRdaya dayAthI bhInuM thaI jAya. jeNe AtmAne pratyakSa joyo che te bIjAne oLakhyA vinA kema rahe? kavinA saMbaMdhamAM A niyama hamezAM kharI paDe ema huM nathI kahI zakate. kaI kaI dharmane nAme temane chetarI jatA. evA dAkhalA niyamanI apUrNatA nathI siddha karI zakatA, paNa saMpUrNa zuddha jJAna kevuM durlabha che e sUcave che. Ama apavAda chatAM vyavahArakuzaLatA ane dharmaparAyaNatAne suMdara meLa eTale meM kavine viSe je eTale bIjAmAM nathI anubhavyuM. Aho! Shrutgyanam Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ racaMDa rU. prakaraNa 5 muM. rAyacaMdabhAInA dharmane vicAra ApaNe karIe tenA pahelAM dhamanuM svarUpa je temaNe AlekhyuM hatuM te joI javuM agatyanuM che. dharma eTale amuka matamatAMtara nahi. dharma eTale zAstrane nAme oLakhAtAM pustakane vAMcI javA ke gekhI javAM athavA temAM kaheluM badhuM mAnavuM ja e paNa nahi. dharma e AtmAne guNa che ane mAnava jAtine viSe dazya ke adazya rUpe rahele che. dharma vaDe ApaNe manuSya jIvananuM kartavya jANI zakIe chIe. dharma vaDe ApaNe bIjA ja pratyene ApaNe khare saMbaMdha oLakhI zakIe. A badhuM jyAM sudhI ApaNe pitAne na oLakhIe tyAM sudhI na ja banI zake e te dekhItuM che. tethI dharma eTale je vaDe ApaNe pitAne oLakhI zakIe te sAdhana. A sAdhana ApaNe jyAMthI maLe tyAMthI laIe. pachI bhale te bhAratavarSamAM maLe ke yUropathI Ave ke arabastAnathI. A sAdhanenuM sAmAnya svarUpa badhA dharma zAstromAM eka ja che ema jeNe judAM judAM zAstrane abhyAsa karyo che te kahI zako. asatya levuM ke AcaravuM ema keI zAstra nathI kahetuM. hiMsA karavI ema paNa kaI zAstra nathI kahetuM. sarva zAstronuM dahana karatAM zaMkarAcArya "bahAsatya jaganziyyA" kahyuM. kurAne zarIphe tene bIjI rIte Izvara eka che ne te ja che, tenA vinA bIjuM kazuM nathI ema kahyuM. bAIbale kahyuM huM ne mAre pitA eka ja chIe. e badhAM eka ja vastunAM rUpAMtara che. paNa A eka ja satyane khIlavavAmAM apUrNa manuSyae potAnAM judAM judAM daSTibiMdu vAparI ApaNe sArU mehajALa racI che temAMthI ApaNe nIkaLavuM rahyuM che. ApaNe apUrNa te ApaNAthI ochA apUrNanI madada lai AgaLa jaIe chIe ane chevaTe kema jANe amuka hada lagI jatAM AgaLa raste ja nathI ema mAnIe chIe. hakIkatamAM evuM kAMI ja nathI. amuka hada pachI zAstro madada nathI karatAM, anubhava madada kare che. tethI rAyacaMdabhAIe gAyuM che. je pada zrIsare dIThuM jJAnamAM kahI zakyA nahi te pada zrI bhagavaMta eha parama pada prAptinuM kayuM dhyAna meM gajAvagara paNa hAla manoratha rUpajoeTale chevaTe te AtmAne mokSa denAra AtmA ja che. A zuddha satyanuM nirUpaNa rAyacaMdabhAIe ghaNI rIte pitAnA lakhANamAM kahyuM che. rAyacaMdabhAI e ghaNuM dharmapustakane sarasa abhyAsa karyo hato. temane saMskRta ane Aho! Shrutgyanam Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMda 2] rAyacaMdabhAinAM keTalAMka smaraNo. [ 17 mAgadhI bhASA samajatAM jarAe muzkelI nahatI AvatI. vedAMtane abhyAsa temaNe karele, tema ja bhAgavatane ane gItAjIne. jenA pustake te jeTalAM temane hAtha AvatAM te vAMcI jatA. temanI te grahaNa karavAnI zakti athAga hatI. eka vakhatanuM vAMcana te te pustakonuM rahasya jANI levAne sAru temane puratuM hatuM. kurAna, chaMda avastA I. nuM vAMcana paNa anuvAdo mAraphate temaNe karI lIdhuM hatuM. temane pakSapAta jaina darzana tarapha hatA ema teo mane kahetA. temanI mAnyatA hatI ke jinAgamamAM AtmajJAnanI parAkASTA che. A temane abhiprAya mAre ApI ja Avazyaka che. tene viSe huM mata ApavA mane taddana adhikArI gANuM chuM. paNa rAyacaMdabhAIne bIjA dharma pratye anAdAra nahate. vedAMta pratye pakSapAta paNa hate. vedAMtIne te kavi vedAMtI ja jaNAya. mArI sAthe carcA karatAM mane koI divase temaNe evuM to kahyuM ja nahi ke mAre mekSa meLavavA sArU amuka dharmane avalaMba joIe. mAre AcAra vicAravAnuM ja temaNe mane kahyuM. pustaka kayAM vAMcavAM e prazna uThatAM mAruM valaNa ne mArA bacapaNanA saMskAra vicArI temaNe mane gItAjI vAMcatA temAM utajana ApeluM, ane bIjA pustakamAM paMcIkaraNa, maNiratnamAlA, gavAsiSThanuM vairAgyaprakaraNa, kAvyadehanA pahelA bhAga, ane potAnI mokSamALA vAMcavAnuM sUcavyuM hatuM. rAyacaMdabhAI ghaNI veLA kahetA ke jUdA jUdA dharma e te vADAo che temAM manuSya pUrAI jAya che. jeNe mokSa meLavo e ja puruSArtha mAnya che tene keI dharmanuM tilaka pitAne kapALe lagADavAnI AvazyakatA nathI. sUtara Ave tyama tuM rahe, jyama tyama karine harIne lahe. e jema akhAnuM tema rAyacaMdabhAInuM paNa sUtra hatu. dhamanA jhagaDAthI temane hamezAM kaMTALe Avate, temAM bhAgye ja paDatA. badhA dharmonI khUbIo purI joI jatA ne te te dhamanI pAse mUkatA. dakSiNa AphrikAnA mArA patravyavahAramAM paNa meM temanI pAsethI eja vastu meLavI hatI. huM pite to ema mAnanAre chuM ke sarva dharma te te bhaktanI daSTie saMpUrNa ja che ne sarva dharma anyanI dRSTie apUrNa che. svataMtra rIte vicAratAM sarva dharma pUrNapUrNa che. amuka hada pachI badhAM zAstro baMdhana rUpe lAge che. paNa e to guNAtItanI sthiti thaI. rAyacaMdabhAInI daSTie to keIne potAne dharma choDavAnI AvazyakatA nathI. saha pitAnA dharmamAM rahI potAnI svataMtratA eTale mekSa meLavI zake che. kema ke mokSa meLave eTale sarvaze rAgadveSa rahita thavuM. Aho! Shrutgyanam Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18]. jaina sAhitya saMzAdhaka [khaMDa 3 - jaina pratimA-vidhAna ane citrakalA [ lekhaka-zrIyuta nAnAlAla camanalAla mahetA. AI. sI. esa. DepyuTI kamizanara pabagaDha, avadha. ] ( zrIyata nAnAlAla hetA bhAratIya citrakaLAnA samartha abhyAsI che. e viSaya upara emaNe aneka nibaMdha ne lekho aMgrejInA prasiddha patramAM lakhyA che, ane te uparAMta bhAratIya citrakaLAno abhyAsa Studies in Indian Painting e nAmanuM eka moTuM pustaka emaNe hamaNAM ja prasiddha karyuM che. kaLAkAronA maMDaLomAM emanuM e pustaka ghaNuM Adara pAmyuM che, ane e viSaya upara dezavidezanA je nAmAMkita lekhakenAM saMkhyAbaMdha pustake atyArasudhImAM bahAra AvyAM che te badhAmAM emanA pustake aneruM sthAna meLavyuM che. emane bhAratIya kaLAnA bhAvene nIrakhavAnI mArmika AMkha ane kaLAnA AtmAnA svarUpane samajavAnI zraddhAyukta buddhi-baMne yathArUpa prApta thaelAM hovAthI ApaNI kaLAnA Adarzane e yathArtharUpe joI-jANI zakyA che. zrIyuta mahetA mATe amane vadhAre abhimAna levA lAyaka che e bAbata che ke, e eka supUta gUjarAtI che. gurjara mAtAnA vidvAna saMtAnamAM kaLAnA samartha abhyAsI tarIke sAruM nAma emaNe ja prApta karyuM kahevAya. bIjuM, vaLI e jAte 1 ja piravADa vaMzanA vaizya che ke je vaMzamAM vimalazAha ane vastupAla tejapAla jevA gUjarAtanA lokottara kalApremI puruSa thaI gayA ane jemanA kalApreme AbunAM jagavikhyAta ane addabhuta kalApUrNa devamaMdiranI gujarAtane amUlya samRddhi ApI. amArA nimaMtraNane Adara ApI zrIyuta mahetAe jena sAsaM. mATe je A mananIya lekha lakhI mokalyo te badala vAcake taraphathI ame emano khAsa AbhAra mAnIe chIe ane bhaviSyamAM paNa AvI rIte potAnA jJAnane gUjarAtI vAcakane lAbha ApatA rahe tema icchIe chIe.-saM] bhAratIya saMskRtinuM hArda dharma che ne dharmane aMge samAjanI dareka pravRttimAM keraphAra thAya che. sAMpradAyika siddhAntanA bhedane laI eka ja dezanI-eka ja prajAnI sabhyatAmAM vilakSaNa parivartana thAya che ane kALAntare ema jaNAya che ke prajAnI mAnasika vRtti AraMbhathI ja jANe kaI bIjA ja pravAhamAM taNAI, cAlI AvatI haze. ApaNI lalitakaLAnA ItihAsamAM A niyamanA aneka vizada khAte maLI Ave che. hiMdu ane muslIma vaimanasyanuM mahAkAraNa emanI sabhyatAnA mULamAM gUDha raheluM che. dharmavirodha jIvananI aneka pravRttiomAM patharAI gayo ane vicArabhedanA pAyA upara prajAnA mAnasika jIvananuM sUkSmarUpa sajAyuM. enI vividhatA-asamAnatA ImAratomAM, raheNIkaraNImAM, kapaDAMlattAmAM, sAmAjIka vAtAvaraNamAM-sahu jagyAe daSTigocara thaze. prAcIna dharmonI vividhatA paNa mAtra sAMpradAyika matAMtaromAM na samAtAM jIvananA dareka aMgamAM prasarI gaI che. naMdavaMzanA rAjakALathI lagabhaga IsavI sananA paMdaramA saikA sudhInA ApaNI zilpakaLAnA namUnA vidyamAna che. junA vakhatamAM mRtividhAna ane citrAlekhana sthA Aho ! Shrutgyanam Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMza ] jaina pratimA vidhAna ane citrakalA [ 11 patyane aMge-enA AbhUSaNurUpe vikAsa pAmyAM hatAM. lalitakalAmAM, ApaNuM sthApatya ne pratimAnirmANa, Ama kalAnI tavArIkhamAM vizeSa mahattvanAM che. emAM ce. khAsa karIne smRtividhAna te ApaNI saMskRtinuM, ApaNI dharmAbhAvanAnu, ane vicAra paraMparAnu mUrta svarUpa che. AraMbhathI laI madhyakAlIna yuganA aMta sudhI ApaNA zilpakArAe emanI dhArmika ne paurANika kalpanAnuM, ane hRdayanI prAkRta bhAvanAnuM digdarzana karAvyuM che. jaina dharma nivRtti-pradhAna dharma che ne enu pratibiMba, enA mUrtividhAnamAM AdikALathI laI chevaTa sudhI eka ja rIte paDeluM maLI Ave che. i. sa. nA AraMbhanI kuzANurAjya kALanI je jaina pratimAe maLI Ave che temAM, ane seMkaDA varSa pachI anela mUrti AmAM bAhya dRSTie bahu ja thADA bheda jaNAze, jaina arhatanI kalpanAmAM zrI mahAvIra svAmInA vakhatathI mAMDIne zrI hIravijayasUrinA kALa sudhImAM koi UMDA pheraphAra thaye| ja nahi. ethI jema bauddha kalAnI tavArIkhamAM, mahAyAnavAdanA prAdurbhAvathI jema dharmAnuM ane ene lai tamAma sabhyatAnuM rUpa ja badalAI gayu, tema jaina lalitakalAnA itihAsamAM banavA na pAmyuM. ane tethI jaina mUrtividhAnamAM vividhatA anekarUpatA na AvI. maMdiranA ne mUti AnA vistAra tA ghaNA ja vadhyA, paNa vistAranI sAthe vaividhyamAM ke gaMbhIratAmAM vadhArA na thayA. pratimAnA lAkSaNika aMgeA lagabhaga be hajAra varSa sudhI eka ja rUpamAM kAyama rahyA ne jaina kevalInI ulmo ke AsIna mUrti mAM lAMkhA kALanA tare paNa vizeSa rUpabheda thavA na pAmyA. jaina mUrti e ghaDanArA sadA ghaNAbhAge hiMdavAsI ja hatA, paNa jema islAmI zahenazAhatanA vakhatamAM ApaNA kArIgaroe islAmane anukULa imAratA banAvI, tema ja prAcIna zilpIoe paNa jaina ane bauddha pratimAomAM te te dharmanI bhAvanAone anusarIne prANa phuMkA. jaina tIrthaMkaranI mUrti virakta, zAMta, ne prasanna hAvI joIe. emAM manuSya hRdayanA nira Mtara vigrahane mATe--enI asthAyI lAgaNIo mATe, sthAna hAya ja nahi. jaina kaivalIne ApaNe ni`Nu kahIe teA paNa khATuM nahi. e nirguNutAne bhUta zarIra ApatAM sAmya ne zAMtinI mUrti ja uddabhave, paNa emAM skUla AkaSa Nu ke bhAvanI pradhAnatA na hAya. ethI jaina pratimA enI mukhamudrA uparathI tarata ja oLakhI zakAya che. UbhI mUrti enA mukha upara prasannabhAva ane hAtha zithila-lagabhaga cetana rahita sIdhA laTakatA haiAya che. nagna ne vastrAcchAdita pratimAmAM vizeSa phreka hAtA nathI. prAcIna zvetAMkhara smRti emAM prAya: eka kaTivastra najare paDe che. AsIna pratimA sAdhAraNa rIte dhyAnamudrAmAM ne vajrAsanamAM maLI Ave che. tenA banne hAtha kheALAmAM DhIlI rIte gAThavAyelA haiAya che. hastamudrA sivAya khIjI badhI khAkhatA lagabhaga maddha mUrti ene maLatI Ave che. 24 tIrthaMkarAnAM pratimAvidhAnamAM vyaktibheda na heAvAthI lakSaNAMtarane laine ja ApaNe mUrti Ane jUdAjUnA tIrthaMkaranA nAme eLakhI zakIe. Asana upara sAdhAraNa rIte tIrthaMkaranuM lAkSaNika cihna ke vAhana citrita hAya che. . Aho ! Shrutgyanam Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 baddha tema ja brAhmaNa pratimA vidhAnanI khAsa khUbI enI bhAvavAhI hastamudrAomAM hoya che. jenI pratimAomAM Ane bilakula ja abhAva hoya che. kAraNa kevalInI Adarza kalpanA sRSTimAM pUrNa nivRtta sivAya anya caMcala bhAne sthAna ja nathI. madhyakAlIna jenA mUrtiomAM UNuM ne uNISa kapALa ane mastaka upara aMkita karavAnI bauddha prathA dAkhala thaI. vakSa:sthaLamAM zrIvatsanuM cihna paNa aMkAvA lAgyuM. A badhA pheraphAra najIvA hatA ne ethI jaina mRtinI lAkSaNika racanAmAM kAMI ja parivartana thayuM nahi. AdarzanI ekatAne laI vaividhya vadhyuM nahi, kaLAnI daSTie vikAsa thayo nahi. paraMtu bhAvikanI daSTiye te prAcIna satyanI nikhAlasa zuddhi ThIka jaLavAI rahI ema ja samajavuM joIe. paNa zilpakAranI pratimAna nirmANa zakti sAMpradAyika siddhAMtanA saMkucita kSetramAM sarvathA lupta te na ja thaI. vividhatA azakaya hatI, paNa parimANu aparimita hatuM tethI zravaNa belA jevI anupama mUrti banAvI zilpIne rasAtmA saMtoSAye. tIrthakarenI sAdI pratimAonA AvAsagRha sajavAmAM ne zaNagAravAmAM jena nahi, paNa je zrata kalAo, kAMI ja bAkI rAkhI nathI. hiMdustAnanA cAre khUNAmAM jainamaMdiranI advitIya ImArate hajI ubhI che. dakSiNanA maisura rAjyamAM hasana jIllAnA beluranA maMdire madhyakAlIna jaina vaibhavanI sAkSI pUrI rahyA che. gUjarAtanA AbunA maMdira vize te lakhavuM ja nakAmuM che. madhyaprAMtanA chattarapura rAjyanA khajAhomAM navamA saikAthI laI agyAramA saikA sudhInA ghaNA saMdara devAlayo vidyamAna che ne kALA pattharanI aneka jaina pratimAo khaMDita, akhaMDita Thera Thera najare paDe che. madhyakAlIna jaina pratimA-nirmANamAM sajIvatAne aMza ocho jaNAya che. jo ke tIrthakaronI mUrti kalAmAM nirNavatAne-kalA daSTie bhAvavihIna ekatAne Aropa mUkI zakAya ema che. te paNa e doSAropaNa paurANika mUrtividhAna saMbaMdhI asthAne che. jaina dharmane aMge hiMdanI paurANika kathAomAM bahu ja thoDuM parivartana thayeluM che. mukhya bheda te eTalo ja lAge che, ke brAhmaNa devatAo jena ahaMta ne kevalInI samakSa gauNa sthAna pAme che. eTale jene devasthAnamAM hiMduonA sahu devatAonI pratimAo maLI Ave che ne madhyakAlIna yugamAM jyAre vAmamArgane laIne ke bIjA kAraNone laIne brAhmaNamaMdiremAM ati alIla viSayone sthAna maLatuM hatuM, tyAre jena devAlayamAM zuddha, sAtvika ane pavitra bhAvanAmayI suMdara mUrtikalAne Azraya maLatuM hate. khajahAnA ke maisuranA belurakaMdare jotAM jena maMdiranI pavitra bhAvanAne tarata gAya Avaze. emAM svacchandatA ane aniyaMtrita vilAsitAne devavibhUtione bahAne paNa thAna mAnya nathI. seMdaryanI najare jaina maMdiranI pradhAnamUrtio-mukhya tIrthakaronI pratimAo mahattvanI nathI lAgatI, paraMtu maMdira bahAranI bhIMtenA AbharaNurUpe racAyelI je anya devatAonI pratimAo hoya che, te AkarSaka hoya che. tIrthakaronI mUrtiomAM eka jAtanI niMtA ne bhavyatAnA guNe pratIta thAya che, ane khAsa karIne madhyakAlIna dhAtukhiMbenI kArIgarI AMkhane meha pamADe evI hoya che. AvI eka suMdara Aho! Shrutgyanam Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] jaina pratimA vidhAna ane citrakalA [ 67 pratimA amadAvAdanA jhaverIvADanA ajItanAthanA maMdiramAM mejuda che. enA upara aMkita lekha uparathI jaNAya che ke enI pratiSThA saMvata 1110 nA caitra sudI 13 ne divase thaI hatI. [ A suMdara mUrtine pheTegrApha prathama pRSTha sAme ja Ape che. saM. ] A upara maheM hAlamAM je InDIana enTIkaverImAM eka sacitra lekha lakhyo che. AsIna mUrtio karatAM mane UbhI pratimAo vadhAre game che. paNa bannemAM khAsa noMdhavA jevI vizeSatA te emanI eka-lakSyatA che. elorAnI navamA saikAnI jaina pratimAomAM tathA beluranI ke khajahAnI ke abunI 11 mI zatAbdInI mUrtiomAM kaI paNa jAtane lAkSaNika bheda nathI. janAzrita kalA pradhAna guNa enA aMtargata ullAsamAM ke bhAvanalekhanamAM nathI. enI mahattA, enI kArIgarInI jhINavaTamAM, udAra zuddhimAM, eka prakAranI bAhya sAdAImAM rahelI che. jaina kalA vegapradhAna nahi, paNa zAMtimaya che. saumyatAne parimala, jaina maMdironA prasiddha sugaMdhita dravyanI piThe, sarvatra maheke che. emanI samRddhimAM paNa tyAganI zAMta jhaLaka dIpe che. amadAvAdanA haThIsiMhanI vADInA 19 mI sadInA maMdironA maMDapamAM suMdara nartakInA putaLAM joI mahuM tyAM maLelA bhAvika jenene e vilAsitAnA citrAlekhananuM prayojana pUchayuM. tyAre sahuthI saMteSakAraka uttara eka navayuvaka taraphathI evo maLe ke hAranA maMDapomAM Rddhine siddhi mUrtimaMta AlekhavAnuM prayojana eTaluM ja hatuM ke tyAgIne e sahu vastuo zakya chatAM tyAjya hoI bahAra ja pravarte che. A ja uddezane anusarI jaina sthApatyanA anupama vaibhavamAM paNa tyAganI ananya zAMti chupAyelI che. ahIM jena citrakalA vize paNa be zabdo lakhavA anucita nahi gaNAya. kharI rIte jaina citrAlekhanane jaina na kahetAM gujarAtI kahevuM vadhAre sapramANa che. paNa sAthe ema kahevuM paNa prApta thAya che ke je kAMI madhyakAlIna yuganA citrAvaze ApaNane maLI Ave che te prAyaH jena kalpasUtronA athavA anya jaina graMthanA ja namUnA hoya che. citrita kalpasUtramAM pratyakSa thatI kaLA ApaNuM junA bhitticitro uparathI utarI AvelI che, e te spaSTa che. paNa emAMthI prAyaH bAhya AkarSaNa, bhAvavAhitA lupta thaI gayAM jaNAya che. mAtra kathAnA prasaMge Alekhana dvArA kahevA pradhAna udeza jaNAya che. emAM lAlityane abhAva, eka jAtanI kRtrimatA, ne nijIvatA dIse che. ema lAge che ke madhyakAlIna yugamAM sthApatyane mUtividhAnane vizeSa vikAsa thayo ane citrakaLA gaNa banI. bhitticitra nhAnAM citrapaTa rUpe rUpAMtara pAmyAM te kSetranI saMkucitatA sAthe kalpanAzaktine-kArIgarInI jhINavaTano paNa hAsa thaze. 13 mA saikAnA pahelAMnAM citro te bilakula aprApya che. elerAnA jaina maMdiramAM paNa citrakaLAne upayoga thayo hoya ema lAgatuM nathI. 11 mA ne 12 mA saikAnI vaccenI ApaNI jina ke gUjarAtI kaLAnuM ja svarUpa hatuM, te jANavAne mATe hajI sudhI sAdhana ja nathI. jaina bhaMDAromAM kadAca sAmagrI haze. Aho ! Shrutgyanam Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da2] jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 zrI umAsvAtivAcaka ane tattvArthAdhigama sUtra [le zrIyuta cImanalAla dalasukharAma zAha bI. kema.] tatvArtha bhASyanA aMte ApelI prazasti uparathI jaNAya che ke zrI umAsvAti ucca nAgarI zAkhAnA hatA. teozrI nyAdhikA gAmamAM janmyA hatA. temanI mAtAnuM nAma umA ane pitAnuM nAma svAti hatuM. teoe pitAne e gaMbhIra graMtha kusumapura arthAta paTaNa ke pATalIputramAM ro hate. uccanAgarI zAkhA zrI AryadinnasUrinA ziSya zrI Arya. zAMtinA samaye nIkaLI. zrI AryadinasUri vIrAta kara1 mAM thayA, ane zAkhA te pachI nIkaLI hovAthI te pahelAM zrI umAsvAti thayA saMbhavatA nathI. digaMbara saMpradAya uparokta graMtha temanI paraMparAmAM thayelA zrI umAsvAmIne banAvela mAne che. bhAgye temaNe ja banAvyuM che tema teo mAnatA nathI. temanA mAnavA pramANe temane janma vIrAta 714, dIkSA 733, sUripada 758 ane svargArohaNa 798 gaNAya che. vetAMbara saMpradAya, uktagraMtha ane bhAgye temanI paraMparAmAM thayela zrI umA-. svAtinAM banAvelAM mAne che. A saMbaMdhamAM uparokta prazasita sivAya anya koI AdhAra nathI, ane je bIjAM sAdhana che tenA AMkaDAM tUTatAM che, te meLavIne ekAkAra karavAnuM kArya purAtatvavidenuM che. te kyAre banaze te te bhAvInA garbhamAM che. teozrInA jIvana saMbaMdhI kAMI sAmagrI na maLI zaktI hovAthI temaNe kayAre gRhatyAga karyo ane kevI rIta tyAgI jIvana gALyuM; te jANI zakAya ema nathI. Ama chatAM teozrI pAMcaso prakaraNanA racanAra hatA, jemAMnA prazamarati, jaMbudvIpa samAsa prakaraNa, pUjA prakaraNa, zrAvakaprajJapti, kSetravicAra, taravAthadhigama sUtra Adi upalabdha graMtha che. AthI jJAna viSayaka temanI upAsanA keTalI tIvra hatI ane te dvArA temaNe kevI sAhitya sevA karI te spaSTa thAya che. prakaraNanI racanAmAM ati saMgrahakartAomAM te teozrI advitIya hatA. temanI graMtha racanA kevA prakAranI hatI, temAM kyA kyA viSa hatA ane temaNe kayI kayI paddhatie te vastunI guMthaNuM karI, te vastu atyAranA vijJAna sAthe sarakhAvI zakAya tevI che ke kema te savene khyAla zrI tatvArthasUtranI samAlocanA dvArA raju kare te A lekhinIne namra prayatna che. A arthe te graMthanuM sAvaMta saMkSipta avalokana, temAMnA eka ajIva vibhAga saMbaMdhI atyAranA eka prakhara hiMdI vijJAna zAstrIe lakhelA zabdo ane te graMthamAM carcAyelI vijJAnanI zAkhAonuM spaSTIkaraNa karavuM Avazyaka che. graMtha zarU karatAM pahelAM Amukha (Introduction) tarIke 3ra lekanI saMbaMdha kArikA graMthakAre gUMthI che temAM cha prakAranA jIvanI bhAva zreNi batAvI tevo chavAnA prayatna Aho! Shrutgyanam Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMja 2] umAsvAtivAcaka ane tattvArthAdhigama sUtra [22 hoI zake te batAve che. AgaLa vadhatAM uttamottama puruSa pUjanIya zA kAraNe che, ane tevA pUjanIya puruSanI pUjA karavAthI zuM lAbha prApta thAya, te spaSTa karI, bhAvapUrvaka mita zabdomAM zrI vIranuM caritra mUkI temane vaMdana karI, graMtha karavAnuM prayojana jaNAve che. e jaNAvatAM pote je namratAthI pitAnI ladhutAnuM citra dore che te te jJAnanA sAgara jevA teozrI pratye asAdhAraNa mana utpanna karyA vinA rahetuM nathI. pachI mekSa mArganA upadezanI jarUra zAthI che te spaSTa karI graMthanA viSayamAM praveza kare che. prathama adhyAyamAM mekSa mArganA sAdhanarUpa ratnatraya batAvI tenI prAptinA sAdhana tarIke sAta to, cAra nikSepa, pramANu, naya, nirdeza ane anugadvAra batAvI, jJAna, ajJAna ane nayanuM svarUpa batAve che. bIjA adhyAyamAM adhyavasAye, tenAM bheda ane lakSaNa, Indri, gati, ni, zarIra ane AyuSya Adi spaSTa karI, trIjA adhyAyamAM nAkabhUmi, nArakonI dazA uparAMta manuSya kSetranuM varNana tema ja manuSya ane tiryaMcana adhikAra vyakta kare che. cothA adhyAyamAM devane adhikAra ane judA judA nA AyuSyanuM varNana che. A pramANe cAra adhyAyamAM jIva svarUpa purUM karI pAMcamA adhyAyamAM ajIva, tene bhede, dravyanI vyAkhyA ane lakSaNa AdinuM svarUpa ApyuM che. chaThThA adhyAyamAM AzravanA sAdhana tarIke mana, vacana ane kArya yoga batAvI ATha karmanuM pariNAma citra deryuM che. sAtamA adhyAyamAM pAMca mahAvrata, te TakAvavA mATenI bhAvanA, bAra ANuvrata, dareka vratanI vyAkhyA ane tenA aticAra spaSTa karI be prakAranA dharma (gRhastha ane tyAga)nuM svarUpa samajAvyuM che. AThamA adhyAyamAM baMdhatattvanI vicAraNA karatAM tene hetu, ATha karmonI sattANu uttara prakRti, karmanI sthiti, tenA vipAka (pariNAma-anubhavI ane pradeza baMdhanI carcA karI che. navamA adhyAyamAM saMvara ane nirjarAnuM svarUpa batAvatAM traNa guNi, pAMca samiti, daza prakArano tyAga dharma, bAra bhAvanA ane bAvIza pariSaha batAvI, kyA samaye kyA prakAranA jIvane kyA pariSaha hoya tenuM spaSTIkaraNa karyuM che. vaLI pAMca prakAranA cAritra, ane bAra prakAranA tapanuM svarUpa batAvI pAMca prakAranA nircatha kevA hoya che te kahI dazamA adhyAyamAM kevaLa jJAna prAptithI zarU thatI jIvanmakSa dazA sUcavI sarva karmanA kSaya rUpa mokSa dazA batAvI che. chevaTe 32 kaleka dvArA jIvane vikAsakrama, upasaMhAramAM sUcavI, bhASAne pitAnI prazasti ApI che. A jotAM spaSTa thAya che ke dazamA adhyAyamAM mukta jIvanuM, pAMcamAmAM ajIvanuM, ane bAkInA adhyAyamAM saMsArI jIvanuM svarUpa che je pAMcamAM ane dazamAM adhyAyanI pUrtirUpa che. utagraMthanI kaleka saMkhyA 18 che, paNa vibhakta sUtromAM gaNatAM "vetAMbara mantavya pramANe 344 ane digaMbara mantavya pramANe te 357 che. "vetAMbara mantavya pramANe temanuM raceluM bhASya 2200 loka pramANa che. Aho! Shrutgyanam Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 hindanA prakhara vijJAnazAstrI zrI praphulacaMdra raoNe potAnA "hindu rasAyaNa zAstranA itihAsanA bIjA pustakanA (History of Hindu Chemistry Vol II) pRSTha 178 thI 185 mAM zrI umAsvAtInA tatvArthAdhigamasUtramAMthI je ullekha kare che tene sAra A pramANe che - jenenA nava tatvamAMnA ajIvatatvanA pAMca vibhAga che, temAMnA cAra adharmI fecist Fulcrum of motion), z44 Hlledslu, (Fulcrum of stationariness), 241312llla314 ( space ) z4a sla ( Time ) 241 242 2434 01 ( immaterial ) 3; jyAre pAMcamuM pugala mUrta (material-possessing figure) che. A pudagala te gati (Energy) nuM nirvAhaka che. ajIva kAMte dravya (Entity) agara paryAya (change of state in the entity) che. tAtvika dRSTi viruddha svAbhAvika daSTi pUrI pADavI jarUrI che te A spaSTa kare che. pugalanA be prakAra che: (1) aNu ane (2) sakaMdha. jaine rakaMdha ke je pradezane samudAya che tyAMthI zarU kare che, je bhedatAM ANumAM judA paDe che eTale ke mArA. skanya traNa prakAre bane che bhegA maLavAthI, judA paDavAthI ane bhegA tema ja judA paDavAthI, eTale saMpAtad, merAta ane saMpAmevAta. aNunA vibhAga thaI zaktA nathI, tethI tenI zarUAta ke aMta nathI eTale te nitya che. aNu kada vagarane che eTaluM ja nahi paNa te zAzvata ane svataMtra che. dha vyaka (be aNunA) thI mAMDIne anantANuka (ananta ANunA) skaMdha sudhI judA judA hoya che. be aNanA kaMdhane dravyaNuka kahe che, traNane skaMdha te vyaka che; ema vadhatAM vadhatAM anantAka sudhI jAya che. caDhatI saMkhyA A pramANe cheH (1) gaNatrI thaI zake tevI te saMkhyaya, (2) agaNanIya maTI evI asaMkhyaya, (3) ananta ane (4) anantAnanta. pudgalanA guNa be prakAre cheH (1) je paramANu ane skaMdhamAM hoya te, (ra) je mAtra sakaMdhamAM hoya te. sparza, rasa, gaMdha ane varNa prathamanA vargamAM gaNAya che. paramAgunA guNa anubhavagamya nathI, paraMtu pariNAma pAmethI anubhavagamya bane che, eTale paramANunA guNamAM zakti che paNa te vyakta nathI. te eka gaMdha, eka varNa ane be sparzavALe heAya che. prathama to rUkSa (kharabacaDe), snigdha (cIkaNe), uSNu (garama), ane zIta (kaMDa) e be joDalAmAMthI eka eka sparza hoya che; jyAre rasa, gaMdha, ane vaNe tenA saMbaMdhI hoya che. bIjA varganA skaMdha (davyayukathI mAMDIne anantAnantAyuka) uparokta guNa uparAMta nIcenA vyakta guNa dharAve che. (1) zabda (2) baMdha (3) bheda (3) sUkSamatA (4) sthUlatA (5) AkAra (6) tamaH (aMdhakAra-kALAza) (7) pratibaMdha pADavAnI zakti (8) Apa (Radiant heat) ane (9) udyota (Radiant light) kaThaNa ane narama, bhAre ane halakuM, garamI ane ThaMDI, ane kharabacaDuM ane cIkaNuM A ATha sparza che temAMnA garamI ane ThaMDInI taratamatA ane cIkAza ane Aho! Shrutgyanam Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umAsvAtivAcaka ane tattvArthAdhigama sUtra. kharabacaDApaNAmAMnI taratamatAmAMnA darekamAMthI eka eka aNumAM hoya che. A uparAMta bAkInA cAranI taratamAtA ke saMbaMdha vyAkathI mAMDI anantAnantANuka skadhamAM hoya che. jaine ema mAne che ke AkarSaNa zakti paramANuonA baMdhathI thatI hoya che. rasa (svAda) pAMca che: kaDa, kaSAyela, tIkhe, khATe ane gaLe. khAro svAda je mIThAne che te keTalAka mAne che ke mIThA svAdamAM pheravI zakAya che jyAre bIjA te mizra svAda mAne che. sugaMdha ane durgadha be gaMdha che. mULa raMga pAMca che lAla, pILo, lIlo, peLe ane kALe. zabdanA cha prakAra che: tata, vitata, ghana, suSira, varSA ane bhASA. jene pratye ati Avazyaka jaNa temanA paramANuvAdane laIne che, jemAM paramANu ane skaMdhanuM pRthakkaraNa che. jene mAne che ke judA judA tatva ke bhUte eka ja prakAranA mULa paramANumAMthI pariNAma pAmelA hoya che. Ama hovAthI svAbhAvika zakti, ke je rAsAyanika mizraNamAM agatyano bhAga bhajave che te jAti tarIke mULa paramANuomAM judI nathI, te batAve che. baMdha thavAmAM mAtra saMga puratuM nathI, mizraNa thatAM pahelAM paramANu ke pradezane saMbadha thavo jarUrI che. sAmAnyata: pudgalano eka aMza sakriya ane bIjo aMza akriya hovo joie-eTale ke te viSama guNavALA (positive and negative qualities) hevA joIe arthAta be aMze svataMtra viruddha guNavALA hovA joIe te ja saMbaMdha thai zake. Ama viruddha guNavALa aze hovA chatAM paNa je te viruddha guNa narama prakRtinA hoya arthAta jaghanya guNavALA hoya to saMbaMdha na thAya. vaLI samAna guNa arthAta sarakhI prakRtinA viruddha guNavALA be aMzene paNa saMbaMdha thaI zakato nathI. jyAre eka aMzanA guNanI prakRti karatAM bIjAnA viruddha guNanI prakRti bamaNI ke vadhAre hoya tyAre saMbaMdha thaI zake che. dareka bAbatamAM A saMbaMdhanA pariNAme baMne aMzemAM pheraphAra thAya che ane te skaMdhanA guNa te saMbaMdhanA svabhAva para avalaMbe che. jyAre samAna prakRtinA paNa viruddha guNavALA yugalanA aMzenI samAna prakRtimAM taratamatA. thAya che tyAre te paNa saMbaMdha bAMdhI zake che. vizeSa prakRtivALo aMza ochI prakRtivALA aMzapara asara kare che. aMzanA guNamAM je pheraphAra thAya che te A saMbaMdhane laIne bane che. A vastu sAmAnya jaNAze chatAM atyaMtasUcaka che ane te ghasavAthI snigdha ane rUkSa sapATImAMthI je skUti thAya che tenA avalokananA pAyA para racAyelA che. A graMtha (tavAthadhigama sUtra) je umAsvAtine racele che te IsvI sana pahelAnA prathama sakAne che." A pramANe jotAM graMthakartAnuM zAstrIya jJAna mAtra zAstra puratuM nathI paNa atyAranA vaijJAnike jene pramANa tarIke laI zake tevuM che. temAMnA bIjA vijJAnanA viSaye para paNa te viSayanA abhyAsIo nIkaLe te A pramANe zAstrIya viSaya pratyakSa banI zake te purate saMbhava che. te prakAza pADavAnuM kenA bhAgyamAM haze te keNa jANI zake tema Aho! Shrutgyanam Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 viSaya. che? e AkhA graMthamAM vijJAnanI kathI kayI zAkhAone viSaya tarIke laI svarUpa spaSTa karyuM che te viSayavAra adhyAyanA sUtro batAvanArI ci nIce ApuM chuM te parathI te saMsaMdhe kAMIka jhAMkhI mAtra thaI zakaze. aMgrejInAma. adhyAya. sUtra. viSayasvarUpa. pramANuzAstra Logic 1 thI8,11thI12ane apekSA, jJAna, naya ane - 34-35 pramANa. mAnasazAstra Psychology 1 13 thI 33 jJAna. 11, 15 thI 25 mana ane indriya 6-7-9 traNe AkhA mana ane karmano saMbaMdha, AdhyAtmika vikAsane kAma, te arthenuM tyAgI jIvana, zarIra ane AdhyAtmika vikAsano saMbaMdha. arthatatva zAma Metaphysics 2 1 thI 10. bhAva. (vAsanA) 1,4,5,7,10thI12, dravya. 29 thI 31, 37, 40 ane 41, 1,6,9,10, 14ane18. AkAza. 22 38, ane 39, kALa prANIvilA Theology 25 thI1,32 thI 5 gati ane jananazAstra 2 thI 6, 15thI 18 nAraka, manuSya ane tiryaMcA, 1 thI 12 deva. 10. Akho muktajIva. khagoLavidyA Astronomy : 13 thI 15 graha ane tenI gati. Raumlash Geography 3 7 thI 10. dvIpa, samudra, parvata. prakRtividyA Phyeios. 37 thI 4 pAMcaprakAranA zarIra. 1,4,6,10,11,14,19, ajIva. 20, 23, 24 thI 48 1,3,6,7,13,17 dharmAstikAya ane adharmAstikAya. rasAyaNavidyA Chemistry 25 thI 28, 32 thI 6. paramANu ane aMdha. bhUstaravidyA Geology pRthvInA paDa. jatuvidA Zoology be indriya, traNendriya, AdijI, Aho! Shrutgyanam Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umAsvAtivAcaka ane tattvArthAdhigama sUtra [ 27 te kALe atyAranA vijJAnanA gaNAtA viSayonuM paNa jJAna kevA svarUpe hatuM te A sarva viSaye ane tenuM svarUpa spaSTa kare che. A graMtha mAtra jainadarzananA tanA svarUpa batAvavA pUrate lakhAye che chatAM temAM vijJAnanI zAkhAnA ATa ATalA viSayo samAvI devAya te ApaNane mugdha kare che, ane te paNa mAtra 350 sUtromAM! AvA prakhara vidvAna ane advitIya saMgrahakAranuM jIvana janasamAjathI agecara rahe te khare kharI kama nasIbI ja kahevAya. ApaNuM AvI hIna dazA paratve mAtra daSTipAta karI besI rahevuM te have yogya nathI. temanA saMsArI jIvana ane tyAgI jIvanamAM rahelI zAnapipAsAvRtti arthe thaI rahela temanI pravRtti ukelelI jevA ApaNe kayAre bhAgyazALI banIzuM? A mahAna puruSanuM jIvanacaritra saMkalana sahita prApta thAya te ApaNA ItihAsa para meTe prakAza nAMkhanAra thaI paDaze ema lAge che. Aho ! Shrutgyanam Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] jaina sAhitya saMzAdhaka [khaMDa 3 ' = = bhAvanagaranI jaina dharmaprasAraka sabhAe bajAvelI jaina sAhityanI stutya sevA [lekhaka-zrIyuta kuMvarajI ANaMdajI zAha.] [na saMsthAomAM, bhAvanagaranI zrI jaina dharma prasAraka sabhA saithI vRddha ane sauthI agra gaNAya che. jaina sAhityane mULa rUpamAM prakAzita karavAnuM maMgaLa kArya saiAthI prathama ane sauthI vadhAre pramANamAM e sabhAe ja AraMhyuM hatuM. jaina samAjane upacAgI ane nitya vAMcananA graMthanAM gujarAtI bhASAMtare chapAvavAnuM Avazyaka kArya paNa vizeSarUpe e saMsthAe ja AdaryuM. Ama jaina sAhityane prakAzita karavAnuM anukaraNIya mArga je e saMsthAdvArA khulluM mukavAmAM AvyA tenA pariNAme A jAtanuM kArya karanArI bIjI aneka saMsthAo utpanna thaI ane temanA kAryane lIdhe Aje jaina sAhityane ghaNe khare bhAga-pachI game te rUpamAM paNa-chapAIne prakaTa thavA pAmyA che ane kene tenI prApti sulabha thaI che. A saMsthAe dhIme dhIme kevI rIte pitAnA kAryane vistAra karyo ane kevI rIte Aje vidyamAna svarUpa prApta karyuM, te dareka jana sAhityapriya janane jANavA lAyaka hovAthI, e saMsthAnA janaka jevA ane prabala prANa jevA zrIyuta kuMvarajIbhAIne e viSathanI TuMka vigata lakhI ApavA mATe je ame nivedana karyuM tene vaza thaI e vRddha dharmavIra baMdhue sabhAne athathI te Aja sudhIne TuMke ItihAsa lakhI meka che ane tenI sAthe A ja sudhImAM jeTalA graMthe e sabhA dvArA prakaTa thayA che tenI yAdI paNa mekalI ApI che. sabhAne A ItihAsa vAMcatI ane eNe kareluM saMgIna kAma jatAM kharekhara enA tarapha UMDe sadabhAva utpanna thAya tema che. ane e AkhI sabhA ane eNe kareluM badhuM kArya ekalA, zrIkuMvarajIbhAInI ekaniSThavRtti ane satata kArya karavAnI akhaMDa dhagasanA phaLa svarUpe jaNAI Ave che-saMpAdaka.] A sabhAnI sthApanA sa. 1937 nA zrAvaNa zudi 3 je varateja mukAme (11) mitroe maLa ne karelI che. je vakhate A sabhAnI sthApanA thaI te vakhate AkhA hiMdusthAnamAM jananI eka paNa sabhA nahotI. zAMtamUrti munirAjazrI vRddhicaMdrajI mahArAjanI e sabhA upara prAraMbhathI ja kRpAdaSTi thaI ane teozrInA AzIrvAda ane salAha anusAra ja A sabhA pitAnAM navAM navAM kAryo zarU karatI rahI. dhIme pagale paNa ekasarakhI rIte ane zAMtapaNe pitAnA kAryamAM Aho! Shrutgyanam Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka pUjya muni mahArAja zrI vRddhicaMdrajI Aho! Shrutgyanam Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka A che . DETS ne ? zrI janadharma prasAraka sabhAnuM svIca bhavana Aho! Shrutgyanam Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] jaina dharmaprasAraka sabhAe bajAvelI jaina sAhitya sevA [ daza pragati karelI hovAthI atyAre enI sthiti zukalapakSamAM divase divase vRddhi pAmatA caMdranI jema sArI peThe vRddhigata thaelI che. A sabhAne riperTa prathama 12 varSane chapAela che, tyArapachI daza varSane chapAvavAne have tevAmAM tenAM sAdhano tamAma saM. 1859nA amiprapamAM nAza pAmI javAthI chapAI zakAyo nahIM. tyAra pachI 18 varSanA riporTo bahAra paDelA hatA ane hAlamAM chevaTane pAMca varSane riporTa saM. 1982 nA phAgaNa vada 0)) sudhIne bahAra paDela che. sabhAnI vaya 45 varSanI pUrNa thaI che ne 46 mAM varSamAM eNe praveza karyo che. ane sabhA taraphathI zrIjana gharmaprakAza nAmanuM mAsika saM. 1941 nA caitra mAsathI bahAra pADavAnuM zarU thaeluM che, jenuM atyAre 42 muM varSa cAle che. A sabhAnuM sthApana zrAvaNa zudi 3 je varateja mukAme jyAre karavAmAM AvyuM tyAre nahotuM joyuM muhUrta ke nahe meLAvaDo karyo, paraMtu evA zubha kAryamAM anAyAsa ja zubha muhUrta AvI jAya che ane tethI te vakhate zarU kareluM kAma dinapara dina vRddhigata thayAM ja kare che. A sabhAnuM sthApana karanArA mitro sumAre vIza varSanA tema ja te karatAM paNa ochI vayanA hatA. paraMtu badhA evA daDha nizcayavALA hatA ke AraMbheluM kArya dhIme pagale paNa AgaLa vadhAravuM. temAM pramAda ke zithilatAne sthAna ApavuM nahIM. A sabhAe prathama saM. 1938 mAM subhASita stavanAvALI bhAga 1 le bahAra pADayo. saM. 1939 mAM te ja nAmane bIjo bhAga bahAra pADe. saM. 1939 mAM suratane zeTha nAnacaMda rAyacaMdane tyAM ujamaNuM nimitte keTalAka baMdhuo jatAM tyAM zeTha phakIracaMda premacaMdano meLApa thayo. teo sabhAnI sthiti jANa bahu khuzI thayA, ane enA membara thayo. saMvata 1939 nA mAha vadi 3 je, A sabhA khAsa dharma saMbaMdhI hovAthI temAM dAkhala tha. nArA membaro mATe keTalAka dhArmika niyamo avazya joIe; evo nirNaya thavAthI sabhAsado mATe nIce pramANenA niyamo mukarara karyA. 1 sAta vyasana sevavA nahIM. 2 rAtri bhojana karavuM nahIM. 3 kaMdamULa khAvAM nahIM. 4 haMmezAM jina darzane javuM. 5 aphINa, gAMjo, bIDI vigerenuM vyasana rAkhavuM nahIM. upara jaNAvelA niyame uparAMta dara ravivAre sabhA bharavAne ane mAsika rU. phI levAne paNa TharAva karyo. saM. 1938 nA vadI 13 ze eka makAna vArSika rU. 18) nI rakamathI sabhA mATe bhADe rAkhavAmAM AvyuM ane prathama pramukhazrI kuMvarajI ANaMdajIne tyAM sabhAnI mITIMga thatI hatI te tyAM bharavAnuM rAkhyuM. A ja varSamAM mI. vIracaMda rAghavajInA prayAsathI muMbaImAM A sabhAnI zAkhA-sabhA sthApavAmAM AvI. temAM zeTha phakIracaMda premacaMda pramukha, mI. lakSmIcaMda rAghavajI maMtrI ne bIjA membaro thayA. (A zAkhA sabhA zithila thaI, pharI pAchI bIjIvAra epANI ane te paNa amuka varSo pachI baMdha thaI. tenA sabhAsado mukhya sabhAmAM dAkhala thayA. ) . saMvata 1949 nA phAgaNa zudi 8 me sabhAmAM keTaleka maTe pheraphAra thayo. ane pramukha tarIke Aho! Shrutgyanam Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] jaina sAhitya saMzodhaka [rU tarIke kuMvarajI ANaMdajI nImAyA. tema ja bIjI sekreTarI vigerenI navI nImaNuMka thaI. (prathama pramukha mULacaMda nathubhAI hatA.) A varSamAM sthAnaka vAsIoe bahAra pADelI "samakti sAra' nAmanI copaDInA khaMDana munirAjazrI AtmArAmajI mahArAjanI lakhela "samakita soddhAra" nAmanI copaDI sabhAe chapAvI. A varSamAM mAMchalAonI jALa baMdha karAvavA saMbaMdhI jIvadayAnuM kAma bIjA bhAIo calAvatA hatA, temaNe sabhAnA kAryathI prasanna thaI sabhAne saMpyuM te kAma mI. gIradharalAla ANaMdajI karavA lAgyA. (hAla sudhI te kAma sabhA taraphathI teo ja kare che. ) A varSamAM A sabhAnA hAtha nIce ucharatI vayanA vidyAthIonI zrIjaina jJAnavardhaka mAmanI sabhA sthapANI ane te sabhA taraphathI munirAjazrI AtmArAmajI mahArAjanI racelI sattarabhedI pUjA ane vIza sthAnakanI pUjA judI judI chapAvavAmAM AvI. A varSamAM zeTha ANaMdajInI kalyANajInI pAlItANAnI peDhImAM tyAMnA munIma nathu dharamazI vigeree moTI rakamano geTALa vALatAM te saMbaMdhamAM ghaTita pagalAM levAnA kAmamAM A sabhAnA pramukha kuMvarajI ANaMdajIe vizeSa bhAga lIdho. te kArya nimitte be traNa vakhata amadAvAda muMbaI javuM paDayuM. bIjA meree paNa temAM banate bhAga lIdhe. saM. 1941 nA kArtika zudi 5 me sabhAnI ophIsamAM jJAnasaMbaMdhI mahatsava jJAna padharAvIne karavAnuM zarU karyuM. kAraNa ke A sabhAne khAsa viSaya ja jJAnanI bhakti, ane vRddhi karavI, karAvavI ane tenAM sAdhano pUrAM pADavAM e ja che. e varSanA mAgazara mAsamAM muMbaIthI zeTha vIracaMdabhAI dIpacaMda bhAvanagara padhAratAM temanA mAnamAM sabhAnI ophIsamAM jAhera meLAvaDo karavAmAM AvyA ane temAM devadravya viSe bhASaNa sabhAnA pramukhe karyuM. te saune bahu pasaMda paDayuM tethI khAsa chapAvI prasiddha karavAmAM AvyuM. te mITIMgamAM sabhAnA taratamAM ja svargavAsI thaelA membara dulabhajI vIracaMdanA nAmathI pustakAlaya sthApana karavAnuM karyuM ane tenA phaMDamAM rU 500) lagabhraga bharAyA. saM. 1941 nA mAgazara mAsamAM sabhA taraphathI mAsika bahAra pADavAne vicAra cAlyo. evAmAM manimahArAjazrI AtmArAmajI mahArAja bhAvanagara padhAryA. temanI sAthe munirAjazrI zAMtivijayajI hatA. teoe e vicArane puSTi ApI. cAra divasamAM ja prathama aMka taiyAra karavAmAM Avyo ane te chapAvavA mATe khAsa zrI amadAvAda eka membarane mokalI te aMka chapAvI maMgAvyA. tenI prayAsa karatAM nakale vadhAre khAvAthI traNa vakhata thaIne nakala 900 (500-250-240) chapAvI. tyArabAda eka upAdhi utpanna thaI. koI virodhI mANasa sabhAnI ophisamAMthI grAhakonuM lIsTa upADI gaye. taratamAM te hakIkata jANatAM kheda thaye, paNa nAsIpAsa na thatAM hiMmata rAkhI maraNa uparathI navuM lIsTa taiyAra karyuM ane pahelA eka karatAM paNa vadhAre nakale bIjA aMkanI mekalANuM. A varSamAM muMbaInI zAkhA sabhA taraphathI jaMbusvAmIne rAsa" chapAvavAmAM AvyuM. ane pramukhanA jAti prayAsathI muMbaI uparAMta surata, bharUca, vaDodarA ane dhorAjImAM paNa A sabhAnI zAkhA sabhAo sthapANI ane temAM lAyaka membare dAkhala thayA. saM. 1945 nA jeTha vadi 7 me saMskRta bhASAnA abhyAsIonI ApaNuM kemamAM bahu khAmI jaNAyAthI te abhyAsanI savaLatA karI ApavA mATe sabhA taraphathI jaina saMskRta pAThazALA Aho I Shrutgyanam Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] jaina dharmaprasAraka sabhAe bajAvelI jaina sAhitya sevA [ 77 khelavAmAM AvI ane temAM zAstrI narmadAzaMkara dAmodarane zikSaka tarIke dAkhala karyA. A kAryamAM munirAjonI paNa sArI sahAyatA hatI. sabhAnI ophisamAM bALavidyAthIone dhArmika abhyAsa karAvavAnuM kAma paNa zarU karavAmAM AvatAM temAM sArI saMkhyA dAkhala thaI. dina para dina sArA sArA membaranI sabhAmAM bharatI thavA lAgI. saM. 1942 mAM sabhAnI ophIsamAM tamAma dhArmika pustake vecANa maLI zake teTalA mATe tevI sagavaDa karavAmAM AvI ane te khAtuM AgaLa vadhyuM. jude jude prasaMge tema ja bahAra gAmathI kaI gRhastha padhAre tyAre jAhera meLAvaDo karIne temAM judA judA viSaya upara pramukha ane maMtrI taraphathI bhASaNa ApavAnuM kAma zarU hovAthI sabhAnI prAsaddhi vadhatI gaI. mAsikanA bIjA ja varSamAM "kezarIA tIrthane vRttAMta' e nAmanI buka bahAra pADI mAsikanA tamAma grAhakone bheTa ApavAmAM AvI ane tyArathI dara varSe mAsikanI bheTa ApavAnuM zarU thayuM. jaina vargane pALavAnI tithio jANavAnuM sAruM sAdhana na hovAthI jaina paddhati anusAra jaina paMcAga taiyAra karIne mAsikanA bIjA varSamAM mAsika sAthe bheTa tarIke mokalavAmAM AvyuM ane tyArathI dara varSe jena paMcAga" bheTa ApavAnuM zarU thayuM. saM. 1946 Akhara sudhI sabhAnuM mAsika mokalavA vigerenuM tamAma kAma sabhAsadoe jAte karyuM saM. 1947 nA prAraMbhamAM eka kArakunane mAsika rU 5) nA pagArathI rAkhavAmAM AvyA. dareka kArya jIta mahenatathI vadhAre phALabhUta thAya tenuM A dRSTAMta che. saM. 1947 mAM jJAnapaMcamInA mahatsava vakhate zeTha ANaMdajI purUSottame prathama ujamaNuM kareluM tenA traNachoDa rU 565) nI kiMmatanA sabhAne arpaNa karyA. jethI utsAhamAM vizeSa vRddhi thaI. A varSamAM rU 50) nI phIthI sabhAmAM lAipha membara dAkhala karavAno niyama dAkhala thayo ane te vakhate ja keTalAka lAIpha membaro thayA. A varSanA mAsAmAM zeTha talakacaMda mANekacaMda bhAvanagara padhAratAM teo sabhAmAM padhAryA, sabhAnA kAryathI saMtoSa pAmyA ane sabhAmAM lAIpha membara tarIke dAkhala thavA IchA jaNAvI. sabhAe temane sabhAnA peTrana banAvyA. saM. 1948nA citramAM "gappadIpikAsamIra' nAmanI buka chApavAmAM AvI tema ja caritra vAMcavAnI rasikatA vadhAre jaNAvAthI bacaritAvALI' nAmanuM pustaka maMtrI amaracaMda ghelAbhAIe lakheluM bahAra pADavAmAM AvyuM. saM 1948 nA bhAdrapada mAsamAM munirAjazrI vRddhicaMdajI mahArAjanI tabIyata vadhAre narama thatAM bahu AgrahapUrvaka vinaMti karIne temane phoTo paDAvyo ane tenI sAmaTI nakke laIne sAmAnya kiMmate badhAne ApI. saM. 1949nA vaizAkha zudi 7 me paropakArI munirAjazrI vRddhicaMdajI mahArAjane deha vilaya thavAthI sabhAne eka khAsa hitiSI ane kAyamanA sAcA salAhakAra mahApuruSanI khAmI AvI paDI. saM1949 nA phAgaNa Akhare sabhAsadonI saMkhyA 40 nI thaI. sabhAnI lAIbrerImAM rU0 1649-14-6 ne 87 pustake ekatra thayA. Aho! Shrutgyanam Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ vada rU sa. 1949 nA kArtika mAsamAM munirAjazrI vRddhicaMdajI mahArAjanA prayAsathI pAlItANAmAM jaina saMskRta pAThAzALAnuM sthApana thayuM. temAM pramukha mI, kuvarajIe sArA bhAga lIdhA. tyAM abhyA sanuM kAma sArUM cAlyuM tethI keTalAka jaina graMthA zuddha karAvIne prasiddha karavAnA prayAsa zarU thayA. sabhAe zrIvinaya vijayajI pAdhyAyajI kRta 'laghuhemaprakriyA vyAkaraNa' taiyAra karAvIne te chapAvavAnuM zarU karyuM temaja zrI 'triSaSTizalAkA puruSa caritra' mULa ane bhASAMtara temaja 'abhidhAna ciMtAmaNikASa. zuddha karAvIne chapAvavAnA vicAra karyAM. upara pramANe sabhAnI prathamanI 12 varSanI sthitinA TukA sAra che. tyArapachInA daza varSanA ripoTa chapANA nathI ane tenA sAdhanA paNa nAza pAmyA che. paraMtu tyArapachInA 27 mA varSanA riporTamAM tenI ghaNI kharI hakIkata samAyelI che uparathI A nIce ApavAmAM Ave che. 23mA varSamAM sabhAsadonI sakhyA vadhIne 75 nI cai. prathamanI lAIbrerI AgamAM nAza pAma vAthI navI banAvelI lAbrerImAM kula pustAke 1170, 20 1282AnI kiMmatanA thayAM che. jaina saMskRta pAThazALA sArI rIte cAle che temAM vidyAthIe abhyAsa kare che. sAdhue paNa tenA lAbha le che. jaina kanyAzALA godhAvALA zeTha kIkAbhAi phulacaMdanI vidhavA bAi ujame ApelA rU 3000) nA vyAjamAM calAvavA mATe sthApana thaelI che. temAM kharcI purA na paDavAthI salA taraphathI vArSika rU 400) ApavAnuM mukarara karavAmAM AvyuM che. e kanyAzALAnA 200 kanyAe lAbha le che. zrI anArasa khAte munirAjazrI vRddhicaMdajI mahArAjanA ziSya munirAjazrI dharmavijayajI ( pAchaLathI vijayadhasUri)nA prayAsathI saMskRta jaina pAThazALAnu sthApana thayeluM temAM paNu vArSika rU. 100) madada tarIke amuka varSa sudhI sabhA taraphathI meAkalavAnuM TharAvI mAlavAmAM AvyA. A varSanA prAra'bha sudhImAM sabhA taraphathI kula 47 pustakA bahAra pADavAmAM AvyA hatAM. sAdhusAdhvI navadIkSita thAya tene abhyAsa karavA mATe temanI jarUranA Avazyaka sUtro zramaNa sUtra-pAkSika sUtrAdi tathA tamAma vidhinI prati chapAvIne bheTa ApavAnuM zarU karyuM. (te haju sudhI bheTa ApavAmAM Ave che. ) jaina dharma prakAzanuM lIsTa sa. 1959 nA agniprApamAM baLI gayA chatAM yAdadAsta vigere uparathI navu lIsTa taiyAra karIne pahele ja mahIte kula 1400 nakale mokalavAmAM ovI hatI. mAsikanuM kada ATha pejI be phAramanuM hatuM te traNa kAramanuM karavAmAM AvyuM che. lavAjama rU. 1) ja rAkhavAmAM AvyA. jaina vargamAM A mAsika paheluM che, ane tenA lAbha ThIka levAya che, sa. 1959 nA upadravanI asara krAi khAtA upara thavA pAmI nathI. e vakhatanuM sabhAsadonuM manebaLa ane temanI AtmabhAga ApavAnI vRtti vizeSa heAvAthIja tema banI zakayuM che. sabhAnI mItajhukA vigerenI sumAre rU. 2000) nI hatI te tamAma vahIvaTI cApaDA sAthe nAza pAmI tenI upara nA vImAnA rU. 1200) maLyA. te pAyA upara pAchI suMdara imArata banAvavAnuM kAma utsAha sAthe zarU rAkhavAmAM AvyuM. sabhAmAM dAkhala thanArA sabhAsada mATe prathama je pAMca niyamA jaNAvelA che, temAMthI sAta vyasananeA niyama kAyama rAkhavAmAM AvyA ane khIjA cAra niyamA membarAnI icchA upara rAkha vAmAM AvyA. sabhA taraphathI chapAyelAM ane khIjA' pustA sAdhusAdhvIne bheTa ApavAnuM kAma divasAnudivasa vadhatuM gayuM. Aho ! Shrutgyanam Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka zrIyuta kuMvarajI ANaMdajI ( zrI jaina dharma prasAraka sabhAnA pramukha ane adhiSThAtA) Aho! Shrutgyanam Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka zrIyuta nAgaradAsa potamadAsa rANapura ( zrI jaina dharma prasAraka sabhAnA bhavana mATe udAra dAna ApanAra ) Aho! Shrutgyanam Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ? ] jaina dharmaprasAraka samAe bajAvelI jaina sAhitya sevA [ 73 esate varSe dareka sabhAsade epIsamAM AvIne najarANA dharavAnuM, zrA. suda 4 the mITIMga bharIne jJAna viSe bhASaNa karavAnuM, zudi 5 me jJAna padharAvIne tenI bhakti karavAnuM ane zudi6 3 jJAna pAse pUjA bhaNAvavAnu ane sAMje sabhAsadevu svAmI vacchaLa karavAnuM sabhAnI lAbrerImAM muke! bheTa AvavAnuM kAma paNa gayA varSathI mukeAnI saMkhyA vadhavA mAMDI. A varSathI TharAvyuM. vadhAre zarU thayuM tethI temAM bhAvanagaranI 'jaina DIrekaTarI' tene mATe khAsa nImAyelI kamITIe taiyAra karI. tenA riporTa taiyAra karIne sabhA taraphathI chapAvavAmAM AvyA. panyAsajI ANuMdasAgara ( hAlazrI sAgarAnaMdasUri)nI jaMgama lAibrerI mATe sabhA taraphathI rU 100)nA pustakA ApavAnuM sa. 1962nA AsA sudi 5 nI mITIMgamAM TharAvavAmAM AvyuM-ane tee! sAhebanI sahAya vaDe zAstrI pagAradAra rAkhIne graMthanI TIkA vigere tathA saMskRta mULane TIkAvALA graMthA taiyAra karAvavAnuM TharAvavAmAM Avyu. jaina kanpharansane aMge sabhA mULathIja dRDha lAgaNI dharAvatI AvI che, dareka kAnpharansa vakhate temAM DelIgeTA mokalIne bhAga levAmAM AvyA che; ane A varSe amadAvAdamAM maLanArI krAntransamAM DelIgeTA mokalI bhAga lIdhA hatA. pAsavividhanI buka chapAvIne tenA abhilASIone bheTa tarIke meAkalavAnuM zarU karavAmAM AvyuM, mAsikanuM kada pu. 22 thI DImI cAra rAramanuM karyuM hatuM te A varSathI rAyala cAra phAramanuM karavAnuM TharAvavAmAM Avyu. lavAjama rU. 1aa TharAvavAmAM AvyA. saM. 1964 mAha vida 10nI mITIgamAM mI. gIradharalAla ANujIe pAtAnI putrI mAMghInA lagnanA smAraka tarIke rU. 500)sabhAne arpaNa karyAM ane tenA vyAjamAM yogya pustaka prasiddha karavAnuM TharAvyuM. saM. 1964-65nA varSamAM sabhAnI sIlvara jyubIlI ujavavAnA prasaMga prApta thayeA. bhAvanagara khAte bharAyelI jainatre krAnpharansanA prasaMga sAtheja e prasaMga rAkhyA hatA. te prasaMge kAnpharansanA pramukha zeTha manasukhabhAi bhagubhAine mAnapatra ApavAmAM Avyu hatuM. sabhAnA pramukha mI. kuMvarajI ANu jIe sabhAnI karelI apratima sevAnI paNa cAgya kadara karavAmAM AvI hatI. A maheAtsava saMbadhI sarva vigata vALA tathA jUdA jUdA vidvAnAnA upayAgI lekhAvALA jyubIlI aMka prakaTa karavAmAM AvyA. bhAvanagaramAM bharAyelI jaina kAnpharansamAM paNa A sabhAnA AgevAnAe dhaNA AgaLa paDatA bhAga lIdhe temAM sakhAvata paNa bahu sArI thai ane te kAnpharansa dareka rIte phattehamada thai. bhAvanagara sTeTanA mukhya dIvAna me. prabhAzaMkarabhAi dalapatarAma paTaNI sAhebane nAmadAra sarakAra taraphathI sI. Ai. i. nA ilkAba maLatAM tene mATe sa. 1966nA mAgazara viMdhe 10 me khAsa mITIMga khelAvI khuzAlIneA TharAva karI temanA upara mekaklyA. ( A nAmadAra mULathI ja sabhA tarapha dhaNA prema dharAve che ane sabhA taraphathI jAhera meLAvaDAmAM ekathI vadhAre vakhata pramukha sthAne khIrAjyA che.) upadhAna vidhi chapAvIne tenA icchakane bheTa ApavavAnuM TharAvyuM. sabhAnA 35 mAthI 47 mA varSa sudhI cha varSanA ripoTa bhegA bahAra pADavAmAM AvyA che. ane cha varSoMmAM ghaNA lAyaka membarAnI sabhAmAM vRddhi thai che. 40 mA varSanI Akhare te sa MkhyA 350nI thai. Aho ! Shrutgyanam Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ laMDa rU saM. 1974 nA asADa vadi 6 The zrI pATaNa nivAsI zeTha nagInadAsa karamacaMde zrI "upamiti bhavaprapaMca kathA' bhASAMtara bhAga 1 le chapAvavA mATe sabhAne 1250) nI sahAya karI. prastuta cha varSamAM 43 bukene graMtha bahAra pADavAmAM AvyA che. ane sAdhusAdhvIne tema ja jenasaMsthAone rU 759LA nI judI judI upayogI buke bheTa tarIke ApI che agara mokalAvI che. jaina vidyArthIone abhyAsa karavAmAM pustakanI agavaDa na paDe teTalA mATe vidyAthI uttejana khAtuM A sabhA mAraphata saM 1962 thI cAle che. temAM thatA kharca saM. 1969 sudhI zA. ANaMdajI purUSottama ne zeTha tribhuvanadAsa bhANajI ApatA hatA. tribhuvanadAsanA gujarI gayA bAda zeTha amRtalAla purUSottama taraphathI ApavAmAM Ave che. prastuta cha varSamAM rU. 169LA nAM pustaka ApavAmAM AvyAM che. chele riporTa sabhAnA 41mAthI 45 mA varSa sudhIno pAMca varSa saM. 1982 nA phAgaNa vadi 0)) sudhIne hAlamAM ja bahAra paDayo che te uparathI sabhAnI chevaTanI sthiti sArI rIte jANI zakAya tema che. A varSanI Akhare kula 459 membare thayelA che. jemAM 1 peTUna, 2para lAIpha membara, 193 pahelA varganA vArSika membara, ane 14 bIjA vaganA membara che. temAM 140 bhAvanagaranA che ane 319 bahAra gAmanA che. sabhAnI varSa gAMTha ujavavA zrAvaNa zudi 3 je ghaNA varSothI varateja javAmAM AvatuM hatuM te saM. 1978 thI zaheramAM sTezana upara ja dharmazALAnI sagavaDa thatAM tyAM javAnuM zarU karavAmAM AvyuM che. saM 1979-80 nA varSamAM sabhAne khAsa lAbha, sabhAnuM pitAnI mAlikInuM makAna thayuM, tene thayo che. A kArya paratve rANapuranivAsI zeTha nAgaradAsa purUSottamadAse udAra dilathI rU. 25000, nI rakama mAtra sahajanI mAMgaNIthI ja sabhAne bakSIza karI che. A rakamanA pAyA upara sabhAnuM potAnuM suMdara makAna baMdhAvavAmAM AvyuM che. jemAM ekaMdara jamInanI kiMmata sAthe rU. 39501) no sabhAe kharca karyo che. e makAna kholavAno meLAvaDe saM. 1981 nA mahAvadi 10 me me. paTaNI sAhebanA pramukhapaNA nIce ghaNo sAre karavAmAM AvyuM ane temanA hAthe ja e makAnanuM zubha uddaghATana karavAmAM AvyuM. sabhAnI lAIbrerImAM kula pustake 4923, rU. 7544-6 nI kiMmatanA thayAM che. tenI vargavAra vaheMcaNI riporTamAM batAvI che ane tenuM lIsTa paNa chapAvavAmAM AvyuM che. sabhAnI aMdara mAsika ane nyUpepara 18 kiMmatathI maMgAvavAmAM Ave che ane 16 badale Ave che. kula 39 Ave che. tenA vAMcanAranI saMkhyA paNa sArI che. pustake paNa vAMcavA mATe ThIka laI javAmAM Ave che. jaina saMskRta pAThazALAmAM eka zAstrI rAkhIne saMskRta bhASAnuM jJAna ApavAnuM zarU rAkheluM che; tene lAbha paNa ThIka levAya che. pustaka prasiddhinuM kAma avicchina zarU che. keTalAMka pustakanI te ekathI vadhAre AvRttio thayelI che. 1982 nA citra zudi 1 sudhImAM kula 189 bukAne graMtha bahAra pADavAmAM AvelA che. (AvRtti gaNavAmAM AvI nathI) tenuM traNa vibhAge lIsTa A sAthe ApavAmAM AvyuM che, temaja Aho! Shrutgyanam Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 . aMka 1] jaina dharmaprasAraka sabhAe bajAvelI jaina sAhitya sevA [75 temAMthI je bukAne graMtho maLI zakatA nathI te paNa jaNAveluM che. temAM bheTa tarIke jaNAvelI bukene pratA kAyama tenA ' Icachakane bheTa tarIke ja mokalavAmAM Ave che. prastuta pAMca varSamAM 67 buke ne graMtha bahAra pADavAmAM AvelA che. jaina dharmanI tamAma prakAranI buke ne graMthe banatAM sudhI A sabhAmAMthI ja maLI zake tevI goThavaNa rAkhI che. tenI ekaMdara saMkhyA 800 lagabhaga thAya che ane vArSika vecANa dazahajAra uparAMtanuM thAya che. "jaina dharma prakAza " avicchinna cAlyA kare che. tenI grAhaka saMkhyA membaro uparAMta hajAra lagabhaganI che. dara varSa jaina paMcAMga bheTa apAya che ane uparAMta eka bukanI paNa bhaTa ApavAmAM Ave che. | munirAjane tema ja saMsthA vigerene bukAne graMtha bheTa ApavAnuM kAma bahu vadhAryuM che. prastuta pAMca varSamAM sumAre cAra hajAranI kiMmatanA pustako kharca khAte kiMmata lakhIne bheTa apANAM che. taduparAMta bheTa ApavA mATe sahAya maLavAthI tema ja sabhA taraphathI chapAvelI bukane graMthe rU. 6610 nA bheTa ApavAmAM Avyo che. ATalA uparathI sabhA jJAnadAnanuM kAma keTaluM kare che te lakSamAM AvI zake che. saM. 1983 nA mAha vada 5 zrI jainadharma prasAraka sabhA tarI saM. 1959 pachI prasiddha thayelA saMskRta tathA mAgadhI graMthe. * 1-6 zrI triSaSTi zalAkA puruSa caritra. 18 zrI vAsupUjya caritra. mULa. zrI hemacaMdrAcArya kRta. zrI vardhamAna sUrikRta.padyabaMdha. 7 zrI pariziSTa parva (sthavirAvaLIcaritra.) * 19 zrI zAMtinAtha caritra gadyabaMdha. * 8-9 zrI SaT karmagraMtha TIkA. vibhAga. 1-2 * 20 zrI pArzvanAtha , , * 10 dvAtriMzat dvAtriMzikA saTIka. * 21 paMcAzaka saTIka. * 11 prazamarati saToka. 22 prameya ratna koSa graMtha. mULa. * 12 prabodhaciMtAmaNi mULa. * 23 zrI jJAnasAra (aSTaka saTIka * 13 yazovijayajI kRta graMthamAlA * 24 zrI zAMta sudhArasa saTIka , (10 graMthono saMgraha.) * 25 zrI adhyAtmasAra saTIka ,, * 14 siddhasena divAkara kRta graMtha- * 26 zrI karmaprakRti malayagirijI mALA (traNa graMtho) kRta TIkA yukta. * 15 haribhadrasUrikRta graMthamALA * 27 , upAdhyAyajIkRta ,, ___ (traNa graMtho) 28 pauma cariya-mAgadhI 16 vijayacaMdra kevaLI caritra * 29 zrI sUkSmArtha vicAra sAroddhAra saTIka. (mAgadhI gAthAbaMdha) * 30 zrI upadezamALA yoga zAstra mULa. * 17 yogabiMdu saTIka, * 31 zrI jaMbUdvIpa saMgrahaNI saTIka Aho! Shrutgyanam Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 * rUra vAra pannA mUDha. '33-36 zrI upadeza prAsAda saMpUrNa 37 zrI upadeza saptatikA moTI. 38 bRhat kSetrasamAsa (moTI TokA) 39 karpUraprakara TIkA moTI 40 haima laghu prakriyA vyAkaraNa * 41 saptatikA bhASya TIkA sahita. 42 zrI laghusaMgrahaNI prakaraNa saTIka 43 zrI vardhamAna dezanA prAkRta. 44 yogazAstra saTIka gujarAtI bhASAnA vAMcanArAone khAsa upagI bhASAMtaro vigere. (8 (9 lh lh (8 1-6 zrI triSaSTi zalAkA purUSa caritra bhASAMtara 21 jenA draSTie yoga. bhAga 1 le (mo. gI.) 1 parva 1 luM. 2 juM. AvRtti 3 jI. 22 zrI vijayacaMdra kevaLI caritra bhASAMtara. 2 parva 3-4-5-6 3 jI 23 zrI prabodha ciMtAmaNuM bhASAMtara. 3 parva 7 muM 24 pratikramaNanA hetu AvRtti 3jI 4 parva 89 25 ratnazekhara ratnAvatI kathA. 5 parva 7-8-9 , 3 jI 26 zrI jaina dharma prasAraka sabhAne 6 parva 10 muM , 2 jI jubIlI aMka. 7-11 zrI upadeza prAsAda graMtha bhASAMtara 27 kuvalayamALA bhASAMtara. (rasika kathA) 7 bhAga 1 lo (sthaMbha 1 thI 4) 28 jJAna paMcamI. AvRtti 2 jI. 8 bhAga 2 je (sthaMbha 5 thI 9) ra9 tattvavAta-lakSmI sarasvatI saMvAda. 9 bhAga 3 je (sthaMbha 10 thI 14). *30 praznottara puSpamALA. 10 bhAga 4 the (sthaMbha 15 thI 19) 31 zrI upamitibhava prapaMcA kathA bhASAMtara 11 bhAga 5 me (sthaMbha 20 thI 24) bhAga1. prastAva 1-2-3 AvRti 2jI, *12 zrI upadezamALA bhASAMtara (70 kathA) (motIcaMda gIradharalAla kApaDIyA solIsITara) *13 caritAvaLI bhAga 1 lo (kathAono 32 zrI umiti bhavaprapaMca kathA bhASAMtara saMgraha) bhAga 2 je. *14 , bhAga 2 je , metIcaMda gIradharalAla kApaDIyA solIsITara) *15 bhAga 3 je che 33 zrI umiti bhavaprapaMcA kathA bhASAMtara, 16 zrI zatruMjaya mahamya bhASAMtara. bhAga 3 je. prastAva 17 gautamakulaka bAlAvabodha (aneka kathAo) (motIcaMda gIradharalAla kApaDIyA solIsITara) 18 upamiti bhavaprapaMca pIThabaMdhanuM bhASAMtara 34 caMdarAjAne rAsa artha ane rahasya sahita. 19 adhyAtma kalpadruma vivecana sAthe 35 zrIgopALarAjAne rAsa , , (vivecaka metIcaMda gIkApaDIyA selIsITara) 36 AdhyAtmasAra bhASAMtara. 20 AnaMdaghanapadya ratnAvaLI (pa0 pade) 37 zrI vastupALa caritra bhASAMtara (metIcaMda gIradharalAla kApaDIyA solIsITara) 38 zrI pArzvanAtha caritra bhASAMtara. Aho! Shrutgyanam Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ? ] jaina dharmaprasAraka sabhAe bajAvalI jaina sAhitya sevA 39 zrI mallInAtha caritra bhASAMtara. 48 zrI vinodakArI kathA saMgraha. 40 zrI pariziSTa parva bhASAMtara. 499 zrI yugAdIdezanA bhASAMtara. 41 zrI upadeza kalpavahelI [ manahajiNa- 50 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra bhASAMtara. zuM ANuM] TakAnuM bhASAMtara. 51 zrI priyaMkara nupa caritra bhASAMtara. 42 zrI zAMtinAthacaritra bhASAMtara. para zrI upadeza saptatikA bhASAMtara. 43 zrI dhanyakumAra caritra bhASAMtara 53 zrI uttarAdhyayana sUtra mULa sAthe kathAo 44 zrI yaMtrapUrvaka kamadi vicAra. sahita bhAga 1 le. 45 zrI bhejaprabaMdha bhASAMtara. 54 >> , bhAga 2 je. 46 zrI hitazikSAnA rAsanuM rahasya. 55 cesaTha prakAranI pUjA artha sahita 47 zrI jJAnasAra bhASAMtara. ane vistRta vyAkhyA. paracuraNa pustake 1 pAMca pratikramaNa mULa gujarAtI meTA 22 aDhAra pApasthAnaka ane bAra bhAvanAnI TAIpa AvRtti 4 thI sajhAya arthasahita. 2 , zAstrI ,, , 4 thI 23 kSamAkulakAda saMgraha. 3 be pratikramaNa ,, , , 7 mI 24 navakAra mahAmya tathA kurmAputra caritra 4 , gujarAtI ,, , 7 mI 25 tasvAmRta graMthanuM bhASAMtara 5 sAmAyika caityavaMdana sUtrArtha gujarAtI 26 ratnAkara pacIzI anuvAda sAthe 6 cityavaMdana grevIsI (cAra covIsI) ra7 keTalAMka nahIM. 7 29 zrI zabdabheda prakAza. ekAkSarI keSa (traNa vIzI) (AvRti 6 ThThI) 29 zrI parvatIthi vigere stavanAdi saMgraha, 8 paMca kalyANaka tathA paMca jJAnanI pUjA 30 zrI ummila caritra bhASAMtara.. 9 snAtra, sa tara bhedI, 20 sthAnakanI pUjA. 31 zrI AnaMdaghanajIkRta covIzI sAthe 10 pUrvadeza tIrtha starAvaLI. 11 vaddhamAnadvArvizikA mULa TIkA arthayukta, tathA vIza sthAnaka saMbaMdhI sarva saMgraha 12 dhanapALa paMcAzikA , 32 AnaMda ghanajIkRta covIzI sAthe , , 13 zrI vaza sthAnaka saMbaMdhI sarva saMgraha, 13 pAMca padanI anupUvI. 34 zrI jaina sAhitya saMbaMdhI lekho saMgraha, 14 pArzvanAthana vivAhale. 35 abhidhAna ciMtAmaNi keSa. mULa. 16 jaina DirekaTarI (bhAvanagaranI ) 36 samakita saddhAra gujarAtI. 17 prakaraNArtha garbhita stavanAdi saMgraha 37 gappa dIpIkA samIra (DhaMDhaka hitazikSA) 18 manuSya bhavanI durlabhatAnA daza draSTAMta. 38 upamiti bhavaprapaMcasaMkSiptanuM bhASAMtara 19 navANuM yAtrAne anubhava [ AkRti 2) 39 caMdrazekharane rAsa. 20 ATha draSTinI sajhAya artha yukata. 40 upadezamALI bhASAMtara.(7) kathAoyukta) 21 sabaMdha sArI mULa tathA bhASAMtara. 41 cAre dizAnA tIthanI tIrthamALA Aho! Shrutgyanam Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 42 mAbApane 63 lakatava nirNaya artha yukta. 43 zrI jainadharma prasAraka sabhAnI lAIbre. 64 zuddha siddhAMta samAcArI. rInuM lIsTa. kakkAvArI 65 subhASita stavanaviLI. bhAga 1 le. 44 zrI gujarAtI duhA saMgraha , bhAga 2 je. 45 sAdhusAdhvI gya AvazyakanAM sUtrane 67 samakti viSe nibaMdha. hIndI. vidhio A. 6 ThThI 68 jaMbusvAmine rAsa. 46 pisaha vidhi. A. 5 mI 69 kezarIyAjI tIrthane vRttAMta. 47 upadhAna vidhi. A. 4 thI. 70 muna vRddhicaMdrajI caritra. 48 punya prakAzanuM stavana. 71 mahIpAla caritra. 49 mAMsAhArathI thatI hAni ane vanaspati 72 saMkSipta jena rAmAyaNa. khorAkathI thate lAbha 73 yazodharA caritra. 50 devadravya viSe nibaMdha. 74 jayavijaya kathA. 51 lana (sau. bena muMdhI. gIradhara lagna 75 kalAvatI kathA. samArakamALA maNako 1 lo). 76 zukarAja caritra. para sItArAma caritra bhA. 1 lo , sarasvatI kathAmaNake 2 je.) 78 surapALa kathA. 53 tIrthakaronI nAmAvaLI. 79 bAravratanI kathA. 54 akSayanIdhi tapanI vidhi. AvRti 2 jI 80 cha maTI kathA. 55 zrI zatruMjaya laghuka5 81 tera kAThIyAnI kathA 56 zrI pAkSika sUtra sAthe. 82 caMpaka zreSThI kathA 57 zrI vardhamAna tapanI vidhi. 83 ratisAra caritra 58 zrI vItarAga mahAdeva stotra. 84 vatsarAja caritra 59 zrI navapadanI anAnupUvI. AvRtti 2 jI 85 naLadamayaMtI caritra 60 cAra pannA mULa. A. 2 jI. 86 sthULabhadra caritra 61 paMcasutra saraLa vyAkhyA sahita. 87 surasuMdarI caritra. da2 dravyasirI TIkA bALavedha yukta. 88 gacchAcAra payarno anuvAda sAthe. - Aho! Shrutgyanam Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 1 ] hiMdI kalA ne jaina dharma hiMdI kalA ana jaina dharma ORDE [ lekhaka:--zrIcuta ravizaMkara mahAzaMkara rAvala ] hiM'dI kaLAnA abhyAsI jaina dharmane jarAya uvekhI zake nahi. jaina dharma tene mana kaLAnA mahAna AzrayadAtA, uddhAraka ane saMrakSaka lAge che. vedakALathI mAMDI TheTha madhyakALa sudhI devadevatAonI kalAsRSTinA zaNugArathI hiMdu dharmI ladAi rahyo hatA. kALa jatAM kaLA dhIme dhIme upAsanA sthAnethI patita thai iMdrIya vilAsanuM sAdhana banI rahI. te vakhate jANe kudarate ja vakrardaSTa karI heAya tema musalamAnI AkramaNAe tenI e sthiti chinnabhinna karI nAkhI, hiMdu dharme dAridraya tathA niCLatA svIkArI lIdhAM. sAmanAtha khaMDera banI ubhuM. te vakhate dezanI kaLAlakSmIne pUjya ane pavitra bhAvathI Azare ApanAra jaina rAjakartA tathA jaina dhanADhayonAM nAma ane kIti amara rAkhI kaLAe peAtAnI sAtA siddha karI che. [ 72 mahamudanI saMhAravRSTi purI thatAM ja giranAra, zatruMjaya ane AbunAM zikharo para kArIgaronA TAMkaNAM gAjI uThyAM ane jagata mAtra vismayamAM TharI jAya evI devanagarIe jhaLakI uThI. dezanA kuberee AtmAnI rasavRtti devane caraNe zeAdhI:-suMgadha, rUpa, samRddhi, sarva dharmoMmAM pragaTAvyAM, ane kaLA nirmANunuM sAcuM phaLa zAMti ane pavitratA anubhavyAM. pariNAme kaLA thADA eka vilAsI jIvAnA ekAMtI AnaMdanA viSaya nahi paNu dareka dha parAyaNa mumukSu mATe sarvakALa praqhullita suvAsita puSpa nI rahI. dareka dharmAM sAdhaka e kaLAzimAM AvI ekAgratA, pavitratA ane mananI samAmAnI meLavatA thayA. dha daSTie devAyatanA zrImAnAne mATe vyApa NunI yAgya bhUmi banyAM. e paisAthI temanA parivAra vilAsathI bacI teo khAnadAnIbharyAM tyAga ane kulagaurava samajyA. e dhanikAnA niHsvArtha ane udAra dravyatyAgathI dezamAM kArIgarA ane sthapatienAM kulA kulyAM phAlyAM. asaMkhya zilpIe mAMthI krAi izvarI khabakSIsavALA hatA te adbhuta smRtividhAyaka thayA. sthApatya ke mUrti, vela ke pUtaLI, darekanA vidhAnanI pAchaLa emanI atizaya ucca mAnasavALI adhyAtmika jIvanadRSTinuM bhAna thayA vinA rahetuM nathI. ASu uparanI deva mahelAtA, giranAra paranA meTA uThAvanAM daherAM, ke zatrujaya paranAM vividha dhATanAM vimAnA jonArane ApaNA A yuganI kRtio mATe zarama ja Ave che. jainadharmAMte kaLAe je kIti ane prasiddhi apAvI tethI hiMdu AkhuM magarUra che ane e dareka bhAratavAsIne amara vArasA che. paraMtu e kaLAnA hAlanA vArasadArA-jaina zrImAneA vArasAnI kevI kadara karI zake che tenA vicAra karIe chIe ane kaLA viSayaka temanI pravRttinuM avalAkana karIe chIe tyAre temanI maneAdazAnI avanati joi atyaMta kaleza thAya che. hiMdu sthApatyanA dareka rUpanI pAchaLa ka Mika saketa hoya che, krAi devAlayanA baMdhAraNamAMthI te dUra karatAM koi mahAna gra MthanuM ekAda prakaraNu chatAM kamanasIkhe A jamAnAnA suzikSita jaine paNa AvI bAbatA para hAlanAM madirAnA ghATamAM krIzciyana dharmanAM rUpA, suzeAlanA ke khIjA dareka kalA marmavizte kheda thayA vinA rahetA nathI, chatAM hAlanuM jaina Aho ! Shrutgyanam dhArmIika bhAva hAya che; ane guma thayA jevuM lAge che, durlakSa karI rahyA lAge che. AkAre| ghusI jatA joIne sAhitya e viSe bhaya'kara Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] jaina sAhitya saMzodhaka | vada 3 maiAna rAkhe che. drAkSa, hanIsakala phula ane ekrenthasa pAnanAM DIjhAinA prIkakaLAmAM zobhe che tenAM kAraNA che. grIka lAkAnA jIvanamAM drAkSa ane ekaeNnvasa ke hanIsakala temanA bagIcAnI pyArI vanaspati hatAM. e vastuonuM nirUpaNuM jaina devaLanA staMbhApara thAya tyAre jaina kAmanuM ajJAna pratyakSa STigAcara thAya che. jAhera naphaTAi ke avinaya tarapha khAnadAna lAkA jue te ja najare e pravrutti joi zakAya. maMdiranAM rUpa cheADI khIjI zAlA ane bhItazaNagAramAM jUnA vakhatanA kAmamAM je Acitya ane susaMgata lAge che te tattvAnI jarAya samaja na hoya evI rIte hAla jaina madirAmAM vidyAyatI lAdIo ane tailacitrA DArADAra ubharAvA lAgyAM che. pAlItANAnAM devAlayeA para jaina kumerAnI aMdha udAratAnA pariNAme vIseka hAra rUpiAnuM pANI karI mAnasavikRtinA nakazA jevI eka taiyAra karavAmAM AvelI citramALA A lekhake joI che. pUrvAMkALanI kathA kurUparIte cItarAelI pAtrAvalekhana ke vastunirdezamAM sAva nATakI ane upakara ke AbhUSaNamAM chellI phezaneAthI bhArAbhAra bharelAM A citro jaina AcAryAMnI saMmAtathI taiyAra thayAM che e jANIne dilamAM hAhAkAra uThe tA navAi che ? eka tarapha ajantA ane rAjapUta ke mugala kaLAnI sUkSmatA pIchAnavA duniyA talasI rahI che te ja dezamAM A jamAnAmAM kaLA ane saMskRtinuM virUpa darzIna jaina kAmane zAlA Apaze ke ? je paradezIo zatruMjayanI kIrti sAMbhaLI jovA Avaze teo hAlanA jainA viSe zI chApa lai jaze ? dharma ane saMskAranA suLa rUpe je zuddha STi ane avalAkana AvavAM joie tenA abhAva mAtra jemAM mukhya dekhAya te vastu na ja AcarAya tA nukazAna thavAnuM nathI, kAraNa ke ceAgya niyAmaka athavA yAgya AcArya'nI dekharekha vinA kalAnI pravRtti adhogati tarapha lai janArI bane che. citrakaLA ane sthApatyamAM jaita kAmanI bedarakArI para ATalI saheja TIkA karyA pachI jaina devAlayamAM thatAM saMgIta ane kAvyA viSe paNa cAThuM kahevuM jarUranuM lAge che. nATakamAMnA rAjA jevI battIo paherI nRtya karatA kAmaNagArA chekarA, hArameAniyama mAstaranI jhapaTa, nATakanA tAla vALA zRMgArI rAhapara yeAjAelAM mAmulI pado eka jAtanuM vaibhavI vAtAvaraNa khaDuM kare che. dIvAnI jhAkajhamALa, caLakatA hIrA tathA seAnAnA mugaTa ane svAnA dhoMdhATa kai rIte cittane virAga ane zAMtinI havA ApI zakatAM haze e prazna che. je vAsanAne AvavAnI zabdomAM vAtA thAya che te apratyakSa rUpe tyAM bhabhukatI lAge che. kadAca leAkaAkarSINa ane cittaraMjananA hetue devadira mAta te sare evA kadAca e dharmAMcAlakAnA uddeza heAya te te mATe dhaNuA sArA prakAre| sUcavI zakAya. saMgItanA ekAda uttama jJAtAne samayapara zAMta rIte theADAM bhaktimaya pado gAvAnI taka ApI zakAya tevA pravINa puruSa mAta bALaka bALakIone saMgItanuM zikSaNa ApI temanAM jIvana vadhu sucivALAM banAvI zakAya. ma Mdirane lagatI parasALa ke eraDAemAM citrA ane vAcananA navA thALa vAraMvAra mukAya, jethI lAkAmAM jJAna saMparka vadhe. jainakAmamAM keLavaNI ghaNI phelAtI jAya che paNa jene ApaNe svaccha vicArazakti kahI zakIe tenuM darzona virala thAya che. AnuM kAraNa baMdhIAra sAhityanuM vAMcana mAtra che. badalAtA jagatanA paricaya ane vigatA para dareka pragatimAna jIve dhyAna ApavAnI jarUra che. jaina kAmanI kaLATanuM vadhu kharAba pradarzana nagaramAM nIkaLatA varadheDA prasaMge thAya che. vaibhava dekhADavAnI vRttine lIdhe gADI, gheADA, mATara vagerenI hAreAnI vAteA cheDI daIe; paNu khIla Aho! Shrutgyanam Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdI kalA ane jaina dharma [ 87 kula nispRha tyAgamUti jinavaranA varaghoDAne agrabhAge dADhIvALA lAlapILA jAmAvALA nakalI hujhara seja jevA lAgatA benDavALAnI TALI te ApaNA saMgItapremanI parAkASTA batAve che. temAMthI gagaDatA ragaDA-bheMkaDAo zaheranA pahelI pAyarInA gRhasthonA kAnane ze madhura AsvAda karAvatA haze te temanI pAsethI mImAMsA sAMbhaLIe tyAre ja samajAya. jena gRhasthanA zokhanI cIjo, temanAM divAnakhAnAnI sajAvaTa ane gharamAMnA nAnA devamaMdIranAM yuropI rAcaracIlAnI vAta na karIe paNa jena sannArIo je zokhamAM sapaDAtI dekhAya che te joI kaLAnuM bhaviSya vadhu ne vadhu kALuM cItarAtuM lAge che. jinavaranA varaghoDAmAM pAchaLa cAlatI gADIomAM kALI dhoLI ke kAbaracitrI cAmaDInI kanyAone pArasaNa ke mUpiyana kanyAnI harIphAI karatI tame joI che? be kAna upara lAla ke bhUrI rIbane, kAnamAM erIMga, zarIra para jarI caDhAveluM kAma, hAthamAM baMDIo, pagamAM mojAM ane buTa-A badhA dharmotsavane pozAka ane temanI mAtAo dharmanimitte ke lagna nimitta je alaMkAro ane zebhA dhAraNa kare che tenA kAyadA samajavAne vizvakarmA paNa azakata nIvaDe. uttama rasAtti, samaya, tela, racanA, ke aMganuM vyavasthita halanacalana jANe pApa hoya chatAM senuM, hIrA, motI, rezamA vagere utsavanA mahAna aMge hoya evI ja chApa jenArane paDe che. yuropI veyalanI sADIo, be khabhA khullA dekhAya mATe pIna, ane aTapaTI guMthaNInI jhAlara, jhIka kasaba vALI bAyemAMthI dekhAtA kaDAMvALA chuMdaNuM pADelA kALA hAtha ane game tema uchaLatA paMjA, raMga ane AkRtinA vicAromAM baLavo ubho kare che. dharmane aMge jeTalI kaLA nirmANa pAmI che temAM eka acuka kAyado e dekhAya che ke aMtara bahAranI ekarUpatA (sincerety) tenI sarva pravRttimAM upara taratI hovI joIe. paNa ahiM te dharmotsava prasaMge aMgata samRddhinuM ja pradarzana, be hetuomAM virodha kare che. dhArmika kalAmAM svArpaNa che svAnubhava nathI. Idriyagamya sarva rase-dhUpa, gaMdha, saMgIta, citra, svAda sarva anya jene mATe gaNAya che. dharma AcaranAra te e arpaNa karanAra ja banI rahe che. te namra ane upAsaka hevAthI vaibhavane khyAla paNa kare nahiM; chatAM avyavasthA ane surUcibhaMgane te pApa samaje. deva samipa zAMti, vyavasthA, ekarUpatA ane AnaMda sthApanArAM sarva ta sAdhavA te kaLAne Azraya le che. kaLA sivAya bIjI kaI zakti ke sAdhana ethI vadhu yogya jaNAyuM nathI. lekhakane jaina dharma jeTaluM ja bIjA dharma mATe kahevAne kAraNe che; paNa te prastuta viSaya nahi hovAthI bIjA dharmano ullekha karyo nathI. na ma .nA Aho! Shrutgyanam Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] __ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 vaDodarA narezano jaina sAhitya-prema bhAratanA vartamAna AryanRpatiomAM vaDodarAdhIza zrImAna sayAjIrAva mahArAjanI vidyAvilAsitA ane sAhityapriyatA jagajANItI che. emaNe potAnI prajAmAM jJAna pracAra mATe jeTalI lAgaNI batAvI che ane jeTalI mahenata lIdhI che teTalI bIjA koI nRpatie lIdhI nathI. kevaLa pitAnI prajAnI daSTie ja nahi paNa AkhI bhAratIya prajAnA jJAna ane saMskAranA vikAsa mATe paNa emaNe anekavidha sAhitya pravRttio ubhI karI che ane te dvArA jJAnanA vividha pradezanA abhyAsanA mArgo khullA karyA che. e mArgomAM eka mArga graMtha prakAzanano paNa che. vaDodarA rAjyanI ane te sAthe AkhA bhAratanI prajA vizvanA vividha viSaye ane vicArenuM jJAna meLavI zake te mATe zrImAne AkhuM eka pustaka prakAzana khAtuM ja ubhu karyuM che, ane te dvArA aneka graMtha saMskRta, prAkRta, gUjarAtI, marAThI Adi bhASAomAM prakaTa karAvye jAya che. zrImAnanA e sArvadezIya pustaka prakAzana kAryamAM jaina sAhityane paNa keTale badho sAre phALe maLe che tenI eka TuMka yAdI, jaina sAhitya saMzAdhakanA abhyAsionI jANa khAtara, ahiM ApIe chie. jenonI prAcIna saMskRtinuM mukhya kendra gaNAtuM ane gujarAtanuM gauravavaMtu jUnuM pATanagara aNahilapura pATaNa zrImAna sayAjIrAva mahArAjanA Adhipatya nIce AveluM hevAthI, tyAMnA jUnA jena bhaMDAre tarapha zrImAnanI daSTi vaLe e svAbhAvika hatuM. tethI zrImAne potAnI kArakIrdInI vahelI zuruAtamAM ja gujarAtanA jANItA videhI sAkSara zrI maNilAla nabhubhAI dvivedIne pATaNanA bhaMDAra tapAsavAnuM ane temAMthI itihAsa, sAhitya, tatvajJAna AdinI daSTie je uttamottama graMtha jaNAya temanAM gUjarAtI marAThI, bhASAMtara karI karAvI prasiddha karavAnuM kAma sepyuM. zrImAnanI AjJA pramANe sAkSara maNilAle prathama pATaNanA badhA bhaMDAra joI karI temAMnA bhinnabhinna viSayanA graMthanI eka yAdI bahAra pADI ane te sAthe bhASAMtara karavA lAyaka keTalAka graMthanI tAravaNI karI. e tAravaNImAMthI lagabhaga nIce jaNAvelA paMdara graMthonAM bhASAMtare chapAvI prasiddha karavAmAM AvyAM. 1 buddhisAgara, saMgrAmasiMhakRta. 2 samAdhizataka, jinasena guNabhadrakRta. 3 nItivyAkayAmRta, semadevasUrikRta. 4 bhejaprabaMdha, 5 Sadarzanasamuccaya, haribhadrasUrikRta. Aho! Shrutgyanam Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaM ? ] vaDodarA narezano jaina sAhitya-prema [ 83 6 kumArapAla prabaMdha, jinamaMDanepAdhyAyakRta 7 gabaMdu, haribhadrasUrikRta 8 anekAMta vAdapraveza 9 vyAzrayamahAkAvya, hemacaMdrAcArya kRta 10 vikramacaritra, 11 sukRtasaMkIrtana, arisiMhakRta 12 kumArapAlacaritra, jayasiMhasUrikRta 13 caturvizatiprabaMdha rAjazekharasUrikRta 14 jADyApatA (marAThI) amaracaMdrasUrikRta 15 nItivAyAmRta , semadevasUrikRta e samaya pachI jyAre seMTrala lAIbrerInA aMge saMskRta DIpArTameMTa khelavAmAM AvyuM ane tenA lAIbrerIyana tarIke jene sAkSara saddagata zrI cimanalAla DAhyAbhAI dalala ema. e. nI cejanA karavAmAM AvI tyAre zrImAne pharI ekavAra pATaNanA jaina bhaMDAre ne vadhAre bArIkIthI jovA mATe bhAIzrI dalAlane AjJA karI. zrIyuta dalAlane pitAnA nirIkSaNamAM jaNAyuM ke e bhaMDAromAM te eTalI badhI amUlya saMpatti bharI paDelI che ke tene je mULa rUpamAM ja prakaTa karavAmAM Ave te tenAthI bhAratanA prAcIna jJAnabhaMDArano jagane vizeSa khyAla Ave tema che. tethI temaNe eka vistRta vijJaptidvArA zrImAnane e badhI hakIkata nivedana karI. tenA pariNAme mahArAjAe eka AkhI jUdI pautya graMthamALA (orienTala sIrIjha)ja cAlu karavAnI svataMtra AjJA karI. bhAIzrI dalAla ja e graMthamALAnA prathama utpAdaka ane saMpAdaka banyA. temaNe pATaNanA bhaMDAmAMthI, prAkRta, saMskRta, apabhraMza ane prAcIna gujarAtI bhASAnA anekAneka upayogI ane alabhya-durlabhya graMthe cuMTI kADhayo. pATaNanA jena bhaMDArAnA vizeSa gaSaka ane uddhArecchaka munivara pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja ane temanA sAhityopAsaka ziSyavara zrI caturavijayajI mahArAje bhAI zrIdalAlanA kAryamAM bhaMDAra jevA karavAnI ghaNI anukULatA karI ApI eTaluM ja nahiM paNa je graMthe bhAI dalAle chapAvavA mATe nakkI karyo temanA saMzodhana kAryamAM paNa pratyakSa-apratyakSa evI aneka prakAranI niSkAma sahakAritA karI batAvI. e graMthamALAne prAraMbha thayo tyAre A paMktione lekhaka paNa keTalAka samayasudhI vaDodarAmAM sthita hatA. zrI cimanalAle eka sAthe aneka graMthonuM saMpAdana, saMzodhana ane mudraNakArya cAlu karyuM hatuM. temAMthI eka moTA graMthanuM-mAmAvAya viracita prAkRta kumArapAra tana-saMzodhana kArya amane, tathA maMtrI :para viracita morAjhArAgA nAmanA nATaka graMthanuM kArya munivarazrI caturavijyajIne paNa vaLagADayuM hatuM. kamanasIbe bhAIzrI dalAlanuM akALe avasAna thayuM ane tethI temanA athAga parizrama ane UMDA abhyAsanuM je suMdara phaLa Aho! Shrutgyanam Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] jaina sAhitya saMzodhaka jaina sAhityanA prakAzanane maLavAnuM hatuM te eka rIte akALe ja karamAI zrImAna mahArAjAnI jIbha jJAnaniSThAthI e kArya AgaLa cAlu ja che ane suyeAgya jaina paMDita zrIyuta lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhInI sevA bhaLelI che paNa jaina graMthAne e graMthamALAmAM Adara maLatA raheze evI AzA che. e graMthamALAmAM adyAvidha nIce jaNAvelAM jaina graMtharatnA uttama rIte prakaTa thayAM che ane dezivadezanA prasiddha pustakAlayeAmAM suMdara sthAna pAmyAM che. 1 2 3 4 sAmaprabhAcArya viracita kumArapANa pratiSoSa. sazeAdhaka muni jinavijajI, 5 jayasiMhusUri racita TMzmIramamana nATa *aneka divAnakRta saMgraha prAcInamUna AvyasaMgraha 7 dhanapAla paDitakRta paMcamItA (apabhraMzagraMtha ) 8 rAmacaMdra vidravAna kRta nacihAsa nATA. sazeAdhaka paDita lAlacaTTa bha. gAMdhI jainamahAmAtya vastupAla viracita naranArAyaNAnanuM dhAnya, *bAlacaMdrasUri viracita vasantavijAna hAnya. maMtrI yazapAla viracita maudAnaparAya nATa saMzAdhaka muni catuvijayajI. huM naisarumerIya naina grAmahAra sUci ( dalAla ane gAMdhI ) hAla chapAtA graMtha 10 apabhraMza kAvyatrayI 11 nyAya pravezasaTIka (haribhadrakRta TIkAyukta) 12 pATaNanA bhaMDAronI graMthasUci. [ phaMDa rU gayuM. chatAM emAM eka tethI hajI uparanI yAdImAM je nAma che teteA khAsa jaina vidyAvAnAnA anAvelA jaina graMthAnAM ja che. e uparAMta ajaina vidvAnAnA anAvelA, paNa khAsa jaina bhaMDArAmAMthI ja maLI AvelA-jaina bhaDArA sivAya bIje kAi ThekANe nahi jaNAelA evA je gra Mthama gAyakavADasa e. sIrIjhamAM chapAelA che, temanI saMkhyA tA e karatAMya vadhAre che. jagada durlabhya e graMthAne kALanA mukhamAMthI AjasudhI sAcavI rAkhavAnuM mahapuNya jema jaina jJAna bhaMDAranA sarakSakAne ghaTe che tema aMdhakArAcchAdita bhUgarbha mAMthI bahArakADhI pharI jagata AgaLa mUkavAnuM satpuNya vaDAdarA nareza zrI sayAjIrAvane ghaTe che. tathAstu. * A nizAnIvALA graMthe! saddagata dalAlanAM soMpAdita karelAM che. Aho! Shrutgyanam Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va 2 ], AhAra zuddhi ane rasatyAga AhAra zuddhi ane rasatyAga " [ le. zrIyuta vAlajI goviMdajI desAI. bI. e. elaela.bI. ] ahiMsA tathA saMyamanI dRSTie AhArazuddhine vicAra jaina lokee karyo che eTale kadAcita bIjA keIe nathI karyo. eTale sAdhujIvanane aMge jIbhanuM vazIkaraNa keTaluM mahatvanuM che e viSaye jenazAstra zuM sAkSI pUre che enuM sahaja digdarzana karavAnI A sthaLe dhAraNA che. - uttarAdhyayana satranA soLamA adhyayanamAM brahmacaryanAM daza samAdhisthAna, arthAta sAdhana, gaNAvyAM che. tyAM kahe che - paNIyaM bhattapANaM tu khippaM mayakviDDhaNaM / baMbhararao bhikkhU nizcao parikajae | (praNItaM bhaktapAnaM tu kSipraM madavivardhanam / brahmacarya rato bhikSunityazaH parivarjayet // ) (sAdhue praNIta arthAta jemAM ghI vagere rasa hAlI maLyA hoya evuM, ane tatkALa vAsanAne uttejanAruM khAnapAna hamezAM varjavuM.) dhammaladdhaM miyaM kAle jattatyaM parihANavaM / nAimattaM tu bhujejjA baMbhacerarao sayA // 8 // (dharmalabdhaM mitaM kAle yAtrArthe praNidhAnavAn / nAtimAtraM tu bhujIta brahmacaryarataH sadA // ) (sAdhue svasthacitte yogya samaye pramANamAM ane kevaLa saMyamanA nirvAhane arthe dharmamArge maLela anna khAvuM, pramANathI vadhAre paDatuM na khAvuM.) sUtrakRtAMga satranA prathama ke dhanA sAtamA adhyAyamAM kahe che - bhArassa jAtA muNi bhuNjejjaa| (bhAra eTale saMyamabhAranI yAtrA eTale nirvAha tene arthe sAdhue AhAra le.) jinamaMDana kRta zrAddhaguNa vivaraNamAM Ave che - moko vArtha sAdhAraNArtha" ( prANa TakAvAne arthe khAvuM. ), AhAranuM pramANa keTaluM hoya e viSaye paNa bIjA graMthamAM kahI dIdhuM che - dvAtriMzAH kavalAH puMsa AhArastRptaye bhavet / aSTAviMzatireveSTAH kavalAH kila yoSitaH // (puruSano AhAra batrIza koLiyA ane strIne aThThAvIza koLiyA.) daza bAra roTalInuM paDIkuM vALIne eka sapATe gaLe utArIne rakhene keI ene eka keLiye na gaNAve eTalAsAruM AzAdhara paMDita kahe che Aho! Shrutgyanam Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 1 jaina sAhitya saMzodhaka [ racaMDa rU *grAso'zrAvi sahastrataNDulamito dvAtriMzadete'zanam / uttarAdhyayananA sattaramA adhyayanamAM pApazramaNa arthAta huNa sAdhunuM varNana Ave che, tyAM kahe che - sudhIvikA cAra miyANA ( dha, dauM, ghI vagere vAraMvAra khAya.) trIsamA adhyayanamAM cha prakAranA bAhyA eTale zArIrika tapa gaNAvyAM che, temAM cethuM rasaparityAga Ave che- khIradahisappimAI paNIyaM pANabhoyaNaM / parivajaNaM rasANaM tu bhaNiyaM rasavajjaNaM // 26 // (kSIradadhisapirAdi praNItaM pAnabhojanam / parivarjanaM rasAnAM tu bhaNitaM rasavarjanam ) ( rasatyAga eTale dUdha, dahiM, ghI, goLa pakavAnna vagere varjavAM te. ) A ja tapane viSaye AzAdhara kahe che - cAra phIrathIaucaviSa + + + rasaparityAgatone ( dUdha, dahiM, IzuM eTale zeraDI, goLa, khAMDa, sAkara, vagere tela tathA ghIne tyAga te rasaparityAga. ) jenazAstromAM mAMsa, madha, mAkhaNa ane madha A cAra vastune mahAvikRti kahela che ne sarvathA tyAjya gaNela che. emAM ahiMsAduSTi pradhAna che - madhu madhaM navanItaM pizitaM ca mhaavikRtystaaH| A uparAMta dUdha, dahiM, ghI, tela, goLa ane pakavAnna (dhI telamAM taLela padAthe) ne paNa vikRti gaNane ekaMdara daza vikRtio mAnela che, ane vikRtimAtrane tyAga sacavyo che. miSTAnnane tyAga jANe ThIka, paNa dhAdinA tyAganI vAta sAMbhaLatAM ja Aja ApaNane kaMpa chuTaze, paNa dharma te asidhArA karatAMya vasame che. harine mAraga che zUrAne, nahi kAyaranuM kAma jo ne." vardhamAnasvAmIne mahAvIra kahyA te yogya hatuM. mANasane mAravA karatAM manane mAravAmAM vizeSa vIratva joIe che, ane digvijayI jitendra karatAM jitendriyanI padavI kayAMca uMcI che. dUdha ne dUdhajanya padArtho sadoSa che emAM lezamAtra zaMkA nathI. zaMka rahI jatI hoya te sAMbhaLoH * na kR 722. 1 tyAMja ra7. 2 amRtacandra kRta puruSArthasihayupAya 71. utpadyante vilIyante susUkSmA janturAzayaH / saptagrAmeSu yatpApamagninA bhasmasAtkRte / tai grf madhavirAmaHitz zrAddha guNavivaraNa. Aho! Shrutgyanam Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * { } AhAra zuddhi ane rasatyAga men "Milk is now used by the Allies to stimulate all of their soldiers before they go into battle. The Teutons serve their with beer, but the Allies, on the Western front, thanks to the discovery of the Pasteur Institute in Paris, have found that milk is not only a helpful food, but one of the most powerful stimulants known. 62 ] *****.... Milk is now seen to contain some mysterms and magic power, not only whipping up the living tissues, but holding them pleasantly to the task without the subsequent reaction and collapse so usual with strychnine, qunine, ergot and other artificial stimulants. ...... The French Government realising this has issued orders to pusp the sale of milk" Hoards Dairayman. ( raNakSetra upara jAtA pahelAM jarmanIsipAione dArU Ape che e ja ThekANe mitrarAjye dUdha Ape che, kAraNa enA jevA uttajaka padArtha bIjo eke nathI......... bIjA kRtrima uttajakanA upaceAgamAM pAchaLathI pratyAghAta ane arUpAta thAya che te dUdhamAM nathI thAtA. ) Aho ! Shrutgyanam eTale dhAdinA tyAga avazya dharma che. paNa tIrthaMkaroe lAMbA upavAsanuM' pAraNuM dUdhe ja karatA ema lAge che, eTale e dharmanuM AcaraNa A kaThaNa kalikAlane viSaye jenuM tenuM kAma nathI. e dharmanA pALanAra mahArathIone sahasravAra vandana hA. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] jaina sAhitya saMzodhaka [vaMDa rU. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNano samaya vikhaka-zrIyuta mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverI bI. e. elael bI. solIsITara) prAraMbhamAM ja jaNAvavuM Avazyaka che ke A lekha, zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa jemaNe, zrI, vizeSAvasyaka bhASya, chatakalpa, vizeSaNavatI, bahasaMgrahaNI tathA bahakSetrasamAsAdi grantha prAkRta arthAt AgamanI addhamAgadhI nAme oLakhAtI bhASAmAM racyA che, temanA samaya saMbaMdhI ajavALuM pADatuM saghaLuM sAhitya tapAsI keI aMtima nirNaya karavAnA hetuthI lakhAyela nathI. A lekhane e uddeza nathI. paraMtu temanA samaya nirNa yanA kAryamAM sahAyabhUta thAya tevI keTalIka bAbato je tarapha lekhakanuM dhyAna kheMcAyuM che tene ullekha karI raju karelA muddAo parathI je tAtkAlika nirNaya derI zakAya te darzAvavAno che. A sarva evI AzAthI vAMcakavarga samakSa mUkavAmAM Ave che ke te vAMcI tenI tarapheNanI tema ja viruddhanI vigato bIjA vidvAne raju kare ane e rIte zrImAnanA samaya nirNayanI pramANabhUta sAmagrI ekatrita thAya ane temane sattA samaya chevaTane nirNaya thaI zake. A lekhamAM zrI jinabhadragaNijIne samaya carcatAM vAsavadattAkAra subaMdhu, kAdaMbarakAra bANabhaTTa, bauddha nyAyavAdI dhamakIrti, digaMbara vAdI pravara zrIakalaMkadeva tathA prasiddha mImAMsaka kumArilabhaTTanA samayanI paNa carcA karI che. . zrI vizeSAvazyaka je zrI Avazyaka sUtranA sAmAyikAMza para bhASyarUpe zrI jinabhadvagaNijIe racyuM che temAM AvatI nIcalI gAthA zrImAnanA samaya nirNayanI A lekhanI carcAmAM keMdrarUpa che, tethI atre prathama ja ApavI ucita che. jahavA nidiTTavasA vAsavadattA taraMgavaiyAI / taha nidesagavasao loe maNukkhavAu tti // 150 // A gAthAmAM vAsavadattA tathA taraMgavatIne spaSTa ullekha che. raMgavatI e nirvANakalikAkAra zrI pAdaliptasUrinI suprasiddha Adi navalakathA (Novel) che. e saMbaMdhI vizeSa ulekha atra kare jarUrI nathI. vAsavadattA e subaMdhue racelI AkhyAyikA che ane eka gadya kAvyanA ati suMdara svarUpamAM che. kahevAya che ke bANabhaTTa kAdaMbarInI zailI A graMtha parathI lIdhelI. bANabhaTTa svaracita harSacaritamAM vAsavadattAne A pramANe ullekha kare che. zrI jinabhakagaNijIe vizeSAvasyakanI svapajJa TIkA racI che je durlabha che. te uparAMta emanI saMdigdha kRtiomAM dhyAnazataka tathA nizIthabhASya che. Aho! Shrutgyanam Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinabhadramaNi kSamAzramaNano samaya [ 86 kavInAmagalado nUnaM vAsavadattayA / zaktyeva pANDuputrANAM gatayA karNagocaram // have bANabhade harSacaritamAM judI judI ghaTanAonuM je Abehuba varNana karyuM che te parathI tema ja keTalAka anya pramANothI vidvAne e nirNaya para AvyA che ke bANabhaTTa kane janA prasiddha mahArAjA zrI harSadevane samakAlIna ane Azrita hate. zrI harSadevane rAjyakAla I. sa. 632 thI I. sa. 645 no niNata thayela che tethI bANabhaTTane sattA samaya paNa te ja nakkI thAya che. vAsavadattAe bANabhaTTanA samayamAM atyaMta prasiddhi meLavelI ema ukta prazaMsAthI mAlama paDe che. tethI e mAnavuM gaNAze ke vAsavadattA bANabhaTTanA harSacaritanI pUrve thoDAMghaNAM varSo pahelAM racAI haze. ApaNe tethI vAsavadattAnA samayanI nIcalI sImA I. sa. 640 AsapAsanI AMkI zakIe. ukta samaya vAsavadattAmAM AvatA keTalAka ullekha parathI tene yogya samaya che ema lAge che. vAsavadattAmAM A pramANe upayogI ulekhe Ave che. vAsavadattAkAra subaMdhu AkhyAyikAnI nAyikA vAsavadattAnA varNanamAM A upamA yoje che - 'bauddhasaMgatimivAlaMkArabhUSitAm' e upara vAsavadattAne TIkAkAra zivarAma TakAmAM vivecana karatAM lakhe che ke - "bauddhasaMgatimivAlaMkAro dharmakIrtikRto granthavizeSastenabhUSitAm" bauddha dharmakatIkRta keI graMthane atre ullekha che ema TIkAkAranuM mAnavuM che. bauddha dharmakIrtino paricaya cInAI yAtrI huenasaMga potAnA pravAsavRttamAM Ape che. ukta yAtrI bhAratamAM AvI I. sa. 63pa mAM nALaMdAnA vidyApIThamAM pahoMcyA ane tyAM rahI vidyAbhyAsa karyo. te pitAnA pravAsavRttamAM AcArya dharma pALa ane nyAyavAdI dhamakIrtine paricaya guruziSya tarIke Ape che. cInAI yAtrI huenasaMge dharma pALanA bIjA ziSya zIlabhadra pAse abhyAsa karyo. ethI nyAyavAdI dhamakIrtine samaya paNa I. sa. 63pa lagabhagane Thare che. paraMtu ema paNa anumAna thaI zake che ke dharmakItine A uttarAvasthAno samaya hatuM, ane keTalAMka varSo pahelAM teNe racelA keI graMthanI racanA para mohita thaI vAsavadattAkAra tene upamAna tarIke coje che. paraMtu e bauddha graMtha e pramANe prasiddhi meLave ane subadhu mImAMsakane kaNe tenI + 3. piTarsana vigere tene rAjyakALa I. sa. ka6 thI 648 ne mUke che. 1 dhamakIrtie santAnAntara siddhi graMtha racyo che je santAna-saMtati nAme kadAca oLakhAte hoya ane saMti e saMtatine sthAne bhUla hoya. 2 subaMdhu vAsavadattAmAM eka sthaLe "riminimatAnusAra ruva tathAgatamatavaMtima ema lakhI mImAMsakene bauddha matano dhvaMsa karatA AlekhyA che tethI subaMdhu mImAMsaka hato ema sahaja anumAna thAya che. Aho! Shrutgyanam Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 khyAti pahoMce teTalA aMtaramAM daza paMdara varSa avazya thayelAM hovAM joIe. vAsavadattA racavAne samaya tethI I. sa. 625 thI I. sa. 640 sudhIno dhArI zakAya. vAsavadattAne samaya I. sa. 640 nI lagabhaga nizcita karanArA tenI aMdara ja AvatA bIjA be ullekhe che je prasiddha digaMbara taiyAyika zrI akalaMkadevanI racelI abdazatI nAmanI kRtinuM mImAMsaka kumArilabhaTTe karela khaMDanane lakSIne che. te ulekha nIce pramANe che dhImAMsAnyA phA virtilikviIna" (pR. 43 kalakattA) mImAMsA nyAyanI jema digaMbara darzanane DhAMkI dete." "dhImAMsAneva tiravivArana" ( , 131) mImAMsA darzana vaDe tiraskRta digaMbara darzananI jema." ane A ulekhonuM lakSya ane rahasya darzAvavA e jaNAvavuM jarUrI che ke prasiddha digaMbara taiyAyika gaMdhahasti bhASyakAra samaMtabhadre AsamImAMsA nAme 114 leka graMtha ra. gaMdhahasti bhASya 84000 kalekapramANa hatuM evI mAnyatA che. paraMtu te kaI paNa sthaLe upalabdha nathI. keTalAka ItihAsa taravagaveSako ema mAne che ke, mAtra daMtakathA sivAya e mAnyatAmAM vizeSa kaMI nathI. ApaNane je ke atre e carcA sAthe saMbaMdha nathI to paNa e viSayanI carcAmAM upayogI thatA ekAda be ullekha dharmabhUSaNakRta nyAyadIpikAmAMthI ApuM chuM jethI e viSayamAM kaMIka haju paNa zodhakhoLa karavA jevuM che ema mAlama paDaze. tadbhASyaM ' tatrAtmabhUtamagnerauSNyamanAtmabhUtaM devadattasya daNDaH' yaduktaM svAmibhirmahAbhASyasyAdAvAptamImAMsAprastAve___ "sUkSmAntaritadUrArthAH pratyakSAH kasyacidyathA / anumeyatvato'gnyAdiriti srvjnysNsthitiH||" vaLI cAdamA zatakamAM thayelA kavi haslimalanA "vikrAMta karava" nATakamAM A ullekha che - tatvArthasUtravyAkhyAnagandhahastipravartakaH / svAmI smntbhdro'bhuuddevaagmnideshkH|| 3 AsamImAMsA uparAMta samatabha8 yukatyanuzAsana, svayaMbhUstotra, jinastutizataka, ane ratnakaraMDaka saTIka nAmanA graMtho racyA che. prakhara taiyAyika tarIke temanI ghaNI khyAti che. anupalabdha Jthe vasiddhi, tattvAnuzAsana, prAkRta vyAkaraNa, pramANapadArtha, karmaprAbhRtaTIkA, gandhahasti mahAbhASya che. 4 A graMtha zaka saM, 13 07vi. sa. 144ra mAM racAyo. tenA kartA abhinavadharmabhUSaNa nAme oLakhAya che. 5 zrIyuta paM. nAthurAmajI premI tathA bAbu jugala kizorajI mukhtAre A viSayamAM ghaNuM lakhyuM che ane enA aMge maLI AvatAM badhAM sAdhaka bAdhaka pramANamAM savizeSa vicAra karyA che.-saMpAdaka. Aho! Shrutgyanam Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ], zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNano samaya [ 12 vizeSamAM makSiNasUrie vi. saM. 1349 mAM racelI syAvAda maMjarImAM A ullekha che - 'yadyapyavayavapradezayorgandhahastyAdiSu bhedo'sti tathApi nAtisUkSmekSikA cintyA' A sthaLe jaNAvavuM jarUrI che ke siddhasena divAkara gandhahasti kahevAtA hatA, ane AcAraMganA prathama adhyayana para temanuM raceluM vivaraNa gandhahasti vivaraNa kahevAtuM hatuM. jo ke Aje te upalabdha nathI. (saMmatita vimAna ? , saMpAvalI jivana pR. 22) ethI khAsa karIne vetAMbara graMthamAM te saMbaMdhamAM AvatA ulekhe kyA gandhahastibhASyane uddezIne che te nakkI karavuM muzkela che. A uparathI gabdhahasti mahAbhASyanI saMbhAvanA thaI zake che. samImAMsA para digaMbara vAdI pravara alaMkadeve abdazatI nAmanI vyAkhyA racI. A aSTazatIne "nAjJA pradhAnA di-" ItyAdi bhAga laI kumArilabhade pitAnA lekvArtikamAM khaMDana karyuM che. e AkSepane pratyuttara akalaMkadeve pote Ape nathI ane temanA ziSya vidyAnaMde aSTa sahastrImAM Ave. tethI evuM anumAna thAya che ke akalaMkadeva kumArika pahelAM ja svargastha thayA haze. have paM. becaradAsa jenadarzananI prastAvanAmAM (pR. 102) lakhe che ke -"e ja yAtrIe (IsiMge) pitAnA dezamAM jaIne I. sa. 695 mAM lakhelA pravAsavarNanamAM zrI bhartuharine mRtyusamaya I. sa. 650 ne nedhela che. prasiddha mImAMsaka kumArile taMtravArtikamAM (pR. 20-21) potAnA pUrvavatI vaiyAkaraNa bhartuharinA matanuM Alecana kareluM che. eTale e mImAMsaka I. sa. 8 mI sadImAM (pUrvArdhamAM) thaelA hevA joIe." paraMtu e kAMI nizcAtmaka pramANa mAlama paDatuM nathI. keIpaNa samAcaka mATe potAnA pUrvavatI graMthakAranI samAlocanA jeTalI zakaya che teTalI ja samakAlIna graMthakAranI samAlocanA zakaya che. tethI kumArilabhaTTanuM astitva I. sa. 50 nI AsapAsanuM hoya e zakya che. ane jyAre kumArika akalaMka sAthe, ane kumArika ane - 1 aSTazatI uparAMta rAjavArtika nAmanuM tattvArthabhASya, nyAyavinizcaya, siddhivinizcaya. lavIyaayI, bahatatrayI, bhASAmaMjarI, tathA svarUpa saMbaMdhanA e ekalaMka devanA labhya graMtha che. nyAyacUlikA emaNe racI saMbhaLAya che. akalaMkastotra tathA akalaMka prAyazcitta e akalaMkadevanI saMdigdha kRtio che. siddhi vinizcaya graMthano ullekha ghaNuM vetAMbara graMthamAM paNa samAna thayelo che. te para Azare 18000 ka pramANe anaMtavIryakRta TIkA che jenI eka navIna prati zrI jena je. kanpharaMsamAM che. nyAyavinizcaya para vAdirAjakRta 20000 leka pramANu mahattvapUrNa TIkA che, ane lavIyasrayI para 16000 loka pramANu prabhAcaMdrAcArya kRta nyAyakumudacaMdrodaya nAmanI TIkA che. 2 aSTasahastrI uparAMta tatvArtha zlokavArtika, AptaparIkSA, pramANu parIkSA, patra parIkSA, satyazAsana parIkSA, zrIpurapArzvanAthastotra, jinaikaguNasaMstuti, ane yutyanuzAsanavRti Adi grantha racyA che. emanA te uparAMta anupalabdha graMthamAM sRSTi parIkSA, tarka parIkSA pramANanirNaya grantha che ema anumAna thAya che, Aho! Shrutgyanam Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ]. jaina sAhitya saMzodhaka [ racaMda 3 akalaMka banne vAsavadattA sAthe, saMkaLAya che tyAre I. sa. 650 nI AsapAsa teone sthira karyA sivAya chUTako nathI. vaLI vAsavadattA dharmakIti sAthe saMkaLAya ane tene kAdaMbarI kAranA harSacarita pahelAM mUkavI paDe tyAre te paNa I. sa. 640 nI AsapAsa sthira thaI ukta graMthakArene sthira kare che. emane chuTA pADavA azakya mAlama paDe che. Ama saMkaLAyelA akalaMkadevanA ziSya vAdI vidyAnaMda aSTasahastrI (pR. 18) mAM maMDanamizrane ullekha kare tyAre te maMDana mizrane paNa I. sa. nI sAtamI sadInA uttarArdhamAM kheMce che ane sAthe sAthe zaMkarAcAryane paNa I. sa. nI sAtamI sadImAM ANe che. ethI I. sa. nI AThamI sadIne lagabhaga sthira thayela temane samaya paNa asthira thAya che. ApaNe IcchIzuM ke A navI vigatonA prakAzamAM zaMkarAcArya ane maMDana mizranA samayane pharI UhApoha thAya. kumArilabhaTTane samaya bIjA keTalAka vidvAne paNa vi. saM. 757 thI 817 sudhI mUke che. paraMtu saddagata DaoN. satIzacaMdra vidyAbhUSaNa tene dhamakIrtinA samakAlIna mAne che ane dharma kIrtie guveze kumArilabhaTTa pAse rahI tenA matanA gupta siddhAMto jANI lIdhA e kathAnaka Ape che. kadAca bANabhaTTane samaya i. sa. 632 thI 645 nI AsapAsa, mahArAjA harSadevano rAjyakAla hevAthI, je nakakI thayA che, te saMdigdha manAya, ane bANabhaTTane harSadevane samakAlIna mAnavAmAM na Ave, ane AThamI sadImAM thayelA granthakAra mAnavAmAM Ave, ane vAsavadattAmAM dharma kAtinA graMtho ullekha tenA ja graMthane lakSIne nathI ema dhAravAmAM Ave, to paNa vAsavadattAne samaya anya pramANethI sArI rIte siddha thaI zake che, ane I. sa. 640 AsapAsanA tenA atre nirNata karelA samayamAM pharaka paDI zakato nathI. have te pramANe ApIzuM. gADavAnA kartA vAkSatirAja bhAsa, kAlidAsanI sAthe subadhune ulekha kare che, paraMtu bANabhaTano ullekha karatA nathI. vApatirAjane paMDita mahAzaya I. sa. 700 ane 725 nA gALAmAM mUke che tethI vAsavadattAkAra bANabhaTTanI pUrve tathA I. sa. 700 nI pahelAM thayA haze ema Thare che. ukta ulekha Ave che - bhAsammi jalaNamitte kantIdeve a jassa rahuAre / sobandhave a bandhammi hAriyande a aannndo| bhASyakAra pataMjali kAtyAyananA vArtika paranA potAnA bhAgamAM traNa AkhyAyikAonA nAma Ape che-vAsavadattA, sumanettarA ane bhamarathI. te ulekha A pramANe che" adhikRtya kRte granthe " bahulaM lugvaktavyaH / vAsavadattA / sumnottraa| na ca bhavati bhaimrthii| bIje sthaLe vAsavadattA ane sumanettarane ullekha kare che- bavAsavadattA sumanoriyAH" mahAbhASya-kalahernanI AvRtti. vibhAga 2 je pR. 284. Aho! Shrutgyanam Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aM ? ] zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNano samaya [ 12 e rIte bhASyakAra pataMjali pahelAM vAsavadattAkAra sukhanA samaya Thare che. vyAkaraNa bhASyakAra pataMjaline i. sa. 650 pUrvenA mAnavAmAM Ave che, tethI vAsavadattAnA samaya paNa I. sa. 650 pUrvenA haiAvA joie,ra 1 pAtaMjala yogasUtronA kartA pataMjali, tathA carakasahitAnA saMskAra karyAM pataMjali, ane A vyAkaraNa bhASyakAra pataMjila traNene eka mAnavAthI temanA samaya sabaMdhI ghaNI anyeAnya viruddha khAkhatA ubhI thAya che ane tenu samAdhAna thaI zakatuM nathI. pAta Mjala yeAgasUtranA kartA puta jali sauthI vizeSa prAcIna lAge che, ane temanA samaya anee darzAvelA samaya karatAM saikAo pahelAMnA che. 2 bhartRhari vAkayapadAyamAM je kahe che keH-- kAyavAbuddhiviSayA ye malAH samavasthitAH / cikitsAlakSaNAbhyAtmazAstrasteSAM vizuddhayaH // (vA. pa. 11148 ) te pata Mjali bhASyakArane uddezIne che tema tenA TIkAkAra jaNAve che. bhartRhari i. sa. 650 mAM svagastha thayA; tethI te pUrve pata Mjali thayA e nizcita vAta che. vAsavadattAne i. sa. 6ThThI sadIthI pUrve kAi paNa sUkatuM nadhI teA vAsavadattAnA nAmeAllekha karanAra pata Mjali i. sa. 6 ThI sadIthI pUrve TharI zakatA nathI. emane i. sa. nI 6 ThI sadInA mAnavAmAM yogasUtrakAra ane carakavArtikAra tarIke nakkI thatA samaya virUddha jatA hoya teA vyAkaraNa bhASyakArane judA mAnyA sivAya chUTakA nathI. DA. jeAkhI ane kItha jUdA mAne che. khAdya pramANA eka bAju rAkhIe te AMtara pramANeAthI paNa vAsavadattA i. sa. 6 ThThA saikA pUrvenI TharI zakatI nathI. eTaluM cokkasa che ke bhASyakAra vAsavadattAne nAmeAllekha karatA heAvAthI bhatRhari je i. sa. 650 mAM svargastha thayA tenA karatAM Azare 20 varSa pUrve tA tenA racanAkALa mAnavA ja paDe. kAraNa ke pataMjali bhASyakAra bhartRhari karatAM pahelAM thayA e nivAda che. paraMtu i. sa. 630 pUrve kayAM sudhI vAsavadattAnA racanAkAla hAi zake e zodhamAM bhASyakAranA samaya ja vAsavadattAne laine nIce utaratA heAvAthI pramANAntaranI apekSA rahe che. sAthe sAthe e paNa nizcita che ke vAsavadattAne i. sa. nA 6ThThA saikAnI pUrve mUkI paNa tenI zailI jotAM zakaya nathI. e uparathI bhASyakAra pataMjali tathA yogasUtrakAra ane vaidyakavAti kakAra bhinna bhinna vyakti che ke eka tathA bhinna bhinna hAya tA te kayAre kayAre thayA enA UhApeAha karavA bahu jarUrI che. sAthe sAthe vAsavadattAne vahelAmAM vahelI kayI sAlamAM mUkI zakAya e paNa vicAravuM jarUrI che. ane zailI uparAMta vAsavadattAmAM AvatA ukta traNa ullekhA kAne lakSI lakhAyA che te paNa nakkI karavuM jarUrI rahe che. preA. bhANDAkAra ane pre. piTarsana vAsavadattAkAra sumadhune mANabhaTTa pachI mUke che. vAsava dattAnA eDiTara hAla sukha ne pahelAM mUke che. vAsavadattAmadhikRtya kRtAsskhyAyikA vAsavadattA / sumanottarA / urvazI / na ca mati, maimathI 60 4 5 10 2 | mU. 87 ziA pR. 348 (zI) mahAbhASyanA samaya eTalA arvAcIna sabhI na zake tA eka khulAsA vAsavatAnA nAmeAllekha mATe zakaya che. ema kahevAya che ke sukha e vAsavadattA guNADhayanI kathA parathI lIdhelI. evI kathAnuM astitva subaMdhunI vAsavAdattA pahelAM svIkArIe te te AkhyAyikAne lakSIne mahAbhASyakAranA ullekha saMbhavI Aho ! Shrutgyanam Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 vaLI vAsavadattAmAM AvatA digaMbara parAbhavanA ullekhane paNa kadAca alaMkadevanI aSTazatInA kumArile karelA khaMDanane sUcavatA mAnavAmAM na Ave te paNa digaMbaranA temaja bauddhanA mImAMsakee karelA parAbhane uddezIne te ullekha che e te nirvivAda che. have mImAMsakamAM te samayamAM Ama jhaLakI uThe evo samarthavAdI thayo hoya to te kumArilabhaTTa ja che. tethI chevaTa kumArilabhadanA samayanI vAsavadattA Thare che, ane kumArikA bhaTTa ane dharmakIrti saMbaMdhInA ukta kathAnaka parathI paNa vAsavadattAne I. sa. 640 nI AsapAsa sthira karavI paDaze. akalaMkadevane samaya zrIyuta ke. bI. pAThaka mahAzaya zakASTa 75 eTale vi. saM. 810 arthAt I. sa. 754 ne mUke che. A samaya siddha karavA nIcenAM pramANa ApavAmAM Ave che. alaMkadeva keTalAka ullekho pramANe sAhasatuMga nRpatinA samakAlIna hatA. karNATakanA daMtidurga rAjAnuM biruda sAhasatuM hatuM. daMtidurgane rAjya samaya I. sa. 754 nakakI thayela che. vaLI daMtidurga pachI zubhatuMga paNa sAhasatuMga biruda-dhArI thaye. A nRpati paNa akalaMkadevane samakAlIna hatuM. ema digambara kathAkeSakAranA "sevaH sumasuMdaramapunaH samagU-arthAta-deva (akalaMkadeva) zubhatuMganA samakAlIna thayA" e ulekha parathI mAlama paDe che. A sAhasatuMga nRpatiomAMne eka kRSNarAja nAmathI paNa prasiddha hate. jinasenakRta harivaMza purANuM nirmANa samaye-vi. saM. 840 mAM-ukta kRSNarAjane putra idrAyudha rAjya karatA hatA, tethI kRSNarAjane samaya te karatAM keTalAMka varSa pUrvene dhArI zakAya. De. bhaMDArakare svanirmita dakSiNanA ItihAsamAM kRSNarAja nRpatie vi. saM. 810 thI 832 sudhI rAjya karyuM ema lakhyuM che. tethI akalaMkadevane samaya vi. saM. 810 thI 832 no Thare che." AnI viruddha upara darzAvelI bAbate te uparAMta nIcale spaSTa ulekha najare paDe che - zake che. paraMtu jinabhagaNijI vAsavadattAno ullekha taraMgavatI sAthe karatA hovAthI te to subaMdhunI ja vAsavadattA che ema mAnI zakAya. haribhadrasUri Avazyaka sUtranI pitAnI vRtti (pR 106) " nirA TUthathA vAtAvattA virAti" thI vAsavadattA ane priyadarzanA ullekha kare che. jinabhakagaNijI priyadarzanA ullekha karatA nathI. priyadarzanA zrIharSanI kRti che ane tene rA. bA. kezava ha. dhruva I. sa. 618 nI lagabhaga mUke che. AmAM harSane rAjyakALa I. sa. 606 thI 648 no AgalAM pAnAM paranA TipUNa mujaba levAmAM Avyo hoya ema mAlama paDe che. vaLI je saMbhAvanA bhASyakArane mATe vAsavadattAnA nAma nirdeza arthe karavAmAM Ave che te ja harSacaritamAM AvatA tenA nAmollekha mATe vAsavadattAkArane bANabhaTTa pachI thayelA mAnanArA keTalAka kema na kare-e praznano uDara harSacaritano ukta zloka ja Ape che. guNADhayanA kathAsaMgrahamAMnA eka saMkSipta kathAnaka mATe vanamaka nRtna vAsavadattA evo ulekha saMbhavatA nathI. te Ullekha te subaMdhunA upalabdha alaMkArika gadya kAvya mATe ja zakaya che. huM dhAruM chuM eTale khulAso pUratA gaNAze. 1 juo tattvAya rAjavAtika pR. 4 Aho! Shrutgyanam Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA ? ]. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNano samaya [95 vikramArkazakAbdIyazatasaptapramAjuSi / kAle'kalaMkayatino bauddhaivA~do mahAnabhUt / / savAraMvarita-epiMgrAphiyA karNATikA, vibhAga rajAnI prastAvanA ( dvitIyasaMskaraNa) ' arthAta vikramArkanA zakanA sAtamA varSamAM akalaMkayatine bauddho sAthe mATe vAda thayo. vaLI lyuIsa rAIsa zravaNabelagolAnA zilAlekha nAmanA tenA graMthamAM kRSNarAja te ja sAhasatuMga ema kahetA nathI. tema ja sAhasatuMga e akalaMkadevanA samakAlIna rAjAnuM mAtra biruda ja hatuM ke ke rAjAnuM nAma hatuM te paNa ApaNe kahI zakatA nathI. tethI A spaSTa ullekha akalaMkanA samayane maLatuM hoya ane anya pramANethI paNa te saMbhava hoya te akalaMka devanuM astitva I. sa. 644 mAM svIkAravuM yuktiyukta lAge che. have akalaMkadeve kumArila bha lokavAtikamAM aSTazatInA uparyukta bhAganuM kareluM khaMDana jevA chatAM pratyuttara na Ape, ene eka ja khulAse, emanA jevA samarthavAdI mATe thaI zake. te e ja ke tema karavAnI taka temanA svargastha thavAthI ja temane maLI nahi hoya. tethI ja temanA ziSya vidyAnaMdane aSTazatI para aSTasahasI racI te kArya pUruM karavuM paDyuM. ukta khaMDanane pratyuttara ApI na zakAya te parathI ane vAsavadattAne samaya I. sa. 640 AsapAsane upara nakakI karyo che te uparathI ema anumAna thAya che ke khaMDana vahelAmAM vaheluM I. sa. 135 mAM thayuM haze ane chevaTa I. sa. 640 lagabhagamAM thayuM haze. subaMdhu AgalA pAnAMnI TippaNImAM darzAvyA pramANe mImAMsaka hovAthI, mImAMsaka kumArilabhaTe kareluM khaMDana tenI daSTie vaheluM paDayuM hoya ane vAsavadattAmAM teNe te saMbaMdhamAM digaMbara darzana para tethI kaTAkSa karyo hoya. arthAta vAsavadattAne I. sa. 640 AsapAsanI ApaNe mAnIye ane sAthe sAthe akalaMkadevanuM I. sa. 644 mAM astitva svIkArIe te kaMI ayukta nathI. A lekhanI zarUAtamAM darzAvyuM tema zrI jinabhadramaNikSamAzramaNa vAsavadattAne ullekha kare che paraMtu bANabhaTTanI kAdaMbarIne ullekha karatA nathI. bANabhaTTanI kAdaMbarI jevI suprasiddha AkhyAyikAne ullekha na thAya ane vAsavadattAne ja thAya tyAre e ja anumAna thaI zake ke jinabhadragaNicha bANabhaTTanA vRddha samakAlIna haze ane temaNe zrI vizeSAvazyaka bhASya vAsavadattAnA samaya I. sa. 640 pachI ane I. sa. 64pa je zrI harSanA avasAnanuM varSa che te pahelAM racyuM haze. kAraNa e che ke bANabhaTTa zrI harSane Azrita ane mAnite hoi teNe kAdaMbarI kathA zrI harSanA jIvana kAlamAM ja tenI prIti arthe racI hovI joIye. AthI e ja kare che ke bhagavAna jinabhagaNi kSamAzramaNe I. sa. nA sAtamA saikAnA pUrvAddhamAM ja pitAnI uttarAvasthA gALelI. zrI vizeSAvazyaka bhASya je praDhatApUrNa graMtha temanI uttarAvasthAmAM ja racAya mAnave yuktiyukta lAge che. Aho! Shrutgyanam Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ vana rU atre zrI jinabhadragaNijInA samayanI nIcalI rekhA AMkavI jarUrI jaNAya che. te I. sa. 677 vi. sa. 733 nI che. e vi. sa. 733 nI sAla jinadAsa mahattaranI nadI sUtranI cUrNanI che. Avazyaka sUtra para zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe vizeSAvazyaka bhASya racyuM ane tyAra pachI te ja sUtra para jinadAsa mahattaranI cUrNi che. tethI i. sa. 677 ( ane bhASya ane cUrNinA saMbhavita aMtarane gaNatrimAM lakhace tA i. sa. 650) zrI jinabhadragaNinA samayanI nIcalI sImA che. uparanI sImA AgaLa darzAvyuM tema vAsavadattAnA racAyAnI sAla che. zrI jinavijayajIe jItakalpanI peAtAnI prastAvanAmAM zrI jinabhadragaNijInA samaya avakAzane abhAve vizeSa carcA rahevA daI, koI spaSTa niNya ApyA sivAya, "khAsa kAMI virAdhIpramANu najare na paDe tyAM sudhI paTTAvaliyAmAM je vIra saMvat 1115vikramasa vat 645 nI sAla emanA mATe lakhelI che tenA svIkAra karIe te! temAM kazI harakata nathI " ema lakhI vi. sa. 645 nA che ema tAtkAlika TheravyuM che. atre mArA mitra zrIyuta maNilAla surajamale, yugapradhAna yaMtra parathI zrI jinabhadragaNijInA samaya sakhaMdhI karelI sUcanA mUkavI ceAgya dhArUM chuM. jo ke sAthesAthe ja jaNAvavuM joiye ke yaMtramAM ApelI sAlA bahu vizvasanIya nathI. yugapradhAnAnA kramamAM tApaNu vizeSa tathyAMza che. e yaMtra pramANe zrI jinabhadraNa vIrAt 1011 mAM janmyA, vIrAt 1025 mAM dikSita thayA ane vIrAta 1115 mAM svastha thayA. zrIyuta maNilAlanI sUcanA e che ke vIra ane vikrama saMvat vacce jo 470 nuM nahi paNa 410 nuM aMtara mAnavAmAM Ave te zrI jinabhagaNi svastha I. sa. 649 thayA ema meLa meLavI zakAya che. 470 nA aMtara hajI huM caiAgya mAnuM chuM. ane te aMtara 410 nA mAnavAne mane pAtAne vajanadAra pramANeA maLelA na hAvAthI A samadhamAM karyuM aMtara levuM ThIka che e kahI zakatA nathI. huM teA jinabhadragaNijInI uttarAvasthA i. sa. nA sAtamA saikAnA pUrvA mAM ja hatI te AgaLa ApelAM pramANeA parathI kahuM chuM. eTaluM cokkasa che ke vAsavadattAne nizcAyaka pramANeAthI vi. sa. 645 pahelAM mukI na zakAya tyAM sudhI zrI jinabhadragaNijIne vi. sa. 64pa mAM mUkI nahi ja zakAya. Aho ! Shrutgyanam Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMda 2] pavana dUsano kartA dhoyI pavana dUtano kartA dhoyI lekhA . ba. zrIyuta kezavalAla harSadarAya, dhruva. ] kavi dhoyA isavI sananA bAra mA saikAmAM thayo hato. madharadAsa lufriAna enI nAma muddAvALA egaNIsa 1 mataka ApyA che. seMkaDe kavinAM subhASitane kastuta saMgraha lakSmaNa saMvata 27 mAM eTale . sa. 125 mAM karavAmAM Avyo hato. meM vAhaka kAyastha viMga dezanA rAjA lakSmaNasenane mahAmaMDalezvara hato. ene pitA bahudAsa rAjA valAlasenanA vADAmAM varedranA mahAsAMmatanI pUvi dharAvato hato. zrIdharadAsanA saMgrahanA racanAkALanA AdhAre dheyIte bAramA zatakamAM meM mUkayA che. sAburAmAM saMgrahelA pUrvokta ogaNIsa lekamAMnA ekanA uttarArdhamAM vacithe chiye ke vikramAdityanI sabhAmAM addabhuta smaraNazakti mATe varasacinI je khyAti hatI te dheyIe paNa sena rAjAnI sabhAmAM meLavI hatI, ane tene lIdhe e zrutidhara birudathI jANItA hatA. A birudane ulekha zItalanA AraMbhamAM ApelA subhASitamAM paNa kare che. dheyInI e camatkArI zakitanI AkhyAyikAo graMthastha ke kaMThastha UtarI AvI hatato tethI kautukIne be ghaDI AnaMda thAta te judI vAta; paNa tattvahipsanI zilachavRtti to pachAta, ane kavijIvanane ekAda kaNa kadAca jaDI Avata. - karatuta zlokanA pUrvArdhamAM kavie pitAne "kavirAjane cakravatI rAjA evuM vizeSaNa lagADyuM che.* e beTI Atmahuti nathI, paNa enA eka uccatara birudane arthavAda che. ghAyIe raceluM ukata nAme kAvya bacyuM che ane hAlamAM prasiddha paNa thayuM che. tenI pupikAmAM e biruda che. lakSmaNasenanA sabhA maMDapanA zirohamAM rAjasabhAnAM paMcaratnanI gaNanA karatAM dhoyAnA nAma badala e upanAma ja ApyuM che. A biruda kiMvA upanAma te kavirAja. ( 1 zrIyuta ciMtAraNa cakravatIe saMskRta sAhitya pariSad graMthamAlAmAM pavanadUta chapAvyuM che. temAM Supplimentary Note nA bhawALA nIce je ke ApyA che, te paikI pahelA ame vAra jillAmAMthI lIdhelA te che. emAM Umeravo rahI gayela leka nIce pramANe che - dantivyUha kanakalatikAM cAmaraM haimadaNDaM yo gauDendrAdalabhata kavikSmAbhRtAM cakravartI / khyAto yazca zrutidharatayA vikramAdityagoSThI vidyAbhartuH khalu vararucerAsasAda pratiSThAm / 2 juo TippaNI 1mAM UtArelA kanuM uttarArdha. 3 juo yA pratIkanA blekanA cethA caraNane chevaTane bhAga kRtiSa jozI vi. kSmApatiH / 4 juo TippaNa 1 mAM UtArelA kanA bIjA caraNane vinAmRta vAta e bhAga. 5 e puSpikA nIce mujaba che -ti thayothI virAjita pavananA pAka 6 e "ka nIce mujaba che - govardhanazca zaraNo jayadeva umApatiH / kavirAjazca ratnAni samitI lakSamaNasya thaa| Aho! Shrutgyanam Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] jaina sAhitya saMzodhaka [vaMda rU 'kavirAja dhAyI baMgALI vaidyajJAtineA hatA. viTadAra ane candrapramadamAM baMgALI vaidyajJAtinA susaiinakivA bhUmisenanU nAma Ave che te ja A dheAyI. kavirAja upapada enI jJAtinU khelaka che. ba'gALI vaidyajJAtinA kavirAja saMjJAthI oLakhAya che.' Avu keTalAekanlR kahevuM che,7 pazu te mArI samaja pramANe bhUla bharela che. rAjasabhAnA zirAlekhane vivAna kheAla biruda vAcaka che, jJAti vAcaka nathI. dhAyIe peAte ja vinatti ane vimavRtAM cavartI evA anuvAda yAjI emAM samAyalA viziSTa kavitvanA saMketa spaSTa karyo che.8 dhAyI vaidyajJAtinA nathI ema Tharyo pachI vaidyanAtIya dudhdhiplena kivA vilenanA nAma sAthe enA nAmanA maLatApaNAne vicAra karavA rahetA nathI. dheyI kavi kAzyapAtranA rADhIya brAhmaNa hato ema mahAmaheApAdhyAya haraprasAda zAstrI jaNAve che. vanavRttanI prazasti e thananuM samarthAMna kare che. enA khIjA zlokamAM kavi janmAMtaramAM pazu gaMgAne kAMThe arthAt e pavitra nadI uparanA vijayapuramAM vAsa mAge che. e nagara sunna kivA rADha dezamAM AvyU hatu. prastuta zlAka uparathI kavi kayA dharmanA hatA te paNa jANavAmAM Ave che. lavAbhava mArUM citta viSNu bhagavAnanAM caraNa kamalamAM rahejo ema e icche che: arthAt e viSNubhakta hatA.10 pavanavRtanA kartA upara rAjAnI saMpUrNa maherabAnI hatI, tene lIdhe kavirAja rAjAnA vaibhava bhAgavatA hatA.11 ene ghera hAthI jhUlatA hatA, e mhAra nIkaLatA, tyAre chaDIdAra sAnAnI chaDI lekha enI AgaLa cAlatA. camaradhara ene camara DhALatA, tenA dAMDA pazu sAva senAnA hatA. rAjakavionI beThakamAM dhAyI kavitAcAnU mAna bharelU sthAna zAbhAvatA hatA. 12 kavirAjanI sAhityapravRttinlR lekh sA savAso zlokamAM ja AvI rahe che, ema nathI.13 enA dUtakAvyanI prazastinA aMtima zlokamAM keTalAka amRta jharatA prabadhA eNe racyAnA spaSTa nirdeza che; 7 juo ciMtAharaNa cakravatInuM vacananUta. Introduetion p. 5. 8jIe vaLI TippaNI 3 ne gItagovimAMthI karelA UtArA. TujIe zAstrIjIe chapAvela Notices of Sanskrit Manuscripts, Vol, I. Preface P. XXXVIII. 10 e AkhA klAka nIce mujaba cheH-- goSThIbandhaH sarasakaSibhirvAci vaidarbharItiafer gaGgAparisarabhuvi snigdhabhogyA vibhUtiH / satsu snehaH sadasi kavitAcAryakaM bhUbhujAM me bhaktilakSmIpaticaraNayorastu janmAntare'pi // 11 juA TippaNI 1 mAMnA zlokanuM pUrvA 12 jIA TippaNI 10 mAnA zlAkanU trIjU caraNu. 13 vanasUta kAvya 100 zlokana' che. enI prazastimAM 4 lAka che. lavruttivALAMmRta mAM 19 zlAka che. uparAMta Supplimentary Note ne cheDe khIjA e zlAka dheAyInA karIte ApyA che. Aho! Shrutgyanam Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 2 ] pavana dUtano kartA dhoyI [ 16 temAM bahu vacanane prayAga che, tethI e prabaMdha traNa athavA tethI vadhAre hAvA saMbhave che. 14 A pratItinI puSTi tuiimRtamAM UtArelA ogaNIsa zleAka paikI vizrA'steya, catra satra, pazcAtyuddhi, ane dyUtacI. e pratIkanA leAkathI kaiMka darajje thAya che.15 pahelAmAM jalakrIDAnuM, bIjAmAM rAtrinA gADha aMdhakAranuM, trIjAmAM jhADa thai savA ne bAvarA banAvatA azvanu ane ceAthAmAM bhI'jAtI dezavALA kha'kherI, pagathI vaheNu DakhALI, nadInuM pANI patA gheADAnuM varNana che. e stragdharA, cAhatA, vasaMtatilakA ane suMdarIvRtta eka athavA bhinna mahAkAvyanA aMza hAya ema dRSTipAte paNa parakhAi mAve che. A praznadhAnA nAzathI AyIa mUkelI sAhitya samRddhinA moTA bhAganA nAya thayA che. celuM dUtakAvya vaidarbhI rItimAM racela che.16 enA nAyaka agALane lakSmaNusena che, te dakSiNamAM viSaya karatA karatA TheTha malayAbaLa sudhI phAcI jAya che. te parvata upara rahenArA eka gadhanI putrI kuvalayavatI lakSmaNusenanA adbhuta rUpa ane parAkramathI mAhita thAya che. senarAja caMdanavRkSanA pradezamAM kIrtinA suvAsa mUkI vaLI jAya che. tenA virahathI gaMdha kanyA pUrI mare che. eve besatI vasaMtaRtue pavanane senarAjAnI rAjadhAnI tarapha prasthAna karatA joi kuvalayavatI tene vijayapura jai enI virahadazA nivedana karavA vInave che. e pavanane mArga AMkI batAve che temAM anukrame pAMcadezanu uragapura, rAmasetu, ceAlarAjyanI kAMcIpurI, kAverInA upalANunA pradeza, AMdhrade zA mAlyavAna padegta, paMcAysara sarovara, samudrataTanI kaliMganagarI, vijyAcalamAMthI nikaLatI narmAMdA, yayAtinagara ane chevaTa sudghardezana vijayapura Ave che. 14 e AkhA zloka nIce mujaba cheH---- kIrtirlabdhA sadasi viduSAM zIlitAH kSoNipAlA vAsaMdarbhAH katicidamRtasyandino nirmitAzca / tIre saMpratyamarasaritaH kvApi zailopakaNThe brahmAbhyAse prayatamanalA netumIhe dinAni // ahIM pahelA caraNamAM upalabdha pATha pIttajajJobivAjA che. te baMdha na meThAthI me zIjitAH oLIpAchA evA navA pATha kalpyA che. 15 AkhA zloka anukrame nIce mujaba che: bibhrANAstorai vasanamarasanAdAmani zroNibhAre dUrAdanyonyasAcismitacaturasakhI kAmibhirvIkSyamANAH / utterustIralekhAM vipulakamalinIpatramISavI lakSA vakSojAgreSu kRtvA hariNa zizudRzo vItacInAMzukeSu // yatra tatra ratisajjabandhakIprItaye madanazAsanAdiva / nIlakAntapaTatAmupAyayau sUcibhedyaM nibiDaM nizAtamaH // pazcAt khuradvitayakhaNDita bhUmibhAgamUrvIkRtApracaraNadvayamugraheSam / mUrSAvagAhanavihastanijAzvavAra mArAjanaH parijahAra khalaM turaGgamam / / kRtazIkaravRSTikezaraira sa kRtskandhamabandhuraM dhuvan / apiSacaraNAgratADitaM turaGgaH paGkilamApagApayaH // 16 juo TippaNI 10 mAnA zlAkanA pahelA caraNanA uttarakhaDa, Aho ! Shrutgyanam Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) ] jaina sAhitya saMzodhaka [ aMka ? lakSmaNasene dakSiNanA rAjAo upara vijaya meLavyAnuM uttaramAM kahyuM che kharuM, paNa dhayIe tenI kaMI vigata ApI nathI. yuvarAjapade ane rA5de eNe pakSanA rAjAo upara meLavelI phateha ApaNA jANavAmAM che18 enA pitA vannAlasenanA vArAmAM eNe gauDAnA saddo harAvI keda karyo hato ane tenA rAjyano moTo bhAga jItI lIdho hato. vaLI kAma kAmarUpa ane kaliMganA rAjAone paNa eNe parAbhava karyo hato, ane prayAga vArANasI tathA purImAM kIrtistaMbha ropyA hatA. pavanatamAM A parAkramone isA sarakhe paNa che nahi. tethI evA anumAna upara huM AvuM chuM ke lakSmaNasene dakSiNamAM je vijaya meLavyo te mArAvasthAmAM I. sa. 165 pUrve. kahe che ke lamaNusena eka vakhata enI sAvakI mAnA kAMI vaimanasyanA kAraNathI kahIMka anAmAno ja rahyo hato, te vakhate mAchIoe vilAlasenane eno patto lagADI Ape hatA.19 A banAva kumArAvasthAno ane AzrayasthAna kuMtalanuM kalyANa jaNAya che. navalehio kuMvara ptiAnuM ghara choDIne mAtAmahanA dhara sivAya bIje kayAM jAya? mArI to aTakaLa evI che ke rIsAine mosALa ja gayo haze. enI saddagata mAtA rAmadevI dakSiNanA cAlukyavaMzanI kuMvarI hatA.0 e cAlukyanuM pATanagara kalyANa kahevAya chedUdhavA lakSamaNusena baMgALanA sapharI vahANumAM besI, je mAge bilpaNa kavi rAmezvarathI kalyANapura AvyuM hatuM te mArge thaI, mesALa a. baMgALamAM kaMvaranI kheALAkheLa laI rahI. e vAta phelAtI phelAtI mAchIonA vAsamAM pahecatAM keTalAeke darabAramAM jaI bhALa ApI haze ke rAjakumAra te kalyANa tarapha jaLavaTe padhAryA che. e samAcAra maLyA pachI kaMvarane samajAvI teDI lAvavAne daArI mANaso gayAM haze. e TANe lakSamaNusenanI ummara vIsa ekavIsanI haze ema dhAruM che. ene janma i. sa. 1119 mAM thayo hato. e lekhe me sALavArAnuM varSa I. sa. 139-40 Ave che. te arasAmAM dvitIya jagadekamala cAlukaya kalyANanI gAdIe hatA. 22 te bihaNanA jima relavatinA nAyaka chaThThA vikramAditya kiMvA vikramAMkano pautra thAya. lamaNusena mesALamAM hatA te daramiyAna 23 dvArasamudrane heyazala rAjA viSNuvardhana urphe badina cAlukya rAjya upara caDI Avyo. enA pakSamAM jyakezI, kulazekhara, caTTa vagere rAjAo hatA. Ahavamalane saMdravaMzI sAmaMta paDi emanA sAme thaye. teNe kulazekharano parAbhava karyo ane cakrane gherI laI samagerathI tenuM mAthuM kahe 17 ju | s C/ } durU jillA tri ci ramaNa pAkSi yAna phini 18 ju | gItagoviMdanA uddaghAtamAM vAllAlasena ane lakSa senanI hakIkata ApI che te. jAe paNa vizvanAtha 2ukRta rasa kA niriuM 1 kathA mA, 5. 207. 20 ogzil Lakshmanasona's Madhia nagar Plate, virsey. dhArAsapunarita vANuthabUsTaraguNA | tasya bhiyAbhUdu bahumAnabhUmirlakSmIpRyivyorapi rAmadevI // 21 kalyANa hAla kalyANIne nAme prasiddha che ane te nijAmanA rAjyamAM che, ema paMDita gaurIzaMkara ojhA lakhe che. 22 jue paMDita gaurIzaMkara ojhAkRta mAratIya tirika kAmaSThA, nighilii, solaMkiyoM kA prAcIna itihAsa, prathama bhAga, pRSTha 127-198. 23 e maisuranA hasana jillAmAM che. enuM hAlanuM nAma halebIDa che. belUra paNa maisuramAM che. Aho! Shrutgyanam Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMga ] pavana dUtano kartA ghoyI [ 102 dIdhuM. eTale bhayabhIta thaI jyakezI ane viSNuvardhana raNabhUmi mUkI bhAgyA. parAkramI piDi pUDha thayo. teNe bhAgatA zatrane vAhaDinI ghAMTIe pakaDI pADayA. saMkaLAmaNamAM Avele heyazala rAjA gajadaLa mUkI nAThe ane dhArasamudramAM jaI bherAyA. miDie AvI heyazalanI rAjadhAnIne ghero ghAlyo. aMtarAyala rAjA gabharAmaNano mAryo nAsI chUTayo. seMka senApatie ene pIcho jArI rAkhyo. te velUra nagara pahe, tyAM to heyazala ghATanI pahADImAM pesI gaye. eTale kuMtalane sAmata jabarI lUMTa laI lyANa nagara pAcho vaLyo.24 yAdavaMzI heyalane vikramAMkadevanA samayanI laDAImAM e vijaya na maLe, ane AhavamalanA samayanI caDAImAM e na maLe. sALa pakSanA vigrahamAM sAhasika kumAra lakSmaNusene bhAga lIdhe haze ane parAkramanAM pagaraNa mAMDayAM haze." bAkaragaMjanA lekhamAM kezavasena enA pitA lakSmaNananAM yogAna gAya che, tyAM kahe che, ke dakSiNa samudranA kAMThAnA pradezamAM jyAM gadAdhara zrIkRSNa ane muzaLadhara balarAma vAsa karIne rahyA che, tyAM lakSamaNusenanA prathama parAkramane kIrtistaMbha che. enuM adhikAna huM kuMtala de. zanA kisADa vibhAganuM kisabaLa gAma mAnuM chuM.ra7 emAM vasudevanA putronAM zilpakaLAnA AdabhUta maMdire hevAnuM vAMciye chiye. e vibhAga saMdraka sAmata miDinA adhikAramAM hato. tyAM eNe hArasamudranA rAjA upara maLelI chata kIrtistaMbha Ubho karyo che, ane temAM talanA bhANejanAM parAkramanAM vakhANa karyA haze. lamaNusenanA muvAniyana AraMbha kuMtala ane ThArasamudra vaccenA vigrahathI thAya che. tamAM bALarAjAe phinAtha kSitIro ne jItyAne ullekha che.28 te viSaSyavadhana, jayakezI, caTa ane kulazekharane uddezIne kareluM lAge che. jayakezIne samaya i. sa. 1138-39 Ape che. viSNuvardhananA pakSamAM enI hAjarIthI kuMtala ane dvArasamudra vaccenA vigrahane samaya paNa upara kahyA pramANe Ave che. ahIM karelI gaNatarI kharI mAnatAM yata I. sa. 1140 pachI taratamAM racAyuM kare che, vigrahAtara teDavA AvelA baMgALanA darabArI maMDaLa sAthe vijayI kamAra pitA ane pitAmahanuM abhinaMdana meLavavA uttarApatha pAcho pharyo haze. valAlasene ane vijyasene ja nahi paNa samasta vaMgadeze tene vadhAvI lIdho haze. kuzaLa pAcho AvelA kuMvarane navadIpanI jAgIra soMpAI haze ane e rIte sAvakApaNAno khaTarAga dUra thayo haze. dakSiNapathanAM dakSiNanAM rAjayo uparanA vijayanA saMbhAraNAmAM navadIpa vijayapura nAma pAmyuM haze. e nAmathI ja nahUtamAM bALarAjA lakSmaNasenanA pATanagarane nirdeza che. navuM nAma pAchaLathI bhUlAI gayuM. tene lIdhe vijayapura kyuM ane kyAM AvyuM te vize zedhamAM matabheda Ubho thayo che. keTalAka paurAtinike kahe che ke rAjazAhI 24 katala ane ThArasamudra vaccenA A vigrahanI hakIkata naregala ane paTTalakaDanA kannaDa lekhonA aMgrejI bhASAMtaramAMthI meM tAravI kADhI che. juo. J. B. B. R. A. S. XI. pp. 244-45, 269-70. 25 juo J. A. S. H. VII. pp. 40-50. 26 juo laeNka 13, recAya rakiSApariyA . . roja x x x x x x nAthAbhAi kathathari . ra7 juo J. B. B. R. A. S. XI mAMnA kannaDa lekhe. 28 juo TippaNI 17. 29 juo TippaNI ra7 mAM kahelA kannaDa lekha. 30 juo citAharaNa cakravatInuM pavanat Introduction pp 25-26. Aho! Shrutgyanam Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z02 ] jaina sAhitya saMzodhaka [aMtar jillAmAM AveluM vijayanagara te ja dhanavRttanU vijayapura. enI paDeAzamAM devapAMDAmAMthI vijayasenane zilAlekha maLI AvyA hatA. tethI karIne vijayanagara lakSmaNusenanlR pATanagara hatuM. ema kaMi siddha thatuM nathI. tabakAte nAsirImAM enI rAjadhAnInuM nAma nAdiyA ( Nodia ) ApyuM che, ene krU navadvIpanlR rUpAMtara samajU chuM. hAlanA nadiyA pAse Bamanpukur nAme gAmamAM ballAla DhIkhI eTale ahvAlane TIkhA eve nAme TakI che ane tenI najadIkamAM allAla dIdhI nAme sarovara che. A jUnAM sthAnA vijayapUramAMnA sasabhuvananA rAjamahelanI ane enA aMta:puranI krIDA dI-i kAnI72 smRti Ape che. lakSmaNusenanAM pATanagara traNu; navadvIpa, lakSmAvatI ane vikramapura pahelAMnU navU nAma bhUlAI rjAnuM vikAra pAmI nadiyA ke nAdiyArUpe UtarI AvyU.e navadvIpa kivA vijayapura dheAyItU nivAsthAna, jyAM mIje janme paNa e vAsa mAge che, dheAyIe traNusena rAjAnA dinadina caDatA pratApa joyA.33 eNe pavanUracyuM' te vijaya senanA rAjyakALanI uttara vIzImAM; ane vitAcAryanuM gaurava bharyuM pada bhAgagUM te vahAlasena tathA lakSmaNusenanA amalamAM. ukata dUtakAvya kavinI uttarAvasthAnI kRti che e TANe cirakALa zabdabrahnAnU raTana karanAra zabdAtIta brahmatuM ciMtana karavA Icche che. 4 kAvyane Ada mahAkavi kAlidAsanuM bhame che. dheAyInA vaikuMThavAsa pachI enA sAthI jayadevane kavirAja diva maLe che.35 valAlasena ane lakSmaNusenanI sabhAnAM paMca ratna umApatidhara, zaraNa, gAvaCna, dhAyI ane jayadeva.36 pahelA enA saLaMga prabaMdha mArA jovAmAM AvyA nathI. geAvana garvIlasapatInAM muktAthI jANItA che. payanavRtta ane gItane vingyu ApyAM te chellA be kavie. prastuta carcAmAM pramANu zRMkhalAnA aMkADA baMdhakhesatA jAya che, tathApi temAMnA keTalAka kAcA hAvAne saMbhava che. enA majabUtapaNAnI khAtarI thayA pachI sAMdhA pAkA karavAnA rahe che. adhyApaka 1. hAna yAkeAkhInA patra. jarmAMnInA khAnanagaranI yunivarsiTInA paurvAtya bhASAonA mahAna adhyApaka DaoN. harmAMna yAkAkhI bhAratIya saMskRtinA asAdhANu paMDita che. temAMye khAsa jaina sAhityanA teA te advitIya skIlara che. pre. lAsena ane vekhara jevA savidyAvizArada adhyapakAe jainadhamanA viSayamAM je evA vicAra prasthApita karavAne prayatna karyo hatA ke-e dha bauddhadhanI eka zAkhA rUpe ja che, ane aiAddonI avanatinA vakhatamAM e pracAra pAmyo che ityAdi. te vicAranA sauthI vadhu prAmANika prativAda haiM|. harmyAna yAkrAkhIe karyo ane te sadAne mATe sate mAnya thayA. jaina dharmanA mahattvane lAMchita karatA e asadvicAratA virAdha karI enA maulika svarUpane jaganmAnya karAvAnA kAraNe jana 31 jue haiM. yU. / | 32 juo 5. OM. |i 33 jIe TippaNI 14 mAM UtArelA zlokanA pahelA caraNanA uttarakhaDa zoNitAH taLAjA: / 34 juo TippaNI 14 mAM UtArela zlokanlR uttarA 35 juo nI. go | kura | 26 | 36 juo TippaNI 6. Aho! Shrutgyanam Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka jaina sAhityanA mahAna abhyAsI che. harmana yAkebI ( jarmanI ) Aho! Shrutgyanam Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka ] adhyApaka DaoN. harmona yAkobIno patra. [ 202 dharmAnuyAyio prati DaoN. yAkobInu` keTaluM RNu DhAi zake tenI kalpanA vidvAna hoya te ja karI zake. e RNunA badalAmAM jaina samAje paNa, e jyAre 1913mAM hiMdusthAnamAM AvyA tyAre, emane Theka ThekANe vadhAvI lai tema ja jaina vacana vivA vagere jevI padmi samI kaiMka peAtAnI karttavyavRtti pradarzita karI che. jaina sAhitya uparAMta bhAratIya jgyAtividyA, chandavidyA, alakArazAstra ane bhASAzAstranA viSayAmAM paNa emanI eTalI ja pratiSThA che. Ama bhAratIya sAhityanI sevA karatAM emanA jIvananA pUrAM 50 varSI, gaye varSe vyatIta thaI gayAM che. ethI yurepanA emanA mitrA, sahAkhyAyio ane ziSyAe maLIne emanA e ardha-zatAbdika sAhityika--jIvananI smRtimATe eka suMdara smaraNugraMtha prakAzita karyo che. jaina sAhitya viSe emaNe keTaluM lakhyuM che tenA paricaya tA anya kAi vakhate ApIzuM. Aje tA ahi. emanI eka daOnIya pratikRti ame jaina sAhityanA premIone najara karIe chIe ane te sAthe emanA saddabhAva ane sAhA bharelA eka patrA anuvAda ApIe chIe je putra amane A ja mAsanA chellA meladArA prApta thayA che. menna, 15 mI phebruArI, 1927; 59 nAijIhaTTAsa. vhAlA sAheba, ApanA dhaNA mAyALu ane rasa paDe eve tA. 27-1-27 nA putra tema ja sammatita prakaraNu ane jItakalpasUtranI nakalA mane Aje maLI. ane mela cukuM nahi eTalA mATe vaLatI TapAle patra lakhuM chuM. ApanI mahAna kRpA mATe mArA aMtaHkaraNapUrvakanA AbhAra svIkAravA maherabAnI karazeA. sammatita prakaraNanA parIkSaNa mATe je ke samaya ati mUkA hatA chatAM emAM najara karatAM e agatyanA graMthanuM saMpAdana ane nirUpaNukA tema ja enI eka Adarza AvRtti taiyAra karavAnuM mA je saMpUrNatAthI adA karavAmAM AvyuM che e viSe mArA mana upara sArAmAM sArI chApa paDI che. graMthanuM vadhAre dhyAnapUrvaka parIkSaNu karatAM ka sudhArA sUcavavA samaya thai zakIza tA te Apane jaNAvavA cUkIza nahi. apabhraMza harivaMzapurANunI ApanI prata mane dhIravA mATe huM ApanA khAsa AbhArI chuM. huM ene mana lipimAM utArUM chuM, ane thoDA samayamAM te kAma puruM thai jaze. hu e graMthanuM saMpAdana karavAnA irAdo rAkhatA nathI paraMtu tenA uparathI puSpadaMtanI bhASA ane chaMdanA abhyAsa karavA pRcchuM chuM ane tenI sAthe dhanapAlanI bhASA ane cha MdAnI tulanA karavA mAguM chuM. dardInI bAbatamAM puSpadaMta dhanapAla karatAM arvAcIna che te viSe mane zakA nathI. kaDavAnA mULa hetu vaSa~namAM nAnakaDA vibhAgo tarIke upayAgI thavAnA che ane kaDavakane aMte AvatuM 'dhattA' valaNu (strophe) emAM vavelI vAtane pUrNa kare che. vilacattAmAM Ama che, para Mtu puSpadaMta zvattAnI pUrvAMnI aMtima kaDI vA kaDIemAM zarU karelA vAkyane ghaNIvAra dhattAmAM cAlu rAkhe che. athavA je ethI vadhu kharAba che te e che ke dhattAmAM zarU karelA vAkayane lakhAve che ane bIjA DavakamAM pur kare che. Ama te graMthane kaDavakAmAM vheMcavAneA artha ja uDADI de che, ane keTalAMka pAchaLanA lekhA te vAyAMtane zloka sAthe pUrNa nahi karatAM enI madhyamAM ja muke che. mArI dalIla, ene bhASA Aho! Shrutgyanam Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204]. jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 zAstrIya kAraNothI anumodana maLe nahi tyAM sudhI nirNayakAraka na paNa jaNAya. eTalA mATe mArI pratanuM mULa prata sAthe punarAvalokana karatI veLAe huM harivaMzamAMnA apabhraMza bhASAnA vyAkaraNanuM khuM taiyAra karavA ane tene pirANAnA evA khokhA sAthe sarakhAvavA mAguM chuM. Ape harivaMzapurANanI presa kApI taiyAra karI che e sAMbhaLIne huM rAjI thAuM chuM. ane Apane te prasiddha karavAno majabuta Agraha karuM chuM. enuM saMpAdanakArya mane soMpavAnI ApanI mAyALu darakhAsta mATe huM Apane AbhAra mAnuM chuM; paraMtu lakhatAM dilagIrI thAya che ke ATalI umare huM evuM koI kAma na upADI zakuM je saMbhavataH huM pUrNa thayeluM jovA jeTaluM na javuM. meM ghaNo vakhata thayAM je kAryo pUrNa karavAnuM mAthe lIdhuM che te pUrNa karI zakuM te mATe saMtoSa mAnavo joIe. paraMtu apabhraMza graMthe nAgarImAM prakaTa karavA bAbata keTalIka sUcanAo ApavAnI mane rajA Apazo? hrasva ane dIrgha i ane o anusvAra ane anunAsika chapAtAM eka bIjAthI bhinna dekhAvA joIe. jena hastapratomAM ane o lakhavAnI be rIte upayoga karavAnI mArI darakhAsta che; $ mATe ti. te mATe tA. je A svare hasva hoya che e akSaro che ane je lakhavA. te dIrdha akSara tarIke ane je hrasva tarIke. Adi e je hRsva heya to 3, lakho ane dIrgha hoya te , hasva 5 mATe huM i nI darakhAsta karuM chuM ane dIdhI i mATe navuM rUpa che dAkhala karavA mAguM chuM. je prata e pramANe lakhAya to pratyeka akSaranI mAtrAo daSTigocara thAya ane chaMda paNuM spaSTa thavAthI ethI thatI bhUlA ekadama pakaDAI jAya. Ape ghaNA apabhraMza graMtha upalabdha karyA che e mATe huM Apane mubArakabAdI ApuM chuM ane enI vigatavAra noMdha pragaTa karavAnI Apane vinaMtI karuM chuM. apabhraMzamAM lakhAelAM e tamAma digaMbara kAvyo eka ja bhaSAmAM ane dhanapAla ane puSpada vAparelA dezamAM lakhAelAM che? huM jANIne ghaNo khuzI thayo chuM ke Apa jaina sAhitya saMzodhaka cAlu karavAnA che. ane ekAdA navA aMka mATe Ape mAro phoTo mAgyo che te huM judA lakheTAmAM eka mokaluM chuM. e gayA unALAmAM levAele che ane mULane ghaNo maLato manAya che. ApanA patranA je aMka Ape mane mokalyA temAM puSpadaMta viSenA lekhe uparAMta ghaNA rasa paDe evA lekhe che. huM hiMdI ke gUjarAtI jhapATA baMdha vAMcI zakato nathI. paraMtu e bhASAmAM lakhAyelA lekhane marma kezanI madadathI, tame jema jarmana samajI zake, teTaluM huM A bhASAomAMthI samajI zakuM chuM. ApanA patramAM Apa che. phena glAsenApano ullekha kare che. e mArA ziSya che ane Apa mArI pAse lakhAvavA icche che ema huM emane lakhIza. emanuM siranAmuM nIce mujaba che. Bendlerstrass 17, Berlin W. 10; Germany bIbalIoyikA inDikAvALI hemacaMdranA pariziSTa parvanI bIjI AvRtti hamaNAM presamAM che. A navI AvRtti bane eTalI zuddha karavA mATe e graMthanI keTalIka vadhu hasta prato mAre joIe chIe. kAraNa je hastaprata uparathI prathama AvRtti taiyAra karavAmAM AvI hatI te sarva kAnuM samAdhAna karavA mATe pUratI na hatI. Apa mATe ughADA che e bhaMDAramAMthI keTalIka sArI ane prAcIna hastaprato mane uchInI na meLavI ApI zake? mArA kAmamAM madada karavAthI Apa mane atyaMta AbhArI karazo. mAyALu lAgaNIo sahita huM chuM Apane aMtaHkaraNa pUrvaka hamana thAkebI Aho ! Shrutgyanam Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka Aho! Shrutgyanam IN LATEST mahaM. zrI varatupAla mahaM. zrI lalitAdevI mahaM. zrI vejaladevI mahuM. zrI tejapAla mahuM. zrI anupamAdevI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " aMka 1] mahAmAtya vastupAla tejapAlanA ve rAsa mahAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa gujarAtanA A be viSNubaMdhuoe peAtAnA sadguNe ane sukRtyethI je kIrti meLavI gayA tevI kIrti meLavanArA puruSo bhAratanA aitihAsika madhyakAlamAM ghaNA gheADA thayA che. [ o 06 e baMne bhAio--janmathI hatA te punarvivAhita mAtAnA putra paNa gaurava ane sammAnanI dRSTie Adarza kulapuMgavAthI paNa pUjAya tevA thayA, jatithI hatA teA vaizya paNa zaurya ane audAryanA guNe karI mahAn kSatriyeAthI paNa caDhI jAya tevA thayA, padathI hatA te| mahAmAtya paNa sattA ane sAmarthyanA yoge karI meATA samrATAthI paNa vadhI jAya tevA thayA, dharmathI hatA tA jaina paNa sahiSNutA ane samadarzitAnA sadbhAve leAkamAnya mahAtmAthI paNa stavAya tevA thayA, vyavasAyathI hatA te rAjasevaka paNa kaLA ane dharmanA alaukika prema prabhAve yAgIpuruSAthI paNa vaMdAya tevA thayA, ane veSathI hatA teA vaibhavazAlI gRhastha paNa tyAga ane virAganI vAsanAe munijaneAthI paNa abhivAdAya tevA thayA. hiMdu saMskRtinA asAmAnya saMrakSaka thaine paNa musalamAnonA dharmAcaraNa mATe anekAneka masjIde baMdhAvI ApanArA, jainadharmanA parama upAsaka thaine paNa saMkaDe zivAlayeA ane saMnyAsI-maThA caNAvI ApanArA, ahiMsA paramo dharmanA dRDha zraddALu thaine paNa dezadrohI ane dharmadveSIone samULa uccheda karAvI nAkhanArA, rAjalakSmInA svayaMvara jevA svAmI banIne paNa dAsInI jema tene tucchakArI kADhanArA, rAjA-mahArAjAonA namaskAra jhInnanArA thaine paNa guNavAna dadronI caraNupUjA karanArA, kuTila rAjanItinA sUtradhAra thaine paNa kavitA ane kaLAnI saritAmAM niraMtara krIDA karanArA, ane videzIe ane vidharmIonI lakSmIne lUMTanArA banIne paNa dAnArthio mATe dhananI niMda vhevaDAvanArA e gUrjara mahAmAtyAnI joDInA puruSA, AkhA bhAratanA madhyakAlIna itihAsamAM, zeAdhyA jaDe ema nathI. madhyayugIna upalabdha saMskRta sAhityamAM jUdA jUdA kavionAM karelAM jeTalAM kIrti-kAvyeA e baMdhue mATenAM maLI Ave che teTalAM khIjA kAI naramATe karelAM maLatAM nathI. gUrjarezvara pureAhita somezvare nItijJonurI jAya racIne emanI kIrtinuM kavana karyuM tathA arbudAcalaprazasti banAvIne emanI amara prazaMsA karI. paMDita arisiMhe muddata saMjJortana kAvya banAvI emanAM sukRtAnuM saMkIrtana karyuM. udayaprabha sUrie dhaumyula kAvyamAM emanA dharmapremanuM varNana karyuM tema ja sukRtIti kohino kavitAvaDe emanAM sukRtAnI kIrti gAI. jayasiMha surie dIrma-marthana nATaka racIne emanA zaurya ane rAjakausalyanuM Alekhana karyuM tema ja vastupATa-tejJaHpAha prApti banAvIne emanI udAratAnI stuti karI. siddhasArasvatAcArya mahAkavi bAlacaMdrasUrie vasantavijAnamahRAAvya racIne peAtAnI sarasvatIne santuSTa banAvI. A badhA emanA samakAlIna kavie hatA ane emaNe je akhaMDa kAvyA emanAM guNagaurava gAnArAM banAvyAM temane A nAmanirdeza mAtra karavAmAM Avye. e sivAya khIjA paNa ghaNA samakAlIna kavie ane cAraNeAe je emanAM stuti-stotra karyAM hatAM. temAMnAM keTalAMye chUTaka padyo prakIrNa prabaMdhAmAM najare paDe che. pachInA graMthakArAmAM merUtuMgAcArye pravardhitAmaLamAM, jinaprabhasUrie vividhatIrthamAM ane rAjazekharasUrie tuviMzatipravazvamAM emanA jIvana viSenA prabaMdha gUMthyA che ane chevaTe jinarvamunie vastu ritra racI emanI jIvanakathA*enA sarvasaMgraha karyo che. gupaphezanino vagere bIjA bIjA graMthAmAM je emanA viSe judI judI dRSTie vadhatuM ochuM lakhavAmA AvyuM che te badhAnI te yAdI mAtra ApI devAnAye ahiM avakAza nathI. Aho! Shrutgyanam Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 508, A badhI kRtio prAyaH saMskRtamAM che ane emAMnI ghaNI kharI prasiddha thaI gaI che. dezabhASA mAM saMskRtanA jeTaluM ane jevuM emanA viSe lakhAeluM maLatuM nathI. tapAsa karatAM, evI traNa cAra kRtio gUjarAtImAM banelI maLI Ave che jemAMnI bene ahiM Aje prakaTa karavAne vega banI AvyA che. trIjI kRti upAdhyAya samayasuMdarajInI karelI che ane 4 thI zrI AnaMdasUragacchanA 5. me vijayajInI (saMvata 1721) banAvelI che. prastuta kRtione paricaya 1lA rAsanA kartA lakSmIsAgarasUri che. e sUri kyA gacchamAM thayA ane jyAre e rAsa racavAmAM Avyo tene kazeullekha AmAM karelo nathI. bIjI bIje sAdhane uparathI lakSmIsAgara nAmanA be karatAM vadhAre AcAryo thayA hoya tema jaNAya che. eka lakSmIsAgara tapAgacchamAM thayA jemane janma saM. 1464, bhAdrapada vada 2, dIkSA saM. 1470, paMnyAsapada 1486, vAcaka pada 1501, ; gacchanAcaka pada 151, ane svargavAsa saM. 1538mAM thayuM hatuM. vimalaprabaMdha nAmanA uttama gUjarAtI rAsanA kartA kavivara lAvaNya samayanA e dIkSAdAyaka AcArya hatA bIjA, lakSmIsAgara maladhArI gacchamAM guNasAgarasUrinA paTTadhara thayA che. emanA hAthe pratiSThita thaelI keTalIka jainamUrtio maLI Ave che je uparathI emane samaya vi. saM. 1548 thI 1575 sudhIne pramANita thAya che. A bemAMthI kayA lakSmIsAgara sUrie prastuta rAsa racyo haze te jyAM sudhI bIjuM koI pramANa na maLe tyAM sudhI nizcita rIte kahI zakAya tema nathI. rejo rAsa pArdhacaMdrasUrie banAvelo che. e AcArya saM. 1546 thI 1612 sudhI vidyamAna hatA. emanI banAvelI ghaNI gUjarAtI kRtio maLI Ave che jemAMnI 22 nI nedha, jainagUjarAtI sAhityanA ananya upAsaka ane gaSaka zrIyuta mehanalAla da. dezAIe potAnA "jaina gUrjara kavio" nAmanA amUlya pustakanA 1 lA bhAgamAM, pR. 178 thI 148 mAM, ApI che. pArdhacaMdra nAmane je eka gaccha cAle che tenA e AcArya mULa puruSa hatA. hamIrapura nagaranA prAdhvaMzanA vegazAha pitA, vimalA mAtA. janma saM. 1539 cetra sudi 9 zukravAra. dIkSA saM. 1546, upAdhyAya pada saM. 1554, AcAryapada saM. 1565, yugapradhAna pada saM.1599. ane svargavAsa saM. 151ra jodhapuramAM. temaNe mAravADanA rAjA rAva gAMgajI tathA yuvarAja mAladevajIne pratibodhyA hatA. tema ja mutagetranA kSatriya rAjaputAnAM 2200 ghara pratibodhI ozavAla zrAvaka karyA. temaNe gujarAtamAM unAvA gAmamAM vaiSNava sanI vANIAne camatkAra dekhADI zrAvake karyA te hajI mejuda che. vaLI, bIjA aneka gAmonA zrAvako mahezvarI thaelA temane pratibadhI pharI zrAvake banAvyA hatA." (jaina gUrjara kavio, pR. 139, TippaNI) bane rAsenI sarakhAmaNI ane vigata A baMne rAsanI vigata eka sarakhI che ane racanA paNa eka jevI che, eTaluM ja nahi paNa - eka UparathI bIjAnI nakala thaelI che ama spaSTa jaNAya che. lakSmIsAgarasUrinI kRtine je keTalAka vadhArA sudhArA sAthe pArdhacaMdrasUrie pitAnI kRti tarIke goThavI dIdhI hoya tema lAge che. lakSmI sAgarasUrinA rAsanI lagabhaga jyAre 60 kaDIo che tyAre pArdhacaMdrasUrinA rAsanI 90 kaDIo che. paNa 1 jue, zrIyuta mehanalAla da. dezAI saMkalita jaina gurjara kavio bhAga 1 le, pR. 69, 2 jue uparanuM ja pustaka, pR. 112. Aho! Shrutgyanam Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa hakIkta baMnemAM lagabhaga teTalI ja che. chanda ane Dhola paNa temAM te ja che. bhASAzailI ane vastuvicAra paNa tainAM te ja che. A rAsanI vizeSatA e stupAla tejapAlanA itihAsane lagatI bIjI kaI khAsa bAbato A rAsamAM saMkalita che evuM te kazuM nathI. e mahApuruSonA ItihAsanI sAmagrIne sarva saMgraha to jinaharSagaNie pitAnA siMhAivaritramAM je karyo che te karatAM vadhAre kaI lekhake karyo nathI. paNa A rAsomAM e daivI bhAIonA janmane lagatI je bAbata lakhelI che te khAsa vicAraNIya hovAthI te dRSTie A kRtio bahu upayogI gaNI zakAya. jaina samAjamAM paraMparAthI e kiMvadaMtI cAlI Ave che ke e jagavilakSaNa mahApuruSonA prAtaHsmaraNaya mAtA kuMvaradevI mULa bAlyAvasthAmAM vidhavA thaelA hatA ane temanI sAthe maMtrI AsarAje punarlagna karyuM hatuM. jaina vaNipha jAtiomAM dasA vIsAnA je be meTA bhede che teonuM mULa kAraNa paNa e bAbata sAthe joDavAmAM Ave che ane e saMbaMdhI keTalIye vAto ghaNA jUnA samayathI jenAmAM cAlI Ave che. A bAbatane sIdho purA vastupAla tejapAlanA samakAlIna lekhakanI kRtiomAM te kyAMye dRSTigocara thato nathI tema ja ADakatarI rIte jemAMthI evA arthane dhvani kADhI zakAya tevo ullekha paNa kyAMye jaNAto nathI. paraMtu emanAthI prAyaH aDadhI sadI bAda thaelA mesaDuMgari pitAnA prabaMdhaciMtAmaNi graMthamAM e bhAionI je keTalIka vigata Ape che temAM A vAtane TuMke ullekha kare che. metuMgAcArya, e maMtrionI hakIkata ApatAM prAraMbhamAM ja lakhe che ke mantriNastu janmavAtA caivam-kadAcit zrImatpattane bhaTTAraka zrI haribhadrasUribhiAkhyAnAvasare kumAradevyabhidhAnA kAcidvidhavA'tIva rUpavatI muhurmuhunirIkSamANA tatra sthitasyAzarAjamantriNAnuyuktA gurava iSTadevatAdezAdamuSyAH kukSau sUryAcandramaso vinama. vatAraM pazyAmaH / tatsAmudrikAni bhayo vilokitavanta iti prabhorvijJAtatattvaH sa tAmapahRtya nijAM preyasI kRtavAn / kramAttasyA udare'vatoreM tAveva jyotiSkendrAviva vstupaalsekaforfmayAna vivAdamUar (prabaMdhaciMtAmaNI, dInAnAthanI AvRtti, pR. 251-para. ) arthA-"maMtrionI janmavArtA A pramANe che-kyAreka zrI pATaNamAM bhaTTAraka haribhadrasUrinA vyAkhyAnamAM kumAradevI nAme eka ati rUpavatI vidhavA strI AvelI tenI sAmuM AcArya vAraMvAra jovA lAgyA. tethI tyAM beThelA maMtrI AzarAjanuM mana tenA tarapha AkarSAyuM. tenA gayA pachI maMtrie gurune tenI sAmuM jovAnuM AgrahapUrvaka kAraNa puchyuM. tyAre gurue kahyuM ke iSTadevatAe amane, e strInI kuMkhamAM sUrya ane caMdramAne bhAvI avatAra kahe che tethI te bAbatanA sAmudrika lakSaNo ane pharI jotA hatA. A rIte sUri pAsethI tatva jANIne teNe te strInuM apaharaNa karyuM ane potAnI priyA banAvI. phremathI tenA peTe jAtiridra jevA te vastupAla tejapAla nAmanA mahAmaMtrIe pedA thayA." merataMganA je samakAlIna jinaprabhasUri vividhatIrthakalpamAM A bhAIonAM sukatAnI neMdha le che paNa te A bAbatane kazo ullekha karatA nathI. jinaprabhasarithI 30 varSa pachI (saM. 1405) thaelA rAjazekharasUrije khAsa vastupAla tejapAlanA kulagurunA kacchanA jai hatA-pitAnA caturvizatiprabaMdhamAMnA jasubavaMdhamAM bIjI ghaNI vAti lakhe che paNa A bAbatane jarAye sUcana nathI karatA. - jinaharSagaNa je vastupAlanA caritrane lagatI sarva sAmagrInA mukhya saMgrAhaka che ane je likhita ane zrata evI badhI bAbatone upaga potAnA graMthamAM karavAno khAsa ullekha kare che te paNa A Aho! Shrutgyanam Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] jaina sAhitya saMzodhaka [ ? vAtanI te gaMdha sarakhI paNa pitAnA graMthamAM AvavA nathI detA. jyAre prastuta rAsamAM A vAta spaSTa rIte lakhelI maLI Ave che; ane e uparAMta, mevajayane je pAchaLathI lakhelo rAsa che temAM paNa A vAta A ja pramANe ApelI che. A uparathI samajAya che ke A gujarAtI rAsakAro metuMganA prabaMdhaciMtAmaNIvALA ukta ullekhane anusaryA che; ane metuMga mAtra lagabhaga 50 varSa bAda ja e maMtrIo pachI thaelA hovAthI temanA kathanamAM satyatAne saMpUrNa saMbhava che. zrImALI vANIAonA jJAtibheda" e nAmanA pustakamAM sadgata bhAIzrI maNilAla vyAse A bAbatane je ullekha karelo che te amane vadhAre vicArazIla ane pramANabhUta jaNAya che. te lakhe che ke-"prabaMdhaciMtAmaNi"ne utAre e sarvathI vadhAre mahattvanuM pramANa che. saM. 1361 mAM e graMtha racAyo che. 1288 mAM vastupALa svargavAsI thayA ane 1308 mAM tejapALa paralokavAsI thayA. emanI hayAtI pachI pa3 varSa vaDhavANamAM A graMtha pUro thaye. 53 varSa eTale bahu ja najIkano kALa. e vakhate vastupAla tejapAlanAM putrI putra vagere vaMzajo ane aneka sagAMsaMbaMdhIo hayAta hovAM joIe. tema ja lokomAM paNa ghere ghera e vAta jANItI hovI joIe. e vakhate kavine vizvasanIya mAhitI meLavavAnI pUrepUrI anukuLatA hatI." vastupAla tejapAla-vaphA jAnupara mArAmave4ma-jemanA yazathI AkAza chavAI gayuM temane mATe AvI neMdha karavI e jevA tevA jokhamanuM kAma nahotuM. je e kALanA lokamAM sarvatra A vAta cAlatI nA hota to vastupAla tejapAla jevA yazasvI ane dAnavIra zrAvaka mATe graMthakAra AvI neMdha kadI karata nahi. graMthakArane aneka mahApuruSanA caritrane saMgraha karavo hato eTale pitAnI pharajane aMge teNe A hakIkata noMdhI che." (pR 164) paNa, prabaMdhaciMtAmaNInA ane A rAsonA ullekhamAM jarA pharaka che. merUtuMganA kathana pramANe te A vArtA pATaNamAM ja banI hatI. AzarAja paNa pATaNamAM ja hatA ane kumAradevI paNa pATaNanI ja hatI. pATaNamAM ja haribhadrasUri vyAkhyAna karatA hatA ne te vakhate AsarAje kumAradevIne joIne pitAne tyAM ANI. paraMtu, rAsenA lekhamAM hakIkata jUdA ja rUpe che. emAnAM lakhANa pramANe-AsarAja mULa pATaNanA kharA paNa nirdhana thaI javAthI te pATaNa pAsenA mAlasamudra gAmamAM jaIne rahyA hatA. kamAradevInA mAtA-pitA te mAlasamudramAM ja rahetA hatA ane tyAM ja haribhadrasUrinA vyAkhyAna vakhate AsarAja-kumAradevIne bheTo thaye. tyAMthI ja, gunA kathana pramANe AsarAja kumAradevIne, pitAnA rabArI mitranI madadathI, eka rAtre gupacupa upADI gayA ane kAMkaNunA epArA zaheramAM ghara karIne rahyA: vagere vagere. rAsa lekhake je A badhI vigata Ape che temAM AdhArabhUta mejIMganA ullekha karatAM bIjA paNa tevA keI ullekha hovA joIe je adyApi jANamAM AvyA nathI. rAsakartAo pitAnI mati kalpanAthI A badhuM lakhI kADhe ema mAnavuM yuktiyukta jaNAtuM nathI. paNa tapAgaccha bahatpaDhAvalI-je ame jana sAhitya saMzAdhakanA prathama khaMDanA trIjA aMkamAM prakaTa karI che temAM vaLA A vAta jarAka jUdA rUpamAM lakhelI che. temAM rAsAo ane prabaMdhaciMtAmaNi baMnenA kathananuM jANe samanvaya karavAmAM AvyuM hoya tevuM kAMika lAge che. A badhA purAvAo parathI A Akho prazna bahu carcavA jevo thAya che ane enA aMge ghaNI ghaNI etihAsika bAbatano nirNaya karavo Avazyaka rahe che. paraMtu ahiM e badhI carcAne purata avakAza nathI tethI mAtra ATalI TuMkI vigata ApIne hAla phata A rAsane prasiddhimAM mukavA jeTaluM ja kArya karI virAma laIe chIe. . Aho! Shrutgyanam Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ? ] mahAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa [ 1 06 rAsa-sAra, para jema sUcavyuM che tema A rAsamAM bIjI kaI khAsa evI aitihAsika vigate nathI je jUnA saMskRta graMthomAM na jaNAtI hoya. A baMne bhAIo dhoLakAnA viradhavaLa rAjAnA kema maMtrI banyA. kevI rIte emaNe gUjarAtanA sAmrAjyanI unnati karI ane kevI rIte dharmakAryomAM aDhaLaka paise kharco e badhI hakIkata te prabaMdhomAM sArI peThe lakhelI che. A rAsomAM mukhya rIte te phakta AsarAja ane kumAradevInA punarvivAhanI ja vAta varNavelI che ane chevaTe A baMne dAnezvarIoe kyAM kyAM dharmakAryo karyo ane temAM keTalA paisA vAparyA tenI TuMka yAdI ApI che. A nIce e AkhA rAsane sarala sAra ApavAmAM Ave che jethI mULa rAsa jene na vAMce hoya te paNa A sAra uparathI tene bhAvArtha samajI zake. A sAra lakSmIsAgarasUrinI banAvelI kRtine che. pArdhacaMdrasUrinI kRtimAM phakta keTalAka zabdo ane vAkayone ja vadhAre che tethI teno judo sAra ApavAnI AvazyaktA rahetI nathI. bhASA 1 lIH prAraMbhanI kaDImAM rAsakartA kahe che ke-vAra jinezvara ane gautamasvAmInA pada praNamIne tathA sarasvatIne namaskAra karIne tenA suprAsAdathI huM vastupAla tejapAlane rAsa kahIza pRthvImAM prasiddha evuM aNahilapura nAmanuM nagara che. e nagara gaDha, maDha, maMdira, piLa, vAva ane sarovara ItyAdithI samRddha dekhAya che. emAM 84 cauTAM che. "mANasano samudra" evI ene upamA ApavAmAM Ave che. dhana, kaNa ane kAMcanathI e bhareluM che. e nagaramAM poravADa vaMzanA, caMDano putra, pracaMDa, teno putra sama ane tene putra AsarAja karIne rahe che. mULa e vaMza garbhazrImaMta hato paNa Aje te nirdhana thaelo che. karmanI AgaLa rAva ke raMka kaI chuTI zakatuM nathI. e kAraNathI AsarAje parANe pATaNa choDIne mAlAsaNa gAmamAM AvIne vAsa karyo hato. e gAmamAM poravADanI ja jAtane AbhUsAha nAme gRhastha rahe che. tene rUpe karIne raMbhA jevI lAladevI (lakSmIdevI) nAme gRhiNI che. tene kacarI nAme putrI che je sulalita vANIvALI, ati rUpavaMtI ane guNavaMtI che. bhaNAvI gaNAvI ne pitAe tene nyAtimAM paraNAvI paNa pUrvakarmanA vege te raMDApa pAmI. tethI mAtA-pitAe tene teDAvIne potAne tyAM ja rAkhI lIdhI. piharamAM rahetI thakI te dharma-niyamamAM pitAno kAla vyatIta karyA kare che. roja dehare upAzraye jAya, pisaha paDikamaNAM kare, sArI bhAvanAe bhAve ane jinanI pUjA karyA kare. eka divase deharAmAM pUjA karI pizALamAM AvIne gusnI vyAkhyAnasabhAmAM beThI. sAmudrika zAstranA pAragAmI gusnI dRSTie kuMvArI caDatAM ja anAyAse temanuM mAthuM DolavA lAgyuM. te vakhate AsarAja tyAM beTho hato. teNe gune mAthuM DelAvavAnuM kAraNa pUchayuM. gurue kahyuM e vAta kahevAya ema nathI. tethI AsarAjane vadhAre utkaMThA thaI ane page lAgI ati AgrahapUrvaka vAraMvAra pUchavA lAgyo. gurue pitAnA jJAnabaLe bhAvine mahAna lAbha jANI kahyuM ke enI kuMkhe te evA be ratnapu nIpajaze jeo caMdra ane sUrya jevA tejasvI ane pratApI banaze. haribhadrasUrinA mukhethI e vAta sAMbhaLI maMtrI AsarAja kuMarIne prApta karavAnA upAya vicAravA lAgyo. kuMarI vidhavA che e vAta te jANatA hatA ane tethI tenA manamAM jarAka saMkeca Avyo. paNa tarata teNe samAdhAna karI lIdhuM ke, vidhavAne saMgraha karavAmAM o bAdha hoI zake. pUrva to Ama thatuM ja hatuM. khuda AdinAtha bhagavAne paNa vidhavA sAthe gharavAsa karyo hato. ema karavAthI te pUrvalI rItinuM pAlana ja thAya che; tene kAMI lepa thatuM nathI. Aho! Shrutgyanam Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka bhASA 2 H AbhUsAhanA ghare eka vizvAsu rabArI-bharavADa rahe che. te bahu ja vivekavALe ane baLabuddhi Adi badhuM jANanAre che. tene avasara joI AsarAje potAne tyAM teDAvyo ane tenI sAthe mitratA bAMdhI. dhIme dhIme mitratAne saMbaMdha gADha thayo tyAre eka divase AsarAje potAnA mananI vAte tenI AgaLa jAhera karI. rabArIe eka madharAte pitAnI teja cAlavALI sAMDhaNIne pahANuM AsarAja pAse lAvyuM. te joI AsarAja bahu khuzI thayo, kamaradevI jyAre bhara nidrAmAM sUtI hatI tyAre tene tyAMthI upADI sAMDhaNI upara besADI cAlI nIkaLyo. jAgrata thaIne kamaradevIe rabArIne hakArIne kahyuM ke A zuM karavA mAMDayuM che? tyAre te kahe ke, bA mArA upara gusse thaze nahiM. meM to AsarAjanA kahevAthI A kAma karyuM che. e sAMbhaLI kamaradevI kupita thaI ane kaTAra kADhIne maravA mATe taiyAra thaI. tyAre AsarAje kahyuM ke, he bhadre ! tuM rIsa karIza nahi ane Ama muMjhAI marIza nahi. gurumahArAjanA kahevAthI huM A kAma karavA tatpara thayo chuM. badhI vAta sAMbhaLIne kumaradevIne vizvAsa Avyo ane te tenI strI banI. teo tyAMthI nIkaLIne kaMkaNadezamAM AvelA pArA nagaramAM jaine rahyA. tyAM temane jAhu, mAhu, sAhu, dhaNadevI, vayajalade, sebhAgade ane padamalade nAme anukrame sati putrIo thaI. te pachI eka putra pedA thayo jenuM nAma lUNiga rAkhavAmAM AvyuM. prathama badhI putrIo ja pedA thaI tethI mAtAnuM mana jarA khinna banyuM hatuM. paNa jyAre AMThame putra pedA thayo tyAre tene khUba harSa thayo, ane te mATe meTo utsava maMDAya. thaDA samaya pachI bIje paNa eka putra thayo jenuM nAma mAladeva rAkhavAmAM AvyuM. A putra rUpe karIne kAmadeva jevo dekhAte hato. paNa kamanasIbe bALapaNamAM ja e baMne putro mRtyu pAmyA ane tethI mAtAnuM hRdaya atyaMta dukhI banyuM. te divasa ne rAta jharavA lAgI. AsarAja tenuM mana zAMta karavA mATe aneka rIte tene samajAvyA kare paNa tethI tenA mananuM samAdhAna thAya ja nahi. tyAre te maMtrI karI haribhadrasUri kane Avyo ane badhI vAta kahI. gurue pitAnA jJAnabaLe bhaviSya joine kahyuM ke-jyAre tame sopArAnuM raheThANuM choDIne gUjarAtamAM Avaze ane dhoLakAmAM raheze tyAre tamane tevA putranI prApti thaze. gurunA vacana pramANe AsarAja potAnA parivArane laine ghoLake AvIne vasyo. tyAM tene trIne putra janmyo jenuM nAma vastiga (vastupAla) rAkhavAmAM AvyuM. e putrano janma prasaMge mAtApitAe khUba vadhAmaNAM kIdhAM. thoDA divasa pachI cothe putra paNa avataryo ane tenuM nAma tejiMga (tejapAla) evuM rAkhyuM. AthI mAtAne mana parama AnaMda thayo ane pitAe khUba ochavA mAMDyo. bhASA 3 : sUrya ane caMdramAnI jema divase divase baMne putra pratApI thavA lAgyA. vastigane lalatAde nAme bhalI strI paraNAvavAmAM AvI; tema ja tejiMgane anupamade nAme suMdara strI paraNAvI. pUrva puNyanA prabhAve baMne bhAIo sukhemAM vilase che ane AnaMdamAM rame che. Le dholakA na vAghelA vaMzano vIdhavala sa rAjya kare che. teNe e baMne bhAIonI khyAti sAMbhaLI emane pitAnI pAse teDAvyA ane potAne rAjI kArabhepara leve samajAvyA. caeNri vastupAle kahyuM ke he rAjana! mArI eNka saMrate che te tamAre kabUlevI joIe ane te e che ke mArI pAse evAre lAkha rUpIenuM ghara che. je kadAca tamAre mArA upara koI kAraNathI kepa utare te paNa tamAre mArA A dhanane aDavuM nahiM. evI kajhulAta je sarvajama samakSa tame ApatA he te huM tamAre rAye kArabhAra saMbhALavA taiyAra chuM. rAjA maMtrIputranI A vilakSaNa sarate sAMbhaLI manamAM tenI buddhi mATe cakita thayo ane tenA kathana pramANe kabUlAta ApIne te baMne bhAIone potAnA pradhAne banAvyA Aho ! Shrutgyanam Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMva ] mahAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa maMtrI banIne vastupAla sIdho khaMbhAta upara ravAnA thaze. kAraNa e hatuM ke tyAM eka samayada nAme neDo raheto hato. je ati vii ane dhanenmatta hatuM. rAjAne paNa te kazA hisAbamAM gaNatA na hatA. sAMbU nAme eka balavAna saradAranI tene khUba madata hatI. tethI vastupAle caDhAI karIne temanI mikata kabaje karI ane temane darSa dUra karyo. tevI ja rIte khaMDerAva nAmanA eka saradArane paNa mada utArI nAMkhI tene potAne khaDIo banAvyuM. ema chatrIsa vAra e bhAIoe duzamane upara caDhAI karI ane duzmanane uccheda karyo. dezamAM jeTalA cora caraTa ane khUTa kharaDa hatA te badhAne vaza karIne prajAnA upadrava dUra karyA ane rAjyane AbAda banAvyuM temanA AvA parAkrama ane buddhi baLathI viradhavala vagere badhA rAjA rANA khuzI thayA ane temane ghaNo Adara karavA lAgyA. A badhuM karI rahyA pachI A maMtrI bhAio dharma kArya karavAno vicAra karavA lAgyA. bhASA 4 thIH (A bhASAmAM e baMne bhAIoe keTakeTalAM dharma kAryo karyA ane temAM keTakeTaluM dravya vAparyuM tenI vigata mAtra ja ApavAmAM AvI che.) pAMca hajAra prasAde, uttama tAraNa sAthe karAvyA. savA lAkha navI pratimAo taiyAra karAvI. 984 pizALA-eTale upAzraya karAvyAM. 700 sattakAra-annasatra maMDAvyA. 700 lekhazAlA-eTale nIzALe karAvI. 36 gaDha gaNAvyA. 200 taLAva baMdhAvyAM. 21 AcAryone sUripada ApyAM. 1204 teraNa caDhAvyAM. 1000 sukhAsane ApyAM. 500 brAhmaNa roja ghara AgaLa vedapATha bhaNatA. 505 kiMmatI kapaDAnAM samaraNa karAvyAM. 500 bahu mUlya siMhAsana karAvyAM. 700 maTha tapasvIone rahevA mATe baMdhAvI ApyA. 64 masI turaka lekene bAMdhI ApI. 1500 bhikSuone roja dAna ApavAmAM AvatuM. varase dahADe 4 moTI saMdhapUnae karatA. 2500 mAhezvarI maMdIreno uddhAra karAvyo. 1 hajAra kApaDI ke (bAvA gio)ne roja suMdara jamaNu ApavAmAM AvatuM. 700 kuAo khodAvyA. 464 vAva baMdhAvI. bAre mAsa cAle evI 400 pANI pIvAnI para maMDAvI. A pramANe dAna-dharma karavA uparAMta saMgha kADhIne yAtrA karavAne temane manoratha thayo, je kavaDila (zavyAdhiSThita padiyakSa)nI kRpAthI saMpUrNa thayo. bhASA pamIH have teo saMya kADhIne yAtrA karavA nikaLyA jemAM 100 devAlaya sAthe lIdhAM. dezavidezanA aneka saMgha sAthe bhaLyA. 4 rAjAo paNa temAM sAmela thayA. temAM 1800 sIkarI (eka jAtanuM vAhana pAlakhI jevuM thAya che ) hatI. 1800 vAji hatAM. 4 hajAra gheDAo hatA. pAyakane te pAra na hate. 500 pAlakhIo hatI. 405 sejavAla hatA. badhA maLIne 700 sUrio hatA ane 2000 temanA ziSyo hatA. 230 dAMtanA ratha hatA. 3300 bhATa, 1100 kSapaNuka (digaMbara yati ), 3 hajAra gAyaka, 1000 cAraNa, 1000 luhAra, 1000 suthAra, 100 kaMi, 2 hajAra piThiyA, ane 700 UMTa hatAM. trAMbAnA carU ane kaDAhIonI te saMkhyA ja na hatI. badhA maLIne sAta lAkha mANaso bhegA maLyA hatA. ATalA moTA samudAya sAthe teo yAtrA karavA nikaLyA hatA. te samudAyanA bhArathI jANe pRthvI kaMpI uThI hatI, samudro khaLabhaLI rahyA hatA, AkAza dhULathI DhaMkAI gayuM hatuM ane IdanuM Azana DolavA lAgyuM hatuM. A rIte cAlatA teo zatruMjaya parvata upara gayA ane tyAM AdIzvara bhagavAnane vaMdI-pUjIne potAnA janmane sArthaka mAnyuM. tyAMthI pachI te saMgha giranAra parvatanI yAtrAe gayo. tyAM nemijinezvaranAM darzana-pUjana karI saMsArathI pAra pAmavAnuM puNya upArjana karyuM. A rIte sADI bAravAra vastupAle tIrthayAtrA karI. zatruMjaya parvata upara 18 kareDa 96 dravya khacce. 12 karoDa, 80 lAkha giranAra parvata upara dravya vyaya karyo. 12 karoDa, 53 lAkha Abu parvata Aho! Shrutgyanam Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3 upara vAparyA. 18 karoDa kharca jJAnabhaMDAra lakhAvyA. ema 18 varSamAM kula maLIne 20 abaja, 73 karoDa ane 18 lAkha rUpIA (pArdhacaMdranI kRtimAM A saMkhyAmAM keTalAka pheraphAra che) e baMne bhAIoe dharmakAryamAM kharca karyA hatA. A kAryothI mahAmaMDalamAM temanuM nAma amara rahI gayuM che ane temanA mananI AzA teo pUrNa karI gayA che. lakSmIsAgarasUri ema kahe che ke je koI manuSya A vastupAla tejapAlanA guNa gAze tenA mane paNa A rIte saphaLa thaze. rAsa 1 lo, lakSmIsAgara surita, [ bhASA 1 lI ] vIra jiNesara nadhiya pAya, anaI goyama svAmI, sarasati taNaI supasAu laIe, kahisikaM siranAmI. vastupAla tejigi taNuu e, alDi belikyuM rAse; bharatakSetra puri gUjarAta, aNahila nivAse. aNahillavADauM nayara jANi, puhavi prasiddhauM; gaDha maDha maMdira pili vAvi, saravarihiM samaddauM. cakarAsI caheTA bhalAM e, narasamudra bhaNI jaI; dhaNa kaNa kaMcaNa ati samRddha, kisI upama dI jaI. tihAM vasaI caMDa pracaMDa, putra semiga AsarAja; pirUADa vaMza mUlagau e, paNa nirbana Aja. karmaha Agali keI nahi, chUTaI raMka na rANa; tII kAraNi chaDiyala e, pATaNa saparaNau. mAlAsuNi puri AvIu e, tihAM kIdhauM ThAma; tiNi puri nivasaI porUADa, sAha AbhU nAma. lAchaladevI tAsa gharaNi, rUpiI raMbhAvari, tAsa kuMari sulalita vANI, a7I nAmiI ari. rUpavaMta guNavaMta nAri, nAtiI paraNAvI; pUrvakarmAha taNaI gi, raMDApaNu pAmI. pIhari teDI mAya-bApi, tava tIhA AvaI; dharmanIma ahinisi karaI e, anaI bhAvanA bhAvaI. anna divasa jina pUjA karI, pisAlaI AvI, gurunI daSTi java caDI e, tava sIsa halAvI. tihAM baIThau AsarAja, bhavasAyara bhAgau; sIsa halAvyA taNIya vAta, pUchavA lAgu, 6 Aho! Shrutgyanam Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMw {] mAhAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa [ ?? tava guru laI vayaNI Ima, e vAta na kahAI; arathaha ANyA taNaI keDi, hiyaDaIna samAI. tava pAyalAgI pUchIuM e, gADha maMtrI sari, Agraha jANe ati ghaNuu e, dIThau lAbha sUrI sari. haribhadra sUri Ima kahiuM e, enI khaI raNa; be putra achaI bhalA e, sazisUra samANa. kuMari levA karaI upAya, maMtri guruna vayaNika paDhama jiNesara AdinAthi, je kIdhau II. pUrI rIti na pII e, saMgrahaNuM kI jaI; pUralA bhavataNuI puSyi, e vAta ja sUjaI. vastu vIra jiNavara, vIra jiNavara, pAya paNamUvi, sarasati sAmiNI jasu pasAI, savi siddhi samyaga; saranAmI ya sahiguru calaNa, bhaNisu carita vastigaha tejiga. aNahilavADa9 vara nayara, Asiga vasaI sucitta, karma vasiI nirdhana u, mAlAsuNi saMpatta. bhASA 2 jI AbhU sAta taNuI ghari eka, rabbarI chaI ati saviveka, jANaI balabuddhi sayala save. avasari te bAMdhava thApiuM, bahu mAna siddhi ApaI, kammaha pAMkhaI kaI mitra navi. 11 eka vAra jau prIti rahetAM, niravaMjaNi ju vAta kahetA, ' maMtrI sari kAraNa kahiuM e. kAraNa jANI sAMDhi pahANa, rAtaDI jANa nitibhari ANI. maMtri mani ANaMda bhau e. 12 kuMari putrI nIdrAI jAma, mAhi AvIu maMtrIsara tAma, sAMDhi ghAlI saMcaraI e. tava balaI kuMari tINiI Thahi, e vAta majharaI na sahAI. - akAraNa kisiuM AdiriuM e. 13 bhaNaI bela hila tihAM maMtrIsa, bha ma karasituM majha rIsa, eha vacana mama guri kahiuM e, 10. Aho! Shrutgyanam Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] jaina sAhitya saMzodhaka teha vayaNa juu mAnI bela, kuari cAlI kariya niTela, kaMkaNa desiI java gayA e. 14 pAraI jaI kiu nivAse, anukami huI beTI tAse, jAhuM mAhuM nAma suNi. sAha dhaNadevI vaIjala de, sebhAgiNi anaI padamalade, satta suhAsiNi sayala muNi. 15 Ima karaMtA jAyu putra, pahilau vRNiga saha viditta, tiNi vArai hariSi sahu a (sayala). bIjI beTa? huu jAma, mAladeva tasa dIdhauM nAma, udyama haUu ati saphala, 16 mAya bApa pekhatAM jAma, be saraki pahatAM tAma, mADI tava nUraI ghaNuM e. AsirAji beliuM tiNi ThAhi, kAM jhU mUrakhi mana mAhi, valI sahiguru pUchi ghaNuuM e. 17 Ima kahInaI Avila jAma, sahiguru vaMdi baIDala tAma. be karajeDI vInavaI e. svAmI beTA je tuNDi kahiyAM, te jAyA piNa thira navi rahiyA, jJAna karI jeu nau e. 18 sahiguru belaI jJAna jeinaI, pArau AvI chAMDanai, tava tuhi beTA pAmisiu e. gurunauM vacana suNInaI vIra, kuTuMba sarIsau AvI6 dhIra, dhaulakakaI kIu nivAse. 19 tava tihiM trIjau beTala jAuM, vastiga nAma huu tiNi kAmi, vArU kIdhauM vadhAmaNuuM e. jAu tesiMga cauthau beTa6, mAdhanaI mani ANaMda eTale, bApa karaI ucchava ghaNuu e. 20 vastu sAha Asiga, sAha AsiMga, taI je nAri, AbhUsAha taNIe dhuA, nAmiI kurAdevi jANavuM; satyazIla guNa AgalI, atihiM rUpi raMbhA vakhANuuM. kukaNadesiI ja gayAM, chorU jAyAM jAma; beu putra Diva UpanA, vastigatejiga nAma. Aho! Shrutgyanam Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] mAhAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa bhASA ke jI 23 24 26 aIyA dinakarue caMda samANu e putra vAghai rulIe; vastigU e paraNaI nAdira lalatAde nAmii bhalI e. ei nAmi e aNupamadeva tejapAla ghara jANIi e; pUra e puNya prabhAvi sukha vilasaI savi mANII e. aIyA dhavalaRi e nayara majhAra vIradhavala tihi thApiyA e; vAghelai e rAI teDi rAja siva ApIyA e. aIcA vastigU elaiM ima vInatI majha heva suNi; aiyA lApU drazya chai eka ama kanhaI Aja sayala muNi, 25 jaya tuM e rUsaI rAu tuM ta rAkhe etala' e; lAbhai e elika ima savihu' jaNa sAkhiI bhakSI e. khaMbhAyatu e nayara mAri saIda nAmii nADau rahii e na mAnai e e kahinI ANu teha Upara kaTakI karaI e. 27 nADAnaIM e sa MpUu mitra kheU thatA khala karIe; jItau e khaDerAu ThAma save arathii bharIe. evakAraI e vAra chatrIsa vayarIDhala mAtriI bhAMjIyAe; chatA e khUTa kharaDa rAya rANA mani rajiyA e. mAnIyA e vIradhavala tri manAviuM sahua seva; cIMtaie maMtrI sujANa dharma karisa ati kharUM he. vastu beu badhava, eu baMdhava, atihi sujANa; e khASiU paraNaviyA, va e A ghari lacchita ANIe; matri padi tihi thApiyA, bahu a riddhi madira amANIya, jhUjha karI ali bhAgalaue, jItau khaMDerAu; vi matrIsa cIMtavai, dhammaha kAraNi bhAu. bhASA 4 thI pAMca sahisa prAsAda kIya, uttama teAraNu amAhu tu; bihu AMdhaviU bharAviyA e, Sa bahu lakakha savAu tu. caurAsI vila AgalA e, navasai peAsAsAla tu; sakArahe sAtaha sa, sAtaha sA~ lesAla tu. gaDha chatrIsa karAviyA e, talAvaDa sarjI krutri tu; ekavIsa sUri thApiyA e, aratha vecI bahu puNya tuM. Aho! Shrutgyanam ra 20 29 30 31 32 33 34 [ 114 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka bArasaI cAri teraNa caDavA e, sahasa sukhAsaNi jANi tu; pAMcasaI brAhmaNa veda bhaNaI e, nitu UgamaI bhANi tu pAMcasaI pAMce AgalA e, samesaraNa paTakUla tu; pAMcasaI siMhAsaNA e, kArAviya bahu mUla tu. 36 sAtasaI maTha tapasI taNa e, causaThThI turaka masIti tu; panaraha saI vastiga taNuI e, nita mahAtmA viharati , 37 varasii saMghapUja Ari kiya, lIghau jagi jasavAu tu paMcavIsasaI uddhAra kiya, mahesarIya prAsAda tu. 38 sahasa eka nitu kApaDIya, jimaNa karAi bahu bhAvi tuM, sAtasaI kUva khaNuviyA e, thyArisaI causaTha vAvi ta. 39 cArisaI para maMDAviyA e, bAraha kAlI mAsi tu; jAtra karavA bhAva kIla, kavaDila pUraI Asa tu. te vastu sAha vastiga, sAha vastiga, anai tejapAla; bihu bAMdhava Aleca kari, ThAma ThAma karaNI karAvIya; dravya vecaI bahu bhAva dhariya, bada a puNya bhaMDAra bharAvIya. yAtrA karavA Upanu, maMtri mani hiva bhAu; sAMnidha aMbikadevi kiya, kavaDila taNuu pasAu. 41 bhASA 5 mI. yAtrA karevA cAlIu tu, bha0 devAlA sau eka tuH desividesiI AvIyA tu, bha0 miliyA saMgha aneka tu. 42 ugaNasaI sIkari bhalI tu, bha0 zyAriI rAya suraMga tu; aDhArasaI vAjitra bhalA tu, bha, cyAri sahasa turaMga tu. 43 pAyaka pAra na pAmII tu, bha0 pAlakhI saI pAMca tu; sejavAlAM saMdhi ghAlIyA tu, bha0 gyAri sahasa anaI pAMca tu. 44 sAtasaI gaNadhara cAlIyA tu, bha0 vasaI tehanA sIsa tu bisai trIsa dAMtaratha tu, bha0 bhATaha sai tetrIsa tu. 45 agyArasaI khamaNa milyA tu, bha0 gAyaNa triNi sahasa tu; dasa saI cAraNa sAthiMI bhaguu tu, bha0 lehakAra saI dasa tu. 46 sahasa eka sUtradhAra tu, bha0 kaMI zata eka tu; bi sahasa piDIyAM milyAM tu, bha UTa saMghAti saI sAta tu.47 trAMba carU kaDAhiyA taNI tu, lamalAbhaI saMkSa na pAra tu; sAta lAkha mANasa milyA tu, bha0 avara na jANuM bhAra tu. 48 Aho I Shrutgyanam Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {] mAhAmAtya vastupAla tejapAlanA ve rAsa [ 127 etalaI saghiI cAlIyA e mAhaMtaDe, vastiga tejaga bhAu, meru mahIdhara khalabhalaI e mATe kaMpIyA iMdraha ThAu. 49 sAyara saveka jhalajhala mA, behi DhAMkIyau sUra; kramiI cAlatAM Aviyae mALa, seji saMghanau pUra. 50 Adi jiNesara bheTI e mArA, phITakuM bhavadAha, nDavaNu karaI tava jiNavarUe mA, leka mili abAha. 51 INa pari pUjA paDhamajiNa mA, pahutau saMgha girinAri, nemi jiNesara vadIyae mArA, AvAI nahI ya saMsAri. 52 evaMkAraI yAtrA kIya mAru, vastiga sADhI bAra; seji Upari lAkha channa mAru, veci ke aDhAra. 53 bAra keDi asIa lAkha mA, gaDha girinAri vakhANi; bAra keDi tripanna lAkha mA, AbU a Upari jANi aDhAra keDi sevana taNuM e mAru, vecIya jJAna bhaMDAri; visasaI keDi aDhAra lAkha mAi, keDi vilI vihattari. 55 etalau dravyavyaya kau e mAru, vastiga tegi sAhi; girUAM karaNI e karaI e mAru, varasa aThAraha mAMhiM; pa6 mahimaMDali rahAvIuMe mA, mananA pUrI Asa; lamIsAgara beliuM e mA, girUu eha ji rAsa. pa7 vastupAla tejiga taNau e mAva, carita suNaI naranAra, tehanaI ghari aphalAM phalaI mAru, aSTa mahAsiddhi pUri. 58 // iti zrI lakSmIsAgara sUri kRtaH zrImahaM0 vastupAla tejapAla rAmaH samAptaH // 1 2 rAsa re je, zrI pAsacaMdra suriracita jiNa cuvIsaI calaNa navIya, ane susAmiNi sarasati devIya, sahiguru pAya pasAu laIe. rAsabaMdhi bihuM baMdhava keruM, kAMI kIjai caritta navera, vastapAla tejagi taNau e. bharaha kSetra dhuri uttama jANu, gurjaradhara vara desa vakhANa, pATaNa aNahIlapura po. gaDha maDha maMdira pAli pagAra, kUva sarovara ati maNahAra, cariAsI cahaTAM bhalA e. jiNamaMdira pAla vizAla, surapuri sehaI jima subAla, tima aNuhalapuri nArina. narasamudra" tihi Upama sAre, tahiM nivasaha saMDapa malhAra, pracaMDa putra tehaI taNau e. kSemakumara AsarAja suNIjaI, pAravADa vasaha dhuri dIjaI, karamasi niradhana dulA e.. dravyahIna tihAM navi DAu, tu chAMDevA kau upAu, mAlAsaNi puri AvIyA e. tiNi pari nivasai AbhUsAha, piravADa vaMsaha uchA, lAladevIya tarU gharaNi. tAsa kuri ati sulalita jANa, nAmi kurAva vakhANa, triIya rayaNa upama laIe. 3 4 5 Aho! Shrutgyanam Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] jaina sAhitya saMzodhaka [ laMDa 2 bhaNIya gaNIya nIti paraNAvI. te vAta paNi meli na AvI. vihAi vasi vahivA daI e. tu bApi pIhari teDAvI, karamataNuI vasi tI hI AvI, dharama nIma ahanisi karaI e. 6 jiNavara pUjaI ati suvicAre, hIyaDaI samarai nita navakAre, vaMdaNa paDikamaNuu karaI e. anna divasi bahu lakSaNavaMto, jiNa pUjaya vasati puhutI ya, sahiguru draSTi tava caDI e. 7 tassa aMgi lakSaNa dIThauM jAma, sahiguru sasa halAviluM nAma, mana mAMhi jANI rahaI e. iNi avasara AgaI chaI bahaTha, AsarAja maMtrIsara dIThauM, sIsaha kAraNa pUchI e. 8 sahiguru belaI isi vicAre, eha taNau ma karasi ucAre,vAta asaMbhama e AI e. tANi vayaNi gADherI khati. AsarAja mani lAgI citi. pAya kamala sAhI rahai e. Agraha jANI maMtrI ke, dIThau lAbha anaI adhikera, haribhadrasUri kAraNa kahaI e. ehanI khiI sUra samANau, bIjau saMsahara amIya vakhANuuM, putra raNu beI AI e. 10 trIyarayaNa levA mujha ThAuM, maMtrIzvara hiva racAI upAu, RSi bhAkhuM te navi laI e. AgaI AdijiNesari kIdhauM, te saMgrahaNaUM loka prasIdhU, pUravarIti na lopII e. 11 vasta--paDhama jiNavara, paDhama jiNavara, pamuha cuvIsa, tirthaMkara savi mani dharI kariMsu caritta vastigata kesa, aNahilavADA jAmalihi nahIya nayara puhavi aneruM. caMDa pracaMDa tihAM vasaIe semasIha tasapura, AsarAja dhaNa hINa dUya mAlAsaNi saMpatta. 12 AbhUsAha taNuI ghare achaI rabArI eka; buddhivaMta bali AgalI e avasari balaI cheka. 13 maMtrIsari mitra thApIue AsarAja te teDi; mitra putra baMdhava sahAya lAbhaI karma keDi 14 prIti ApaNa ApaNIya belaI bela suraMga; ju mana lAdhuM teha taNavuM e vAta kahI sucaMga. 51 mana lAdhA viNa vAtaDI ya, je kavi kahaI ayANa; sahaI parAbhava te ghaNa e nizcaI gamaI parANa. 16 sAMDhi palANa rAtaDI ya rAtaDI nIMda bhari jANi; AbhUsAha taNuM dhUya uhI mukaraI prANi. 17 vAta suNuM ghari AvIe mAjhama rAyaNuM jama; kumari caDAvI cAli e sAMDhihi Upari tA.18 taNi rabArI hAkau e mAMDiG kimi upAya; AsarAjie ima kI e dasa nahI mujha mAI.19 kaTArI ya kADhI karIya tu tiNi kahyuM samara; evA akhAtra kAMI AvivuM e ApaNa pA nahI vayara. 20 maMtrIsari ima bolIuM e bhaddhi tuM ma karasi rIsa, eu vacana mujhi guri kahiuM e kAMI tuM chedaI sIsa.21 teu vacana tiNi sAsahi e kuMla dUI tassa nAri; phUMkaNusaha jagayA e AvI vAta vicAri. anukrama beTI sAta tasa jAhU mAU nAma; sAdu dhaNadevI sahIya sehaga ani abhirAma. 23 vayajaladevI padamalIya sAta suhAsiNi jANuM; tu mani mAtA cIMtavaI e dharamaha kIdhI vANi 24 ima karatA jAu e pahilau lUNigasAha; tiNi vAri haraSyA ghaNa9 ya ghari mAMDiu uchAha. 25 bIjI beTa jAu e mAladeva guNasAra; rUvi anaMga Agalau e jANaI sayala saMsAra. 26 bAlakAli jaga dekhatAM e putA be paraloki; mADIya gADha atighaNauM e rAI teha naI soki. ra7 AsarAja INa pari bhaNuI e mUrakhi tU mana mUri; huM jAI vali puSTisiuM sahiguru haribhadrasUri. 28 Ima kahI vali AvIu e baIThau gaNadhara pAsi; bhagavana! beTA tahe kahyAe lAdhA mana ullAsi. ra4 thira na rahyA kAraNi kamaNi jeu karI pasAu; sahiguru jJAnisiukahiuM ema dharasicita visAo.30 mehalIya kaMkaNa desaDa e gUjari java Avesi; puhucasi puri java dhavalakaI e tava beTA pAmesi. 31 tiNi vaINi mana haraSIuM e chAMDau kukaNa desa; kuTuMba sarIsu AvI e kIdhauMdhavalakaI pravesa. 32 tihAM AvyA putra jAu e moTaI mana uchAhi; vAru kIdha vadhAmaNuM e dhavalakA navaraha mAMhi. 33 vastiga nAma pratikI e vAdhaI te sukumAla; bIjauM beTa9 jAuM e nAma dIdhauM tejapAla. 34 Aho! Shrutgyanam Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] mAhAmAtya vastupAla tejapAlanA be rAsa [ ?? vasta-sAha AbhUya, sAha AbhUya, tarApa Ika dhUya, nAmiDa kerAdevi tassa AsarAji paraNIya ANI; satya sIlaguNi AgalI rUpavaMta sighale vakhANI. ANuM karI kaMkaNa gaya3, jAI beTI sAta; bi beTA tihAM upanA hiva huI rUDI vAta. 35 sisihara sUra samANu beu jihi dIpaMtA; vAMdhaI surataru jema beu diNi diNi jayavaMtA; vastapAla paraNAvI e salalita lalatA de; tejapAla ghari ati sunAri namaha apamade.' 36 pUrva puNya prabhAva sAra sukha vilasaI beI; dhaNakaNa kaMcaNa ghari dUyAM e vacharI navi keI. 37 viradhavala tihi karaI rAja vAghelau rANa; arIyaNa gayaghaDa bhaMjaNa e kari sIha samANuu. 38 anna divasi tiNi rAya teDi maMtrIsara thApyAbe baMdhava pahirAvIyA e bihuM prAsa ja ApyA. 39 vastapAla tava belIu e suNi naravara sAcauM, lASa dravya chaI aha kaIe nahI kRDa kAcauM. 40 jaI tuM saI narava tava e tuM rAkhe; lAbhAI muhuDaI bhASI e savituM jaNa sAkhe. 41 rAjanIti belI kharI e navi dau gamAre: suyaNa loka ANaMdIyuM e haraSiu paravAra. khaMbhanayari gayu vastapAla bali ghaNuI apAra; siMda nAma noDa vasaI e navi kaI juhAra. 43 tassa Upari maMtri kepIu e zrI vastapAlo; jANe kari jama savau e eha khU Tu kAlo. 44 noDAnaI mitra sAMkhUo e kaI atihi pracaMDe; elaga na karaI keha taNI e navi Apai daMDe. 45 bhArI vAMsa paMcAsanI e mUsalamAMhi pUraI ekaI ghAi AhaNIe te sada cUraI pahilaI jhUjha pADIu e je desavadItu; lIdhI likhamI teha taNI e nedu paNi jItu 47 vAra chatrIsa iNa pariI e vayarI dala bhAMjyA cora caraDana khUTa kharaDa tehI bala gAjyAM 48 vasta-sUra sahira, sarasahira, taNuI AkAri, be baMdhava paraNAvIyA be nAri atisubhaga suMdara. + + be puNa jhUjhaI AgalA janau khAMDaIha rAu; maMtrIsara mani UpanuM dharamaha Upari jAu. 51 iyA pAMcaI e sahisa prAsAda vastagi jaina karAvIyAe: bibaha e lAkhasavAu bihuM baMdhavi bharAvIyA e posaha e sAla saI nava carAsI vali AgalIya; duni saI e gayA talAva gaDha batrIsa karAvIyA e. pAMcasaI e AgalI pAMca samesaraNa jAdarataNuM e; pAMcasaI e siMhAsaNu sahasa pATa AsaNuM taNe e. cauThi e taraka masIta sAta saI maDha tapasI taNuM e; muNivae sIpAMtrIsa nita vahAIvastiga taNaIe, vIsa saIe vali saI pAMca bhavaNa mahesaraha bhaNaIe; varasaha e mAhi trivAra saMgha pUja kApaDa dIIe; kaMcaNU e kuMbha cauvIsa vAsapAhirAvIyA e. 58 kApaDI e jimaNa lahaMti eka sahasa nitu AvIyA eka risaI cusaThivAvisAta saI kUva khaNAvIyA e. paravaha e saI nitu cAri pANI trasyAM pAII e; ekasu e nayara samRddha jinavara nAmiI gAIe 60 trijie sAhI bAra jAtra kIdhI revati valIya; pahilIe jAtra kIdhI eu maI saMkhyA Ima saMbhalIya. devaha e taNA prAsAda e su sAthi calAvIyA e cAraI e rAya suraMga pAyaka tihi sAthe lIyA e. sIkarIe saI ogaNIsa dhavaDa gUDIya sahasalaMba, cAraI e sahasa turaMga gihi cAlaI nirvilaMba. vAhaNue saI aDhAra pAlakhI paNi pAMca saIe; kSapana e saI agyAra sahasa tri gAyaNa gahagaIe. duni saI e aniI vili trIsa dAMta taNuM rahe nahI maNIe; gaNudha e sAtasaI jANi vIsasaI siSya tIha taNAe. smAraI e sahasa saI pAMca sejavAlI sAthiI kiyA e; trAMbamaI e cayaapAra pAra na lAbhai dIvAyAM che. 1. A ThekANe traNa cAra kaDIo lakhatI vakhate chuTI gayelI lAge che. Aho! Shrutgyanam Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ kuMDa 70 bhATa e sahasa tetrIsa eka sahassa vala sUtradhAra; cAraNu e dasasai Thi dasasaI sAthi lehakAra. 67 peyiA sahasa bIjA UMTa sai sAta sAthaI bhalAM e; paTakuTIe saMkha na pAra sAta lAkha mANasa milyA e. khajaka e meAdaka jANa kaMdeoi sata kaivala e; nAMnhaDAe leka na pAra cAlatAM dIsaI evalai e. 69 etalaSTha saMghe cAlaMti mera mahIdhara khalabhalA e; paDuvIe peAi prANi sAyara sidhdhalA lahalai e. jhaMpIue khehaDI sUra kaMpIya vAsiga nAgaleAka; cAlika e IMdra TANu jANu kIdhaOM khAra devalekara 71 AvIU e settuji saMdha Adijida jIhArIue; bheTI e tiyaNa nAha tau pAtaka sahu hArIjuM e. chara jiSNuvar e karai sanAtra nAnha meTa UmAhIu e; evar3a e vANIya pUra janiha saghaluM sAhiu e. 73 pUchau e padyama jiNaMda tIrtha juhAraSTha phirI kirIya; cAliu e giri girinAra naimijijJesara mina varIya, 74 vasta--maMtri vastagi, maMtri vastiga, anai tejapAli, bihu aMdhavi guru dhamma kiya jiSNuddha biSe prAsAha kArIya, gaDha maDha maMdira anai sura Dhami ThAma vAhIya avArIya; jJAnabhaMDAra bharAvIyA bharIyA sukRta bhaMDAra, avatiltha li dharyA tIha na lAbha pAr. jAma vastagi, jAma vastagi, jAtra cAlaMti, tAM sAyara sive jhalahalaI kheDaMbara AkAza hiu, nAgarAja mani kamami kissu Aja e pralayavAyu; 76 lachI UmaNa dUmaNI jAai samudra TaMkAi, saMdhavI settuja java gayu tava ralIyAti thAI bhAvihi bhagAiMhe pUja kare, zrAvaya janamataNuOM phala lei, setteji veMcIya dravya apAra, lAkha Di aDhAra. satta suhANiti lakhUM tera, nemayaNa vIra saragAre ha; thaMbhapAsa taNuka avatArA thApIya mani ciMtaI giranAre. asIya lAkha dravya bAraha keDi, veMcIya nemi namuM karoDa; kalyANutraya AdivihArA, tihAM thApIya setteji avatAra. tihiM jimaqha aSTApada dIsai, DAvaI siri sameti namAjaI; tripana lAkha dravya bAraha keDa, nainama bhUSaNa teAI bArahakha AdivihAra pItala acalese, Aya Upara kIdhau nivese; jJAna veMcIya ke aDhAra, pustaki bharIyA triNi bhaMDAra. avar thAnaka saMkhyAnavi jAUM, ekai jIbhai kemi vakhANuM; triNi keDi sai trivRMtari keDa, asIya lAkha sevanta joDa. ee tu dravya evaMkAraI, veMcIya bharIyA puNya bhaMDArai; e sahu varasa aDhAraha mAhe, dhammakamma kIya mana uccAhe. lAti Ima lADu lei, divaleAki puSutA te eI; mana ANaMdai rAsa ramIjaI, tu manati sadU I sIjha jINui eka rAsu sAMbhalIu, jANe teha dhira surataruM phelI; pAsacaMdra sUri Ima khelaMte, bhaI guNa te sukhalAMti. itizrI vastupAla-tejapAla rAsa samAsaH Aho ! Shrutgyanam 194 77 78 78 8deg 1 2 83 (4 e; Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAvatAra sUtra [ 22 zrImat siddhasena divAkara praNIta nyA yA va tAra sUtra [vivecaka-adhyApaka zrIyuta 5. sukhalAlajI ] mahAvAdI zrI siddhasena divAkara jaina tArkikamAM sarva prathama che ane temanuM raceluM nyAyAvatAra 'mUtra e jaina nyAya sAhityamAM Adima tarka graMtha che. e graMtha AkAramAM je ke ghaNe ja nAna che-mAtra 3ra ja loko che paNa tattva vicAramAM e sAgara jevaDe che. emAMnA ekekA vAkyanA AdhAre pAchaLanA pUrvAcAryoe moTA graMtho racyA che ane emAMnI ja vicAra saraNi upara AkhA jaina nyAyazAstranI ImArata UbhI karavAmAM AvI che. A sUtranuM saMkSipta igrejI bhASAMtara saddagata baMgAlI vidavAna DaoN. satIzacaMdra vidyAbhUSaNe keTalAka varSo upara pragaTa karyuM hatuM. paNa ApaNI dezabhASAmAM hajI sudhI koIe enuM svataMtra bhASAMtara vagere karyuM jANyuM nathI. adhyApaka zrI sukhalAlajIe potAnA proDha pAMDityane zobhAve evuM A vivecana lakhIne e graMthanA abhyAsa mATe abhinaMdanIya saralatA karI ApI che ane A ja sudhImAM koI jaina vivAne nahi sparzelI evI prauDha paNa chuTa zelImAM A samagra sUtrapaTTanA tAretAranuM marma ukelI batAvyuM che. khAsa karIne pramANe ane nayaH A je be padArtho jaina tattvajJAnanA bhaMDAranI kuMcIe gaNAya che tenI sama racanA samajavA mATe je spaSTIkaraNa ka 29-30 nA vivecanamAM karavAmAM AvyuM che te to amArA abhiprAya pramANe advitIya ane ananyajJAta jevuM che. pramANa ane nayana Avo vizada arthAvabodha to kaI jUnA saMskRta graMthomAM paNa karavAmAM AvyuM hoya ema amArA avalokanamAM AvyuM nathI. A sUtra vivecananA upodaghAta rUpe je prakaraNa lakhavAmAM AvyuM che temAM aitihAsika UhApohane ghaNe niSkarSa Apelo che. e prakaraNa bahu gaMbhIra ane bahu vicAra paristuta che. jene nyAyapaddhatinA vikAsa kramanuM pratipAdana karanAruM A eka bIjuM sUtra ja che ema kahIe to te atyaMta upayukta jaNAze. A AkhA prakaraNamAM je vicAro sUtrarUpe mUkyA che tenI pAchaLa yuganAM adhyayana ane ciMtana rahelAM che. emAM pratipAdelA ekeeka vicAranA AdhAramAM ghaNAM ghaNAM pramANa rahelAM che ane tenA vivecanamAM aneka moTAM prakaraNe lakhAya tema che; ane zAsanadevInI IcchA haze te te lakhAze paNa kharAM.. chAtrAlaye ke pAThazALAonA je vidyArthIo A viSayane grahaNa karI zake tevA hoya temane je A sUtra-vivecana zIkhavAmAM Ave to tethI jaina tattvaparibhASA ane tarkavicAranuM atyuttama jJAna thAya tema che tema ja jaina tatvajJAnanI dizAnuM sudarzana paNa thAya tema che.-jina vijaya ] prAstAvika yAvatAra satranA abhyAsakane upayogI thAya evI be bAbate ahiM AraMbhamAM carcavI vAAvazyaka lAge che. emAMnI pahelI bAbata nyAyAvatArane Treka paricaya Apavo te ane bIjI. e graMthamAM je pramANa-mImAMsAnuM vivecana karavAmAM AvyuM che tenI paddhatine jainasAhityamAM kevA krame vikAsa thaye tenI skUla rUparekhA AlekhavI te. nyAyAvatAra e prasiddha jainAcArya siddhasena divAkaranI kRti che. temanI bIjI kRtiomAM atyAre 21 saMskRta batrIsIe, ane prAkRta saMmatita prakaraNa upalabdha che. divAkarazrInA Aho! Shrutgyanam Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] jaina sAhitya saMzodhaka [as 3, samayaviSe etihAsikamAM matabheda che. prAcIna jaina paraMparA teone vikramanI pahelI sadImAM thayAnuM sUcave che. Adhunika saMzodhako vicArake teone lagabhaga pAMcamA sekAmAM mUke che. vaLI kaiM. yAkebI nI kalpanA evI che ke teo bauddha tArkika dharmakIrti pachI thaelA hovA joIe. te pramANe divAkarane samaya sAtamA saikA bAda Ave che. e kalpanAne samarthanamAM . yAkobI nyAyAvatArane dharmakIrtikRta nyAyabiMdunA anukaraNa tarIke jaNAve che. vadhArAmAM teo vaLI potAnI samarAIkahAnI prastAvanAmAM kahe che ke je ke siddhasene nyAyAvatAranI racanA nyAyabindunuM sarvotkRSTa sthAna levA karI hatI paNa kharI rIte nyAyAvatAra e nyAya binduthI utaratA darajano ja graMtha che." prA. yAkebIe e kathananA samarthanamAM kAMI dalIlo nathI ApI eTale jyAM sudhI teonI dalIlo jANavAmAM na Ave tyAM sudhI mAtra svataMtrapaNe sAmAnyarIte e bAbatamAM kAMI kahevAnuM prApta thAya che. nyAyAvatAra e dinAganA nyAyapraveza ane dharmakIrtinA nyAyabiMdu sAthe judI judI rIte samAnatA dharAve che. A traNe graMthanI atyArasudhInI mArI vAraMvAranI sarakhAmaNI uparathI huM hajI kazAja nirNaya upara AvI zakatuM nathI ke nyAyAvatAra ane nyAyapraveza e bemAM tema ja nyAyAvatAra ane nyAyabida e bemAM kayo graMtha pahelAno ane kayo pachI che. ulaTuM ghaNIvAra sarakhAmaNI karatAM evI kalpanA karavAne kAraNa maLe che ke nyAyAvatAra e ja bIjA be graMthe pahelAM racAyo haze. paraMtu e te kalpanA che. enA sAdhaka ane bAdhaka pramANe upara ghaNuM ja vicAravAnuM ane navIna zodha karavAnuM bAkI che. tethI atyAre e graMthanA paurvAparyaviSe kAMI cokakasa kahevuM asthAne che. paraMtu nyAyabiMdu ane nyAyAvatAranA caDatA utaratApaNA viSene . yAkebIne abhiprAya mane mAnya nathI. ane atyAra sudhInA kALajIpUrvakanA avalokanathI mAro abhiprAya to ethI ulaTI ja dizAmAM jAya che. mane lAge che ke nyAyAvatAra e potAnA nAnA kadane lIdhe ke padyamayaracanAne lIdhe nyAyabiMduthI utaratI kakSAne mAnavAmAM Ave te judI vAta che; paNa bhASAprasAda, vicAraspaSTatA, ane lakSaNenI nizcitatA jotAM enuM sthAna nyAyabiMduthI je caDe nahi te utarI zake tema paNa nathI ja. ane vaLI padyaracanAmAM nyAyanA padArthonuM atisaMkSepamAM ATalA spaSTIkaraNapUrvaka jyAre varNana joie chIe tyAre te nyAyAvatArane ulaTuM ucca sthAna ApavAnuM mana thaI jAya che. game tema che paNa eTaluM te cokkasa che ke nyAyAvatAra e jainatarkagranthane prathama pAme che. eNe jainatarkaparibhASAnuM je prasthAna zarU karyuM te atyAra sudhI akhaMti che. tethI ja enA praNetA siddhasena divAkarane jainatarkazAstranA prasthApaka kahevAnuM ane mAnavAnuM prApta thAya che. nyAyAvatAranI e viziSTatA abhyAsIonA dhyAnamAM vadhAre Ave te hetuthI ane aitihAsika gaSaNamAM kaMIka mArga sUcana thAya evA hetuthI nyAyAvatArano paricaya karAvatAM A sthaLe tenI mukhyapaNe nyAyapraveza ane nyAyabiMdu sAthe sarakhAmaNI karavI yogya dhArI che. pa hya svarUpa-graMthanA bAhya svarUpamAM mukhyatayA bhASA, racanAzailI ane nAmakaraNa e traNa vastu Ave che. kuzaLa granthakAra potAnA samayamAM AkarSaka banelI-samakakSa vidvAnoe taiyAra karelI-vicAra ane racanAnI sRSTimAMthI ukta traNa bAbate potAnI kRti mATe pasaMda kare che. ane vizeSa pratibhA hoya te potAnA taraphathI kAMIka navInatA ANuM evI sRSTimAM kAMIka AkarSaka ane anukaraNIya tatva umere che. A niyamanuM nyAyAvatAramAM avalokana karIe. , (1) vaidika brAhmaNa vidvAne prathamathI ja saMskRta bhASAnI upAsanA karatA AvyA che e vAta jANItI che. bauddha vidvAnomAM nAgArjuna (I. sa. pUrve 1 sadI)thI saMskRtamAM darzanika graMtha lakhavAnI pravRtti rUDha thayA viSe be mata che ja nahIM. jaina vidvAnomAM saMskRtamAM prathama lakhanAra vAcaka umAsvAti Aho! Shrutgyanam Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTM ] nyAyAvatAra sUtra [ 23 che. AcArya kuMdakuMda peAtAnA dArzanika vicArAne mAtra prAkRtamAM guMthe che tyAre siddhasena divAkara peAtAnA dArzanika vicAro varNavavA saMskRta prAkRta banne bhASAne Azraya che. prAkRtamAM saMmatiprakaraNa lakhe che ane saMskRtamAM khIjI batrisIe uparAMta nyAyAvatAra lakhe che. tarkagrantha racavA mATe anne bhASAnI divAkarachanI pasaMdagI e khAsa dhyAna ApavA jevI bAbata che. (2) bhAratIya darzanasAhityamAM racanAzailInA aneka yugeA che. sUtrayuga, bhASyayuga, vArtikayuga ane TIkAyuga. e yuge gadyanA thayA. Ayuga, anuSTuppuga ane vivedhayuga ema padyanA paNa traNa yuga che. izvarakRSNanI kArikA e vAdekadarzana sAhityamAM AryayuganI prathamakRti. nArgAjInanI mAdhyamikakArikA e bhadda saMskRta darzanasAhityanI prathama anuSTukRti. vAcaka umAsvAtinI padyakRtio jaina darzanasAhityamAM AyyayuganI prathamakRti che. AcArya kuMdakuMdanI prAkRta kRtie jainasAhityamAM prathamathI ja rUDha caela gAthA chaMdanA namunA che. saMmatitarkanA mULa mATe pasaMda karAela gAthAchaMda e te jainasAhityanA prathamathI ja rUDha chaMda che. paNa batrIsIemAM pasaMda karAyela anuSTupa, upajAti, vasaMtatilakA, pRthvI Adi vividha chaMde e saMskRta dArzanika jaina sAhityamAM sarva prathama che. nyAyAvatAra mATe anuSTup chaMdanI pasaMThagI e paNa samantabhadranI AptanImAMsAnA anuSTup chaMdanI peThe jaina nyAyasAhityamAM dhyAna kheMcanArI bAbata che. (3) vidrAnAmAM nAmakaraNanA khAsa yuge pravarte che. kyAreka krAi viziSTa kRtine lIdhe tenuM amuka nAma savizeSa vidvapriya ane lokapriya thayuM eTale amuka vakhata sudhI e nAmanuM anukaraNa khaDu thavA lAge che ane tethI te nAmanA yuga vaprate che. gItA e nAma lokapriya thatAM aneka vidrAnAe gItA nAma ApI aneka kRtio racI. darzana sAhityamAM vArtika, biMdu, samuccaya, mukha Adi pade aMtamAM hAya evA aneka nAmeAnA yugA pravartelA che. jemake pramANavArtika, mImAMsA zlokavArtika, nyAyavArtika, tattvArtha rAvArtika, tattvArtha zloka vArtika Adi. hetu bindu, nyAyabindu, tattvabiMdu, yAgabindu, dharmabindu Adi. zikSA samuccaya, pramANu samuccaya, zAstravArtA samuccaya, yogadRSTi samuccaya Adi hetumukha, parIkSAmukha Adi. nyAyAvatAra, nyAyapraveza, nyAyabiMdu, nyAyasAra jevAM nAmeA e evA kAI khAsa yuganuM ja piraNAma che. nyAyapravezanA kartA baudha vidvAna digdAga ane nyAyAvatAranA kartA siddhasenanA paurvAparya viSe nizcitapaNe atyAre kaMI paNa kahevuM te kaThina che chatAM ghaNA kAraNasara evI kalpanA thai Ave che ke e e graMthAmAMthI kAi-ekamAM bIjAnA anukaraNanI chAyA avazya che. paribhASAo, mativazeSanuM samarthana ke nirAkaraNa, tema ja e badhAmAM amuka daSTibindu; ATalI bAbate graMthanA atyaMtara svarUpamAM pradhAna heAya che. tethI e khAkhatA lai itara granthA sAthe nyAyAvatAranI tulanA karavAmAM evaDA lAbha che ema dhArI ahiM evI tulanA karavI dhArI che. myAyAvatAranA mukhya viSaya jaina dRSTie pramANeAnuM nirUpaNu karavuM e che. emAM Agamaprasidgha jJAnanA pAMca prakAro pramANanA pratyakSa, anumAnAdi cAra prakAranuM vaNaeNna nathI. paNa AgamAmAM Ukhita ane tattvArtha sUtramAM khAsa sthAna pAmela pratyakSa ane parAkSa evA be prakAranAM pramANanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. myAmAvatAramAM mANu mAmpatI ane tenA baMdAnA vyAkhyA eTalA badhI vicArapUrvaka baMdhAelI Aho ! Shrutgyanam Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {24 ] jaina sAhitya saMzodhaka [aMka 2 che ke pAchaLanI aneka sadIomAM jaina nyAyazAstranA pUratA vikAsa thavA chatAM paNa zvetAMbara ke digaMbara kAi AcAryane nyAyAvatAranI vyAkhyAomAM mAtra zAbdika parivartana sivAya kazuM ja umeravuM paDayuM nathI. dignAganA nyAyapraveza, dharmakIrtinA nyAyabiMdu ane zAMtirakSitanA tatvasaMgrahamAM audarzanasaMmata e pramANeAnuM nirUpaNa che paNa te e nyAyAvatAra karatAM hRdAM che. arthAt temanuM nAma pratyakSa ane anumAna che. jo ke nyAyAvatAramAM prathamataH pratyakSa ane parekSa e e pramANeA ja kahevAmAM AvyAM che chatAM temAM parAkSanA nirUpaNamAM tenA anumAna ane Agama evA be bhedenuM nirUpaNa hAvAthI ekaMdara pratyakSa, anumAna, ane AgamaH evA traNa bheda thAya che. jaina pramANagraMtheAmAM mAtra AvAM traNa bhedanuM nirUpaNa e nyAyAvatAramAM ja che. bIje kayAMye nathI. bIjA graMtheAmAM te parAkSanA bheda tarIke smaraNu, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama e pAMcanuM nirUpaNa Ave che. nyAyAvatAranA sIdhI rIte e ane chatAM vastutaH traNa pramANeAnuM nirUpaNa, izvarakRSNanI sAMkhyakArikA ane pataMjalanA yeAgasUtramAM varNita pratyakSa, anumAna ane Agama e traNa pramANenuM smaraNa karAve che. pAchaLanA dareka jaina tarkagraMthamAM ghaTAvavAmAM AvyAM che tema nyAyAvatAramAM Agamasidda pAMca jJAneA pratyakSa ane parAkSa e bhedamAM dhaTAvavAmAM AvyAM nathI. eTaluM ja nahi paNa pAMca jJAnanA ullekha suddhAM emAM nathI. emAM phakta kevaLajJAnanuM spaSTa kathana che. kadAca pUrNa jJAna hAvAthI ene ja nirderA nAnakaDA graMthamAM karavA graMthakAre dhAryo haze. game tema hAya paNa pramANu viSayaka vicArasRSTimAM trividha pramANanI je prAcIna paraMparA cAlI AvatI hatI tene, ane je bauddha saMpradAyamAM pramANanI ddiva saMkhyA rUDha thaI hatI tene, udAra--sarvasaMgraha vargIkaraNamAM ghaTAvavAnuM kAma te| jaina graMthAmAM nyAyAvatAranuM ja lAge che. nyAyapravezamAM pratyakSanuM lakSaNa ' kalpanApeADhajJAna ' eTaluM ja che. dharmakIrtie peAtAnA nyAyabiMdumAM pratyakSanuM lakSaNa karatAM emAM 'abhrAnta'paTTa umerI 'kalpanApeADha abhrAnta jJAna' evuM lakSaNa bAMdhyuM che. ane te lakSaNa, te pachInA badhA bauddha tArkikAe chevaTanA lakSaNa tarIke mAnya rAkhyuM heAya ema tattvasaMgrahAdi graMthA uparathI samajAya che. jaina darzananI pratyakSapramANanI vyAkhyA khIjA badhA karatAM taddana jUdI che; tethI temAM bauddhanI jema abhrAnta ke nyAya-vaizeSika darzananI jema avyabhicArI pada nathI. chatAM nyAyAvatAramAM anya prasaMge abhrAnta zabda yeAjAeleA che te khAsa arthasUcaka che, evI prA. yAY=AkhInI kalpanA che. anumAna pramANanI satyatAne svIkAra na karanAranI sAme tenI satyatA sthApavA; ane pratyakSa pramANanI satyatAne svIkAra na karanAranI sAme tenI satyatA sthira karavAnA prayatna zrI siddhasena kare che, tyAre te abhrAnta pada yAje che. A sthApanA kayA kayA prativAdI sAme haze e praznane khulAse te vakhate pracalita dArzanika mAnyatAemAMthI maLI zake. auddo anumAnane vyavahArasAdhaka mAne che chatAM tene viSaya sAmAnya e tene mate kalpita heAvAthI tene pratyakSa jevuM mukhya pramANa nathI mAnatA; mAtra gauNu mAne che. ane keTalAka zUnyavAdI jevA bauddho ! pratyakSane paNa satya nathI mAnatA. teonI sAme siddhasena e bannenuM satyapaNuM sAbIta kare che. je vijJAnamAtranuM astitva svIkArI khAla kAMipaNa bIjI vastu nathI mAnatA ke je zUnyavAdanA lIdhe aMdara bahAra kAMi tattva nathI mAnatA te bannenI sAme siddhasena jJAna ane tabhinna vastunI sthApanA kare che. e sthApanAthI ema lAge che ke siddhasenanI sAme vijJAnavAda ane zUnyavAdanuM khULa haze. kayuM pramANa svArtha, kayuM parArtha, ane kayuM ubhayarUpaH e praznane vicAravAnuM kArya pramANuzAonuM che. nyAya-vaizeSika darzanamAM mAtra anumAna pramANu parArtharUpe prasiddha che. nyAyapraveza ane nyAyabiMdumAM paNa Aho! Shrutgyanam Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAvatAra sUtra [ 221 E anumAnane ja parArtha kahevAmAM AvyuM che; pratyakSane nahiM. digaMbarAcArya pUjyapAda ane bhakAraka akalaMka potapotAnI tasvArtha uparanI vyAkhyAmAM zrutajJAnane parArtha ane zrI sivAyanA bIjAM badhAM jJAnene svArtharUpe varNave che. mANikAnaMdI vagere badhA digaM maracA pApotAnA graMthamAM anumAnane ja parArtha kahe che. pratyakSane kaI vaidika, bauddha ke digaMbara tArkike parArtha karyuM nathI. pratyakSane parArtha kahI anumAna ane pratyakSa bannenuM parArthapaNuM sthApana karavAno prathama prayatna nyAyAvatAramAM ja dekhAya che, jene pAchaLathI pramANAtattva lokAlaMkAramAM sthAna maLyuM che. anumAnane parArtha mAnavAmAM je yukti che te yukti pratyakSamAM paNa lAgu paDe che. te pachI tene parArtha zA mATe na mAnavuM; evA AzayathI tAki samakSa pratyakSanuM parArthapaNuM sthApana karavAne prathama prayatna e siddhasenanI balava pratimAnA svAtaMtryanuM sUcana kare che. parArtha anumAnanuM svarUpa batAvatAM divAkare je vAkya sAravavanAnyuM che te vAkya nyAyapravezanA sUtramAM paNa tara akSarvivAranAni sApananuM A rUpamAM maLI Ave che paNa nyAyabiMdumAM A kaMI ulle dekhAto nathI. nyAyapravezamAM sAdhana (parArthanumAna) dUSaNa, sAdhanAbhAsa, dUSaNabhAsa, pratyakSa, anumAna, pratyakSAbhAsa ane anumAnAbhAsa-e ATha viSayonuM nirUpaNa che. paraMtu temAM mukhya bhAga te prathamanA cAra viSayothI ja rokAelo che. nyAyAvatAramAM ukta AThamAMthI pratyakSAbhAsa ane anumAnAbhAsa sivAyanA bAkInA chae viSayanuM nirUpaNa kareluM che. paNa temAM mukhyapaNe sAdhana, dUSaNa, sAdhanAbhAsa ane dUSaNabhAsa e cAra viSe ja varNavAelA che. gautamanA nyAyasUtromAM anya vastunuM varNana hovA chatAM paNa jema parArthanumAna (nyAya)ne lagatA padArthonuM ja varNana mukhya che. ane e sUtromAM varNavAelAM soLa padArthomAM ghaNuM padArtho to mAtra nyAyane ja lagatA che; tema nyAyAvatAra, nyAyapraveza ane nyAyabiMdumAM bIjuM varNana te mAtra prAsaMgika che; ane sAdhana ke padArthanumAnane lagatI bAbatanuM varNana ja mukhya che. tethI e graMthanuM nAmakaraNa je prAraMbhamAM nyAyazabda vaDe rAkhavAmAM AvyuM che te bApAna tharAda mavati e niyamane yAda karAve che. | parArthanumAnamAM pakSane prayoga karavo ja joIe. evuM samarthana nyAyAvatAramAM karavAmAM AvyuM che je khAsa dhyAna kheMce che. vaidika vidvAnomAM to pakSane prayoga karavA viSe be mata che ja nahiM. tethI kayA prativAdI sAme nyAyAvatAranuM A samartha haze e prazna thAya che. vicAra karatAM jaNAya che ke e samarthana kaI bauddha tArkika sAme karAeluM che. jo ke nyAyabiMdumAM dharmakIrti spaSTa kahe che ke "pakSanA prayoga vinA paNa cAle'-arthAta te Avazyaka nathI. paNa e mata dharmakIrtino potAne che ke bauddha take paraMparAmAM pUrvavata vidvAnoe sa8 karela e matanI nyAyabiMdumAM dharmakIrtie mAtra nedha karI che; ene nirNaya karavo kaThaNa che. paNa je sidaseta ke IpaNa rIte dhamakIrtinA pUrvavata nizcita thAya te jarUra ema kahI zakAya ke siddhasene tAjeje 4 vAga: arthAta "anumAna vAkayamAM pakSane prayoga karavo joIe ema kahI kareluM pakSanuM samarthata dharmatIrtanA pUrvavata kaI boddha vidvAna sAme hevuM joIe. bauddha prativAdI sAme siMdhasene kareluM A pakSoganuM samarthana pAchaLanA jainAcAryoe potAnA tarka graMthamAM lIdheluM che e samarthana karatAM, divAkare je dhAtukkano dAkhalo Apyo che te upamAdvArA vaktavyane spaSTa karavAnI teonI kuzaLatA sUcave che. pakSanuM svarUpa batAvatAM nyAyAvatAramAM je "kAnira ' evuM pada vApareluM che te. nyAyabiMdunA pratyakSa lakSaNamAM vaparAela "nira ' pada sAthe taddana sAdaya dharAve che. jyAre nyAyapravezanA pratyakSa lAgumAM vaparAela "svabhAvihatara e pada sAthe mAtra arthataH sAmya , Aho I Shrutgyanam Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226] jaina sAhitya saMzodhaka [ara che dharAve che. alabatta vaizeSikasUtranA prazastapAda bhASyamAM e ja prasaMge vaparAeluM avirodhI pada paNa nyAya pravezanA sakriyapada sAthe zAbdika sAdaya dharAve che. bhakAraka akalaMkathI mAMDI upAdhyAya yazavijayajI sudhInA badhA digabara-zvetAMbara jaina tarka graMthamAM, jainetara vaidika ane bauddha tarkagraMtha karatAM taddana jUdA ja prakAranI hetunA prayoganI paripATI je eka sarakhI maLI Ave che tenA prathama AviSkartA, jyAM sudhI nyAyAvatArathI bIje kaI te jaina graMtha na maLI Ave tyAM sudhI, siddhasena divAkara ja gaNAvA joIe. nyAyAvatAramAM je sAdharyuM ane vaidharme dRSTAMtanA lakSaNo che te nyAyapravezamAMnA tenA lakSaNa sAthe ghaNuM ja zAbdika sAmya dharAve che. jyAre prazastapAda bhASyamAMnA tenA lakSaNo sAthe mAtra arthataH sAmya mukhya che. ane gautamanA nyAyasUtramAMnA dRSTAnya lakSaNo sAthe te nyAyAvatAragata lakSaNanuM zabdazaH ke arthazaH kazuM ja sAmya nathI. A uparAMta daSTAMtanA prayoganI anAvazyakatA je nyAyAvatAramAM batAvI che te kayA pratipakSa sAme che e prazna upara vicAra karatAM lAge che ke siddhasenanuM e kathana nAyikAnI ane khAsa karI bauddhonI sAme hovuM joIe. kAraNa ke nyAyapraveza ane nyAyabiMdumAM udAharaNanA prayoga upara khAsa bhAra ApavAmAM Avyo che, tyAre siddhasena tene prayoga na karavA mATe khAsa bhAra Ape che. udavAraNanA prayogane vyartha jaNAvatAM siddhasena pUrvavata nyAyavidda vidvAnonI, pitAnI bAjumAM saMmati che evI noMdha kare che. A nedha khAsa arthasUcaka che. zuM siddhasena pahelAM evA kaI jaina ke jainetara tAko thayA haze jeonA matane siddhasena pitAnA samarthanamAM sAkSI tarIke sucave che ? sAdhananA viSayamAM pakSa, hetu ane daSTAMtaH e traNa avyanA nirUpaNabAda nyAyAvatAramAM sAdhana nAbhAsanuM nirUpaNa che. temAM pahelo pakSAbhAsa lIdho che ane temAM enA pAMca bhede karavAmAM AvyA che je nyAyabiMdunA pakSAbhAsanA bhedo sAthe lagabhaga zabdazaH maLe che ane baMne graMthonI pakSAbhAsanI saMkhyA paNa samAna che. jyAre nyAyapravezamAM pakSAbhAsanI saMkhyA vadhAre che, eTale ke navanI che. tyArabAda hetvAbhAsanA je traNa bhedo nyAyAvatAramAM ApelA che te ja nyAyapraveza, nyAyabiMdu ane prazastapAda bhASyamAM paNa che. e ja traNa bhedene mukhya rAkhIne pAchaLanA jaina tArkike tenA bheda-prabhede batAvI hevAbhAsanI kalpanA vistArI che. vaizeSika, bauddha ke jaina tarkagraMthamAM gautamanA pAMca hevAbhAso. mULa kramamAM nathI. daSTAMtAbhAsanuM varNana karatAM siddhasena pUrvavata nyAya niSNAtanI paraMparA pramANe cha cha sAdharmo ane vaidharma daSTAnnAbhAsa sUcavatA jaNAya che. e pUrvavatAM nyAyaniSNAte koNa haze? jena ke jenetara e kahevuM kaThaNa che. nyAyapravezamAM te sAdharma ane vaidharme bannene pAMca pAMca prakAra che. jyAre nyAyabiMdumAM nava nava prakAra ApelA che. chanI saMkhyA mAtra prazastapAda bhASyamAM che. - sAdhanAbhAsana nirUpaNuM pachI dUSaNa ane dUSaNabhAsanuM nirUpaNa nyAyAvatAramAM jevuM che tevuM ja nyAyapraveza ane nyAyabiMdumAM paNa che. paraMtu e prasaMge nyAyAvatAramAM vaparAelo nirava zabda te. phakta nyAyabimAM ja che. nyAyAvatAramAM je pramANanA phUlanuM kathana che te nyAyapraveza ane nyAyabiMdu bajethI jUdI ja jAtanuM che. kadAca emAM bauddha daSTi karatAM jene daSTinI mitratAne dhvani heya paraMtu nyAyAvatAranuM e kathana mAtra sarma bhadranI AptamImAMsA sAthe maLe che ane phaLakathananI e je paraMparA samagra jainatabhraMthomAM che. pramANa ane nayane je viSayabheda nyAyAvatAramAM che te jainetare graMthamAM te hovAno saMbhava ja nathI. kAraNa ke "jaina sivAya bIjA koI sAlamAM bhayanI mImAMsA je mathI. nayano viSaya nayanuM svarU, Aho ! Shrutgyanam Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAvatAra sUtra [ 127 syAdvAdazrutanuM lakSaNa ane jainadaSTie pramAtAnuM svarUpa; TUMkamAM chatAM bahu ja spaSTa ane nizcitarUpe batAvI siddhasena divAkara nyAyAvatArane viziSTa jainataryapaddhatinA prathama graMthanuM sthAna ApyuM che. je atyAra sudhI kAyama che. jenA pramANamImAMsA paddhatine vikAsakrama Aja sudhImAM tatvaciMtakoe jJAnavicAraNA eTale pramANamImAMsAmAM je vikAsa karelo che, temAM jaina darzanane keTalo phALo che e praznane uttara meLavavA jyAre jenAhityane vadhAre uMDANathI joIe chIe tyAre hRdayamAM sAzcarya AnaMda thavA sAthe jaina tatvaciMtaka maharSi ne pratye bahu mAna thayA vinA rahetuM nathI. ane tatvaciMtana-manana 5 teonI jJAnopAsanI mukta kaMThe prazaMsA karavA mana lalacAya che. jaina sAhityamAM jJAnanirUpaNanI be paddhati najare paDe che. pahelI Agamika ane bIjI tArkika Agamika paddhatimAM mati, zrata, avadhi, mana:paryAya ane kevala e rIte jJAnanA pAMca bhedo pADI samagra jJAnavRttinuM varNana karavAmAM AvyuM che. tArkika paddhatinA be prakAre varNavelA che. (1) pahelo prakAra pratyakSa ane parokSa e be bhedane; ane (2) bIjo prakAra pratyakSa anumAna ane Agama e cAra bhedane che. pahelI paddhatine Agamika kahevAnAM mukhya be kAraNe cheH (4) keI paNa jainetara darzanamAM nahi vaparAelA evA mati, zruta, avadhi Adi jJAnavizeSavAcI nAmo vaDe jJAnanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che te; ane, (6) jenazrutanA khAsa vibhAga 5 karmazAstramAM karmaprakRtinuM je vargIkaraNa che temAM jJAnAvaraNIyakarmanA vibhAga tarIke matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryAyajJAnAvaraNa, kevalajJAnAvaraNa (nahi ke pratyakSAvaraNa parakSAvaraNa, anumAnAvaraNa, uSamAnAvaraNa Adi ) zabdo yojAelA che te. bIjI paddhatine tArkika kahevAmAM paNa mukhya be kAraNa cheH (4) temAM yojAela pratyakSa, pakSa, anumAna, upamAna Adi zabdo nyAya, bauddha Adi jainetara darzanamAM paNa sAdhAraNa che che te; ane, (4) pratyakSa, pakSa Adipe samagra jJAnavRttinuM pRthakkaraNa karavAmAM tarkadaSTi pradhAna che te. gaNadhara zrI sudharma praNIta mULa AgamathI mAMDIne upAdhyAya yazavijayajItI kRti sudhInAM jJAnanirUpaNa viSayaka samagra zvetAMbara-digaMbara vAbhayamAM mAtra karmazAstra bAda karIne ) Ayamika ane tArkika be paddhationo svIkAra karAelo che. e bemAM Agamika paddhati ja prAcIna hoya tema lAge che. kAraNa ke jaina tattvaciMtananI khAsa viziSTatA ane bhinna prasthAnavALA karmazAstramAM te ja paddhati svIkArAelI che. A kAraNathI ema paNa kahI zakAya ke bhagavAna mahAvIranA svataMtravicAranuM vyaktitva Agamaka paddhatimAM ja che. bIjI tArkika paddhati che ke jaina vAbhayamAM ghaNAM jUnA kALathI ja dAkhala thaelI lAge che, paNa te Agamika paddhatinI pachI ja anukrame dArzanika saMgharSaNa tema ja tarkazAstranuM parizIlana vadhavAne pariNAme gya rIte sthAna pAmI heya tema bhAse che. mULa aMga granthamAMthI trIjA sthAnAMga nAmanA AgamamAM tAkaka paddhatinA banne prakAre nirdeza che. bhagavatI nAmaka pAMcamA aMgamAM cAra bhedavALA bIjA prakArano nirdeza che. mULa aMgamAM Agamika ane tArkika banne patie samagra jJAnavRttinuM nirUpaNa thaeluM hevA chatAM paNa kyAMye e be paddhatine paraspara samanvaya karAele najare paDato nathI. zrImadda bhadrabAhukata dazavaikAlikanikti (prathamAdhyayana) Aho! Shrutgyanam Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 mAM nyAyaprasiddha parArtha anumAnanuM ati vistRta ane ati phuTa varNana jaina daSTie karavAmAM AvyuM che te uparathI eTaluM te lAge che ke niyuktikAranA pahelAM ja tArkika paddhati jaina zAstramAM sthAna pAmI haze. chatAM niryukti suddhAMmAM e be paddhatine samanvaya thaele jaNa nathI. paraMtu kALakrame jema jema dArzanika saMgharSa ane tarkane abhyAsa vadhato gayo tema tema prathamathI ja AgamamAM pracalita e be paddhatinA samanvayano prazna vadhAre spaSTapaNe upasthita thavA lAgyA. AgamamAM mULa jJAnanA mati zrata Adi evA pAMca vibhAge che. tema ja pratyakSa, parokSa ema be; ane pratyakSa, anumAna Adi ema cAra paNa che. temAM koI virodha che ke nahiM ? ane na hoya to tene samanvaya zI rIte? A prazna thavA lAge. ene uttara ApavAne prathama prayAsa vAcaka umAsvAtinA tatvArtha sUtramAM thaele jaNAya che. samagra AgamonuM dahana karI samasta jaina padArthone, lokapriya dArzanika saMskRta sUtra zailImAM, sauthI pahelAM gUMthanAra jainAcArya vAcaka umAsvAti che. tethI teo ukta praznanuM samAdhAna karyA vinA naja rahe te dekhItuM che. tattvArthanA prathama adhyAyamAM mukhyapaNe jJAnanuM nirUpaNa che. temAM vAcakazrIe Agamika paddhatinI bhUmikA upara tArkika paddhati ghaTAvI che. jJAnanA mati, mRta Adi pAMca bhedo batAvI tene tArkika paddhatinA prathama prakAramAM ghaTAvatAM vAcakazrI kahe che ke-pahelAM be jJAna pakSa; ane bAkInAM traNe pratyakSa che. pakSa ane pratyakSa e be bhedavALI prathama prakAranI tArkika paddhatine Agamika paddhatimAM ghaTAvanAra AgamAbhyAsI vAcakazrI AgamamAM uklikhita cAra bhedavALI bIjI tArkika paddhatine bhUlI jAya ema banavuM asaMbhava che, tethI ja teoe pitAnA tatvArthabhASyamAM ratuvaMmi kahI cAra pramANanuM paNa sUcana karyuM che. paraMtu jema pAca jJAnane parokSa ane pratyakSa e be pramANa bhedamAM sUtradhArA ghaTAvyAM che, tema e pAMca jJAnane pratyakSa, anumAna Adi cAra pramANamAM sUtra ke bhASya suddhAMmAM ghaTAvyAM nathI. mAtra keI cAra pramANa mAne che eTaluM ja jaturvidhafma e bhASya vAkyadvArA sUcana karyuM che. A sUcana karatI vakhate vAcakazrI sAme "bIjI cAra bhedavALI tArkika paddhati je AgamamAM nirdiSTa thaelI che te jainadarzanane mAnya che ke nahiM; ane mAnya hoya te temAM paNa pAMca jJAna kema ghaTAvatA nathI?" e jIjJAsu ziSyano ke danAMtarIya prativAdIone prazna hato. e praznanuM nirAkaraNa keAI cAra prakAranuM pramANa mAne che eTalA kathanathI thatuM nathI. bahu te e kathanaThArA eTaluM ja phalita thAya ke AgamamAM sthAna pAmela cAra pramANeno vibhAga e kAI bIjA darzanakArano e mAnya karelo vibhAga che; paNa te jainadarzanane paNa aniSTa nathI; e sUcavavA vAcakazrI AgaLa vadhIne kahe che ke navAvALa arthAta caturvidha pramANana vibhAga apekSA vizeSe samajo. A ja TUMka sUcanane vaLI teo AgaLa jatAM nayasUtranA bhASyamAM spaSTa karI kahe che ke-zabdanayanI apekSAe pratyakSa, anumAna, upamAna, ane zabdaH e cArenuM prAmANya svIkAravAmAM Ave che. vAcakazrInA pUrvopara e kathanane sAra eTalo ja nIkaLI zake ke be bhedavALI prathama prakAranI tArkika paddhati ja jainadarzanane vadhAre baMdha besatI che. ane cAra bhedavALI bIjI tArkika paddhati AgamamAM nirdiSTa chatAM mULe e darzanataranI che; paNa jenadarzanane amuka apekSAe tene svIkAra karavAmAM kazI aDacaNa nathI. A ja kAraNathI teoe prathama prakAranI tArkika paddhatimAM jema pAMca jJAnano vibhAga ghaTAvyo tema bIjA prakAranI tArkika paddhatimAM bhASya suddhAmAM ghaTAvyo nathI. vAcakazrIe je pratyakSa ane parokSabhedanI tArkika paddhatine mukhyapaNe jainadarzana saMmata hovAnI tatvArtha sUtradhArA chApa mArI tene ja AcArya kuMdakuMde maMjura rAkhI. teoe paNa pravacanasAranA prathama prakaraNamAM tattvArthasUtranI jema pahelAM be jJAnane parokSa ane bAkInAM traNa jJAnane pratyakSarUpe varNavyAM che. AgAmika Aho! Shrutgyanam Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMva ? ] nyAyAvatAra sUtra [ 21 ane tArkika paddhatinA samanvayano ATalo prayatna thayAM pachI paNa jijJAsuone zaMkA mATe avakAza hato ja. tethI vaLI prazna thavA lAgyo ke "tame (jainAcAryo) te mati ane zrutane parokSa kahe che jyAre jainetara dArzanika vidvAne matijJAna tarIke varNavatA indriya janya jJAnane pratyakSa kahe che. te A bAbatamAM satya zuM samajavuM? zuM tamArA kathana pramANe matijJAna e kharekhara parokSa ja che ke darzanAMtarIya vidvAnonA kathana pramANe e pratyakSa ja che." A prazna eka rIte vAcakazrInA samanvayamAMthI ja uddabhave te che ane te dekhItI rIte vikaTa paNa lAge che. paraMtu AnuM samAdhAna vAcakazI ane kuMdakuMdAcArya pachI thatuM dekhAya che. e samAdhAnanA be prayano AgamAM najare paDe che. pahelo prayatna anuyogadvAramAM ane bIje naMdisUtramAM. bannenI rIta jUdI jUdI che. anugadvAramAM pratyakSa anumAna Adi cAra pramANenA ullekhanI bhUmikA bAMdhI, temAMthI pratyakSanA be bhAgo pADI, eka bhAgamAM matijJAnane pratyakSa tarIke mAnya rAkhavAmAM AvyuM ane bIjA bhAgamAM vAcakazrIe svIkArela avadhi Adi traNa jJAnanuM pratyakSapaNuM kabUla rAkhavAmAM AvyuM. jyAre naMdisUtrane samAdhAna-prayatna bIjI ja rItano che. temAM pramANunA pratyakSa ane parokSa e be bhede laI, pratyakSa bhedanA be bhAgo pADI, pahelA bhAgamAM matijJAnane ane bIjAmAM avadhi Adi traNa jJAnane anuyogadvAranI peThe pratyakSarUpe batAvyAM che kharAM, paNa vaLI AgaLa jatAM jyAM parAkSa bhedanuM varNana karavAno prasaMga Ave che tyAM naMdikAra zrutajJAnanI sAthe matijJAnane paNa parokSa tarIke varNave che; je varNana anugadvAramAM nathI. anuyogakAra ane naMdinA kartAe eka sarakhI ja rIte darzanAMtaramAM ane lokamAM pratyakSarUpe prasiddha iyijanya (mati) jJAnane pratyakSanA eka bhAga tarIke varNavI jaina ane loka vacce virodha dUra te karyo paNa teTalA mAtrathI e samanvayane vicAra bilakula spaSTa ane asaMdigdha te na ja thaye. eka rIte ulaTo goTALo thayA jevuM thayuM. lokamAnyatAne saMgraha karavA jatAM ikriyajanya (mati) jJAnane pratyakSane eka bhAga tarIke naMdi ane anugadvAramAM karelA samanvaya pramANe naMdikAre tene parIkSanA eka bheda tarIke paNa varNavyuM. AthI vaLI zaMkA thavA lAgI ke "Idriyajanya (mati) jJAnane tame (jainAcAryo) pratyakSaye kaho cho ane parokSa paNa kahe che: tyAre zuM tame laukikasaMgraha ane AgamikasaMgraha banne karavA khAtara eka ja jJAnane pratyakSa ane parokSa ema paraspara virodhIrupe svIkAro che ke saMzayazIla che ?" AnuM nirAkaraNa taddana spaSTapaNe tyAra pachInA zvetAMbara ane digaMbara graMthamAM ApaNe joIe chIe. | upalabdha sAhitya jotAM enuM nirAkaraNa karanAra zvetAMbara AcAryomAM sauthI pahelA jinabhadra gaNI kSamAzramaNa ane digaMbara AcAryomAM bhaTTAraka akalaMka lAge che. kSamAzramaNa pitAnA vizeSAvazyaka bhASyamAM ukta praznanuM nirAkaraNa karatAM kahe che ke-Idriyajanya (mati ) jJAnane je pratyakSa kahevAmAM Ave che te sAMvyavahArika pratyakSa samajavuM. bhaTTAraka akalaMka pitAnI laghIyastrayImAM vadhAre spaSTatAthI kahe che ke pratyakSanA mukhya ane sAMvyavahArika evA be bheda che. temAM avadhi Adi traNa jJAna e mukhya pratyakSa ane Idriyajanya (mati ) jJAna te sAMvyavahArika pratyakSa samajavuM. banne AcAryonuM kathana prastuta prazna paratve chevaTanuM nirAkaNa kare che. bannenA kathanano spaSTa Azaya TUMkamAM eTalo ja che ke janadarzanane tAtvika daSTie avadhi, mana:paryAya ane kevala e traNa jJAna pratyakSarUpe mAnya che. mati ane zrata vastutaH pakSa ja chatAM mati (ikriyajanya) jJAnane je pratyakSa kahevAmAM Ave che te tAtvikadaSTie nahi paNa lokavyavahAranI dhULa daSTie. tAvika daSTie te e jJAna zrutajJAnanI peThe parokSa ja che. e banne AcAryonuM A spaSTIkaraNa eTaluM badhuM asaMdigdha che ke teo pachI Aja sudhInA lagabhaga bAra varSamAM bIjA keI graMthakArane temAM kazuM ja umeravAnI jarUra paDI nathI. Aho! Shrutgyanam Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] jaina sAhitya saMzodhaka [viMta 2 kSamAthasaNa jinabhadra pachI prastuta viya para khAsa ullekha yogya zvetAMbarAcAryo cAra che. jinezvarasUri, vAdidevasUri, AcArya hemacaMdra ane upAdhyAya yazovijayajI. bhaTTAraka akalaMka pachI prastuta viSayamAM ullekhayogya digaMbarAcAryomAM mANiyanaMdi, vidyAnaMdi, Adi mukhya che. banne saMpradAyanA e badhA AcAryoe potapotAnI pramANamImAMsA viSayaka kRtiomAM kazAe pheraphAra vinA eka ja sarakhI rIte akalaMke karela zabda yojanA ane jJAnanuM vargIkaraNa svIkArela che te badhAe pratyakSanA mukhya ane sAMvyavahArika e be bheda pADayA che. mukhyamAM avadhi Adi traNa jJAnane ane sAMvyavahArikamAM matijJAnane lIdhuM che. parelanA smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama e pAMca bheda pADI ukta pratyakSa sivAyanA badhI jAtanA jJAnane parokSanA pAMca bhedamAMthI koIne koI bhedamAM samAvI dIdheluM che. paraMtu ahIM eka mahAna prazna thAya che, ane te e ke-AcArya siddhasena divAkara jeo jaina tArkikAmAM prathama ane pradhAna manAya che teoe Agamika ane tArkika paddhatinA paraspara samanvaya tema ja tene aMge udabhavelA prazno paratve ze vicAra karyo che ? Ano khulAse teonI upalabdha katiomAMthI nathI maLatuM. pramANazAstranA khAsa lekhaka e AcAryanI pratibhA, pramANane lagatA A muddAne sparza na kare ema banavuM saMbhavita nathI. tethI kadAca ema banavA gya che ke teonI aneka naSTa kRtio sAthe prastuta vicArane lagatI kRti paNa nAza pAmI hoya. jaina vADmayamAM Agamika ane tArkika e banne paddhationA paraspara samanvayano prazna kevI rIte jo ane vikasita thayo enuM avalokana ApaNe TakamAM karI gayA. ene sAra e che ke jJAnanA pAMca prakArane pratyakSa ane parokSa e bhedamAM sauthI pahelAM vAcaka umAsvAtie tatvArthamAM ghaTAvyA ane te dvArA e be bhedavALI tArkika paddhati jainadarzanane vadhAre anukuLa che evI potAnI saMmati prakaTa karI. vAcakavaryanI e saMmatine ja divAkarajIe nyAyAvatAramAM mAnya rAkhI che. ane te dvArA pitAne abhiprAya jaNAvyo che ke ukata be bhedavALI tAttvika paddhati ja jainadarzanane baMdha besatI che. savivecana nyAyAvatAra pramANanuM lakSaNa, svarUpa ane tenA bheda - pramANaM svaparAbhAsi jJAna, bAdhavivarjitam / pratyakSaM ca parokSaM ca dvidhA, meyavinizcayAt // 1 // vapara prakAzaka tema ja nibaMdha evuM je jJAna te pramANe tenA pratyakSa ane parokSa e be bhede che. kAraNa ke meya-tatvane nirNaya be prakAre thAya che. pra. para prakAzaka eTale zuM ? ane te samajavA koI daSTAnta che ? u. jema dI bIjI vastuone prakAzita kare che ane pitAne paNa prakAzita kare che; ( kAraNa ke dIvAne prakAzita karavA mATe bIjA dIvAnI jarUra paDatI nathI ) mATe te sva-para prakAzaka che. tema jJAna paNa vRkSa pakSI Adi anya vastuone jaNAvavA uparAMta potAnA svarUpane paNa jaNAve che. kAraNa ke jJAna utpanna thayuM eTale te Apo Apa jaNAI jAya che. e ja tenuM svapara prakAzapaNuM. pra. nibaMdha eTale zuM? u. bAdhA vinAnuM te nibaMdha. hoya chIpalI paNa te cakacakita hovAthI temAM cAMdInuM jJAna thAya te te jJAna bAdhAvALuM che. kAraNa ke e jJA nathI cAMdI levA pravRtti karanAra tene meLavI zakato nathI. eTale te jJAna pravRtti bAda khoTuM Thare che. khoTuM karavuM e ja jJAnano bAdha. Aho! Shrutgyanam Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eNvA ? ] nyAyAvatAra sUtra [ 222 pra. pramANunA be bheda pADavAnA kAraNa tarIke tatvane be prakArane nirNaya kahyo che tene vizeSa spaSTa karo. u. dareka jJAna, pachI te pratyakSa hoya ke parokSa potAnA svarUpane prakAzita karavAmAM eTale svasaMvedanamAM to pratyakSa ja che. parokSa e je bheda che te bAhya arthanI apekSAe arthAt je jJAna anyaviSayane sAkSAtapaNe jANe te pratyakSa ane je asAkSAtapaNe-aspaSTapaNe jANe te parokSa. nirNayo game teTalA ane game tevA hoya; kAM te te vizada haze ane kAMte avizada. A rIte vizada-avizada paNAnA bhedane lIdhe pramANanA mukhyatayA be ja bheda paDe che. pramANunA lakSaNa-kathananuM prayojana zuM evI zaMkA prasiddhAni pramANAni vyavahArazca tatkRtaH / pramANalakSaNasyoktI jJAyate na prayojanam // 2 // pramANe ane temanAthI niSpanna thate vyavahAra e banne prasiddha che-dareka prANIne svAnubhavasiddha che. te pachI pramANanuM lakSaNa kahevAmAM zuM prayojana che te samajAtuM nathI. ukta zaMkAnuM nirAkaraNa- prasiddhAnAM pramANAnAM lakSaNoktI prayojanam / tavyAmohanivRttiH syAt vyAmUDhamanasAmiha // 3 // ahiM pramANanA savarUpa viSe jeo ajJa che teonuM e ajJAna dUra thAya e ja prasiddha evA pramANenA lakSaNa-kathananuM prayojana che. - pra. lakSaNa eTale zuM ane tenuM prayojana zuM? u. koIpaNa vastunI pUrNa vyAkhyA ApavI te tenuM lakSaNa. tenA projana be che. eka to e ke te vastune bIjI vastuothI taddana judI pADI oLakhAvI ApavI; ane bIjuM e ke evI oLakhANa karAvI te vastu vaDe tenA vyavahArane sadhAva. pra. zuM pramANe prasiddha nathI arthAt koI tene oLakhatuM nathI ? tema ja zuM tenAthI vyavahAra sadhAtA nathI ? u. pramANathI vyavahAra sAdhavo eTale jIvanayAtrAne samaMjasapaNe nirvAha karavo. A nirvAha dareka prANInA jIvanamAM e chovatto jaNAya che. ane tethI tevA vyavahArasAdhaka pramANene anubhava paNa dareka prANImAM saMbhave che. pra. te pachI ahiM pramANenuM lakSaNa bAMdhavAnuM kAMI prayojana jaNAtuM nathI. u. projana che ja. ane te e ke keTalAkane jIvanayAtrAnA anubhavo dvArA tenA sAdhaka pramANenuM sAmAnya bhAna hoya che paNa vizeSa nathI hotuM-tevAone e bhAna vizeSapaNe karAvI ApavuM arthAta teone pramANa viSe sUma, vistRta ane satya anubhava karAvI Apo; ane jeo pramANasAdhita vyavahAra calAvavA chatAM vyAhane lIdhe pramANanA svarUpa viSe kAM te saMdehazIla che, kAM to jAnta che, ane kAM te taddana ajANa che; teonA e mehane dUra karI pramANanuM vAstavika bhAna karAvavuM. jema keTalAka zarIra ghArIne pitAnA zarIranuM bhAna hoya che ane te vaDe te jIvanayAtrA paNa calAve che chatAM zarIranA zAstrIya lakSaNajJAnathI tenuM bhAna vadhAre sukSma, vadhAre satya, ane vadhAre vistRta bane che-ane tema thavAthI teo jIvanayAtrA calAvavAmAM zarIrane vadhAre sArI rIte upayoga karI zake che. ane Aho! Shrutgyanam Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] jaina sAhitya saMzodhaka [ vakar keTalAka teA zarIra dhAraNa karavA chatAM tenA svarUpa viSe ajJAna heAya che tevAnuM ajJAna paNa zarIra zAstra dUra kare che. tema A pramANuzAstranI sArthakatA viSe samajavuM. pratyakSa ane parAkSanA lakSaNA aparokSatayA'rthasya grAhakaM jJAnamIdRzam / pratyakSamitarajjJeyaM parokSaM grahaNekSayA // 4 // vastune aparAkSapaNe--spaSTatAthI jANanAra evuM jJAna te pratyakSa ane tethI viparIta mIjI--viSayane parokSapaNe jANanArUM jJAna te parokSa, pramANa jANavuM aparokSa ane parAkSapaNe jANavAnu kathana e mAhya vastunA grahaNanI dRSTie samajavuM. pra. bAhyavastunA grahaNanI dRSTi eTale zuM? u. pahelAM kahevAmAM AvyuM che ke dareka jJAna svarUpane prakAzavAmAM teA pratyakSa ja che tethI pratyakSa ane parAkSapaNAne bheda svarUpathI bhinna viSayanI apekSAe jANavA. eTale ke je jJAna svabhinna vastune aspaSTapaNe jANe te parAkSa; ane spaSTapaNe jANe te pratyakSa e ja bAhya vastunA grahaNanI dRSTie parokSa ane aparokSapaNAnA bhedane bhAva che. anumAnanuM lakSaNa-- sAdhyAvinAno liGgAt sAdhyanizcAyakaM smRtam / anumAnaM tadabhrAntaM pramANatvAt samakSavat // 5 // sAdhyanA avinAbhAvI--bhyAsa-hetuthI utpanna thatuM je sAdhyane nizcaya karanArUM jJAna te anumAna manAya che. pramANu hAvAne lIdhe te anumAna jJAna pratyakSanI jema abhrAMta hAya che. pra. pratyakSanuM dRSTAnta ApI anumAnane abhrAnta siddha karavAnuM zuM prayeAjana ? u. bauddo sAme peAtAnA matabheda batAvavA khAtara. bauddhone mate sAmAnya (ti) e vAstavika nathI ane anumAnamAM te sAmAnya bhAse che. tethI tee anumAnane bhrAnta mithyA mAne che. jainamata pramANe granthakAranuM kahevuM che ke sAmAnya e paNa vizeSanI peThe vastu che tethI anumAna paNa abhrAnta hAI zake. jemake pratyakSa. sarve jJAne bhrAnta ja hovAthI pratyakSa paNa bhrAMta kAM na hoya e zakAnuM nirAkaraNa na pratyakSamapi bhrAntaM pramANatvavinizcayAt / bhrAntaM pramANamityetadviruddhaM vacanaM yataH // 6 // pramANapaNAnA nizcaya hAvAthI pratyakSa paNa bhrAnta nathI. kAraNa ke bhrAnta ane pramANa evuM kathana ja [paraspara ] viruddha che. pra. sarve jJAna bhrAnta che ema kANu mAne che jethI pratyakSanA bhrAntapaNA viSe zaMkA uDe ? . . vijJAnavAdI bauddha kahe che ke-jagat mAtra vijJAnarUpa che. temAM jJAtA jJeya jevA kazA bheda nathI. je bheda dekhAya che te mAtra vAsanA-saMskArane lIdhe. kharI rIte badhAM jJAnA artha zUnya hAI bhrAnta che. A mata sAme granthakara kahe che ke badhuM jagat mAtra vijJAnarUpa nathI. temAM anya vastu paNa che. tethI pratyakSajJAna yathArtha saMbhave che ane tethI ja te abhrAnta paNa hAya che, Aho! Shrutgyanam Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMva 1. nyAyAvatAra sUtra pramANunI siddhi kema thAya e praznane uttara- sakalapratibhAsasya bhrAntatvAsiddhitaH sphuTam / pramANaM svAnyanizcAAyi dvayAsiddhau prasiddhayati // 7 // saghaLe pratibhAsa-je kaI jaNAya che te badhuM brAnta ja che ema siddha thatuM nathI. tethI pramANe te spaSTa ja che, paNa e sava-para nirNayakArI pramANanI siddhi be vastunI siddhi upara ja avalakhe che. pra. koIpaNa vastu (meya)nI siddhi pramANathI ja thaI zake tyAre ahiM to ema kahyuM che ke pramANunI siddhine AdhAra vastunI siddhi upara che. Ama ulaTuM kema ? u. banne vicAro sAcA che. koI paNa tattva che ke nahi; ane hoya to te kevuM che; eno nirNaya satyajJAna-pramANathI ja thaI zake. pramANamAM jevuM vastunuM svarUpa bhAse tevI ja vastu svIkArAya che. tethI ja kahevAya che ke "mesiddhi: pramAdri (izvarakRSNa). A eka vicAra. tevI rIte pramANa eTale sva-para nirNayakArI jJAna. pramANanuM AvuM svarUpa te tyAre ja saMbhavI zake je sva ane para jevI be vastuo hoya. je evI kaI be vastuonuM ja na hoya agara bemAMthI ekAda na hoya te sva-para nirNayakArI pramANa hoya che evo vicAra ja na saMbhave. tethI prakhyakAra kahe che ke jJAnanuM svarUpa ane tabhinna vastu e banne siddha hevAthI ja pramANanuM lakSaNa paNa siddha che arthAta pramANunuM svarUpa prameyanA astitvane AbhArI che. A bIjo vicAra. pahelA vicAramAM prameyanA svarUpanuM jJAna (nahi ke tenI niSpatti yA baMdhAraNa) pramANanA astitvane lIdhe che evo bhAva che. ane bIjAmAM pramANanA svarUpanuM baMdhAraNa yA niSpatti ( nahi ke tenuM jJAna ) prameyanA astitvane lIdhe che e bhAva che. zabda pramANanuM lakSaNa dRSTeSTAvyAhatAd vAkyAt paramArthAbhidhAyinaH / tattvagrAhitayotpannaM mAna zAbdaM prakIrtitam // 8 // jene artha pramANathI bAdhita nathI evA ane satya arthanA bedhaka vAkayathI tatvanA grAhakarUpe je pramANa utpanna thayuM hoya te zAbda kahevAya che. zAstranuM lakSaNa * AptopajJamanulladhyamadRSTeSTavirodhakam / tattvopadezakRt sArva zAstraM kApathaghaTTanam // 9 // je sithI pahelAM Apta arthAt sarvajJa vaDe prarUpAyuM hoya; je bIjAo dvArA parAbhava pAme tevuM na hoya; jene artha pramANuthI bAdhita na hoya; ane je tatvano upadeza karanArUM ane sarva hitAvaha heya; te ja ekAtavAda rUpa mithyA mArgonuM nirAkaraNa karanAra [ sAcuM] zAstra hoya che, parArtha pramANanuM lakSaNa svanizcayavadanyeSAM nizcayotpAdanaM budhaiH / parArtha mAnamAkhyAtaM vAkyaM tadupacArataH // 10 // Aho! Shrutgyanam Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 24 ] jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3 jenA vaDe pitAnA nizcaya je nizcaya bIjAne utpanna karAvI zakAya tene vidvAnee parArthapramANu kahyuM che. evuM parAI pramANu te vAkya. paNa te upacArathI. pra. vaktA pitAnA AtmAmAM je jAtanuM jJAna hoya tevA jJAnane ja bIjAnA AtmAmAM zabdavaDe utAravAno prayatna kare che. tethI zabda ja parArtha thaye. ane zabda to ajJAna jaDa pugaLarUpa che eTale jJAnapramANuvAdI jaina jaDa zabdane pramANa kevI rIte kahI zake ? u. jo ke zabda e jJAnarUpa nathI paNa zrotAne jJAna karAvavAmAM te sAkSAta upayogI hovAthI tene upacArathI--ArapathI pramANe kahela che. anumAnanI peThe pratyakSanuM paNa parArthapaNuM- pratyakSeNAnumAnena prasiddhArthaprakAzanAt / parasya tadupAyatvAt parArthatvaM dvayorapi // 19 // vaktA dvArA pratyakSa ane anumAna vaDe pite nizcita karela viSayanuM prakAzana thatuM havAthI, ane te prakAzana para zrotAnI pratItine upAya thatuM hovAthI bane (pratyakSa ane anumAna)nuM paNa parArthapaNuM saMbhave che. pra. ahiM pratyakSa ane anumAna bannenuM parArthapaNuM batAvavAno zo hetu? u. bauddha sAme pitAno matabheda batAvavo te. bauddho anumAna jJAnane, te savikalpaka hovAthI, zabdadvArA bIjAnA AtmAmAM utAravA lAyaka mAne che, ane tethI teo anumAnane ja parArtha kahe che; pratyakSane nahi. kAraNa batAvatAM teo kahe che ke pratyakSa, pramANa hovAthI te, zabdadvArA bIjAnA AtmAmAM utArI zakAtuM nathI. A mata sAme granthakArane vadhe che. granthakAra kahe che ke savikalpaka paNa pratyakSa pramANa hoya che ane tethI te paNa zabdadvArA bIjAnA AtmAmAM saMkrAnta karI zakAya. ane tethI tene paNa anumAnanI peThe parArtha mAnavuM yogya che. tevI ja rIte vaLI nyAyadarzanamAM parArthapramANarUpe mAtra anumAna ja prasiddha che. tethI tenI sAme granthakAra potAno vicAra spaSTapaNe mUke che ke je yuktithI anumAnane parArtha kahI zakAya, teja yuktithI pratyakSane paNa parArtha kahI zakAya. parArtha pratyakSa pramANanuM svarUpa- pratyakSapratipannArthapratipAdi ca yadvacaH / pratyakSa pratibhAsasya nimittatvAt taducyate // 12 // pratyakSa pramANathI nizcita thaela arthanuM bedhaka je vacana te pratyakSa kahevAya che. kAraNa ke te vacana zretAnA pratibhAsa-pratyakSa bhAnanuM nimitta thAya che. pra. vaktAnuM pratyakSa jJAna zretAmAM pratyakSa jJAna utpanna kare che ema mAnIe tyAre te tretAnA jJAnamAM vaktAnuM jJAna nimitta thatuM hovAthI te ja jJAna sAdhana haiI pramANu kAM na kahevAya? ane jo kahevAya te zabdane parArthapratyakSa pramANarUpa zA mATe karyo? u. zretAnA jJAnamAM vaktAnuM jJAna nimitta che kharuM, paNa te zabdadvArA, nahi ke sAkSAta. je maLe zabdanuM vAhana na hoya te vaktAnuM jJAna vyatAmAM jJAna janmAvI na zake. tethI zabda e sAkSAta nimitta che ane vaktAnuM jJAna e paraMparAthI nimitta che, mATe ja ahiM sAkSAta nimittarUpa zabdane parArthapramANu kahe che. Aho! Shrutgyanam Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {{ ] parArthAMnumAna pramANanuM svarUpa sAdhyAvinAbhuvo hetorvaco yat pratipAdakam / parArthamanumAnaM tat pakSAdivacanAtmakam // 13 // je vAkya sAdhyavyApta hetunu* pratipAdaka hAya te parA pakSa AdinA kathana rUpa che. nyAyAvatAra sUtra [ 131 anumAna che. e pArAthaeNnumAna pra. hetupratipAdaka vacanane parArthAnumAna kaheA che! ane vaLI sAthe ja e parArthAnumAnane pakSa AdinA kathanarUpa kaheA che! temAM zuM viredha nathI ? u. nA. zrotA vyutpanna niSNAta yA tajajJa hoya te mAtra hetune prayAga sAMbhaLIne ja anumAna karI le che. bIjA avayavAnA prayAganI tene apekSA nathI rahetI. e dRSTithI hetupratipAdaka vacanane prathama parArthonumAna kahyuM che. paNa dareka breAtA kAMi sarakhI yAgyatAvALA nathI hotA; tethI koine mATe pakSaprayeLa, kAchane mATe dRSTAMtaprayAga, kAne mATe upanaya, ane kene mATe nigamanane prayANa paNu karavA paDe che. tethI ja pakSaAdinA medhaka vAkayane paNa parArthAnumAna kahela che. pakSanuM svarUpa ane tenA prayAganuM samana-- sAdhyAbhyupagamaH pakSaH pratyakSAdyanirAkRtaH / tatmayogo'tra karttavyo hetorgocaradIpakaH // 14 // anyathA vAdyabhipreta hetu gocara mohinaH / pratyAyyasya bhaveddheturviruddhAre kitI yathA // 15 // dhAnuSkaguNasamprekSijanasya parividhyataH / dhAnuSkasya binA lakSya nirdezane guNatarau // 16 // pratyakSa Adi arthAta pratyakSa, anumAna, svavacana, ane leka vaDe akhASita evA je sAdhyanA svIkAra-pratijJA te pakSa. tenA ahiM parAthaeNnumAna prasaMge prayoga karavA joie. kAraNa ke te pakSa ja hetunA viSayanA pradarzaka bane che. pakSanA pratyeAga karavAmAM na Ave te vAdIne ISTa evA hetunA sthaLa viSe, mehu pAmanAra zreAtAne hetu viSe, viAdhanI zaMkA thAya. jema nizAna cAkkasa nakkI karyAM sivAya tIra phUMkanAra bANAvaLInA je guNu ke doSa te bANAvaLInA guNaprekSaka taTastha mANusane viparIta paNa bhAse. pra. vAdie svIkAreluM sAdhya pratyakSa anumAnAdithI abAdhita hovuM joie ema kahyuM, paNa bAdhita hAya te! zuM thAya ? u. bAdhita hoya tenA pakSa nahi paNa pakSAbhAsa kahevAya. pra. e vAta udAharaNA ApI spaSTa kare. u. spaSTIkaraNa ekavIsamA blekamAM AvavAnuM che. pra. zuM parArthonumAnamAM sarvatra pakSane prayAga Avazyaka che ? Aho ! Shrutgyanam u. nA. je prativAdIne bIjI kAI rIte pakSanuM bhAna na ja thayuM hoya tene mATe pakSanA prayAga Avazyaka che. kAraNa ke tevA prativAdI pakSa jANyA vinA hetunA sthaLane nirNaya karI zakatA na heAvAthI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 gheTALAmAM paDI jAya che ke A hetuthI sAdhya kyAM siddha karavuM. tema ja pakSane prayoga na karavAmAM Ave te je prativAdI vAdInA iSTa pakSaviSe ajJAna hoya tene hetu viSe viruddha daSanI zaMkA thAya arthAta vAdIe bhalene sadahatano prayoga karyo hoya chatAM ajJaprativAdI pakSane abhAve vAdI prayukta hetane vipakSamAM vartamAna dhArI tenA upara viruddha deSanI AzaMkA kare. mATe pakSabhAna vinAnA prativAdInI apekSAe pakSanA prayoga Avazyaka che ja. pra. pakSane abhAve ja sahetu viSe viruddha dezanI AzaMkA thAka e te kema? u. bANAvaLAnI jema. keI bANAvaLI lakSya vIMdhavAmAM arjuna jevo kuzaLa hoya, paNa bANa pheMkatI vakhate te kAMi nizAna ja na bAMdhe, emane ema bANa calAvye jAya. tyAM ke taTastha prekSaka besI e bANAvaLInA guNadoSanI parIkSA karato hoya, e prasaMge e bANAvaLI game teTalo lakSyabhedavAmAM kuzaLa hoya, chatAM tenI kuzaLatAne guNa prekSakanI najare guTIrUpe jaNAvAne paNa saMbhava che. tema ja bANAvaLInI khAmI hoya to te guNarUpe paNa jaNAvAno saMbhava che. e pramANe niSNAtavAdIe jo ke sadahatane ja prayoga karyo hoya ane te sAdhya siddha karavAmAM samartha paNa hoya; chatAM pakSano prayoga karela na hoya, to prativAdI hetanA sthaLa viSe ajJAna hovAthI evI zaMkA kare ke A hetu te vipakSagAmI che. A pramANe samya hetu paNa prativAdInI daSTimAM asamyam rUpe jaNAvo saMbhava che. hetu preganI lI- hetostathopapattyA ca syAt prayogo'nyathApi vA / dvividho'nyatareNApi sAdhyasiddhirbhavediti // 17 // tapatti vaDe ane anyAyapatti vaDe ema be prakAre hetune prayoga thAya che. paNa bemAMthI keI eka prakAranA prayoga vaDe paNa sAdhyanI pratIti thAya che. pra. vArthanumAna ane parArthanumAnamAM hetunA svarUpa para kAMI phera che ? u. nahi. bannemAM hetanuM svarUpa eka ja che. ane te e ke sAdhyanA abhAvamAM niyamathI na rahevuM te. pra. tyAre hetu prayoganI zailI zuM banne anumAne mATe che? u. nahi. svArthanumAna te jJAnarUpa hoI temAM zabdaprayogane avakAza ja nathI; paNa parArthanumAnamAM zrotAne sAdhyanI pratIti karAvavA vaktAne vAkyo uccAravAM paDe che tethI vAkyaracanAvALA parArthAnamAnamAM ja hetuprayoganI zailIne vicAra karI zakAya. pra. prayoganI zailInA be prakAra tathA5patti ane anyapatti eTale zuM ? u. tathA eTale sAdhyanuM astitva hoya to ja upapatti eTale hetunuM ghaTavApaNuM ane anyathA eTale sAdhya na hoya tyAre anupapatti eTale hetunuM na ghaTavApaNuM. pra. zuM A be prayogamAM kAMI arthabheda paNa che? u. nahi. hetunA avinAbhAva rUpa eka ja svarUpane pragaTa karanArA A be zabdo ja phakta judA judA che. pahelA prayogamAM e svarUpa vidhirUpe ane bIjAmAM niSedharUpe kahevAya che. jema " vicAravAnane saMpatti vare che ' e kathana ane "vicArahInane vipatti vare che ? e kathanamAM eka ja bhAvanI vidhiniSedha35 be bAjInI sucaka mAtra zabdaracanA bhinna che. jema " parvata agnivALo hovo joIekAraNa ke agni hoya te ja dhUmanuM astitva baMdha bese ' e kathana, ane "parvata agnivALo hovo joIe; kAraNa ke. Aho! Shrutgyanam Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ if { ] nyAyAvatAra sUtra [ 117 agni na hoya te dhUmanuM astitva na ja baMdha bese ' e kathanamAM arthabheda nathI. eka ja vastune vidhiniSedharUpe kahenArA prayAgA mAtra jUdA che. pra. zuM sarvatra banne prakAranA hetuprayAga Avazyaka che ? . . nahi. emAMthI kAi eka prakAranA hetuprayAga vaDe zrotAne sAdhyanI pratIti thai jAya che. hetuprayAganuM kArya mAtra sAdhyanI pratIti karAvavAnuM che. e kArya jo kAi eka ja jAtanA hetuprayeAgathI sidda thatuM heAya to te mATe bIjI jAtane hetuprayAga vRthA heAvAthI na karavA. sAdha ane vaidhamma dRSTAntanuM svarUpa-- sAdhyasAdhanayorvyAptiryatra nizrayatetarAm / sAdharmyeNa sa dRSTAntaH sambandhasmaraNAnmataH // 18 // jyAM sAdhya ane sAdhananI vyApti spaSTapaNe niti thAya te sAdhu dRSTAMta. tenA prayAga jo prativAdIne sabadhanuM smaraNa karAvavuM heAya te ja iSTa che. sAdhye nivartamAne tu sAdhanasyApyasambhavaH / khyApyate yatra dRSTAnte vaidhamrmyeNeti sa smRtaH // 19 // ( arthAt nahAya) tyAre hetunA paNa asabhava ja che, evuM je dRSTAntamAM draSTAnta manAya che. pra. prativAdIne saMbaMdhanuM smaraNa karAvavuM hoya te ja dRSTAntanA prayAga ISTa che. e kathananeA vadhAre kulita artha ze ? sAdhya nivRta thAya atAvAya te vaidha u. dRSTAnta e dareka prativAdI mATe Avazyaka nathI. kAraNa ke tenA prayAganuM prayAjana mAtra vyApti saMbaMdhanuM smaraNa karAvavuM eTaluM ja che. tethI je prativAdIe prathama vyApti saMbaMdhanuM jJAna meLaveluM hAya paNa tenI tene vismRti thai hoya tevA prativAdIne e saMbaMdhanI smRti karAvavA mATe vAdIe dRSTAntanA prayAga karavA. khIje sthaLe nahi. evAM bIjAM sthaLeA e kalpI zakAya. eka te e ke jemAM prativAdIne vyApti saMbaMdhanuM jJAna ja na thayuM hAya ane khIjAM e ke jemAM tene tevA saMbaMdhanuM jJAna thayuM hAya ane tenI smRti paNa heAya. pahelA sthaLamAM saMbaMdhanuM jJAna ja thaeluM na heAvAthI tevuM jJAna ja karAvavuM prApta thAya che, je dRSTAntadvArA nahi paNa pratyakSa Adi pramANe dvArA karAvI zakAya. tethI tevA sthaLa mATe dRSTAnta nakAmuM che. bIjA sthaLamAM saMbaMdhanI smRti ja hAvAthI dRSTAntanuM kazuM kArya na rahevAne lIdhe tene prayAga nakAmA che. dRSTAntanI nirarthakatAnA prasaMga batAvI tenI sAthe katAnuM spaSTIkaraNa antarvyAptyaiva sAdhyasya siddherbahirudAhRtiH / vyarthA 'syAt tadasadbhAve'pyevaM nyAyavido viduH // 20 // antausi vaDe ja sAdhyanI siddhi thatI hAvAthI bahAra udAharaNa ApavuM te nakAmuM che. e rIte antausina heAya tyAM paNa bahAra udAharaNa ApavuM vyartha che ema naiyAyikA mAne che. pra. antarvyApti vaDe sAdhyanI siddhi thAya eTale zuM ? Aho ! Shrutgyanam Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 u. vyApti saMbaMdhanuM jJAna meLavela prativAdIne jyAre te saMbaMdhanuM smaraNa thAya tyAre "hetu sarvatra sAdhyayukta ja hoya che" evuM bhAna thAya che. e bhAnamAM prastuta pakSanI aMdara vartamAna hetu paNa sAdhyathI yukta ja che e bhAna AvI jAya che ane e ja bhAna te antarthAptinuM jJAna kahevAya che. A jJAna thatAM ja pakSamAM sAdhyano nizcaya paNa thaI jAya che. te ja antarthApti vaDe sAdhyanI siddhi. - pra. AvI siddhi thAya tyAM bahAranuM udAharaNa nakAmuM kema manAya che ? u. bahAranuM udAharaNa eTale pakSathI bhinna sthaLamAM hetu ane sAdhyanI vyAptinuM darzana karAvavuM te. AvA darzana mATe ja dRSTAntane prayoga karAya che. paNa dRSTAnta vinA ja bIjI kaI rIte prativAdIne vyApti saMbaMdhanuM smaraNa thaI javAthI je pakSanI aMdara ja vyAptibaLane lIdhe hetu vaDe sAdhyanI pratIti thaI jAya to pakSanI bahAra dRSTAnta dvArA vyAptisaMbaMdhanuM darzana karAvavAnuM kazuM prayojana rahetuM nathI. pra. arthApti na hoya tyAM paNa daSTAna prayogane vyartha kahevAmAM Ave che te kevI rIte? ' u. jeNe kadi vyAptinuM jJAna meLavyuM ja na hoya tene vyAptinuM smaraNa ke antarthAptinuM bhAna saMbhave ja nahi. AvA prativAdIne te pramANadvArA vyAptine nizcaya karAvavo paDe che. te mATe pakSa bahAra mAtra udAharaNa ApI hatu ane sAdhyanuM mAtra sAhacarya batAvavAthI kAma saratuM nathI. kAraNa ke evuM sAhacarya vyApti vinA paNa saMbhave. tethI tevAone to pramANa vaDe ja niyatasAhacaryarUpa vyAptinuM jJAna karAvavuM paDe che. je dRSTAntathI na thaI zake. * ' che. tyAre dRSTAntaprayoga sArthaka kone mATe ? - u. Ane khulAso pAchalA konA bhAvArthamAM AvI jAya che. pakSAbhAsanuM varNana - pratipAdyasya yaH siddhaH pakSAbhAso'kSaliGgataH / loka-svavacanAbhyAM ca bAdhito'nekadhA mataH // 21 // prativAdIne je siddha hoya, je pratyakSa ane anumAnathI tathA leka ane svavacanathI bAdhita hoya te pakSAbhAsa. e aneka prakAre manAya che. pra. paMkSAbhAsa eTale zuM? u. pakSanA sthAnamAM yojAvAne lIdhe pakSanA jevo dekhAvA chatAM je pakSanuM kAma na kare te pakSAbhAsa. pra. tenA je aneka prakAro upara kahyA tenA dAkhalA Ape. u. jene ghaTanuM paugalikapaNuM siddha-nizcita hoya tenI sAme te siddha karavA pakSa mUkavo ke ghaTa paugalika che' e prathama pakSAbhAsa che, kAraNa ke pakSa mUkIne siddhi te asiddha vastunI karAya che; nahi ke siddha vastunI. je siddha che tenI siddhi zuM? tethI siddhane sAdhavA mUkela pakSa e pakSAbhAsa che. pratyakSabAdhita e bIjo pakSAbhAsa. jema ke "agni anuSNa-zIta che' evo pakSa mUkavo te. kAraNa ke agninuM anuSyapaNuM e uSNapaNAnA pratyakSajJAnathI bAdhita che. trIjo pakSAbhAsa liMga-anumAna bAdhita jemake "punarjanma nathI" e pakSa mUke . kAraNa ke e kathana punarjanmanA astitvasAdhaka anumAnathI bAdhita che. cotho pakSAbhAsa lekabadhita. jema ke "mAtA gamya-bhogya che." ema kahevuM che. kAraNa ke nAnA gamyapaNAno pakSa lokavyavahArathI bAdhita che. ane pAMcamo pakSAbhAsa svavacanabAdhita. jema ke erma kahevuM je "mArI mAtA vaMdhyA che." A pakSa vaktAnA pitAnA vacanathI ja bAdhita che. kAraNa je tenI mAtA vaMdhyA hota to te pote janme ja kayAMthI? ane je te janme che to tenI mAtA vadhyA nathI. eTale mArI mAtA vaMdhyA che e kathana bAdhita che, * - Aho! Shrutgyanam Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMva ! nyAyAvatAraM sUtra [ hetvAbhAsanuM svarUpa anyathA'nupapannatvaM hetorlakSaNamIritam / tadapratItisandehe viparyAsaistadAbhatA // 22 // anyathAanupapannapaNe evuM hetunuM lakSaNa kahevAmAM AvyuM che. tenI apratIti, saMdeha ane viparyAsane lIdhe hetvAbhAsapaNuM manAya che. pra. anyathAanupapapaNuM eTale zuM? u. sAdhya na hoya tyAM na ja rahevuM te. che. ene hetunA lakSaNa tarIke kayAM kahevAmAM AvyuM che ? u. svArthanumAnanI vyAkhyAprasaMge-pAMcamA lokamAM. pra. hetu hetvAbhAsa kaI rIte bane che? u. anyathAnupapattirUpa lakSaNanI kAM te pratIti na hoya, kAM te saMdeha haya, ane kAM te viparyA hoya tyAre, hetvAbhAsanA bhedo ane tenA nAmanuM kathana- ___ asiddhastvapratIto yo yo'nyathaivopapadyate / . viruddho yo'nyathApyatra yukto'naikAntikaH sa tu // 23 // je apratIta hoya te asiddha, je anyathA ja arthAt vipakSamAM ja ghaTe te virUddha, je vipakSamAM paNa (paNa zabdathI pakSamAMye) ghaTe te te anaikAntika. pra. asiddha, viruddha, anaitika e traNenuM vizeSa spaSTIkaraNa zuM? u. je hetunuM svarUpa nizcita na hoya te pahelo asaddha hetvAbhAsa, je mAtra vipakSamAM ja rahe te bIje viruddha hetvAbhAsa, ane je pakSa tathA sapakSa bannemAM zaMkita hoya agara rahe te anekAMtika nAmano trIjo hevAbhAsa. be kemAM anukrame sAdhacce ane vaidhanya daSTAntAbhAse- sAdhayeNAtradRSTAntadoSA nyAyavidIritAH / - apalakSaNahettUtthAH sAdhyAdivikalAdayaH // 24 // ahiM nyAyavidee sAdharyadaSTAMta deze varNavelA che je lakSaNahIna hetu-hetvAbhAsathI utpanna thAya che ane sAdhya vagerethI vikaLa Adi rUpa che. vaidhayeNAtra dRSTAntadoSA nyAyavidAritAH / sAdhyasAdhanayugmAnAmanivRttezca saMzayAt // 25 // ahiM nyAyavidoe vadharmedAnta varNavelA che je sAdhu, sAdhana ane e ubhayanI anivRtti ane saMzayathI bane che. pra. sAdhyAdithI vikalAdi rUpa eTale zuM? u. je daSTAnta sAdhya rahita hoya te mAdhyavikala, je sAdhana rahita hoya te sAdhanavikala, ane je e bannethI rahita hoya te ubhayavikala. tema ja jemAM sAmya saMdigdha hoya te saMdigdhasAdharma, jemAM sAdhana saMdigdha hoya te. saMdhisAdhanadharma, ane jemAM baMne saMdigdha hoya te saMdaryadharma. A rIte cha daSTAMta-deSa arthAta dUSita dRSTA -dAntAbhAse che. Aho! Shrutgyanam Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.40 ] jaina sAhitya saMzodhaka pra. zuM e badhA hetvAbhAsathI ja utpanna thAya che ? u. nahi. samyag hetu hAya tyAM paNa dRSTAntAbhAsA hAi zake. pra. A badhAne udAharaNadvArA samajAvA. | saMta z ' . u. * anumAna, pramANu heAvAthI, pratyakSanI peThe bhrAnta che' e vAkyamAM sAvikala dRSTAntAbhAsa che. kAraNa ke emAM pratyakSa pramANa daSTAMtarUpe mUkela che. je bhrAntavarUpa sAdhyathI rahita che. ' jAgRta dazAnuM jJAna, pramANa heAvAthI, svapnajJAnanI peThe bhrAnta che' e vAkyamAM svapnajJAnarUpa dRSTAnta pramAtvarUpa sAdhanathI raheta heAvAne lIdhe sAdhanavakala dRSTAntAbhAsa ane che. pratyakSa Adi pramANeA vaDe na dekhAtA heAvAthI, ghaTanI jema, sarvajJa nathI ' e vAkyamAM dhaTarUpa dRSTAnta nAstitva sAdhyuM, ane pramANeA vaDe na dekhAvArUpa sAdhana bannethI rahita heAvAne lIdhe ubhayavikala dRSTAntAbhAsa che. * A mANasa, raste cAlatA puruSanI peThe, maraNazIla heAvAthI, vItarAga che' e vAkyamAM raste cAlatA puruSa e dRSTAnta saMdigdhasAdharma che. kAraNa ke temAM vItarAgatvarUpa sAdhyanA nizcaya nathI. raste cAlatA puruSa vItarAga paNa hAI zake; tema ja sarAga paNa hoi zake. 'A puruSa, vyApuruSanI peThe, rAgayukata heAvAthI, maraNazIla che' e vAyamAM racyApuruSa saMdigdhasAdhanadharma dRSTAntAbhAsa che. kAraNa ke temAM rAgarUpa sAdhana hAye kharUM ane na paNa hoya. * A purUSa, rathyApuruSanI peThe, rAgayukta heAvAthI asarvajJa che.' e vAkyamAM racyApuruSa saMdigdhAlayadharma daSTAntAbhAsa che. kAraNa ke temAM asarvajJarUpa sAdhya ane rAgarUpa sAdhana bannenA saMdeha che. dUSaNa ane dUSaNAbhAsanuM svarUpa-- vA sAdhane proktadoSANAmudbhAvanam / dUSaNaM niravadye tu dUSaNAbhAsanAmakam // 26 // vAdIkathita sAdhana vAkyamAM pUrvIkata doSAnuM je ubhAvana karavu' te dUSaNa ane nirdoSa sAdhana-vAkyamAM je udbhAvana karavuM te dUSaNAbhAsa. pra. sAdhanavAkya eTale zuM? u. vAdI je vAkyA vaDe prativAdI sAme peAtAnuM parArthAnumAna abhiSTa sAdhya siddha karavA icchatA hAya te sAdhanavAya. pra. zuM sAdhanavAkya sarvatra samAna ja hoya che ? 9. nahi. prativAdInA adhikAra bhedane lIdhe sAdhanavAkya kyAMyeka mAtra heturUpa hoya che. kyAMyeka pakSahetu ubhayarUpa hAya che, kyAMyeka pakSahetu dRSTAnta rUpa heAya che, kyAMyeka vaLI temAM upanaya maLe che, ane kyAMyeka nigamana paNa joDAya che. avayava eka hAya, e hoya, ke vadhAremAM vadhAre pAMca hAya; paNa jyAre te vAkya sadoSa heAya tyAre prativAdI temAM rahelA pUrveta pakSAbhAsa, hetvAbhAsa ke dRSTAntAbhAsAdi deSenuM AviSkaraNa sabhya samakSa kare che. e dASAviSkaraNa e ja dUSaNa, pra. prativAdIe vAdIne AvuM dUSaNa za! mATe ApavuM ? u. satyajJAna khAtara ane vijya lAbha khAtara. vAdI khATI rIte sAdhana vAkya ceAjI peAtAnuM sAdhya siddha karatA hoya tyAM prativAdI te vAkayanA dekhA batAvI, vAdI ane sabhyAne deSAnuM satyajJAna karAve che ane sAthe sAthe vAdIne kheATI rIte vijaya meLavatAM aTakAvI pete sabhyA samakSa peAtAnI pratibhA vaDe vijya prApta kare che, Aho! Shrutgyanam Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anna ? ] nyAyAvatAra sUtra pra. dUdhAbhAsa eTale zuM ? u. kharI rIte dUSaNa na heAya paNa dUSaNanA sthAnamAM yeAjAelA heAya te dUSaNAbhAsa. pra. zuM dUSaNa ane dUSaNAbhAsa eka ja sthaLe hAya ? u. nahi. dUSaNa e sadeoSa sAdhana vAkyamAM saMbhave che. jyAre dUSaNAbhAsa nirdoSa sAdhana vAkayamAM saMbhave che. pAramArthika pratyakSa-- [ o sakalAvaraNamuktAtma kevalaM yat prakAzate / pratyakSaM sakalArthAtmasatatapratibhAsanam // 27 // saMpUrNa padArthonA svarUpane satata prakAzita karanAra je jJAna sapUrNa AvaraNathI mukata svarUpavALu' hAi kevaLa prakAzamAna thAya che te pratyakSa pramANu, pra. kevaLa prakAzamAna thavuM eTale zuM ? u. iMdriya ke bIjA kAIpaNa khAdyasAdhananI apekSA sivAya ja mAtra AtmAnI yeAgyatAne khaLe jJAnanuM je saMpUrNapaNe prakaTavuM te ja kevaLa prakAzamAna thavuM. pra. AvI saMpUrNa prakAzavAnI cAgyatA kyAre Ave ? u. jJAnAvaraNu-ajJAnathI sarvathA chUTA thavAya tyAre. pra. AvA pratyakSa ane iMdriyajanya pratyakSamAM ze phera ? u. ghaNA ja phera. iMdriyajanya pratyakSa mAtra vardhamAnakAlanI vastune ane te paNa saMnihita, sthUla tema ja parimita vastune ja prakAzita kare che. vaLI te paNa bahu adhurI rIte. AthI kharI rIte IMdriyajanya jJAna e pareAkSa ja che. ene pratyakSa kahevAmAM Ave e lAkavyavahArane lIdhe. tethI ja iMdriyajanya pratyakSane sAMvyavahArika pratyakSa kahevAmAM AvyuM che. jyAre jJAnAvaraNanA sarvathA nAzathI utpanna thanArUM jJAna e traikAlika samagra padArthone sAthe satata prakAzita kare che. tethI e ja jJAna mukhya pratyakSa che. ene pAramArthika pratyakSa kahevAmAM AvyuM che. AvuM pratyakSa jene prakaTayuM heAya te ja sarvajJa. pramANunu phaLa pramANasya phalaM sAkSAdajJAna vinivarttanam / kevalasya sukhopekSe zeSasyAdAnahAnadhIH // 28 // pramANanu` sAkSAt phaLa ajJAnane dUra karavu' e chaeN. kevaLajJAnanAM sukha ane upekSA e e kaLA che ane bAkInA jJAnanuM upAdAna tathA hAnanI buddhi e phaLa che. 5. ajJAnanA nivAraNane pramANanuM phaLa kahyuM che te kayA pramANanuM ? u. pratyakSa, parAkSa, vyavahArika ke pAramAthika badhA pramANe nuM. pra. ajJAnanA nirAkaraNane sAkSAta-avyahita phaLa kahyuM tyAre zuM pramANonuM asAkSAtu-vyavahita paNa phaLa heAya che ? 7. hA. pra. badhA pramANeAnuM vyavahita phaLa, avyahita phaLanI peThe eka ja hAya che ke jUhuM huM ? u. jUduM jUduM. pra. kevI rIte ? Aho ! Shrutgyanam Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? 42 ] jaina sAhitya saMzodhaka | var 9. kevaLajJAna-pAramArthika pratyakSanAM sukha ane upekSA evAM be vyahita phaLA che. kAraNa ke e jJAna prakaTatyA bAda turata te! ajJAna dUra thAya che. ane tyArabAda parama AhlAdarUpa sahaja sukha udbhave che, tema ja rAgadveSa na hovAthI mAdhyasthyarUpa upekSA paNa Ave che. kevaLajJAna sivAyanAM khIjA jJAne utpanna thatAM veMta ja pAtapeAtAnA viSayanuM ajJAna / dUra kare che paNa te jJAneAnI sAthe rAgadveSane saMbaMdha hAvAthI peAtAnA viSaya pUratuM ajJAna dUra thayA bAda kAM te rAgane lIdhe te viSayane meLavavAnI ane kAM te dveSane lIdhe viSayane yAgavAnI buddhi janme che. A kAraNathI kevaLajJAna sivAyanA nAnAnAM vyahita phaLarUpe upAdAna buddhi ke hAnabuddhine kahevAmAM AvI che. pramANa ane nayanA viSayane viveka-- anekAntAtmakaM vastu gocaraH sarvasaMvidAm / ekadezaviziSTA'rtho nayasya viSayo mataH / / 29 // aneka dharmAMtmaka vastu e sarvAMsavedanane-pramANane viSaya manAya che ane eka deza-azasahita vastu e nayanA viSaya manAya che. 5. pramANutA viSaya thanArI vastuo karatAM nayanA viSaya thanArI vastu zuM taddana jUdI haiya che, ke jethI pramANa ane nayanA viSayane taddana jUde jUdA batAvI zakAya ? u. nA. ekabIjAthI jUdA evA vastuenA kAI e vibhAga nathI ke jemAMthI eka vibhAga pramANanA viSaya ane ane khIjo vibhAga nayana viSaya ane. pra. jo pramANa ane nayanA viSaya thanAra vastu eka ja hoya te pachI bannene viSayabheda kevI rIte ? u. vastu bhale eka ja hAya paNa jyAre te vastu amuka vizeSatAdvArA arthAt amuka vizeSadharmAnI pradhAnatA chatAM akhaMDitapaNe bhAse che tyAre te anekadharmAtmAviSaya kahevAya che. paraMtu j yAre te ja vastumAMthI kAI eka aMza chUTA paDI pradhAnapaNe bhAse che tyAre te eka-aMza-viziSTa-viSaya kahevAya che. A vAta dAkhalAthI spaSTa karIe. AMkha sAme kAI eka dheDe Ave tyAre amuka AkAra, amuka kada ane amuka raMga e tenI vizeSatAe pradhAnapaNe bhAse che; paNa te vakhate e vizeSatAonI pradhAnatA chatAM abhinnarUpe avizeSatA sahita samagra gheADe ja cAkSuSajJAnanA viSaya bane che. te vakhate kAMi tenI amuka vizeSatAo! bIjI vizeSatAo karatAM chUTI paDI bhAsatI nathI ke gheADArUpa akhaMDa padArthamAMthI AkAra Adi tenI vizeSatAe paNa taddana bhinnapaNe bhAsatI nathI. mAtra amuka vizeSatAo dvArA te AkhA ghoDA ja akhaMDitapaNe AMkhane viSaya ane che. e ja pramANanA viSaya thavAnI rIta che. pramANanA viSaya thaela e dheDAnuM jJAna jyAre bIjAne zabdadrArA karAvavuM hoya tyAre te gheADAnI amuka vizeSatAo khIjI vizeSatA karatAM ahidrArA chUTI pADI vaktA kahe che ke-A dhADA lAla che, uMcA che ke amuka AkArane! che. te vakhate vaktAnA bauddhika vyApAramAM ke zrotAnI jJAnakriyAmAM dhADA bhAsamAna chatAM te mAtra gauNa heAya che, ane tenI vizeSatAe je khIjI vizeSatA karatAM judI pADI kahevAmAM Ave che, te ja mukhya hAya che. tethI ja e vakhate jJAnanA viSaya khanate, vADA amuka aMzaviziSTa viSaya bane che e ja nayanA viSaya thavAnI rIta che. A vaktavyane bIjA zabdomAM-TUMkamAM e rIte paNa kahI zakAya ke-bhAnamAM amuka vizeSatAonI pradhAnatA chatAM jyAre uddezya ane vidheyanA vibhAga sivAya ja vastu bhAsamAna thAya tyAre te pramANane Aho! Shrutgyanam Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] nyAyAvatAra sUtra [ 243 viSaya ane jyAre vastu uddezya-vidheyanA vibhAgapUrvaka bhAsamAna thAya tyAre te nayane viSaya. A rIte vastu eka ja chatAM tenA bhAnanI rIta jUdI jUdI hovAthI pramANa ane nayamAM tenA viSayabheda spaSTa che. pra. pramANunI peThe naya paNa jo jJAna ja hoya aa emAM taphAvata ze ? u. kriyAnI madadathI ke madada sivAya ja utpanna thaeluM jJAna jyAre kai vastune yathArthapaNe prakAzita kare che tyAre te pramANu kahevAya che ane pramANudvArA prakAzita thaelI vastune zabdadrArA bIjAne jaNAvavA mATe te vastunA viSayamAM je mAnasika vicArakriyA thAya che te naya. arthAt zabdamAM utArAtI ke utAravA lAyaka je jJAnakriyA te naya ane ene purAgAmI cetanA-vyApAra te pramANa. A uparAMta naya ane pramANanuM aMtara eka e che ke nayajJAna te pramANajJAnanA aMzarUpe che ane pramANajJAna te nayajJAnanA aizI ke samUharUpe che. kAraNa ke pramANu vyApAramAMthI ja nayavyApAranI dhArAe prakaTe che. pra. pramANu ane nayazabdanI vyutpatti batAvI tene arthabheda ja karo. u. pra+mAna=( je jJAna vaDe pra-abrAMtapaNe vastunuM jJAna-prakAzana ( nirNaya ) thAya te ) pramANa. nI+=( nI-pramAdrArA jANelI vastune khIjAtI arthAt zrotAnI buddhimAM paheoMcADavAnI kriyA. a-karanAra vaktAne mAnasika vyApAra te ) naya. pra. jaina nyAyagranthAnI jema jainetara nyAya grantheAmAM naya viSe mImAMsA che ke nahiM ? u. nathI. jo ke jaina ane jainetara bannenA tarkagrantheAmAM pramANunI mImAMsA che chatAM nayane pramANathI chUTA pADI tenA upara spaSTa ane vistRta mImAMsA te mAtra jainee ja karelI che. naya ane syAdvAda vaccene sabaMdha tathA bannenuM aMtaranyaanaameknisstthaanaaN pravRtteH zrutavartmani / sampUrNArthavinivAyi syAdvAdazrutamucyate // 30 // ekaniSTha- eka eka dharmane grahaNa karavAmAM lIna evA nayeAnI pravRtti zrutimArgamAM hAvAthI saMpUrNa vastune nizcita karanAra arthAt vastune samagrapaNe pratipAdana karanAra te te syAdvAdazruta kahevAya. pra zruta eTale zuM? u. AgamajJAna te zruta. pra. zuM badhuM zruta eka ja jAtanuM che ke temAM jANavA jeve! khAsa bheda che ? u. bheda che. pra. te kayA? ane u. zrutanA mukhya be bhAga pADI zakAya eka te aMzagrAhI-vastune eka aMzathI sparza karanAra; je samagragrAhI-vastune samagrapaNe grahaNa karanAra. aMzagrAhIte nayazruta ane samagragrAhI te syAdvAdazruta. A kathanane vadhAre spaSTa karIe. kAi eka tattvanuM pratipAdana karanAra eka AkhuM zAstra, AkhuM prakaraNa ke AkhA vicAra te te tattva pUratuM syAdvAdazruta; ane temAMnA te tattvane lagatA judA judA aMze! uparanA khaMDa vicAre te pratyeka nayazruta. A vicAre eka eka chUTA chUTA laie tyAre nayazruta ane te badhAnuM prastuta tattvaparatve ekIkaraNa te syAdvAdazruta. kAi eka tattvaparatve naya ane syAdvAdazrutanA je A bheda te ja saMpUrNa jagat paratve ghaTAvI zakAya. pra. dAkhaleA ApI samajAve. u. samagra cikitsAzAstra e AreAgya tattvanuM syAdvAdazruta che; paNa AreAgya tattvane lagatA, AdAna, nidAna, cikitsA Adi jUdA jUdA aMze upara vicAra karanAra e zAstranA te te aMze, e Aho ! Shrutgyanam Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] jaina sAhitya saMzodhaka [vaMDa rU. cikitsAzAstrarUpa syAdavAdamRtanA aMza hovAthI te tasvapara (yakRta che. A rIte nayakRta te aMzene saravALe che. pra. naya ane svAvAdane jainavRtamAM ghaTAvavAM hoya te kevI rIte? u. jenazrutamAMnA koI ekAda sUtrane lyo ke je eka ja abhiprAyanuM sUcaka hoya te nabuta ane evAM aneka abhiprAyonAM sUcaka aneka sUtro (pachI bhale te paraspara virodhI bhAsatA hoya) te syAdvAdazruta. dAkhalA tarIke-"pavze jenagu vija ' e sUtra . eno abhiprAya e che ke nArakI jIva utpanna thatAM veMta ja nAza pAme che. A abhiprAya kSaNabhaMgasucaka che. eTale nArakIjIvane utpAda ane vyaya sUcave che. tevI ja rIte nArIjIvanI sthiratAnuM varNana karanAra bIja sUtro . pra0-" NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannatA ? 30- noma ! gaomAM traNa vAsasarasAruM 3Ne te sAgarovayAruM kire pannatA" (mAvata kR0 12, 40 1 30 2). e badhAM ja sUtro judAM judAM nArakI para naya vAkya che ane eka sAthe maLe tyAre svAvAdabuta bane che. pra. tyAre ema thayuM ke eka vAkya e naya ane vAkyasamUha te syAdavAda ane jo ema hoya te prazna thAya che ke zuM eka ja vAkya syAdavAdAtmaka anekAMtadyotaka na hoI zake ? u. heI zake. pra. kevI rIte ? kAraNa ke eka vAkya e ke eka vastu paratve eka abhiprAyanuM sUcaka hovAthI tenA keI eka aMzane sparza karI zake; bIja aMzone sparza na karI zake, to pachI te eka vAkya samagragrAhI na thaI zakavAthI syAdavAdazrata kevI rIte kahI zakAya ? u. alabatta dekhItI rIte eka vAkya vastunA amuka eka aMzanuM pratipAdana kare che paNa jyAre vaktA te vAkyavaDe eka azanuM pratipAdana karavA chatAM pratipAdana karAtA te aMza sivAyanA bIjA aMzene paNa eka ja sAthe pratipAdita karavA Icche tyAre te itaraaMzone pratipAdananA sUcaka smAta zabdane vAkayamAM prayoga kare che athavA te syAta zabdo uccAra karyA sivAya paNa vaktA te zabdanA bhAvane manamAM rAkhI vAyane uccAre che tyAre te vAkya sAkSAta aMzamAtragrAhI dekhAvA chatAM paNa sthAta zabda sAthe athavA syAta zabda sivAya ja itara samagra aMzenA pratipAdananA bhAvathI uccArAeluM hovAne lIdhe syAdvAdabruta kahevAya che. pra. vaktA syAta zabdano prayoga na kare tema ja teno bhAva paNa manamAM na rAkhe che te ja vAkya kaI kaTimAM Ave? u. nayazrutanI kaTimAM. pra. jyAre vaktA pitAne iSTa evA eka aMzanuM nirAkaraNa ja karate heya tyAre te vAkya kayA zrutanI kaTimAM Ave ? u. dunaya athavA mithyAzrutanI kaTimAM. 5. kAraNa zuM? Aho! Shrutgyanam Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMs ] nyAyAvatAra sUtra [ 241 u. vastunA pramANa siddha aneka aMzomAMthI eka ja aMzane sAco TharAvavA te vaktA AvezamAM AvI jaI bIjA sAcA aMzone apalApa kare che tethI te vAkya eka aMza pUratuM sAcuM hovA chatAM Itara aMgenA saMbaMdhanA viccheda pUratuM khoTuM hovAthI duniyazruta kahevAya che. pra. AvA aneka durnaya vA maLe te syAdavAdabuta bane kharuM ? u. nA. kAraNa ke AvAM vAkyo paraspara ekabIjAno virodha karatA hovAthI vyAghAta-athaDAmaNI pAme che. te potapotAnI kakSAmAM rahI vastunA aMzamAtranuM pratipAdana karavAne badale bIjAtI kakSAmAM dAkhala thaI tenuM mithyApaNuM batAvavAnI medya kriyA kare che, tethI te miththAbuta che. ane tethI jema paraspara athaDAtA virodhI aneka mANaso eka samUhabaddha thaI kaI eka kArya sAdhI nathI zakatA; ulaTuM te eka bIjAnA kAryanA bAdhaka bane che. tema aneka dIya vAkayo eka sAthe maLI koI : vastune saMpUrNa jaNAvavAnI vAta te bAjue rahI te eka bIjAnA AMzika arthanA satya pratipAdanane paNa satyapaNe prakaTa thatAM aTakAve che. pra. keI eka ja vastunuM varNana karavAne prasaMge dunaya, naya ane svAdvAda e traNe zruta ghaTAvavAM hoya te ghaTI zake kharAM? ane ghaTI zake te zI rIte ? u. koie jagatanA nityapaNA ke anityapaNA viSe prazna karyo ke-jagata nitya che, anitya che, ubhayarUpa che, ke e thI vilakSaNa eTale anubhayarUpa che? Ano uttara ApanAra vaktAne je pramANuthI e nizcaya thayo hoya ke jagata nitya-anitya-ubhayarUpa che; ane te pachI te uttaramAM jaNAve ke jagata nityarUpeve che ane anityapeye che, to e uttaramAM eka ja vastupara paraspara virodhI evA be aMzonA pratipAdaka be vAkayo hovA chatAM te banne maLI syAdvAdabuta che. kAraNa ke e pratyeka vAkya eka ja vastunA vAstavika aMzane potapotAnI daSTie pratipAdita kare che arthAta pitAnI maryAdAmAM rahI maryAdita satya prakaTa kare che. chatAM pratipakSInI maryAdAno te tiraskAra ke svIkAra karatAM nathI. ukta banne vAkayamAMthI koI ekAda ja vAkya laIe to te yakRta hoI zake; paNa e tyAre ja ke jo vaktAe e vAkayane prastuta vastunA ISTaaMzanuM pratipAdana karavA mATe yojeluM hovA chatAM virodhI bIjA aMza paratve te mAtra taTastha ke udAsIna hoya. AthI ulaTuM e be vAkyomAMthI kaI eka vAkya durnayazruta hoI zake paNa te tyAre ke je vaktA e vAkya vaDe iSTa aMzanuM pratipAdana karavA sAthe ja bIjA prAmANika aMzane niSedha kare. jema ke jagata nitya ja che arthAta anitya nathI. pra. je vicAre anaMta hovAthI vicArAtmaka no paNa anaMta hoya to ene samajavA e kaThaNa nathI zuM? u. che ja. chatAM samajI zakAya. pra. kevI rIte ? u. TUMkamAM samajAvavA e badhA vicArone be bhAgamAM vaheMcI zakAya. keTalAka vicAro vastunA sAmAnya aMzane sparza karanAra hoya che. kAraNa ke vastunuM vicAramAM AvatuM koIpaNa svarUpa laIe to kAM te te sAmAnya haze ane kAM te te vizeSa haze. A kAraNathI game teTalA vicAronA TUMkamAM sAmAnyagrAhI ane vizeSagrAhI e be bhAga paDI zake. ene zAstramAM anukrame dravyArthika ane paryAyArthika evAM nAma ApavAmAM AvyAM che. - pra. A sivAya bIjuM paNa huM vargIkaraNa thaI zake ? Aho! Shrutgyanam Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 u. hA. jema ke arthanaya ane zabdanaya vicAre game te ane game teTalA heya paNa kAM to te mukhyapaNe arthane spazI cAlatA haze, ane kAMto mukhyapaNe zabdane sparzI pravRta thatA haze. arthasparzI te badhA arthanaya ane zabdasparza te badhA zabdanaya. A sivAya kriyAnaya, rAnana, vyavahAranaya, paramArthanaya evAM aneka yogya vargIkaraNa thaI zake. pra. Ane jarA vistAra karavo hoya te zakya che? u. hA. madhyamapaddhatie sAta vibhAga karavAmAM Ave che, jemAM prathamanA traNa dravyArthika ane pAchaLanA cAra paryAyArthika che. prathamanA cAra arthanaya ane pAchaLanA traya zabdanAya che. mAtra ahiM e sAtanAM nAma ApIzuM. vigatamAM nahiM utarIe. vadhAre vigata anyatra carcIzuM. 1 naigama, 2 saMgraha, 3 vyavahAra, 4 RjusUtra, 5 zabda, 6 samabhirudra, ane 7 evaMbhUta. jIvanuM svarUpa- pramAtA svAnyanirbhAsI karttA bhoktA nivRttimAn / vasaMvevasaMtio nIvaH zilyAnama: | 2 | pramAtA, svapara prakAzaka, kartA, bhaktA, vivartavAna ane pRthvI AdinA svarUpathI bhinna e jIva svasaMvedanajJAna vaDe siddha che. pra. ahiM jIvane pramAtA Adi aneka vizeSaNe ApelAM che tenuM zuM prayojana? u. pramAtA e vizeSaNa dvArA ema sUcave che ke jIva e bauddha sammata mAtra jJAnakSaNa paraMparA rUpa' nathI paNa eka dhruva tatva che. kartA ane bhoktA e be vizeSaNa dvArA ema sUcave che ke jIva e sAMkhyadarzananA mAnavA mujaba akartA ane abhakatA nathI. vivRttimAna e vizeSaNathI naiyAyika Adi sammata evI phUTasthanityatAne niSedha kare che. phityAdi anAtmaka e vizeSaNathI jIvatattva cAvakanI mAnyatA mujaba bhautika nathI paNa pRthvI Adi pAMcabhUtethI taddana bhinna-svataMtra che ema sUcave che. pra. ukta prakAranA jIvatattvanI siddhi kharI rIte kayA prakAranA pramANathI thaI zake ? u. svasaMvedana arthAta svAnubhavathI. svAnubhava sivAya jIvanuM svarUpa siddha karavA samartha bIjuM mukhya pramANe nathI. pra. pramAtA Adi dareka pakSane artha che? u. pramANa vaDe jJAna meLave te pramAtA pitAne ane pitAthI bhinna vastune jANe te svAnyanirmAsIsvapara prakAzakaicchApUrvaka kaI paNa kriyA kare te kartA, karela kriyAnuM phaLa bhogave te bhaktA. sthira rahevA chatAM aneka avasthAone prApta thayAM kare te vivartavAna. upasaMhAra- pramANAdivyavastheyamanAdinidhanAtmikA / sarvasaMvyavahartRNAM prasiddhApi prakIrtitA // 32 // .. anAdi anaMta svarUpa evI A pramANa AdinI vyavasthA dareka vyavahArI mANasane (sAmAnyarUpe) prasiddha-jJAta chatAM paNa vizeSa pradhAnanA arthe ahi) kahevAmAM AvI che. Aho! Shrutgyanam Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMda2] nyAyAvatAra sUtra [ 247 laukika ke lekottara dareka jAtane vyavahAra karanAra je je che te badhA pramANu, prameya, naya AdinI vyavasthA jANe che. kAraNa ke e vyavasthA-maryAdA anAdikALathI cAlI Ave che ane ene aMta paNa nathI. jagatane laukika ke zAstrIya badhe vyavahAra pramANAdi upara ja nirbhara che. tema chatAM kei evA paNa hoya ke jeone pramANadinA svarUpa viSe kAM te bhrama thayo hoya agara koI jAtanuM ajJAna udaya pAmyuM hoya, te te dUra karavA, A prakaraNa dvArA tenI vyavasthA varNavAmAM AvI che. 28 nyAyAvatAramAM prayukta thaelA keTalAka khAsa zabdo. anumAna lo. 5 parArthapramANa anekAMtAtmaka parokSa anekAMtika 23 pratyakSa aAvyaMti 20 pramANa anyathAnupapattatva pramAtA anyathapatti bAdhAvivajita-nirmA asiddha bhoktA AptApajJa meya-tattava kApatha-ekAMtavAda liMgahetu tApapatti viruddha durnayakRta vivRttimAna dUSaNa vaidharme dRSTAMta duSaNAbhAsa sAdhana-anumAna vAkya daSTAMtAbhAsa-sAdhamya daSTAMtoSa sAdharmsa daSTAMta vidharme daSTAMtadoSa 24-25 sAdhyA vinA -sAdhyavyApta daSTAvyAhata syAdvAdazruta naya-aMzagrAhI 29 svaparAbhAsi-svaparaprakAzaka nayazrata 30 svasaMvedana pakSa hevAbhAsanuM svarUpa pakSAbhAsa hevAbhAsanA bhedo 17 26 Aho! Shrutgyanam Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 nava prakAzita grantha paricaya 1. jaina gUrjara kavio-prathamabhAga. [ vikrama teramA zatakathI te sattaramA zataka sudhInA gUjarAtI bhASAnA jaina kavionI temanI kRti sahita vistRta sUci. " jUnI gujarAtI bhASAnA ItihAsa'nI vistRta prastAvanA sameta saMgrAhaka ane saMprayajaka zrIyuta mohanalAla dalIcaMda desAI, bI. e. elaela. bI. vakIla hAIkorTa muMbaI prakAzaka jaina zvetAMbara konpharansa oNphIsa, muMbaI.] A gaurava bharelA graMthanA "saMprayojaka' zrIyuta mohanalAla da. dezAI A viSayamAM, amArA samavyasanI ane samasvabhAvI ciramitra che. jainasAhitya ane jaina itihAsanA parizIlanane temane ghaNo jUno roga che. je vakhate amane kalamaye jhAlatAM nahatI AvaDatI te vakhatanA e jaina ItihAsa ane jaina sAhityanA vicAra ane ananya Azaka banelA che. keI 20-22 varSathI je eka potAnA priya-vicArarUpa suputranI e pratipAlana karatA AvyA che tenA lagnotsava samAna saubhAgya bharelA suprasaMga jevo, A graMthane prakAzamAM mUkavAno temanA mATe suavasara Avelo gaNAya. ane e suavasarane jevA mehanabhAI saphaLa thayA te mATe ame emane vadhAmaNI ApIe chIe. A yuganA jaina vyavasAyI gRhamAM mohanabhAI jUnA jana gUjarAtI sAhityanA abhyAsI tarIke sarvatra che ema je kahIe to temAM jarAye amane atizayatA nathI lAgatI. kyAM to vakIlAtano vaheto dhaMdho ane kyAM A akhaMDa sAhitya sevA ! kharI rIte jyAM A be pravRttione jarAye meLa nathI tyAM mohanabhAI AvuM atyuttama phaLa nIpajAvI zakyA te mATe emanA udyoganI zI varNanA karI zakAya. kevaLa sAhitya pravRtti e ja jemanA jIvananirvAhano khAsa upAya hoya ane e ja jAtanuM jIvana jIvavA mATe jeo sarajAyA hoya tevA pusko paNa, je kArya mehanabhAIe karI batAvyuM che te, karI batAvavA bhAgye ja bhAgyazALI nIvaDe che. mehanabhAI je na jamyA hota to kadAca je na gUrjara kavionI jhAMkhI karavA jagatane 21 mI sadInI vATa jarUra jovI paData. have muddA upara AvIe. A graMthamAM gujarAtI bhASAmAM padya rUpe, je je jaina vidvAne, je kaMI lakhI gayA che tenI vigatavAra yAdi ApavAno mukhya udeza rAkhelo che. A bhAgamAM 280 lekhakAnI 540 kRtienI noMdha AvelI che ane teNe lagabhaga 600 pAnA rokelA che. e ekalI naMdha ja nathI paNa kharI rIte 500 varSanA gALAmAM thaelA 300 jeTalA gUjarAtI bhASAnA utkarSaka ane piSaka evA jana vidvAnonA jIvanakAryanuM sArabhUta tAraNa che. A 600 pAnAnA mULa graMtha upara 300 karatAM vadhAre pAnAnI " prastAvanA (!)' che. enuM nAma prastAvanA che, paNa vAstavikamAM gUjarAtI bhASAnA baMdhAraNa ane itihAsa upara prakAza pADanArA anekAneka prastA-prakaraNo-prabaMdhAnA. saMgrahane A eka moTo graMtha ja banelo che. suMThanA gAMThie gAMdhI jevA banelA sAkSaravargamAMnA moTA bhAgane te A graMthanAM pUrAM pAnAM pheravI javAM jeTaluM vairya paNa hovuM kaThaNa che tyAre mohanabhAI to AvA aneka bhAge lakhI, sudhArI, chapAvI bahAra pADavAnA hajI te meTA mAro karI rahyA che, bhagavatI mRtadevatA emanA e mahanIya anerane saphaLa karavAnI zubhataka Ape. Aho! Shrutgyanam Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1] nava prakAzita grantha paricaya [ ?42 2. abhayakumAra maMtrIzvaranuM jIvanacaritra [ upAdhyAya zrImad tilakacaMdra viracita saMskRta mahAkAvyanuM gujarAtI bhASAMtara. vistRta pariziSTa ane TippaNIyukta bhASAMtara kartA zrIyuta meAtIcaMda AdhavajI; bhAvanagara. bhAga 1-2. pRSTa 320 ane 243] jaina vidvAnAe kathAsAhityane jeTaluM kheDayuM che teTaluM bIjA kAie nahi. dharmaedha ane nItivicAranA hetue saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hiMdI ane gUjarAtI Adi bhASAomAM jaina vidvAnAe saMkaDA nahi paNa hajArAnI saMkhyAmAM kathAo lakhI kADhI che, ane dareka kathAnuM pariNAma kAine kAI prakAranA dharmaedha ke nItikheAdhanA biMduvALuM temaNe mUkyuM che. laukika hAya, paurANika hAya, aitihAsika hAya, kAlpanika hoya ke sAMpradAyika hAya; game te kathA hAyaH jaina vidvAnoe tene peAtAnA DhALamAM DhALI che ane tenA upara peAtAnA kathanamArganI mehara mArI che. AvA ja eka kathAkAvyanuM bhAizrI me tIcaMda edhavajIe ghaNI kALajI ane kuzAlatApUrvaka suMdara gujarAtI bhASAMtara karIne uparyukta nAme bahAra pADayuM che. zramaNa bhagavAna zrImahAvIra ane detA samakAlIna mAdha samrATa zreNika Urphe bibIsAra jainabauddha sAhityamAM suprasidgha che. amaSakar e satraTane! ate kula ane buddhizAlI putra hatA. enI mAtA sunaMdA vaizya kunnatI hatI tevI kulaparaMparAnA niyatra prapaNe e kumAra sAmrAjyanA vArasadAra thai zake tema na hatuM. sAmrAjyanuM Adhipatya meLavavAne haka te veNAe e satrATanA pitAdveSI putra kuNika apara nAma ajAtazatrune ApyA hatA ane te hakka bIjA kAchabI pheravI zakAya tema na hatuM. tethI samrATa zre ke potAnA priya ane vinIta putra abhayane sAmrajyane. maM odhara banAvI rAjAne te hi paNa rAjA nA jeve ja AdhakAra bhegavavAnI vyavasthA karI ApI hatI. abhaya krupAranI hakIkata mAtra jaina graMthomAM ja maLI Ave che. baudde ke brAhmaNapurANe mAM ane kaI khAsa ullekha thaeleksa maLate navI. tevI A kumAranI kathAne aitihAsikata keTaluM ApI zakAya te mahattvane prazna vicAravAnA rahe che. ane tyAM sudhI e praznane nirNaya na thAya tyAM su'DI AvA kAyaMtrene ' jIrAcitra 'kahevAnI ke mAnavAnI bhrAnti kAi ziSTa lekhake na karavI taie. ApaNA prAcIna vidvAnoe kathA, AkhyAyikA, rita, vRtta vagere vastuenA medhaka khAsa zabda! . ae nAme nirbhita karyA che. tene viveka dareka lekhake karavAnI jarUra che. kahevAtI matalaba e ke A pustakane je ' amayakusAra maM IzvaranuM jIvanacaritra' nAmAbhidhAna ApavAmAM AvyuM che tenI jagyAe ' abhayakumAra maMtrIzvara kathA ke evuM ja kAMi ApavuM u.cata gaNAya. ' A AkhA graMthanuM bhASAMtara bahu ja sarala ane su`dha bhASAmAM paNa arthapUrNa rIte karavAmAM AvyuM che ane te dareka rasikavAcakane game tevuM che. pustakanI aMte je keTalIka TippaNIe ApI che te lekhakanA abhyAsanI khAsa kALajI sUcave che. bhAvanagaranI jainadharma prasAraka sabhA ane AtmAnaMda sabhA jevI saMsthA taraphathI A jAtanA dhaNA bhASAMtaranA graMthA prakaTa thayA che ane thatA rahe che. paNa amane e graMtheAmAM jarAye kALajI ke caitanya jevAM dekhAtAM nathI; ane tenuM kAraNa e che ke ardhapaMDita jevA jenetara zAstrIe pAsethI, thoDA paisA ApI ghaNuM kAma karAvI levAnI vaizyavRtti tyAM udaya pAmelI heAya che. bhale thADA graMthA prasiddha thAya paNa tenI pAchaLa jo parizrama, abhyAsa ane rasavRttinA paripAka thAya te tethI jainasAhityanI pratiSThAmAM dhaNA vadhArA thaI zakaze. A graMthanA bhASAMtara kartA jevA yogya abhyAsIenA hAthe je evA graMthA taiyAra karAvAmAM Ave te tethI dravye ane bhAve baMne rIte lAbha che. --jinavijaya Aho ! Shrutgyanam Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 mAtrAvAta-kamarvmImAMsA-[ AhAmata prabhAkara graMthamALA (pUnA) prathama mayUkha. saMpAdaka ane prakAzaka tIlAla lAdhAjI pUnA pR. 20+108.] A graMthano viSaya tenA nAmathI ja jANI zakAya tevo che. temAM pramANanI carcA mukhya che tethI tenuM nAma pramANamImaMsA rAkhavAmAM AvyuM che. paNa temAM pramAtA prameya Adi tattvonI paNa carcA che. A graMtha sUtra zailIe racAe che ane tenA upara paNa vRtti che. A graMthanA praNetA sarva taMtra svataMtra prasiddha jainAcArya hemacaMda che. tethI ja e graMthanI yogyatA uccakoTinI ane dhyAna kheMce tevI che. lagabhaga bArase cAra varSa jeTalA samayamAM jaina tarkazAse je vikAsa sAdhyo che te samagrapaNe jevo hoya to te mATe A eka ja graMthanuM avalokana basa che. A graMtha saMmatitarka, siddhi vinazcaya, sAdAdaratnAkara Adi je ati vistRta ane jaTila nathI; tema ja nyAyAvatAra ke nyAyadIpikA jevo nAne paNa nathI. AnuM parimANa madhyama che. kartAe parimANa nirdhArita karavAmAM abhyAsIonI sagavaDa khAsa lakSamAM rAkhI lAge che. gautamanA nyAyasUtra ane digaMbarAcArya amRtacaMdranI paMcAdhyAyInI jema A graMtha paNa pAMca adhyAyamAM huM cAle che. paraMtu duHkhanI vAta che ke e graMtha saMpUrNa upalabdha nathI. mAtra ene deDha adhyAya eTale traNa Ahnika ja maLe che. eTalA bhAgamAM phakta se sUtro che ane vyAkhyA sahita tenuM parimANu aDhI hajAra leka jeTaluM che. A graMtha pUrNa racAyo haze ema te lAge che paNa koNa jANe zA kAraNathI A graMtha Ama khaMDita thaI gayo che. hemacaMdrAcAryanA bIjA ghaNA mahAkAya jevA graMthanI jyAre te jamAnAthI laI Aja sudhInI lakhelI anekAneka pratio maLe che tyAre A graMthanI AvI truTinA viSe khAsa Azcarya thAya che. siddhahema banyAsanI peThe A graMthane paNa kALe tatkALa kavalita karI lIdho hoya to koNa jANe. bhASA ane vicAra vizadatAmAM A graMthanuM sthAna vAcaspati mizranI kRtio jevuM che. vAcaspati mizra eTale vaidika dArzanika lekhakemAM uccakeTinA graMthakAra e jANItuM che. pratyeka viSayanA nirupaNamAM AcArya hemacandra khAsa dhyAna rAkhyuM che ne te te viSayane lagatI buddhigrAhya ane hadayahAriNI evI dalIlo Ape che ke jethI viSaya zuSka paNa na bane ane laMbANathI kaMTALo paNa na Ave. pratipAdanamAM graMthakAranuM svAtaMtrya spaSTa dekhAya che. temaNe ghaNe sthaLe pUrvAcAryonA paricita mArgane paNa sahetuka che che, ane tarkazAstramAM chAje tevo svataMtra buddhivaibhava paNa batAvyo che. mANikyanaMdi vigere digaMbarAcAryoe pramANunA lakSaNamAM je apUrvapada mUkyuM che ane vAdidevasUri jevA pitAnA vidyAgurUe je va " evuM pada mUkayuM che te banne ne cheDI AcArya hemacaMdra kuTaca ane chatAM svArthagrAhI nirdoSa naLAInikaH pramANam evuM pramANanuM lakSaNa bAMdhyuM che ane tenI vyAkhyAmAM anyatIrthikonI jema svatIrtha AcAryonAM lakSaNanI mImAMsA niHsaMkocapaNe karI vicAra svAtaMtrya pradarzita karyuM che. kartAnI svataMtra buddhi ane sUkSma pratibhAnuM darzana AkhA graMthamAM thAya che. AvA eka graMthane paNa jainasaMpradAyamAM adhyayana mATe sthAna nathI. chatAM khuzInI vAta e che ke A graMtha kalakattA yunIvarsITInA pAThayakramamAM sthAna pAme che. paraMtu jaina abhyAsako kyAM ? ane je kaI rayo khaDayA jainetara abhyAsako hoya to teone A graMtha maLe kyAMthI ? ghaNuM varSa agAu A graMtha amadAvAdamAM zeTha manasukhabhAI bhagubhAie chapAvelo che ane te vagara kiMmate ApavAmAM Ave che chatAM tenA dareka abhyAsIne te maLI zakato nathI. ene meLavavAmAM je lAgavaga ke khuzAmatanI jarUra paDe che te tenA nirmalya vitaraNanuM mahattva ochuM karI nAMkhe che. ukta zeThazrIe saddabhAvanAthI chapAvela aneka suMdara suMdara graMthamAM A eka graMtha che paNa te temanI paddhati pramANe Aho! Shrutgyanam Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava prakAzita grantha paricaya [ 21 ? patrAkAra hoI abhyAsIone bahu anukula na Ave te svAbhAvika che. te uparAMta e AvRttimAM ghaNI truTIo che. saMzodhana joIe tevuM nathI thayuM. kyAM kyAMe te sUtra suddhAM vyAkhyAmAM maLI gayuM che. saMpAdakane e paNa khabara nathI paDI ke A sUtra che ke vyAkhyA. A badhI khAmIe pramANamImAMsAnuM prastuta navuM saMskaraNa dUra kare che. te uparAMta A navIna saMskaraNamAM ghaNI vizeSatAo che je atyArasudhInA prakAzita thaelA zvetAMbara digaMbara badhI saMsthAonA saMskaraNamAM sAmAnya na dekhAtI nathI. zeTha motIlAla lAdhAjIe AhaMtamata prabhAkaranAmaka graMthamALA zarU karI jaina prakAzana saMsthAone khAsa mArga sUcana thAya tevI ghaNI bAbato dAkhala karI che. jUdI jUdI jainasaMsthAo taraphathI Aja sudhImAM saMskRtaprAkata hajAro pustako bahAra paDavyAM che ane paDave jAya che. paraMtu mudraNakAryane lagatI thaelI upayogI pragatimAMthI jainasaMsthAoe atyAra sudhImAM khAsa tattava kAMI lIdhuM nathI. eno kAMIka viveka zrIyuta motIlAla lAdhAjIe karelo che tethI temane prayAsa kULAvaha hoI abhinaMdanane pAtra che. graMthamALAnA prathama mayUkhasvarUpa pramANamImAMsAnA A saMskaraNamAM dhyAna kheMce tevI upayogI bAbate A che. 1 zabdArDabarI ane vastuzanya bhASAno tyAga karI prasanna tema ja arthapUrNa bhASAmAM prastAvika vaktavya. 2 aneka prakAranI upayogI TippaNIo ane graMthAtara sAthe sarakhAmaNI. 3 khAsa umerelA pariziSTa kAgaLa, chapApaNI, parizrama ane kada jotAM pustakanI kiMmata eka rUpio vyAjabI che. kiMmata rAkhavAmAM sAhitya sevA bhAva tarI Ave che. chevaTe eTaluM kahevuM jarUra che ke je AvAM pustaka pAkAM puMThAvALAM hoya te tenuM jIvana ane mahatva baMne vadhe. jaladI ke bIjA game te kAraNe je ghaNI azuddhio rahI gaI che te A graMthane na zobhe. tethI saMpAdaka mahAzayanuM dhyAna A tarapha khAsa kheMcavAmAM Ave che. zarUAtamAM viSayAnukrama ApavAnI khAsa agatya hatI. mafgvmUricita-thAra -[saMpAdaka ane prakAzaka upara pramANe pR.saM. 18244] A eka vyAkhyA graMtha che. tenuM mULa jUduM che. mULa pavamAM che ane padya paNa 32 che. A cArya hemacaMdranI be batrIsIomAMthI bIjI anyaga vyavacchedikA nAmaka dvAtrizikA upara zrI mali veNusUrinI A syAdvAda maMjarI nAmaka vyAkhyA che. emAM tatkAlIna samagra jainetara darzananuM nirasana karI jaina mata prasiddha syAdvAdanuM sthApana karavAmAM AvyuM che. mULagraMtha e bAhya daSTie AcArya siddhasena divAkaranI batrIsIonuM anukaraNa che. paNa vastu daSTie digaMbarAcArya samatabhadranI AptamImAMsAnI pratikRti che. mULa graMtha TUMke chatAM jeTalo praDha ane prAmANika che teTalI ja TIkA paNa mahattvapUrNa che. bhASAnI prAMjalatA, vaktavyanI spaSTatA ane parimANanI madhyamatAnI daSTie majarInuM sthAna pramANumImAMsanI pachI Ave che. zrI maliSeNa sUrie potAnI pahelAnA aneka jaina jainetara tArkikagraMthonuM dohana karI TUMkAmAM TUMke ane chatAM badhI mAhitI vALo A graMtha lakhI jaina tarka zAstranA abhyAsIeno mArga bahu ja sarala karela che ane tethI ja A graMtha kalakattA yunIvarsITI, muMbaI yunIvarsITI ane kAzI yunIvarsITI suddhAMnA pAThayakramamAM dAkhala thaelo che. 5. hirAlAla haMsarAje gujarAtI ane paramabruta prabhAvakamaMDaLe hiMdI anuvAda sahita A graMtha ghaNuM varSa agAu bahAra pADelo. banArasa khaMbAsirijha ane yazovijaya graMthamAlA taraphathI A graMtha Aho! Shrutgyanam Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] jaina sAhitya saMzodhaka [vaMe 3 = = pragatinuM mAtra mULa maLa prasiddha thaelo. paraMtu e badhI AvRtti jUnI Dhabe prasiddha thaelI. emAM mudraNanI paNa darzana nathI thatuM. AvA yunIvarsITInA pAyagraMthanI aneka AvRttio chatAM temAM khAsa agatya ane mahattvanI bAbate na hoya e sAcA zAstra premIne khaTake tevI bAbata che. paraMtu joine AnaMda thAya che ke AhaMmataprabhAkaranA trIjAmayUkhape maMjarInuM A saMskaraNa pramANa mImAMsAnI jema aneka daSTie mahattva bhogave che. temAM je navapariziSTa joDavAmAM AvyA che, je TippaNIo ApavAmAM AvI che ane prAstAvika vaktavyamAM je hakIkata pUrI pADavAmAM AvI che te badhuM ghaNuM upayogI ane abhyAsIne atyaMta upakAraka thAya tema che. jenasaMsthA taraphathI prakAzana kArya karanAra vidvAno vadhAre nahiM te A maMjarIno Adarza sAme rAkhI pitAnuM kArya kare te jarUra prakAzanakAryanI kiMmata vadhAre. te mATe dareka jainaprakAzaka vidvAnone vinati che ke teo maMjarInA A saMkaraNamAMnA pariziSTa upara dhyAna Ape. A pariziSTa etihAsika ane tAtvika banne daSTie mahattvanAM che. maMjarIne aMgrejI anuvAda bahAra paDaze tyAre temAM prA. dhavatI saMpAdana kaLAnuM darzana avazya thaze. paNa atyAre te A saMskAranuM ja dareka abhyAsInI AMkha ThAre tevuM che. AmAM je zrama levAmAM aAvyuM che te ja saMpAdakanI sAhityasevAnuM khAsa lakSaNa lAge che. kiMmata be rUpiA enI vadhAre nathI. mULa konA viyAnakama uparAMta vistRta viSayAnakama joDavAmAM Avyo hota to AnI upayogitAmAM ghaNo umere thAta; chatAM pahelA pariziSTamAM je pUrva pakSe ApyA che te viSayAnukramanI eka judI ja rIte garaja sAre che ema kahI zakAya. zrIyuta motIlAla pote mAravADI ane vyApArI che. tema chatAM AvA navIna dRSTipUrNa prakAzane prasiddha karavAnI temanI pravRtti temane yogya sahAyaka zAstrI maLyAnI sUcanA Ape che; ane e kAMI echI khuzInI vAta nathI. jJAnanA ujamaNamAM lAkho rUpIA kharacI nAkhanAra gRhastha game tevAM pustako kharIdIne ke prasiddha karIne je jJAna bhakta dAkhave che te karatAM AvA granthAnAM, AvI jAtanAM, saMskaraNe prasiddha karavAmAM jJAnabhaktinI vadhAre kiMmata che ema A saMskaraNa jonAra keAI paNa vidvAnane lAgyA vinA nahIM rahe. -paMsukhalAlajI, A mAMhenA 105 thI 152 pRSTha sudhI Aditya mudraNAlayamAM gajAnana vizvanAtha pAThake chAkhyAM. rAyakhaDa reDa-amadAvAda Aho! Shrutgyanam Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ] eka aitihAsika zrutaparaMparA ane tenI parIkSA eka aitihAsika zrutaparaMparA ane tenI parIkSA [ lekhakaH-adhyApaka zrIyuta rasikalAla cheATAlAla parIkha. ] prAcIna kALathI ApaNA dezanA vicArakAe yathArtha jJAnanA sAdhanane pramANu sattA ApI che. A sAdhanA kayAM ane keTalAM te viSe dareka darzana carcA kare che; ane bhinna bhinna dRSTie peAtAnA matA Ape che. AmAM atitva pramANane pazu sthAna che. pazu jema khIjA pramANeAnI tAttvika carcA karI te yathA jJAnanAM sAdhana kevI rIte bane che te cAksAithI atAvavAnA prayatna thayA che tema atitva pramANu viSe thayuM nathI. aititva pramANu eTale zuM, te yathArtha jJAnanuM kAraNu kevI rIte bane, temAM kayA kayA doSo AvI jAya che--athavA atitva pramANunA - hetvAbhAsA ' kayA ityAdi carcA ApaNane prApta thatI nathI, paNa bhUtakALanuM jJAna yathArtha rIte thAya te mATe A pramANunI tAttvika carcA Avazya che, [ 12 kAi paNa vastunA athavA vicAranA bhUtakALanA yathArtha jJAnane ApaNe itihAsa ' evI saMjJA ApIe tA atila pramANu itihAMsanuM eka sAdhana gaNAya. vamAna viSe jJAna jema tenA sAdhanane laIne viparIta, saMzayagrasta, saMbhavita, athavA yathA ane che tema bhUtakALa viSe paNa bane e svAbhAvika che. vartamAnanuM jJAna kevA prakAranuM che tenA niNuMya karavAmAM tenA sAdhanAnI parIkSA jema eka Avazyaka che tema bhUtakALanA jJAna viSe paNa tenA sAdhanAnI parIkSA Avazyaka che. AMkhane amuka AbhAsa jaLa jevA dekhAya teTalA uparathI ja te pANI che evA niya jema ayukta gaNAya, athavA maitrInA atyAra sudhInA okarAM kALAM che teTalA uparathI ja have pachI thavAnA chokarA kALA thaze evI anumati karavI jema ayukta gaNAya, tema bhUtakALamAM amuka eka banAva banyA hatA teTalI zrutapara'parA uparathI ja te banAva banyA hatA ema svIkArI levuM e ayukta gaNAya. dareka sthAne parIkSAnI jarUra che. * A lekhamAM evI eka aitihAsika zrutaparaMparA lai tenI prAmANikatA tapAsavA prayatna karyo che. ApaNAmAM bhUtakALanA banAvA mATe je paraMparAo che temAM hiMdusthAnamAM AvelA paradezIe saMbadhI hu thADI paraMparA che. hiMdusthAna upara kayA paradezIe caDhI AvyA, tenI sAme ahIM A krANu thayuM, saMgrAmanuM zuM pariNAma AvyuM ityAdi mAhItI ApaNA dezanI paraMparAothI mahu jIja maLe che. A lekhamAM ApelI paraMparA e jAtanI keTalI mAhItI Ape che mATe te khAsa dhyAna ApavA lAyaka che. Aho ! Shrutgyanam rAjazekhararie caturva zati prabaMdha nAmanA graMtha lakhyA che. temAM chelle prAdha vastupAla viSe che. temAM chevaTanA bhAgamAM nIce pramANe ahevAla che. eka dUta AvI vastupAlane khabara Ape che ke dIlhIthI maujudIna sulatAnanu sainya caDhI Ave che. vastupAla rANA vIradhavalane khabara Ape che, te vastupAlane kahe che "vastupAla ! mleccheAe gabhavidyAmAM siddha evA gabhillu rAjAnA abhibhava karyo; meza sUrya mAMthI nIkaLatA gheADA upara je rAjapATI karatA te zilAdityane paNa pIDatho; sAtasA yAjana Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] jaina sAhitya saMzodhaka | vaMda rU * pRthvInA nAtha jayantacaMdrane paNa kSaya karyAM; vAra bAMdhelA sahAvadIna suratrANune cheADanAra pRthvIrAjate adhyA; mATe te duya che." vastupAla pAtAne mokalavAnI vinatI kare che. eka lAkha uttama dhaDesvAra laI te nIkaLyA. tIjA prayANe teNe mahahuladevInuM smaraNa karyuM. devIe pratyakSa thaI vastupAlane nilaya thavAnuM kahyu; ane jaNAvyuM amugirinI dizAthI yuvA praveza karaze. jyAre teo tArA dezamAM praveza kare tyAre teethI ladhita thaelA dhATAnA peAtAnA rAjanyAthI zeSa' karaje. pachI te paDAva nAkhatA haze, te samaye sthiracitta thai sainya sAthe vegathI AkramaNu karaje. jayazrI tArA hastakamaLamAM ja che. " A sAMbhaLI peAtAnA sevaka arju girinA nAyaka dhArAvarSane kahevaDAvyuM ke " mleccha sainya AyumAM thane Ave che. tAre temane dAkhala thavA daI pachI ghATa sudhI levA. " teNe tema karyu ane yavaneA dAkhala thayA. ane jevA paDAva nAkhe che ke turata ja temane kALa vastupALa temanA upara paDayA. yuddhamAM temane haNIne, tenA lAkhA mAthAthI gADAM bharI dhALakA AvI mantrIe peAtAnA svAmIne khatAmAM." ra cr . jinaharSa gaNuie paNa vastupAlacaritamAM A ja prasaMge A ja paraparAne kaLabyu karI mukI 1 A mahela devI viSe Aja prabandhanI zarUAtamAM rAjazekhara kahe che ke mahala devI kAnyakubjezvaranI putrI hatI. tenA pitAe prasanna thai gUrjarabhUmi tene 'kaMcUlikApada 'mAM ApI hatI. AneA dIrdhakALa upaleAga karI te marIne gUrjaradezanI adhiSThAtrI devI thaI. jina`gaNi paNa AvA ja ahevAla Ape che. A mahala devI siddharAjanI mAtA mayaNallA na heAya? e rAjamAtA ja adhiSThAtrI tarIke pachIthI na pUjAI hoya ? 2 ekadA DhillInagarAdetya carapuruSaiH zrIvastupAlo vijJaptaH / " deva DhillItaH zrImojadInasuratrANasya sainyaM pazcimAM dizamuddizya calitam / catvAri prayANAni vyUDhaM / tasmAt sAvadhAnaiH stheyam / manye arbudamadhye bhUtvA gurjaradharAM praveSTA / " mantriNA satkRtya te carA rANapArzva nItAH kathApitaH sa prbndhH| tato rANakenAbhANi / "vastupAla ! mlecchairgardabha [bhi]llo gardabhIvidyAsiddho'pyabhibhUtaH / nityasUryabimbaniryatturaGgamakRtarAjapATIka : zilAdityo'pi pIDitaH / saptazatayojanabhUnAtho jayantacandro'pi kSayaM nItaH / viMzativArabaddha sahAvadIna suratrANamoktA pRthivIrAjo'pi baddha: / tasmAt TurnayA amI / jiM toDa'sa ? .... sA..... uvAca "vatsaka mA bhaiSIH / arbudagaridizA yavanAH pravekSyanti / taba dezaM yadA'mI pravizanti tadaiva tallaDUghitA ghaNTikA: svarAjanyai roSayethAH / te'tha yatrAvAsAn gRhNanti tatra sthira - cittaH sasainyo yuddhAya sarabhasaM DhaukethAH / jayazrIstava karapaMkaja eva" / idaM zrutvA dhArAvarSIya .... arbudagirinAyakAya svasevakAya narAn praiSayat / evaM tAn hatvA tacchISalakSaiH zakaTAni bhRtvA dhavalakkametya mantrI svasvAminaM pratyadarzayat / .... Aho ! Shrutgyanam ... caturvijJati prabaMdha pR. 124-25. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maruM ? ]. aika aitihAsika zrutaparaMparA ane tenI parIkSA [ 11 che. temAM ATalI vadhA" vigata che varUpAla dhoLakAthI nIkaLI sarImAM AgaLa mukAma karI pATaNa Ave che. tyAM mahagulA devI svapna Apa che. pachI pAlaNapura thaI Abu Ava che. vastupAlana satkAra caMdrAvatIno rAjA dhArAvarSa kare che, ane vastupAla tene bheTa ApI sa teSe che. A paraMparAmAMthI nIce pramANe bInAo tAravI zakAya che. 1. rANuM viradhavalanA samayamAM maujudIna sulatAnanuM sainya gujarAta upara caDhI AvyuM ane vastupAle caMdrAvatInA dhArAvarSanI madadathI tene harAvyuM. A prasaMge A jAtanI pUrve thaelI caDhAIonA nIce pramANe ullekha ApyA che. 2. gardabhilla rAjAne pheoe harAvyo. 3. zilAdityane paNa harAvyo. 4. jayaMtacandrane kSaya karyo. 5. zAhabudInane vIzavAra cheDanAra pRthvIrAja keda pakaDAye. A AkhI paraMparAmAM atihAsika AbhAsa che. paNa jyAM sudhI anya purAvAothI te sAbIta na karI zakAya athavA tenI saMbhavitatA paNa na batAvI zakAya tyAM sudhI te kevaLa paraMparA ja rahe. A paraMparAmAM sauthI moTI UNapa tArIkhonI che. upara jaNAvelA pAMce bAvo kayAre banyA, temAM khAsa karIne vastupAlana maujudIna sulatAnanA sainya sAme yuddhane banAva vastupAlanA jIvanamAM kayAre banyo enI ApaNane khabara nathI. upara jaNAvelA caritomAM ApelA krama pramANe A banAva vastupAlanA javananA chellA bhAgamAM Ave. paNa A caritAmAM varNavelA banAve kAlakrama pramANe ApelA che ema mAnavAne kAMI paNa purAvo nathI; kAraNa ke lekhakene hetu aitihAsika dRSTie carita lakhavAnuM nathI. mATe A banAva samaya anya sthAnethI meLavavA joIe. vastupAla ane maujudInanA prasaMgano vicAra karIe te pahelAM e paraMparA ApanAra vastupAlathI samayamAM keTalo dUra che te jANavuM joIe. A jANavAthI A banAva viSenI lekhakanI 3 siddhAvidyAgraNIgarda-bhillo yavanakuMjaraiH / samUlamudamUli drAga saridruma ivonmadaiH // sUryamaNDalanirgacchaduccaistaraturaMgamaM / AruhyAsahyatejA yo vAjikelimazIlayat // so'pi bhUpAvalIsevyaH zilAdiyo narezvaraH / udacchedi yavastaMbavaj jvaadyvnvjaiH|| yojanAnAM zatAnyuA saptasaptAzvatejasaH / yasyAjJA rAjahaMsIva lIlAmAkalayatyaho / rAjA jayaMtacadro'sau candrojvalayazAH punaH / asurairAzugaiH kSipraM kSayaM nItaH kSaNAdapi // nibaddhya viMzativArAn dharmadvArA mumoca yaH / sahAbudInanAmAnaM suratrANaM raNAMgaNe // pRthvIrAjopyasau tena kSatrAcAravatAM dhuri / vikhyAto rAvaNeneva babaMdhe kIrtivIryavat // 14-20 vastu. ca. prastAva 7, 5, 08-8, prakAzaka 5. zrA. hIrAlAla haMsarAja. 4 A banAvanA varNane pachI prabaMdhamAM rAjazekhara be tArIkhe Ape che, ane te sA. pUtaDanI yAtrAe viSe che. pahelI yAtrA vi. saM. 1273mAM biberapurathI karI. bIjI sulatAnanA AdezathI vi. saM. 1286 mAM karI. A samaye vastupAle tenuM svAgata karyuM. Aho! Shrutgyanam Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 pramANiktA tapAsavAmAM madada maLe. caturvizati prabaMdhanI prazastimAM jaNAvyA pramANe te graMtha saMvata 1405 dillImAM (DhilhI) paDradarzanapoSaka mahaNasiMhe ApelA AvAsamAM pUro thayo. A graMtha racAvanAra paNa mahaNasiMha hatA. rAjazekhare A graMtha vikrama saMvata 1405 mAM pUro karyo. A uparathI e anumAna sahaja che ke tenI hayAtI vikrama saMvata 1375-1400 nA gALAmAM haze. vastupAlana avasAna kALa vi. saM. 1296 mALa suda pAMcama somavArane Ape che. tejapAlanuM mRtyu vi. saM. 1303 pachI che. A uparathI ema anumAna karI zakAya ke vastupAlanA avasAna ane rAjazekharanI vacce aDadhI sadIthI thoDoka vadhAre samaya haze. A uparAMta vastupALa je gacchanA sAdhuone potAnA kulaguru tarIke pUjato te harSapurIya gacchanA rAjazekhara sAdhu che. graMtha racanAnuM sthAna dIlhI che ke jyAM sAdhAraNa rIte dahInI IslAmI caDAIo sArI rIte jANItI hoya. A uparAMta A samaye dIlhI IslAmIo mATe kAMI bahu jUnuM paNa thayuM hatuM ke jethI A caDhAIonAM smaraNamAM bahu goTALo thaI jAya. kutubuddIna aibake dilhI vi. saM. 1250 mAM sara karyuM. eTale islAmane dilhImAM Ave pUrA be saikA paNa thayA na hatuM. A rIte kALanI daSTie, guruparaMparAnA saMbaMdhanI daSTie ane sthaLanI daSTie vicAratAM jaNAya che ke vastupAlanA samayathI ane A banAvathI rAjazekhara bahu dUra nathI. A sAnnidhya tenI prAmANikatAnA pakSamAM che. upara jaNAvyuM tema maujudInanI A hArane samaya caturvizati prabaMdhamAMthI maLato nathI. paNa vastupAla, tathA varadhavala ane AjubAjunA yugano anya purAvAothI samaya jANItuM che. vastupAlane samaya eTale vIradhavalano ane bhIma bIjAne samaya. bIjA bhImano rAjyasamaya vi. saM. 1235-1298 sudhIno che (I. sa. 1178-1242 ). viradhavalanA rajiya samaya vi. saM. 128-1ra94 (I. sa. 1333-1238) Apela che. juo bombe gejhaTIara che. 1 pR. 19825. A samayanI dRSTie vicAratAM maujudIna kANa tene turata patto lAge che. sAdhAraNa rIte i 5 zrIpraznavAhanakule koTikanAmni gaNe jagadvidite / zrImadhyamazAkhAyAM harSapurIyAbhidhe gacche // 1 // maladhAribirudazrIabhayopapadasUrisantAne / zrItilakasUriziSyaH sUriH zrIrAjazekharo jayati // 2 // tenAyaM mRdugadhairmugdho mugdhAvabodhakAmena / racitaH prabandhakozo jayatAjinapatimataM yAvat // 3 // tathA kaTTAravIraduHsAdhavaMzamukuTo nRpaughagItaguNaH / bbbuulipurkaaritjinptisdnocchltkiirtiH||1|| bappakasAdhostanayo gaNadevo'jani sapAdalakSabhuvi / tadbhUnakanAmA tatputraH sADhako dRDhadhIH // 5 // tatsUnuH sAmantastalkulatilako'bhavajagAtsiMhaH / durbhikSaduHkhadalanaH zrImahamadasAhigauravitaH // 6 // tajjo jayati siribhavaH SaDdarzanapoSaNo mahaNasiMhaH / DhillyAM svadattavasatau granthamimaM kArayAmAsa // 7 // zaragaganamanumitAbde (1405) jyeSThAmUlIyadhavalasaptamyAM / vizvanAmitre sANaM zrotraAtroH yuve tathA te ca. vi. pra. pu. 139 6 juo vasantavilAsa mahAkAvyanI zrIyuta dalAlanI prastAvanA pR. 22-13. gA. e. sI. 7 juo tabakata I. nAsirIne mejara ema. jI. revaraTIne anuvAda, pR. 469 (aa. 1 Aho! Shrutgyanam Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * { ] eka aitihAsika zrutaparaMparA ane tenI parIkSA [ 217 maujudIna che. A hindusthAna upara banAvatI vA tihAsamAM je pAdazAha zahAbuddIna dhArInA nAme prasiddha che. tenu Mja nAma hakIkata ApaNane islAmI tavArIkheAmAMthI sahelAthI maLe che. zahAjIdIne aneka svArIo karelI che te paNa itihAsamAM jANItuM che. eTale ApaNA stavikatA viSe kAMi AMtarika virodha nathI. have maujudIna zahAbudIna dhArInI tavArIkha uparathI joie ke teNe athavA tenA saradArIe gUjarAta upara kayAre kayAre caDhAi karI. saradAranA samAveza eTalA mATe karavAmAM AvyA che ke leAkAmAM sAdhAraNa rIte saradAranI caDhAi pAdazAhanA nAme oLakhAya che ane islAmI rIvAja pramANe saradAra Adi sevakaiA pAdazAhanA nAmathI oLakhAtA hatA. A samaya mATe tabakAta-inAsIrI sauthI vadhAre prAmANika ane samayanI daSTie vadhAre najIka gaNAya che,8 huM A graMthanA mejara raivaraTInA aMgrejI anuvAdanA tathA te vicakSaNa anuvAdake ApelI TippaNIomAMthI ullekhA karUM chuM. 6 pramANe ahevAla che. pachInA varSe upaDayA. naharavAlAnA rAya umma maudIna sulatAnanI gujarAtanI eka caDhAi viSe A sultAna mu'ijha- ud-dIna naharavAlA upara lazkara laine ramAM nhAnA hAvA chatAM tenI pAse lazkara puSkaLa hatuM. islAmanuM sainya hAryuM; ane nA: ane sulatAna i. brAjhI peAtAnI yAjanA pAra pADayA vinA pAcheA karyAM. A banAva hI, 574 mAM banyA." (pR. 451-52). e naharavAlA e aNuhIlavADanuM phArasI rUpAntara che. hI. 574 eTale vi.sa. 1235. A samayanA nhAnA rAjA eTale ke mULarAja khIjo ke bhImadeva bIjo. A pachI A graMthamAM bIjo ullekha zahAbuddInadherInA gulAma kutabuddInanI caDhAi viSe che, te pramANe 'hI. 593 mAM kutubuddIne naharavAlA upara caDhAI karI ane bhImadevane harAvyA. ane sulatAnanu vera lIdhuM.' (pR. 516) A graMthamAMthI gujarAta uparanI A samayanI caDhAiA mATe vizeSa maLatuM nathI. ahIMA prazna thAya che ke kuttubhudIne sulatAnanu vera lIdhuM tenA zo artha ? Ane a evA karavA ke hI, 574 (vi. sa. 1235)mAM khAdhelI hAranA badalA hi. 593 mAM (vi. saM. 1254 ) eTale ke ogaNIza varSa pachI lIdhA ? athavA AmAM kAi tAtkAlika hAraneA ullekha che? A viSe ApaNane mULa graMthamAMthI kAMi maLatuM nathI, paNa anuvAdake anya prAmANika islAmI tavArIkhA jevI ke taja-la-ma-AsIra Adi uparathI kutubudInanA jIvanaciratanI TippaNImAM je pUrti karI che te uparathI kAMika jANavAnuM maLe che. te A pramANe che. taja-ula-ma-AsIra pramANe jyAre tumudIna ajamera hatA vAmAM AvI ke mera athavA mairAe meLavA karyAM che, ane saue tyAre tene khabara ApabhegA thaine naharavAlAnA 8. A graMthanA lekhakano samaya tenA anuvAdanI aMgrejI prastAvanAmAM ApyA che. maulAnA mihAja uddIna, anu umara I. usmAnanA janma hIjarI pa89 (vi. sa. 1250 ) ane mRtyu sulatAna dhIyAsuddInanA samayamAM eTale hIjarI 644 pachI (vi. saM. 1321 pachI ) thayuM chaeN. maraNanI cAkasa tArIkha nathI. 9. AnA upara ppiNI lakhatAM anuvAdaka lekhakanA pUrvIpara vidha batAve che. cAlatA krama pramANe pachInA varSe hI. 573 thI Ave. jyAre chevaTa hI, 574 Ape che. bIjA lekhakA paNa dvI, 574 Ape che. eTale anuvAdaka e svIkAre che. Aho ! Shrutgyanam Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] jaina sAhitya saMzodhaka [ saMvaMda rU rAya upara dUta mokalyA che ane musalamAno jeo saMkhyAmAM haiDA hatA, temanA upara caDhAI karavAmAM madada karavA vinaMtI karI che. A laDhAImAM musalamAno hAryA, katubudIna ghoDA uparathI paDayA ane ajameranA gaDhamAM Azraya lIdhe. Ane hiMduoe gheryo ane sulatAna zahAbudInanI madada AvatAM ghero uo. A banAva hI. pa9ramAM (vi. saM. 1257mAM) banyo. juo pR. 520-21 A hAranuM vera levA kutubudIne hI. 593 mAM pharI caDhAI karI. A vakhate Abu AgaLa sakhata laDhAI thaI, ane hiMduo hAryA. kutubudIne aNahIlavADa lIdhuM, ane tyAM musalamAna amIra mu. (3. parara). A kucanuM varNana karatAM anuvAdaka IslAmI tavArIkhanA AdhAre jaNAve che ke " jyAre pAlI ane nakulanI sarahadamAM AvyA tyAre teoe A sthAne khAlI joyAM........ ane zatrao be senApatio nIce goThavAelA mAluma paDayA. taja-ula-ma-A sira pramANe rAyakaraNa ane rArAbara athavA dArAbara, ane phiristA pramANe urasI ane vAlana. A loko AbugaDhanI taLeTInI e khINanA dvAra AgaLa goThavAyA hatA jyAM AgaLa musala. mAnonI temanA upara caDhAI karavAnI hiMmata na cAle, kAraNake A e ja sthAna hatuM ke jyAM pahelAM sultAna muhammada I-sama derI pUrve ghAyala thayo hato, ane tethI tyAM AkramaNa karavuM e azubha gaNAyuM hatuM, kAraNa ke ene evuM ja pharIthI bane." (pR. para1-22) - have prazna thAya che ke A ullekha pramANe zahAbudInadhArI AbugaDha AgaLa ghAyala thayo te kayAre thayo? A ulekha hI. pAja nI hArano samajo ke tyAra pachIne ? hI. pa74 nI hAra Abu AgaLa thaI hatI e kyAMI ullekha nathI. ethI A keI tAtkAlika hAra hevI joIe. ahIMA ilIaTanA ItihAsamAMthI madada maLe che. ilIaTe pitAno graMtha prAmANika islAmI tavArIkhonA ulekha pUrvaka lakhyo che. te pramANe katabadIne gUjarAta upara hI. 593 caDhAI karI hiMdaone harAvyA te pahelAM thoDAka ja mAsa upara zAhAbudInadhArI AbugaDha Agala dhAyala thayA hata 10 A banAva vi. saM. 1253 ane vi. saM. 1254 nA vacagALAmAM banyo hovo joIe. have A banAve vastupAlanA jIvana caritamAM baMdha bese che ke nahi te joIe. vastupAlanuM maraNa paraMparA pramANe vi. saM. 1296 mAgha suda 5 semavAre thayuM. A pahelAM musalamAnonI traNa mukhya hAro uparanA ahevAla uparathI jaNAya che. eka maujudIna zahAbudInanI vi. saM. 1ra35 mAM. tabadInanI vi. saM. 1253 ane tIjI maujudIna zahAbudInanI A ja arasAmAM. vastupAlanI sAthe dhArAvarSa rAjA hatA. te gujarAtanA rAjA sAthe aneka vAra bIjA rAjAonI sAme laDa. ha. Abu AgaLanI hAra ane chata banne prasaMge te hAjara hatA. vi. saM. 1235 nI chatamAM tenI hAjarI vize kazI mAhItI nathI, A vastusthitimAMthI je ke nizcita anumAna kAMI nIkaLatuM nathI; te paNa te uparathI evo saMbhava utpanna thAya che ke vi. saM. 1253 nI maujadInane ApelI hAra e vastupAlanA hAthe apAI hAya. have bIjA be banAva laIe, pRthvIrAjano ane jayaMtacaMdrano. A banne banAvo ItihAsamAM prasiddha che, ane temane samaya paNuM uparanA banAvothI bahu dUra nathI. pRthvIrAje zahAbudInane vIzavAra choDI mukayo ene artha evo thAya ke vIzavAra zahAbudIna 10 jue paM. ojhAne rAjaputAneka itihAsa. pR. 16 ki. 2 (juo ilI aTa hi, epha. I. . 5. 2230) 11 jAo paM. gaurIzaMkara ojhAne rAjaputAne kA ItihAsa. pR. 176. Aho! Shrutgyanam Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] aika aitihAsika zrutaparaMparA ane tenI parIkSA hAryo ane ekavIzamI vAra che. zahAbudInanI pRthvIrAja sAmenI ekavIza laDAIone A paraMparA karatAM vadhAre prAmANika purA nathI. A banAva viSe rAjazekharanI aMgata mAhItI vizeSa hovAne saMbhava nathI. enI mAhItI mRtaparaMparAnI ja hovI joIe. A game tema hoya paNa ekavIza vAra laDAI thayAne mata, jyAM sudhI vadhAre purAvA maLe nahi tyAMsudhI kevaLa paraMparAnI keTine ja rahevAne. A bAbatamAM paNa upara jaNAvelA tabakAta--nAsIrInI mAhItI ApaNA kAmamAM Ave che. temAM pRthvIrAja sAthe be vAra yuddha thayAno ullekha che. prathamavAra zahAbudIne sakhata hAra khAdhI ane bIjI vAra pRthvIrAja pakaDAye. prathamano ahevAla nIce pramANe che. "paNa rAyakolA pithorA pAse AvI gayA hatA, ane sulatAne tene maLavA tarAI tarapha kuca karI. hiMdanA badhA rANuo rAyakelA sAthe hatA. - jyAre lazkare barAbara goThavAI gayAM tyAre sulatAne bhAle lIdhe ane gebindarAya-dihIne rAya-je hAthI upara besI raNakSetramAM ghumata hato tenA upara AkramaNa karyuM. sulatAna-I-gAjhI je te samayane haidara hatA, je bIje rUstama hato teNe govindarAyanA maheDA upara eTale sakhata ghA karyo ke te kAphIranA be dAMta tenA mahemI paDyA. teNe islAmanA sulatAna upara jamaiyo tAkyo ane hAthanA uparanA bhAgamAM sakhata ghA mAryo. sulatAne potAnA ghoDAne pheravyo ane ghAnA dardathI te ghoDA upara rahI zakyo nahi. IslAmanA lazkara upara hAra AvI ane tethI lazkara, pArtha vyavasthAmAM na lAvI zakAya, e rIte bhAgyuM ane sultAna gheDa uparathI paDavAnI taiyArImAM hatA. eka siMhasamAM khaja yuvAne tene joyo ane ekadama tenI pachavADe kudako mArI besI gayo, ane tene pitAnA hAthamAM TekavI ghoDAne potAnA avAjathI deDAvI tene raNakSetranI bahAra lAvyo. pR. 459-60 tabakAta-I-nAsiri. A pramANe pRthvIrAjanI jItano ahevAla sAmA pakSe Apyo che. pRthvIrAja rAsA ane e jAtanA prathAno ahevAla prasiddha che eTale ahIM te ApavAnI jarUra nathI. A pachI pRthvIrAje tabara hindanA kilAne ghere ghAlyo, ane tera mahinAsudhI ghero cAlyo. "pachInA varSo sultAna I gAjhIe islAmanuM lazkara bheguM karyuM ane gayA varSanuM vera levA hindustAna tarapha prayANa karyuM. islAmanI senAmAM eka lAkha ane vIza hajAra ghoDesvAra hatA, ane badhA bakhtaramAM sajaja hatA. sulatAna AvI pahoMcyo e pahelAM tabarIndA sara thaI gayuM hatuM ane pRthvIrAjanI chAvaNI tarAInI pAse hatI. sulatAne have potAnA lazkaranI goThavaNI karI. sainyane madhya bhAga, sarasAmAna, vAvaTA, chatra, ane hAthIo keTalAka mAila pachavADe rAkhyAM...capala hAthavALAM ane bIjA vinAnA savAranI senAnA cAra vibhAga karyA ane kAphIronI sAme cAre bAjuethI AkramaNa karavA hukama karyo." "IslAmI sence A pramANe yuddha karyuM. ane khudAe islAmane phateha ApI ane kAphIronuM lazkara hAryuM." "rAya pirA hAthI uparathI nIce utarI ghoDA upara beThe, ane nATho. surasutInI pAse keda pakaDAyA " ane "teoe tene jahAnamamAM mokalyo. ane dilhIne gobindarAya yuddhamAM mAryo gayo." "hI. 588 mAM A banAva banyA ane A vijaya maLyo." pR. 464-469 A rIte pRthvIrAjane vijaya vi. saM. 1248 mAM thaye ane hAra vi. sa. 1249mAM thaI. rAjA jayantacaMdrane ahevAla A ja caturvisaMti prabandhamAM Apela che. harSa kavinA prabaMdhamAM Aho! Shrutgyanam Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ rad 3 jayanta pAla viSe je mAhItI che tene sAra A pramANe che. pUrva dizAmAM vArANasI nagaramAM bevidacandra nAmano rAjA hatA, tene putra jayantacaMdra hato. tene rAjaya ApIne tenA pitA svarge gayo. jayantacandra sAtaso jana pRthvI chatI. tene meghacandra karIne kumAra hato. jayanta caMdranA nAza saMbaMdhI ahevAla A pramANe che. jayantacaMdrane padmAkaranAme pradhAna nara hato. te aNahilapattana gayo. tyAM sUvadevI nAmanI padminI yuvAna, suMdara zAlApatipatnI joI ke je vidhavA hatI. tene kumArapAlarAjAnI rajAthI tenA gherathI laI somanAthanI yAtrA karI te kAsI gayo. te pavitIne jayantacaMdranI bhaginI karI. te eTalI badhI vidvAna ane kalAniSNAta hatI ke te lakamAM kalAbhAratI tarIke prasiddha thaI. A sUvadevIne putra thayo. te yuvAna thayo. rAjAe vidyAdhara nAmanA maMtrIne pUchayuM ke rAjya kene ApavuM. vidyAdhare kahyuM "suvaMza mevacaMdrane, punarNatAnA ( pharIthI rakhAelInA ) putrane nahi." paNa rAjA sahavanA kAmaNa nIce hatA eTale tenA putrane ApavA IcchatA hatA. A rIte rAjA ane maMtrI vacce virodha utpanna thayo. paNa maMtrIe game tema karIne rAjAne samajAvyo ane medhacandrane rAjya apAvyuM. sUharadevI gusse thaI. pote dhanADhaya hatI. svachanda hatI eTale potAnA pradhAna narone takSazilAdhipati pAse mekalI puSkaLa dhana ApI caDhAI karavAnuM kahevaDAvyuM. vidyAre A vAta rAjAne kahI. rAjAe mAnI nahi. vidyAdharanuM kAMI cAlyuM nahi eTale gaMgAmAM DubI maryo. rAjA anAtha thayo. suratrANu Avyo. nagaramAM bhADe bhADa phaTayuM. rAjA yuddha mATe sAme AvyuM. potAnAM sainyamAM 8400 nisvAna hatA. paNa eke nisvAnano avAja rAjA sAMbhaLatA nathI. taTasthane pUchayuM. teoe kahyuM " achanA dhanuSanA avAjamAM bIjA avAje DUbI gayA che." rAjA hRdayamAM hArI gaye. pachI e jaNAyuM nathI ke te haNAya ke nAsI gayo, ke marI gayo ke gaMgAjaLamAM paze. yavanee nagarI lIdhI." [ ca. vi. pra. pR. 63. ane pahelAM ]. A ahevAla kevaLa vArtA che ke aitihAsika che te kahevuM kaThina che. tabakata-I-nAsirImAMthI jayantacaMdranI hAra viSe ApaNane A pramANe ahevAla maLe che. "hI. 590 mAM sulatAna pharIthI ghajhanIthI nIkaLyo, ane kAja, ane banArasa tarapha kuca karI; ane caMdavAranI pAse teNe rAyacaicaMdane harAvyo. ane te vijayathI tene traNasothI vadhAre hAthIo sAMpaDayA." pR. 470. eTale ke jayantacaMdranI hAra vi. saM. 1251 mAM thaI. A rIte A paraMparAmAMthI be ulekha barAbara aitihAsika kare che. vastupAla ane maujudInanA yuddhano prasaMga aitihAsika jaNAya che paNa tene samaya cekasa na thavAthI saMbhavanI keTine rahe che. bAkInA be banAvanI have pachI parIkSA karIzuM. Aho I Shrutgyanam Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA aMkano vadhAro - jainatatvajJAnanA pipAsuone khupa khabara jaina sAhityanA graMtha saMgrAhakone priya nivedana - saMskRta-prAkRta bhASAnA abhyAsione su samAcAra ArhatamataprabhAkara kAryAlayadvArA prakAzita jaina sAhityanA uttamottama saMskRta-prAkRta graMtho. A saMsthAe prAraMbhela graMthaprakAzanakAryanA phaLa rUpe hAlamAM duSpApya evA jaina Agama tathA pUrvocAya" racita jena nyAya, vyAkaraNadika avazya saMgraha karavA gya zAstrIya graMtha vidvAnonI sahAyatAthI saMzodhana karavAparvaka athadhaka ane mataparicAyaka TippaNI, vistRta prastAvanA ane pariziSTa vigere athavA iMgliza nesa, zabdakoza vigere sAthe sundara bAlabadha TAIpathI DemI aSTa peja paMcAvana ratalI gleja kAgaLa upara pustakAkAre sanara chapAyA che ne chapAI rahyA che. jaina sAhityano prasAra karavAnA mukhya udezathI ja saMsthAe graMthanI kiMmata tene aMge thayelA kharca jeTalI ja rAkhelI hovAthI etaddezIya tathA paradezIya saMsthAo dvArA prakAzita graMthanI najare najIvI che. e bAbata graMtha jotAM ja darekanI khAtrI thayA vinA kadApi nahI rahe. A graMthamAMnA ghaNA kherA, graMtha muMbaI, kalakattA vigere yunivarsiTIo, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya tathA zrI vIratA prakAzaka maMDala vigere Adarza saMsthAoe abhyAsakrama mATe nImyAM hovAthI dareka abhyAsiee tathA tatvajijJAsuoe A lAbha levA kadApi nahI cukavuM. graMthanI nakale theDI ja hovAthI tema ja graMtha zikSaNakramamAM nimAelA hovAthI grAhake taraphathI ghaNI mAgaNI AvyA kare che, mATe taiyAra graMthe vI. pI. thI maMgAvI levA ane chapAtA mATe agAuthI dareka graMtha pAchaLa rUpiye eka mokalI grAhaka lIsTamAM nAma dAkhala karAvavA zIvratA karavI. jethI saMsthAne uttejana maLe ane sAhitya sevAnuM zreya saMpAdana karavAmAM saMsthAcAlakenA sahabhAgI thaI zakAya. temaja bhaviSyamAM graMthe na malavAthI nirAza thavAne prasaMga na Ave. 1 kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryaracita 4 chaMdo'nuzAsana svopajJavRtti saha. pramANabhImAMsA svopajJavRttisaha pRSTha 5 na zAsananA 52mapramA14 zrI vAdidevasUrikRta lagabhaga 145 mata 3. 1. | pramANanayatattvAlAkAlakAra svopajJa syAdvAdaratnAkara 2 kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryaracita (35 mA pariche 7 sAma) bRhaTTIkA sAthe. anyayogavyavacchedikA zrI mallipeNamUrikRta 6sabhASya tattvArthAdhigamasUtra mA8 mAnA 2135syAdvAdamaMjarITI sAthai 4 ma132063.2. 1 zaTAmo sahita. / 7 zrImad haribhadrasUrikRta anekAMtajayapatAkA svopoSTakharca zivAya, pajJa vRtti ane zrImunicandrasUrikRta TippaNIsaha nIcenAM pustako chapAya che. ! 8 aupapAtika sUtra (bhUNa 43 noTsa sAthai.) 3 prAkRtavyAkaraNa svopajJavRtti saha. / 9 sUtrakRtAMga sUtra (bhU (AA nATya sAtha.) maLavAyU~ ThekA'- 1 ArhatamataprabhAkara kAryAlaya, pUnA siTI. 2 jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya, 3 zA zaMbhulAla jagazIbhAI, 4 mesarsa motIlAla banArasIdAsa elisa brija, amadAbAda. The. usmAnapurA purAtatva maMdira, The sayyada miThA bajAra, lAhora. amadAbAda. (paMjAba) hanumAna presa, puNe zahara Aho! Shrutgyanam Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM AcArya zrIjinavijaya sampAdita granthonI nAmAvalI 1jaina tattvasAra (Sal arvini) OM2vijJapti triveNI (saMta bhUga-hindI prastAvanA) 3 kRpArasa koSa ( , 4 zatrujaya tIrthoddhAra prabandha " " 5 dropadI syayaMvara nATaka , 6 prAcIna jaina lekha saMgraha mA 1 al. (prAkRta bhUga-542tI vidheyana.) bhaa|| 2 . ( 557 shisaave.| saM. , ) jaina etihAsika gUrjarakAvya saMcaya (33 tihAsi sonA mATA saDa.) 9 haribhadrAcAryasya samayanirNayaH ( svatana saMskRta nima5) 10 kumArapAla pratibodha (prAta sApAnI 122 sAno mahAn zratha.) 11 prAkRta kathA saMgraha (42rAta purAtatva mAhira thAlI) 12 pAlI pAThAvalI ( pAnI bhASAnI bhA. 1. pu. bha.) 13 abhidhAnapadIpikA (patI bApAnI zaha . pu. bhA.) 14 jItakalpasUtra-mUla, cUrNi, TippaNa sameta (vistRta 42|tii prastAna) ne hAlamAM chapAtA graMtha, 15 prAcIna gUjarAtI gaya saMdarbha ( 15 mA sAnA 42tI / saMghara.) 16 gUjarAtanA itihAsano sAdhana saMgraha, graMtha 1 lo. (1) mestuGgAcArya racita prabandhacintAmaNi saTippaNa, 17. vijayadevamAhAtmya (17 // saiAnA meM prasiddha nAyAbanu saMskRta yaritra) 18 pahAbali saMgrahaH mAsa 1 . ( 122 127nI bhane prAthIna pakSI-mA.) taiyAra thatA graMtha 19 kuvalayamAlA kathA (8mAsAnI prAkRtamA sAmeDI me sattamana ! ) 2054AtanA chatihAsanA sAdha saMyama 2.(zimA kore). mudraka: cImanalAla izva lAla maDe nA mudraNa sthAnaH vAMhe gu ke chelA 3 dhIkAMTAraDa pAnAbhAinI vADI, amadAvAda. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LUCH. H / 1 / 1 khaMDa 3. T eka ra jaina sAhitya saMzodhaka EMAIL EED | | | | ||||, ||[, 2013 jaina sAhitya saMzodhaka jaina itihAsa, sAhitya, tattvajJAna Adi vividha viSayaka sacitra traimAsika patra saMpAdaka zrIjinavijaya AcArya-gUjarAta purAtattva maMdira-amadAvAda prakAzaka jaina sAhitya saMzAdhaka kAryAlaya ASADha ] a ma dA vA da [ 1983 LIKE SUM F10 | COLLECELICE " E : CARMARA CRASAS LilUTREET M Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya sTIgrIna, : mA vAru : (punarAta ) prAkRta, saMskRta, gujarAtI, hindI bhASA nAM paThanIya, vAcanIya, mananIya, saMgrahaNIya pustakanuM sUcipatra pratyeka sAdhusAdhvIne avazya paThanIya, sarva cheda sUtrane sArabhUta AtagraMtha zrI jinabhadragaNuM kSamAzramaNa viracita jIta kalpa sUtra bhASyakAra yugapradhAna zrIjinabhadragaNu kSamAzamaNunI AtatA gaNadhara ane sthavira puruSa jeTalI ja manAya che. emanuM raceluM jItaka95 sUtra adyApi bahu durlabhya hatuM ane Aja sudhImAM koIe prakaTa karyuM na hatuM. e sUtra ati utkRSTa paddhatie chapAvIne A kAryAlaya taraphathI bahAra pADavAmAM AvyuM che. AmAM prathama kSamAzramaNajIkRta mULa jItavAphUra che. pachI siddhasenagIkRta prAkRta bhASAmAM racAelI prAcIna ja che. te pachI e cUNinA viSamapade para caMdrasUrie lakhelI saMskRta TippaNI ApavAmAM AvI che. cUNigraMtha tADapatranI ati jUnI prate uparathI bahu parizramapUrvaka ane Adhunika vikvanmAnya paddhatie taiyAra karavAmAM AvyuM che. pustakanI zaruAtamAM gUjarAtI bhASAmAM lAMbI prastAvanA lakhavAmAM AvI che jemAM sUtrakAra kSamAzramaNanA samaya vagere bAbato viSe aitihAsika paddhatie vigatathI carcA karavAmAM AvelI che. A sUtra pratyeka sAdhusAdhvIne avazya paThana karavA yogya che. je sAdhusAdhvIoe jItakapasUtranuM adhyayana karyuM na hoya temane svataMtra paNe vicAravAne ke vasavAne adhikAra nathI ema jenazAenI sapta AjJA che. je e AjJAnuM pAlana nathI karatA te zramadharmanA virAdhaka thAya che. mATe dareka sAdhusAdhvIone ane jJAnabhaMDArone A sUtra avazya saMgrahaNIya che, A graMtha nirNayasAgara jevA sarvazreSTha presamAM, uMcI jAtanA eMTika kAgaLa upara, suMdara akSaramAM mudrita thayo che. pustakanI sAijha paNa pustakane zebhe evI krAuna AThapeja rAkhelI che. A apUrva ane alabhya graMthanI kiMmata rU. 3-0-0 bhAdravAmAsa sudhImAM maMgAvanArAone pANeja mApha che. Aho! Shrutgyanam Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 AcArAMga sUtra ema te AcArAMgasUtranI Aja sudhImAM aneka AvRttiyeA chapAI gaela che paratu zuddhatA ane uttamatAnI dRSTie enI barAbarI karI zake evI eke bIjI AvRtti ahAra paDI nathI. A AvRtti janInA eka vidvAne varSAMsudhI AcArAMgasUtrane uDA abhyAsa karI taiyAra karela che. mULanI aneka pratA bhegI karI temAMthI prathama mULapADa tAravI kADhI, pachI cUrNi, TIkA, avacUrI, takhkhA ane khAlAvamedha Adi judI judI vyAkhyA karanArAonA pAThe sAthe sarakhAvI, AnA pATha nirNaya karavAmAM AvyA che; eTaluM ja nahI paNa Aja sudhImAM koIpaNa TIkAkAra je vastu e sUtramAM joi zakyA na hatA te emAM tAravI kADhavAmAM AvI che. ane e vastu te AkhA sUtramAM gadyabhAga ane padyabhAga keTalA che tenuM pRthakkaraNa che. pazcimanA vidvAne ApaNA dezanA zAstranA kevI paddhatie ane keTalI khArIkIthI abhyAsa kare che tenI kalpanA AcArAMgasUtranI A AvRtti jovAthI thaze. AnI viziSTatAnA khayAla eTalA uparathI AvI zakaze ke jarmanInI eka prakhyAta yunivarsiTIe e granthanA sa Mzodhaka vidvAnane emanA AvA athAga bauddhika parizramanA badalAmAM uMcAmAM uMcI pAMDityapradaka DokaTara "nI DIgrI ApI che. sArAmAM sArA enTIka kAgaLa upara sundara rIte ane navI paddhatie chapAvavAmAM Avela che. pAchaLa granthamAM AvatA dareka zabdanA prAkRta ane sa MskRta zabdakeSa ApavAmAM Avela che. tema ja khAsa khAsa mahattvanAM paThAntare paNa ApelAM che. dareka bhaMDAra, lAibrerI ane granthasagrahamAM AnI ekeka nakala khAsa rAkhavA lAyaka che tema ja dareka sAdhusAdhvIne svAdhyAya mATe atyaMta upayogI hAvAthI temane paNa khAsa saMgraDavA lAyaka che. jamanInI lijjIga yunivarsITI taraphathI e granthanI rAmanalIpimAM je mULa AvRtti prakaTa thaI che tenI koMmata lagabhaga 6-7 rupiyA jeTalI paDe che. chatAM A AvRttinI mULa kiMmata ghaTADIne mAtra 1) rUpiye ja rAkhavAmAM AvI che. ghaNI ja theADI nakale chupAelI che mATe magAvavAnI IcchA vALAe zIvratA karavI. - sAhityamAM traNa cheda sUtraH bRhatkalpa-vyavahAra-nizItha-sUtrANi na Am A traNa cheda sUtra sAthI vadhAre prAcIna ane pradhAna Agama gaNAya che. emanA kartA bhadrabAhu svAmI che. e cheda sUtreA upara pUrvAcAryoe jeTalI vyAkhyAo lakhI che teTalo bIjA koipaNa AgamA upara nathI lakhI. e cheH sUtro hajI sudhI keie chapAvyA na hatA. paraMtu jarmanInA prasiddha vidvAn DA. zrIMga, jemaNe uparokta AcarAMga sUtranuM sa'zepana karyuM che temaNe ja sauthI prathama A traNa cheH sUtranuM paNa atyuttama saMzAdhana karI prakaTa karavAnuM prazaMsanIya dhyeya prApta karyuM che. A sUtreAnA pArDa paNa AcArAMga sUtranI Aho! Shrutgyanam Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAphaka TIkA, cUNi, bhAga, niryukti Adi junI vyAkhyAo ane mULanI junAmAM junI pratio bhegI karI sAyanTIphika paddhatie taiyAra karavAmAM AvyA che. sAthe evI uttama rIte chapAvavAmAM AvyA che ke jethI AkhA sUtranuM rahasya vAMcatAMnI sAthe ja, yaMtrane vanI mAphaka, AMkha AgaLa tarI Ave che. aMtamAM judA judA pAThAntare paNa ApavAmAM AvyAM che. uMcA enTIka kAgaLa upara suMdara rIte chapAvelAM hovA chatAM traNe sUtranI kiMmata phakta have mAtra 10 rUpiye che. theDI ja pratie zilikamAM rahelI che. divAdaLa eka saMskRta gadyapadyAtmaka apUrva aitihAsika patra. hindI bhASA vAtAravA mAM lakhelI vistRta prastAvanA, jemAM vijJaptipane ajJAtapUrva ItihAsa ane prastuta patrane aneka aitihAsika bAbatothI bharapUra paricaya Apela che. pArasa Sa (saMskRta-hindI) vidvAna ziSya zAMticaMdra upAdhyAye akabaranI cheakabara bAdazAhane jenaguru hIravijayasUrinA stutirUpe raceluM A eka suMdara saMskRta khaMDakAvya che. enI prastAvanAmAM hIravijayasUri ane akabara bAdazAhanA meLApanI pramANabhUta evI badhI aitihAsika vigata ApavAmAM AvelI che. sAvaMnatIrthodAra pravidha saMskRta-hindI) -saMvata 183 mAM zakuMjayane * chelle uddhAra je citeDanA karmazAha zeThe karele hata, tene, te ja vakhatanA eka vidvAnayatie saMskRtamAM lakhele A upayogI itihAsa prabaMdha che. prastAvanAmAM zatruMjayanA itihAsane lagatI ghaNu mAhitI ApavAmAM AvI che. draupatI svayaMvara naTa (saMskRta-hindI) gujarAtanA rAjakavi siddhapAlanI che. prastAvanAmAM kavine vistRta paricaya lakhavAmAM AvyuM che. riziSTa parva (bhASAMtara bhAga 1-2) hemacaMdrAcArya racita pariziSTa parvanuM A " "' sarala ane sarasa hindI bhASAmAM bhASAMtara thaeluM che. AmAM jaMbUsvAmI, prabhavasvAmI, suhastisUri, vajUsvAmI ane saMprati rAjA vagere bhagavAna mahAvIra svAmI pachI thaelA mahApuruSonAM puNyakAraka jIvanacaritro AvelAM che. kiMmata bane bhAganI 1-4-0 kAna tainasaMprada mAga 1 mAvAna naTavala AmAM lagabhaga vi. saM. pUrva (c)* se varSa upara thaI gaelA kaliMga (hAlanA uDIsA)nA kIrtizAlI jena rAjA khAravele udayagirinI hAthIguphAmAM ketarAvela ati prAcIna ane ItihAsanI daSTie ghaNe agatyane zilAlekha ApavAmAM AvyuM che. jainadharmanA garavanI daSTie A eka apUrva cIja che. aneka sudhArAvadhArA sAthe AnI bIjI AvRtti taiyAra thAya che. Aho! Shrutgyanam Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so prAcIna jainaGevasaMgraha mAna } : AmAM vikramanI dazamI sadIthI lai vIsamI sadI sudhInA 1000 varSanA gALAnA 557 zilAlekhAnA mahAn sa Mgraha thaelA che. dareka lekhanA sabadhamAM aitihAsika vigatAthI bhareluM' bharapura vivecana lakhavAmAM AvyuM che. DemI sAIjhanA sADIsAtasA upara jeTalAM pAnAne A daLadAra graMtha che. jaina zilAlekhAne Ave apUrva sagraha hajIsudhI koie bahAra pADayA nathI. ki'. 3-8-0 jaina petihAsika pUrNarAvyasaMcayaH 14mA saikAthI lai cheka 18mA mahAn prabhAvaka AcAryAM, zrAvakA, vidvAn yaktie sAdhvIo vagere je anekAneka prabhAvazAlI vyaktio thai gaI che temAMtI 27 vyaktionA sabadhavALA 33 rAseAnA A saMcayamAM uttama sagraha thaele che. jaina dharmanA itihAsanI apekSAe teA A saMgraha apUrva che ja paNa gUjarAtI bhASAnA abhyAsanI dRSTie paNa A pustaka ghaNuM mahattvanuM che. sAthe dareka rAsanA sarala bhASAmAM ' sAra ' paNa ApavAmAM AvyA che ane jyAM tyAM aneka TippaNIo ne tatsaMbaMdhI bIjI nAMdhe ApI puSkaLa mAhitInA bhaMDAra bharyAM che. lagabhaga 500 pAnAnA daLadAra graMtha che, kAgaLa, chapAI vagere sarve uttama prakAranAM che. pAkuM puruM mUlya mAtra 2-12-0 prAkRtathA saMgraha AmAM nAnI nAnI prAkRta bhASAmAM lakhelI sarasa kathAo che. prAkRta bhaNanArane bahu upayegI che. murasuMdarI pariya saMpAdaka munizrI rAjavijyajI, prAkRta bhASAmAM racA elI A jUnI kathA bahu ja rasika ane edhaprada che. mArapANa prativAdha siMdura prakaraNanA kartA sAma prabhAcAyaeN va, sa 1241mAM hemacaMdra sUrinA ziSyAnA kathanathI, hemaca'drAcArye kumArapAla rAjAne je dharmopadeza ApyA hatA tenA varNanamAM A graMtha racyA che. graMthamAM aneka upadeze viSenAM AkhyAne ApyAM che. graMtha bahu mATe 12000 klAka jeTalA che. vaDAdaranI gAyakavADa sarakAra taraphathI A graMtha prakaTa karavAmAM AvyeA che. 7-0-0 samAUhA (prathama traNa prastAva) haribhadrasUrinI racelI prazamarasa paripUrNa A kathA jANItI che. enI racanA bahuMja madhura ane rasavALI che. enI prAkRtabhASA paNa ati sarala hAi khUba lAlityathI bharelI che. jaina kathAnA rasika temaja prAkRta bhASAnA abhyAsIne mATe A graMtha amUlya che. A bhAgamAM prathamanA traNa bhava AvelA che. sAthe saLaMga saskRta chAyA paNa ApelI che. jethI prAkRta nahi samajanArane paNa teTale ja upayAga thai zake tema che. ghaTADelI aDadhI ki'mata 1-120, Aho ! Shrutgyanam Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gvAra ni mahopAdhyAya ratanacaMdra gaNinuM raceluM A saMskRtacaritra bahaja rasika " jAna che. saMskRta padyabaddha che. AnI racanAlI ghaNuM UMcA prakAranI hoI vAMcanArane eka sArA kAvyane AnaMda Ape tema che. kathAnI adabhutatA te nirALI ja che. vyAkhyAnamAM vAMcavA lAyaka hoI zrotAone khUba AnaMda Ape tema che. zeka ja nakale zilikamAM che. mU. 2-0-0 zrI hArimAnArthI samAniyA hindusthAnamAM sauthI pahelI re prAcyavidyAvizArada vidvAnonI "orienTala konpharansa " pUnA mukAme bharANI temAM vAMcavA mATe A saMskRta nibaMdha lakhavAmAM AvyuM hatuM. A nibaMdhamAM haribhadrasUrinA samayane yathArtha nirNaya karavAmAM AvyuM che ke je nirNayane, jarmanInA prakhyAta vidvAna DaoN. harmana yAkebIe paNa muktakaMThe svIkAra karyo che ane pitAnA lAMbA samaya sudhI daDha karI rAkhelA ane carcalA nirNayane ekadama bhUlabharele jAhera karyo che. A karatAM vadhu saphaLatA AvA lekha mATe bIjI zI heI zake. saMskRtanA abhyAsI sAdhuo ane zrAvakane A nibaMdha khAsa vAMcavA je che. je munie graMtha saMpAdana ane pustaka prakAzanane kAryamAM rasa letA hoya temanA mATe te A nibaMdha eka abhyasanIya pustaka jevuM che. saMskRtamAM nI prastAvanA kema lakhavI tema ja aitihAsika vigatenI carcA kema karavI, sAdhakabAdhaka pramANe kema tAravI kADhavA ane temane pauparya kema tapAsaH e vigere bAbatonuM jJAna A nibaMdhanA vAcana-mananathI ghaNI sArI peThe thaI zake tema che. mUlya 0-4-0 prAkRta bhASA zikhanArAo mATe prAraMbhamAM A pustaka ghaNuM upayogI che. mAtra ATha ja divasamAM prAkRta bhASAne sarala paricaya A nAnakaDA pustakanA pAThathI thaI zake tema che. prAkRta bhASAnA eka prasiddha Igreja oNlaranA lakhelA kiMmatI pustakanuM A sarala bhASAMtara che. mULa pustakanI kiMmata 3 rUpIA jeTalI che ane te Aje kyAMye maLatuM nathI kiMmata 1-4-0 Aho! Shrutgyanam Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra vaMzAvalI 15 // tapAgacchabRhatpaTTAvalI / keI I viddavAne saMgrahelI tapAgacchanI bhASAnI A eka ati vistRta padAvalI che. A padAvalImAM aneka puruSanA ullekhe saMgrahIta karavAmAM AvyA che. jeTalI jUnI paTTAvalIe lakhelI maLI Ave che te saumAM A vadhAre vistAravALI che ane aneka upayogI ullekhevALI che. mUlya mAtra 0-1ra-0 bauddha ane jaina dharmanA abhyAsa mATe eka ati mananIya graMtha jarmana vidvAna adhyApaka laiMyamAna jaina ane bauddhadharmanA ghaNA jANItA abhyAsI ane prakhyAta paMDita che. jaina Agamane bhASA, itihAsa ane tulanAnI dRSTie jeTalo uMDo abhyAsa e vidvAne karelo che eTale bIjA koI yuropIya paMDite karyo nathI ema kahevAya che. jainadharmane lagabhaga 50 karatAM vadhAre varSa jeTalo emane abhyAsa che. Avazyaka sUtra, dazavaikAlikasUtra, aupapAtikasUtra vagere aneka AganA viSayamAM emaNe ghaNuM lakhyuM che. chelle taraMgavatI nAmanI adbhuta ane atisuMdara prAcIna jainakathAne utkRSTa jarmana anuvAda karI e jainakathAne emaNe jagajANItI karI che. emanA ja hAthe lakhAeluM A buddha ane mahAvIranAmanuM apUrva pustaka che. A pustaka ghaNuM gaMbhIra ane vicAraNIya che. bhAratanI prAcIna saMskRtimAM jaina ane bauddhadharmane kevA krame vikAsa thayo e muddA prathama carcA pachI vistRta rIte buddha ane mahAvIranI aneka rIte tulanAo karI karI te bemAM kyAM ekatA che ane kyAM bhinnatA che e adbhuta rIte batAvyuM che. - A be zramaNadharma saMsthApakanI AvI viziSTa tulanA batAvanAra pustaka, bhAratanI eka paNa bhASAmAM hajI sudhI kyAMye prakaTa thayuM nathI. mULa jarmanamAMthI saMskArI gujarAtI bhASAmAM, suMdara bhASAMtara karanAra prasiddha lekhaka zrIyuta narasIbhAI IzvarabhAI paTela che. purataka suMdara kAgaLa upara, AkarSaka AkAramAM ane uttama DhabamAM chApavAmAM AvyuM che. mUlya 0-8-0. paM. zrI sukhalAlajI saMpAdita uttama graMthe === = siddhasena divAkara praNata jainanyAyane e sarvAdima graMtha nyAyAvatAra sUtra bAdhAbA jaina sAhityamAM suprasiddha che. e graMtha pramANamAM je ke bahuja mAne che paNa mahattavamAM sauthI maTe che, jene nyAyazAstrane mULa pAye e ja graMtha upara racAye che. e atyuttama graMtha upara, prAcIna bhA ane TIkAone paNa Aho! Shrutgyanam Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Takakara mAre evI uttama rilImAM ane sarala gUjarAtI bhASAmAM 5. zrI. sukhalAlajI e vizada vivecana lakhyuM che jenA abhyAsathI nyAyazAstrathI taddana aparicita manuSya paNa enuM jJAna saralatApUrvaka saMpAdana karI zake che. nyAyanA viSaya upara AvI subodha paddhatie lakhAeluM bIjuM eka paNa jaina pustaka haja prakaTa thayuM nathI. mUlya 0-4-0 cokhAna ane viMchiA pAtaMjala yogasUtra upara nyAyAcArya zrImada yazavijaya gaNie jainadaSTie lakhavI TIkA tathA haribhadrasUrinI gaviMzika A be graMthe AmAM chapAvelA che. graMthanA prAraMbhamAM graMthagata viSayane paricaya ApavA mATe eka vistRta nibaMdha lakhavAmAM Avyo che jemAM jainamata sammata gamArganI bauddha tema ja brAhmaNamata sammata e mArga sAthe laMbANathI tulanA karI batAvI che ane jaina gamArganI, viziSTatA samajAvavAmAM AvI che. abhyAsio mATe A pustaka bahu upayogI che. kiMmata 1-8-0 - Hprantha hiMnA vivevana kamarathI upara bahu vistAra sAthe hindI prathama, dvitIya, tRtIya ane caturtha ema ja bhASAmAM vivecana lakheluM che. e vivecanamAM je vizeSatAo che te bIjA keIe chapAvelA karmagraMthamAM nathI. e vizeSatAomAM ThekaThekANe te te viSe upara svataMtra nibaMdha jevA pariziSTa ane bIjA tevA graMthanA viSaye sAthe tulanAe mukhya che. digaMbara saMpradAyanA karmaviSayaka sAhityamAM paNa jyAM jyAM khAsa navInatAo che te paNa te te ThekANe batAvavAmAM AvI che. ekaMdara karmagraMthanA abhAzione A pustakamAMthI je vicAra sAmagrI maLaze te bIjA keI paNa ThekANe maLe tema nathI. mUlya prathama karma graMtha 1-4-0 bIjo karma graMtha 0-1ra-0 - trIje karma graMtha 1-12-3 ce kama graMtha 2-0-00 haribhadrasUrakRita vaddana samuccayamAM jainadarzanane lagatuM je prakaraNa " che te upara paM. zrI becaradAsa jIvarAje gUjarAtI bhASAmAM khUba vigatavAra vivecana lakhyuM che. e vivecanamAM praznottaranI paddhatie jaina tanI ghaNI sarasa mImAMsA karavAmAM AvI che. jainadarzanamAM chavAjIvAdi padArthonuM svarUpa kevI rIte siddha karavAmAM AvyuM che tenuM ghaNI sugamatA sAthe jJAna thaI zake tevuM A pustaka che mULa 1-8-0 Aho! Shrutgyanam Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhityamAM vikAra ja che. ja ra jANItA jenavicAraka paMDitazrI becaradAsa '' jIvarAje lakheluM A pustaka janasamAjane ThIka paricita thaeluM che. jenadharmanA mULa svarUpane samajavAmAM A pustaka ghaNI kiMmatI madada Ape evuM che. dareka vicArakane ekavAra A pustaka avazya vAMcavA ane manana karavA jevuM che. have te mAtra gaNatarInI ja nakale bAkI rahI che. mUya 1-0-0 khI jIvana . remana vidvAna seneka je deDha hajAra karatAM vadhAre varSe upara 0 1'' thaI gayo che tenuM A suMdara pustaka che. A pustakamAM pitAnA jIvanane sukhI kema banAvavuM e mATe je upadeza ane bodha Ape che te Aje paMdaraso sAraso varSo vItavA chatAM paNa amUlya ane apUrva je lAge che. A pustakanA vAraMvAra vAMcanathI manane apUrva zAMti ane AzvAsana maLe tema che. adhyAtmapremI sajajane mATe eka rasAyaNa jevI cIja che. ghaTADelI kiMmata rU. 0-8-0 lakhe - vyavasthApaka jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya. elIsabrIja -amadAvAda, Aho! Shrutgyanam Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya vaktavya s niyama karatAM A aMka sahu ja vilaMbathI prakAzita thAya che temAM kAraNa eka te garamInI meAsamane lIdhe aMka chapAvavAnuM kArya jarA gheADuMka mADethI ja zaru thayuM hatuM te; ane bIjAM gUjarAtamAM paDelI ativRSTinA sakhabhe temAM vaLI 20-25 divasanA umerA thayA te. Ama jayeSTha pUrNimA upara kADhavA dhArele A bIjo akra zrAvaNI pUrNimAnA samaye prakAzita thai zakayA che. A thaelA vilaMba amArA jijJAsu vAcaka baMdhuene asadya lAge e svAbhAvika ja che ane tethI keTalAka baMdhuee e badala je snehabharI pharyAda karI che te paNa vAstavika che. A pachInA aMka jaldI ja prakaTa thavAneA che tethI AzA che ke Ane badlA e aMkathI vaLI zakaze. AvA 3 jo aMka Azvina pUrNimA lagabhagamAM grAhakAne maLI jaze. * * * pahelA aMkanA pramANamAM A aMka gheADAM pAnAnA joi kadAcit grAhakone bhrama thavAnA saMbhava che te mATe ahiM khulAseA karI devA Avazyaka che ke-pahelA aMkamAM keTaluMka Avazyaka lakhANu vadhI paDavAthI saMkalpita pAnA karatAM amAre vadhAre pAnAM ApavAM paDayAM hatAM ane tethI A aMkamAM te vALI levAM paDayAM che. amArI mULanaherAta pramANe te A patrane cAturmAsika rUpe bahAra pADavAnuM hatuM ane varSanA e traNe aMkAmAM maLI kula 45 phArma ApavAnuM niradhAryuM hatuM. paNa pAchaLathI te vicAramAM sakAraNa parivartana thayuM ane tethI cAturmAsikane badale traimAsika rUpe patre avatAra lIdhe. eTale eka AkhA aMkanI khAdyasAmagrIne vadhAre| thavAthI kharcamAM paNa vadhArA thayA. chatAM ame grAhakAte te pUrvaprakAzita vacana pramANe teTaluM ja lakhANa ApavAne nizcaya rAkhyA che, eTaluM ja nahi paNa ulaTuM temAM paNa keTaleAka vadhAre ApavAne vicAryo che je chellA aMka prakaTa thaethI spaSTa joi zakAze. A badhuM chatAM grAhaka saMkhyA hajI amArI echAmAM echI icchA pramANe paNa noMdhAi nathI. tethI ame amArA jijJAsu ane sAhityapIpAsu baMdhue ke-je atyAra sudhImAM grAhaka tarIke noMdhAi gayA che. temane ja bhalAmaNa karavA icchIe chIe ke teo A kAryamAM banatI sahAyatA ApavA utsuka banaze ja. * A aMkamAM je thathamAjA nAmanA amAre lekha che te mULa santarajJata mArAM pragnya mATe lakhAyA che ke je graMtha gUjarAtanA sAkSarazareAmaNu zrI AnaMdazaMkara bApubhAi dhruvanA sAkSarajIvananI ujANI nimitte prasiddha thavAnA che. e graMtha prasiddha thayA pUrve ja amArA lekhane A rIte jaina sAhitya saMzAdhakamAM prakaTa karavAnI ane tema karI amArA vAcakrane tenA vAMcananA vhelA lAbha ApavAnI je udAra anumati, e graMthanA mukhya saMpAdaka sAkSara zrIyuta hIrAlAla tribhuvanadAsa pArekhe ApI che, te badala A patranA vAMcA taraphathI huM e sAkSara sajjananeA AbhAra mAnuM chuM. zrAvaNI pUrNimA -saM pAda ka 1983 Aho ! Shrutgyanam * Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3] viSayAnukramaNikA [ aMka 2 1 mahipAdhyAya zrIyazovijya gaNi likhita phalAphala praznapatraka. 161-165 2 naMdurabAra nivAsI kAlazeThanI graMthaprazasti. 166-1da 9 3 zrI sarvavijaya viracita rASabha ane vardhamAna jatuti 4 kuvalayamAlAH AThamA saikAnI eka jaina kathA. 5 dharmasamudrakRta zakuMtalA rAsa, [saMgrAhaka zrIyuta mehanalAla dalIcaMda dezAI, bI. e. elaela, bI.] 195-215 6 nalavilAsa nATakaH eka graMtha paricaya. [lekhaka-adhyApaka zrIyuta rAmanArAyaNa vizvanAtha pAThaka.] 216-223 7 jena tatva carcA. [ lekhaka-adhyApaka zrIyuta paM. sukhalAlajI ! 223-228 8 Avazyaka sUtranA kartA koNa? ( [ lekhaka-adhyApaka zrIyuta paM. sukhalAlajI ] Aho! Shrutgyanam Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka zrAmaHIomavArazkhAyAmamA prayApajAminAsatranAmAdinAnAsAnIpranitAkamsIvAnAali AMANARARISERIALAsakalAkAmidattavikArAyalAnAmAsvanAvadhAnAdhyApAgamahAjAvA shaasiyvhaarmdhmphlraashmiibmymnvissyti| savakA saMdezanaviSyati yAmatirephaninAsti kaSTamamiyopajAnAmyana mahAnAdhamavAphalasavadhAnAlA NETAJESHEYSERIES nasAnasaurataviman DJzakAyamidina vidhAyadAnAmahAditi mAyAmadhyapradevAsAravAnaviSyatimayamaMkavyavahAzinipAlathAsyatipadavyadAnita WheatsAHEROVARTAINS asyA meghaTisalAaunAmotArakaMTakalAda naSidasonAkA bAjAjatanAbArazrAmamatimAghAcAhanasvAmiAdA zarAparAmavahAbanAvatArAmamA sphlgraamaatstaaraasimaavishyjaantaa| madhAmaphUlAkAmidinaganamAvImadhyamaviSyaniyAmAralAsonamahAni zAmibibAdilAsAnAdivAsIpanagamakAyamaghAyasavidhAna zAsanAlasalAmAmAtaratAvavirAmaghaavinijAmAtAmahAlAnakArInaviMONTpAganamAsyApratikArya sidvitiphalaMganA-vijAmrAsAmadhyamAlAvA HAEZZERealanALElaiazha hariERARMkaayaa| RLDREFEAVELLENMARHzanavajAvAvATHIERkhAmiAhAvApramAvAnAdhAraNa EGAMERICASEAmmArAvyamAlArAnAvadhAnAmyavahAzamalAta vidhAnAta tayasavamAnakAyA EMATONESHA mdhymaamghaatviytimmmmaamaaNtrvissytidinlaalnaashaaynvissy| SEEKEReOXAMARkAryasidvitiphalanAmasAnasIbasamAnAsiyAmArakavAphalAna vidhi paERTIEEENADATEthAsalAtIyavahArImavizvAlAlampadAmArayaliyA sivakAvyomaaular bhaamaagaamaaARAltvimaatviyaavaaHORlaatviyH| MallalarianarmadalaansamiEilgariandinal mahApAdhyAya zrImada gaNI yazavijaya nyAyAcArya saMkalita ane hastalikhita praznacakra ( bhAvanagaranivAsI zeTha zrI premacaMda ratanajInA graMthasaMgrahamAMthI prApta ) pibAmAvAsievAzAyariyagrAhANAdiyAtizcayarAmAyariyAdAkSmavAvaramayAdAtikAsabAtAvarasayAmamAMgAekAmaya nAmAvivAdabAvAhayAmAgabANamayamavayavavahAradamamapadamavihamisAkasamatAjAnImmAmAMtAdhizAsApAvArakayamiAsamAyAvagyasAyagAmAlA maadhvsaayaadiitisvidhaaknnaapaannyaakrnngaaytsismaasNghvaakhaamiyaayNmiybhivaavdhaagsitvmiaavvlmiaajshtaa| bAbhavAnAjAjavAdAmAmANanAmANmAvasipiNayAvihaktavayaMnisAmatasaMsahAyavimudADavAyAhAtAsAmrAkamA bavadArANAlAsAmAvavidharAsAThacAyaripalikAmAsAgavAvAsAdhAsavasayasasammamahApayAmhiAtakampazyaNamukkAmA kamAvAsyANagaTAsATharahAyatinipAvAravArAsaharUdanaviya paMDayaMDarAdAbAmavamarApuraNazvaramaDADAnAdhyAvAdavAnAdhA laamaamutaadssyaaelgvtaapaashtivyvhaarsaassyaami| dazA bAsunavAbakalyANamakhAnA |zrIzrA naMdurabAranivAsIsImAvAdhiyAnavakSatavikAtrIji na dhrmaashmnnyaauNgrssumtaangokvilaasiipraa| yATapakAninamatArapAsAnAyuparAjAyAevAnapada dissttaadikaarmitaa||shvaaraanyraivnjiiraappiidaadimaa ghAyAvinampayasaphalolatajanmAnacajaSamAzAvavanaya srayAsavinayAkAlanAmAtAutasatatInihAyAjasa mAzalalanAdavAvavIrAjJAMdhazrIninanavaminamanIyasakasaMghAdikesAvavinnayayaspakaptAdAnAdhinanAnsa muddhAyayugmAtrAmatkAnnAnAnijakarakamalAjitanAvineavikkohomidAnA:sastrakAvanisaMyuktA prAmadA vakamAyakAhIsasudAnisanamukhakamalAdAnathAvaropadevAne devazaklipitAmupizAmaMdhanAepavitrASoni diNyA mdopaadhyaayvimvdaamyaagnnividhypennknkjygnnilikhaapinaaH| shraaH|| maa|| praa:|| naMdurabAranivAsI zreSThI kAlue saM. 1551mAM lakhAvelA jJAnabhaMDAranA graMthomAMnA eka graMthanuM aMtima patra (bhAvanagaranA jaina saMdhanA bhaMDAramAMthI, zeTha zrI kuMvarajI ANaMdajI dvArA prApta ) Aho! Shrutgyanam Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaina sAhityasaMzodhaka 'purisA ! saccameva samAbhijANAhi / saccassANAe uvaTThie mehAvI mAraM tarai / ' " gii bALarU te sarve nALa; je davaM nArU che gm nALa' hiduM, , marya, vijayaM, naM gii parijJirU !" -nithi kavara- khaMDa 3] mahAvIranirvANa saMvat 2453-ASADha [vAM 2 mahopAdhyAya zrI yazovijayagaNi likhita phalAphala viSayaka praznapatra A pRSThanI bAjumAM je patranI pratikRti che te mahopAdhyAya zrImadda yazovijayagaNinA svahasta likhita jADhagchI viSayaka eka praznapatraka che. A patra, bhAvanagara nivAsI sAhityarasika zeThazrI premacaMda ratanajI vIrajInA gRhapustakAlayamAM che. prathama te A patraka pRcchAviSayaka hovAthI e viSayanA jJAtAonI daSTie Amaye apUrva che, ane vaLI temAM zrImadayazovijayajI jevA mahApuruSanA svahastAkSare lakhAela hovAthI tenuM mahattva ghaNuM vadhu kahI zakAya. A praznapatrakamAM 4 cakraH banAvelAM che ane te darekamAM 6-6 kASThaka mukelA che. badhA maLIne 24 keka thAya che ane te 24 tIrthakaranA nAmathI aMkita che. dareka tIrthakaranA nAma upara 6-6 prazna goThavyA che. prazna kema kADhavA ane tenuM phaLAphaLa kema jANavuM e svayaM lekhaka mahApuruSe potAnI bhASAmAM potAnA hAthe ja lakhI rAkheluM che. jijJAsu puruSa AmAMthI pitAne ISTa jJAna, jarAka uMDANathI manana karaze to te pitAnI meLe ja meLavI zake tema che tethI A viSe vadhAre sapheTa karavAnuM ame ISTa gayuM nathI. - A eka apUrva ane aprApya evI pUjanIya ane darzanIya pratikRti che. e patra prakaTa karavA mATe zeThazrI premacaMdabhAIe je sahadayatA batAvI che te badala amArA vAcako taraphathI ame te baMdhu prati AbhAra pradarzita karIe chIe. Aho! Shrutgyanam Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 ahiM e samagra patranuM uddharaNa ApIe chIe. ||AUM hI zrI a~I nmH|| eNi maMtraI vAra 21 sthApanA SaDI athavA pUgIphala abhimaMtrI muukaaviii| jeha bolanI pRcchA karaI teha thaku jihAM thApanA mUMkai tehanA tIrthakaranI phaartti| pRchAnA bola gaNatAM je tIrthakaranaiM phATiM mUMkai / tehanI te olI gnnvii| paMDitazrI nayavijayagaNiziSya gaNi jasavijaya likhitaM // cha / zrI supArzvanAtha 60 zrI RSabha 1 kAryasiddhi pRcchA vyApArapRcchA zrI padmaprabha 6 grAmAMtarapRcchA vyavahAra pRcchA zrI sumatinAtha 5 OM hI zrI he namaH meghavRSTi pRcchA 2 / deza saukhya zrI ajita | zrI saMbhava 3 chaa| pRcchA sevakapRcchA zrI zreyAMza | zrI vAsupUjya nAtha 11 sevApRcchA OM hI zrI he namaH vyAjadAna pRcchA bhayapRcchA zrI caMdraprabha zrI suvidhinAtha catuHpadapRcchA 12 belgelt zrI abhinaMdana 4 zrI zItalanAtha zrI vimalanAtha 13 zrI mallinAtha 19 maMtravidyauSadhI 12 dhAraNAgati pRcchA pRcchA jayA'jaya zrIkunthunAtha zrI aranAtha 18 varapRcchA OM hI zrI a~I namaH __zrI bAdhArUdhA pRcchA purarodhapRcchA anaMtanAtha 14, 15 zrI dharmanAtha 24 zrI pArzvanAtha | zrI mahAvIra / AgaMtuka pRcchA gatavastupRcchA 23 OM hrI zrI a~he namaH pRcchA atheciMtA pRcchA 20rAjyaprAptiA 21 | zrI munisuvrata | zrInaminAtha kanyAdAna pRcchA saMtAnapRcchA 22 zrI zAMtinAtha zrI neminAtha Aho! Shrutgyanam Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] mahopAdhyAya zrI yazovijayagANa likhita phalAphala viSayaka praznapatra [163 ||shrii AdinAtha // 1 // 1 zIghaM saphalA kAryasiddhirbhaviSyati 2 asminvyavahAre madhyamaM phalaM dRzyate 3 grAmAMtare phalaM nAsti kaSTamasti 4 bhavyaM sthAnasaukhyaM bhaviSyati 5 madhyamaM dezasaukhyaM bhaviSyati 6 alpA meghavRSTiH saMbhAvyate // zrI ajitanAtha // 2 // 1 pracurA meghavRSTirbhaviSyati 2 madhyamaphalA kAryasiddhirbhaviSyati 3 asminvivAhe lAbho nAsti 4 sakuzalaM salAmaM grAmAMtaraM bhaviSyati 5 sthAnasaukhyaM bhaviSyati 6 mahaddezasaukhyaM bhaviSyati ||shrii zaMbhavanAtha // 3 // 1 bhavyaM dezasaukhyaM bhaviSyati 2 madhyamA meghavRSTirbhaviSyati 3 kAryasiddhirAsta phalaM nAsti 4 salAbho vyavahAro bhaviSyati 5 grAmAMtare madhyamaM phalaM bhaviSyati 6 mahAtaM sthAnasaukhyaM bhaviSyati ||shrii abhinaMdana // 4 // 1 bhavyaM sthAnasaukhyaM bhaviSyati 2 dezasaukhyaM madhyamaM bhaviSyati 3 prajAbhAgyena meghavRSTirbhaviSyati 4 suMdarA kAryasiddhirbhaviSyati 5 madhyamaM phalaM vyavahAre bhaviSyati 6 grAmAMtare kaSTaM na ca phalaM ||shrii sumatinAtha // 5 // 1 sakuzalaM saphalaM grAmAMtaraM bhaviSyati 2 sthAnasaukhyaM madhyamaM bhaviSyati 3 dezasaukhyaM na dRzyate 4 pracurA meghavRSTiviSyati 5 kAryasiddhirasti phalaM ca nAsti 6 vyavahAro niSphalo hAnikaraH ||shrii padmaprabhasvAmi // 6 // 1 vyavahAraH salAbho bhaviSyati 2 madhyamaM grAmAMtaraM bhaviSyati 3 sthAnasaukhyaM sarvathA nAsti 4 bhavyaM dezasaukhyaM bhaviSyati 5 madhyamA meghavRSTirbhaviSyati 6 na ca kAryasiddhinaca phalaM ||shrii su] pArzvanAtha // 7 // 1 vyApAro mahAlAbhapradaH 2 sevakaH sundaro bhaviSyati 3 sevAphalaM sarvathA nAsti 4 catuHpadAnAM mahAn vRddhirbhaviSyati 5 bhayaM yAsyati paraM dravyahAniH 6 vyAje datta punarapi haste na caTiSyati ||shrii candraprabhasvAmi // 8 // 1 dattaM savizeSalAbhaM bhAvi 2 vyApAre lAbho na ca hAniH 3 sevakoyamarthAya bhaviSyati 4 sevA kRtA mahAlAbhakArI bhaviSyati 5 catuH [pa] lAbho madhyamo bhaviSyati 6 bhayaM vidheyaM dharmaH kAryaH Aho! Shrutgyanam Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ khaMDa 3 164 ] jaina sAhitya saMzodhaka // zrI suvidhinAtha // 9 // // zrI vimalanAtha // 13 // 1 bhayaM sarvathA na kArya 1 dhAraNAgatibhavyA bhavet 2 dataM lAbhanAzAya bhaviSyati 2 jayaH parAjayopi bhaviSyati 3 vyApAraH klezaphalo bhaviSyati 3 varo niHpuNyo daridrazca syAt 4 sevako bhavyo bhaviSyati 4 puNyavati kanyeyaM pratyakSazrIH 5 sevA madhyamaphalA bhaviSyati 5 kiMciddaNDena purarodhopazamizyati 6 catuHpadAnAM hAnirbhaviSyati 6 baddho bahu daNDenApi bhAgyena chuTiSyati // zrI zItalanAtha // 10 // // zrI anaMtanAtha // 14 // 1 catuHpadAllAbho dRzyate 1 baddho mudhaiva zIghraM chuTiSyati 2 bhayaM bhaviSyati paramalIka 2 dhAraNAgatimadhyamA bhavet / 3 dataM sarvathA yAsyatyeva 3 jayo nAsti hAnirbhaviSyati 4 vyApAro madhyo bhAvI 4 varoyaM puNyavAn dIrghAyuzca 5 sevako'yaM madhyamaguNaH 5 kanyA madhyamA bhaviSyati 6 sevA kaSTaMphalalAmA bhAvi [ nI] 6 purarodho mahAbhAgyena chuTipyati ||shrii zreyAMsanAtha // 11 // // zrI dharmanAtha // 15 // 1 sevA saphalA bhaviSyati 1 purarodhopazamiSyati 2 catuHpadahAniH, lAbhazca syAt 2 baddhaH chuTiSyati dravya[vya]yena 3 bhayaM bhavatyevAtmaciMtA kAryA 3 dhAraNAgatirnodvego bhaviSyati 5 dattaM salAbhaM saparopakAraM bhaviSyati 4 jayo bhaviSyati parAjayazca 5 vyApArAnna ca lAbho hAniH 5 varo bhavyo'ti alpAyuH 6 sevaka udvegakaro bhaviSyati 6 kanyA kulakalaMkinI // zrI vAsupUjya // 12 // ||shrii zAntinAtha // 16 // 1 sevako bhanyopakArI bhaviSyati 1 kanyA suzIlA sadAcArA 2 sevA madhyamaphalA na dRzyate 2 purarodhaH kaSTena 3 catuHpadAnna ca lAbho hAniH 3 baddho mahAbhAgyena chuTiSyati 4 bhayaM zamiSyati ciMtA na kAryA 4 dhAraNAgativyA vidyate 5 dattaM cATiSyati paraM bahukAle 5 parAjayo jayo bhavet 6 vyApAro mahAkaSTaphalaH 6 varo'yaM na bhavyo vyasanI Aho I Shrutgyanam Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] mahopAdhyAya zrI yazovijayagaNi likhita phalAphala viSayaka praznapatra [165 ||shrii kunthunAtha // 17 // 1 varaH puNyo'sti sukhI ca 2 kanyA bhavyAsti paraM kalahakRt 3 purarodhaH puNyena chuTiSyati 4 baddho mudhaiva zIghraM chuTiSyati . 5 dhAraNAgatirmadhyamA bhvet| 6 jayena sarvArthacintA kAryA ||shrii aranAtha // 18 // 1 jayo bhaviSyati yazopi bhaviSyati 2 varo madhyamaguNo bhaviSyati 3 kanyA'sAvudvegakarI bhavet 4 purarodhaH stokadinairyAsyati 5 baddho mahAkaSTena chuTiSyati 6 dhAraNAgatiH suMdarA, udvegazca ||shrii mallinAtha // 19 // 1 maMtrauSadhIbhyo mahAguNo bhAvI 2 gataM vastu savilaMbaM stokaM caTa0 3 AgaMtukaH kaSTe patitaH, savilaMbamAgami0 4 saMtAne putro bhAvi 5 arthaciMtA, sahajaivArthaprAptiH 6 rAjyaM kvApi nAsti, prANA rakSaNIyAH // zrI munisuvratasvAmi // 20 // 1 rAjyaM bhavyaM paraM janabhaktiH na 2 maMtravidyauSadhIbhyo madhyamo guNo bhavi0 3 gataM gatameva zeSaM rakSaNIyaM 4 AgaMtukaH zIghra salAmosti 5 saMtAne putro bhavenna suMdaraH 6 arthaciMtA'sti paraM na dRzyate // zrI naminAtha // 21 // 1 arthalAbho bhaviSyati, citA na 2 saMtAne putro bhaviSyati, dhanAgamaH 3 maMtrauSadhIbhyo'nartho bhAvi 4 gataM zIghraM caTiSyati 5 AgaMtuko mArgAdvilaMbitaH 6 rAjyaM savilaMya sopakramaM bhAvi ||shrii neminAtha // 22 // 1 saMtAne putro bhavyo bhaviSyati 2 arthaciMtA'sti paraM madhyamaM puNyaM 3 rAjyaM nAsti prayAso na kAryaH 4 gataM vastu ardhaprAyaM caTiSyati 5 maMtrauSadhIbhyo guNo bhAvi 6 AgaMtukAgamanaM saMprati dRzyate ||shrii pArzvanAtha // 23 // 1 AgaMtukA AgatA eva, vardhApyase 2 saMtAne putrAH putrikAzca saMti 3 arthaciMtA vidyate paraM durlabhA 4 rAjyaM bhaviSyati prayAso na kAryaH 5 maMtravidyauSadhIbhyo na guNaH 6 gataM vastu prAyazcaTiSyati // zrI mahAvIra // 24 // 1 gataM yathA tathA haste caTati 2 AgaMtukaH saMprati savilaMbo dRzyate 3 saMtAnAtsukhaM na vilokyaM 4 rAjyaM sakaSTaM savilaMbaM bhAvi 5 arthaciMtA na kAryA 6 maMtra vidyauSadhIbhyo na guNaH Aho! Shrutgyanam Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka naMdurabAra nivAsI kAlU sAhanI graMtha prazasti A nIce ApelI graMtha prazasti vi saM. 1551mAM naMdurabAra nivAsI zreSThi kAlUe lakhAvelA graMthabhaMDAranI che. vAcakazrI mahIsamudranA upadezathI e zreSThie samagra siddhAMtAnI TIkA sAthenI akeka prati sArA kAgaLa upara, suMdara akSara lakhanArA laDIAenA hAthe lakhAvIne tene eka mATA jJAnabhaMDAra sthApita karyAM heAya ema A prazasti uparathI jANavAnuM maLe che. ? * * ] [ saMta ph e naMdurabAra sthAna te hAlamAM tAsIvelImAM AveluM naMdarabAra ja lAge che, e sthAne te| Aje e jJAnabhaMDArane kaze avazeSa rahelA hoya tema lAgatuM nathI paNa e bhaMDAramAMnI pratie yatie ane zrAvakAnA hastaka anya sthaLe je keTalIka cAlI gai ane tethI hajI sudhI sacavAI rahI te uparathI e bhaMDAranA astitvanI ApaNane jANa thAya che. gatavarSa, bhAvanagaranA saMdhanA bhaMDAranuM avaleAkana karatAM temAM enI eka pratinA amane darzana thayAM jenAM aMtimapatranuM citra A sAthenA pRSTa upara aMkita thaeluM najare paDaze ane te upara lakhelI zreSTinI prazasti A nIce vAMcavA maLaze. e prati avadAmAyanI che. kula enAM 126 pAnAM che. pAnAM lagabhaga eka phuTa jeTalAM lAMbAM ane pAA IMca jeTalAM paheALAM che. dareka pAnAnI dareka pRSTi upara 15-15 paktio lakhelI che. AvI ja eka e pratie pATaNanA bhaMDAramAM paNa amArA levAmAM AvI che. bhAvanagaranA bhaMDAramAMnI e prati zrIyuta kuMvarajI ANaMdajI mAkRta prApta thaelI hAvAthI A sthaLe temanA nAmeAlekha karavA ucita che. mULa pra za sti naMdurabAra nivAsI bhImaH saMghAdhipo'bhavad bhavikaH / zrIjinadharmAdhArastatanayo DuMgarassukRtI // 1 // tadvaMzakavilAsI prAgvATaH prakaTa jinamatAbhyAsI / zrI guNarAja guNavAn para pratiSThAdikArayitA // 2 // zrIzatruMjaya revata- jIrApalayarbudAdiyAtrAsu / vittavyayasaLajIIRtananA taduM (?) 4 jIlamApha || k // tanayastayoH suvinayaH kAlUnAmA kRtAnukRtasukRtI / tajjAyA jasamAI lalatAdevI ca vIrAI // 4 // zrIjinabhavanajinAca pustaka saMghAdike sadAkSetre / vitavyayasya kartA dAnArthijanAn samuddhartA // 5 // yugmam zrImatkAlUnAmnA nijakara kamalArjitena vittena // citkoze siddhAMtA sasUtrakA vRttisaMyuktAH // 6 // zrImadvAcaka nAyakamahI samudrAbhidhAnamukhakamalAt / labdhvA varopadezaM naMdaMtu ca lekhitAH suciraM // 7 // saMvat 1551 varSe ASADha sita di0 10 zukre / mahopAdhyAya zrI mahIsamudragaNiziSya paM0 kanakavijayagANe likhApitAH // Aho ! Shrutgyanam Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMka 2] RSabha ane varddhamAna jinastuti [ 127 bhA vArtha 1 naMdurabAramAM vasanAre evo bhIma nAme saMghapati thayo je jainadharmio mATe AdhArabhUta je hatuM ane tene DuMgara nAme sukRtI evA putra hatA. 2-3 te DuMgaranA vazamAM prAgyA eTale paravADa jAtimAM prasiddha e guNarAja thaze jeNe pada pratiSThA Adi sArAM kAryo karyA; tema ja zatruMjaya, giranAra, jIrAvalA, ane Abu Adi tirthonI yAtrAomAM pitAnA dhanane vyaya karI janma saphala kIdhe. tenI strInuM nAma lakhamAI hatuM. 4-5 temane putra kAlUnAmAM che jeNe aneka sukRta karyA che. ene jasamAI, lalitAdevI ane vIrAI nAmanI traNa strIo che. eNe jinamaMdira, jinapratimA, jainapustaka ane saMdha Adi kAryo nimitte khUba vyavyaya karyo che ane dInajane uddhAra karyo che. 6-7 e kAlUseDe, mahIsamudranAmanA vAcakavaryane upadeza sAMbhaLI, pate upArjita karelA dhananA vyayathI jJAnabhaMDAra sthApyo che ane temAM badhAM sUtro TIkAo sahita lakhAvI saMgRhIta karyA che. enA lakhAvelA A graMtha cirakALa sudhI vidyamAna rahe. saMvata 1551nA ASADha sudi 10 zukravAranA divase A prati purI lakhAI rahI. mahopAdhyAya zrImahIsamudranA ziSya 5, kanakavijayagaNinI dekharekha nIce A pustaka lakhavAmAM AvyAM che. iti. zrI sarva vijya viracita Anandasundara graMthamAMnI RSabha ane varddhamAna jinanI stuti. zrIvRSabhajinastutiH vRSabha ciraJjaya raJjayaH raJjayaH raJjayamayaracakIrticaya / praNatasabhAsurabhAsurabhAsurabhAsurayamarpaya pareSAm // 1 // sudinavitaraNe taraNetaraNetaraNe bhavodadhervidadhe / naraharicandanacandanacandanacandanamadhIza guNaiH // 2 // sukRtarasamayasamayaH samayaH samayannasAdhanAnAm / yatra sudhAraya dhAraya dhAraya dhArayAsa mayi nayanam // 3 // vibudhAnandana naMdananaMdananaMdanaparasya mhimbhrH| tvayi jAtarasA tarasAtarasAtarasAdaraM tadiyam // 4 // jayAsa sakalayA kalayA kalayAkalayAvakAbhakaracaraNa / avanisu nayanAnayanAnayanAnayanAnaMdijineMdranakam / / 5 // Aho! Shrutgyanam Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] jaina sAhitya saMzodhaka tvAmanuparamAparamAparamAparamAsamAptakalikaluSam / mAM ca nibhAlaya mAlaya bhAlaya mAlaya nilanitayA // 6 // ciramurA vasiva hesiva hesiva hema dhavalaM gRhavasate / viratarAmavRjinajina jinajinamANikya sarvato vijayam // 7 // / itizrIvRSabha jinastavanaM caturyamakamayaM saMpUrNam / zrIvarddhamAnajinastutiH sirivaddhamANa sirivaddhamANasirivaddhamANajiNacaMda | paramANava paramANavaparamANavaNaMsi vedijjA // 1 // suhasAyara suhasAyarasuhasAyarabhavasamUhAnamhaNa / jayaNAya jayaNAyagajayaNAyagaI nivArijA || 2 || rayaNAyara rayaNAya rarayaNAyara nANadaMsaNAsarINaM / suramohaNa suramohaNasuramohaNayaM payaMkujjA // 3 // saraNAgaya saraNAgayasaraNAgayavajjapaMjarapaiDa / kamalAsaNa kamalAsaNakamalAsanasarisa maha hujjA ||4|| savvavijaya savvavijayasavvA vijayathuNiyagaNagariTThapaho / mahasayayaM mahasayayaM mahasayayaM sivapayaM nayasu // 5 // || prAkRtayamakatrayastavaH // Aho ! Shrutgyanam [ khaMDa 3 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlA kathAne ahIM paricaya ApavAmAM Ave che tenuM nAma AThamA saikAnI eka jaina kathA ' yuvacanAtra che. udyotanasuri urphe dakSiNyaci nAmanA jaina vidvAna enA kartA che. zaka saMvata 700 nA aMtima lekhaka divasanA AgalA divase arthAta zAke 689 nA caitra vadi AcArya zrI jinavijaya 14 tithie, aparAnDa samaye, vartamAnamAM mabhUmimAM gaNAtA paNa te vakhate gUrjarabhUmimAM samAtA jAbAlipura (gujarAta purAtana maMdira, amadAvAda) nAmanA sthAnamAM, enI racanA pUrI thaI hatI. narahastI zrI vatsarAja tyAre e sthAnano rAjA hato. kathAnI bhASA mukhya prAkRta-mahArASTrI jaina che. racanA gadya ane padya ubhaya mizrita caMpagraMtha jevI che. graMtha parimANa lagabhaga 1300 leka jeTaluM che; ane kathAvastu saMkIrNa svarUpanuM che. graMthakAre kathAnA Adi ane aMtabhAgamAM, prastAvanA ane prazastinA rUpamAM, je keTaluMka varNana ApyuM che te parathI ja A badhI hakIkata upalabdha thAya che, ane e uparAMta bIjI paNa keTalIka, bhASA ane ItihAsanI dRSTie mahatvanI gaNAya evI, hakIkata e graMthamAM maLI Ave che; jene nirdeza karavo e prastuta lekhane mukhya uddeza che. jaina kathAsAhityane vikAsakrama A kathAne vistRta paricaya ApatAM pahelAM jaina kathAsAhityane kevA krame vikAsa thato gayo tenuM jarA saMkSipta avalokana ApavuM Avazyaka che. jainenuM kathAsAhitya pramANamAM ghaNuM vizALa che. prAkata, saMskRta, apabhraMza ane gujarAtI ema cAra bhASAmAM lakhAelA seMkaDe jaina kathAgUMthe Aje maLI Ave che. paNa e graMthane moTo bhAga 10 mA saikA pachIne banelo che. jema jema jUnA sikAo tarapha AgaLa vadhIe tema tema e graMthonI saMkhyA ghaNI ja ghaTatI jAya che ane AkhI pahelI sahasrAbdImAM racAyelA pUrA daza graMtho paNa Aje upalabdha thatA nathI. e dRSTie jotAM yuvImAnI upalabdhi ghaNI agatyanI gaNAya. jaina Agama sAhityamAM vAlmayanA prakAranI daSTie dharmakathAnuyoga nAmane eka Akho svataMtra vibhAga ja karavAmAM Avelo che, ane jJAtAdharmatha nAmanA Agama graMthane e vibhAganA nirdezaka rUpe ullekhavAmAM Ave che. zrata paraMparA pramANe e vibhAgamAM keTalIye koDa evI dharmakathAo AlekhelI hatI, paNa te kAlaprabhAve naSTa thaI gaI ane vartamAnamAM mAtra 19 adhyAya ja e AgamanA upalabdha thAya che, ane te paNa tenA mULa rUpamAM nahi. AgamAMtargata e dharmakathAo veda, brAhmaNa ane upaniSada graMthamAMnI kathAo jevI dharmavidhiothI mizrita ane truTita rUpanI hatI. upadezako e kathAonI vadhAre vigata guruparaMparAthI meLavatA ane potAnI zailI pramANe lokone kahI samajAvatA. pAchaLanA samayamAM jyAre purANa graMthanI racanA thavA lAgI ane rAmAyaNa, mahAbhArata, harivaMza vagere purANakathAo lokapriya thavA lAgI, tyAre jaina zramaNoe paNa potAnA siddhAnta pramANe tIrthakare tema ja bIjA zalAkA purUnI purANa kathAo racavA mAMDI, ane lokAturaMjananI zailIe kathAo Aho! Shrutgyanam Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? 70 ] jaina sAhitya saMzodhaka [aMda2 kahevI zaru karI. te pachI jyAre kevaLa lokeAttara puruSAnI kathAene badale vatsarAja ane naravAhanadatta jevA laukika puruSanI paNa kathAsRSTi sarajAvA lAgI ane temAM kavitva ane kalA ( rasaniSpatti)nA paNa praveza thavA lAgyA tyAre jaina vidvAne tenuM paNa anusaraNa karavAnuM Avazyaka lAgyuM, ane pariNAme temaNe paNa tevuM kathAsAhitya nirmANa karavA mAMDayuM. ema jaNAya che ke purANakALamAM bhArata ane rAmAyaNanI kathA uparAMta lekAmAM vasudevacarata paNa hu ja manoraMjaka thaI paDayuM hatuM. e caritane varNavatA kayA kayA laukika graMthA prasiddhimAM AvyA hatA te jANavAnuM kazuM sAdhana jJAta nathI. paNa jaina kathAgraMthAmAM bahu prAcIna evA vaSuverdiI nAmane eka graMtha e traNa khaMDamAM maLI Ave che, te uparathI anumAna thAya che ke eka vakhate vasudevacarata lokeAmAM bahu ja priya thaI paDeluM hAvuM joie. jaina camudderita mULa caMdragupta mauryanA guru bhadrabAhu sUrie racyuM hatuM, ema hemacaMdrasUrinA guru AcArya devacaMdra peAtAnA zAntinAcaritranA upAddhAtamAM sUcave che, ane e carita savAlAkha kSAka pramANa jeTaluM hatuM, ema te mAne che.1 bhadrabAhucita e vasudevarita dhaNA jUnA vakhatamAM ja lupta thai gayuM hoya tema lAge che. kAraNa ke adyApi ana zrita paNa anumAne 7 mA saikA agAu thai gayelA saMdhadAsa kSamAzramaNe AraMbhelA ane dharmasena mahattare pUrelA vaatti nAmanA graMthamAM evA spaSTa ullekha karelA che ke-kAMika te zruta eTale zAstramAM nibaddha thaeluM ane kAMika AcArya paraMparAe kahevAtuM AvatuM ciratra sAMbhaLIne A ritanI racanA karavAmAM AvI che.ra e ja pramANe jyAre mAvaLanI kathA lekAmAM bahu ja priya thai paDI hatI tyAre vimalasUri nAmanA AcAryaM sauthI prathama pamariya nAmaneA kathAgraMtha racI jaina rAmAyaNanI sRSTi nirmita karI. A AcArya kayAre thai gayA e nirNIta thayuM nathI. e graMthamAM sUcavelA samaya pramANe te te vikramanI pahelI zatAbdImAM thayelA heAvA joie; paNa tenI racanAzailI ane bhASAkRti vagere uparathI DA. hana yAkeAkhI ema mAne che ke 4 thA 5 mA saikA karatAM e graMtha jUne nathI. e ja AcArye bhAratanI kathA upara paNa mariyA jevA ja visariya nAmanA paNa prAkRta graMtha lakhyA hatA, ema A yuvatamAAmAM ja jaNAveluM che; paNa te adyApi upalabdha thayuM nathI. purANa prasiddha puruSA uparAMta, aitihAsika yuganA prAraMbhamAM udayana vatsarAja ane naravAhanadatta vagere laukika uddAtta purUSonI kathAe lokasamAjamAM khUba prasiddhi pAmI. kavine peAtAnI kalA ane kalpanAne yatheccha viharavA mATe A navuM kSetra ghaNuM vizALa ane nirbaMdha vinAnuM lAgyuM, ane tethI temaNe aitihAsika ane kAlpanika vastuenA mizraNavALI vAlavavA, mumanottarA, urvazI,3 mamarathI ane naravAnavatta' vagere aneka zRMgArarasa pradhAna laukika kathAgraMthAnI racanA karavA mAMDI. dharma ane nItipradhAna evI purANa kathAe satata sAMbhaLI sAMbhaLI rasika zrotAvarga kaMTALyA hatA.pa tethI tene mATe A navA prakAranuM kathA-sAhitya vadhAre AkarSaka ane maneoraMjaka thaI paDayuM. manuSya svabhAva sheje zRMgArapradhAna vastu tarapha vadhAre AkarjAya che ane e rIte e vastumAM ekavAra mugdha thayelA janAne pachI kevaLa nIti ke dharmanI vivecanA karanArI vANI zuSka lAgyAM kare che. A niyame zRMgArarasasamuddIpaka kavionI lalita madhura vANI vALI kAma kathAe sAMbhaLI mugdha banelA lokasamAja ahiMsA, saMyama ane tapaHpradhAna jaina zramaNeAnI mAtra virakitamedhaka dharmakathAo upara uparata dhAraNa karavA lAgyA; ane jaina kathAkara zramaNAne zrotAvarganI vyAkSipta cittavRttine udvegajanaka anubhava thavA lAgyA. nivRtimA| jaina nigraMthIthI AdhyAtmikavRttine uttejana na Ape tevA kaze upadeza ke vArtAvaneAda karI zakAya tema na hatuM. kAraNa Aho! Shrutgyanam Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maM 2 ] kuvalayamAlA [ 17 ke rAja kathA, deza kathA, strI kathA ke AhAra kathA jemAM pradhAna hoya evI kazI vANI bolavA mATe jainabhikSune dharmazAstromAM niSedha karavAmAM Avyo che. zRMgAra ane rasa vinAnI kathA loka AdarapUrvaka sAMbhaLatA nathI; ane lekanI vRttine anusarI je kathAmAM kAma ane zaMgArane rasapaSa karavAmAM Ave te zramaNa dharmanA niyamanuM pAlana thatuM nathI. Ama keTaloka kALa duvidhAmAM vItAvyA pachI Akhare nigraMtha varga e vicArapara Avyo ke "loka samAjanI cittavRtti kAma pradhAna kathAo sAMbhaLI vyAkSipta thaI gayelI hovAthI zuddha AdhyAtmika bhAvanAne poSanArI dharmakathA sAMbhaLavA jarAe utsuka nathI. varanA pittathI pIDita thayelA manuSyanuM mukha jema goLa, sAkara ke zrIkhaMDa upara arucivALuM thaI rahe che tema A kAmakathArasathI mugdha thayelA loko vizuddha dharmakathA tarapha acivALA thaI rahyA che. loko ema samajatA nathI ke je sukho dharmaartha ane kAmathI saMkalita hoya te ja kharAM sukha che, ane artha ane kAmanuM mULa paNa mAtra dharma ja che. mATe jema keAI suvaidya amRtapama paNa virasa evA auSadha tarapha aruci rAkhanArA rogIne tenA mane bhilaSita payapadArthanI sAthe bheLavIne paNa pAI devAnI irachA kare che ane tema karI tenA rogano nAza karavA prayatna kare che, tema kAmakathArata hadayavALA janane zRMgAra rasanA mizraNavALI dharmakathA kahIne paNa tenA mananuM Avarjana karavuM kalyANakAraka ja che" A vicAranA nirNaya upara AvIne nigraMthAe paNa, navA prakAranA kathAsAhityanI sRSTi racavA mAMDI. laukika kavionI zRMgArika kathAonI mAphaka zramaNa kavio paNa carita ke kalpita koI kathAvastu laI tene pitAnI pratibhA baLe nava nava kalpanA ane varNanAnA vividha alaMkArathI vibhUSita karI kathAsuMdarIne "nava vadhUnI mAphaka sAlaMkArA, subhagA, lalitapadA, mRdukA, maMjulallApA banAvI sahRdayanA manane AnaMda ApanArI"7 banAvavA lAgyA. * A uparathI e paNa spaSTa jaNAI Ave che ke jaina kathAlekhakonuM mULa dhyeya te eka ja rahyuM che ane te AdhyAtmika kalyANa che. ApaNe game te jaina kathA joIzuM to temAM A dhyeya pratyakSa jaNAI Avaze. jaina lekhaka kathAnuM kalevara game te jAtanuM ghaDaze paNa tene aMta bhAga te game tema karIne paNa dharmAdharmanuM phaLa sUcavanAro banAvavA prayatna karaze. jyAre sAmAnya lokavArtAo jevI vastune paNa jaina kathAlekhakoe pitAnI pIMchIthI raMgI che, ane te upara potAnA dhyeyanI mudrA aMkita karI che; te pachI khAsa viziSTa vastune AdhAra laI, suMdara kathA racavAnI khAtara ja racAelI kathAmAM te A mudrAnI viziSTatA sauthI vadhAre tarI Ave e lAkSaNika ja che. pAdaliptasUrinI tajavI kathA A jAtanI kalpanA ane varNanA pUrNa jaina kathAomAM pAdalipta sUrinI vastI kathA sauthI prathama hoya tema jaNAya che. e sUri sAtavAhana vaMzI rAjA hAlanI vidyAsabhAnA eka pratiSThita kavi hatA. kathAsuMdarIonI rANI jevI pizAcabhASAmayI vRthAne racayitA mahAkavi guNADhaya paNa e ja rAjAne upAsita kavi hato. svaye rAjA paNa jAte mahAkavi hatA ane tenI akSaya kIti samI prAkata dhASa athavA tathA sasarAtI nAmanI prasiddha kRti adyApi vidvAnonA manane AlhAda ApyA kare che. A traNe kavimukuTamaNione saMkalita paricaya prastuta kuvAmAAkAre prastAvanAmAM Apyo che, jenAM avataraNe AgaLa jovA maLaze ja. pAdalipta sUrinI asala tAvatI hajI sudhI kyAMye upalabdha thai nathI. keI anizcita samayI AcArya virabhadda ke vIrabhadranA ziSya gaNi nemicaMkine racelo tene saMkSiptasAra ja maLI AvyA che, te uparathI e mULa kathAnI vastunI pratIti thAya che.' jene e sAra lekhaka AkhI kathAne mAtra saMkSipasAra kahe che te paNa jyAre 1800 kaleka jeTalo suvizALa che, te e mULakathA kevaDI moTI haze tenI zI kalpanA karI zakAya. sAra lekhaka Aho! Shrutgyanam Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ g72 ] jaina sAhitya saMzodhaka | va4 2 zA mATe pAte e sAra uddare che te arthe prAraMbhamAM ja je 3-4 gAthA kahI che temAM te jaNAve che ke " pAdaliptAcArya je taraMgavatI kathA racI che te vistRta, vipula ane vicitra che. temAM ghaNAM dezIvacana AvelAM che. vaLI temAM kayAMye kulakA AvelAM che; kyAMye gupita yugalakA AvelAM che, ane kayAMye dhRtarajanAne na samajAya evAM Tkala AvelAM che. ethI tene kAi sAMbhaLatuM nathI, kAi pUchyuM nathI ane kAi kahetuM nathI. kevaLa vidvAneAnA ja kAmanI te kathA thai paDI che. bIjAene tenA kazA upayAga nathI. tethI pAdalipte racelAM dezI vAyeA vagerene cheDI daI temanI racelI gAthAo uparathI anya janAnA hitanI khAtara huM A saMkSiptatara kathA banAvuM chuM. sAthe e paNa eka hetu che ke e surinI kRtine A rIte sarvathA viccheda thatA aTake 9 A varNana uparathI samajAya che ke taraMgavatI kathA mULa prAkRta jaina mahArASTrI bhASAmAM racAelI hatI, ane temAM dezI bhASAnA paNa ghaNA vadhAre pramANamAM prayAga thaelA hatA. kathAnI racanA gadya ane padya ubhaya prakAranA lakhANavALI hatI, ane temAM ThekaThekANe lAMbAM lAMbAM varNana ane padyonAM jhuMDanAM jhuMDa AvelAM hatAM. jene kuvalayamAlA kathAkAra saMdI vaLyA kahe che te prakAranI e kathA hatI, ema A varNana uparathI spaSTa samajAya che. zrIjI alabhya kathAo pAdaliptasUrie upakramelI A navIna prakAranI kathAsRSTimAM pAchaLathI dhIme dhIme bharatI thatI rahI ane matsyavatI, mAyasenA,10 vadhumatI,11 susrocanA12 vagere suMdara kathAo racAI. paNa kamanasIbe eka nAma sivAya khIjuM kazuM e kRtionA viSayamAM adyApi jANavAmAM nathI AvyuM. mahiM, rirvatattvariya vamuavariya vagere purANapaddhatinA caritragraMthAne kathAvargamAM na gaNIe tA, te pachI immiliMdI nAmanA kathAgraMtha maLI Ave che, je sAmAnya rIte vaSuvIya Urphe vadhuava niMkI nI sAthe ja joDAyelA najare paDe che. AcArya haribhadra ane udyotanasUri baMne A graMthanA ullekha kare che. tethI emanA samaya karatAM arthAt AThamA saikA pahelAMnA e graMtha che, eTaluM nirvivAda paNe enA mATe kahI zakAya che. e kathAmAM varNana bhAga karatAM kathAbhAga ja vadhAre che, ane tethI enuM vAcana cAlatuM rahyuM ane Aja sudhI e. vidyamAna rahI zakI. haribhadrasUrinI samAvitya kathA vidyamAna kathAgraMthAmAM vadhAre prakhyAta ane vadhAre paricita kathA haribhadrasUrinI samaracA (samarAditya kathA) che. A hirabhadrasUra, kuvalayamAlAnA kartA udyotanasUrinA eka vidyAguru che eveA nirNaya meM mArA haribhadrasUrinA samaya nirNayavALA nibaMdhamAM12 vigatathI karelA che13 ane te DaoN. harmAMna yAkeAkhI jevA samartha paMDite paNa saMpUrNapaNe mAnya karelA che.14 e nirNayamAM mukhya AdhArabhUta thaelA ullekha, prastuta kuvalayamAlAmAMthI ja jaDI AvyA che je ahIM paNa AgaLa upara batAvAze ja. AthI haribhadrasUri AThamA saikAnA pUrvArdhamAM vidyamAna hatA e nizcita thayuM che. A haribhadrasUri eka mahAna lekhaka hatA. jainadarzananA eka atisamartha graMthakAra tarIke emanI khyAti suvizruta che. jaina aitith paraMparA pramANe te emaNe kAi 1400 ke 1444 jeTalA nAnA meATA graMthA anAvyA kahevAya che. paNa vartamAnamAMye lagabhaga 88 jeTalA graMtheAnAM nAme emanI kRti tarIke gaNavA-gaNAvavAmAM Ave che.15 emanI e vizALa graMtharAzimAM jainadharmanA siddhAntAnuM bhinnabhinna daSTie vivecana ane nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. emAMnA keTalAka graMthA jaina AgameAnI TIkApe che, keTalAka prAcIna graMthAnA sArarUpe che, ane keTalAka svataMtra prakaraNarUpe che. e svataMtra prakaraNeAmAM dArzanika ane AdhyAtmika viSayonA vivecanAtmaka graMthA ghaNA mahatvanA che. pUrvAzrame e jAtie brAhmaNa hatA, ane caturdavidyAmAM pAraMgata hatA. tethI saMskRta bhASA upara pUrNa prabhutva heAya e svAbhAvika ja che, Aho! Shrutgyanam Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMza 2 ] kuvalayamAlA [ 72 Azcaryajanaka vAta to e che ke, eka jaina sAdhvInAM medhavacanA sAMbhaLI emaNe jainI dIkSAne svIkAra karyAM hatA, ane Ajanma e sAdhvInuM puNyasmaraNa e karatA rahyA hatA. e sAdhvInuM nAma yAkinI mahattarA hatuM. e mahattarAne emaNe peAtAnI dharmamAtA mAnI hatI, ane peAtAnI aneka graMthakRtine aMte e mAtAnA nAmane AdarapUrvaka ullekha karyo che. haribhadrasuri mahAna siddhAMtakAra ane dArzanika vicArakatA hatA ja paNa te uparAMta mahAna kavi paNa hatA, ema jaina paraMparA jaNAve che. peAtAnI kavitvazaktinA paricAyaka rUpe emaNe kevAM kevAM kathA, ciratA, AkhyAna vagere lakhyAM haze te te upalabdha graMthanAmAvaLI uparathI kAMI vizeSa jANI zakAya tema nathI. thAoSa, dhUrtAyAna, muniti caritra, codhara -ritra, vIr thA ane samAvitya thA ATalI kathAsAhityanI kRtie emanA nAme noMdhelI dekhAya che, paNa temAM mAtra dhRNyiAna ane samAvica cA e e ja kRtie atyAre upalabdha che, ane e nirvivAda rUpe emanI ja banAvelI che ema mAnI zakAya che. samaracA e hirabhadrasUrinI kavikalpanAnI pratyakSa pratimA che. prazamarasaprapUrNa evI eka uttama kathA tarIke enI prazaMsA pAchaLanA dhaNA vidvAnoe karI che. udyotanasUrie dhruvayamAMjAnI prastAvanAmAM anyAnya mahAkavionI kRtionI prazaMsA bhegI AnI paNa je prazaMsA karI che te te AgaLa apAze ja. te uparAMta mahAkiva dhanapAle tilaka maMjarImAM, 16 devacaMdrasUrie zAntinAtha trimAM,17 ane bIjA ghaNA vidrAnAe aneka sthaLe enI stuti karI che. hemacaMdrasUrie peAtAnA vyAnuzAsanamAM18sakalakathAnA nidarzaka tarIke samAviSane nAmeAllekha karyo che * kSitipratiSThita nAmanA nagaranA pUrNacaMdra nAme rAjAne kaumudI nAme rANIthI guNusena nAme eka putra thayA. e jyAre bAlyAvasthAmAM hatA tyAre bahu ja kutuhalI ane krIDApriya hatA. rAjAne yajJadatta nAme eka purAhita hatA. tenA putra agnizarmana rUpe bahu ja asuMdara ane AkRtie dhaNA ja kheDALa hatA. rAjakumAra e purAhita putranI khUba hAMsI mazkarI ane zArIrika viDaMbanA karyAM kare. AthI Akhare kaMTALI e purAhitaputra keAi tapasvInI pAse jaI tApasa banyA, ane pharI bIjA janmamAM AvI viDaMbanA na sahavI paDe tenA mATe kaThera tapasyA karavA lAgyA. kAlAMtare e pUrva paricita rAjakumAra rAjA thayAM pachI e tApasanI pAse jaI caDhe che, ane vAtavAtamAM enI sAthenA peAtAnA pUrva paricaya jANI le che. rAjAne bahu pazcAttApa thAya che, ane tethI peAtAnA pUrvAparAdheAnI te tApasa pAse mAchI mAge che. e tApasa mahinA mahinAnA upavAsa karyA kare che. mahinAnI samAptie eka ja *samarAditya caritra jaina munie ghaNA rasapUrvaka vAMcatA ane zrAvako bhAvapUrvaka sAMbhaLatA. e graMthanI pratA lakhAvI sAdhuone arpaNa karavAmAM bahu puNya mAnavAmAM AvatuM. enI eka udAharaNabhUta sa vat 1299 mAM lakhelI tADapatranI prati khaMbhAtanA zAMtinAthanA bhaDAramAM che, jenI nAMdha DA. pITarsane, peAtAnA pustakagadveSaNA saMbadhe lakhelA rIporTanA 3 nta bhAgamAM, mR. 187mAM, lIdhI che, e pratinA aMte lakhAvanAranI lAMkhI prazasti ApelI che. temAM jaNAvyuM che ke-pallIvAla vazanA lAkhaGga nAme zeThanA manamAM peAtAnA mAtApitAe nA puNya smItha kAMika sukRta karavuM eie ' eve vicAra thayo. vicAra karatAM tene lAgyuM ke jagatamAM dAna kRtya eka satkRSTa puNyamAga che, ane dAnakRtyomAMye jJAnadAna sa`zreSTha che. jJAna e zrutAdhIna che, ane zruta e zAstrasvarUpa che. zAstromAM keTalAMka kalpita vasturUpa hoya che, ane keTalAMka carita vasturUpa hoya che. emAMye sucita rUpa gra'tha vadhAre kalyANakAraka kahevAya che. ema vicAra karatAM tene samarAditya rUpa sucaritanuM ramaraNa thayuM. e prAmarasa paripUrNa caritranAM zravaNa, vAcana, lekhana tene sAthI vadhu iSTa lAgyAM. pAtAne je pUrNa iSTa hoya te ja vastu khInna iSTa janane samarpaNa karavI oie, ane mAtApitA karatAM vadhu iSTajana jagatamAM che nahi. ethI pAtAnA e iSTatama mAtApitAnA puNyArthe teNe samarAditya caritranI prati lakhAvI. graMtha lakhAvavAmAM paNa keTale! badho viveka ane kaiTale khayeA uttama Adarza ! Aho ! Shrutgyanam Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka vAra bhikSA levA gAmamAM jAya che, ane te paNa je eka ja ghare maLI gaI to ThIka nahi te pharI pAcho vanamAM cAlyo Ave che, ane bIjA mahinAnA upavAsa AdarI le che. rAja tene eka mAsapavAsane pAraNe potAne tyAM bhikSA levA mATe ghaNA AgrahapUrvaka AmaMtre che. mAsAMte tapasvI tyAM jAya che. paNa te ja divase rAjAne tyAM rAjakumArane janma thaelo hovAthI Akho rAjavarga e janmotsavanI dhamAlamAM paDI jAya che ane pAraNA mATe AvelA tapasvInI paricaryA karavAnuM bhUlI jAya che. rAjamaMdiramAM kaI satkAra karatA na hovAthI tapasvI Amane Ama pAchA pharI jAya che. pAchaLathI rAjAne khabara paDe che tyAre te bahu duHkhI thAya che ane deDatA doDatA tapasvI pAse jaI thayelI bhUlanI mAphI mAge che, ane bIjA mAsopavAsane aMte pitAne tyAM AvavAnI atyAgrahapUrvaka vijJapti karI Ave che. niyama pramANe tapasvI punaH rAjamahele pAraNArthe jAya che paNa karmadharmanA niyame e divase paNa rAjavargane koI vikSipta kArya upasthita thatAM pUrvanI mAphaka ja tapasvI anAdarabhAve pAraNuM karyA vinA pAcho vanamAM Ave che, ane trIjA mAsanA upavAsanI pratijJA laI le che. ema 4 vAra te tapavI e rAjAne tyAM jAya che ane pAchA Ave che. chellI vakhate tapasvIne khUba krodha thaI Ave che ane tethI te yAjajIvana annano tyAga karI bese che ane rAjA upara atyaMta TheSa dhAraNa karI janmojanma e vairano badalo vALavAnI keAI zakti maLe tevuM nidAna karI potAnI sarva tapa saMpatti te mATe hArI bese che. ema e baMne AtmAo vacce paira baMdhAya che. te pachI dareka janmamAM te judA judA saMbaMdhe joDAya che ane agnizarmano AtmAM guNasenanA AtmAne jAdI jAdI rIte herAna karI potAnI varavRttine saMtoSe che. Ama nava bhava sudhI temano virodhabhAva cAlu rahe che, ane chellA bhavamAM guNasenano AtmA utkarSa pAmatA pAmate Akhare mukti meLave che ane agnizarmanano AtmA adhogati pAme che. A kathAvastune mukhya karI haribhadra jaina siddhAMta pramANe kAma, krodha, lobha, moha, IrSA, dveSa, Adi durguNone vazIbhUta thaelo AtmA kevI kevI hIna dazA pAmI jagatamAM rajhaLe che; ane ahiMsA, saMyama, tapa, kSamA, dAna, vagere sadgaNonA AcaraNathI chavAmAM kevI rIte AdhyAtmika vikAsa sAdhe che, tenAM kAlpanika caritro ghaNI uttama rIte AlekhI batAvyAM che. haribhadrasUrinI A kathA mukhya prAkRta bhASAmAM-jaina mahArASTramAM ja racAelI che. paNa kavacita, keTalAMka rUpe zaurasenInAM paNa vAparelAM che. kathA sAmAnya rIte gadyamAM lakhAelI che, paNa vacce vacce virala padyA paNa vAparelAM che. padya bhAga ghaNe kharo AryAdono che ane thoDAMka bIjA chedo paNa cheH jevAM ke pramANI, dvipadI, vipulA, vagere. racanAzailI sarala ane subedha che. pAdaliptanI tAMDAvatI jevI varNanathI ane alaMkArothI bharelI nathI. vAka bahu ja TUMkAM, lAMbA samAsethI rahita ane pravAhabaddha eka pachI eka cAlyAM Ave che, ane kathAnI vigata vega bharI rIte AgaLa vadhe jAya che. jyAM prasaMga Ave che tyAM thoDAka alaMkAro paNa najare paDe che. sahajasjarita upamAo ane anA yAsa sUcita zabdAvalInI jhamaka paNa kayAMka kayAMka maLI Ave che, paNa samuccaya kathApravAha, gaMgAnA zAMta pravAhanI mAphaka sthira ane saumya bhAve potAnA lakSya tarapha vahyo jAya che. prAkRta bhASAnA sAdhAraNa abhyAsI paNa enI bhASA samajI zake che ane e ja kAraNathI e kathA AjasudhI sArI rIte pracAramAM rahI zakI che. udyatana surinI vaDhavamAtrA hAtha - haribhadra sUrinI kathA anaMtara ja prastuta kuvalayamAlA kathAnuM sthAna Ave che tethI, tema ja e baMne sUrio vacce guru-ziSyano saMbaMdha hato tethI paNa, kuvalayamAlAne paricaya pahelAM samarAditya Aho! Shrutgyanam Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlA Apane vistRta paricaya Apa Avazyaka hatA. haribhadranI kathAnI racanA samajyA pachI udyatana marinI kathAracanA samajavI ghaNI sarala thaI paDaze. udyatana surine pitAnI kathAnI skati hari sarinI kathA parathI ja thaI hovI joIe ema baMnenI sarakhAmaNI karatAM spaSTa samajAya che. vAvamAtrAnI likhita prati - udyotanasUrinI mULa prAkRta vacamAthAnI jUnI pratie adyApi be karatAM vadhAre jANyAmAM AvI nathI. emAMnI eka pUnAnA rAjakIya graMtha saMgrahamAM ane bIjI jesalameranA jaina bhaMDAramAM saMrakSita che. pUnAnI prati kAgaLa upara lakhelI che ane te 15 mA saikAnI AsapAsamAM UtarelI saMbhave che. e UtAro asalanI kaI jUnI tADapatranI prati uparathI thayelo hoya tema lAge che. jesalameranI prati tADapatra upara lakhelI che ane tenI lakhyA sAla "saMvata 1138 phALu (Na) vadi 1 ravi dina' che. A baMne pratiomAM paraspara keTalAka ghaNA mahatvanA pAThabheda che tethI baMnenI mULa paraMparA prAraMbhathI ja prathapha prathapha hoya ema lAge che. e pAThabheda keAI bIjAnA hAthe nahi paNa khuda graMthakAranA potAnA hAthe ja thaelA hoya tevA che, ane temAM keTalAka te jemane khAsa aitihAsika daSTie bahu ja mahatvanA kahI zakIe tevA che. AcArya haribhadrasUrinA samaya mATe paraMparAthI cAlyA AvatA ullekha viSe jarmanInA prasiddha saMskRta vidavAna rDo. harmAna yAkobIe pahelavahelI zaMkA upasthita karI ane keTalAka UhApohane aMte pite saMpAdita karelI siddharSinI adabhuta saMskRtakathA 35mitimavapaMcAM nI prastAvanAmAM (sana 1913 nI AsapAsa) temaNe nirNaya Apyo ke haribhaka e siddharSinA dharmopadezaka guru hoI te baMne samakAlIna hatA, ane temane samaya siddharSinA lakhyA pramANe vikramanI 10 mI zatAbdino madhyabhAga mAnavo joIe. paraMparAnA kathana pramANe temane samaya vikramanA 6 ThThA saikAne uttarakALa Ave che, paraMtu eka te haribhadrasUrinA pitAnA ullekhothI ja e samaye bAdhita thAya che, ane bIjuM siharSi temane potAnA dharmaguru tarIke ullekhe che. tethI paraMparAgata kathana pramANabhUta mAnI zakAya tema nathI. e emanI mukhya dalIla hatI. mane pitAne, haribhadra pote ja potAnA graMthomAM dharmakIti vagere 7 mA saikAmAM thaI gaelA vidvAnonA ullekha karatA hovAthI te pahelAM te e na hoI zake e vAta jeTalI nizcita bhAsatI hatI, teTalI, sidgaSinA samakAlIna jevA cheka 10 mA saikAmAM te thayA hatA te vAta, vizvasanIya jaNAtI na hatI. tethI haribhadranA samayanA nirNayamAM sahAyabhUta thAya tevA jeTalA ullekha maLe te badhA bhegA karavAno meM prayatna karavA mAMDyo. prabhAvaka caritramAM ApelI siddharSinI hakIkata vAMcatAM temAM dakSiNa cisUri ane temanI yuvayanA kathAno ullekha jovAmAM Avyo. tethI kadAcita e kathAmAM siddha ke haribhakanA saMbaMdhamAM kAMI lakheluM maLI Ave, evA vicArathI mane e kathA jovAnI jIjJAsA thaI. 14 mA sikAmAM thaelA ratnaprabhasUri nAmanA AcAryo dAkSiNyacintasUrinI mULa prAkRta kathA uparathI sArarUpe saMkSipta je saMskRta kuvalayamAlA racelI che tenuM mudraNakArya saM. 1971-72 nA arasAmAM munivara zrI caturavijayajI mahArAje vaDodarAmAM AraMbheluM. te samaye prastuta lekhakanI paNa tyAM ja sthiti hatI. saMta kuvalayamAlAnA kartAe prAraMbhamAM pUrvanA kavionAM je keTalAMka nAmo ApelAM temAM haribhadrasUrinuM nAma paNa dRSTigocara thayuM, paNa ethI e kaMi khulAso nahete thato ke mULa prAkRta kathA koNe ane kayAre racI che, ane temAM haribhadrasUrinuM nAma che ke nahi, ane che to te kevA svarUpamAM che. vagere vagere. DaoN. harmana yAkobI, prabhAvaka caritramAM karelA e graMtha saMbaMdhI ulekhano artha kAMI jAdo ja samajyA hatA, ane tethI temaNe upamitibhavaprapacAkathAnI prastAvanAmAM lakhyuM hatuM ke"prabhAvaka caritra, 14, 89 mAM lakhyA pramANe siddharSie camArA vALa racelI che, paNa judA judA Aho! Shrutgyanam Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 graMthakAranI karelI e kathAnI je hastalikhita pratio keTalAka graMtha bhaMDAramAM maLI Ave che temAM siharSinI karelI eke jaNAtI nathI." (pR. 12, kalakattA AvRtti) AthI mULagraMtha jovAnI jIjJAsA vadhAre utkaTa thaI. pUnAnA rAjakIya saMgrahamAM paNa koI kuvalayamAlAnI prati che ema jANa thatAM, vaDodarAnI saMTrala lAyabrerIvALA sadgata sAkSara zrI cImanalAla DAhyAbhAI dalAla mAraphata te prati maMgAvavAmAM AvI. jotAMnI sAthe ja jaNAyuM ke e ja asala udyotanasUrinI kuvalayamAlA che. Adi-aMta bhAga tapAsatAM temAMthI prazasti vagere paNa maLI AvI, rAnI sAla paNa maLI AvI, kartAnI guruparaMparA paNa jaDI AvI, haribhadrasUrinA viSene ullekha paNa upalabdha thayo. ane temAMthI samarAditya caritranI prazaMsA paNa avagata thaI. e uparathI eTale nizcaya to te vakhate ja thayo ke samarAdityanA kartA prasiddha haribhadrasUri siddharSinA samakAlIna 10 mA sakAmAM to nathI ja thayA. teo kuvalayamAlAnI racanA sAla je zaka saMvata 700 (vikrama 835 ane I.sa. 779) che te pUrva koI paNa vakhate thayA hovA joIe. pUrva eTale kayAre tene nirNaya te vakhate karI zakAyo nahoto. te vicAra pAchaLathI chuTa thayo hato. jyAre pUnAnI prathama prAcyavidyA vidyutpariSada bharANI tyAre. e pariSadamAM vAMcavA mATe meM "haribhadrane samaya nirNaya" e ja viSayane nibaMdha lakhavo pasaMda karyo. kAraNa ke tyAM haribhadranA ane bIjA ghaNA graMthane vizAla saMgraha sannikaTa hate. haribhadranA e samaya nirNAyaka nibaMdhanA Alekhana vakhate kuvalayamAlAnuM sAMgopAMga nirIkSaNa karavAno avasara maLyo. ane tethI enI racanA. zailI, bhASA. ane tatkAlIna aitihya paristhiti vagere aneka dRSTie emAM samAelI sAmagrI tarapha mAruM lakSa kheMcAyuM. e nibaMdhamAM ja meM eka khAsa TippaNI lakhI, enA viSayamAM A pramANe lakhyuM hatuM ke - A kathA prAkRta sAhityamAM eka amUlya ratna samAna che. khedanI bAbata e che ke AvA uttama ane mahatvanA graMthatarapha AjasudhI kaI zodhaka vidvAnanI dRSTi gaI nathI. AnI eka hastalikhita prati Dekkana kaoNlejamAM surakSita muMbaI sarakAranA suprasiddha graMthasaMgrahamAM saMgrahAelI che. A kathA saMpUnA raMganI che. AnI racanAzalI bANanI kAdaMbarI ke trivikrama kavinI damayaMtI kathA jevI che. kAvyacamatkRtti uttama prakAranI ane bhASA ghaNI ja manorama che. prAkRta bhASAnA abhyAsIo mATe te A eka anupama graMtha che. e kathAmAM kavie kautuka ane vinedane vazIbhUta thaI mukhya prAkRtabhASA sivAya apabhraMza ane paizAcI bhASAmAM paNa keTalAMka varNane karelAM che jemanI upagitA bhASAzAstrIonI daSTie ghaNI ja vadhu che. apabhraMza bhASAmAM lakhelAM ATalAM jUnAM varNane adyAvadhi bIje kyAMye prApta thayAM nathI. tethI e dRSTie vidvAne mATe A eka bahu mahattvanI vastu che. A kathAne vistRta paricaya ame eka svataMtra lekhavaDe ApavAno vicAra rAkhIe chIe." (juo, jaina sAhitya saMzodhaka, prathama khaMDa-prathama aMka, pRSTha 43). lagabhaga 10 varSa upara karI rAkhelA e vicArane vyavahAramAM mUkavAne Aje yoga Avyo che. kathAkartA udyotanasUrine paricaya udyatanasUrie pitAnI guruparaMparA tathA kathAracanAnAM samaya ane sthaLa ityAdine sAro paricaya pate ja kathAnA aMtabhAgamAM ThIka vigatapUrvaka Apelo che je itihAsanI dRSTie ghaNo ja mahattvane garNaya. ApaNuM dezanA prAcIna graMthakAramAMthI A rItane pitAne paricaya ghaNA ja DA e Apyo che ane tethI ApaNA sAhityanA itihAsanI sAMkaLo, ghaNA ghaNA prayatno karyA chatAM paNa barAbara baMdhabesatI thatI nathI. je jamAnAnA seMkaDo graMthakartAe pitAnI amarakatione aMte Aho! Shrutgyanam Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] kuvalayamAlA [ 177 pitAnuM pUruM nAma paNa ApavAnI darakAra rAkhatA nathI te ja jamAnAne eka kathAkAra A rIte pitAnI te oLakhAvavA khAtara pitAnAM kuLa, vaMza, guru, samaya ane sthaLa Adine rItasara ullekha karavAnI je pasaMdagI kare che tene. tenI aitihAsika vRttinI nidezaka samajavI joIe. te pitAne paricaya A pramANe Ape che - (1) * atthi puhaIpasiddhA doNi pahA doNi ceya desa ti| tatyatthi pahaM NAmeNa uttarAvahaM buhajaNAiNaM // 4 (2) saidiacArusohA viasiakamalANaNA vimaladehA / tatyatthi jalAhidaiA sariA aha caMdabhAya tti / / (3) tIrammi tIya payaDA pavajhyA NAma rayaNasohillA / natyatthi Thie bhuttA puhaI siritorarAeNa * // (4) tassa gurU hariutto Ayario Asi gattavaMsAo / tIya NayarIya diNNo jeNa Niveso tahiM kAle // (5) tassa vi sisso payaDo mahAkaI devauttaNAmo ti|' .... .... sivacaMda gaNI ya mayaharo ti (?) // ' (6) so niNavaMdaNahe kahavi bhamaMto kameNa sNptto|' siribhillamAlaNayaramma saMThio kapparukkho vva / / (7) tassa khamAsamaNaguNA NAmeNaM jakkhayattagaNiNAmo / sIso mahai mahappA Asi tiloe vi payaDajaso // 4 upara kavalayamAlAnI prationI upalabdhinI bAbatamAM lakhyuM che ke e graMthanI adyApi mAtra be ja asala prate jANavAmAM AvI che ane te baMnemAM keTalAka mahatvane pAThabheda che. e pAThabheda A prazastinA bhAgamAM spaSTa jaNAI Ave che ane tethI A sthaLe e pAThAMtare noMdhavAnI Avazyaka pharaja paDI che. saMkSipta zinI khAtara jesalameravALI tADapatranI pratine sarvatra ! saMjJA Apu chuM ane pUnAnI pratine P saMjJA ApuM chuM. *P mAM A prAraMbhanI baMne gAthA nathI. emAM 3 jI gAthAthI prazastine prAraMbha kare che ane tene prathama pAda J karatAM jUdA ja prakArane che; arthAta te A pramANe che ___ 'atthi payaDA purINaM' / P toramANeNa / 1 P mAM A gAthAddhanI jagyAe nIce pramANe AkhI gAthA che-- [ tassa ] bahukalAkusalo siddhAntaviyANao kaI dakkho / Ayariya devagutto ja[ssa ]javi vijarae kittI // 2 ] mAM A gAthAddha khaMDita che. P mAM te nIce pramANe che sivacandagaNI aha mahayaro tti so ettha Agao desA / 3 mA gAyA P bha nathI.. Aho Shrutgyanam Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 (8) tassa ya bahuyA sIsA tavavIriavayaNaladdhisaMpaNNA / rammo gujaradeso jehiM kao devaharaehiM / / (9) NAgo viMdo mammaDa duggo Ayariyaaggisammo ya / chaTo vaDeMsaro chammuhamsa ya (va?) agassa te Asi // (10) AgAsavappaNa[ya]re jiNAlayaM teNa NimmaviyaM rammaM / ' tassa muhadaMsaNe cciya avi pasamai jo abbhattho (vvo) vi // (11) tassa vi sIso anno tattAario tti NAma pyddgunno| Asi tavateyaNijjiyapavigayamoho [ diNayara vva ] // (12) [jo dUsamasalilapavAhavegahIrantaguNasahassANa ]deg saliMgaviulasAlo lakkhaNarukkho vva nikNpo||" (13) sIseNa tassa esA hiridevIdiNNadasaNamaNeNa / raiyA kuvalayamAlA vilasiyadakkhiNaindheNa // (14) diNNajahicchiyaphalao bhukittiikusumrehiraabhoo| AyariyavIrabhaddo atthAvaro kapparukkho vva // (15) so sindhanteNa gurU; juttIsatthehi jassa haribhaddo / bahusatthagaMthavittharapatyAriyapayaDasaccatyo / " 4 P tavavIriyaladdha(ddhi) crnnsNpnnnnaa| 5P bha bhAbhI gAthA nathI. 6 P bhAM 24 mAyA mA prabhArI cha AgAsavappanayare vaDesaro Asi jo khmaasmnno| 7P ahavvA vi. 8 P bhAM AyA 20 pramANe tassa ya AyAragharo tattAyario tti naamsaargunno| 9 ] mAM A gAthA khaDita che. P mAM nIce pramANe pUrNa che Asi tavatayAnajjiyapAvatamoho diNayara vv| 1. Ji mAyAnu pUrvAdha 5 gokhaMche, a P bhI ali tArIsAdhu . 11p laggaNakhaMbho vya nikNpo| 12P avaavro| 13 haribhadrasUrinA samayanirNayamAM mane A ja gAthA mukhya AdhArabhUta thaelI che. P pratimAM A gAthA jarA pAThabheda ane kAMika khaMDitarUpanI che. emAM ene pATha A pramANe che so siddhantaguru pamANanAeNa jassa haribhado bha(ba)huganthasatthavittharapayaDasavvattho / chanA mApathI jotAM A gAthA apUNuM lAge che ane tethI ene spaSTa arthAvadha thatuM nathI, vicAra karatAM mane lAgyuM ke AnA prathama padane saMbaMdha uparanI gAthAmAM batAvelA vIrabhadrasUri sAthe hovo joIe Aho! Shrutgyanam Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 kuvalayamAlA [ 179 (16) AsI tikammAbhirao mahAdavArammi khattio payaDo / ujjoaNo tti NAmaM taccia paribhuMjire tiaa||" (17) tassa vi putto saMpai NAmeNa vaDesaro ti pyddgunno|" tassujjoaNaNAmo taNao aha viraiyA teNa // (18) tuMgamalaMghaM jiNabhavaNamaNaharaM sAvayAulaM visamaM / jAbAlipuraM aTThAvayaM va aha atthi puhaIe // (19) tuMgaM dhavalaM maNahArirayaNapasaraMtadhayavaDADovaM / usahaniNiMdAyataNaM karAviyaM vIrabhaddeNa // (20) tatthaTThieNaM aha codamIe cettassa kaNhavakkhammi / NimmaviA bohikarI bhavvANaM hou savvANa // ane bAkInA traNe pado haribhadrasUrinA viSenAM hovAM joIe. e kalpanA pramANe meM ene saMpUrNa pATha A pramANe kaye hata so siddhanta[mmi ] guru(rU); pamANanAeNa(a) jassa haribhaddo / bahuganthasatthavittharapayaDa [samattasua] savyatyo / (tuobana sAhitya sAdhara 7 1, 1, . 52) mArA A rIte pUrelA pAThane De. harmAna yAkebIe paNa artha saMgata gaNe che ane tenI noMdha samarAditya kathAnI prastAvanAmAM temaNe A pramANe lIdhI che The passage in which Haribhadra is referred to, is corrupt as is shown by the metre. In the Ms. of the Deccan College, the only that seems to be available, it runs thus: so siddhanta0 (752nI ma). Muniraj Jinavijaya has satisfactorily emended the text and supplied the missing syllables as follws-so siddhantaguru (bhAbhI Nu 84221 27). The first Pada is connected with the preceeding verse which eulogises Uddyotan's teacher Virabhadra: and the following verse names his father Vatesvara who was a Ksatriya and became a Ksamasramana mane e joIne AnaMda thaye ke jesalameranI prAcIna pratimAM mArA kalpita pAThane ja maLatuM ane meM besADelA arthane ja prakaTa karato saMpUrNa pATha maLI AvyuM che. jesalameranI pratimA pheTegrApharsa hamaNAM ja pUjyazrI kAMtivijayajI mahArAje bahu prayAsa karAvIne levaDAvyA che, ane tenI eka nakala mane sauthI prathama jovA maLe tevI sagavaDa teozrIe je udAratApUrvaka karI ApI che te badala huM temane AbhAra mAnuM chuM. jesalameranI pratimAMthI ja jAbAlipura ane tyAMnA rAja vatsarAjane lagatI gAthA maLI AvI che jenI upayogitA AgaLa upara te rAta mATe lakhavAmAM AvelI vigata parathI samajAze. 14 P mAM A gAthA muddala nathI. 15 P mAM A gAthAddhanI jagyAe nIce pramANenuM bhinna gAthAddha che rAyA ya] khattiyANaM vaise jAo vaDesaro nAma / 16 P mAM A agatya dharAvatuM nagaranuM nAma paDI gaeluM che, Aho! Shrutgyanam Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 (21) parabhaDabhiuDibhaMgo pnniiynnrohnniiklaacNdo| pirivacharAyanAma raTyA vivo garUma " (22) ko kira vaccai tIraM jiNavayaNamahoahissa duttAraM / thoamaiNA vi baddhA esA hiridovivayaNeNa // (23) jiNavayaNAo jaNaM ahiyaM va viruddhayaM va jaM baddhaM / taM khamasu saMThavejjasu micchA aha dukkaDaM tassa // " (24) caMdakulAvayaveNaM AyariyaujjoaNeNa raiyA me| sivasatibohimokkhANa sAhiyA hou bhaviyANa // " (25) eyaM kahaM kareuM jaM puNNaM pAviyaM mae viulaM / sAhukiriyAsacittaM bhave bhave hou me tegaM / / (26) sagakAle volINe varisANa saehi sattahi gaehiM / egadiNeNUNehiM raiyA avaraNhavelAe // (27) Na kaittaNAhimANo Na kavvabuddhIe viraiyA esA / . dhammakaha tti NibaddhA mA dose kAhiha imIe // " sArAtha-pRthvImAM prasiddha evA be patha ane be ja deza che (dakSiNA patha ane uttarApathI. temAM uttarApatha e vidvAnethI bharapUra e deza gaNAya che. (1) e dezamAM samudranI priyatamA jevI caMdrabhAgA nadI vahe che.(2) e nadInA tIra upara prakhyAta evI patruIyA nAme samRddhizAlI nagarI che je nagarImAM rahIne zrItararAye pRthvInuM Adhipatya bhogavyuM hatuM.(3) e rAjAnA guru harigupta nAme AcArya hatA jeo jAte guptavaMzamAM janmelA hatA ane te kALe tyAM ja vAsa karIne rahetA hatA.(4) te AcAryanA devagupta nAme ziSya thayA jeo [ bahu kaLAkuzala, siddhAMtanA jJAtA ane] mahAkavi hatA. temanA zivacaMdra gaNI nAme mahattara-pada-dhAraka ziSya thayA.(5) teo jivaMdana eTale tIrthayAtrA karavAnA hetuthI pharatA pharatA bhinnamAlamAM AvIne sthita thayA.(6) temane yakSadatta gaNI nAme mahAna ziSya thayA jemane yaza traNe jagatamAM prasarI rahyA. (7) temane tapa, vIrya, vacana ane labdhisaMpanna evA aneka ziSya thayA jemaNe devamaMdira banAvarAvI gUrjaradezane 17-20 A cAre gAthAo P pratimA nathI. 2aa A gAthA paNa P mAM nathI. Aho! Shrutgyanam Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra 2 ] kuvalayamAlA [ < ramya banAvyA (8) e ziSyAmAM luAga, vida, samaDa, durgA, agnizama ane chaThThA vaDesara khAsa mukhya hatA.(9) vaDesare agAsavappu nAmanA nagaramAM ramya evuM jinamaMdira baMdhAvarAvyuM.(10) temanA eka ziSya tattvAcAya nAme thayA jeo tapa ane zIla AdinA guNAthI pUjya thayA.(11) temanA ja dAkSiNyacinha (upanAmavALA) ziSye, hIdevInA dezananA pratApe A kuvalayamAlA kathA racI.(12) IcchitaphaLa ApanAra kalpavRkSa jevA AcArya vIrabhadra sUri jenA siddhAntAdhyApaka guru che; ane jemaNe bahu zAstra ane graMthanA vistAra karI ( ghaNA graMtho racI ) satyAnA prasAra karyAM evA AcArya haribhadra jenA yuktizA zikhavanArA guru che.(14-15) trikarmAbhirata evA mahAduvAramAM prasiddha udyotana nAme kSatriya thayA je tyAMnA tAtkAlIna bhUmipati hatA.(15) tenA putra saMpratinAme thayA je vaDesara paNa kahevAtA,(?) tenA putra je udyotana teNe ja A kathAnI racanA karI. (17) pRthvImAM aSTApada [paryaMta]nI jema tuMga, alay jinamaMdirAthI manehara, zrAvakAthI vyApta ane viSama evuM jAvAlipura nAmanuM nagara che. tyAM vIrabhadre UMcuM, zvetu' ane dhvajapaTathI zeAbhatuM evuM RSabhajinanuM madira karAveluM che. e madiramAM rahIne caitra kRSNapakSanI caturdazInA divase, bhavyajanAne dha karanArI A kathA pUrNa karI che.(19-20) para-zatrunA subhaTAnI bhrukuTionA bhaMga karanAra ane praNayIjanarUpI rAhaNInA mATe caMdrakaLA jevA zrIvatsarAja nAme narahastI tyAre rAjya kare che.(21) jinapravacanarUpI dustara mahAsAgaranA kANu pAra pAmI zake tema che. kevaLa hIdevInA vacanathI alpabuddhivALAe paNa meM A kathA karI che. tethI jinavacanathI je kAMi viruddha ke adhika lakhAyuM hAya tA tenuM mithyAduSkRta thAo.(22-23) cakulanA avayavabhUta AcArya' udyotane A racanA karI che. bhavyajanAnI muktinI A sahAyaka thAe. A thA karavAthI mane je kAMi puNya prApta thayuM hAya tA tethI mane janmojanma sakriyAmAM pravanAruM mana maLeA.(24-25) zakakAlanA sAtaso varSa vyatIta thavAmAM mAtra eka divasa nyUna hatA te divase aparA veLAe A kathA samApta thai che.(26) kavitvanA abhimAne ke kAvyanI buddhie A racanA karavAmAM AvI nathI. dha kathA kahevAnA AzayathI A kathA niddha karI che mATe Ane doSa na kADhaze.(27) Aho ! Shrutgyanam Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 udyatanasUrinA saMbaMdhamAM te A prazastimAMthI yatheSTa vigata maLI ja rahe che paNa te uparAMta je bIjI paNa keTalIka mahattvanI aitihAsika vigate AmAMthI maLI Ave che tenuM upayogI vivecana ahiM karavA IcchuM chuM. gujarAtamAM prasarelA jainadharmanA prAraMbhika itihAsa upara A prazasti ghaNuM ajavALuM pADe che. aNahilapuranA zAsanakAlamAM utkarSa pAmele. jainadharma, mULa kaI bAjuethI taLa gUjarAtamAM praviSTa thayo ane kayA AcAryanA saMyamabaLe gUrjarabhUmi jainamaMdirothI maMDita thaI e viSayane keTalAka khulAse AmAMthI maLI Ave che. jainadharma pALanArI badhI vaizya jAtio-esavAla, pioravADa, zrImAla vagere-nuM mULa sthAna bhinnamAla kema che athavA bhinnamAlathI nIkaLelI e jAtioe zA kAraNathI jainadharmano svIkAra karyo-e bahu mahatvanA praznanA ukelanI dizA paNa AmAMthI sUjhI Ave tema che. paNa ahiM e badhI bAbata carcavAne avakAza nathI. A prazastimAMthI hiMdusthAnanA rAjakIya itihAsanI dRSTie bahu upayogI gaNAya evI eka bAbata maLI Ave che ane te 3 jI gAthAmAM sUcavelA rAjA teramANa agara terarAya viSenI che. A taramANa te bIjo koI nahiM paNa daNonA prabalanetA tarIke je ItihAsamAM prasiddha che te ja e hevo joIe. bhAratane jeTale itihAsa adyAvadhi pustakArUDha thayo che temAM "pRthvIbhaktA" evA bIjA kaI taramANane nAmanirdeza jaDato nathI, tethI huM A taramANane dUNasamrATuM tarabhANa ja samajuM chuM. ane sthAnanI dRSTie paNa te baMnenI ekatA sadhAya che. hiMdanA tatkAlIna ItihAsamAM samrA teramANa eka mahAna sUtradhAra che. gupta sAmrAjyanA siMhAsanane vicalita karanAra e videzI vIra madhya eziyAnI mabhUmimAMthI hAra nIkaLI vikramanA 6 ThA saikAnI bIjI pacIsInA arasAmAM bhAratamAM peThe ane paMjAba ane dillInA zano vijaya karato madhyabhAratanI cheka mAlavabhami upara vi. saM. pada nI AsapAsamAM eNe potAne vijayadhvaja uDate karyo. 19 bhAratanI rAjakIya, dhArmika ane sAmAjika paristhitimAM mahAna parivartana upasthita karanAra e dRNAdhipatinuM bhAratIya pATanagara kyAM ane kayuM hatuM tene patta purAtattvavettAone hajI lAgyo nathI. enA putra mahAvIra mihirakulanI rAjadhAnI sAkala (paMjAbamAM AveluM hAlanuM sIyAlakeTa) hatuM e to keTalAka purAvAo uparathI nirNata thayuM che paNa enA potAnA nivAsasthAnane je kazo patto na hato te A kuvalayamAlAmAMthI maLI Ave che. A kathAmAM jaNAvyA pramANe enI rAjadhAnI paarza karIne hatI ane te caMdrabhAgA (cinAba) nadIne tIre vaselI hatI. paMjAbanA prAMtanA nakazAmAM e sthAna kyAM AveluM hovuM joIe tene zedha have purAvidoe karavAnI jarUra che. pravyathA e prAkRta nAma che. enuM saMskRta rUpAMtara pArvati ke pArvatI evuM kAMIka thAya. e nAmane maLatuM sthAna paMjAba-prAMtanA nakazAmAM dekhAtuM nathI tema ja e viSayane lagatAM je jUnAM bhaugolika pustako che temAM paNa tene patto lAgato nathI. yavanacaMganA pravAsa varNanamAM P0-FA-T0 agara PO-LA-FA-TO (pa-pha-te, pola-pha-te nAmanA paMjAbanA eka pATanagarane ullekha Ave che.20 G-E-to e canika zabdane saMskRta uccAra gvaita evo thAya che. to zuM e parvata ja taramANanI rAjadhAnI pUbyurA nahiM hoya ? yavanacaMganA lakhavA pramANe che--to mullAnathI 700 lI eTale 117 mAIla uttara-pUrvamAM AveluM hatuM. kaniMgahAma sAhebe hisAba karIne joyuM to mutAnathI barAbara e ja dizAmAM ane eTale ja cheTe saMpA nAmanuM sthAna paDe che je cinAba (caMdrabhAgA) nadIne kAMThe paNa AveluM che. paNa bIjI keTalIka bAbatenI zaMkAo upasthita karI kaniMgahAma rAroTa nAmanA sthAnane po-pha-te sAthe sarakhAve che. 21 vIsenTa e smItha kAzmIra rAjayanuM upanagara je kam che tene poka kahe che ane De. kalITa Aje ati purANusthAna tarIke jodhAeluM e ja Aho I Shrutgyanam Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] kuvalayamAlA [ 82 yavanacaMganuM pe--tA che ema lakhe che.27 e sthAna nirNaya game tema thAya paNa kuvalayamAlAnA ullekha uparathI ApaNe eTaluM te jANI zakyA chIe ke teramANunI rAjadhAnI paDyA karIne hatI ane te paMjAbamAMnI caMdrabhAgA nadIne tIre vaselI hatI. jainadharmanA itihAsanI dRSTie teA teAramAtI A noMdha yugAntara sUcavanArI gaNAya. gupta samayamAM jainadharmanI zI sthiti hatI te jANavAnuM kazuM sAdhana hajI prakAzamAM AvyuM nathI. bhAratanA e suvarNayugamAM jainadharma kevA jIvane jIvateA hateA tenI kalpanA karavA puratuMye kAi sAmayika pramANa dRSTigocara thatuM nathI. jainadharmanA e aMdhakArAcchanna ItihAsa upara prastuta noMdha eka jhINuM paNa tIkSNa kiraNa phUMke che ane tenA svarUpanI kAMika jhAMkhI ApaNane karAve che. teAramANu jevA videzI ane vijayI samrATnA eka jainAcArya guru hoya e jainadharmanA itihAsa mATe bahu sUcaka bAbata manAya. e uparathI ApaNe kalpI zakIe chIe ke, guptasamayamAMye jainasAdhue rAjaguru thavA jeTalA gauravavALA thatA hatA. teAramANunA je guru hiragupta AcArya che te ghaNA prabhAvazALI vyakti jaNAya che. kAraNa ke temane guptavaMzI kathA che. guptavaMzI rAjAe sAmAnyarIte viSNunA upAsaka hatA; paNa temAMnA keTalAke bauddhadharma prate paNa viziSTa sadbhAva batAvyA hateA. phAhIyAna ane yavanacaMganA pravAsavRttAMte uparathI tema ja tatkAlIna prazastilekhA uparathI A bAbatanI vigate jANI zakAi che. paraMtu jainadharma tarapha te rAjAonuM kevuM valaNa rahetuM hatuM tenI kazI noMdha bahAra AvI nathI. e dRSTie prastuta noMdha eka mahattvanA ullekha yAgya gaNAya. AcArya hariguptane je guptavaMzI tarIke ullekhyA che, tene spaSTabhAva jANavA mATe te kAi pramANAMtara ApaNI pAse nathI ke jethI eneA khulAsA karI zakIe ke hiraguptasaranA je guptavaMzamAM janma thaele! te kAi rAjavaMza hatA ke sAmAnyavaMza hatA. paNa jaina sAdhunI je eka sadAnI evI pahita cAlI Ave che, ke keAi viziSTa kula agara vaMzamAM janmele puruSa jaina dIkSA le che te tenA te kuLa-vaMzane te bahu kALajIpUrvaka tAMdhI rAkhe che ane bIjA sAmAnyajanane dharmopadeza karatI vakhate, peAtAnA dharma ane saMpradAyanA gauravanardezanI khAtara, tenA yathAyeAgya upayega karatA rahe che. A uparathI jo AvuM anumAna karAya ke, lagabhaga traNa saikA pachI thaelA udyotanasara peAtAnI sAtamI peDhIe thayelA pUrvajanA kuLanI je khAsa noMdha kare che te kuLa avazya mahattva dharAvanAruM hovuM joie te! te anumAna upekSaNIya teA na ja kahevAya. tema ja teAramANu jevA balavAn samrAT jene guru tarIke mAna Ape te vyakti kuLazIla Adie bahu ja dhyAna kheMce tevI na hoya to tevA yAga anave susaMbhivata nathI. guptavaMzamAMnA rAjapuruSo jevI pradhAna vyakti paNa jaina muneidIkSAne svIkAra kare e vAta jarA azrutapUrva jevI lAge che kharI paNa te asaMbhivata nathI ema kahevAne mATe bIjAM paNa eka pramANa ApaNane e ja kuvalayamAlAmAMthI maLe che. ApaNe AgaLa joizuM ke prastAvanAnA bhAgamAM jyAM pUrvakavionI prazaMsA karelI che temAM eka devagupta nAmanA kavinI paNa stuti che. e devaguptane guptavaMzanA rAjarSi' (haMme muttaLa rArI) kahIne saMmeAdhyA che. rAjaya padmAne lagADavAmAM Ave che e ApaNe jANIe ja chIe. tethI ema kahI zakIe chIe ke e devagupta avazya guptavaMzamAMnA koi rAjapuruSa che. emanA viSayamAM anya kAI vizeSa sUcana e stutimAMthI maLatuM nathI. mAtra e tripuruSa ciratranA kartA che eTaluM ja vadhAre kahevAmAM AvyuM che. paNa, AcArya hariguptanA ziSya je devagupta che te ja te hoya tema mane lAge che. kAraNa ke ApaNe upara joi gayA tema udyotanasUrie harizuziSya devaguptane mahAkiva' kathA che. e ' mahAkavi' vizeSaNa avazya sAbhiprAyavALuM hovuM joe. tethI e baMne " Aho! Shrutgyanam Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ]. jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 kavitva guNadhAraka devagukha nAme eka ja vyaktinA anumAnAya te te pramANa bAdhaka gaNAya tema nathI. harigupta AcArya jAte guptavaMzanA eka pratiSThita vyakti hoya ane temanI pAse devagupta nAmanA kaI guptavaMzI rAjapura dIkSA le te aitihAsika daSTie aghaTamAna vastu nathI. alabatta, A badhI vigata mATe vadhAre nizcita samasAmayika pramANenI AvazyakatA che. kevaLa ATalA ja ullekha upara koI ItihAsa sammata navI ImArata caNI na zakAya. chatAM A ullekhanI AvI koI imAratanA pAyA mATenI yogyatA che e to ApaNe kabUla karavuM ja joIe. jyAre A viSayamAM ATale sudhI pahoMcyA chIe to vaLI eka pagaluM AgaLa paNa bharI laIe ane guptavaMzanI nAmAvalImAM A nAmane kyAM kaI avazeSa vagere dekhAya che ke kema te paNa jarA joI laIe. gukhonA ItihAsane lagatA je khAsa khAsa lekho Aja sudhImAM maLI AvyA che temAM te harigupta nAma maLatuM nathI. paNa kaniMgahAma sAhebane sane 1894mAM ahicchatramAMthI eka tAMbAne zikakko maLI Avyo hate jenI eka bAjue puSpasahita kaLaza che ane bIjI bAjue zrImAna ci AvuM vAkya AlekheluM che.24 akSaranI AkRti uparathI ane nAmanI sarakhAmaNI uparathI A zikakko koI guptavaMzI rAjAne ja hovo joIe ema niSkavidyAniSNanuM maMtavya che. A hariguptane guptavaMzanA kayA purUSo sAthe pUrvIparane saMbaMdha che te kAMI sthira karI zakAya tema nathI. paNa lipividyAnA baLe evuM sAdhAraNa anumAna karavAmAM AvyuM che ke vikramanA 6ThThA saikAnI vacagALene eno samaya hovo joIe. jema A sikko pabanA prAMtamAMthI maLyo che ane 6ThThA saikAnA madhyakALane che tema ja AcArya harigupta paNa, ApaNe upara joyuM tema, paMjAba prAMtanA hatA ane temANanA samakAlIna hovAthI temane samaya paNa vikramanA 6 ThA sakAne madhyakALa ja kare che. tethI A baMnemAM Ama samaya, sthaLa, nAma ane vaMzanI samAnatA maLI AvavAthI, saMbhavita che ke baMne eka ja vyakti hoya. lakhANanI paddhati uparathI A zikko guptavaMzane che ema mAnavAmAM Ave che paNa sAthe ema paNa kahevAmAM Ave che ke AnI eka bAju upara je puSpasahita kalazAkRti aMkita che te guptavaMzanA bIjA rAjAonA zikkA upara sAmAnya rIte mAtra caMdragupta rAjAnA thoDAka zaMkita zikAo bAda karatAM) dekhAtI nathI. gamonA bIjA bIjA zikAo upara kaImAM dhanurdhArI rAjAnI mUrti, keImAM lakSmInI mUrti, keAImAM baLada naMdI)nI mUrti, kedamAM yajJanA azvanI mUrti,-Ama bhinna bhinna prakAranI mUrtio aMkita thaelI maLe che ane e bhinnatAnuM kAraNa te te rAjAnI dhArmika bhAvanA hovAnuM mAnavAmAM Ave che. yAjJika-vaidika dharmAnuyAyI rAjAnA sikkA upara yajJIya azvanI AkRti, viSNubhakta rAjAnA zikA upara lakSmInI AkRti, zivabhaktanA zikakA upara vRSabhanI AkRti ane bauddhAnuyAyInA sikkA upara caityanI AkatiH ema dharmabhAvanA pramANe AkRtio aMkita karavAmAM AvelI manAya che. A dRSTie prastuta hariguptanA zikAnA ci uparathI paNa te rAjAnI dharmabhAvanAne vicAra karAya to kadAcita tethI paNa tene jainadharma sAthe saMbaMdha hoya ema puravAra thAya. puSpasahita kalaza e jemAM suprasiddha kuMbhakalaza saMbhave che. jenee kuMbhakalazane eka mAMgalika vastu gaNelI che ane dareka maMgalakAryamAM zubhaci tarIke tenuM mukhya paNe Alekhana karavAmAM Ave che. mathurAmAMthI maLI AvelA kuzANa samayanA jaina sthApatyAvazeSomAM A kuMbhakaLazanI AkRtio maLI Ave che ane jUnA hastalikhita pustakomAMye e aneka rIte upalabdha thAya che. jenI kuMkumapatrikAomAM Aje paNa kuMbhakalaza sarvapradhAna hoya che ane keTalAye chapAyelAM pustakonAM mukhapRSTa upara eka khAsa ci tarIke paNa mukAeluM e dRSTigocara thAya che. AthI spaSTa samajAya che ke kuMbhakalaza e jainadharmanuM khAsa mAMgalika ci (Symbol ) che ane te ghaNA jUnA jamAnAthI vaparAtuM AvyuM che. tethI, ukta zikkAne pravartaka harigupta je jainadharmAnuyAyI hoya te tenA sikkA upara tevA ci mATe karAelI pasaMdagI susaMgata thaI zake che. Aho! Shrutgyanam Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja 2] kuvalayamAlA [ 181 upara ApaNe e paNa anumAna karyuM che ke harigupta AcAryanA ziSya je devagupta kahelA che te paNa guptavaMzIya ja saMbhave che ane tema hoya to te rAjarSi paNa che. mATe emane paNa kAMI patto lAge te lagADIe. bANanA caritra uparathI jaNAya che ke sthAvIzvara harSavaddhananI bhaginI rAjyazrIne pati je kanAjane svAmI grahavarmA hato tene ucheda mAlavAnA rAjA devagupta karyo hate. A devagupta guptavaMzIya hato ema bIjA bIjA purAvAo uparathI TharAvAya che.25 kAja upara teNe karelA AkramaNane badalo levA mATe tenA upara harSavardhananA moTA bhAI rAjyavardhane caDhAI karI ane temAM te devatanI je hAra thaI tenA pariNAme teNe pitAnuM rAjya ane kuTuMba choDI te saMsArathI virakta thayA hoya ane pachI pitAnA ja sajAtIya ane prabhAvazAlI vRddha AcArya harigupta pAse dIkSA laI lIdhI hoya te te banavA joga che. yuddhamAM parAjaya pAmelA rAjAo mATe dehanAza ke saMnyAsa e be ja zaraNabhUta hovAnI mAnyatA te ApaNA sAhityamAM suprasiddha ja che. A kathanamAM cheDeka samayakRta vidha dekhAya che. kAraNa ke harigupta taramANunA samakAlIna hovAthI, ane taramANa purAvidonA sthira karyA pramANe, vadhAremAM vadhAre vi. saM. 575 karatAM vadhu jIbhe na hovAthI, harSane vRddha samakAlIna devagupta hariguptane ziSya zI rIte banI zake. kAraNa ke e be vacce lagabhaga 75 karatAM vadhAre varSonuM aMtara paDe che. je samAdhAna ja karavuM hoya te te be traNa rIte thai zake tema che. eka to toramANanA maraNano je samaya nakkI karavAmAM Avyo che te anumAnathI che tethI te kadAcita jANavA karatAM vadhAre varSa ja hoya ! bIjuM, rAjyavardhanArA devaguptano parAjayano je samaya nirdhAravAmAM Ave che te paNa kadAcita 10 varSa pAchaLa na jAya ema nathI. trIjuM harigusaAcArya bahu dIrdhAyuSI hoya ane teramANanA pachI paNa teo ghaNAM varSo sudhI hayAta rahyA hoya ane temanI chellI avasthAmAM devagupta temane ziSya banyo hoya to te paNa saMbhavita che. jaina sAdhuomAM dIrdhAyuSI AcAryo thayAnA dAkhalAo ghaNuM maLI Ave che. paraMtu A badhI kalpanAo che. jyAM sudhI keAI aitihAsika pramANu ene siddha karanAruM na maLe tyAM sudhI enA para ApaNe vadhAre paDato bhAra na ApI zakIe. A lakhANamAMthI pramANabhUta gaNAya evI vigata te mAtra eTalI ja samajavI joIe ke, caMdrabhAgA nadIne tIre vaselI patruIyA nagarIno je tamAruM nAme rAjA hatA tenA guru harigupta nAme jainamuri hatA ane teo janme guptavaMzIya hatA. tema ja devagupta nAmanA eka guptavaMzIya rAjarSi paNa te jamAnAmAM thayA hatA. AcArya hariguptanA praziSya ane devaguNanA ziSya zivacaMdragaNi mahattara paMjAbamAMthI nIkaLI tIrthayAtrAnA nimitte A dezamAM AvyA hatA ane te pharatA pharatA chevaTe bhinamAla nagaramAM sthira thaI rahyA hatA. A bhinamAla te prAcIna gUrjara dezanI mULa rAjadhAnI tarIke itihAsamAM prasiddha che ane enuM bIjuM nAma zrImAla che. madhyakAlIna jainaItihAsane A bhinamAla sAthe ghaNe saMbaMdha rahelo che. hAlanI je jaina jAtio rAjapUtAnA, pazcimabhArata ane paMjAba tathA yupInA prAMtomAM vase che te badhInuM mULa utpattisthAna e bhinamAla che. madhyakAlIna bhAratanA rAjapUta rAjavaMze je pradezamAM ane je samayamAM udabhava pAme che te ja pradezamAM ane te ja samayamAM e jana jAtionA paNuM prAdurbhAva thAya che, ethI jainadharmanuyAyI zrImAla, piravADa ane esavAla vagere jaina jAtionA mULa puruSone saMbaMdha je rAjapUta kSatriyo sAthe hevAnuM kahevAmAM Ave che temAM ghaNuM tathya samAeluM che. zivacaMdragaNInA ziSya jakhkhadatta agara yakSadaragaNI thayA ane temanA aneka prabhAvazAlI ziSyoe gUrjara dezamAM ThAmaThAma jainamaMdiro karAvarAvI e dezane ramya banAvyuM. jaina maMdiranA itihAsanI dRSTie A ullekha ghaNo Aho! Shrutgyanam Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] jaina sAhitya saMzodhaka [ revaM 2 agatyanuM che. jenenA sAMpradAyika itihAsamAM caityavAna viSenI je hakIkata dhAelI maLI Ave che paNa jenA viSe kaI spaSTa pramANu daSTigocara thatuM nathI te mATe A ullekha ghaNuM sUcaka thaI paDe che. tema ja sAtamA saikAmAM gujarAtamAM jaina tIrtho vidyamAna hatA ane tenI yAtrA dara darathI jeno ahiM AvatA hatA e bAbata paNa A neMdha uparathI spaSTa thAya che. yakSadazgaNInA eka ziSya vaDezvara (vaTezvara) hatA jemaNe AgAsavapa (AkAzavapra) nagaramAM jaina maMdira banAvarAvyuM. A AgAsavaM nagara kayuM hatuM teno nirNaya nathI thato. kadAcita e hAlanuM vaDanagara-jenuM prAcIna nAma AnaMdapura che-hoya. kAraNa ke AgAsava5 (saM. AkAzavama ) ne artha je nagarane AkAza e ja mAtra vama eTale prAkAra-keTa-killo hoya arthAta jenI pharate kaI keTa bAMdhela na hoya te, evo thAya che. prAcIna kALamAM kaTa vagaranAM nagare bhAgye ja thatAM. AnaMdapura AmAMnuM ja hatuM. e purane pharato killo pATaNanA rAjA kumArapAle saM. 1208 mAM ja prathama baMdhAvyo hato. ethI huM anumAnuM chuM ke prastutamAM jaNAveluM AkAzavama e AnaMdapura ja haze. vaDesaranA ziSya tavAcArya nAme thayA. A tavacAryanuM bIjuM nAma zIlAMka hoya ema 12 mI gAthAmAM AvelAM leSAtmaka vizeSaNa uparathI bhAse che. jo ema hoya te meM bIje ThekANe jaNAvyuM che tema, A te ja zIlAMka hovA saMbhave che jemaNe AcArAMga ane sUtrakRtAMga sUtra upara saMskRta vyAkhyAo lakhI che. kAraNa ke e vyAkhyAkAra zIlAMkanuM bIjuM nAma tattvAditya hatuM je A tavAcArya sAthe sarakhAvI zakAya che. paNa AcArAMga sUtranI TIkAmAM ApelA, racanAsaMvatane jyAM sudhI spaSTa nirNaya na thAya tyAM sudhI A vicAranI cakkasAI thaI zake tema nathI. 14 ane 15 mI gAthAmAM, kathAkAre potAnA be vidyAguruono ullekha karyo che. emAMnA vIrabhade jAbalipuramAM vRSabhajina-prathama tIrthaMkaranuM maMdira baMdhAvarAvyuM hatuM ema 19 mI gAthAnA ullekha parathI jaNAya che. emanI pAse ughAtanasUrie jena siddhAntane abhyAsa karyo hato. bIjA guru haribhadra pAse temaNe yuktizAstrone eTale nyAyanA siddhAntane abhyAsa karyo hato. AthI jaNAya che ke udyatanasUrine ghaNuM samartha guruonA ziSya banavAnuM saubhAgya prApta thayuM hatuM. 16 mI 17mI gAthAmAM kathAkAre potAnA kuLa ane pitA-prapitAne ullekha karyo che. e ullekha pramANe emanA prapitAnuM nAma udyatana hatuM ane te vaMze kSatriya heI mahAduvAranA paribhaktA hatA. A mahAduvAra kyAM AveluM hatuM tene patto lAgI zakyo nathI. e ughAtananA putra vaDesara, jemanuM bIjuM nAma kadAcita saMprati (?) hoya, ane tenA putra thAkAra ughAtana pita. prapitA ane pautranA je eka ja nAma che te, te kALanI kSatriyonI nAmakaraNanI rItanuM ja samarthana kare che. te vakhatanA ghaNA lekhamAM trIjI-cothI peDhIe enuM e ja nAma vApareluM jovAmAM Ave che. jena AcAryonI paTTaparaMparAmAM paNa ghaNI jagyAe A rIte svIkArelI najare paDe che, 18 thI 20 mI gAthAmAM kayA sthaLe rahIne udyotanasurie e kathA racI te jaNAvyuM che. emAM jaNAveluM vAvADhipura te hAlanuM jAlora agara jhAlora che je jodhapura rAjyanA dakSiNabhAganuM eka jIllAnuM mukhya sthAna che. kAnhaDade prabaMdha ane bIjI vArtAothI ApaNuM sAhityamAM e sthAna suparicata thaeluM che. bhinamAla bhAMgyA pachI e taraphanA pradezanuM surakSita sthAna jAbAlipura manAyuM hatuM ane tethI alAuddInanA jamAnA sudhI mabhUminI eka rAjadhAnI thavAnuM ene saubhAgya prApta thayuM hatuM. e puranI pAse killAne yogya evo dagama ane unnata parvata Avelo che jenuM nAma savarNagiri che. aNahila puranA cAlukyonA rAjya daramiyAna gUjarAtanA sAmrAjyanA uttarabhAgane e eka mukhya ane ghaNuM mahattvanuM ThANuM hatuM. Aho! Shrutgyanam Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMja 2] kuvalayamAlA [ 187 * udyotanasUrie pitAnI kathA pUrI karI te vakhate tyAM vatsarAja nAme rAjA rAjya karate hate. graMthakartAe e rAjAnA vaMza vagerenuM kazuM sUcana nathI karyuM paNa bIjI bIjAM sAdhane uparathI ApaNe eno nirNaya sArI peThe karI zakIe tema chIe. vatsarAjanA mATe vAparelA parabhaTa-bhrakuTibhaMjaka ane narahastI jevAM vizeSaNo parathI kUkhuM jaNAya che ke e rAjA meTa balavAna ane pratApI hatI. bhAratanA tatkAlIna ItihAsanuM avalokana karatAM, temAM ApaNane evA eka pratApI vatsarAjanuM nAma AgaLa paDatuM ja maLI Ave che je pratihAravaMzane mahAna samrATa hato. e vaMzano prathama abhyadaya prAcIna gUrjarabhUmimAM ja thayo hato paNa pAchaLathI e pitAnA prabaLa parAkrame uttarabhAratanA kAnyakujanA prabhAvazALI sAmrAjyano svAmI banyo hato. kAnyakujanA sAmrAjyAdhipati banavA chatAM paNa tatkAlIna bhAratIya rASTramAM e vaMza pitAnI mULa janmabhUmi re gUrjara hatI tenA nAme ja eTale ke gUrjararAjanA nAme ja aneka varSo sudhI oLakhAto rahyo hate. evA e parAkramI gUrjara rAjavaMzano. vizeSa prabhAva vadhAranAra, ghaNuM karIne, samrATa vatsarAja ja hato ane ethI enA viSeno kuvalayamAlAne A ullekha eka agatyanI noMdha jevo thaI paDaze. purAtattvavettAonA maMDalamAM A pratihAravaMza ghaNe carcAno viSaya thaI paDyo che. ApaNA samartha gUjarAtI purAvid oN. bhagavAnalAla IndrajIe sauthI prathama e vicAra prakaTa karyo hato ke gUrjara loko jemanA vasavATane laine A dezanuM nAma gUrjara paDayuM-teo mULe videzI hatA ane zaka, draNa jevA ja AtaravaMzI hatA. e vicArane pAchaLathI mI. jekasana, zrIdevadatta rA. bhAMDArakara ane sara vinsenTa e. ramItha vageree sArI peThe samarthita karyo ane e badhA samarthananA pariNAme e tAraNa nIkaLyuM ke bhinamAlamAM udbhavelo ane kenejamAM utkarSanA zikhare pahoMcelo gUrjara-pratihAra-vaMza e asalanA gUrjaranA pratinidhirUpe hato ane te ghaNuM zIghratAthI hiMdudharmamAM bhaLI jaI kSatrinA vargamAM dAkhala thayA hatA. mahArASTranA vidvAna zrI ciMtAmaNI vi. vaidya ane rAjapUtAnAnA advitIya ItihAsa paM. zrI gaurIzaMkara hI. ojhA vagere vidvAne e vicArane prabaLa virodha kare che ane pratihAravaMza e gUrjara kenA pratinidhirUpe nahiM paNa asala AryAvartavAsI kSatrinA ja eka vibhAga rUpe che ema siddha karavA prayatna kare che. ApaNane ahiM e carcAmAM utAravAnuM kAraNa nathI. ApaNe te ahiM phakta e vaMzanA utkarSaka samrAT vatsarAjane ja thoDoka paricaya meLavI laIe eTale kuvalayamAlAnA enA viSenA ullekhanI sArthakatA samajAi jAya. | sadagata purAvidda vinsenTa e. smIthe laMDananI taiyala eziyATika sosAyaTInA jarnalanA sane 1909 nA aMka 1-2 mAM A vaMza viSenI maLI AvatI saghaLI sAmagrIno upayoga karI "rAjapUtAnA ane kanojanA gujara' e mathALA nIce eka ghaNe vidvattAbharelo lekha lakhyo che. emAM vasarAja viSenI paNa samagra carcA karI che. e carcAnA AdhAre zrI ciMtAmaNi vi. vaidya pitAnA "magra saftna mAtra mA 2 nAmanA marAThI graMthamAM zrI gaurIzaMkara hI. ojhAe pitAnA "rajJapUtAne tihAsa mA 1" hindI graMthamAM ane zrIrAkhAladAsa benarjIe "bAMgalAra itihAsa prathama bhAga' nAmanA potAnA baMgAlI pustakamAM paNa yogya mAhitI ApI che. vatsarAja viSe jUnAmAM jUno ullekha je, adyAvadhi, maLI AvyA che te zaka saMvata 705ne eTale ke ApaNI A kuvalayamAlAmAMnA ullekha pachI pa varSa bAda lakhAelo che. e ullekha nainarizipurAnanA kartA jinasena AcAryane kare che. zaka saMvatsara 705 mAM jyAre e AcArya potAno Aho! Shrutgyanam Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ << ] jaina sAhitya saMzodhaka graMtha pUrA karyo tyAre kaye rAjA kyAM rAjya kare che te viSene prazastimAM lakhI dIdhA che jene mI. smItha ' bhAratIya itihAsanA sAdhananuM advitIya udAharaNa' kahe che. e zlAka A pramANe che. zAbdazateSu saptasu dizaM paJcottareSUttarAM pAtIndrAyudhanAmni kRSNanRpaje zrIvallabhe dakSiNAm / pUrvI zrImadavantibhUbhRti nRpe vatsAdhirAje'parAM sauyo(2)LAmAMdhama4che (*) nayayute cIre vAgheDAMta [ saMdar eka zlAka temaNe peAtAnA graMthanI sAdhaneAmAM eka alabhya prakAranA arthAt- zaka saMvat 705 mAM, jyAre indrAyu nAmanA rAjA uttara dizAmAM rAjya karatA hatA; zrIkRSNarAjanA putra zrIvallabha dakSiNa dizAmAM rAjya karatA hatA; tema ja pUrvamAM avantirAja, pazcima mAM vatsarAja ane sauryamaMDalamAM jayavarAha rAjya karatA hatA." Ama A zlokamAM, zAke 705 mAM AkhA bhAratanA cAre khuNe kayA kayA prasiddha rAjAe rAjya karatA hatA te batAvyuM che ane te kathana aitihAsika pramANeAthI yathArtha karyuM che. AmAM pazcima dizAmAM je vatsarAjanA adhikAra batAvyA che te pazcima dizA eTale ApaNI prAcIna gUrjarabhUmi ane tenA adhipati vatsarAja te A kuvalayamAlAmAM jaNAvela vatsarAja che. vatsarAjanA prapautra samrATa mihirabheAja-jenuM bIjuM nAma AdivarAha paNa hatuM, tenA samayanA eka lekha gAliyaramAM maLI AvyA che jemAM vatsarAja viSe nIce lakheluM varNana vAMcavAmAM Ave che. tatsUnuH prApya rAjyaM nijamudayagirispArddha bhAsvatpratApaH kSmApAlaH prAdurAsInnatasakalajagadvatsalo vatsarAjaH / yasyaitAssampadazca dviradamadasurA svAdasAndra pramodAH padmAkSIrAkSipantyaH praNayijanapariSvaGgakAntA virejuH // 6 khyAtAd bhaNDikulAnmadotkaTakariprAkAra durlaghato yaH sAmrAjyamadhijyakArmukasakhA saMkhye haThAdagrahIt / ekaH kSatriyapuGgaveSu ca yazogubandhuraM prodvahannikSvAkoH kulasamunnataM sucaritaizcakre svanAmAMkitam // AmAMnA bIjA padyamAM kahevAmAM AvyuM che ke vatsarAje prasiddha evA laiMDiphulanuM sAmrAjya yudda karI hahapUrvaka paDAvI lIdhuM hatuM. A bhaMkuilanuM sAmrAjya te kayuM e viSayanA hajI spaSTa purAvA maLyA nathI paNa vidvAnonA tarka che ke A bhaMbhaDakula te kanojanA varmavaMza haze; ane e uparathI vatsarAje ja kaneAjamAM peAtAnA sAmrAjyanI saMsthApanAnA pAyA nAMkhelA haze ema puravAra thAya che. kanAja uparAMta vatsarAje gADa ane baMgAlanA rAjAone paNa parAjaya karyAM hatA, ane te baMne rAjAnAM zitra te chatI lAvyeA hateA. paNa pAchaLathI jyAre teNe mAlavAnA rAjA upara caDhAi karI tyAre te caDhAinI sAme, mAlavAnA rAjA uparAMta dakSiNanA rASTrakUTa samrAT dhruva ane tenA lATanA sAmaMta karkarAja paNa upasthita thayA ane tethI vatsarAjane hAra khamavI paDI ane badalAmAM te baMne chatra rASTraTa satrAne ApI Aho! Shrutgyanam Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 2] kuvalayamAlA [ 282 devAM paDayAM. A rIte ItihAsamAM vatsarAjane paricaya maLI Ave che. mI. mIthe vatsarAjane samaya I. sa. 770 thI 800 sudhIne, AnumAnika rIte, sthira karyo che, ane tene kuvalayamAlAnA ullekha thI paNa puSTi maLe che. upara, sAmAnya rIte ApaNe jANyuM che ke A pratihAra vaMzanuM mULa utpattisthAna bhinamAla che, paNa te mAtra anumAne ja svIkArI levAmAM AvyuM che. e vaMza prAcIna gUrjarabhUmimAM udaya pAmyo e vAta te sapramANa sAcI che ja, ane prAcIna gUrjarabhUminuM pATanagara bhinamALa e yavanacaMganA ullekhathI sArI peThe vidita thaeluM che; tethI bhinamAla sivAya, e vaMzanI bIjI kaI rAjadhAnI hoI zake evI takaparaMparAe e vAtano svIkAra karavAmAM Avyo che. paNa te mATe hajI pramANa kazuM maLyuM nathI. ethI zrI ciMtAmaNI vi. vaidya potAnA "madhyacIna bhArata mA. 2" (pR. 128) mAM e bAbata viSe zaMkA uThAvI che. temanuM kahevuM che ke -"smithanA lakhavA pramANe bhinmAla zahera e nAgabhaTa (vatsarAjanA prapitA)nI rAjadhAnI haze. paNa lekhomAMthI A viSe kazo ja ullekha maLato nathI. kadAcita lekha lakhanArAone, atyaMta paricita hovAthI, tenuM nAma lekhamAM nirdiSTa karavA jeTaluM mahatvanuM nahi lAgyuM hoya, paNa ApaNane sthaLanI mAhItI hovI atyaMta Avazyaka che. kAraNa ke te vagara ItihAsanI saMgati thatI nathI. khera, pRthvIrAja cauhANanA samaye nAhararAya pratIhAranuM ThekANuM jodhapura nagara pAsenuM maMDera hatuM, e nizcita che. te parathI ema lAge che ke pratIhAra gharANAnI gAdI nAgabhaTanA vakhate paNa maMDeramAM ja hovI joIe. bIjuM e ke maMDeramAM udhvasta sthitimAM paDelAM jUnAM sthAne ane pAlI (? prAkRta) bhASAmAM lakhelA zilAlekha vagere maLe che te parathI ema bhAse che ke prAcIna samayamAM maDara e ghaNI jAhojalAlInuM ane mahatvanuM sthAna hovuM joIe. (juo TeDa, pR. 210, bhAga 1) maMDora gAma pratIhAronuM mULa sthAna zA mATe levuM joIe enuM trIjuM kAraNa e che ke mAravADamAM mukhya sthAna maMDora ja hatuM. rATheDa lokoe prathama pratIhAra gharANAne Azraya karI tene pAdAkrAMta karyo ane pite ja tenI gAdI paDAvI lIdhI. e ja rAThoDa lokoe pachI maDarathI thaDAka ja mAIlanA che. jodhapura nAme navI rAjadhAnI vasAvI. rAThoDa vaMzanA itihAsa tarapha lakSya detAM jaNAya che ke teNe maDaranA pratIhAra gharANAne Azraya lIdhe hoya ema spaSTa lAge che. ekaMdara, nAgabhaTanI gAdI ghaNuM karIne maMDoramAM ja hoya ema amane lAge che. vaLI, bhinamAlamAM 8 mAM saikAnA pUrva vyAdhramukhanA vaMzaja "cApa" vaMzanA rAjAo rAjya karatA hatA, e pAchaLa batAveluM ja che. tethI bhinamAla e nAgabhaTanI rAjadhAnI hovI asaMbhavita che. paNa amArA vidhAna upara Ave AkSepa AvI zake che ke bhinamAla ane maMDera e baMne gAmo mAravADamAM AvelAM hoI eka ja rAja chatra nIce hatAM. A AkhA pradezane pUrva gurjaratrA evuM kahevAmAM AvatuM. gurjaratrA eTale mAravADa prAMta"gujharAya" nahi. [ gujarAya prAMta te kALe lATa nAme prasiddha hata] A pradezamAM ekachatrI rAjya hovAne lIdhe te bhinamAlamAM ja hovuM joIe; arthAta maMDeramAM bIjuM rAjya hovuM asaMbhavita lAge che. A rIte sarva bAjue vicAra karatAM nAgabhaTanuM mULa sthAna karyuM e TharAvavuM jarA kaThaNa ja che, ema kahevuM paDe che. te kayAMye paNa mAravADamAM ja hovuM joIe, kAraNa 8 mA saikAnA prAraMbhamAM araba lekenA jeTalA humalA mAravADa prAMtapara thatA hatA teTalA cittaDa ke sAMbara upara nahetA thatA. nAgabhaTe te ara para parAkrama gajAvIne temane heThA pADayA hatA ane tethI ja te vadhAre prasiddhimAM Avyo hato mATe tenuM kAryakSetra mAravAmAM ja kayAMye AveluM hovuM joIe." zrIyuta vevanI A zaMkA vicAraNIya che ane tene khulAse kuvalayamAlAnA ullekhathI thaI jAya che. Aho! Shrutgyanam Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 pratihAranI e rAjadhAnI jAbAlipura (jAlora) hatI ema udyotanasUrinA kathana uparathI ApaNe nizcita karI zakIe chIe. arabanA humalAo thavA lAgyA eTale bhinamAla arakSita jevuM sthAna thaI paDayuM hatuM ane tethI te rAjadhAnI tarIke ayogya jaNAvAthI nAgabhaTe tyAMthI pitAnI gAdI jAbalipura pheravI nAMkhI hoya e sarvathA saMgata lAge che. gaMgA ane yamunAnA vaccenA sujala ane suphala pradezanA darzana karyA pachI ane gauDa ane baMgAla jevA sundara pradezamAM vijayadhvaja pharakAvyA pachI zuSka mabhUminA eka khUNAmAM vilepabhoga karavAnuM ke sAmrAjya saMcAlana karavAnuM e vijayI samrATane pAlave tema hatuM ja nahi tethI temaNe kane jana kalpe karI bhAratanA devapama ane kendrabhUta pradezamAM pitAnI rAjalakSmInI prANapratiSThA karI. A rIte jotAM prathama nAgabhaTathI laI bIjA nAgabhaTa sudhI, lagabhaga 50 varSa jeTalo kALa pratihAranI gAdI jAbAlipuramAM rahI hovI joIe. pratihAronA jAbAlipura choDI gayA pachI paramAronA hAthamAM eno adhikAra Avyo hoya ema lAge che. kAraNa ke paramAravaMzane mULa puruSa je sidhdharAja che tenA nAmanuM sidhulezvara mahAdevanuM prAcIna maMdira jAloramAM hovAno ullekha maLI Ave che ane e vaMzanA lekhamAM sindhurAjo mahArAjaH samabhUnmaru maNDale maru maMDalamAM [ sauthI prathama] sidhurAja nAme mahArAja thayo,' evuM lakheluM jaDe che. paramAra pachI nADolanA cohANee jAlorane potAnI rAjadhAnI banAvI ane te Akhare alAudInanA samayamAM udhvasta thaI. A ItihAsa uparathI ApaNane jAloranI rAjadhAnI tarIkenI yogyatA spaSTa samajAya che ane tethI arabanA prAraMbhika humalAmAM ja bhinamAla bhAMgI paDavAthI, 8 mA saikAnA madhyakAlathI laI cheka 14 mA saikAnA madhyakAla sudhInA lagabhaga 600 varSa jeTalA varSa sudhI jAbAlipura marumaMDalanA mukhya sthAnanI padavIne bhogavatuM hatuM ema mAnI zakAya che. jo ke kuvalayamAlAnA kazA aMtargata ulekha sAthe kaI saMbaMdha nathI paNa tenA deza ane kALa sAthe bahu ja nikaTa saMbaMdha hovAthI e paNa noMdha karavI ahiM Avazyaka lAge che ke je vakhate, je bhUmimAM, je pATanagaramAM, je rAjavaMzanI chatrachAyAnA Azaya nIce udyatanasUri pitAnI kathAnI racanA ryA kare che, te ja vakhate, te bhUminuM nAma sudhAM paDAvI lenAra, te pATanagaranI sarvoparisarA khuMcavI lenAra, te rAjavaMzanI chatrachAyAnA badale potAnI gAdInI chatrachAyA phelAvanAra evA eka bhAvi sAmrA jyanI racanA tenA paDakhenA ja pradezamAM beThela eka puruSa karyA kare che. je vakhate yauvanavilAsI nRpati vatsarAja vRddhA gUrjarabhUminI jarjarita thaelI dehayaSTithI virakta banI tene tyAga karavAne, ane anya koI madamAtI subhaga suMdarIne pitAnI priyatamA banAvavAno vicAra karI deza-videzamAM daLabaLa laIne pharyA kare che, te ja vakhate tene paDozI vanavAsI vRddha vanarAja e ja jIrNa-zIrNa bhUmine navuM sthAna, navuM rUpa, navuM sAmarthya, navuM teja ane navAM AbhUSaNe ApI karI pitAnI saMtati mATe eka navIna gUrjararamaNInuM ghaDatara karyA kare che. je vakhate arbudAcalanI pelI bAjumAM beThele yauvanodabhaTa vatsarAja pratihAra prAcIna gUrjaratrAnI purAtana rAjalakSmIne janmabhUmimAMthI upADI jaI gUrjaranAmanA gauravane nAmazeSa banAvI mukavAno manoratha karyA kare che, te ja vakhate abudAcalanI A bAjue beThela vayovRddha vanarAja cAvaDe navIna gUjarAta racI te mATe navarAjalakSmI taiyAra karI eka akSayatRtIyAnA divase tenI prANapratiSThA karI gUrjara nAmanA gauravane akSaya ane anupama banAvavAno upakrama kare che. zabdonI daSTie jarA AlaMkArika dekhAtA paNa arthanI daSTie etihAsika lekhAtA A vAparathI vAcake sapajI zakayA haze ke jAbAlipuramAM pratihAra samrATa vasarAja rAjya karato chata gauDa, baMgAla, Aho! Shrutgyanam Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] kuvalayamAlA [ 112 mAlava vagere bIjA dUra dUranA moTA pradezane digvijaya karI uttarApathamAM mahAna sAmrAjyanI sthApanA karavAno udyama karyA karato hate; te ja vakhate aNahilapura nAmanuM nAnuM sarakhuM navuM gAma vasAvI tene nAne sarakho kArabhAra calAvate vanarAja cAvaDe paNa sArasvata maMDaLa, Anarta ane vAgaDa vagere AsapAsanA nAnA nAnA prAMtene kabaje karI pazcima bhAratamAM eka navuM moTuM sAmrAjya sthApavAne mane ratha karyA karato hato. kAlabrahmanI guptakalAne koNa kaLI zake tema che. vatsarAjanA putra nAgabhaTe kAyamane mATe jAbAlipurathI potAnI rAjagAdI khaseDI ane te kAja jevA sudaranA pradezamAM laI jaIne sthApI. rAjagAdI ghaNe Athe cAlI javAthI prAcIna gUrjaratrAnI prajA arakSita ane nirNAyaka jevI sthitimAM AvI paDI hatI. eka bAjue aravalI parvatanI khINamAM vasatA jaMgalavAsI dhADapADuo e prajAvargane kanaDavA lAgyA ane bIjI bAjue siMdhamAM AvI vaselA barbara araba vAraMvAra meTA humalAo lAvI lUMTaphATa ane bALajALa karI dezanI durdazA karavA lAgyA. A rIte bhayagrasta banela gUrjara prajAvarga keI surakSita pradeza ane saMrakSaka rAjyasattAnA Azrayane khoLato hato. tevAmAM, tene vanarAje sthApelA prajApAlaka rAjyanI ane aNahilapuranI upajAu bhUminI bhALa lAgI, eTale dhIme dhIme paNa ToLe ToLAM e gUrjaravAsio pitAnuM sarvasva upADI aNahilapura tarapha AvavA lAgyA ane vanarAjanI gAdInI chatrachAyA nIce vasavA lAgyA. thoDA ja varSomAM aNuhilapura ane tenI AsamatAtane pradeza gUrjarabhUmimAMthI AvelA lokothI ubharAI javA lAgyA, ane e pradezanAM je mULa nAmo hatAM te bhuMsAI jaI tenA ThekANe navA AvelA lokonA mULa nivAsasthAna uparathI e pradeza paNa gUrjarakAnI bhUmi tarIke oLakhAvA lAgyo. aNahilapura gUrjara rAjadhAnI tarIke paMkAvA lAgyuM ane enA rAjakartA gUrjaranarendranA upanAme saMbedhAvA lAgyA. A rIte vanarAje sthApelI rAjalakSmInAM puNyapratApe navIna gUjarAtanI dinapratidina vRddhi thavA lAgI. prAcIna gUrjara trAmAMthI je loko A navIna gujarAtamAM AvIne vasatA hatA, te kAMI Aje mahArASTra ke madrAsa prAMtamAM jaI vasatA mAravADio jevA buddhijaDa ke gauravahIna na hatA. teo ghaNA buddhizALI, parAkramI, dharmapremI, sAhasika ane udyamI hatA. temanAmAMnA aneke pitAnA buddhibaLe navIna gujarAtanI rAjanItinAM suvyavasthita taMtro goThavavA mAMDyAM, aneke zArIrika parAkramo gajavI luTArUo, dhADapADuo ane bahAranA zatruonAM paga heThAM pADavA mAMDyAM, aneke pitAnA pavitra dharmAcaraNa dvArA anIti ane adharmanA mArge cAlanArA lokone sanmArga ANavA mAMDayA, aneke jala ane sthalanA mArge lAMbA pravAse karI moTA sAhaso kheDI potAnA vatanamAM lakSmIne kheMcI ANavAnA upAyo sevavA mAMDyA. ane aneka khetI vagerenI pravRttimAM sAcI mahenata uThAvI dezavAsione Avazyaka evI sarva anna pAnAdi vastuonA bhaMDAra bharavA mAMDayA. Ama e gUrjaravAsienA saguNavaDe aNahilapuranuM daDha rAjataMtra goThavAyuM ane tenI sattA vadhavA mAMDI. loko sadAcArI thaI svAbhimAnI banyA ane dhanadhAnya sukhI thayA. A rIte pratihAra samrATa vatsarAjanA paDeAsI ane samasamI vanarAje bhAvi sAmrAjyanI racanA karIne teNe te prAcIna gUrjarabhUminuM nAma paDAvI lIdhuM-kAraNa ke te pachI thoDA ja varSomAM mAtra marumaMDala tarIkenI e pradezanI prasiddhi thaI rahI. jAbAlipuranI sarvopari sattA paNa aNahilapura khuMcavI lIdhI-kAraNa ke te samaya pachI lagabhaga e pATaNanI sattAnuM ja e taraphanuM eka mukhya ThANuM gaNAtuM rahyuM. vatsarAja viSene samakAlIna e jUnAmAM jUne ullekha, Aja sudhImAM, zakasaMvata 705 ne maLela hato ane dUra karNATakamAM beThelA eka digaMbara jaina AcAryano karelo hata; kuvalayamAlAmAne ullekha te karatAM 5 varSa vadhAre jUne che ane te tenI ja rAjadhAnImAM rahetA eka zvetAMbara jaina AcAryane karela che. Aho! Shrutgyanam Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 - kuvalayamAlAnI samAptisucaka samaya viSenI je neMdha che te paNa potAne viSayanI jarA navIna tarehanI che. 20 mI gAthAmAM mAsa, pakSa, ane tithinI sUcanA che ane 25 mI gAthAmAM varSanI ane vakhatanI sUcanA che. e baMne neno bhego saMbaMdha joDatAM "zaka saMvata 700 vyatIta thavAmAM eka divasa nyUna rahe te divase-catra kRSNa pakSanI caturdazIe aparAdhaMveLAe racIne pUrNa karI' ATalo artha thAya che. sAmAnya rIte pazcima ane uttarabhAratamAM jUnA samayathI vikrama nAme pracalita saMvatane ja vadhAre pracAra rahelo che, ane grantha ane lekhomAM ghaNA bhAge e ja saMvatane nirdeza karela hoya che. zaka kAla e dakSiNane lokamAnya saMvatsara che. paNa kuvalayamAlAmAM zaka saMvatane upayoga karavAmAM Avyo che je granthakAranI khAsa sacinuM sUcana karatuM hoya ema lAge che. mane lAge che ke udyotanasUrine dakSiNa deza sAthe khAsa paricaya hovo joIe. kAraNa ke kathAnA varNanamAye dakSiNanA pradeza ane sthAnane bahu ullekha karavAmAM Avyo che, eTaluM ja nahi paNa dakSiNanI tAtkAlIna dezabhASAne paNa khAsa prayoga kare che. vaLI, granthakAranuM upanAma je mULamAM vikharUMdha ( jenuM saMskRta bhASAMtara kAre dAkSiNyacinha evuM zabdAMtara kareluM che, paNa mArA vicArathI te dakSiNacinha hoya tema lAge che ) zabda vAparelo che te ghaNuM karIne dakSiNa evA upanAmanuM sUcaka lAge che. eTale ke e ughAtanasUri dakSiNI' ema kahevAtA haze. e parathI saMbhavita che ke kAM te emanI janmabhUmi dakSiNamAM AvelI haze ane kAM te emaNe dakSiNamAM lAMbA samaya sudhI nivAsa karela haze. game tema hoya paNa emane dakSiNa dezane sArI peThe paricaya hatuM ane te paricayanA abhyAse ja emaNe A pradezamAM vadhu pracalita vikramakAlanA badale zakakAlane nirdeza karyo hovo joIe. paNa e sAthe mAsa, pakSa ane tithine je nirdeza karyo che te jarA bhramamAM nAMkhe te che. zakakAla sAthe prayukata karAtA mAsa ghaNA bhAge amAMta hoya che. paNa ahiM jaNAvela mAsa pUrNimAMta che. amAMta mAsanA hisAbe varSasamAmi citra ba. di. 15 nI sAthe nahi paNa phAlgaNa ba. di 15 sAthe thAya che. citra ba. di 15 nI sAthe varSanI samApti jaNAvavAthI udyotanasUrie pUrNimAMta mAsano upayoga karyo che e spaSTa samajAya che ane rAjapUtAnAmAM Aje paNu varSesamApti caitra ba. di 15 me ja thAya che. De. harmana yokAbIe. A miti upara eka noTa, samarAdityakathAnI prastAvanAmAM (pR. 2) lakhI che, te jANavA jevI hevAthI ahiM utArI levI upayogI thaI paDaze. borasada vikSa gri vizva eTale caitra vadi 14. A tithi paMcAMgadaSTie rasaprada che. citrAdi varSa caitranA zukala pakSathI ja hamezAM zarU thAya che tethI prastuta tithi pUrNimAnta paddhati ke jemAM kRSNa pakSa hamezAM zukala pakSanI pUrve Ave che te pramANe gaNIne mUkelI hoya ema bhAse; paNa, kilhane (iDiyana eTikavarI 1896 pR. 271 TippaNa) zilAlekhonI tithioparathI batAvyuM che ke zakavarSo ne saMbaMdhamAM prAyaH hamezAM "amAnta' mAsone upayoga karavAmAM Ave che, tethI ApaNI A tithine prathamadaSTie artha atyaMta zaMkAspada thAya che, te chatAM paNa A lakSita varSamAM "adhika' citra mAsa hato ke je nija' mAsanI pUrve Ave che, tethI A prastuta tithi saMbaMdhe "adhika caitra vadi 14 e chello dina che paNa te pUrvanA varSane chello dina che, je te varSa nija' caitrathI zarU thayuM hoya teane tema ja thavuM joIe, kAraNa ke kharA citranI zarUAta karanAra zukalapakSane caMdra, meSasaMkrAnti pahelAM Avyo hato. huM tethI ema mAnuM chuM ke svAmikanu pillAIne nirNaya nAme "jyAM adhika citra heya che tyAM varSane prAraMbha thAya che' (iDiyana ephemarI veM. 1 bhAga 1 pR. 6pa) te nirNaya mAtra Adhunika prathAne lAgu paDe che." - kuvalayamAlAnI prastAvanAmAM ane AMtarika bhAgamAM paNa keTalIka aitihAsika vigate uparAMta bhASAzAstranI dRSTie tema ja tatkAlIna sAmAjika rItirIvAja ane bhaugolika varNananI dRSTie ghaNI ghaNI upayogI bAbate AvelI che jeno vicAra A lekhanA bIjA bhAgamAM karavAnuM mulatavI rAkhI jarA vadhAre vistRta thaI paDelA A lekhane ahiM pUrNa karIzuM. Aho! Shrutgyanam Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] kuvalayamAlA [193 - TippaNio 1 juo, zAntinAtha caritranI AdimAM ApelI nIcenI gAthA- vaMdAmi bhaddabAhuM jeNa ya airasiyaM bahukahAkaliyaM / raiyaM savAyalakkhaM cariyaM vasudevarAyasta // -pITarsana sAhebe karelI saMskRta hastalikhita pustakonI gaSaNAno 5 mo rIporTa, pRTa 73. - 2 jue, dharmasenagaNie pUrelA vasudevahiMDInA madhyamakhaMDanI AdimAMnuM nIcenuM vAkya tattha ya kiMci suyanibaddhaM kiMci Ayariya paraMpareNa AgayaM tato avadhAritaM me / -pATasananI trIne rIporTa, . 3 A kathAone nAmanirdeza pataMjalinA vyAkaraNa mahAbhASyamAM maLe che. jema ke - vAsavadattAmadhikRtya kRtA''khyAyikA vAsavadattA, sumanottarA, urvazI / na ca bhavati bhaimarathI / 4 / 3 / 87 4 Ane nAmollekha vasudevahiMDI vagere jaina granthamAM maLe che. 5 A kathanano saMvAdI ullekha metuMganA prabaMdhaciMtAmaNinA prAraMbhanA eka lokamAM paNa daSTigoy2 thAya che. nama: bhRzaM zrutatvAnna kathAH purANAH prINanti cetAMsi tathA budhAnAm / 6 pramANa mATe juo vasudevahiMDImAM nIcenuM avataraNa 'soUNa loiyANaM......NaravAhanadattAdoNaM kahAo kAmiyAo logo egaMteNaM kAmakahAsu rajjati / soggaipahadesiyaM puNa dhamma soUM pinecchati ya jarapittavasakaDayamuho iva gulasakarakhaMDamacchaMDiyAisu viparItapariNAmo / dhammatthakAmakaliyANi ya suhANi dhammatthakAmANa ya mUlaM dhammo; tammi ya maMdataro jnno| taM jaha NAma koI vejo AuraM amayausahapANaparaMmuhaM osaDhamiti ubdhiyayaM maNobhilasiyapANavavaeseNa usahaM taM pjjeti| kAmakahAratahitayassa jaNassa siMgArakahAvaseNa dhamma ceva parikahemi / -pATarsana trIne zaporTa, pR. 168 sAlaMkArA suhayA laliyapayA mauyamaMjulallAvA / sahiyANa dei harisaM uvaDhA navavahU ce va / / -vasayamAlAnI prastAvanAmA. 8 e sAranI eka be pratA maLI che te parathI jarmanInA prasiddha vidvAna adhyApaka arnesTa haiyAne jarmana bhASAmAM e kathAnuM bahu suMdara bhASAMtara karI prakAzita karyuM che. e bhASAMtara parathI gUjarAtI bhASAntara zrI narasIbhAI paTele kareluM che te jaina sAhitya saMzodhakanA bIjA khaMDamAM ame prasiddha karyuM che. pAlittaeNa raiyA vittharao taha ya desivayaNehiM / nAmeNa taraMgavaI kahA vicittA ya viulA y|| katthai kulayAI maNoramAI aNNattha guvilajuyalAI / aNNattha chakkalAI duppariallAI iyarANaM // na ya sA koI suNei no puNa pucchei neva ya kahei / viusANa navara jogA; iyarajaNo tIe kiM kuNau // Aho! Shrutgyanam Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [ savaMda 2 to uvve [ya] jaNaM gAhAo pAlittaeNa rahayAo / desipayAI mottuM saMkhittayarI kayA esA // iyarANa hiyaTThAra mA hohI savvahA vi voccheo| evaM viciMtiUrNa khAmeUNaM tayaM sUriM // -taraMgalolAnI hastalikhita prati parathI. 10 macavatI ane mAdhanA kathAno ullekha nizIthasUtranI cUNimAM Ave che. yathA- aNe gitthIhiM jA kAmakahA / tattha loiyA NaravAhaNadattakathA / loyuttariyA trNgvatI, mAdharIfkha-hastalikhita pratiparathI. 11 A kathAne nAmanirdeza tattvArthasUtra paranI siddhasenAcAryanI vyAkhyAmAM karelo che - vikalpite'pi hyathai smRtidRSTA-bandhumatI-AkhyAyikAdau / 12 yuvanA kathAne ullekha kavAlayamAlAmAM ja Avelo che. sannihiyajiNavarindA dhammakahAbandhadikkhiyanarindA / ____ kAhiyA jeNa sukahiyA suloyaNA samavasaraNaM vA // 13 jAo, jena sAhitya saMzodhaka, trimAsika, prathamakhaMDa, prathama aMka. 14 jAo, biblIthikA inDikA (kalakattA )mAM prakaTa thaelI samarAnI prastAvanA 15 A yAdI mATe juo, devacaMda lAlabhAI jainapustakedAra phaMDa (surata)mAM prakaTa thaelA dhamAMghaNA nAme granthanI muni kalyANavijayajInI lakhelI prastAvanA. niroddhaM pAryate kena samarAdityajanmanaH / prazamasya vazIbhUtaM samarAdityajanmanaH / / vaMde siriharibhaIsari viusayaNaNiggayapayAvaM / jeNa ya kahApabandho samarAico viNimmavio // -pITarsane rIporTa 5, pR. 73, samastaphalAntetivRttavarNanA samarAdityavatsakalakathA / niyAnI sAtti, pR. 20. 19 teramANanI hakIkata vize juo-vinsenTa e. smIthanI "ala hisTarI opha InDiyA' pR. 316; tathA, paM. gaurIzaMkara hI. ejhAne rasapUtane tira mA 1, pR. 128. A taramANa rAjAnA aneka zikakAo maLyA che je upara tora ane toramA A baMne rIte ene nAmanirdeza che-jue, jarnala opha eziyATika sosAyaTI oNpha beMgAla, sane 1894, pR. 198-201. - 20 juo, semyuala bIlanuM "buddhiSTa reDa oNpha dhI vesTarna varlDa' nAmanuM pustaka, bhAga 2, pR. 25. 21 e. kaniMgahAma likhita "ezyanTa grophI oNpha inDiyA' navI AvRtti pR. 233-4. 22 vaiTarsa "yavanacaMga' bhAga 2, pR. 342. 23 jAo, "jarnala reyala eziyATika sosAyaTI" sane 1907, pR. 650. 24 jue, na elananuM "keTaleMga opha inDiana kaeNnsa; gupta DinesTIja.' pR. 15ra ane pleTa, 25 juo, ciMtAmaNI vi. vaidya likhita madhyayulIne mArA mAmA 1, pR18. 26 juo, grAphiA inDikA bhAga 1, mAM prakaTa thaelI kumArapAlanI vaDanagaranI prazasti. ra7 juo, jaina sAhitya saMzodhaka granthamALAmAM prakAzita gIta-sUtranI prastAvanA. 28 Arkio laeNjikala sarve opha inDiyA, enyuala rIporTa, sana 1903-. Aho! Shrutgyanam Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ar dharmasamudrakRta zakuMtalA rAsa dharmasamudra kRta zakuMtalA rAsa [ saMgrAhaka-saMpAdaka--zrIyuta mAhanalAla dalIcaMda dezAI B. A, LL, B. ] Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3 vinIta hadayI, kemala svabhAvavALI ane strIsahaja lajajAthI yukta chatAM AtmasaMmAnathI saMpUrNa anvita che. jema sarva rIte mULa ItivRtta, duSyanta ane zakuntalAnI svAbhAvika mAnuSI vRttionuM pratibiMba pADe che, tema nATakamAM paNa temanI mAnuSI vRttionI svAbhAvikatA jALavavA uparAMta pAtrAnuM pAtra unnata ane Adarza bhUta thayeluM che. ane e ja enI khUbI che." A rAsamAM vastu ukta nATakamAMthI lIdheluM spaSTa che. mAtra pote jaina sAdhu che tethI ahiMsAnA siddhAtane cIvaTathI vaLagI rahevAnA kAraNe yatratatra pheraphAra karyo che. je ke mAchalInA udaramAMthI dhIvarane maLelI mudrikAne A rAsamAM tene saravara pALethI maLelI jaNAvI che, zakuMtalAne duSyanta bhUlI jatAM teNI "A kayAM karma banyuM" ema kahI vilApa kare che temAM jainabhAvanA taravare che. vagere vagere. nAmamAM je prAkRta pheraphAra che te e che ke kaNva RSine "kaMTha' duSyata ne "duSkata', zakuMtalA ne sakuMtalA, sikuMtalA e nAma apAyAM che. 104 TUMkanI A kRtimAM dezI DhALo ane do jUdA jUdA mUkAyA che ane e rIte loka pracalita dezIo-loka rAgano upayoga jaina kavioe teramA saikAthI te chevaTa sudhI karyo che e emanuM samagra sAhitya jotAM jaNAze. ' A rAsa eka ati jUnI pratamAMthI utAryo che. te pratamAM A rAsa, tema ja A kartAkata avaMtisukumAla para paMcaDhAlaka (pAca DhAlanI sajhAya-svAdhyAya) tema ja chevaTe hariyAlI che, ane vacamAM lakSmIratna upAdhyAya ziSyakRta surapriya RSi svAdhyAya che ke je kavi paNa vikrama soLamA zatakamAM thayA che. A pratamAM be bAjuvALA evA cAra patro che ne te khIcakhIca nAnA paNa suMdara akSaromAM lakhelA che. dareka patranI baMne bAju para 23 paMktio che. chevaTe "paM. khemakuzala lakhita' ema jaNAvyuM che. A prati mArI pAse che ke je subhAgye eka sAhityarasikabhAI pAsethI prApta thaI che. tenA kAgaLa parathI te soLamI sadInA aMtamAM yA sattaramInA prAraMbhamAM lakhAyelI lAge che. te prata parathI akSarazaH utAro karI A kRti atra mUkavAmAM Ave che. jUnI jaina pratamAM "kha ne badale "" lakhAya che tema atra paNa che. paNa tene uccAra "kha" ja thatuM ane tethI utArAmAM "kha" mUkyo che ne rUpe jUnAM che te batAvavA mULa rUpa ja mUkavAmAM AvyAM che. pUrve lakhavAmAM ane uccAramAM bheda rahe te e ke gayau lakhAya, paNa bolAya gayo, ema keTalAka mAne che. gayau-u, pahutu evAM bhUtakALanAM prAcIna rUpa mULamAM che, tenAM Adhunika rUpo gayo-pahota vagere che. prAcIna gujarAtImAM puMlige pratyaya u' kAra hato. sarakhA " alakhAmaNu yama dharma thau, je hu Adara Apa'-bhAlaNakata naLAkhyAna. 12-16. A "u" parathI hAlane "o' thayo che ane hAla lakhAya che. tevI ja rIte prAcIna rUpa kahaI, pUraI, lahaI tenA vartamAna rUpa kahe, pUre, lahe-e che. A utArAmAM prAcIna rUpa AbAda rAkhyAM che. sAmAnya rIte hAlanAM rU5 i ne badale e, u ne badale e mUkavAthI AvI rahe che. A prAcIna kRtithI-bhAlaNanA samayanI kRtithI bhASAzAstrIne ghaNuM maLI raheze. Aho! Shrutgyanam Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] sakuMtalA rAsa [197 dharma samudra ta-zakuMtalA rAsa. (DhALa 10) sarasati sAmiNi karU pasAya, mAya mati diyau ati bhalI e, satIya zakuMtalA jima kavuM rAsa, Asa pUrau valI eTalI e. 1 etalIya pUrau Asa, kavivayaNa viracau vAsa; jima thAI sarasa vilAsa, navi hAI paMDita hAsa. navi hoI paMDita hAsa sArada, sAra ghau vara sAradA; manaraMgi tava bhAva bhAkhau, tuha pasAI huM sadA. sAketapura vara nayara nAmihi, amara nayara harAva e; duHkaMta rAjA rAja karatA, nyAya mAraga hAva e. Ika dini naravara karIya uchAha bahari vAha tara vAhaNa eka paravaryau pagiri vanagiri vegi raMgi ichA ramaI mana taNI e. 4 mana taNIya karatu keli, bAIsatu chAyA ke veli, hasatA hayavara heli, belatA baMdi pihili. laI pahelI naI samasyA, baMdi bahu biradAvalI, tava dUri eka kuraMga daSTi, dekhi uThayau nRpa valI. rathi caDIyA caDavaDa capala caMpA, vana pari haya uchalai, asi kuMta temaja tRNa saMdhI, dhaNuDa muhi tAkaI balaI karaI kuraMga turaMga unamAda vAda vada gati aNusarI eka chaDIya bhUmi vana paMtha bahu jAma tAMma pAmyA vanahi bharI e. 7 haya bharyA pavanahi jAma, mRga pUDhi pahutA tAM; vana eka ati abhirAma, nRpa dhanuSi pUraI vAM. nRpa dhanuSi pUrI vAma prANahi bAMNa meI tasu jimaI; rahau rahau rAjana kAja nahI e kahaI tApasa tiNi samaI muhi tRNuu pAlaI nyAya cAlaI raMgi mAlaI vani rahaI nitrANa haravA bAMNu tANaI bAMNa prANa kisuM vahaI. rAya anyAya taNuu rakhavAla, pAla pRthvI taNau sahu kahaI e; e niradhAra upari hathIyAra bhAra sabhA kehI lahaI e. 10 e kisIya lahIyaI soha, mama karU rAjana ha; Ika dharU gharamaha meha, iMDIyaI vayara viraha. chaDIyaI vayara virodha naravara jAU Azrami a7 taNuI; gurU pAya lAgau sumati mAgau pApa je helaI haI; Aho! Shrutgyanam Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 ahe aratha iMdhaNa taNaI jAU vacana Ima naravara suNa; hiMsA nivArI rAjadhArI sAmahika Azrama bhaNI. hAla 2. ratha mehI nararAja lAja, hIyAruM aNusarI re; pahata ThAmi pavitra mitra, nivaDa saI hathi dharI che. joIaI mana uchAhi, mAhi ane pama tarU bhalA re; magara naI macakuMda, kaMda sevaMtrI pADalA re. ketakI karaNI jAI, thAI ANaMda suparimalaI re, meTA maMDapa drAkha, sAkha aMbulaDA ji sagaI re. tyaI vIsAmau rAya, vAya malagiri vAjatau re, sUtaka maMDapa heThi, TeThina melIya chaI jAgatau re. tiha aMtari huI nAri, vAri bharI tarU sIMcatI eka vAta karaI ANaMdi, chaMda narida adekhatI e. duhA pabhaNaI nAri priyaMvadA, suNi priyaMkari! vAta; kuMTha nAmi kulapati IhAM, sakuMtalAnau tAta. vanabhari putrI bharI, vara sadhavA nimitta, gyau prabhAsa tIratha bhaNI, yAtrA misi kari citta. pAchali Avyu prAhuNa, durvAsA RSirAu aNa ulakhatI navi giNiu, beTI cUkI cAu. tApasa kukhyau sikuMtalA, zApaI Ima turaMta; nava paraNuM visArasthaI, sahI jANe tujha kata. IsivuM kahI jAtau vahI, huM pagi lAgI tAsu, bhelI e chaI mujha sakhI, khami khami khimAnivAsa!. paNamI pAya sakuMtalA, khAmaI niya manasa, kIDIsya kaTakI kisI, svAmI saMhari resa. durvAsA valatuM bhaNaI, zApa na phUDau jANa; paNi prIya valI saMbhArasthaI, muMdra ahinAMNi. e kautagatu IzuM, sakhI Aja maI di; tatakhiNa kahaI prIyaMkarI, tApasa meTau duTha. Ima prIyaMkari prIyaMvadA, ramati gUjha rasAla; AvI tisaI sakuMtalA, karavA tarU salAla. Aho! Shrutgyanam Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra 1 1. sakuMtalA rAsa [ 199 DhALa 3. rAga-jhAbeTA, tarU aMtari daI paDI, riSi putrI jAma; kAma bAMNi vedhyauM hoI, ciMtaI nRpa tA. 27 viSama viSaya viSa dehiluM, jiNi dhArika jIva; zuddhi azuddhi lahaI nahI, paravasya I DhI) sadIva, viSama AMcalI, raMbhA ramavA avatarI, kaI kinnara nArI; kamalA keli karataDI, kaI nAgakumAri. viSama 28 rUpa kalA ehaja taNI, te kehaI kami, janama vihala pazunI paraI, jau huI INa kAmi. viSama 29 nAri taNuM paramANu yuM, jau nahIya sunAha; paDi kathAnaki ta6 pachaI, navi bhAjaI dAha. viSama 30 jima kima e aMgIka, Ima ciMtavI bhUpa; mitra jagAvI kahyuM, pUchivA sarUpa viSama 31 e kuNa kehanI kanyakA, pUchAI rAya; sakhIya bhaNaI bhAI! suNau, AmUla upAya. viSama 32 tapasI tapa tapatau kharau, je vizvAmitra, dIThau IdaI ekadA, saMkANuM [niya] citta. viSama 33 tehavI ehanI sAdhanA, je harasyaI rAja; caturapaNuI kari cUkavaI, te chaI kaI Aja. viSama 34 ciMtAtura Ima ciMtavaI, surapati INi resa; tava IMdrANI meNikA, vinavaI visesi. viSama0 35 lAkha batrIsa vimAnanau, tuM prabhu kahavAI; tau svAmI ciMtA kisI, je ima dubhAya, viSama 36 vAta kahI tApasa taNI, tava hasaI puradhi; mekhana mekha cUkavuM, patinyA saMdhi. viSama 37 AgaI nAri niragAlI, naI prIya Adesa: chUta Ahuti aganaI mili, dhigavigaI vizeSa viSama DhALa 4. rAga-sAmerI. karIya sayala siMgAra UtarI, maMDaI nATAraMbha; bhaNaI menikA idra IMdrANa, neDa vacana saMraMbha. munIsara bhalaI bhalaI bheTika Avi; caDhila 3Na kari Avi, rajIsara bhalaI bhalaI bheTila Avi. Aho! Shrutgyanam Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 Ali karaI Alati AvatI, jAlavatI mana bheda, karaI tamAsA lyaI nisAsA, phUDau dharatI kheda. munI 40 bhega kAji prabhu yeza vahI jaI, kIjaI kAyA seSa; te Iha lekaI puNya prabhAvaI AvaI tau kuNa deSa. munI 41 vayaNa guNaI kari zravaNa haraI tasa, hRdaya vinoda vilAsika haryA nayaNa nija rUpa dekhADI, pADI lIdhau pAsi. munI. 42 Ima bhUlacu bhalI pari tApasa, pA5 savAratha maM; sIla ciMtAmaNi nAMkhI dIdhuM, kIdhu khaMDekhaMDi. munI 43 tiNi anyAni anyAya karInaI, kanyA garama viDi; dina pUre vani naMkhI pahutI, tApasa lAgI eDi. munI 44 gayau tavani vali tapa tapavA, vizvAmitra ukaMTha; vani dalavalatuM bAlaka dekhI, bhAla karaI muni kuM. munI. kapa dayA bhaNI UcherI tarU pari, dUdha dahIM deta; sikuMtalA RSinaI ati vAlhI, Ima ahenau vRttata. munI 46 hAla 5. rAsa, saMbhali savi saMbaMdha mitra patau nRpa pAsika jevA pUDhi sakuMtalA e AvaI UllAsi. dIThauM narapati rUpa jema hue anurAga; nayaNa vacaNa manazuddhi prIti milavA thiu lAga. sakhIya sAkhi saMpi vegi gaMdharva vivAhi; paraNI kuMari sikuMtalA e bhUpati UmAhi. viraha na saheNuu sahIya jaI atyaMtara ThAmi, sukhavilAsa vilasaI tihAM e kadalI ArAmi. tApasanau bhaya aNusarI e mani saMyu rAya nija puri jAvA ucchahika e kahaI tarUNi vichAya. svAmi! rakhe INi kAmi mujha mehula visArI; nAmAMkita ghaI maMDI e asamAdhi nivArI. pahatau rAjA puri jisaI e, vani kulapati Aca6; pANigrahaNa vataMta teha sakhI pAI jaNAvyuM. mugalapaNuI harakhe muNida vara variu prasiddha jagi mATe dukakaMtarAya, manavaMchita siddha. 50 Aho! Shrutgyanam Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakuMtalA rAsa [ 206: tehaja dina AdhAnavRddhi, bharII chaI mAsa; haraSI citta sakuMtalA e, pUrANuM Asa. AkRmi prasava azuddhi jANi, belaI RSirAu; vachi padhArau sAsaraI e, pUrau mani bhAu. sAthaI kavirA tApasI e, dIdhA deI sIsa, rAyabhavaNi pahucADavA e, detau AsIsa. kulapati valalAvI valya e, hita sIkha sabhAri, cAlI havaI sakuMtalA e, duHkha ANaI bhArI. kami kami pura sAketa pAsi, pahutA Ika saravari, jala pIvA mRgaleyaNI e, tiha paisAI parisari. hAtha pAya muha dheyatAM eka suMdarI pADI; bhelapaNuI nirakhI nahIM e, hIyaDa UghA. nayari pili melhiI tihAM e, virA naI suMdari; tApasa mATe jaI rAja, jaM5I jaya jaya kari. kahIya kaMTha munie siSAe, nRpa karaI praNAma; pUchaI sukha taya nirAbAdha, pUchaI Azrama ThAma. muni japaI taI rAI, sukha tapa sAta samAdhi; paNi paraNI tApasa sutA, tasa mana vaMchita sAdhi. kulapati kaMThaI mekalI, aIThI nayara duvArika garbhadhAra sakuMtalA, ANuu rAja majhAri. DhALa 6. rAga-raThI. nRpa suNIya saMbhrama bhAva upannau saMpannau e kuNa desa; kuNa kaMTha kavaNa kuMtalA, e kavaNa kuDau sesa. ho tApasa! asamaMjasa navi bhAkhII, rahau raha6 mama ghau Ala. he tApasa! kuvacana kuNa dAkhII, jIvadayA pratipAla; he tApasa! asamaMjasa navi bhAkhI. pa7 kima mUla viNa tarU nIpajaI, kima gAma pAkhaI sIma; * saMbhavyuM nAma nA tehanuM, pariNavuM taI he kIma. he tApasa58 riSi bhaNuI rAjana! syu kAMI, AvI abhyAraI kAmi, paraNI tijI gyau kanyA, visaraI kavaNa virAma. he tApasa 59; tava bhUpa ke dhAtura thaI, kaI saMbhalau vanarajha; e rAja mehi aneraDaI kara jamAI sejha. he tApasa 60 Aho! Shrutgyanam Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] jaina sAhitya saMzodhaka valI bhRguTi bhISaNa dhaDahuDI, RSibAla elaI khela; re nArilaMpaTa bhUpa tuM, mama maMDi kapaTa niTola. hA tApasa0 61 prabhu ! rakhe riSinai kApava, prIchavai rAya pradhAna; khaDuM rAjakAjaU vIsarI, je paNi husyai nidAni heA tApasa0 62 IkavAra dRSTi nirakhII, parakhIi sAcI vAta; ima kahIya teDAvI tihAM, paNi devaI dIdhau ghAta. hA tApasa. 63 jima dRSTi dIThI tima bhai, naranAha kaiApATApa; raipa(vA)DI ramatai vIsasyauM, kulavaTaha kIdhu lApa. hA tApasa0 64 pUchati hatA suMdarI, ulakhai kiNi ahinAMthui; sA bhai bhAlA chai kissuM, paraNIyuM vana ahiThANu. hA tApasa0 65 nRpa kaheI akhalA valavatI, jarU khelatAM nahI lAja; UvekhIi e navi satI, riSi bhaI rAjana Aja hai| tApasa0 66 tau jai sabhA vi rAyanai, prIchI vicArau vAca; saMketa cetana jAgII, jANII jiNi kari sAca. hA tApasa0 67 saMskRta amhe ke niva achai, jau huI taka kahau eha; vali ma'tri pUi riSisutA, jAgau kiNipara neha, hA tApasa0 68 DhALa 7. jayamAlA. vInavaI satI sukumAla, suNuu suNau jI svAmi dayAla; dIdhI mudrA UtArI, vAlaMbha te kima vIsArI. 69 jou jou re karma kalaka, nivra chUTaI rAya na 24; dhik dhim 2 bhavapAtakapaka, mani thAI satIya sasa'ka.-mAMcalI. 70 citti camakai paraSada jANu, mAya dAkhau te mahinANu; jou 71 je thakI patIjai nAtha, tava sAmDa" joi hAtha. aMgulIya na dekhai mudrA, kudrAvai Avai tadrA; mine paIDI moTI saka, hUe savi parivihi vaka. jou chara navi jANui te kiha pADI, naravara tima mAgai tADI; syau uttara akhalA ApaI, tava kuDa kapaTa sahUM thApai. jou073 hiva haeNsi hasi jaI rAya, jou jou 2 e anyAya; jou 74 krima dhava paNai dhIra, kuNu sIla sulAja sarIra. vi taI sabhA sabhUpa, re tApasa pApa sarUpa; asatI lei Azrama jAu, amha thakI adRSTA~ thAuM. jouM0 75 muni meiNi pITha nihAlI, ni vAlI TvAsa sa'bhAlI; vana bhaNIya bharai jima pAya, satI AvaI pUDhi nichAya, jou0 76 Aho! Shrutgyanam [saMdar Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di 2] sakuMtalA rAsa [202 AkosaI koI DArI, RSipati viSaveli vadhArI kula sIla kalaMka prakAsaI, amla sAthi ma Avisa dAsiI. jeu0 77 Ima tarajI virajI bAla, tapasI pahatA tatakAla; sA suMdari pAchI AvaI, tava bhUpati vegi varAI. jeu 78 re nIlaji lAja uvekhI, ghaTa pApa bharAI dekhI; cuM AvaI AdhI ghAI, INa vAta kisIya sagAI. jeu0 79 DhALa . sIMdhUA Ima suNIya vayaNa jima vAghAta, dhaDahaDIya dasakoI dharaNipAta, valI thaI sacetana vAya jogi, niradhArI vilavaI bahuya segi. 80 re deva kisI pari eha kiddha, saghalA duha savi pari Aja diddha; syAM kIdhAM parabhAviyAM re pApa, je udayu INibhavi eha vyApa. 81 kaI meDI tarUara taNIya DAla, kaI pherI saravara sajala pAli; kaI dIdhI viNa aparAdha gAla, lIdhA phala kemala kaI akAla 82 vihau kIdhau mAya bAla, tapa paMDayA maMDayA phUDa jAla; saMtApyA tapasI kaI dayAla, kaI karatAM bhejana haryA thA. 83 te Avyau INi bhavi aMtarAya, karavau phivi kehavu maI upAya; tuM mAya dhariNuM diI mujajha ThANa, jaI sAcuM sIla taNa pramANe 84 Ima satIya vacana kima phUDa thAI, dekhatA puharI vivari jAI; hA hA rAva viracaI lekavuMda, camakila citaI tatakhiNa narida. 85 mahimAhi sIlataNuI vineda, nAgesari ANu dhari ameda; dina ketA rAkhI bhuvanavAsa, mAnI tiNi bahini kiri visAsi. 86 Asanau prasavAvasara hava, pahacADaI tApasa pAsi deva; sura bhaNaI nahIM mani kizuMya pApa, paNi RSi durvAsA taNuM sApa. 87 kulapati te mAnaI vayaNanAga, sakhI e paNi balyu zApa lAga; dina pUre janamyau tejavaMta, suta dekhI harakhyA riSi turaMta. 8 vastu jeNa avasari, jeNu avasari, saraha upakaMTha; mudrA pATha kara thakI, jhalahayaMti dhIvarahiM nirakhI, gyau javahari vecavA rAya, nAma tiNi seThi parakhI; karI dIdhI talavara taNuI, mAchI adhyau tAma; nRpa Agali vIMTI sahita, mehI kara praNAma. Aho! Shrutgyanam Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] jaina sAhitya saMzodhaka DhALa 9. rilI. dekhIya mudraDI hivi naranAha, dAha hrIyaDai ati avataryAM e; sa'bharI te savi pUrava vAta, pAtakapaki hukama kima riu pAtaka'ka, e hUMu mAharau vaMka; je satIya ddhi kalaMka, ANI nisI navi saMka bharyuM e. 90 nava sa'ka ANI vAta jANI pakhai nAdira na mine dharI; su* thayuM paravasi nipAtahi dhAta mAharI e phrI. 91 mada caDayai mai mati vanahi... varaNI kavaNu gharaNI avaguNI; kiNi parai lahIi kiNuI kahIo jhaka pachaThI atighaNI. 92 zrIvara pUchaya mudrikA ThAma, tAma kaheI saravira mai laDI e; pADI hAyasyaI pIyatAM nIra, tIra saravara taNui tiNi sahI e. 93 tiNi sahIya saralamAhi, lIdhI kahie naranAhi; paNi paDi viraha avAhi, Talavalai nisiddhini nAhi. nisi divasi jalaviSNu jema jalacara tema rAjA TalavalaI; niva bhUkha nIMdra na rAjakAja avani sUnI karikalai. ninima Mtri tiNi vanimAhi ramavA rAya taiI AgrahaI; vIsAravA dukha bhaNIya naravara keli uchava mahu vahe. INi miNi saMbhalyu siMhanu sAda, nAda kari zrami gUjatau e; riSi taNA gAkula rAkhavA rAya jAI pAsai jima khalavatau e. 96 alavata purudrIpAla, vani jAI jima tatakAla; 95 Aho! Shrutgyanam 94 tima eka dekhaI khAla, daiyatau hari prati phAla. dekhatau hari pratiphAla khAlaka atula ala jhUjhaI valI; rAjA sakhAI thayaka tiNikhiNika siMha nakhyu nirailI; te kuara dekhI amIya pUrai rAyaleAyaNa ullasai; nRpa bhai AliMgana sameApI, vacha ! kahi tuM kihi vasai. 98 kaheya kuara dukakata mujha tAta mAta Siya sakuMtalA e; vAsa vanavAsi phUla phUla AhAra pahiraNa tarUara valakalA e. 99 pahiraNai valakala eha, jAgabyA naravara neha, elakhI putra sasneha, tuhu mAya ki ii teha, 100 mujha mAya dAkhu sAthi Ayau vegi muni zrami jai; aparAdha mAmai edha pAmai satIya kAmai thira thai. riSi sAkhi suMdara lai sAmI, sApa durvAsA taNu; saNu kisyuM tumhe amhe dIjai karama melau ApaNu 101 Ura | vaMda rai Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] sakuMtalA rAsa-sphuTa vivecana [ 206 gayavara guya suta mAhi saMkutalA ANaya nayari mahotsavaI e; balapaNuI balavaMta te kuMara regi yuvarAja padavI ThAI e. 102 padi kaviu suta yuvarAja, saMgrahaI ariaNa rAja; nRpa karaI vaMchita kAja, rAkhata7 kulavaTa lAja. kulavaTa lAja dAkhaI vinaya rAkhaI satya bhAkhaI je mukhaI; dukata rAya zikutalA suta sadA jayavaMtau sukhaI. e rAsa bhaNatAM raMgi suNatAM, pApa kasamala parihara; kavi kahaI dharmasamudra sUdhI, sIla Upari khapa karauM. 104 iti zrI sakuMtalA rAsa samApta: | paM. malaza lakhita // 103 phuTa vivecana 1 kAryanA prAraMbhamAM vina na Ave mATe kavi pahelAM sarasvatinuM AhAhana kare che. sAmiNi-saMva svAmini. karU-karo "u" AjJArthamAM jULa gU0 mAM vaparAya che. diya-di-gho. jima-jema-je rIte. Asa-AzA, etalI-eTalI, saM. Iti. a50 evaDuM, enulu uparathI evaDuM, eTaluM thayela che. satI mAM thI pAdapUraka che. 2 vayaNa-vacana; viracau-vi. saM. vi+ ra, dhAtu parathI kare; vAsa-saMva va-vasavuM, rahevuM. te parathI raheThANa-sthiti. sarasa-rasasahita. vilAsa-sukha-AnaMdane lahekAva. hAsa-saMva hAsya. hAMsI, mazkarI. 3 sAra-saM. zAradA. sarasvatInuM bIjuM nAma. sarakhAvo "hasyAM zacI, hasyAM ghaNuM zArada re, pache tenuM samajyA vAsava hArada re-premAnaMda. "suri nara brahmA ziva ne zArada, raTe zeSa niraMtara nAma.' -nirAMta. sAra-madada, kapA. sarakhA " jaI caraNe vaLagyo, na rahe aLage, svAmI kIdhI sAra'-pAMDavaviSTi. vara-uttama. raMga-raMga-prema-bhAve-rahe. "prItama amArI vIsarIne, kubajA zuM raMga lAgyo'bhAlaNa. tava-tyAre, saM. dA. bhAva-aMdaranA arthabheda. pasAthe-saha prasAda-pA. mana meTuM dai mokaliyo, nija pasAyo paNa Avyo-uddhava. "te mATe mA karo pasAya, jyama e graMtha saMpUraNuM thAya'tApIdAsa abhimanyu A0 1-5. nAmihiM-nAme. amaranayara-amarAvatI, IdrapurI, devapurI. amara-deva. harAva eharAve-parAjIta kare, caDI jAya. hAre nuM preraka sarakhA "hIrA ratana kanaka koTImayahAryo dhane kubera'premAnaMda sui ca0 11-25. "bahu dhajA kaLaza birAje, jotAM amarApurI to lAje-che- okhAharaNa, kaDavuM 20, duHkaMta-duSyanta. ThAvae-mUke cAle. 4 dini-dine. saptamIne pratyaya "I jU0 gUDa mAM Ave che. hAla i ne badale e lakhAya che. uchAha-saM. utsAha. vAhatara-laIne. vAhaNIe saMva vAhinI-senA. paravaryo-saMha pari+I-javuM. vizeSapaNe cAlya, saMcaryo. sarakhA "vAta kahI te paravarI, duryodhana beTho jAhare tApIdAsa a. A0. "suNI svayaMvara nIsaryA narapati senA paravarI' bhAlaNa naLAkhyAna 9-3, paragari-saM. prakara -samUha sahita. sarakhA pa-kUlaphagara-phUlanA DhagalA. "mAragi navAM pAtharII cIra, kUla 5gara parimala abIra-kAnhaDade prabaMdha. "kukamanA karatala didhalA, bhalA phUla phagara mahekaMta'-mehanavijaya narmadAsuMdarI. 12-4. vanagirivananA parvata. vegi-vegathI. Aho! Shrutgyanam Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] jaina sAhitya saMzodhaka 5 keli-krIDA. basatu-besatA. chAyA keli-keLanI chAyAmAM. hasatA-hesArava karatA-haNahaNatA. sarakhA- haratA pharatA hIse gheDA, tahene tema taNA achoDA'-premAnaMda sui ca0 6-17 hayavara-eka ghoDA heli-saM- helAmAM, AnaMdaDAmAM. baMdi-saMbaMdina-cAraNa. pihili-prathame, pahelAM saM. prathama prAmAgadhI paDhamilla-pahila. sarakhAvo pahela karavI. "e vAte lajajA nahi koma, pahelA tamArI pUThe ame tApIdAsa a0 A0 5-11, 6 samasyA-gUDha artha, saMtavANI. biradAvalI-(birada + AvalI-hAra) vakhANa-prazaMsA. tava-saMva tA tyAre. kuraMga-saMva haraNa, daSTi-daSTie, najare. caDavaDa-AmAM gatyartha dhAtu cala-cAlavuM che ema lAge che. AvA gatyartha dhAtu uparathI kirbhAva karavAthI gUjarAtI "caLavaLa'-caDavaDa upajI AvyuM hoya. jemake ru uparathI saLavaLa, du uparathI daDavaDa, jharu uparathI jharamara. pariI uparathI paravara'. capalautAvaLI, pari-pratye-tarapha; asi-taravAra, kuMta-bhAluM, tema-mAthAne Topa, TUNa-bhAthuM, saMdhi-sAMdhI. sarakhAvo "zara saMdhi ramIyAM beTa'-mohana vijayane narmadA suMdarI rAsa pR. 83. ghaNuha-dhanuSyanA mukhathI bala daIne tAMke che-lakSya kare che. 7 turaMga-saM. gheDo. unamAda-saM. unmAda, jIda, mada. vAda vadeheDa aMke. vAda-saM. vadda parathI thayela che, vade paNa te dhAtu parathI thayela che. eka bIjAnI harIphAI bake, sarakhA. "hayaratha vAhana vehale, dhaNI droDA sahu vAda' 1117 premAnaMdakRta subhadrAharaNa. gati anusarIe-gati pramANe-ekabIjAnI gatimAM. ThaMDIya-mUkIne. joma-jyAre, tAma-tyAre, pAmyA-pahoMcyA, vanahi-vanamAM. bharI-bharapUra. 8 haya-ghaDe, bharyA-tAma, pavana sAthe-vAyuvege jevo mRga pAchaLa cAlyo; te (tene) pahoMo, jAma-paM. thAvata je. tAma-saMva tAva, te. abhirAma-suMdara, manohara. 5 dhanuSipUre vAmanarAjA dhanuSyane pUrA vAmathI pUratuM hatuM. vAma-saM. vyAma. be hAtha pahoLA karI te sAthe chAtIne upalo bhAga meLavatAM je laMbAI thAya te. 9 prANahi-balathI-prANathI. meeI-phake. jime-jevo-jyAre raho rahe-saM. rakSa uparathI rorakSaNa kare, bacAve. jugU0mAM rAkhe e arthamAM vaparAya che. sarakhA "stane trikama rAkhaje, tAhAre pAe purUSottama.' bhAlaNakRta dhruvAkhyAna 6-11. "pADe muMba ne AkraMda kare, rAkho naLa ! vANI ocare bhAlaNanuM naLAkhyAna 18-4. tApa-tapasvI. tiNi samaIte samaye, te vakhate. vizeSaNane paNa saptamIne pratyaya lAgyo che. sarakhAvo "teNe same pachI pArtha pratye subhadrA zuM Ucarere ?" 1248 premAnaMda suda ha0. muhi-mukhe. tRNa-ghAsa. nyAya-rAstI-vyAjabIpaNuM. cAle-varte. giAnaMde. hAleahIMtahIM phare-sukha bhogave, rahe-vase, nitrANa-saM. nistrANa-rakSaNa vagaranAne, haravA-mAravA bANa. vahe bANa kheMcIne. bANathI zuM kAma prANa le che? 10 rAya-rAjA, rakhavAla-rakSApAla-rakSaNa, anyAya taNo eTale anyAyane arthAta anyAya sAme. pAlakahe e-sau rAjAne pRthvIpAla-bhUpAla kahe che. "e" e pAdapUraka che. niradhAra-saM. nirAdhAra-AdhAra vagaranA-anAtha. tenA para hathiyArane bhAre karavo tethI kaI rIte zobhA maLe kehIkaI rIte lahe-maLe. 11 saha-zabhA, mama-nahi mA. deha-vera, IrSyA "kaI prANI upara miththA droha na kara.' Ika-eka. dharama-dharmane. "ha" e chaThThI vibhaktine pratyaya jULa gUDa mAM vaparAya. moha-prema. vayaravera; virodha-pa. Aho Shrutgyanam Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMda2] sakuMtalA rAsa-sphuTa vivecana [ 207 12 naravara-uttama purUSa. jaujAo. Azrami-AzramamAM ahu teNaI-amAre. chaThThI baMnene lagADI che. hela-helAe-turata. haNe-nAza kare. aratha-artha-kAje IdhaNa-bALavAnAM lAkaDAM. jAojaIe. hiMsA-haNavAnuM. nivArI-mUkI daI-TALI, dhArI-joI. sAmahiu-sAma saMsaMmukha, prA. samuhanajara AgaLa.. 13 melhI-mUkI; lAja-zarama, hIyAsu-heDe, aNusarI-rAkhI. nivaDa-saM. nikaTa pAse, samipa. athavA nivaI (saM. nRpati)ne nivaDa lakhAyo hoya. 14 aI-saMva ati uchAhi-utsAha pAme. macakuMda-mucakuMda yA mucukuMda e nAmanuM vRkSa tenuM phUla kaMdasaM0 kuda-eka jAtanAM phula sevaMtrI-saM0 semaMtInAM phula. pADalA-saMva pATala-gulAba. 15 ketakI-saMi eka jAtanuM suMgaMdhI phula-kevaDe. karaNI-saM0 karNikAra, kareNanuM phula. jAI-saM. jAti. mAlatInuM phula. suparimale-sugaMdhathI. maM5-mAMDavA. dAkha-drAkSa. sAkha-kerI. abulaDAAMbA. ji-je. sagale-saghaLe-badhe. 16 visAme-vizrAma. AmAM zuM ne su thayo che. malayagirino vAyu vAya che. ki-saM0 daSTi, AMkha. melIya-bhegI karI. saMva misTra-ekatrita karavuM. - 17 ti-a50; tahA prA. tathA aMtari-vi0 aMtarita, vyavahita. ThaMdi-vachaMdathI athavA sAbhiprAya-jANI joIne. nariMdaa-narendrane, dekhatI-jatI. 18 pabhaNaI-bele. suNi-suNa-sAMbhaLa, AjJArthaka, priyaMvadA ane priyaMkari-e be zakuMtalAnI sakhIonAM vizeSa nAma che. kaMTha-mULa zakuMtalAmAM kaNva che. kulapati-tApasane mukhI, pradhAna saMnyAsI. tAta-pitA. 19 nimitta-kAraNa. guu-ga. sarakhAvo "gayA pradhAna kAnhaDade bhaNa--kAnhaDade prabaMdha 1-30, arjuna gyAne rAya yudhiSThira ANe che bahu zoka -bhAlaNakRta naLAkhyAna 2-4. misi-miSe-meSa kADhI. 20 prAhuNau-saM. prAkRtika paNe, mahemAna, atithi. marAThImAM pANe. aNu UlakhatI-nahi oLakhatI nahi jANatI; tethI. giNiu-gaNe, Adara karyo. saM0 dhAtu nA. cUkI-bhUlI, cUka karI. cAu-barAbara. 21 kuu-kepyo. zApaI-zApa Ape. turaMta-turAvaMta, saMtyajAva. tvarA sahita, jaladI. navaparaNuM-navI paraNelI. vIsArasyaI-bhUlI jaze. sahI-saM. ra di te ja kharekhara jarUra-khacita. kaMta-kAnta-dhaNI. 22 isiuM-saM -isyu-evuM. vahI-cAlI saM0 vada dhAtu, tAsu-tene. khami-kSamA kara. saM. dhAtu parathI khama. khimA-nivAsa saM. zanivAra. kSamAnA sthAna, kSamAthI bharelA. khimA-saMva tamAM, sarakhAvA khama. kSa nA uccAra pha+ jevA zuddha thAya tyAre n nuM mahAprANatva ta ka mAM maLIne huM thAya che. jemake saM. sumukSa-prA. buhuphakhA-bhUkha saM0 zikSa-prA. zikakha-zIkhavuM; saM. kSara prApaphakhAla-pakhALavuM. 23 khAmaI-khamAve, kSamA mAge. kSama nuM preraka kSama. niya-saMniSa-pitAne. kIDIsyuMADI sAme. kaTakI-nAnuM kaTaka-lazkara. kisIkevI. A kahevata haju sudhI cAlI AvI che kIDI para Taka zuM. sarakhA hAMjI zI kaTakI kIDI pare, hAMjI rAkhe dharmasneha." mehanavijayakRta narmadA suMdarI sa dvAla 18-6. kaTakI sI kIDI upare, tRNa upara D koThAra te ja kavita, mAnatuMga mAnavatI Aho! Shrutgyanam Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 rAsa 1-12-11. saMhari-saM. saMn kheMcI levuM. AjJArtha hAlamAM I pratyaya uDI gayo che. cAlu rUpa saMhara. rAsa-reSa, krodha. 24 durvAsA-atri-anasUyAnA putra, dattAtraya ane caMdranA bhAI. valatuM - a vaLatI-pachI. kUDaukho. jaNi-jANa, samaja. prIya-vahAlo. dhaNI saMbhAraspaI-yAda karaze, smaraze. mUDI-se purAsaMva mudrAnuM alpArthasUcaka. nAmanA TuMka lekhavALI vIMTI. ahinAMNI-saM0 mina ke jenA parathI kAlidAsanuM nATaka abhijJAna zAkuMtala kahevAya che. nizAnIthI. prA. ahicchANa, ahinANu, gUDa eMdhANa. 25 kautaga-saM kutuvA, kautuka, AnaMda ApanAruM ne jovAnI IcchAne utkaTa karanAruM dazya. tu-te, saM. tu. diTha saM. I. duTha0 suI. ramaIti-rame che. gUjha saM0 gugha, prA. gujajha. gurUvAta, rahasya. tisaI-tevAmAM tarU saMbhAlatarUnI saMbhAla. kavitAnA mApanA baMdhanathI kavie chaThThI vibhaktinA pratyayane lopa karyo che; saMbhALa saM. saM+ma elavuM. sArI bhALa-khabara-kALajI. sAcavaNa-rakSaNa. A pachI jhAbaTa DhAla Ave che. jhAba deharAnI dhATIne laya baMdha che. paMdaramA zatakanAM prAcIna gUrjara kAvyanA pR. 122 mAM je pada (prabaMdha ciMtAmaNImAM) ApyuM che. teja jhAbaTa che ke, ha. dhruva. 27 tarU aMtari-jhADanI vacamAM. daSTaI-daSTie, najare. jAma-jyAre kAmabAMNi-kAmabANathI-I' trIjIne pratyaya che. vedhyauM-saM. vi-bhedavuM vIMdhAyo. hAI-heze. nRpa-rAjA, tAma-tyAre. 28 viSama-saM. dArUNa, vasamA, viSaya-saMva kAma-(te rUpI viSa-jhera) dehiluM-duHkhakara, AkaruM, kaThaNa. dezya zabda "dUhalo-durbhagavAcaka' (da. nA. 543) jiNi-jeNenuM prAcIna rU5. dhAriuM-saMpArita viSanI asarathI becena karyo. ghAraNu-ghora nidrAmAM nAkhe. zuddhi asuddhi-sAruM karatuM. lahaI-jANe. pasya. saMva gharArA-parAdhIna iki-Idriyane. sadIva-saMva va hamezAM. 29 raMbhA-IdranI eka apsarAnuM nAma. kaIke, kinnara-saM. svargane gaMdharva. kamalA-saM. lakSmI. keli-saM. ramata karataDI-karatI. nAgakumAri-nAgakanyA. 30 kehaI kAMmi-zuM kAmanI? kenA kAmanI? vihala-saMvivaranuM prAkRta vihala thAya. janama vihala pazunI peThe thAya te ahIM vihalane artha vRthA kadAca hoya. jau...ThAmi-je A sthaLe hAya rahe te. 31 paramANu-saMha , Adara. cuM-zuMnuM prAcInarUpa. ju-je. sunAha-saMsuratA sAro dhaNI. paDa-paDI. kathAnaki-kharAba sthAnake-sthaLe. pachaI-pachI. bhAI-bhAMge, elavAya. dAha saMva, prA0 DAha. baLatarA. - 3ra jima kima-game tema karIne, jima-tevA jiva, jiha, ji e apabhraMza rU5 che. saMva kathA je rIte. kima-apa0, saMi. kevI rIte, kaIrIte. jima ane kima A baMne bhegA AvelA pahelIvakhata jovAmAM Ave che. aMgIkarUM-saM. ( saM dhAta) svIkAruM, lauM. jagAvI-jagADIne uThADIne. pUchivA-pRchA karavA-tapAsa karavA. sarUpa-saM. sthag vRttAMta, hakIkata. 33 kuNakANa; kehanI-kAnI, kanyakA-saM0 kanyA, putrI. AmUla-saM0, mUlathI, dharathI. upAya-saMva TTa parathI prArA upAya. utpatti, prAdurbhAva. ahIM upAya eTale IlAja e artha nathI. 34 tapasI-saM. tapasvI tApasa. kharau-khare. vizvAmitra-gAdhirAjAnA putra. tabaLathI brahmarSi kahevAya. aMkANuM zakti thayuM-saMkacita thayuM. Aho ! Shrutgyanam Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] sakuMtalA rAsa - sphuTa vivecana [201 34 enI sAdhanA evI che ke mArUM rAja harI leze. ( mATe evA Aje kAi che ke je caturatAthI tene cUkave-sAdhanAthI bhraSTa kare ? 35 surapati-IM. maNi viSTha e. vizeSya nArIjAti heAvAthI A vizeSa strIliMgavAcaka e rUpa le che. sarakhAvA. teNI veLA, teNIvAra. resa-apa0 resiM, resimminimitta, mATe, vAste. tava-tyAre. meNikA-menakA vizeSya nAma. tene khIjI vibhaktine pratyaya ne' ne lepa thayA che. visesi-vizeSapaNe. 36 vimAna vaimAnika devane. vimAna-saM. vi-nahi+ mAna-bhAra. bhAravagaranuM vAhana. kisi-34, kaivI. ima-Ama. humAya-saM0 6, vAya'' parathI paritApa kare, saMtApa kare. 37 puraMdhi-sa. purafndra-pukhtavayanI strI. mekha mekhena cUkavuM-mekhane mekhathI kADhuM (?) parita nyA-sa. pratijJA saMdhi. sAMdhI-oDI, lIdhI. 38 AgaI-Age-pahelAM. niragAlI-sa. nirhA ?-argalA vagaranI-game tyAM javA svataMtra niraMkuza. naI-te. prIya Adeza-vhAlAnA hukama. zruta eTale ghInI AkRti agnimAM maLe te vizeSa dhagadhage-jozathI khaLe. 39 sayala-sakala, badhA. siMgArazRMgArI. UtarI-nIce bhUmipara AvI. maMDe-zarU kare. nATAraMbha nATakane AraMbha, nATaka nRtyanA raMga-nATAraMga. sarakhAve e nATAraMbha zrIharine kahyo, pAMtarIsame adhyAya pUraNa thayA.' dazama a0 36; 'sabhAmAMhe phATakamaNanA thaMbha, thai rahyo che nATAraMbha.' pre. su 6-14. neha-saM0 naida saMbha-a; saM. samaruM AvezathI. 40 hai munIzvara ! bhale bhale bheTayA Ava-Ave kaMika artha ahIM che. bhale saM. bhadrakuM nA arthamAM jaNAya che. sarakhAveza saM. malatu naM. sArUM thayuM ne e arthamAM. Ali-sa. jJAho sakhI, vayasyA. kari-karamAM. Ati-sa. sajjata. prA. alatta, adyattaya; aLatA. strIo hAthapagane lAla karavA mATe je raMga lagADe che te. jALavatI-sAcavatI. manabheda-mananA rahasya. krUDau-khATA, batAvavAnA. 42 he prabhu ! je bhAga kAje yAgasAdhanA karIe, kAyAne zASavI daie, te A lokamAM puNyaprabhAve Ave te temAM tamane zuM deSa-vAMdhA ? tapezvara te bhegezvara-rAjezvara eTale tapa karavAthI AvatA bhavamAM khUba bhega maLe che e mAnyatA upara A kathana che. 42 vacananuthI tenAM zravaNa-kAna hari le che, vinedadivelAsathI hRdaya harI le che. peAtAnuM rUpa sAdarya batAvI netra harI lIdhAM. te rIte tene pAzamAM pADI lIdheA-peAtAnA pAzamAM sapaDAvyeA. pAsi- saMpAmAM i sAtamI vibhaktine prAcIna pratyaya che. 43 pApa savAratha-duSTa svArtha. maMDI-AdarI. Ama peAtAnA duSTa svArtha AdarIne tApasane sArI rIte bhoLavI lIdheA; (te tApase) zAlarUpa ciMtAmaNI ratna pheMkI dIdhuM ane kaTake kaTakA karI nAMkhyuM. khaMDeAkhaMDi-rsa0 jIMdu kaTakeA. TrakaDe TUkaDA. 44 ti-iteNI. anyAni-ajJAne, jJAna parathI ganAMna-nyAna thayela che. kanyAnA garbhane pUre dine vanamAM nAMkhI (svargamAM) paheAMcI; tApasane khADa lAgI~kalaMka lAgyuM. kheADa-khATa, DAgha, kalaMka, baTTo, nAmeAzI. sarakhAveA pAchA rahi Avasa kheDi.' kA pra. 4-246. 45 ullaMTha-20 6chuTa. uddata. sarakhAvA 'pati ullaM-vayaNA' kAlakAcArya kathAnaka. kAraNa ke bALakanI teNe paNa paravA na karI. TalavalatuM-valakhAM mAratuM. bhAla-jIe upara saMbhAla, Aho ! Shrutgyanam Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] jaina sAhitya saMzodhaka [ vada 3 46 bhaNI-khAtara, mATe. sarakhAvA zA bhaNI-zA mATe. 'vilaMba kIji zA bhaNI jI sviSTa jAva teha' (kAdaMbarI 111, 18). nija tatu tApAvi chi zA bhaNI ? ' (nayasuMdarakRta naLadamayaMtI rAsa.) AnaMda0 mau. 6, pR0 222-65, UcherI-saM. 3+fbrU. 30Aya-ucheravuM. pAlaNapASaNathI meTI karI. tarU pari-jhADanI peThe. jhADane jema pANI pAi ucherIe tema. deaMta-detA. vAlhI-priya. 47 saMbhali-sAMbhaLI-suNIne. pAsi-pAse. pUDhi-pAchaLa. e-paNa, ullAsi ullAsathI--AnaMdathI. jema-apa. tyAM teA. anurAga-saM prema. aMtenAM nayana, vacana ane manathI zuddha prIti maLI javAno lAga thayA-sahAya maLI, daM maLyA. lAga-TekAvavAnuM sAdhana. sarakhAveza * uMcA Asana mAMDayA lAga, bheAma chAje nahi kAhAnA pAga.' bhA. nalA0 11-59. 48 sakhIya-sakhInI sApti-sAkSie. sakhepasaMkSepe-TuMkamAM. vaga-vegathI-utAvaLathI. vIhi vivAhe. A badhAmAM 'cha' pratyayane suMdara rIte upayoga thayA che. ara-saM. kumArI, bhUpati-rAjA(ne) UmAhi-saM. sanmathI-atyaMta AsaktithI. sahaNu na jAI-karmaNi vidhyartha kRdaMta-sahyuM na jAya. hiM. sahA na jAtA. apabhraMza vAkyaracanA jue, siddha he. 8-4-441. sarakhAveA ' rahaNa" na jAi' kA0 30 3, 23:--viraha vedanA mAharIjI, pIyu viSNu raN na jAI'. sahana karatAMya viha sahyo jAya nahi (eTale) kadalInA ArAma (vADI-upavana)mAM atyaMtara eTale aMdaranA sthaLe tyAM sukhavilAsa vilase-bhAgave che. 49 aNusarI saM. anu+TTa. anusmarIne-yAda karIne; bIjA aNusarI zabda mATe jIe kaDI 13. saMyu--zaMkita thayA. rAya-rAjA. puri-zaheramAM u-isaM. 3AEd utsAhita thayA. taNisaM. yurvAta. vihAya-viccheAhI chUTI paDatI. 'viccheAhA-viras' (de nA0 7, 62) jUe A kAvyanI 76 mI kaDI. sarakhAveA eka che.rU mAya bApa vicchedyAM' (kA. pra0 1, 155), TALA vacheAhI jyama mRgalI, tyama kare AkraMda ( bhAlaNu naLA0 20-8 ). rakhe-kadAca, kadApi. ghaNe ThekANe niSedhanA arthamAM vaparAya che 'rUkhIpatanI kahe svAmI mAhArA, tame rakhe detA zApa' 13-17 pre. sudAmA caritra. iNi ThAmI-A sthaLe. mujha-mane nAmAMkita-nAmathI aMkita-cinhavALI. asamAdhi-saM azAMti; nivArI TALo. 50 jisa-jevAmAM. kulapati-kulanA pati-Azramane mukhI. pANigrahaNu-saM. hastameLApa-lagna. pANisa. hAtha. teha-tene. sakhI pAi-sakhI pAse. pAi-sa. pAzrvata uparathI pArsi, pAhiM, pAI, meM e rIte utkrAMti thaI hoya ema lAge che. jU. gU. mAM bhImakRta pratyeAdha prakAzamAM mAtA pa ituM adhika'-mAtAthI te adhika; ane kAnhaDade prabaMdhamAM 1-182 mAM 'eka eka pAhi saparANA'-eka ekathI meATA-mAM pAhiM ane pAhi' bheM' nA eTale thI'nA arthamAM che. ahIM pAIne artha pAsethI e arthamAM che. jIe bhAlaNa, kAdaMbarI uttarArdhamAM mAraphatanA arthamAM vApare che ' pradhAna pArTI zIkha maMgAvI'. A nAmayegI rsi' e nAmaye ginA sAmipyanA arthamAM jaLavAi rahyo che. jUo bhAlaNa kA. pUrvArdha pR. 251, pR. 78. ane A kAvyanI kaDI 47 nI pahelI pakti. muLapaNa-mugdhatAthI, mehavAtAthI, saM. muk parathI mukhya. mudi-munIMdra. var prasiddha varSoM-maLyA. dukakaMta-saM. duHsa. 51 AdhAnavRddhi-garbhavRddhi. bharai-bharAya. chai-che. pUrANI Asa-AzA siddha thai. garbha rahevA tene AzA rahevI ema leAkeAmAM rUDhithI khelAya che. AzramamAM prasava thAya te azuddhi thAya-ema jANI RSirAya eTale che ke huM vatsa ! sAsare padhAre| ane mananA bhAva pUrA kare. Aho ! Shrutgyanam Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'a 2 ] sakuMtalA rAsa-sphuTa vivecana [222 para virA- ravirA-vRddhA. sAthaI dIdhAApyA, mekalyA. vaulAvI-LAvI. saM. varu uparathI thaelA gatyartha prApta thai dhAtu uparathI ja gR0 mAM prerakarUpa vUlAva ke lAva thayuM che. cAlu gU0 mAM vaLa ane vaLAve vaparAya che. vaLyuM-pAcho pharyo. hitasIkha-hitazikSA. saMbhArI-yAda ApI. 53 saravari-saravare, mRgaloyaNI-mRgalocanA-mRganAM jevAM lAMbAM aNiyALAM netravALI. tihatenA. paIsaI-pese-praveze. parisari-pAdaramAM AsapAsanA bhAgamAM. muha-mukha, meM. hIyaDauM-haiyuM. - 54 poli-saM. katarI, prA. pAlI-paLa. 1 nagaranA aMdaranA rastA, 2 nagarano daravAjo; ahIM bIjo artha che. virA ane suMdarIne nagaranI poLamAM mUkI melhI-mUkI rAja-rAjasabhA mAMhe jaIne tApasa jaya jaya ema karIne bole che. A kaMTha muninA ziSya che ema kahevAmAM AvatAM nRpa praNAma kare che ane pUche che ke-Azrama ThAmamAM sukha tapa nirAbAdha-abAdhita che? ThAma-saM. rathAna prA. zAka-kAma. * tuM rAja karate chate. sAta-sahita sutA-putrI sAdhi-sAdha, pUrAMkara. 56 vAri-saM. zAre daravAje. garbhAdhAra-garbhavALI. majhAri-saMva majhAra ghara. hemacaMdra dezI majhAra. majhAra paNa vaparAya che. ahIM "i" vizeSa lAge che. bamaNI sAtamI vibhakti thaI che te prAsa pUravA mATe. 57 saMbhrama-saMva bramaNA, brAnti. upannau-saM0 3panna thayo. saMpannau- saMpa thayo. eNa- e kaNa e deSa thaze. kuNa--kavaNa-koNa zuM. kUDau-khoTo. sosa-saMva roSa asamaMjasa-saM. viSama, ayogya. navi-nahi. rahau rahau-raho raho-rAkho rAkho mama-nahi. Ala-ALa, tahomata. sarakhAvoadharma ALa caDAvio, je ochuM ApyuM anna." pre. kRta naLA; "jeNe caDAvyAM ALa, bALa ramatAM revaDAvyAM -zAmaLa. kuNa-saM. viSNu zuM. jIvadayApratipAla-jIvadayA ne hamezAM sAcavanAre. 58 kima-zuM. mULa vagara jhADa nipaje ke? pAkhaI-pAkhe, vinA. sIma-gAmane sImADo, hada. tenuM nAma ja sAMbhaLyuM nathI te pachI paraNavuM te kyAMthI thAya? paka tija-tya. virAma-ArAma, visAme, 60 saMbhalau-sAMbhaLo. vanarojha-vagaDAnA rojha prANI-kaMI na samaje tevo khUbaka, jaDabharata, jaMgalI. e rAja mUkIne bIje sthaLe zodhIne jamAI karaje. kara-karaje. 61 bhUguTi-bhavAM. bhISaNa-bhayaMkara, ghaDahaDI-caDAvI. nArilaMpaTa-vyabhicArI. mama-mAmA, nahi. maMDi-Adara. nila-nizcaye. - 62 prIchavaI-jaNAve. saM0 pRchuM parathI prIchavuM-jANavuM-samajavuM. prerakanA arthamAM juo. dazamaskaMdha. ka. 13. bahu rAjakAjamAM vIsarI gaI, paNa te (thayuM) haze cekasa. nidAni-cokkasa. 63 daSTi-daSTie, najare. parakhI-parIkSA karIe. deva-deva-deve. dIdhau ghAta-mAra mAryophaTako karyo. 64 naranAha-naranAtha, rAjA. kapATopa-saMva kepa-kaMdha ane ATopa-vadhI javuM te. rai-saM. rati, kAma-krIDA. ramataI-ramatamAM. visasyau-zo vizvAsa. kulavaTaha-kulavaTane--khAnadAnIne. ha pratyaya cheThI vibhaktinA arthamAM che. kIdhuM kIdhe. lopa-saM0 nAza. 65 pUchaMti pUche che. muhatA-mahetA, pradhAna. saM. mahatta. A pada pUrva rAjakarmacAriomAM ghaNuM uMcuM hatuM. dakSiNanA rASTrakaTonA lekhamAM "madattatrIna saMvaSayati' ema lakheluM maLe che. AnuM Aho! Shrutgyanam Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 apabhraMza "mahetA" upAdhi che ke je brAhmaNa, kSatrI, mahAjana, kAyastha, pArasI Adi keTalIe jAtionA purUSonAM nAma sAthe temanA jUnA mAnanA sUcaka hoIne haju sudhI cAlI AvI che. phArasImAM mahatara ghaNuM pratiSThita adhipatinuM sUcaka che. jema ke citrAlanA mahatara. suMdarI-suMdarIne. kiNi-zuM. ahinAMNi-saM. safmajJAna, sarakhAvo abhijJAna zAkuMtala. eMdhANa, nizAnI. sA-saMha teNI. te zuM bhelo che ke ? ahiThANu-saM0 adhiSThAna-sthaLa. sarakhA 'lAjaI rAja 66 valavatI-valavalatI, valopAta karatI. rAjA valavalatI abalAne kahe che ke-je belatAM lAja nathI AvatI ? tyAre RSi bole che ke-he rAjana ! Aja e satIne uvekhavI yogya nathI. uvekhIIsaM0 3pakSa-upekSA karIe-tarachoDIe. sarakhAvo "mANasa ke vATe maLe, te jAe uvekhI' bhAva naLAkhyAna 14-1; "zizu laDAvatAM mahAkavi kAle bele mati uvekhI' e ja na0 1-10: "jinadatta nija suta dekhI rAja, duHkha nAMkhe dura uvekhI rAja'-mohanavijayajI kRta, ratnapAla vyavahArI rAsa pR. 88. 67 te sabhA badhI rAjAne jaI kahe che ke-badhuM jANI pachI vAta ucAra. saMketa-nizAnIthI cetana-cetanA-smaraNazakti jAge ane tenAthI sAro hoya te jaNAya. achaI-chate. saMta sahita prA. machaDu a50 achaI uparathI. 68 jAgau-jAgyo, utpanna thayo. janma pAme. kiNi pari-kevI rIte. neha-sneha. 69 sukumAla-sukumAra. vAlabha-saMva ghaNuma. visArI-karaNa-vismaraNa karyuM. 70 bhavapAtakarSaka--bhavanA pAparUpI kAdava. saMsaMka-sazaMka-zaMkita. 71 citti-cittamAM. camakai-camake, saM. jamata-eTale vismita karavuM. te parathI vismita thavuM te camakavuM. paraSadu saM. ri-sabhA, rAjyasabhA. mAya-he mAtA ! je thakI-jethI. thakI e paMcamInA arthamAM vaparAya che. patIja-saM tirA-vizvAsa kare, nI pratIti thAya. tava tyAre. hAtha sAmuM zakuMtalA joI rahI. hara aMgulIya-AMgaLImAM. kudAva--ekadama? taMdrA-saMva glAni-sarakhAvo "AvI nidrA keine, te koI taMdrAmAM taNAyA -vallabha. saMka-zaMkA. dUo-saM. mUta thayA. savipari--badhI rIte; vihi-vidhividhAtA. vaMka-saM. vatra vAMke. kiha-saM0 kayAM. naravararAjA. tADI-gADI trADIne. thApa-sthApe-nirNata kare ke AmAM kuDakapaTa che. hiva-have. hasI hasI rAjA bole che. je-juo. kima-zuM, kevI rIte. dhava-dhaNI-bharthora. kuNa-zuM. sIla-zIla-ziyalasata caritra; sulAja. sArI AbarU. 7pa tarja-tarjanA kare-phaTa kare. saM. tarjara dhAtu. sabhUpa-rAjA sahita; asatI-kulaTA. adaSTaIadazya thAo. 76 meINi-saMvinI, dharatI. pITha-pAchaLa nihAlI-saM. ni+mAruM-joI, nirIkSaNa karI. mani vAsI-mana vALIne, mananuM sAMtvana karIne. sabhAlI-sAcavI laIne. vanapratye jema pagalAM bhare tema satI, vi chehI-virahathI chaTI paDelI pAchaLa Ave che. te munibAe have 99 AkrosaI-saM. mArA nidA-gALa-apavAda-zApa Ape. krodhaI-kodhathI, DArI-DAro ApedhamakAvI. " RSipatie te viSanI velI vadhArI: te te phala ane zIla baMne para kalaMka prakANyuM-jAhera karyuM; amArI sAthe dAsI jevI tuM AvIza nahi. Aho I Shrutgyanam Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMta 2] . sakuMtalA rAsa-sphuTa vivecana [222 98 Ama tajI. varlDa-choDIne tapasvIbAla tatkAla (nijasthAna) pahoMcyA. te suMdarI pAchI Ave, tyAre bhUpati vege-zIghratAthI. varAvaI? apamAnabharyA zabdo kahe. eTa nIlaja-he nirlajajA ! lAja vagaranI, bezarama. lAja-zarama. uvekhI-upekSA karI. avagaNI. pApa ghaTa-pApano ghaDo bharAyelo joI zuM Ave ne AghI doDe che. A vAtathI kaI jAtanI amArI sAthe sagAI che? amArI sAthe zuM sagAIe ahIM Ave che? 80 Ama vajInA ghAta-prahAra jevAM vacana sAMbhaLIne dhadhaDIne-ekadama jozamAM tUTI paDIne; dasakkA-DakAM le. dharaNipAta-bhUmI para paDI javuM-bhUmI para paDI. sacetana-cetanavALI, saMjJAvALI. vAya jogi-vAyunA yogathI-vAyare nAMkhavAthI. niradhArI-saM. nirAdhAra AdhAra vagaranI. vilavaI. saM. visTa vilApa kare. baya-ghaNuM ja. sogi-saM0 vA vaDe-zekamAM. 81 kisI pari-kevI rIte. pari-saM0 prakAra parathI. kiddha-saMva ta temAM tane "da" thAya che. kidha, a50 kIdauM-kIdhauM. diddha-saM0 a50 dIdau-dIdhuM. prA. diNa paNa jIva gU0 mAM vaparAya che. duha-saM. suha. cAM-kyAM. parabhaviyAM-parabhavanAM. udayu-udaya thayuM. vyApa-vyApyuM. cotarapha phelAI rahyuM. 82 kai-ke; meDI-DI. pheDI-bhAMgI. sajala-jala bharelA evA saravara pAli-pALa. gAla-saMha nahi. akAla-kavakhatanA, pAkyA pahelAM. 83 vihI-juo kaDI 76, chUTo. mAya-mAthI, khaMDyA-khaMDita kayA-bhAMgyAM. maMDyAAdaryA. kRDajAla-kapaTaprapaMca. saMtAyA herAna karyA. 84 aMtarAya-ADe AvanAra bAdha. hivi-saM. madhunA. kehavu-kevo pUrvarUpa. maImAre. pariNapRthvI. mujha-mane. ThANa-sthAna. jaI-ke jethI. zIlataNuM pramANa sAcuM thAya. 5 kuDa-baTuM. dekhatA-jotajotAmAM. puvI-saMva 9thI. vivarI-polANavALI thAya-phATI hAhAraarerATI; zekavi. viracaI-kare. lokachaMda-lakAne samUha. tatakhaNa-saMi takSaje te kSaNe-turata ja. narida-saM0 narendra-rAjA. 86 mahimAhi-pRthvImAM. sIlataNA vinodathI nAgezrIe pramoda-AnaMdasahita ghera ANI. bhuvanavAsi-maMdiranA AvAsamAM raheThANamAM. mAnI-svIkArI. kiri-karIne. visAsi-saMvizvasta vizvAsavALIvizvAsa ApIne. 87 Asanau-saM yAnanna-najIka Avya; prasavAvasara-prasUti thavAno avasara-prasaMga. pahacADapahoMcADe. pAsi-pAse. sura-deva; bhaNaI-kahe. kisya-kaMie. taNa-to. chaThI vibhaktine kavitAmAM vaparAte pratyaya. sApa-saMva zrApa. 88 mAI-svIkAre. vayaNanAga-nAganAM vacana. e paNa bolyo ke-he sakhi! A zApane lIdhe che. dina pUre-pUre dina. vizeSaNane vibhaktine pratyaya lAge che, jyAre vizeSyanA vibhakti pratyayane lopa karyo che. suta saM. putra. turaMta-tarata ja. have vastu aMda Ave che. tenA lakSaNa mATe jue zrI hemAcArya racita chandAnuzAsana 5-30. enuM bIjuM nAma raThuM che; e mitha mAtrAbaMdha che. pahelA caraNamAM Ara. bhane sAta mAtrAno khaMDa gUjarAtImAM bevaDAvela che, te apabhraMzamAM bevaDAtuM nathI. ke. ha. dhruva. 89 jeNa avasari-je avasare-kAle-prasaMge. saraha-saM0 -revara. upakaMTha-saMga samIpa. vru tADhIvanarAmakuparuM moDa-raghuvaMza. 4, 34. prAkRta uvaaMDa, uvakaMTha. karathakI-hAthathI. jhala hAMti-saMya kAvada jhalakatI, rAmakanI. dhIvarahi-saM. prA. lIvara. mAchImAra: teNe, hi-trIjI Aho! Shrutgyanam Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] " jaina sAhitya saMzodhaka [ khaMDa 3 vibhaktine pratyaya che. javAharI-jhaverI. rAya nAma-rAjAnuM nAma. tiNi seThi-te zeThe; parakhI-joI. teNe te vIMTI talavarane ApI. talavara-koTavAla, talATI. saMsaTTAkSa, e zabda saMvata 1330 nA eka zilAlekhamAM Avyo che. talAkSa ane talAra baMne nAma ke rAjakarmacArInA sUcaka che. amukane talAkSa banAvyo evA lekhe maLe che. e parathI ema sUcita thAya che ke tArakSa yA talAra nAma nagaranI rakSA karanArA adhikArI (koTavAla)ne apAtuM. sadgala racita udayasuMdarI kathAmAM eka rAkSasanuM varNana karatAM tene nagaranA talAranA je kahyo che. tyAM paNa koTavAlane sUcaka jaNAya che. aMcalagacchanA mANikyasuMdarasUrie saMvata 1478 mAM jUnI gUjarAtImAM padyamAM racela "pRthvIcaMdracaritra'mAM rAjakIya adhikArIonI nAmAvalimAM "talavara" ane "talavarga' e nAma paNa che. (prAcIna gurjara kAvyasaMgraha-vaDodarA graMthamAlA pR. 97). koI kAI zilAlekhamAM "talavargika' paNa Ave che ne te paNa talArakSanuM sUcaka jaNAya che. gujarAtImAM haju sudhI talATI zabda pracalita che, ke je "talArakSa yA * talAra'nuM ja apabhraMza hovuM joIe. hamaNAM 'talATI " zabda "paTavArI 'nuM sUcaka che, paraMtu prAcInakAlamAM lArakSa yA talAra sainika adhikArInuM sUcaka hatuM. te samaye polIsa paNa senAnuM ja aMga samajavAmAM AvatI. rA. ba. ejhAjha. nAgarI pra. patrikA 3-1 pR. 2-3. mAchI-machimAra, bedhyau bAMdhyo, baMdivAna karyo. tAma-te vakhate. te talavara nRpa pAse vIMTI sAthe te mAchIne melhI-ubhuM karI praNAma kare che. have DhALa Ave che te dhuralI che eTale AraMbhamAM je che te ja A DhALa che ema jaNAvyuM che. 90 hivi-have; dAha-saMva yAda mAM hAra baLatarAhIyaDaI-hRdayamAMja: ati-vizeSa avataryauutaryo-Avyo. saMbharI-yAda AvI. pAtaka paMki-pAparUpI paMka-eTale kAdavamAM; bharyau-pracura thaye. juo pachInI kaDImAM bhariu. 91 vaMka-vAMka-doSa. kisI-koI jAtanI, saMka-zaMkA. ke satI kahe che te sAcuM haze evI zaMkA. 92 navi-eTale nahi, te ANI ane jANI baMnene lAgu paDe che. pakhaI-saM. paDakhAmAM nAripabai-nArinA pakSe-tarapha-nA lAbhamAM-bAjue. mani-manamAM. myuM-zuM. paravasi-paravaza banI; saMnipAtahi-nipAtavaDe. bebhAnapaNe, gAMDapaNamAM, lavArImAM, dhAta-saM0 dhAtu vIrya. dhAta pharI-AkhuM svarUpa pharI gayuM, badalAI gayuM. mada caDyaI-mada caDavAthI, madAMdha thaIne. maI-meM mati-matipUrvaka-buddhipUrvaka vanahi-vanamAM, kavaNu-zA mATe. gharaNI-saM0 guNa strI. avaguNI-uvekhI-apamAnita karI. kiNi parai-kipirI-kaI rIte lahaI-prApta karIe saM. zrakhya kiI-kene kahII saM . jhaMka-jhAMkha kalaMka te parathI vi. jhAMkhuM. bahu dezapati thayA jhAMkhAre, je koI vizvamAM cAlatA vAMkAre -kALIdAsa. - 93 pUchaya-saMva gchata: pUchAyo. mudrikAnuM ThAma eTale kyAMthI maLI AvI che. tAma-tyAre. lahI-prApta karI (have rAjA vicAre che) hoyaya--haze. pItAM pItAM, nIra-pANI tIra-saM. kAMThe tiNi-teNe sahI nakkI. 24 tiNi-teNe. sahIya-nakakI ja sarajalamAMhi-sarovaranA pANImAM. kahie kahyuM. naranAhi-naranAthe-rAjAe paNa virahamAM paDele te talavale che ne avAhi-abAdhA-zAMti nizadina che nahi. avAhisaMha vAdhA bAdhAno abhAva. 95 jalacara jaLane jIva. dalavalaI-phaDaphaDe. A bhAva sarakhA - jU jalahINI mAchalIjI, jIvaI nahI jagamAMhi, kaMta vidUNI kAmanija, tima tima khINuM thAI kA. pra. 3-237. nIMdra-saM. nidrA uMgha. ani-saM0 pRvI. sUnI- saM nyA . karikalaI-siMha kasTaTTA prA kADhavaTjha kalakala avAja kare Aho! Shrutgyanam Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graM 2 ] sakuMtalA rAsa-sphuTa vivecana [ 221 kolAhala kare. nivi-maMtri-nRpa-maMtrine niva. pANiva saM. 5. tiNi te mATe. rAya-rAjA. teDai-nirma AgrahaI-AgrahathI. vIsAravA-saM. 1+5. bhUlavA. bhaNIya-mATe--khAtara, keli-uchava-kIDA utsava. vaheI-vahe-kare. 96 INikhiNi-e kSaNe-eTalAmAM saMbhavyuM--sAMbhaLyo-suNe. sAda-avAja; nAda-saMva vani. kari-kare. Azrami-AzramamAM. gUMjata-guMjArava karato, saM. muMnna-gaNagaNa karavuM, gekula-saMva gAyanuM dhaNa. rAkhavA-saM. parathI rakSaNa karavA. jAI-jAye-jAya; pAsaI-pAse, AgaLa siMhanI pAse balavatau-balavaMte-balavAna, 97 puvIpAla-saMha pRthvIpAla-rAjA. vani-vanamAM. jima-jevo, tima-tevo. tau-deta. harisaM0 sihaprati-tarapha. phAla-phalAMgo. - 98 atulabala-jene tela na thAya evuM. asAmAnya bala. jhUjhaI-saMva yu prAkuka-zuka laDAI kare. sakhAI thayau-sAthe bhaLyo. tiNikhiNi-takSaNa. naMkhyuM-nAMkhyo. niradalI-nirdalI-niHzeSa dalI eTale sAva mArI nAMkhyo. amIya-0 amRta. pUraI-bharAya rAyaNa-rAjAnAM locana eTale netra. ulasaI-saM36. ullAsamAna thAya. aliMgana-saMve bheTavuM te. samApI-saM0 . samarpa-ApI. vacha-he vatsa! kahe tuM kyAM vase che. - 99 dukakaMta-duSyata. tAta-pitA. mAta-mAtA. riSidhuya-RSiputrI. dhuya-saMva hi7 prAva ghUA. putrI. vAsa eTale raheThANa vanavAsamAM. AhAra eTale khorAka phala phUlanepahiraNi-eTale -pozAkamAM saMparivAra. sarakhAvo pIluM padakula pahiraNa. kA. pra. 3-165. athavA paheraNi eTale paheravA mATe sarakhAvo "munijana jAhAre dIThI nArI, suMdara vapu ni du:kha bhArI, ardha vastra te peheraNe a" bhAi naLAkhyAna 21-2. tarUara-tarUvara. valakalA-saM0 vaphA (jhADanI) aMtarachAlanAM vastra. 100 jAgavyo-jagA, jAgrata karyo. neha-neDa. sneha-neha sahita. tuhatuja, tArI. mAyamAtA. kiliM-se sA kyAM. 101 dAkhuM, saM - d rAkhavuM, batAvuM. sAthi-sAthe. Ayau-Avyo. vegi-vegathI. khAmaI-saM kSamad khamAve-mAphI mAge. kAmaI-saM0 thIma-vAMchavuM, cAhavuM-cAhe. thi-saM. sthira. sAkhi-sAkSIe sApa-zrApa. dUSaNa-saMva phUgLa doSa, vAMka. kimyuM-. tamahe-tamane, aha-ame. dIjaI-daie. karamakarma. melau-sa, sadIna, kharAba, ApaNausa sArA -potAno. 102 gavara-saM. navA uttama hAthI guDI-cUDI, nAnI dhvajA. sarakhA guDI paDe. eTale zAlivAhananA zakanA AraMbhana-pahele divasa caitra suda paDavo, kAraNa ke te divase ghera ghera nAnI dhvajA caDhAvavAno rivAja dakSiNamAM che. juo kAvya pra. nuM puTa vivecana pR. 13. ANIya-lAvIne. niyarinagaramAM. mahotsave-mahA utsAhapUrvaka. balapaNuI-bAlapaNe-nAnI vayamAM. saMgi-raMgathI, AnaMdathI. yuvarAjasiMha pATavI kuMvara. havaI-saM. sthApat sthApe. - 103 vile-saMva tharfuta-sthApyo. saMgraha-saM0 +9. saMgraha kare eTale rakSaNa kare. tathA pAmaratAnAM ja rASTradhdha : manusmRti 7-114. ariaNu-saM. azvina zatruothI, rAja-rAjyanuM, vaMchita-Icchita, rAkhatau-sAcavato. kulavaTa lAja-kularIti. juo kaDI 64. 104 bhASa-saM. marg bele. mukhaI-mukhathI. sukhaI-sukhavaDe. pApa kasamala-pAparUpI kamala eTale mela; pariharau-saMva hindu taje. sudhi sArI buddhivALA, sIla-ziyala, sata caritra. UparisiMha kAri upara-pratye. khapa-upayoga. khapa karo-upayogamAM lAvo. Aho ! Shrutgyanam Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ] jaina sAhitya saMzodhaka AcAryavarya zrA hemacaMdra paTTaziSya rAmacaMdra viracita nalavilAsa nAkaTa * [ lekhakaH-adhyApaka zrIyuta rAmanArAyaNa vizvanAtha pAThaka ] jaina dharma jema gUjarAtane apratima sthApatyanI tathA citrakalAnI amara kRtie ApI che tema tene sAhityane phALA paNa echA nathI. jainasAhitya, je ke ghaNuMkharUM sAMpradAyika che, ane sAMpradAyika pracArane mATe thayeluM che te paNa teNe bhASAvikAsamAM je phALe ApyA che te itihAsakAre hamezAM noMdhavA jevA che. te uparAMta jene zuddha sAhitya kahIe tevuM paNa ghaNuM ApyuM che. gUjarAtane gujarAtamAM khelAtI apabhraMzanuM prathama vyAkaraNa AcArya hemacandre ApeluM che ane gUjarAte tene mATe abhimAna dharavuM joie. atyAra sudhI tenI joI e tevI kadara nathI thaI te gUjarAtane mATe lAMchanaprada che. vaLI kAvyasAhityamAM paNa ghaNA phALeA ApelA che. chaMda rU hamaNAM bahAra paDele A nAvilAsa grantha AcArya hemacandranA paTTaziSya rAmacandrane racelA che. A grantha kAI sAMpradAyika pracArane artha nathI lakhyuM; temAM eka paNa sAMpradAyika kaTAkSa nathI. jainadharmasAhityamAM je naLanuM AkhyAna Ave che tevA AkhyAna uparathI A vastu lIdheluM lAgatuM nathI paNa nATakakAre mULa mahAbhAratanA vastune ane tyAM sudhI AdhAra lIdheA che ema spaSTa jaNAya che. A TUMkA nibaMdhamAM nATakakAre mahAbhAratakAranA vastumAM ke cAlatA AvelA naleApAkhyAnanA vastumAM ze pheraphAra karyo ane te kaI daSTithI karyo te mukhyatve joIzuM ane tema karatAM prasaMgavazAt tene premAnandanA naLAkhyAnanA vastu sAthe paNa sarakhAvI joIzuM. mahAbhAratanA AkhyAnamAM daivI camatkAreA ghaNA che. AkhA mahAbhAratamAM che tevA naLAkhyAnamAM paNa che. paNa mahAbhAratanA e sarva camatkArA paNa mAnava bhAveAne ja vyakta kare che ane kaiMka te bhAve vadhAre sphuTa ane surekha vyakta karavAne ja e camatkAro mUkelA hAya ema jaNAya che. premAnanda camatkAremAM umere kare che. e camakArA kAMi mULa camatkAro karatAM vadhAre asaMbhivata ekaMdara nathI paNa premAnandanA camatkArAthI mahAbhAratanuM mAnavasvabhAvanuM nirUpaNa kaMIka vadhAre jhAMkhuM thayuM che ema kahyA vinA cAle tema nathI. paNa A prasaMga premAnandanA nirUpaNu vize vizeSa kahevAne nathI. rAmacandranA nirUpaNathI nalanuM vastu vadhAre mAnavabhUmikA upara ApeluM che; tenA nirUpaNamAM camatkAra lagabhaga cAlyeA jAya che. vAstavika rIte kahetAM mULa AkhyAnamAMthI kADhI nAMkhI zakAya teTalA camatkAra teNe kADhI nAMkhele che. Ama karavAnuM eka kAraNa, vastune nATakane anukUla karavuM e paNa che, haMsanI mAraphata saMdezA paheAMcADavA, rAjAnA paMDamAM kalipraveza karAvavA, pakSIe pAse vastra upaDAvI levarAvavuM, e sarva nATakamAM bhajavI batAvavuM azakya che. ane bhajavavAnuM na hoya te kathana tarIke jaNAvavAthI nATakanA rasamAM camatkRti AvI zake tema nathI; mATe ApaNA nATakakAre sUkSma vivekadRSTithI tene ekadama cheDI ja dIdhAM che. paNa naLarAjAnI zarIravikRti mULa kathAnA rahasyabhAga che, te vinA khADuka AvI zake niha, guptavAsa azakya thaI jAya, ane damayantInA premanI leAkeAttaratA paNa pragaTa karI zakAya nahi; mATe te prasaMga rAkhe che. jo ke tene paNa, ApaNe AgaLa joIzuM tema, peAtAnA samayanA mantavyAne anukULa karI mAnava bhUmikA para lAvavA prayatna karyo che. have ApaNe TUMkamAM navilAsanuM vastu joie. A nATaka thoDA samaya pahelAM gAyakavADa erienTala sIrIjhamAM bahAra paDayuM che. Aho! Shrutgyanam Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMja 2 ] nalavilAsa nATaka [ 217 prastAvanA pUrI thatAM nalarAjA potAnA mitra kalahaMsane kahe che ke "paramezvara yugAdidevanI saMparyAthI ame thAkI gayA chIe mATe vizrAma levAne koI chAyAvALI jagA udyAnamAM zedhI rAkhe, ema kharamukhane kahe'. kharamukha vidUSaka che. pachI evI jagAe traNeya mitro bese che ane vidUSakane yogya DI TapATapI cAle che. vidUSaka jarA rIsAya che ane pAcho tarata rIjhI paNa jAya che. rAjAe pitAne svama AveluM hatuM tenuM phaLa jANavA naimittika brAhmaNane bolAvyo hato ane te tenA ja vicAramAM hatuM tethI, vidUSakanI A khIja ane rIjhathI naLa tarka kare che ke svamanuM phaLa paNa kAMI aMtarAyavALuM haze. e nATakanAM pAtra Avo vahema eka be jagAe jarA vadhAre paDate batAve che. rAjA naimittikane kahe che ke rAtrinA cothA pahore amArA hAthamAM eka muktAvalI kayAMkathI AvI pachI paDI gaI ane pachI pAchI amAre kaThe paherAI ane tethI ame tejasvI thaI gayA. namittika kahe che ke strIne lAbha e svamanuM phaLa che. paraMtu mAlA ekavAra paDI gaI mATe temAM kaMIka vigha che, paNa ane te zubhaprada che. ane phaLa kathana sAcuM che tenI khAtrI karI ApavA kahe che ke thoDA ja samayamAM tene para jaNAze. tyAM nepacce kaI bole che "naiSadhanAthane amAruM Agamana jAhera kare." aMdara AvanAra eka kApAlika hato-vidUSaka te tene joIne ja hI jAya che. rAjAne paNa vahema jAya che ke A mANasa kaI guptacara hovo joIe ane naLanA savAlonA uDAu javAbathI te vahema vadhe che. ane bheda ociMto phUTe che. vidUSaka ane kApAlika vacce bolAbolI thAya che, belAbelImAMthI sAmasAmAM mAravA UbhA thaI jAya che-rAjyanA gauravane A hAnikartA che-ane temAM kApAlikanI kukhamAMthI piTakI paDI jAya che ane aMdara jatAM temAMthI eka lekha nIkaLe che. lekha "mahArAja citrasena" upara che ane temAM koSTaka pAsethI bI laI levAnuM lakheluM hatuM. A nAma kAnAM te oLakhAtuM nathI. AgaLa jatAM koI suMdara strInI chabI nIkaLe che. kApAlika te koI devInI hovAnuM kahe che paNa tyAM rAjAnI paricArikA makArikA AvI pahoMce che ane tenuM pIe vidarbha hovAthI vidarbharAjA bhImarathanI putrI damayantIne te oLakhI kADhe che ane kApAlikA vidarbhathI AvatuM hatuM te vAta maLI rahe che. A mANasa guptacara hovAnuM sAbIta thAya che ane tene kedamAM nAMkhe che. A kApAlika koNa te ahIM nakakI thatuM nathI paNa AgaLa jaNAya che ke te cedI dezanA rAjA kalacuripati citrasenane cara hato. ane te pitAnA rAjAne vivAha damayantI sAthe meLavavA prayatna karato hato. nATakakAra premAnandanI peThe kavi nArada mAraphata naLadamayantInuM oLakhANa karAvato nathI tema benI vacce saMdezA mekalavA haMsane paNa lAvatA nathI paNa eka prasaMganA akasmAtathI naLane damayantInI chabI dekhADI tene prathama mugdha kare che. Ama karavAnuM bIjuM phaLa e Ave che ke damayantIne paraNavAmAM niSphaLa gaelo kalaripati ja kalinuM kAma kare che ane naLadanInI upara paDatI sarva vipattionuM mULa bane che. naLa damayantIne meLavavA prayatna karavA kalahaMsa ane makarikAne vidarbha mokale che. tyAM pahelo aMka pUre thAya che. banne vidarbhathI pAchAM Ave che tyAMthI bIjo aMka zarU thAya che. vidarbhamAM karikA damayantIne maLI hatI, tene naLanI chabI batAvI mAhita karI zakI hatI ane naLa sAthe paraNavAnI yukti paNa damayantIe ja batAvI hatI. muzkelI e hatI ke gharANuM nAmanA kApAlika upara bhImarathane vizvAsa hato. ghoraNe evuM bhaviSya bhAkhyuM hatuM ke damayantI citrasenanI bhAryo thaze. have upAya mAtra eTalo ja hato ke ghoraNanI patnI laMbastanI je naLa pati thavAnuM bhaviSya bhAkhe te beunAM vacanAmAM bheda Aho! Shrutgyanam Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ aMka ph paDavAthI rAjA svayaMvara kare. mATe laMbastanIne lAMca ApI anukUla karavI. kalahaMsa A kAma mATe laMbastanIne sAthe lai Avela hatA. aMkanI zarUAtamAM rAjA ghaNA ja utsuka thai damayantInuM varNana vagere karAve che ane aMte uparanI hakIkata jANI lakhastanIne AbharaNA ApI te pramANe vidarbharAja AgaLa kahevarAvavAnuM kahe che. A aMka pUrA thatAM pahelAM e paNa jaNAya che ke naLanA bhAi kUbara (puSkarane badale A nAma che ) laMbeAdara nAmanA kApAlikanI saMgate caDavo che ane e vAta bahAra Ave che. rAjAne e aniSTa lAge che paNa niSadharAjalamAM kaMI kharAba thAya nahi ema sarva AzA rAkhe che. A kApAlikA ane laMbastanI sarva citrasenanAM ja mANasA hatAM. trIjA aMkanA prAraMbhamAM vidarbharAjanA e nAkarAnI vAtacIta uparathI ApaNe jANIe chIe ke AvatI kAle damayantIne svayaMvara thavAno che. vaLI e paNa jANIe chIe ke gheragheNu kApAlikanA prapaMca phUTI gayA che. marikA damayantInI chabI niSadhathI letI AvI hatI, te kSmI damayantI pitAne batAve che ane te kevI rIte niSadha gai tenI tapAsa karatAM mAluma paDe che ke dhAragheANa citrasenane meSamukha nAmanA cara hatA ane laMkheAdara tene kASTaka nAmane cara hatA. te hAla niSadhamAM vasavA gaye che. niSadhanuM nAma sAMbhaLI nepathyamAMthI nalarAja pUche che kANu niSadhamAM atyAre vasavA gayA che?' tene javAba maLe che ke kApAlika gheragheNu '. nala samaje che ke haMmedaranI seAbatathI yuvarAja rUbare tene lAvyA haze. te pachI rAjA udyAnamAM vasantAvatAranuM varNana kare che. te udyAnamAM eka suMdara jagAe AvAsasthAna kalpe che. tyAM dUrathI anakSaragIta dhvani saMbhaLAya che. tyAM kAi damayantInuM mANasa che ke nahi te jAvA marikAne mekale che. marikA khabara lAve che ke e te damayantI pAte ja te gAtI hatI. rAjA tene svecchAthI khelatI cAlatI jovAne vRkSamAM saMtAi jAya che. damayantI tyAM madananI pUjA karavA AvelI. te peAtAnI bAju lai AvavA rAjA marikAne kahe che. vikilavallI zeAdhavAne nimitte mArikA nala saMtAye che te tarapha tene lai Ave che. rAjA ane damayantI ahIM maLe che. rAjA tene pete lakhI rAkheleA kSeAka Ape che. bannenI vacce zRMgAraceSTA thAya che. gheADIvAra pachI cerI damayantIne sAda kare che ke ' devI damayantIne melAve che.' damayantI nIkaLe che. rAjA nirAza thAya che ane pharI kema maLAze evA udgAra kare che. vidUSaka kharamukha peAtAnI vidyA ajamAve che. te gadheDA jevA avAja kare che tethI apazukana thayA samajI damayantI pAchI Ave che. vidUSaka kahe che ke apazukana kazA naheAtA e te brAhmaNane svastivAcana ApavuM rahI gayuM hatuM. damayantI tene le kahIne eka zloka Ape che. tene artha evA che ka " medyA saudAminIne tyAga kare che. paNa saudAminI temane tyAga karatI nathI " kalahaMsa kahe che ke A zlokamAM evuM sUcana che ke nala paraNyA pachI damayantIne tyAga karaze. trIjo aMka lagabhaga kaMi paNa kArya vinA ahIM pUrA thAya che. ceAthA aMkamAM paNa vizeSa kArya thatuM nathI. temAM damayantIne svayaMvara thAya che. aneka rAjAone kaMi kaMi bahAnuM kahADI uvekhatI damayantI cAlI jAya che. e varNana raghuvaMzanA indumatIsvayaMvaravarNananI kaMika smRti Ape che. lavelA najIka Ave che. rAjA bhImaratha have utAvaLa kare che. mAgadha mAdhavasena chevaTa nidhanAthanuM varNana karI tene batAve che. damayantI mugdha cikata thaI tyAM thoDIvAra thaMbhI jAya che. utAvaLA bhImaratha tene ja zaraNe javAtuM kare che. nala paNa vicAramAM paDe che ke zuM mane eTalI vAramAM bhUlI gai ? damayantInI sakhI paNa kahe che ke ' have vilaMba zeteA kare che? ' damayantI kahe che tyAre tuM kahe che ema karIza. ' mALA AreApe che. sau sArUM thayuM ema kahe che. baMdI saMdhyA samaya thai gayAnI khAra zlokamAM Ape che. " mAtra aMbharanA vaibhavavALA sUrya dyUtathI hArelA rAjA Aho! Shrutgyanam Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2 ] nalavilAsa nATaka [219 jevo dhUsarakara, gherAtAM locanavALI kamalinIne cheDI te dezAntara jAya che." bhImane amAtya kahe che ke A, naLa damayantIne choDI deze evuM sUcana che. bhIma sarvanuM kalyANa Icche che. atyAra sudhI aneka amaMgaLa sUcano thayAM che te pAMcamA aMkamAM pAke pahoMce che. aMkanA prAraMbhamAM kalahaMsa, A aneka rasa vALA saMsAranATakanI vicitra ghaTanAne vicAra karatAM praveza kare che. zaMgAra ane adabhUta rasano svayaMvara vivAha mahotsava to hajI hamaNAM ja joyo eTalAmAM jugaTAthI hArelA naLane mAtra damayantI sAthe videza javA rUpa A karuNa prasaMga AvI lAgyo che. AvuM kAma naLe zAthI karyuM ! vidhinI viparItatA bIjuM kazuM nahi. sAmAnya kathAmAM paraNyA pachI ghaNe varase, be pharajeda thayA pachI jugaTAnA banAva Ave che. ahIM ATalA phera karyo che--kadAca vireAdhathI karuNane ghana karavA mATe, tyAM rAjA damayantI vidUSaka kalahaMsa sarva bhegAM thAya che. vidUSaka ane kalahaMsa rAjAnI sAthe AvavA araja kare che. paNa naLa kahe che ke cUtamAM huM sarvasva hAryo chuM eTale mAtra pathika tarIke ja mAre javuM joIe. damayantIne paNa mAre to choDI devI che paNa strInA AgrahathI te Ave che. rAjA tene kahe che ke mArgamAM ghaNAM duHkha paDaze paNa te te ekanI be thatI nathI. jatI vakhate damayantI makarikAne potAnI sthitino saMdeza piyera mokalavA kahe che. badhAM parijano chevaTe jAya che. damayantIne pUche che ke kaI bAju javuM che. damayantI kahe che vidarbha bhagI. rAjA te dizAe damayantIne laI jAya che. thoDe jatAM damayantI thAkI jAya che tene tRSA lAge che. rAjA pANI zodhavA jAya che. tyAM tApasano Azrama jIve che. rAjAne vahema Ave che ke A tApasa bedara jevo dekhAya che. paNa tApasane khaMdhe ane laMgaDo joI vahema jato rahe che. tApasanI sAthe vAta kare che. tene vidarbhane rasto pUche che. tApasa kahe che ke rAjyabhraMza ane strIsaMga e be baDI Aphato che. strI hoya tyAM sudhI chaDAM rahI karI zakAya nahi. vaLI kahe che ke AvI avasthAmAM sasarAne ghera javuM e paNa zaramAvA jevuM che. rAjAne e sAcuM lAge che. tApasane kahe che "tame mitra sarakho upadeza Ape." tApasa kuMDinapuranA mArga batAve che. ane pachI medhyAhasaMdhyAne samaya thavAthI cAlyA jAya che. rAja pANI laI damayantI pAse jAya che. damayantI thAkathI UMghI gaI che. tene UMghatI cheDI javAnI icchA thAya che. paNa pANI ApavA jagADe che. A vidarbha javAno sIdho raste ema batAve che. damayantI tethI camake che paNa tRSArna AryaputrathI ema bolAI gayuM haze ema mana vALe che. rAjA AgaLa cAlavA kahe che paNa damayantI thAkelI hovAthI tyAM ja sUI javAnI IcachA batAve che. pitAne kadAca sUtI mUkIne naLa cAlyo jAya evI bhItithI damayantI pitAnA vastrathI naLane lapeTIne sUI jAya che. damayantI tarata UMghI jAya che. have naLane tene choDI javAnI IcchA thAya che. paNa naLa jANe che ke pote ati kara kAma karavA tatpara thayo che. te potAne ghaNuM ja nirje che. je hAthe pANIgrahaNa karyuM, je hAthe vilAsa karyo, je hAthe ghata karyuM, te ja hAthane vastra phADavAnuM krUra karma karavA te kahe che. ahIM uttararAmacaritamAM rAma, sItA tyAga karanArA hAthane zaMbUkane vadha karavA maheNAM mArI prere che tenuM smaraNa thAya che. anAyAse maLI AvelI taravArathI vastra phADI nAMkhe che. eTalAmAM pANInI zodhamAM kaI kAphalAne mANasa tyAM AvI caDe che. tethI damayantI jAgI jaze ema dhArI naLa tarata nAsI jAya che. kAphalAne mANasa damayantIne jue che ane tene ke herAna karaze ema dhArI bolAve che. paNa ati thAkathI sUtelI damayantI jAgatI nathI eTale tene upADIne laI jAya che. A aMka ahIM pUre thAya che. cha aMkamAM naLa bAhukane veSe praveza kare che ane jugaTAnI hAra, devIne tyAga vagere bAbata pazcAttApa kare che. tenuM svarUpa kevI rIte badalAyuM te paNa ApaNe tene ja mahA e sAMbhaLIe chIe. Aho! Shrutgyanam Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ phaMDa ph tenA pitA niSadhe sarpanuM rUpa laI tene zuM karavuM te samajAvyuM. ane naLanA rUpanA pheraphAra paNa tAte ja karyAM. have eLakhAya tevuM rUpa na rahyuM tethI te ayeAdhyAdhipati ( RtuparNane badale tenuM nAma dadhipaNuM che ) ne ghera rasAyA tarIke ArAmathI rahI zake che. ahIM paNa vArtAmAMthI alaukika camatkArane aMza kaMika ochA thayA che. karkoTakanuM vRttAMta kevaLa camatkAra ja gaNAya paNa pUrvaja sarpa thAya che evI mAnyatA gujarAtamAM Aja sudhI che. pUrva vRttAMta ApatAM ApatAM ja naLane yAda Ave che ke Aje te dadhipaNunI AjJAthI vidarbhathI AvelA bharate (=rTa ) nATaka karavAnA che. kadAca naTA pAsethI damayantInI khabara paNa maLe, eTalAmAM parNa, tene amAtya saNuM, ane jIvalaka nAmanA rAjAne khAsadAra tyAM AvI pahoMce che. rAjA bAhukanA kalAkauzalyane vakhANe che. eTalAmAM naTA AvI pahoMce che. ane nATaka zarU thAya che. nATakamAM nATakanuM prayAjana A kavi bahu sArI rIte samaje che ema jaNAya cheH uttararAmacaritramAM bhavabhUti jema sItAneA agni pravezane vRttAnta lokAne dekhADavA mATe garbhAkamAM yeAje che tema ahIM, damayantIne pachIne vRttAMta A nATakathI naLa jANI zake che. bIjI rIte jotAM hemleTanA nATakamAM hemleTanA pitAnA kharA khUnI pakaDI kADhavA jema tenA pitAnA jevA khUnanuM nATaka bhajavAya che tema ahIM paNa kharA naLa zeAdhI kADhavA e paNa A AMtara nATakanuM prayAjana che. ane e prayeAjana ahIM barAbara sadhAya che. sUtradhAra jaNAve che ke nalAnveSaNa* nAmanuM navIna nATaka bhajavanAnuM che. nalane vicAra thAya che ke A nAma peAtAne ja lakSe che ke keAI khIjo nala haze: paNa tyAM tarata ja nepathye saMbhaLAya cheH " hA Aryaputra, mArUM rakSaNa karA, bhayaMkara araNyamAM huM khvIuM chuM. " hajI naLa dhAre che ke mArA jevA kAI khIjA durAtmAe patnIyAga karyo haze. tyAM sUtradhAra hAtha joDI jaya thAva te puruSane trikAla tene tridhA namaskAra, viyeAga taNuM dukha jeNe svapne ya nA dIThuM. gAi cAlyA jAya che ane gandhAra ane piMgalaka nAmanA mANase sAthe kramayantI praveza kare che. ame acalapura janArA kAphalAnA e. mANasA chIe evI ALakhANa ApI gandhAra damayantIne AzvAsana Ape che. paNa damayantI te mAtra bhartAne zodhI kADhIza eTalA ja javAba Ape che. tArA pati kANu e praznanA javAbamAM sAmAjika nalane mAluma paDe che ke te nidhAdhipati nalane zeAdhe che. teNe UMdhatI damayantIne tyAga karyAM che ema jANI nATaka jotAM rAjA kahe che ke evA puruSanuM svapna paNa mhA na jovAya. naLa umere che ke evA puruSane sparza na karAya tenuM nAma na levAya ke na saMbhaLAya. bIjI bAju damayantI nalane pANI lai AvavA kahe che. gandhAra tene samajAve che ke tane UMdhatI mUkI gayA tevA krUra mANasa pANI zuM laI AvavAnA hatA. " evuM mA ela. huM tene pANIthI paNa vhAlI hatI " kahI damayantI tene vAre che. damayantI cakravAkIne naLanA khabara pUche che kAraNa ke te priya virahanuM duHkha pratyakSa jANanArI che. sAmAjika rAjA kahe che-- vItyuM na heAya jene te, na jANe rUpa tenuM; svatantra jana zuM jANe, paratantrataNI vyathA. ! vikramervazIyanA purUravasanI peThe damayantI cakravAkIne pUche che, hAthaNIne hAtha joDI khabara ApavA vInave che, peAtAnA avAjanA ja paDadhAthI javAba maLyA jANI chetarAya che, peAtAnI chAyAne ja naLa dhArI unmAdamAM Ave che. AvezamAM AvI jai rAjA AvI pativratAne namaskAra kare che tene tene hajUrI * nalanA zodha. 1 nATaka jonAra Aho! Shrutgyanam Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] nalavilAsa nATaka [222 jIvalaka yAda Ape che ke A te khoTI naTanI ghaTanA che. nATaka AgaLa cAlatAM amAtya saMparNa paNa bhAna bhUlI strIne choDanAra patinI bharcanA kare che. naTanA kauzalyathI ane vastunA rasapravAhamAM ema vArApharatI prekSako bhAna bhUle che, nala pitApara vadhAre kAbu rAkhe che, khedathI pRthvImAM pesI javA mAga thAya ema Icche che. paNa chevaTa te paNa kAbu khAI de che ane pote ja e nirlajI nala che ema belI de che. rAjA tene pUche che "tuM keNa che?' ane naLa sudhArI le che ke pote te bAhuka rasoyo ja che. nATaka AgaLa cAle che. eka kesarI pitAne duHkhathI cheDAvaze dhArI damayantI tenI pAse jAya che. vaLI nalanuM citta bhamI jAya che. kesarIne bhakSa thavA pote raMgabhUmi tarapha dhase che. rAjA tene vArI rAkhe che. kesarI pitAne mArate nathI joI damayantI eka AMbAnI zAkhAe AtmaghAta karavA tatpara thAya che. vaLI sAmAjikenAM cite bhramita thAya che. rAjA gabharAIne UbhA thaI tene sAhasa karavA nA kahe che. saparNa paNa vAre che. chavalaka paNa patinI khAtara prANu ApavA yogya nathI ema jaNAve che ane nala merethI bele che ke "mArA jevA pApInI khAtara, satIonA bhUSaNa rUpa tuM, AtmAne vadha na kara' garbhAkamAM gadhAra piMgalakane gaLe phAMso kApavA kahe che. piMgalaka kApe che. damayantI mUcha khAI nIce paDe che tene banne upADI laI jAya che. garbhaka ahIM samApta thAya che. naLa vAraMvAra pote ja naLa hoya ema belelo hato tethI rAjA tene pUchAve che ke tuM koNa che? paNa eTalAmAM pratIhAra khabara Ape che ke vidarbhathI bhadra nAmane mANasa Avela che. A mANasa AvIne khabara Ape che ke bhImarathanI prANathI paNa priya putrI damayantIne kAle svayaMvara thavAnuM che. rAjA kahe che ke so yojana eka rAtamAM zI rIte javAya. nala tyAM jaI A adharma thato aTakAvavA mATe javAnA vicArathI kahe che ke pote badhuM ThIka karI Apaze. ane garbhaka jotAM damayantInA satItvathI eTalo diMga thaI gayele rAjA atyAre svayaMvaramAM javAnI hA pADe che ! sAMja paDI gaI che. sarva pitapitAne kAme javA vikharAya che ane aMke samApta thAya che. sAtamA aMkamAM kuDinapuranI pAse ugatA prabhAtanuM varNana karatA rAjA dadhipaNuM ane bAhuka banne praveza kare che. paNa eTalAmAM svayaMvara viruddha ati karuNa dazya dekhAya che. loko badhAM zokavALAM dekhAya che. bASpathI rUMdhAyelA kaMThe Akranda saMbhaLAya che. hakIkata jANavA naLa eka vRddha brAhmaNane pUche che te uparathI jaNAya che ke savAre kaI paradezIe rAjakulamAM jaI kaMIka khabara karI tethI damayantI citApraveza karavA sajaja thaI che. sAme dUra ciMtA dekhAya che ane tenI pAsenI ciMtAmAM tenI dAsavega citApraveza karavAno che. ATaluM kahI brAhmaNa javAnI utAvaLa kare che kAraNa ke tene aMtakALanuM dAna levA javuM che. potAnA kAlanA brAhmaNanI halakAI upara A sapta kaTAkSa che ane ucita che. rAjA samaje che ke svayaMvaranI vAtathI ApaNane koIke chetaryA che ane tethI koI na dekhe tema ratha laI javA. kahe che. naLa kSaNeka tyAM ja rAha jevA rAjAne kahI AgaLa tapAsa karavA jAya che. tyAM naLa jue che te damayantI pite prANatyAga karavA jatI hoya che ane tenI sAthe kapilA, kalahaMsa, kharamukha sarvane jue che. damayantI citA pragaTAvavA kahe che. kapilA tene dhAraNuM rAkhavA vInave che. damayantI kahe che ke azubha vRttAnta khATAM paDatAM nathI mATe evI vAta sAMbhaLyA pachI vilaMba IcchatI nathI. nala jaine pUche che ke A zI vAta che. damayantI kahe che " paradezI ! A mAruM carita kahevAno avasara nathI. dAna levuM hoya te le, nahi te raste paDa." kalahaMsa tene kharI hakIkata kahe che ke " niSadhapati naLe tenAmAM Asakta damayantIne vanamAM doSa vinA cheDI dIdhI." naLa vacamAM ja bolI UThe che * savAramAM e caMDAlanuM nAma kayAM lIdhuM ?" damayantI gusse thaI kahe che ke " AryaputranI nindA karanAra Aho! Shrutgyanam Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ saMta rai kANu che? mAga tyAga karyo nathI. huM mArgamAM bhUlI paDI chuM. kalahaMsa AgaLa kahe che ke e naLa gujarI gayA evI vAta saMbhaLAya che, mATe A devI citA upara caDe che. naLa damayantIne samajAve che ke tene ekalI cheADI janAra mATe agnipraveza yogya nathI.' kalahaMsa kahe che ke damayantI priyanI prApti mATe ke dharma mATe A prayatna karatI nathI paNa priyane apriya na thAya mATe Ama kare che. naLa vicAre che ke meM te tene vanamAM ekalI bhayaMkara prANIe AgaLa mUkI paNa te te mArA mATe prANa taje che. damayantI have agni pragaTAvavA kahe che, kapiMjalA paNa agni praveza karavA sajja thAya che. A sarva saMhAra thavA beThelA joI naLa pUche che ke game tyAMthI jo pati pAse Ave te A sAhasa baMdha karA ke nahi ? damayantI kahe che are pravAsI zA mATe mArI mazkarI kare che ? vaLI kharamukha kalahaMsa vacce agnipravezanI spardhA cAle che; naLa, bhujaMge kahyA pramANe, paTa eDhIne pitAnuM smaraNa kare che tyAM kharekhara naLa ja banI jAya che. hajI damayantIe tene joyA nathI. nepathyamAM damayantInI mAtAnuM kalpAnta saMbhaLAya che. damayantI have utAvaLI thAya che. naLa ekadama jaine tenA hAtha jhAlI le che. ane pAte ja patyAbhAsI nirlajja vizvAsaghAtI naLa che ema kahe che. naLane pazcAttApa bahu ja sarala vANImAM eka pachI eka sarala kSeAkeAmAM vahevA mAMDe che. temanAM mANase temane ema kahetAM khALe che. chevaTe naLa pUche che ke AvA amaMgaLa khabara keANe ApyA. kalahaMsa kahe che ke e khabara ApanAra kAI lUlA paradezI hatA. naLa tene najIka lAvI magAve che. te AvatAM tene eLakhe che ke e ja mANase damayantIne paNa tyAga karAvyA hatA. tApasa araNyamAM maLyAne inakAra kare che. naLa tene gussAmAM AvI jai mAra marAve che. chevaTe te mAnI jAya che ke te pote ja laMbAdara che. teNe ja vidarbhamAMthI dezavaTA maLyA pachI AragheNune kUbara pAse mekalelA ane dhAraghAnA kapaTathI ja naLa hAryo. dhAraghANanA kahevAthI ja teNe araNyamAM damayantInA tyAga karAvelA ane teNe ja naLanA maraNanI vAta karelI. naLa ene dhAraghANatI sAthe dehAnta daMDa kare che. damayantInuM vRttAMta pUchatAM jaNAya che ke nATakamAM batAvyA pramANe vaNajanA vepArI sAthe alakapure te RtuparNa pAse gaI hatI ane tyAMthI ahIM AvI hatI. ahIM AvyA pachI sAMbhaLyuM ke dadhipaNuMne tyAM sUryapAka karanArA rasAyA che. te uparathI te ja naLa che ke kema tenI parIkSA karavA marikA kalahaMsa kharamukha vagere parijane pAse nATaka karAvyuM. damayantIne ahIM AvelI sAMbhaLIne tee ahIM AvyAM hatAM. pachI svayaMvaranuM bahAnuM kADhI naLane ahIM khelAvyA. naLa paNa peAtAnuM vRttAnta pachI kahe che. damayantIne cheDIne jatAM rastAmAM ,, "6 bacAveA, bacAvA " ema eka mAM baLatA sarpane khelateA sAMbhaLyeA. tene bahAra kADhatAM naLane vaMzIne teNe AvuM rUpa karI nAMkhyuM ane devatArUpa lai kahyuM ke "huM tArA pitA chuM ane tArA para kRpA karavA AvyA chuM. bAra varase tane priyAdarzana thaze. " pachI naLa piNane tyAM rasAyA tarIke rahyo. tyAM damayantInA pitA AvI pahoMce che. vRddha thayA chuM mATe mArUM rAjya tuM le ema kahe che. naLa peAtAnuM ja rAjya pAchuM meLavavAnI icchA batAve che. damayantInI mAtA putrIne pharI naLane sAMpe che. ane naLa kahe che ke pativratAvratathI te damayantIne vecANa che. nATaka A rIte maMgala aMtathI pUruM thAya che. vizeSa carcA vinA joI zakAze ke nATaka upara saMskRta nATakAnI puSkaLa asara che. zlokAnA pravAha ane zailI uttararAmacaritranI sacoTa chApa batAve che. paNa bhavabhUti karatAM AmAM pAtrA ghaNAM vadhAre che. nATakamAMthI daivI camatkAreA cheDI dIdhA che ane te yogya karyuM che. naLanA pitA sarpa thaye e ApaNI mAnyatAne anukuLa kalpanA che pazu sarpayAni vagati batAve che ane sarpanA davadahanane Aho! Shrutgyanam Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 2] jaina tattva carcA [222 khulAse maLatuM nathI. mahAbhAratakAra karatAM damayatInuM pAtra kavie ghaNuM ja komaLa banAveluM che. evI kemala strIne parityAga karavo e A jotAM naLa mATe eTaluM kRra jaNAtuM nathI, kaMIka Avazyaka paNa lAge che. kaline badale kalacuripati mUkayo che te yogya karyuM che tenA mANaso naLane herAna kare che te sivAya te pAtra TheTha sudhI takhtA para AvI kazuM karatuM nathI. caronI saMsthA kartAnA samayamAM paNa haze ema e uparathI anumAna thAya che. kavine bhASAvibhava samRddha che, sarvatra vadarbha rIti che eTale vAMcavAmAM paNa saralatA mAdhurya prasAda sArAM jaNAya che. paNa mAnavasvabhAvanA je gaMbhIra nirUpaNathI, kai mahAna satyanA darzanathI, ke rasanI koI parAkeTithI kavio amaratva prApta kare che te te AmAM nathI ema ja kahevuM joIe. kavionA prathama vargamAM Ane na mUkI zakAya paNa gUjarAtanA 13mA saikAmAM AvuM nATaka lakhAyuM-bhajavAyuM paNa hazetene mATe gujarAta magarUra jarUra thaI zake. jaina tattva carcA nigoda jAtinA jIvasamUha viSayaka praznottaro. [kalakattAnA eka tattvajijJAsu baMdhue gata varSe adhyApaka zrI sukhalAlajIne janamata sammata nigoda ane tevI hInakeTinA jIva samUhanA karmabaMdhanane lagatAM be'ka gaMbhIra prazno pUchayA hatA ane paMDitajIe tenA uttara paNa tevA ja vicAra parivRta ApyA hatA. e prazna ane uttara anya tattvajijJAsuone paNa manana karavA lAyaka hovAthI ahiM prakaTa karavAmAM Ave che. mULa praznottaro hindI bhASAmAM thaelAM che. tenuM A gujarAtI bhASAMtara zrIyuta cimanalAla dalasukharAma zAha, bI. kema, emaNe kareluM che. jaina dharmanI sAthe saMbaMdha dharAvatA A jAtanAM tAtvika, sAmAjika ane aitihAsika viSayanAM vividha praznottare, A zirolekha nIce cAlu ApavAne amAro vicAra che-saMpAdaka] ja prazna karmabandhanA hetu mithyAtva, avirati, kaSAya ane roga che, temAM paNa * kaSAya ane yoganuM prAdhAnya che. kaSAyanI tIvratA jIvonA mAnasika vikAsa para avalaMbe che, arthAt je zreNinA chanuM mana saMpUrNa vikasita che, teonA adhyavasAya je kaSAyamaya thaI jAya te teone tIvratama kaSAyanI saMbhAvanA che. saMjJI paMcendriya payayana, ane khAsa karIne manuSyanA manane vikAsa saMpUrNa hovAthI ekendriyAdinI apekSAe manuSyamAM tIvratama rUpe kaSAyane saMbhava che. A kAraNasara ekendriya jemAM tIvratama kaSAyanI utpattine saMbhava nathI. uparyukta vicAra je barAbara hoya te prazna e upasthita thAya che ke je avyavahAra rAzinA jIva anAdi kALathI sUkSama nigadamAMthI nikaLyA nathI ane vyavahAra rAzimAM AvavA samartha thayA nathI teone, anAdikALathI mana na hovA chatAM paNa evA tIvra kaSAyane anya kevI rIte thaye ke jethI karIne anAdikALathI AjasudhI paNa temane sUkama nigadamAM ja janma maraNanA cakramAM bhamavuM paDe che ane e rIte jIvazreNinA hInatama paryAyamAM rekAI rahevuM paDe che? teone e prakAranA tIvra kakSAnI utpatti ane cIkaNuM badha karavAne avasara kayAre prApta thayo? Aho! Shrutgyanam Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 uttara jIvAzi, punarjanma, banyA ane mokSa e to prathama te Agamasiddha che ane pachI svasaMvedana (svAnubhava) siddha paNa che. jyAre banya, mekSa ane jIva rAzine mAnya karI tyAre, abhavya ane bhavyanI kalpanA tema ja avyavahAra ane vyavahAra rAzinI kalpanA paNa utpanna thaI; A ja kalpanA spaSTa rUpe jaina darzanamAM che. jainetara darzanamAM paNa A kalpanAnuM bIja jaNAya che, jema ke anekAtmavAdI sAMkhya, nyAya Adi darzanemAM. chavanI prAthamika sthiti ane antima sthiti atyanta bhinna hovA chatAM paNa te eka rUpe samAna che. prAthamika sthiti avyavahAra rAzinA junI ane antima sthiti mukta jAnIH bane sthiti vacce aMtara mAtra Atmika zaktionI AvRtatA (apraTatA) nuM che, chatAM banne vacce samAnatA paNa che. te samAnatA e che ke mukta cha visadaza (bhAvika arthata kamajanya) pariNAma prApta karatA nathI; te ja prakAre avyavahAra rAzinA jIvo arthAta anAdi ananta abhavya che athavA te temAMthI kadI bahAra na nIkaLI zakanAra evA jAtibhavya che paNa visadaza pariNAma prApta karI zaktA nathI. eTale ke jema mukta cha muktirUpa sadaza (svAbhAvika) pariNAmane niraMtara anubhava kare che tema avyavahAra rAzinA pilA che paNa nigoda avasthA yogya gADha ajJAna Adi sadaza paryAya-paraMparAne ja anubhava kare che. mukta che mehapUrvaka sukhaduHkhane anubhava karatA nathI, ane avyavahAra rAzinA je paNa sukha duHkhane vyakta (prakaTa) paNe anubhavI zakatA nathI. mukta jInI te avasthA badalAtI nathI ane anya vahAra rAzinA kAyamI jInI paNa te avasthA prava (kAyamanI) che. A prakAre bane prakAranA jemAM samAnatA hovA chatAM koI nagAdika avasthAnI upAsanA karatuM nathI; parantu sarva keI muktinI upAsanA kare che. jagatamAM game tevI AsamAnI sulatAnI thaI jAya te paNa mukta chene zuM? te ja prakAre nigadanA ne paNa zuM? mukta jIvene A raudra dhyAnanA prasaMgo nathI tema negedika ivene paNa nathI, te pachI naigedika avasthAnI upAsanA karavAmAM harata zI che? ekamAM jJAnapUrvaka duHkhane abhAva che te bIjImAM ajJAnapUrvaka duHkhane abhAva che. paraMtu duHkhane abhAva te bane sthitimAM samAna che, chatAM paNa eka sthiti upAdeya ane bIjI hoya che, tenA kAraNe zAM? tene vicAra karavo joIye. A praznano uttara garbhita rIte te maLI ja gaye haze; te paNa tene vadhAre spaSTa karIe. avyavahAra rAzimAMthI nikaLavAnI avasthA ane agiyAramA guNasthAnaka sudhInI avasthA vacce vividha parivartana, (utpAta nipAta yA vikAsa ane hAsa arthAt caDhAvI utAra) thayA kare che. duHkha sukhanI aneka athaDAmaNI temAM hoya che. vikAsa ane hAsa jene jaina paribhASAmAM anukrame vRddhi ane hAni kahI che te A sthitimAM spaSTa jaNAya che. avyavahArarAzIya che ane mukta jemAM khAsa hAsa ane vikAsa kayo che? vikAsa ane hAsa zabda sApekSa che, jemAM hAsa hoya temAM vikAsa paNa hoya che.' mukitamAM hAsa nathI, tethI temAM vikAsane paNa avasara nathI. atyavahAra rAzimAM zuM Aho! Shrutgyanam Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2 ] jaina tattva carcA [221 hAsa hoI zake che? nA; tethI ja temAM vikAsa hoya ema paNa kahI zakAya nahi. AtmAnI svAbhAvika zaktino vikAsa (vRddhi) te ja vibhAvika zakitane hAsa (hAni) che ane vaibhAvikatAne vikAsa te ja svAbhAvikatAne hAsa che. avyavahAra rAzinA chamAM svAbhAvika zaktine vikAsa heta te, jarUra kASAyika (vaibhAvika) sthitino hAsa heta. paraMtu avyavahAra rAzinA jIvomAM svAbhAvika zaktine aMze paNa vikAsa hete nathI, tethI temanAmAM kaSAyanI mAtrA (pramANa ke mA5) saMjJI paMcendriya jInI ape. kSAe nyUna hovA chatAM paNa vaibhAvika zaktine hAsa samajavAne nathI. sUtelA athavA te mUcho pAmelA manuSyamAM dha, lobha Adi kaSAyika pariNAmane spaSTa prAdurbhAva (Avibhava ke prakaTatA) nathI tethI zuM te manuSyane jAgrata manuSyanI apekSAe vadhAre vikasita kahe ? arthAt jema gADha nidrAmAM sUtelA athavA te sakhta mUchane pAmelA manuSyane kASAyika pravRtti na karI zakavA mAtrathI, mandakaSAyI ke vikasita kahI zakAya nahi; te ja prakAre avyavahAra zazigata cha saMjJI paMcendriya jIvo pramANe kASAyika pariNAma na karI zakavA mAtrathI vikasita kahI zakAya nahi. mULamAM tenAmAM je kASAyika pariNatinI mAtrA ochI che tenuM kAraNa Atmika azuddhinI nyUnatA nahi, paraMtu sAdhananI apUrNatA athavA to nibaLatA mAtra che. saMjJI paMcendriya jemAM kaSAyanI mAtrA vadhAre che ane avyavahAra rAzinA jIvamAM ochI che, kAraNa ke avyavahAra rAzinA ja eka kaTAkeTI sAgaropamanI sthiti paNa bAMdhI zakatA nathI ane rasabandha paNa bahu ja theDe karI zake che, jyAre saMjJI paMcendriya manuSya sIttera kaTAkeTI sAgaropamanI sthiti ane vadhAremAM vadhAre rasabandha karI zake che. kASAyika mAtrAmAM ATale pharaka hovA chatAM paNa avyavahAra rAzinA ja nikRSTa ja che, tenuM kAraNa e che ke temanI Atmika azuddhi anAdi kALathI atyanta adhika che; ane sAdhananA abhAve athavA te zaktinI nyUnatAne kAraNe adhika mAtrAmAM kaSAya banya karI zakatA nathI; sUtelA ane mUcchita manuSyanI jema. paraMtu je temane sAdhane ane zaktine lAbha maLI jAya che te ja cha saMjJI jenA pramANe ja kaSAyabadhu jarUra karI zake che. Ama hevAthI yogyatAnI apekSAe avyavahAra rAzigata che vikasita nahi, paratu nikRSTa (hInatama arthAt halakAmAM halakI zreNinA ) ja che. paraMtu AmAM eka vastu khAsa dhyAnamAM levA yogya che, jenA para ApaNuM dhyAna hajI gayuM nathI. te e ke, saMjJI paMcendriya jIvomAM jema kaSAyanI mAtrA adhika hoya che, tema ja tenI sAthe jJAna ane vIryanA kSapazamanI mAtrA paNa adhika hoya che, A kSApathamika mAtrA para ja vikAsane AdhAra che. naidika ekendriya jIvamAM sparzanendriyAvaraNanA atyaMta alpa aMzane tema ja vIryAntarAyanA paNa ati alpAMzane kSayopazama hoya che, bAkInI sarva indriyonA AvaraNane sarvaghAtI rasa udayamAM hovAthI te ekendriya ne bIjI indriyo dvArA svalpa paNa jJAna thaI zakatuM nathI; pariNAme te Aho! Shrutgyanam Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 jInuM ajJAna eTaluM badhuM gADha hoya che ke tethI te sukha ke mUcchita barAbara che, vIryAntarAya kamane paNa kSayapazama eTale alpa hoya che ke te pitAnA sukhaduHkhane anubhava spaSTa paNe karavAmAM asamartha che. A pramANe jJAna ane vIryanI atyanta nyUnatA te ja teonI Amika azuddhi che, te ja avikasitatA che. kaSAyika mAtrAnI nyUnatAnuM kAraNa paNa te ja tenI nyUnatAe arthAt Atmika azuddhi che, ane nahi ke ravAbhAvika zaktione vikAsa. jema eka zastrasaMpanna prajA bIjI prajAne saMpUrNa rIte pitAnA tAbAmAM laI le che ane tene kodha, mAna, mAyA ane lobha Adi vaDe kacaDI nAMkhe che, tyAre tenAthI bIjI jaMgalI, bAyalI, nAmada, pazupAya, nagna prajA AkramaNa karatI prajA sAme jhUjhavAne badale tene dekhI nAsI jAya ane chupAI jAya che, te zuM tethI te jaMgalI prajAne vikasita kahI zakIe? kadI nahi; kAraNa ke jo ke hamaNAM tenAmAM kodha, lobha Adi ochA dekhAya che, paraMtu tenA badale bhaya adhika jaNAya che; ane tene pariNAme krodha, lebha Adi adhika mAtrAmAM dekhAvAne pUrNa saMbhava che. A ja pramANe ekendriya jIvonA saMbaMdhI samajavuM joIe. anAdi kALathI kApAyika mAtrA nyUna hovA chatAM paNa je ekendriya jI avyavahAra rAzimAMthI bahAra nIkaLI zakayA nathI tema ja nIkaLI zakavAnA paNa nathI tenuM kAraNa jJAna ane vIrya rUpa Atmika zaktinI AtyaMtika nyUnanA arthAta Atmika azuddhi ja che. ekavAra jJAna ane vIryanI vRddhinI sAthe kASAyika mAtrA vadhe te paNa, te ja jJAna ane vIrya dvArA upayegapUrvaka te ja kAyAyika mAvA khUna karavAne ane tene atyata nimaeNla karavAno saMbhava saMsI chomAM che ane A prakArano je saMbhava te ja vikAsa che. tethI ekendriya mAM vikAsano prazna ja nathI. vikAsane AraMbha jJAna ane vIryanI vRddhinI sAthe hoya che ane A vRddhi vabhAvika vikAsanI sahacAriNe heya te paNa, tevI avasthAmAM keine keI vakhata paNa svAbhAvika vikAsano saMbhava che. 2 prazna-avyavahAra rAzinA nigoda jIvane tIvra kaSAyane udaya anAdikALathI Aja sudhI asaMbhava hovA chatAM teoe nigodamAM jaI jJAna tema ja vIryanI Atyantika abhAvagrasta avasthA kevI rIte prApta karI? je tene uttara e ja ke anAdi kALathI te che e ja sthitimAM che te te mArI zudrabuddhine ThIka lAgatuM nathI. kAraNa ke karma to svakRta ja che. jIvarAzinI hInatama avasthAmAM javAnuM ane rahevAne mATe jJAna nAvaraNIya ane vIryAntarAya kamane jeTale rasa ane sthitino bandha karavAnI jarUra che teTale bandha karavAno avasara jene atyAra lagI prApta thayuM nathI. kema ke te jIvo hajI sudhI vyavahAra rAzimAM AvyA ja nathI. jyAre te jene avyavahAra rAzinuM nAma ApyuM che tyAre ATaluM to mAnI lIdheluM ja che ke te e saMjJI jenA Aho! Shrutgyanam Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMja 2] jaina tattva carcA [ 227 bhavane prApta karyo nathI. te pachI AvA cIkaNa kama te e kyAre bAMdhyA? je ema kahevAmAM AvyuM hatuM ke nigadamAM jatAM pahelAM te chae anyAnya mAM ghera cIkaNA karmane baMdha karI lIdheluM, jethI nigodamAM hInatamarUpe rahevuM paDe che te te kahevuM ThIka gaNAta. paraMtu jyAre ApaNe kahIe chIe ke anAdi kALathI te che nigo. damAM ja che te prazna e uddabhave che ke temaNe e gADha cIkaNuM karmane kyAre baMdha karyo ? je tene avyavahAra rAzinI saMjJA na hota te ema paNa kahI zakAta ke teoe anAdi kALamAM kaIne kaI vakhate tIvra kaSAyanA udayane laIne cIkaNu kamane baMdha karyo haze; paraMtu jyAre temane avyavahAra rAzi ja kahyA che-anAdi kALathI vartamAna kALa sudhI teo vyavahAra rAzimAM AvyA ja nathI; tyAre, prazna e upasthita thAya che ke teoe evA karmane baMdha kayAre karyo? ATalI Atmika azuddhi kyAMthI AvI? zuM koI sRSTikartA e ghorakama sahita chane utpanna karI nigodamAM bharI dIdhA ? advaitavAdIe brahmamAM mAyA (karma ?) nI utpatti arthAt mAyA yukta brahmamAM saMsAranI utpatti mAnelI che, te matanI kAMI samAnatA jaina nigADhavAdamAM che? - brahma mAyAyukta thaIne ananta jIvarAzimAM pariNAma pAmyuM, ane pachI e ja nigodamAM Atyantika ajJAnamAM rahI svAbhAvika rUpe mAyA (kama-ajJAnatA ?) ne kSaNa karatA karatA kAMIka vIryane vikAsa prApta karI kramazaH Atmika zaktione vadhArI khIlavI mukti prApta karI brahmamAM maLI jAya che. e mata, nigodajInI saMsthA dvArA zuM ADakatarI rIte pratipAdita nathI thatuM? Ape nigadanA jIne "jIvanI prAthamika avasthAmAM batAvyA che-te "prAthamika zabda zuM ADakatarI rIte suSTinI racanAnI Adi te sUcavato nathI? uttaraH avyavahAra rAzinA che ke je kadI vyavahAra rAzine pAmyA nathI teonA karmapravAhanuM kAraNa pradhAnataH mithyAtva (ajJAna yA avidyA) che; kaSAya tathA vega apradhAna (gANa) kAraNa che. tethI vyavahAra rAzimAM na AvavA chatAM ajJAnanI tIvratAne laI teonA karmabaMdhapravAhamAM anupatti nathI. e jInI hInatama avasthAnuM mukhya kAraNa ajJAnanI tIvratA che. have prazna e rahyuM ke te ajJAna AvyuM kyAMthI ane kayAre ? tene uttara anAdi kahevA sivAya bIjo nathI. vedAntanI prakriyA mAnavAthI paNa samAdhAna thaI zakatuM nathI; kema ke te prakriyAmAM paNa e ja prazna upasthita thAya tema che ke je jaina prakriyAmAM uddabhave che. brahmamAM mAyA kyAMthI AvI, jyAre AvI ane zA mATe AvI? izvarakRta sRSTi mAnavAthI paNa buddhine saMtoSa thAya tema nathI, kAraNa ke buddhi zabdacAturya mAtrathI raMjIta thatI nathI, te te pharI prazna pUchavA khaDI thaI jAya che ke Izvare e pramANe zA hetuthI, kayAre ane kayAM karyuM? uttara na maLavAthI te tyAM thAkI jAya che, ane tyAre tyAM paNa zraddhA ja tenI jagyA le che. kharI rIte to AvA pronA viSayamAM buddhi kArya Aho! Shrutgyanam Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] jaina sAhitya saMzodhaka karI zakatI nathI, tethI tyAM zraddhAthI jIjJAsAne tRpta karavI joIe athavA te kAMI paNa che ja nahi evuM mAnI laI nAstika athavA zUnyavAdI banI javuM joIe, athavA jIva rAzine uDAvI daI cArvAka banI javuM joIe, ane A ja kAraNane laIne bahu manuSyae cArvAkanA pakSane grahaNa karyo che; bahu zunyavAdI paNa banyA che chatAM ghaNuM zraddhALavI paNa rahyA, ane jeoe mAtra tarkavAdane Azraya lIdho che. teo te aMta sudhI asaMtuSTa rahIne kAM te pAgala banyA che ane kAM te maraNa paNa pAmyA che. hajI huM te zraddhALavI chuM, mArI buddhine huM jyAM khaDI karuM chuM tyAM te AgaLa ne AgaLa prazna uThAve che ane tene game teTalI dUra laI jAuM te paNa pharIne pharI praznAnI bANavRSTi karI herAna kare che. AthI karIne ja kenTa, spensara Adi vidvAnee ghaNI carcAone aya kahI cheDI dIdhI che. Akhare huM paNa aMtamAM "aya' kahIne ja tene cheDI dauM chuM. sarvasane pUchavAmAM Ave ane te uttara de, te huM temane paNa AgaLa pUchI zakuM ke "ThIka, tenAthI AgaLa zuM, te kahe." AthI sarvajJa paNa aneka viSayomAM "anAdi tema ja anaMta" zabda ja upacogamAM leze. ethI buddha te AvA jIvanasparza rahita praznamAM paDavAnI ja spaSTa manAI karI cheH "jagatane kaI kartA che ke nahi?" "saMsAra sAdi che ke anAdi?" "avidyA jyAre ane kyAMthI AvI?" "jIva nitya che ke anitya?" "te vyApaka che ke avyApaka ?" AvA tarko karavA ja nahi joIe, athavA te zraddhAthI kAMIne kAMI samAdhAna karI levuM joIe; tenAthI jIvananA vikAsa para keI sArI narasI asara paDatI nathI. vedAnta sAthe keIka aMzamAM samAnatA bhale hoya, paraMtu sarvAzamAM te nathI. mAre * prAthamika" zabda ApekSika che, te sAdivane ghAtaka nathI. Aho! Shrutgyanam Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaM 2] AvazyakasUtranA kartA koNa ? [ 222 AvazyakasUtranA kartA koNa ? lekhaka:-adhyApaka zrIyuta paM. sukhalAlajI ] cha varSa pahelAM AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMgla, AgrA taraphathI "hindI paMca pratikramaNa' prasiddha thayeluM. tenI be hajAra prato kADhavAmAM AvelI ane te kalakattAvALA bAbu dAlacaMdajI sidhI taraphathI bheTa rUpe vaheMcavAmAM AvelI, te nakale jotajotAmAM khalAsa thaI gaI. pAchaLathI kiMmata ApIne pustaka meLavavAnI hajAre mAgaNIo AvI, ane koI udAra gRhastha te pitAnA kharca karI tevI AvRtti taiyAra karI chapAvI bheTa ApavA mATe amuka moTI rakama kharcavAnI paNa spaSTa icchA darzAvI; tema ja e AvRttinAM be anukaraNe paNa thayAM (1) hindImAM ja kharatara gacchanA pratikramaNarUpe ane (2) gujarAtImAM AtmAnaMda sabhA taraphathI. lokonI adhika mAgaNI ane thayelA anukaraNe e sAmAnya rIte kaI paNa saMskaraNanI lokapriyatA agara vizeSatAnA sUcaka manAya che; parantu e banne bAbate hovA chatAM huM e daSTie e AvRttine saphaLa mAnavA lalacAye nathI, saphaLatAnI mArI kasoTI te mAro AtmasaMtoSa che. game teTalI mAgaNIo AvI ane anukaraNe paNa thayAM, chatAM e A mane pUrNa saMtoSa thayo ja che ema nathI, tethI mArI kasoTIe e AvRttinI saphaLatA adhurI ja che; tema chatAM e AvRttimAMthI mane je thoDo ghaNe AzvAsa maLe che te eTalA ja sArU ke meM te vakhate te AvRtti mATe mArAthI je zakya hatuM te karavAmAM leza 5NuM upekSA karI na hatI. te AvRttimAM meM keTalIka navInatAo dAkhala karI che, temAMnI eka navInatA to jaina samAja mATe e che ke atyAra sudhImAM Avazyaka jevA mahatvapUrNa ane nityakarma jevA manAtA viSaya tathA te viSayanA sAhitya upara zAstra bhASAmAM ke lokabhASAmAM navIna dRSTie kazuM lakhAyuM na hatuM tenA zrIgaNeza thayA, ane prastAvanA dvArA e dizAmAM vicAra karavAnI pahela karI. pratipAdaka zailIe AvazyakanAM mUlata samajAvavAM ane aitihAsika daSTie AvazyakasUtronA samayane tema ja kartAne vicAra karavo, tema ja vaLI hamaNAM hamaNA vinmAnya thayelI tulanAtmaka paddhatie Avazyakagata vicAro ane tenA pratipAdaka sU nuM jainetara saMpradAyanA nityakarma sAthe telane karavuM e hindI prastAvanA lakhatI vakhate mArI pravRttinuM dhyeya hatuM. te vakhate meM te mATe ja zrama paNa purukuLa karele, tema chatAM paNa temAM ApavAnA ghaNA muddAo ane bIjI ghaNI vigato mArI mAMdagI ane bIjA kAraNasara rahI ja gaI. tene bIjI AvRttimAM dAkhala karyuM ane prathamanI AvRttinI truTionuM saMzodhana karyuM te pahelAM ja huM eka bIjA ja mAthuM uMcu na karI zakAya evA kAryabhAra nIce dabAye. daramiyAna hindI prastAvanA vAMcanAra keTalAka e tarapha AkarSAyA ane keTalAkane te prastAvanA mAMhenA amuka mudAo sAthe virodha paNa jaNAvA lAgyA. jo ke matabheda nahi dharAvanAra aviredhIonI saMkhyA moTI hatI ane hajI paNa che, te paNa matabheda dharAvanAra TIkAkAronI nAnI saMkhyA tarapha ja mAruM dhyAna AdarapUrvaka gayeluM che. meM je vicAryuM che ane je lakhyuM che te ja satya che, temAM kazuM ja parivartana karavA jevuM na hoI zake evo dAvo te huM tyAre ja karI zakuM ke je mane sAtizaya jJAna ke divyadRSTi prApta thayAnuM abhimAna hoya. e prastAvanA lakhatI vakhatanA keTalAka muddAo saMbaMdhamAM mArA je vicAre che temAM Aje thoDuM parivartana paNuM thayuM che ane te ja bAbate je atyAre mAre Aho! Shrutgyanam Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] jaina sAhitya saMzodhaka . [khaMDa 3 lakhavAnI hoya to te huM bIjI ja rIte lakhuM ema mane lAgyA ja kare che tema chatAM Avazyaka sUtranA kartA viSeno mAro vicAra hajI badalAye nathI e mAre spaSTapaNe jaNAvI devuM joIe. prastAvanAmAM karAyelAM AvazyakakriyAnA samarthana sAme te koI paNa rUDhigAmI sAMpradAyika sAdhu ke prahasthane leza paNa virodha ke matabheda na hoya e dekhItuM che. evA loko mATe te matabheda ke viredhanA viSaya mAtra be cheH (1) AvazyakasutranA kartA viSe mAre mata ane (2) jaina AvazyakakriyAnI jainetara nityakarma sAthe sarakhAvavAnI mArI paddhati. bIjA muddAnA bacAva khAtara mAre TIkAkArone eTaluM ja kahevuM joIe ke Aje je tulanAtmaka paddhatie abhyAsa zarU thayo che ane je lagabhaga sArvatrika thatuM jAya che tethI DaravAne kazuM ja kAraNa nathI. je ApaNI vastu sarvottama hoya to tulanAmAM te batAvI zakAya, ane je tevI sarvottama vastune eka abhyAsI barAbara sarakhAmaNI karI tenI sarvottamatA sAbita na karI zake to te kArya kaI bIje kare; paraMtu jyAM sudhI sarakhAmaNImAM koI paNa vastune utAravAmAM na Ave tyAM sudhI tenI sarvottamatA e to mAtra potAnI mAnI lIdhelI sarvottamatA jevI ja mAtra che. ane vaLI ApaNI prAcIna prathAmAM paNa sarakhAmaNIne avakAza kayAM ochA che? jyAre sAdhuo vyAkhyAna vAMce che tyAre jANe ajANe paNa potAnA dharmatanuM bIjA dharmata sAthe yathAzakti telana kare ja che; alabatta, e kharuM che ke prAcIna prathA anusAra telanane uddeza game te rIte potAnI vastune eka ane bIjAnI vastune kaniSTha batAvavAno hoya che, tyAre A Adhunika prathAmAM e ekAMgIpaNuM kAMIka dUra thayeluM jovAmAM Ave che. AcAryazrI haribhadrajI ane upAdhyAyazrI yazovijayajInI kRtiomAMthI evA saMkhyAbaddha vicAre tAravI zakAya ema che ke je mAtra taTastha tulanAtmaka dRSTie karAyelA che. vaLI ApaNe prAcInakALamAM thayeluM e ja badhuM kyAM karIye chIye ? ghaNuMye junuM chaDIye chIye ane navuM svIkArI chIye. jo tulanAtmaka paddhati sarvagrAhya thatI jatI hoya te te dRSTie AvazyakakriyAnuM telana karavAmAM huM tenuM mahatve jouM chuM. samabhAva e mukhya jainatva che; teno AvirbhAva mAtra kuLa jaina ke rUDha jainamAM ja hoya ane anyatra na hoya ema to jainazAstra kahetuM ja nathI. jainazAstra udAra ane satyagrahI che, tethI te jati, deza, kALa ke rUDhinuM badhune na gaNakAratAM jyAM jevuM tatva saMbhave tyAM tevuM ja varNave che. A kAraNathI jaina Avazyaka kriyAnI jainetara nityakarma ke sadhyA Adi sAthe tulanA karavAmAM je bIjae paNa mAne che tene ja huM bhUSaNa mAnuM chuM. ane A vAtane vadhAre to samaya ja siddha karaze pahelA matabhedano viSaya kartAnA samayano che. upalabdha saMpUrNa Avazyaka sUtra gaNadharakRta nahi, paNa anya koI sthavirakRta che evA mArA vicAranuM tAtparya je kAI TIkAkAra evuM kADhatA hoya ke A vicAra AvasyakanI prAcInatA viSayaka lekazraddhAne lopa kare che ane te dvArA AvazyakakriyAnI mahattA ghaTADI ane tenA hAlamAM nimitta thAya che te kharekhara te TIkAkAre mArA karatAM satyane ja vadhAre anyAya karaze. huM saMpUrNa mULa Avazyaka gaNadharakata nathI mAnate; paNa tenA kartA sthApIne lagabhaga gaNadhara samakAlIna agara lagabhaga teTalA ja prAcIna mAnuM chuM, ane tethI Avazyaka sUtranI prAcInatA jarAye lupta thatI nathI. kadAca koI aMzamAM prAcInatA viSe je lokavizvAsa ocho thAya to tethI DaravAnuM zuM ? je vastu sArI ane zreSTha na hoya te tene kevaLa prAcInatAne pASAka paherAvI jagatamAM koI paNa vizeSa pratiSThita nahi karI zake; tethI ulaTuM je vastu sArI che ane je satya che tenA para prAcInatAne pipAka nahi hoya te paNa te pratiSThita ja thavAnI, rahevAnI ane kALakrame te ja vastu prAcIna banavAnI. Aho! Shrutgyanam Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aM 2 ] 231 Avazyaka sUtrAnA kartA koNa ? parantu A praleAbhaka tarkajALa mAtrathI huM kAine mArA vicAra tarapha AkarSavA nathI icchatA. prastAvanA prasiddha thaye ATalA varSe vyatIta thayAM, te daramIyAna AvazyakasUtranA kartA saMbaMdhI muddAone aMge meM peAte paNa vicAra karyAM che, anya vidvAna mitrA sAthe paNa niSpakSapAta carcA karI che ane matabheda dharAvanAra TIkAkAranA pramANeA para paNa jIjJAsApUrvaka vicAra karyAM che, graMthaneA pUrvApara saMbaMdha paNa vicAryo che ane tema chatAM mane mArA abhiprAya badalavAne kAraNa maLyuM nathI. AthI ulTuM matabheda dharAvanAra TIkAkAreAe je pramANeA TAMkyAM che temAM paNa mane te mArA vicAranuM peSaNa thatuM spaSTa lAge che ane cit tema thatuM nathI dekhAtuM te paNa tevA pramANe! mArA abhiprAyane spaSTa rIte khAdha karatA te jaNAtA nathI ja. te uparAnta keTalAMka evA pramANeA mane navAM maLyAM che ke je mArA vicAranA spaSTa sAdhaka che ane sAmA pakSanA vicArane mAdhaka che; huM A sthaLe e badhA pramANeAne TuMkamAM ApI te tarapha vicArAnuM dhyAna kheMcuM chuM ke jo have pachI kAi, A viSaya upara samabhAva ane sahanazIlatApUrvaka vizeSa vicAra karaze ane peAtAnA pakSanA sAdhaka pramANeAne spaSTa rIte mUkaze te huM tenA para sAcI jijJAsAbuddhie jarUra vicAra karIza ane temAMthI tathya jaDaze te svamata karatAM tenI ja kiMmata huM vadhAre AMkIza. saMpUrNa Avazyakazrutaskandha e gaMdharakRta nathI, paNu gaNadhara bhinna anya prAcIna ane pratiSThita zrutasthavirakRta che evA mAre abhiprAya je pramANene AdhAre meM prakaTa karyo che te pramANA nIce pramANe che: (1) vAcaka zrI umAsvAtIjI potAnA zrI tatvArthasUtra bhASyamAM zrutanA aMgapraviSTa ane aMgamAdya e e bhedanuM varNana ApatAM aMgakhAdyanA aneka prakAre batAve che, temAM teeAe ' sAmAyika, caturviMzatistava, vandana, pratikramaNu, kAryAtsarga ane pratyAkhyAna e cha AvazyakanA adhyayane aMgabAghu tarIke gaNAvyAM che. bhAgyanA pATha A pramANe che: abrAhamane viSam / tathA-sAmaci, caturvijJatistatra:, vanama, pratimAM, vAyavyuttama pratyAkhyAnaM, dazavaikAlikaM, uttarAdhyAyAH, dazAH, kalpavyavahArau, nizIthamRSibhASitAnItyevamAdi de0 lA0 pu0 prakAzita tattvArtha bhASya. pR. 90 / tyArabAda teozrI pote ja agapraviSTa ane aMgakhAdya e banne prakAranA zrutanI bhinnatAnA kAraNa viSe prazna uThAvI kahe che ke je tIrthaMkara bhagavAnanA upadezane AdhAre teekanA sAkSAt ziSya gaNadharAe racyuM . te aMgapraviSTa ane je gadhaNur anantara bhAvI vagere arthAt gaNadhara vaMzaja parama medhAvI AcAya e racyuM te aMgabAhya. A matalabanA bhASyane pATha A pramANe che: a zrutajJAnasya dvividhamanekaM dvAdazavidhamiti kiM kRtaH prativizeSa iti ? vaktRvizeSAd dvaividhyam / yad bhagavadbhiH sarvajJeH sarvadarzibhiH paramarSibhirarhadbhistatsvAbhAvyAt paramazubhasya ca pravacanapratiSThApanaphalasya tIrthakara nAmakarmaNo'nubhAvAduktaM bhagavacchiSyairatizayavadbhiruttamAtizayavAgbuddhisampannairgaNadharairddabdhaM tadRpraviSTam | gaNadharAnantaryAdibhistvatyantavizuddhA gamaiH paramaprakRSTa vAGmatibuddhizaktibhirAcAryaiH kAlasahananAyuSAdalpazaktInAM ziSyANAmanugrahAya yat proktaM tadaGgabAhyamiti // tena sastrArtha. maLyuM. vR, r -22 / Aho ! Shrutgyanam Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] jaina sAhitya saMzodhaka (khaMDa 3 == = vAcakazrIne A ulekha bIjA badhA ullekha karatAM vadhAre prAcIna ane mahatvano che; anya pramANene baLAbaLa tapAsatI vakhate paNa eTaluM te dhyAnamAM rAkhavuM ja joIye ke vAcakazrI pite je Avazyakane gaNadharakata mAnatA heta agara gaNadhara tathA anya sthIra ema ubhayakRta mAnatA hota te teo mAtra "nASAzcAtabhava' vagere AcAryakata kadI kaheta nahi. aMgabAhyamAM gaNAtA. Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, Adi sUAnA kartA saMbaMdhI bIjA badhA karatAM teozrIne ja vadhAre spaSTa mAhitI havAne saMbhava che; kemake (1) teozrI AgamanA khAsa abhyAsI hatA, (2) teozrI ane bhagavAna zrI mahAvIra vacce bahu lAMbu antara nahi, ane (3) jaina paraMparAmAM te vakhate jainazAstranA kartA saMbadhI je mAnyatA cAlI AvatI tethI jarA paNa ADu avaLuM lakhavAne temane kazuM ja kAraNa saMbhavatuM nathI. A kAraNethI vAcakazrIno jarA paNa saMdeha vinAne ulekha mane mAro abhiprAya bAMdhavAmAM prathama nimittabhUta thayo che. (2) vAcakazrIna upara Takela bhASya upara zrI siddhasena gaNinI moTI TIkA che, je hajAra karatAM vadhAre varSa jeTalI junI to che ja; te TIkA pahelAM paNa tatvArtha bhASya para bIjI TIkAo hatI tenA pramANe maLe che, prAcIna TIkAone AdhAre ja utabhAgyanI vyAkhyA teozrIe karelI hovI joIye. je prAcIna TIkAo karatAM temane mata judo hota to jema tasvArtha bhASyanA aneka sthaLomAM prAcIna mata batAvI pachI potAno matabheda batAve che tema prastuta bhASyanI TIkAmAM paNa teo prAcIna TIkAkArene matabheda TAMkata; paNa teoe tema karyuM nathI. te uparathI e te spaSTa che ke zrI siddhasena gaNine prastuta bhASya uparanI prAcIna TIkAomAM pote vyAkhyA karavA dhAre che te karatAM koIpaNa matabhedavALuM jaNAyeluM nahi, A ja kAraNathI zrI siddhasenagaNinuM prastuta bhASyanuM vivecana e emanA vakhata sudhInI aMgapraviSTa ane aMgabAthanA bheda saMbaMdhI cAlatI jaina paraMparAnuM spaSTa nirdezaka che, ema kabula karyA vinA cAlatuM nathI. zrI siddhasenagaNi bhASyagata "sAmAyika......pratyAkhyAna' Adi zabdane artha spaSTa rIte "sAmAyika adhyayana......pratyAkhyAna adhyayana' e pramANe ja kare che; ane rASAnattaralimi:' e padane artha spaSTapaNe gaNadharaziSya jaMbu, prabhava vagere eTale ja kare che, ane te dvArA teozrI te pitAnuM khAsa mantavya sUcave che ke aMgabAhya jemAM samagra Avazyaka paNa sammilita che te gaNadharakRta nahi, paNa gaNadharaziSya jaMbu tathA prabhava Adi anya AcAryakRta che. teonI prastuta bhASyanI TIkA A pramANe che: samabhAvo yatrAdhyayane varNyate tattena varNyamAnenArthena nirdizati-sAmAyikamiti / evaM sarveSu vakSyamANeSvarthasambandhAd vyapadezo dRzyaH / caturvizatInAM pUraNasyArAdupakAriNo yatra stavaH zeSANAM ca tIrthakRtAM varNyate sa caturviMzatistava iti / vandanam-praNAmaH sa kammai kAryaH kasmai ca naiti yatra varNyate tat vandanam / asaMyamasthAnaM prAptasya gatestasmAt pratinivartanaM yatra varNyate tat pratikramaNam / kRtasya pApasya yatra kAyaparityAgena kriyamANena vizuddhirAkhyAyate sa kAyavyutsargaH / pratyAkhyAnaM gatra mUlaguNA uttaraguNAzca dhAraNIyA ityayamarthaH khyApyate tat pratyAkhyAnam / Te. strI puru pravAta tavArtha , pR. 20 keTalAka evI dalIla kare che ke bhASyamAM je "sAmAyika, caturvizatistava pratyAkhyAna' Adi zabdo che te AvazyakanA adhyayanabedhaka nahi, paraMtu te te adhyayananI niktinA bedhaka che; arthAta Aho! Shrutgyanam Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 2] AvazyakasUtranA kartA koNa ? aMgabANamAM Avazyaka gaNavuM na joIe, paNa Avazyakaniyukti ja gaNavI joIe. teonI A dalIla keTalI TakI zake tema che te paNa joIe. (4) je vAcakazrIne sAmAyikAdi padethI sAmAyika adhyayana AdinI niyukti ja vivakSita heta to teozrI pote ja nitinuM spaSTa kathana na karatAM lAkSaNika pravega zA mATe kare ? (3) keIpaNa zabdane lAkSaNika artha karavAmAM mULa arthane bAdha hovo ja joIe; jyAM sudhI zabdane mULa artha bAdhita na thato hoya tyAM sudhI tene lAkSaNika artha mAno yA karo e zabdazAstra, alaMkArazAstra ane nyAyazAstranA niyamonuM utthApana karavA jevuM che. (ja) ghaDIvAra, mULa arthanA bAdha vinA paNa lAkSaNika artha karavAnI dhRSTatA karI laIe, te paNa, e prazna te thAya ja che ke zrI siddhasenagaNi jeo pitAnA pUrva TIkAkArene anusaryA che teo zuM te lAkSaNika artha karavAnuM nahatA jANatA athavA bIjI kaI paNa rIte bhASyanA e zabdo niyuktibodhaka che evuM sAbIta karI zakatA na hatA ? () ghaDIvAra ema paNa mAnI laIe ke vAcakazrI zabda prayogakuzaLa na hatA; TIkAkAra zrI siddhasena gaNi paNa bhUlyA, paraMtu eTaluM badhuM mAnyA pachI paNa sAmAyika Adi pade niyukti paraka artha kADhavA jatAM eka mahAna virodha upasthita thAya che je niryuktinA lAkSaNika arthanI dalIlane kSaNa mAtra paNuM TakavA dete ja nathI. te virodha te A - aMgabAhyamAM vAcakazrIe Avazyaka' prathama gaNAvyuM che, ane Avazyakano artha virodhI TIkAkAre "Avazyakanikti kare che eTale teonA kathana pramANe aMgabAhyamAM prathama Avazyakaniryukti Ave che. have aMga vAdyanA racayitA tarIke bhAgyakAra ane TIkAkAra banne "rAjanAthamiH ' e padathI zrI jIsvAmI tathA zrI prabhavasvAmIne nirdeza kare che eTale, aMgabAhyamAM prathama gaNAvela Avazyakaniyukti e zrI jaMbusvAmI ke zrI prabhavasvAmIkRta heya evuM bhAna thAya che ke je asaMgata che. kAraNa ke niyaMtikAra to zrI bhadrabAhu svAmI ja che e vAta jANItI ja che. eTale, Avazyaka padathI Avazyakaniryukti vivakSita hoya te zrI bhadrabAhu svAmInuM nAma chevaTe TIkAmAM te AvavuM ja joIe, ke je kyAMya paNa nidaSTa nathI. [3] bhASya ane tenI TIkA e bannene upara TakelA pramANe je mata darzAve che te ja mata bhASyanA chellAmAM chellA ane moTAmAM moTA TIkAkAra upAdhyAya zrI yazovijayajI paNa svIkAre che, e teonI bhASya uparanI vRtti jevAthI asaMdigdhapaNe spaSTa thAya che. teo potAnI bhASya uparanI vRttimAM sAmAyika...pratyAkhyAna" Adi AvazyakanI chae adhyayanano " Avazyakazrataskadha' e prakArane artha spaSTa zabdomAM kare che, ane aMgabAhya jemAM teozrI pote prathama ja "Avazyaka zrata skandhane samAveza kare che tene gaNadhara prazcAtabhAvI zrI jaMbusvAmI Adi vaDe racAyAnuM pratipAdana kare che; teonI vRttine te bhAga nIce pramANe che - gaNadharA indrabhUtyAdayaH teSAmanantare ye sAdhavaste'nantaryAH ziSyA ityrthH| te gaNadharAnantaryAH jambUnAmAdayaH AdiryeSAM prabhavAdInAM te gaNadharAnantaryAdayaH / sAmAyika samabhAvo yatrAdhyayane varNyate, caturviMzatInAM pUraNasyArAdupakAriNo yatra stavaH zeSANAM ca tIrthakRtAM sa caturviMzatistavaH / vandanaM guNavataH praNAmo yatra varNyate tat vandanam / asaMyamasthAna prAptasya yatestasmAt pratinivartanaM yatra varNyate tat pratikramaNam / kRtasya pApasya yatra Aho! Shrutgyanam Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] jaina sAhitya saMzodhaka [NaMda 2 sthAnamaunadhyAnarUpakAyatyAgena vizuddhirAkhyAyate sa kAyavyutsargaH / mUlottaraguNadhAraNIyatA yatra khyApyate tat pratyAkhyAnam / etairadhyayanairAvazyakazrutaskandha uktaH / manasukhabhAI- bhagubhAI - prakAzita zrIyazovijayajIkRta tatvArthavyAkhyA, pR0 50 / upAdhyAya zrI yazeAvijayajI jevA zAbdika, AlaMkArika, naiyAyika ane Amika viSe kAipaNu ema kahevAnuM sAhasa bhAgye ja karaze ke te cAlatI zrutaparaMparA karatAM kAMI navuM ja lakhI gayA che athavA te tene lAkSaNika artha karavAnuM sujhyuM nahi. upAdhyAyajI vizeSaAvazyaka bhASya vagere anya samagra Agama graMthonA uMDA abhyAsI hatA ane vaLI maladhArI zrI hemacaMdranI vRtti paNa teenI sAme hatI; tethI je teene AvazyakanA artha niryuktiparaka karavAnuM yeAgya lAgyuM heta te teozrI peAtAnI zrI tattvArtha bhASyanI vRttimAM te pramANe jarUra karata; parantu tema na karatAM je sIdhA artha karyAM che. te vAcakazrInA bhASya ane zrI siddhasenagaNinI TIkAnA vicAranA pAka che ema kabula karavuM ja paDaze. (4) zrI tattvArtha bhASya ane te uparanI be TIkAe e traNe pramANeAnuM savAdI ane khalavat spaSTa pramANa eka ceAthuM che; ane te sena prakSanuM. sena praznanA pR0 19 prazna 13 Avazyaka sUtranA kartA sabaMdhamAM ja che, temAM pUchavAmAM AvyuM che ke AcArAMganA khIjA adhyayananI TIkAmAM segarasa sUtrane zrI bhadrabAhusvAmIkRta kahyuM che te zuM e eka ja sutra zrI bhadrabAhusvAmIkRta che ke AvazyakanA badhAM sUtreA zrI bhadrabAhusvAmIkRta che agara te| e badhAM sUtreA gaNadharakRta che? AnA uttara sena praznamAM je ApavAmAM AvyA che te khAsa dhyAna ApavA jevA che. temAM kahyuM che ke AcArAMga Adi aMgapraviSTazruta gaNadharoe raceluM che ane Avazyaka Adi aMgakhAzruta zrutasthavirAe raceluM che, ane e vAta vicArAmRta saMgraha, AvazyakavRtti AdithI jaNAya che. tethI legasasUtranI racanA zrI bhadrakhAtusvAmInI che ane anya Avazyaka sUtreAnI racanA niryukti rUpe te tenI ja che, arthAt legassanuM mUlasUtra zrI bhadrabAhusvAmIkRta che; ane bAkInA AvazyakasUtreAnI-niryukti ja mAtra zrI bhadrabAhusvAmIkRta che. parantu leAgaksa sivAyanA anya AvazyakanA sUtreA te| zrI bhadrabAhusvAmIthI bhinna anya zrutasthavirAnA racelAM che. e te praznanA uttarakathanane sAra che. sena praznanA saMpUrNa pATha A pramANe che; AvazyakAntarbhUtazcaturviMzatistavastvArAtIyakAlabhAvinA zrIbhadrabAhusvAminA'kArItyAcArAGgavRttau dvitIyAdhyayanasyAdau tadatra kimidameva sUtraM bhadrabAhunAkAri sarvANi vA AvazyakasUtrANi kRtAnyuta pUrva gaNadharaiH kRtAnIti kiM tatvamiti praznaH ? atrottaraM - AcArAGgAdikamaGgapraviSTaM gaNabhRdbhiH kRtam, AvazyakAdikamanaGgapraviSTamaka dezopajIvanena zrutasthaviraiH kRtamiti vicArAmRta saGgrahA''vazyakavRttyAdyanusAreNa jJAyate, tena bhadrabAhu svAminA''vazyakAntarbhUtacaturviMzatistava racanamaparA''vazyakara canaM ca niryuktirUpatayA kRtamiti bhAvArtha: zrI AcArAGgavRttau tatraivAdhikAre'stIti bodhyamiti // senaprazna, pR0 19; prazna 13 / uparanA cAre pramANA jyAMsudhI khATAM sAbita na thAya tyAMsudhI huM mArA abhiprAya badaluM te tene artha e ja thAya ke vicAra vinAnI kAIpaNa eka rUDhi mAtrane svIkArI levI. Aho ! Shrutgyanam Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMja 2] AvazyakasUtranA kartA koNa ? [235 AvazyakasUtra gaNadharakRta nahi, paraMtu anya sthavirakRta che e abhiprAyanuM samarthana karanAra je pramANe mArA jevAmAM AvyAM te upara TAMkyA pachI have Avazyaka sUtrane gaNadharakata mAnanAra pakSanA pramANonuM parIkSaNa karavAnuM kArya mAtra bAkI rahe che. mArA A matanA virodhI tarIke je pramANe TAMkavAmAM Ave che te Agamedaya samitidvArA prakAzita thayela vizeSa Avazyaka bhASyanA gUjarAtI anuvAda bhA. 1mAM upaghAtanA pR0 2 upara jovAmAM Ave che. A pramANenI parIkSAnI sagavaDa khAtara huM te sarvane cAra vibhAgamAM vaheMcI nAkhuM chuMH (1) Avazyaka keNe karyuM e praznanA uttara mATe "nakSata' dvAranuM vivaraNa, (2) bhagavAna pAsethI zrI gautamAdine sAmAyika Adi sAMbhaLavAnA prayajananuM varNana, (3) bhagavAnathI sAmAyika pragaTa thayAnuM varNana ane (4) aMgapraviSTa tema ja aMgabAhya zrutanI vyAkhyAo. (1) sAmAyika Avazyaka koNe racyuM ? e praznanA uttaramAM bhASyakAra zrI jinabhadra kSamAzramaNanI gAthA nIce pramANe che: keNakayaM ti ya vavahArao niNaMdeNa gaNaharehiM ca / tassAmiNA u nicchayanayassa tatto jao 'NannaM // vizAvarathamUtra, nAthar 232 || vizeSa-Avazyaka bhASyanA e gUjarAtI anuvAdanI upaghAtanI TIppaNImAM A gAthAne artha A pramANe karyo che: "sAmAyika je Avazyaka sUtrane eka pahelo bhAga che te arthathI zrI jinendra bhagavAne kahyuM ane sUtrathI zrI gaNadhara mahArAje karyuM che;' parantu mAre kahevuM joIe ke A artha nathI gAthAmAMthI nIkaLato ke nathI tenI mAladhArI zrI hemacaMdrakRta TIkAmAMthI. ulaTuM A lenata dvAranuM varNana te sAmA pakSakAranI tarapheNamAM nahi, paraMtu virUddhamAM ja jAya che; A dvAramAM ema kahevAmAM AvyuM che ke "sAmAyika keNe karyuM ?" ane tene uttara ukta gAthAmAM e pramANe Apyo che ke "vyavahArathI sAmAyika zrI tIrthakaro ane gaNudharee karyuM che; parantu nizcaya daSTie sAmAyikanA kartA tenA svAmI arthAta tenA anuSThAna karanArAo che. sAmAnya abhyAsIo sAthe mAnasita sadA, sUrNa nathati nA niDA e sarvavidita kathana anusAra jarUra ema mAnavA prerAya ke sAmAyika e vastu rUpe zrI tIrthakaroe upaderyuM ane sUtra rUpe zrI gaNadharoe racyuM; parantu jenA dvAranI e gAthAno e artha ja nathI, eno bhAva judo ja che. e gAthAmAM artha dvArA sAmAyika koNe karyuM ane satra dvArA koNe racyuM e praznano uttara ja nathI, emAM to sAmAyika je jJAna, darzana, cAritra rUpa Atmika * pariNAma che, tenA vyavahAra ane nizcayadaSTie karanAranuM nirUpaNa che. e gAthAmAM kahevAmAM AvyuM che ke sAmAyika rUpa Atmika pariNAmane nizrayadaSTithI kartA tenA anuSThAna karanArAo che ane vyavahAradaSTithI tenA kartAo eTale upadezaka, projake, preraka arthAta sAmAyika rUpa AcAranuM upadeza dvArA pravartana karAvanArAo zrI tIrthakara, zrI gaNadhara Adi che; te ja vyavahAradaSTie tenA kartA kahevAya. A artha che ke gAthAmAM vaparAyelA "svAmI' zabdathI spaSTa thAya che, chatAM tenI TIkAmAM te e artha eTalo badho spaSTa karyo che ane te gAthAnI AgaLa pAchaLanuM prakaraNa tathA te uparanI TIkAmAM A mAre kahelo ja artha asaMdigdha rIte pratipAdana karavAmAM Avyo che. sArAMza e che ke jenA dvAranI prastuta gAthA sAmAyika adhyayananA kartAnuM pratipAdana nathI karatI, paraMtu sAmAyika rUpa Atmika guNanA vyAvahArika ane nazcayika kartAnuM nirUpaNa kare che jene zabdAtmaka sAmAyika adhyayananA kartAnA nirUpaNa sAthe kazo ja saMbaMdha nathI. Aho ! Shrutgyanam Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 (2) sAmAyika adhyayanane zrI gaNadharakRta batAvavA mATe bIjuM pramANa upara sUcavela gujarAtI anuvAdanA TIpaNumAM mUkavAmAM AvyuM che te e che ke jemAM bhagavAnanA sAmAyikaparanA bhASaNane prayojana batAvyA bAda gaNadharee sAmAyika sAMbhaLyAnA prajananuM varNana che. te A pramANe che : goyamamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmeti / nANassa taM tu sundara-maGgulabhAvANa uvaladdhI // vizeSAvazyakasUtra, gAthA 2125 // sAmenA pakSakAra A gAthAo uparathI ema kahetA lAge che ke sAmAyika upaderyuM te bhagavAne paNa racyuM gaNadharee; parantu koIpaNa vicAraka A gAthAo kADhI tene artha vAMcI AgaLa pAchaLanuM prakaraNa vicArI joze te tene jaNAze ke evo artha karavAmAM keTalI bhUla thAya che ! ahIM te eTaluM ja udiSTa che ke sAmAyika AcAranuM prathama nirUpaNa bhagavAne zA mATe karyuM ane te AcAranuM zravaNu gaNadharee prathama zA mATe karyuM? arthAta sAmAyika rUpa jainadharmanA AtmAnuM prathama prathama gaNadharee je zravaNa karyuM tenuM prayojana paraMparAe mekSa che evuM A gAthAomAM batAvavAmAM AvyuM che, temAM gaNadharoe sAmAyika sUtra racyAnI gaMdha sarakhI paNa nathI. sAmAyika AcAra sAMbhaLa, tene jIvanamAM utAra. tenuM phaLa meLavavuM. tene vicAra karavo e judI vAta che ane sAmAyika sUtranI zAbdika racanAno vicAra e judI vAta che. sAmAyika AcAranA zravaNa sAthe sAmAyika sUtranI zAbdika racanAne bheLavI devI ane sAmAyika AcAranA prathama sAMbhaLanArane sAmAyika sUtranA racayitA kahevA e bhrAMti nathI zuM? (3) e ja gUjarAtI anuvAdanA upodaghAtanI TIppaNImAM trIjuM pramANa nirgamadAra viSenuM che. tene lagatI gAthA A che micchattAitamAo sa nigao jaha ya kevalaM patto / jaha ya pamUyaM tato sAmAiyaM taM pavakkhAmi // vizeSAvazyakasUtra, gAthA 1546 // Ano artha sAmA pakSakAranI jarAye tarapheNamAM nathI ja. A gAthAmAM to bhagavAna zrI mahAvIranuM mithyAtvathI nirgamana thayuM, teozrI je prakAre kevalajJAna pAmyA ane teozrIthI sAmAyika je rIte pragaTa thayuM tenuM varNana karavAnI pratijJA mAtra che. AmAM te eTaluM ja kathana che ke bhagavAnathI sAmAyika AcAra zI rIte udbhavyo; paraMtu A gAthAmAM sAmAyika sUtra ke anya Avazyaka sUtranI zAbdika racanA saMbaMdhamAM kazuM ja sUcana ke kathana nathI. sAmAyikadharma bhagavAne pragaTAvyo ane zrI gaNadharee jhIlyo. tenI te koNa nA pADe che? prazna sUtraracanAno che, tenI sAthe AcAranA upadezane saMbaMdha nathI. tethI A pramANa paNa grAhya thaI zakatuM nathI. (4) cothuM pramANa aMgapraviSTa ane aMgabAhyazrutanI vyAkhyAo viSenuM te ja TIppaNumAM TAMkavAmAM AvyuM che; tenI gAthA A cheH gaNahara-therakayaM vA AesA mukkavAgaraNao vA / dhuva-cala visesaovA aMgA-gaMgesu nANataM // vizeSAvazyakasUtra, gaa0550|| Aho! Shrutgyanam Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga 2] AvazyakasUtranA kartA koNa ? [227 - A gAthAmAM aMgapraviSTa ane aMgabAhya zratanI traNa vyAkhyAo che, ane A vyAkhyAo zabdAtmaka mRtane lAgu paDatI hovAthI te ja Avazyaka sUtranA kartAne nirNaya karavAmAM vadhAre babbe khAsa upayogI che. tethI e vyAkhyA viSenI prastuta bhASya gAthA ane tenA uparanI maladhArIzrIkRta TIkA e bannene A sthale prastuta prazna para jarA vistArathI uhApoha karI levuM jarUra che. vizeSa-avazyaka bhASyanA praNetA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa tattvArtha bhASyanA praNetA vAcaka zrI umAsvAtinA pachI thayela che, eTale vAcakazrI sAme e bhASya nahi, paNa tene mUlabhUta graMtha (Avazyakaniryukti) ha; te vakhatanI AvazyakaniyuktinI kaI prAcIna vyAkhyA agara te te vakhatanI cAlu arthaparaMparA vAcakazrI sAme hatI ema mAnavuM joIe. AvazyakaniyuktinI prastuta gAthA A pramANe che - akkharasaNNIsamma sAiyaM khalu sapajjavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviThaM satta vi ee sapaDivakkhA // vizeSAvazyakasUtra, gA0 454 / uparyukta mUlagAthAmAM aMgapraviSTa ane aMgabAhya zrutane nirdeza che; te gAthAnI te vakhatanI kaI prAcIna vyAkhyA agara cAlu arthaparaMparAne AdhAre ja vAcakazrIe potAnA zrI svArtha sUtranA bhASyamAM aMgapraviSTa ane aMgabAhya viveka karelo hovo joIe, athavA to ochAmAM ochuM e viveka karatI vakhate Avazyaka niryuktinI e gAthAno artha emanA dhyAna bahAra na ja hovo joIe. eTale vAcakazrIe aMgabAhyanuM je svarUpa batAvyuM che ane jene meM pramANa tarIke upara prathama ja TAMkela che te svarUpa ukta AvazyakaniyaMtinI mUlagAthAnI arthaparaMparAne anusaratuM ja hovuM joIe; ema mAnavAmAM jarAe asvAbhAvikatA nathI. A uparathI je kahevAnuM che te e ke-AvazyakaniryuktinI e gAthAmAM nirdiSTa thayela aMgabAhyazrutanA svarUpane nirNaya karavAmAM junAmAM june AdhAra ApaNu pAse tatvArtha bhASya sivAya bIjo eke nathI, ane tatvArtha bhASya to spaSTa rIte aMgabAhya zratane gaNadhara pazcAtabhAvI AcAryapraNIta kahe che ane aMgabAhyazratamAM sauthI prathama AvazyakatA che adhyayanane gaNAve che, je pahelAM batAvavAmAM AvyuM che. tethI aMgabAhyanI vyAkhyA saMbaMdhI je Avazyaka niryaktinI gAthAno upayoga karavo ja hoya te te tatvArtha bhASyanA vaktavya karatAM bIjuM koI vadhAre athavA bhinna sUcavI zake tema nathI. have laIye e niryukti-gAthA uparanuM vizeSa-Avazyaka bhASya. A bhASya ja atyAre ApaNI sAme niktinI junAmAM junI ane moTAmAM moTI vyAkhyA che. bhASyamAM aMgapraviSTa ane aMgabAhya zratane spaSTa viveka karavAmAM Avyo che. A viveka traNa prakAre karavAmAM Avyo che, arthAta kSamAzramaNatrIe aMgapraviSTa ane aMgabAhyazrutane bheda sUcavatI traNa vyAkhyAo ApI che. A traNe vyAkhyAo ApyA chatAM mUlabhASyamAM bhASyakAre aMgapraviSTa ane aMgabAhya nA udAharaNa tarIke koI graMthane nirdeza karyo nathI. udAharaNa tarIkenA graMthane nirdeza bhASyanA TIkAkAra maladhArI zrI hemacaMdra pitAnI TIkAmAM karyo che. sAmAnya rIte bhAratIya TIkAkAronI ane khAsa karIne jaina AcAryonI prakRtiparaMparA jotAM ema mAnavAmAM kazI aDacaNa nathI ke maladhArIzrIe je udAharaNa TAMkyAM che te potAnI pUrvavatI bhASyanI TIkAone anusaratAM ja hovAM joIe. mAladhArIzrInI TIkA pahelAM bhASya upara be TIkAo hevAnAM pramANe maLe che, temAM eka to ropajJa arthAta kSamAzramaNathInI pitAnI ane bIjI keTayAcAryanI Aho! Shrutgyanam Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] jaina sAhitya saMzodhaka [khaMDa 3 tatvArtha bhASyanA TIkAkAra zrI siddhasena gaNi maladhArIzrInA pUrvavata che; temanI sAme ochAmAM eAchuM vizeSa-Avazyaka bhASya ane tenI pajJa TIkA e be to avazya hovAM ja joIe; tethI zrI siddhasena gaNinI aMgabAhyanA ka vabedhaka "jaLadhAra tathiimaH' e tasvArtha bhASyagata padanI vyAkhyA je pahelAM upara TAMkI che te prAcIna paraMparAthI virUddha hoya ema na mAnI zakAya, ane zrI siddhasenagaNi te e padane artha gaNadharavaMzaja, zrI jaMbusvAmi, zrI prabhavasvAmI vagere AcArya evo spaSTa kare che. te uparathI vizeSa Avazyaka bhASya ane tenI pajJa TIkAno aMgabAhyanA kartA viSe Azaya kADhavo ja hoya che e ja kADhI zakAya ke gaNadhara bhinna zrI jaMbu, prabhava vagere sthavirAe je zruta racyuM te ja aMgabAhya. vizeSa-Avazyaka bhASyanI upalabdha ane ati vistRta TIkA maladhArIzrI kata che. e TIkAmAM bhASyagata traNa vyAkhyAonA udAharaNe paNa ApelAM che. upAdhyAya zrI yazavijayajI ane senapraznanA praNetA sAme mUlaniryukti, te uparanuM vizeSa Avazyaka bhASya ane e bhASyanI mAladhArIzrI kRta TIkA eTalAM te ochAmAM ochAM hatAM ja; tethI upAdhyAyazrInI tasvArtha bhASya uparanI TIkAmAM tathA senapraznamAM aMgabAhyatanA kartA saMbaMdhe je vicAra che ane jene upara TAMka che te prAcIna graMthakAronA abhiprAyane lakSyamAM rAkhyA sivAya te lakhAyela na ja hovo joIe. upAdhyAyazrInI vRtti ane senaprazna to spaSTa rIte aMgabAhyane gaNadhara bhinna AcAryapraNIta sUcave che, je upara batAvavAmAM AvyuM che; pUrvApara AcAryonA vicArasAmyanI kalpanA upara ubhI karela anumAnAmaka dalIlane choDI have sIdhI rIte maladhArIzrIkRta TIkAne laI tenA upara vicAra karIye. bhASyanI prastuta gA0 550 mInI mAladhArIzrI kRta TIkA nIce pramANe cheH __ aGgA-'naGgapraviSTazrutayoridaM nAnAtvametad bhedakAraNam / kim ? ityAha gaNadharA gautamasvAmyAdayaH, tatkRtaM zrutaM dvAdazAGgarUpamaGgapraviSTamucyate / sthavirAstu bhadrabAhusvAmyAdayaH tatkRtaM zrutamAvazyakaniyuktyAdikamanaGgapraviSTamaGgabAhya mucyate / athavA vAratrayaM gaNadharapRSTasya toryakarasya saMbandhI ya AdezaH prativacanamutpAda-vyaya-dhrovya vAcakaM padatrayamityarthaH, tasmAd yad niSpannaM tadaGgapraviSTaM dvAdazAGgameva, mutkaM mutkalamapraznapUrvakaM ca yad vyAkaraNamarthapratipAdanaM, tasmAd niSpannamaGgabAhyamabhidhIyate, tAvazyakAdikama / vA zabdo'hA'naGgapraviSTatve pUrvoktabhedakAraNAdanyatvasUcakaH / tRtIyabhedakAraNamAha 'dhuva-calavisesao va tti' dhruvaM sarvatIrthakaratIrtheSu niyataM nizcayabhASi zrutamaGgapraviSTamucyate dvAdazAGgamiti / yat punazcalamaniyatamAvi tat tandulavaikAlika prakaraNAdizrutamaGgabAhyam / vA zabdo'trApi bhedakAraNAntaratva nuuckH| idamuktaM bhavatigaNadharakRtaM, padatrayalakSaNatIrthakarAdezaniSpannaM, dhruvaM ca yacchrataM tadaGgapraviSTamucyate, taca dvAdazAGgIrUpameva / yatpuna: sthavirakRtaM, mutkalArthAbhidhAnaM, calaM ca tadAvazyakaprakIrNAdi shrutmnggbaahymiti|| A TIkAmAM aMgapraviSTa ane aMgabAhyazrutanA bhASyakAre karela vivekanA spaSTIkaraNa uparAnta traNe vyAkhyAonAM judAM judAM traNa udAharaNa che, je khAsa dhyAna kheMce che. (ka) pahelI vyAkhyAmAM aMgapraviSTane zrI gautama Adi gaNadharakRta tarIke oLakhAvI tenA udAharaNa tarIke dvAdazAMgadhrutane mUkyuM che, ane aMgabAhya zrI bhadrabAhu Adi sthavirakRta tarIke oLakhAvI tenA udAharaNa rUpe Avazyakaniyukita vagere zruta darzAvyuM che. Aho! Shrutgyanam Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] Avazyaka sUtranA kartA koNa ? [22 (5) bIjI vyAkhyAmAM gaNadharanA praznanA uttaramAM tIrthaMkaradvArA upadezAyela tripadI uparathI racAyela zrutane aMgapraviSTa tarIke oLakhAvI tenuM udAharaNa ApatAM e zruta te dvAdazAMgI rUpa ja che eveA khAsa bhAra mUkI maladhArIzrIe mAtra dvAdazAMgIne aMgapraviSTa karyuM che ane chuTuMchavAyuM tema ja prazna vinA je arthapratipAdana thayuM hoya tenA uparathI racAyela zrutane aMgakhAdya tarIke oLakhAvI tenA udAharaNamAM Avazyaka Adi zruta aMgakhAdya che ema kahevAmAM AvyuM che. (n) trIjI vyAkhyAmAM dareka tIrthaMkarAnA tIrthamAM avasthaMbhAvI tarIke batAvIne ja aMgapraviSTa kahevAmAM AvyuM che ane dareka tIrthamAM niyamathI na heAnAra zrutane aMgakhAdya tarIke oLakhAvI tenA udAharaNamAM tabdulavaikAlika Adine mUkyuM che. pahelI vyAkhyAnA udAharaNamAM zrI bhadrabAhusvAmI Adi ane Avazyakaniryukti Adi e be pade khAsa dhyAna kheMce che, jyAM sudhI saMpUrNa AvazyakasUtra zrI bhadrAhsvAmIkRta che e matalabanuM sAdhaka pramANa na maLe tyAMsudhI Avazyakaniryukti e sAmAsikapadaneA dvandva samAsane badale sAmA pakSane anukula evA tatpurUSa samAsa ja levA joiye; ane e samAsa letAM tene artha eTale ja thAya ke Avazyaka niryukti vigere je zruta zrI bhadrabAhusvAmI vagerenuM banAveluM che tene aMgakhAdya samajavuM; niyukti zrI bhadrabAhusvAmInI hevAnI prasiddhi AbAlavRddha paryaMta jANItI che. tethI ja tenuM udAharaNa ApyuM che. A prathama vyAkhyAnA udAharaNu uparathI mUtra Avazyaka sUtranA kartA viSe kazA ja prakAza paDateA nathI. bIjI vyAkhyAmAM aMgakhAdyanA udAharaNa tarIke Avazyakane mukhyapaNe mUkeluM che, ane ene chuTAchavAyA ke prazna vinAnA ja bhagavAnanA upadeza uparathI racAyeluM kahevAmAM AvyuM che. jyAMsudhI gaNadharane AvasyakanA kartA tarIke asaMdigdhapaNe sAbita karatA prAcIna ullekha maLI na Ave tyAMsudhI Avazyaka sUtrane artha rUpe zrI tIrthaMkara kathita mAnavA chatAM tene zabdarUpe gaNudharakRta kema mAnI zakAya ? ane vI jayAre ulaTAM aneka vidhI pramANeA Avazyaka sUtrane gaNadharabhinna AcAryapraNIta khatAvanArAM maLatAM hAya tyAre ema mAnavuM e te spaSTa pramANeAnI avamAnanA karavA jevuM thAya. alabatta, sthavira zabda gaNudharane paNa lAgu paDe che, paNa tethI AvazyakasUtra gaNadharakRta ja che ema kAMi phalita thatuM nathI. maladhArIzrInI TIkAnA ullekha uparathI ( tattvArthabhASya AdinA ullekhene dhyAnamAM lai ) artha kADhavA jaIye tA saralapaNe eTalA ja artha nIkaLI zake ke vagara prazne ja tIrthaMkaranA upadeza uparathI racAyela je Avazyaka vagere zruta te aMgakhAva. ATalA artha AvazyakanA kartA tarIke kASTha vyaktine nirNaya karavA khasa nathI. tevA nirNaya mATe tA vivAdagrasta sthalamAM spaSTa pramANe joiye. jo tattvArthasAdhya AdinA upara TAMkelA cAra spaSTa pramANeA ApaNI sAme na heAta te! maladhArIzrInI TIkAne adhyahAra vALA ullekha gaNadharane AvazyakanA kartA tarIke manAvavA ApaNane lalacAvata. trIjI vyAkhyA ane tenAM TAMkela udAharaNa ApaNane prastuta carcAmAM kAMI upayeAgI nathI, tethI te para vicAra karavA e asthAne che. ekaMdara upara Apela maladhArIzrI hemacaMdranI TIkA Avazyakane gaNadharakRta sAbita karavA kAI spaSTa purAvA pUrA pADatI nathI; tethI mUla niryukti, tenuM bhASya ane maladhArIzrI kRta TIkA e badhAM tattvArthabhASya AdinA prathama TAMkela ullekhAne saMvAdI ane e rIte ja dhaTAvavAM joiye. chelle eka prazna rahe che; ane te e ke-bhagavAna zrI mahAvIre pratikramaNa dharma upadezyA, jyAre teozrIe peAtAnA ziSya parivArane pratikramaNanuM vidhAna avazya kartavya tarIke upadezyuM. tyAre te ziSya parivAra e vidhAnanuM pAlana karatI vakhate kAMne kAMi zabdo, vAye, ke sUtreA khelatA ja haze; jo e ziSya parivAra samakSa pratikramaNa vidhAyarthI zabda pA na hAya te! te pratikramaNa kare ja kevI rIte ? ane Aho ! Shrutgyanam Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] jaina sAhitya saMzodhaka [ vaMDa 2 = = je zabda pATha hoya te te pATha gaNadhara sivAya anya racita mAnavAmAM zuM pramANa che? alabatta, A prazna mane pahelAM paNa thayela, ane atyAre paNa thAya che. chatAM jyAre saMpUrNa Avazyaka gaNadhara kRta ja che e matalabanuM koI spaSTa pramANu ja nathI maLatuM ane gaNadhara bhinnata hovAnA ekathI vadhAre spaSTa pramANe male che tyAre ema ja samanvaya karavAnI pharaja paDe che ke atyAre je Avazyaka sUtranA kartAne prazna carcavAmAM Ave che te Avazyaka sUtra e samajavuM joIe ke jenA upara zrI bhadrabAhusvAmInI niryukti maLe che te. badhAM sUtre niryuktithI prAcIna te che ja ane e sUtranA kartAnI ja A sthale carcA che. Avazyaka tarIke Aje manAtAM badhAM sUtro akSaraza: niryuktipUrvabhAvI nathI. ghaNuM sUtro deza, kAla AdinA parivartana sAthe lAbhanI saMbhAvanAthI niyukti pachI paNa racAyelAM che ane umerAyelAM paNa che; ane Aje ApaNe e sUtrane niryuktipUrvabhAvI sUtra jeTalAM ja agatyanA mAnIye chIye. tevI rIte gaNadhara sudharmAthI mAMDI zrI bhadrabAhusvAmI sudhI paNa aneka sutro racAyelAM hovAM ja joIe; tethI ja zrI siddhasena gaNi vagere Avazyaka sutrane zrI aMba, prabhava Adi AcArya praNIta kahe che. alabatta, e sUtra samUhamAM kaI kaI sUtra gautamAdi gaNadhara kRta paNa hoya evI saMbhAvanAne khAsa sthAna che; paNa ahIM mAre muddo saMpUrNa upalabdha AvazyakanA kartA saMbaMdhe che. huM pahelAM ja sUcita karI gayo chuM ke upalabdha pramANe mAtra eTaluM ja sAbita karI zake ke upalabdha saMpUrNa AvazyakazrutaskaMdha gaNadhara kata nathI; AthI keAI amuka sUtra gaNadharakRta hoya ema mAnavAmAM kazo ja bAda nathI ane tethI ja zrI haribhadrasUrinA "iriyAvahiya sUtra gaNadhara kathita che evA matalabanAullekhane paNa ghaTAvI zakAya tema che. saMpUrNa AvazyakanA sUtro koI eka ja kartAnI kRti heya tema nathI. tenA kartA zrI jaMbu, prabhAva Adi aneka sthavire hoya tevo saMbhava che, ane tema chatAM te AvazyakanuM prAcInatva ane mahattva jarAye ghaTatuM nathI. have pachI koI vicAraka saMpUrNa Avazyaka sUtrane gaNadharakRta sAbita kare evA spaSTa ullekhe raju karaze te te saMbaMdhamAM jarA paNa pUrvagraha rAkhyA sivAya pramANAnusArI vicAra karavA ane pharI pramANonuM balabala tapAsavA prayatna thaze. saMpUrNa upalabdha AvazyakazrutaskaMdha gaNadharakRta nathI. tema ja tenAM badhAM sUtro kaI eka kartAnI kati nathI e vAta je uparanI vicArasaraNIthI sAbita thatI hoya te ye keTaluMka khAsa vicAravAnuM ane parIkSaNa karavAnuM kAma bAkI rahe che. jema ke bhagavAna mahAvIranA samayamAM kyAM kyAM Avazyaka lagatAM sUtra vyavahAramAM AvatAM ane kayAM kayAM te vakhate racAyelAM, tema ja te prAcIna sU cAlu rahIne navIna sU kayAM kayAM kyAre kyAre umerAyAM; tema ja navIna sU dAkhala thatAM kayAM ane keTalAM prAcIna sUtro vyavahAramAMthI adazya thayAM agara to rUpAntara pAmyAM; tema ja pratyeka prAcIna ke uttara kAlIna sUtro kenI kenI kRti che. A ane AnA jevA aneka vicAraNIya prazno che. tene UhApoha karavAnuM mana nathI ema te nahi ja, paNa atyAre e kAma karavA sAvakAza na hovAthI vicAraka ane aitihAsika vidvAnonuM A bAbata tarapha lakSya kheMcuM chuM. AzA che ke vidyA-rasike A bAbatamAM vadhAre mahenata karI navuM ghaNuM jANavA jevuM upasthita karaze. -92 Aho ! Shrutgyanam Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa aMka kA kroDapatra. mahIlA-mahodaya ahA paDI cukela che. bIjI AvRtti | bhAga 2 jo. - jemAM :jIvana jIvavAnI kaLA-- | AhAra-vihAra, khAna-pAna, raheNIkaraNInA anubhavane abhAve akALe karamAI jatAM jIvanane navapallavita karI dIghAyu banAvavAnI kaLA A graMthamAM tame joze. satA ! siddhinA camatkAra garbha na rahevAnA kAraNeAnuM saMzodhana karIne garbha sthAnanA dardonI cikitsA tathA tene dura karavAnA prayAga (kSetra zuddhi) temaja paranA RtadAnane aenA rapa tathA tenA hAke, ( bIjaka zuddhi) tenI saMpUrNa" hakIkata sAthe maharSiethI AdezAyelA apragaTa hasta lIprata tADapatra AdimAMthI saMzodhana karIne lekhake khAsaTha bAsaTha varSanA ekadhArA anubhava pachI, gharagata upacAro ApelA che; temaja zakita, teja mATe sekaDAnA bhAge maLatI guTikAo, tela, cAkRtionA sahu ja-sulabha vAjIkaraNa prayAge paNa A graMthamAM spaSTa ane vistArathI joze. suvAvaDIne sAthI | garbha uchera tathA prasuti prasaMganusa'rakSaNa jANavAnA abhAve aneka ugIne ubhI thatI bahenA jIvana kheAI bese che. athavA te muDadAla-ni:satva banI jAya che. temane A prakaraNa AzivAdarUpa thaI paDaze. kemake temAM garbha rahe tyArathI garbha uchera ane garbha vatInA Arogya mATe jarUrI dareka hakIkato, temaja suvAvaDI ane suyANI (dAyA) mATe jarUrI jhINI-bheTI | samajutIno samAveza karyo che. bALaucheranA jIvana maMtra - garbha mAM ane janma pachI bALakonA poSaNa-rakSaNa temaja vikAsane lagatu' vistRta mArgadarzana A prakaraNamAM tame jozo. ekaMdara A graMtha kevaLa vAMcavAno pAtha nathI; paraMtu strIonuM kupavRkSa yAne jIvana2kSAnA rAjavaidya che. tema khAtrI thavAthI tenI pahelI AvRtti eka mahInAmAMja upaDI gai che, eTaluM ja nahIM paraMtu muMbaI sarakAra tathA junAgaDha, gAMDala, vagere dezI rAjAnA keLavaNIkhAtAe lAyabrerIo tathA inAma mATe "mahIlA mahAdaya'' graMtha maMjura karela che. temaja tenI upayogItA batAvanArA seMkaDA pramANa patrA AvI paDyA che. je paikI keTalAka patromAMthI TuMka avataraNe A nIce ApavA durasta dhArIe chIye. Abo Shrutanam Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +++pustakanu heDIMga vAMcatAM strIone bedhaka upayAgI pustaka haze ema jaNAya kharUM paNa tenI a Mdara skrIAne temaja bALakeAne upayAgI thaI paDe tevuM A eka uttama vaidyaka pustaka che. +++daradAnA anubhavI upAye ApavAmAM AvelA che. " vaidyakalpatarU " ArAgyanI draSTie kimatI vigatA samAvavAmAM AvI che. pahelA paricchedamAM prajotpatti, khIjAmAM garbha rakSaNa ane prasUti ane trIjAmAM suvAvaDa, bALauchera ane AnuSaMgika viSayAnu - vivecana karavAmAM Avyu che. +++AvA 288 pAnAnA kimatI pustaka mATe rUA. benI kismata vadhAre kahI zakAya nahi, tenu geTaapa, mAinDIMga ane chapAi sArAM che. huM muMbaI samAcAra. +++jyArathI pahelA bhAga prakaTa thayA tyArathIja tenA vAMcakone utkaMThA rahelI hatI ke kayAre khIjo bhAga prakaTa thAya ? +++pahelA bhAgamAM nirAgI rahevA mATe evAM tattvA samapavAmAM AvyAM che ke--khIjA vadhu tatvA mATe meha rahI jAya. +( bIjA bhAgamAM ) aneka rogA, kAraNe, ane tenA gharagaththu puSkaLa nuskhAe ApelA che. +++DAkaTaronI DrI ane davAmAM paisA kharcavAnI jemanI zita na hoya tevA madhyama ane garIba varganA loka mATe A pustaka ati upayAgI thai paDe tema che. gujarAtI paMca " amadAvAda. 33 ++mAtra strIe eja A pustakamAM lakhelI vigate jANavAnIja che ema nathI. emAMnuM ghaNuM purUSane paNa jANavA jevu che. ane sAmAnya vAMcakane upayogI thAya evuM ghaNu che. . kheDA vatta mAna. * aneka dardInAM lakSaNe, ane te TALavAnA upAya, AyuSyavRddhinA niyamA vagere sarasa, suMdara ane sacATa bhASAmAM varNavela che. A pustakamAM darzAvelA niyamAnA amala karavAmAM Ave teA (zrIe) ta durastI sahelAithI sAcavI zake, vaidya DhAkarAnI bhAgyeja AvazyaktA rahe. +++dareka gRhasthAe pAtAnA gharamAM A pustaka khAsa saMgraha karavA cAgya che. +++AvAM pustakA prakaTa thavAthI strIe peAtAnI zArIrika ane mAnasika sthiti sudhAravA uparAMta peAtAnAM bALakAnI mAvajata pratye sapUrNa lakSa doravI bhaviSyanA satatine tadurasta ane dIrghAyuSI manAvavA prerAze. " hitecchu " karAMcI. * aisI lokopayogI pustakako prakaTakara niHsandeha Apane sarva sAdhAraNakA mahAn hita sAdhana kIyA hai / jaina mahAvIra yAMcanAlaya, umara lAyaka kanyA, vidhavA, sadhavA aura bAla baccedAra strIyAM isase bahata lAbha uThA sakatI hai| hama racayitAko zatazaH dhanyavAda dete hai / " saraNatI jha +++A pustaka strIjIvananA AdhAra tarIke ati upayogI che. +++ame nyAyathI kahIe chIe ke-hAlanA vakhatamAM eka nArIe sannArI banavAne A pustaka eka sadara sahAya samAna che. +++dareka kuTu MbanI dareke dareka strIoe AvA pustakanA nira'tara abhyAsa karavA cita che. strIonA sarva dharma A pustakamAM bharapura che. pleja kAgaLapara sudara chapAi sAthe kapaDAnA pAkA puddhanuM A pustaka chatAM e rUpiyA kimmata rAkhI che te kai vizeSa teA nathIja. " dezImitra "--surata. Aho! Shrutgyanam Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthamAM Avela viSayo paikI nIcenA paNa che. 64 dhUmADI ApavAnA upAya. 65 moDhuM Avu tathA vaLavuM. 66 aMDavRddhi. 67 strIonAM vRNuM. 68 gaLathuthI. 69 aMDavRddhino lepa ane bheda 70 mutrakRccha tathA patharI. 71 garbha na rahevAnA prayogo. prathama pariccheda prajotpatti, kSetrazuddhi vibhAga, viSayAMka viSaya. 1 sItanuM mUlya. 2 garbha na rahevAnAM kAraNeA. 3 kamaLanuM pharI javu, 4 strIonAM sAta gupta dardI, tenAM lakSaNA ane upAyA. 5 salemAna hakImanA upAya. 6 khAlI gayela strIne gabha rahevAnA upAya. 7 RtuprApti aTakAva. ) 8 cUnAtta va. 9 pIDitA va. 10 naSTA va. 11 lAhIvA, 12 pradaranA bheda tathA upAyo. 13 madanamodaka guTikAnI kiMta 14 methInA lADuM. 15 motInI bhasma 16 suMdara saubhAgyapAka 17 zvetALa 18 Rtuzuddhi. 19 garbhAzayanAM vividha dardI dUra karI garbha rahevAnAM upAyo. 20 phaLaphaLAdinI zakti. 21 madanakuLa. 22 agaTa ane peTathA 23 keLAMnA prayAga. 24 pIpaLAnA prayAga. 25 azvagaMdhAnA prayAga 26 khAkharAno prayAga. 27 zivaliMgIne prayAga. 28 khIjorIno prayoga. 29 upacArAnu pRthakkaraNa 30 putra ke putriprApti. bIjakazuddhi vibhAga, 31 saMtita na thavAnAM kAraNa mATe strI-purUSatI parIkSA. 32 dehanA rAjA. 32 bALa lagna. 34 cA ane kAkI, 35 tamAku. 36 vyasanA choDavAnA upAya. 37 vyasanahara guTikA. 38 kudaratI zaktino khajAno. 39 khAMDa ke yurM. 40 saMcAnA lATa. 41 hateAnA maMdavADa. 42 vavAnA hakka 43 dIrdhAyuSya bhogavanArAM ma mukhyA. 44 AtmahatyA. 45 vicAranI nabaLAI. 46 AyuSya krama Trere che ? 47 dhAtukSINatA. 48 upavAsa. 49 dhAtupuSTi ( vIrya vRddhi) nA upAya.. 50 dhAtupauSTika pAka 51 kAmoddIpana ane thIya staMbhana upacAro. para kAme dIpana guTikA. 53 dhAtusta bhana TucakA, 54 zaDhAcAra ( vAjIkaraNa . 55 zaDhatvavinAza lapanI kRti. 56 amIrI upacAsa. pacha makaradhvaja guTikAnI kRti. 58 kAmadeva 59 yAkutI. huM0 pramehanA bheda ane upacArA 61 upadeza cAMdI-TAMkI ) ane tenA upacAra. 15 33 khAvAnA upacAra. ,, 63 malamanA upacArA Aho ! Shrutgyanam dvitIya pariccheda-garbha rakSaNa ane prakRti. kara gabha rakSaNa. 73 garbha rahevAnAM cinhA. 74 traNa mahIne garbha patana 75 vAdhu caDhavA. 76 lAMmanA mahInA. 77 garbhiNIne dhyAnamAM levA yAgya sUcanA. 78 garbhiNInA khArAka 79 sagarbhA strInAM dardI ane upAyA. 80 stana vRddhi. 81. garbhiNIne puSTikara upAye 82 gavinAda sa 83 gavilAsa rasa. 84 kasuvAvaDa 85 joDIyA garbha. 86. kasuvAvaDa catI aTakAvavAnA upAya. 87 AvatI vaNA aTakAvavAne upAya, 88 garbhasrAvanI traNa avasthA. 89 agamacetI. 90 Ara mahInAnA vidhi. 91 . 92 choDatA nIkAla 93 mudde garbha 94 prasava baLa 95 raheNIkaraNI. 96 prasavanA cinho. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 prasutigRha. 131 lAhI cUNe . 169 bALakanA dadanI vA. 98 bhejathI thatuM nukazAna.. 13 2 sulemAnI kSAra . 170 bALakanA rAga ne mAtAne 99 suyANI. 133 sUtikA vItarAga. davA, 100 prasavavedanA zarU thavAnA 134 yAnI braza. 171 davAnuM pramANe, ciheA. 13 5 guhyAMga pradezadAuM. 172 bALacAturabhadra. 101 chokarUM sIdhu che ke ADu 136 kamaLanuM pharI javuM, 173 AlAmRta. tenI tapAsa. 137 nI hada . 174 sAmAnya pauSTika upAya102 garbha ADe kayAre hoya che. 138 2AnInAM cAMdAM ke dukhAve. 175 mI ( karIma ). 103 muvelA gabha . 139 mala rAga. 176 tAva. 104 prasavanI pahelI avasthA. 140 enI taMga 177 bhadra muktAdi kavAya. 141 ratana rAga. 105 jarAyu. 178 udharasa, 106 prasavanI bIjI avasthA, 142 se.jA. 179 mATI udharasa, ( kukaDIyA 107, trIjI avasthA. 143 sUtikA sannipAta, khAMsI ) 144 mananI aLAI. 180 khUMcakI (tANuM) 108 nALa. 145 hIsTrIyA (apasmAra ) 10 prasavatA vega. 181 bharAI javuM. 146 , upAya. 11 0 bALakanA jIvanazvAsa. 18ra pezAbato bagADa, 147 saMyama.. 187 mUtrakRccha. 111 nALakna. 148 gunhAnI saM. 184 ulaTI. 112 eritA nIkAla, 149 mAtAnI pharaja. 185 jhADA, maraDA tathA atisAra 113 jarAyunI vyavasthA. 150 bALanuM zikSaNa, 18 6 gaLuM paDavuM (bALazASa ) 187 baLakanuM tavAI javuM. tRtIya pariccheda-suvAvaDa. 151 bALajijJAsA. 15ra miyA bhayanuM jhera. 188 nAbhInA pAka. ane bALauchera. 153 buddhinA vikAsa 189 gudA pAka. 114 nA avatAra, 154 bALauchera.. 19 mene paki. 115 zAMti. 1pampa prasava pachInI bALa- - 191 khujalI ( cAmaDInA visaMbhALa. kArA) 116 roka, 156 aMdhALa. ( zarIra zuddhi ) 117 leAhInA pravAha. 192 jakhAnI DilIo. 157 gaLathuthI. 193 kAnanA cAsakA. 118 havAthI rakSaNa. 158 ArAma, 119 zaradI. 194 dAMta kuTavA. 159 dhAvaNa. 120 khullI hevI. 195 ratavA. 160 stanapAna 196 zILasa. 121 zarIrazuddhi. 161 dhAvaNanI parikSA ane 197 achabaDA. 122 khAnapAna. dhAvaNa zuddha.. 198 eArI.. 123 maLazuddhi. 162 dhAvaNanI kiMmata. 199 hAMpha. 124 peTanA caDAve. 163 dhAvamAtA. 200 pAradhalA. 125 suvA rAga. 164 dhAvaNune badale dudha 201 mukhazuddhi 126 phevadArAdi kavAtha 165 dhAvaNavRddhinA upAya. 202 ane 127 paMcajIrAdi pAka 166 dhAvaNyane hitakara kheArAka 203 bALakatA khorAka 128 saubhAgya suDIpAka ane sa bhALa. 2 04 pazcimanuM bALarakSaNa. 129 dazamUlAdi kavAtha 167 dhAvaNanI uTI. 205 prakIrNa. 13 0 sUtikA rAgahare kavAtha 168 bALaka na dhAvatuM' hoya . vigere ' vigere A anukramaNikA mahilA mahAkraya bhAga 2 jAnI che. jyAre pahelA bhAgamAM sAta pariccheda ane AvA ja upayogI ane taddana navAja 148 viSA joze. (A graMtha sacItra che, ) - dareka bhAganI kIMmata za , maLavAnuM' sthAna-jaina zvazanI ophIsa-bhAvanagara, Aho! Shrutgyanam vagere Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika novelo. ki. jo tamAre che. - itihAsane nAme kApa'nika pAtro ubhAM karIne mana- pila svI raMgAnA opa caDhAvelAM to. novelanI malIna chAyAthI E macI javuM hoya - chellA eka hajAra varSanA lagabhaga teja arasAmAM lakhAela pramANika itihAsa najara sAme rAkhIne lakhAela nIcenA pramANabhUta aitihAsika novelo vAMcavA bhalAmaNa che. --@ @ ke - gu jarAtanuM gaurava yAne vimaLamaMtrIno vijaya. i. sa. nA agyAramA saikAmAM gujarAtanI ANa cheka sIMdha ane mALavA sudhI phelAvanAra bhIma bANAvaLI nA samayanI A aitihAsika navalakathA gujara prajAnAM zaurya sattA ane jAgRtinA spaSTa khyAla Ape che, ra7 phAma. pAkuM pU 8. chatAM ki. rUA. ra-0-0 Aho I Shrutgyanam Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramI sadInuM gujarAta. cAne garjarezvara kumArapALa. gujarAtanI jA hAjalAlInA sUrya jyAre pUrabahAramAM tapI rahyo hato te samayanA sattAvAra itihAsa teja prasaMge lakhAyela mojIda chatAM bhAI munzIe A kharo raulInA Azraya laI = gujarAtano nAtha: vagere aitihAsIka navalakathAo dvArA dhaNA aitihAsika mahApurUSane anyAya Ape che, te baMdhu' mithyApaNa joI zakAya temaja e samayamAM lakhAelA pramANika itihAsane anusarI satya vAtA ja bahAra Ave e mATe A novela rasapUNa zailI taiyAra karela che, temAM -: garjarapati sidhdharAja jayasiMha : nA samayano itihAsa, mALavA, budelakha Da, sAna rASTra temaja mAravADamAM vijaya, paTaNIonuM prAdhAnya vagere 85 prakaraNa che sattAvana mAM. pAku bAIDIMga. kiM. rA. -0 Aho! Shrutgyanam Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAne pATaNanI caDatI paDatI | mevADanA punarUddhAra kiMvA vIrAziromaNI vastupALa | bhAgya vidhAyaka bhAmAzAha. | mugala sattAnI chAyAmAM jayAre (bhAga 1-2-3) . dhIme dhIme rAjapUta teja jhAMkhI T paDavA lAgyuM hatuM tyAre mevADapati mahArANA pratApa teramI sadInA mAra bhamAM dIlhInA nA bAhubaLe rASTra ane dharma nuM cauhANA, AbunA para mArA vagere | rakSaNa kevI rIte karyuM? tene zairya 'hiMdanI rAjaputasattAo sAthenI bharyo itihAsa A novela dvArA athaDAmaNIno lAbha lai muslIma vAMcavAthI koI paNa dezAbhimAnI. sattAye hi damAM zarU karelI jamA bhAI bahenanA dIlamAM rASTra bhAva nAnuM navuM cetanya reDAyA vinA vaTa bhoLA bhImadevanI bhALAthI raheze nahi. aNahIlapuranI Apatti-dhavalapura | - kiM. rUA. 20-0 ( dhoLakA) nA sAla kI saradAravAdhelA vIradhavalanuM vIratva | dhamajIjJAsu ambara, tathA matrI vastupALa ane senApati tejapALanAM addabhuta parA- | samrATu akabaranA samayane kamAno itihAsa A navalakathAmAM | hiMdano itihAsa jANanAre A evA to sacoTa ane satyapUrNa navalakathA avazya vAMcavI paDaze. vaNa vyA che ke te vAMcavA zarU karavA temAM samrATa akamaranI rAjanIti pachI traNe bhAgya pUrA vAMcavA ja -dhAmI ka valaNa tathA A0 zrI paDaze. hIravijayasUrino paricaya vagere - dareka bhAganI kIMmata rU. baLe. 28 prakaraNa che. - eka sAthe ka. rUA. pa --che pAkuM chuM. kiM. rUA. ra--0 Aho! Shrutgyanam Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a (c) (c) aaN li g cAvAnAM dhAma. pavitra vAtAvaraNanAM pUja jyAM ubharAtAM hAya te yAtrAnAM dhAma kahevAya. AvA pavitra sthAnanuM sevana-sparzana thatAM hRdayanAM mela pIgaLI jAya ane mahAna prabhunA guNakirtanamAM tadnarUpa thatAM mananA vega zamI javAthI AtmAnuM kalyANa thAya che. e prabhunA dhAmAnI pavitratAnA rakSaNa arthe pUrve A rAjavIe mAthAM mukatAM-e kALajIne bhAva palaTAine Aje teja A rAjasatAne pazcimanA sattAmeAhI vAtAvaraNe AMjI devAthI tI dravyanI lAlacamAM lapaTAyA hoya tema puravAra karatA sapramANa ane sattAvAra itihAsa-- jaino virUddha pAlItANA nAmanA graMthamAM savistara varNa vyA che ke je jANavAthI dareka Arya satAna tIrthanI pavitratA samajIne tenA rakSaNa mATe-pAtapAtAnI mAnuSI javAkhadArI mATe tItha bhakta ane vaphAdAra thai zakaze. kI.rUA. 1-0-0 upalA dareka pustako maLavAnuM sthaLaH-- lakhA-- jaina patranI ophIsa-bhA Aho! Shrutgyanam 9 -bhAvanagara. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA aMkano vadhAro jainatatvajJAnanA pipAsuone khuSa khabara jaina sAhityanA graMtha saMgrAhakone priya nivedana ... . .... . aama n a nmar .ima . .. .. . .. - - - - saMskRta-prAkRta bhASAnA abhyAsione su samAcAra ArhatamataprabhAkara kAryAlayadvArA prakAzita jaina sAhityanA uttamottama saMskRta-prAkRta graMtho. A saMsthAe prAraMbhela graMthaprakAzanakAryanA phaLa rUpe hAlamAM duSkA evA jaina Agama tathA pUrvAcArya racita jaina nyAya, vyAkaraNAdika avazya saMgraha karavA yogya zAstrIya graMtha vidvAnenI sahAyatAthI saMzodhana karavApUrvaka arthabodhaka ane mataparicAyaka TippaNuM, vistRta prastAvanA ane pariziSTa vigere athavA iMgliza nesa, zabdakeza vigere sAthe sundara bAlabadha TAIpathI DemI aSTa peja paMcAvana ratalI gleja kAgaLa upara pustakAkAre sundara chapAyA che ne chapAI rahyA che. jaina sAhityane prasAra karavAnA mukhya udezathI ja saMsthAe graMthanI kiMmata tene aMge thayelA kharca jeTalI ja rAkhelI hovAthI etadezoya tathA paradezIya saMsthAo dvArA prakAzita graMthanI nare najIvI che. e bAbata graMtha jotAM ja darekanI khAtrI thayA vinA kadApi nahI rahe. A graMthamAMnAM ghaNA kharA graMthe muMbAI, kalakattA vigere yunivarsiTIo, zrImaDAvIra jaina vidyAlaya tathA zrI vIratava prakAzaka maMDala vigere Adarza saMsthAoe abhyAsakrama mATe nImyAM hovAthI dareka abhyAsiee tathA tavajijJAsuoe A lAbha levA kadApi nahI cukavuM. graMthanI nakale theDI ja hovAthI tema ja graMthe zikSaNakramamAM nimAelA hovAthI grAhako taraphathI ghaNI mAgaNI AvyA kare che, mATe taiyAra graMtha vI. pI. thI maMgAvI levA ane chapAtA mATe agAuthI dareka graMtha pAchaLa rUpiye eka mekalI grAhaka lIsTamAM nAma dAkhala karAvavA zIghatA karavI. jethI saMsthAne uttejana male ane sAhitya sevAnuM zreya saMpAdana karavAmAM saMsthAcAlakenA sahabhAgI thaI zakAya. temaja bhaviSyamAM graMthe na malavAthI nirAza thavAne prasaMga na Ave. 1 kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryaracita 4 chaMdo'nuzAsana svopajJavRtti saha. pramANamImAMsA svopajJavRttisaha pRSTha 5ona zAsananA paramaprabhA1: zrI vAdidevamUrikRta lagabhaga 145 mata 3. 1. | pramANanayatattvAlokAlaMkAra svopajJa syAdvAdaratnAkara 2 kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryaracita / (35 mA pariche 7 saya) bRhaTTIkA sAthe. anyayogavyavacchedikA zrI malliSeNamUrikRta hai 6sabhASya tatvArthAdhigamasUtra 48 mInA 2535 64 saTAmo sahita. syAdvAdamaMjarI24t sAtha pRSTha 1132017.3.2 7 zrImad haribhadrasUrikRta anekAMtajayapatAkA svo___poSTakharca zivAya, pajJa vRtti ane zrImunicandrasUrikRta TippaNIsaha nIcenAM pustako chapAya che. 8 aupapAtika sUtra (bhUdha noTsa sAthe ) 3 prAkRtavyAkaraNa svopajJavRtti saha. / 9 sUtrakRtAMga sUtra (bhUja (AN nATya sAtha.) maLavAyU~ ThekA'- 1 ArhatamataprabhAkara kAryAlaya, pUnA siTI. 2 jaina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya, 3 zA zaMbhulAla jagazIbhAI, 4 mesarsa motIlAla banArasIdAsa elisa brija, amadAbAda. The. usmAnapurA purAtatva maMdira, The sayyada miThA bajAra, lAhora. amadAbAda: 6 " (paMjAba) hanumAna ' presa, puNe zahara Aho! Shrutgyanam Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aho! Shrutgyanam Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIjinavijaya sampAdita granthonI nAmAvalI 19 1 jaina tattvasAra (ISel arian) 2 vijJapti triveNI ( &ii prastAvanA) 3 kRpArasa koSa (7 ) 4 zatrujaya tIrthoddhAra prabandha , 5 dropadI svayaMvara nATaka , 6 prAcIna jaina lekha saMgraha lA 1 al. (prAkRta bhU-14AtI vayana.) 7 lA 2 (557 ziaawna sama.,) 8 jaina aitihAsika gUrjarakAvya saMcaya (33 maMtisi sonI moTI 57.) 9 haribhadrAcAryasya samayanirNayaH (pata saMskRta Giau) 10 kumArapAla pratibodha (pAta sApAna 12 12 / bhAna aya.) 11 prAkRta kathA saMgraha (4Ata purAtatva mAhira thApalI ] 12 pAlI pAThAvalI (pArI bhApAnI yA bhANA. yU. 5. bha.) 13 abhidhAnappadIpikA (pAtI pAnI 206 / 5 5. pu. bhaH) 14 jItakalpasUtra-mUla, cUrNi, TippaNa sameta (vistRta 042|tii prastAvanA) hAlamAM chapAtA gra 15 prAcIna gUjarAtI gadya saMdarbha (15 mA nA bhUrAtI madhanI sa.) 16 gUjarAtanA itihAsano sAdhana-saMgraha, graMtha 1 lo. (1) merutujAcAryaracita prabandhacintAmaNiH sttippnn| 17 vijayadevamAhAtmya (17 mA sAnA meM prasiddhanAthAyana saMskRta yAtra) 18 pahAvali saMgrahaH lAkho . (122 12chana bhane prAcIna pAvalA .) taiyAra thatA the| 12 99 kuvalayamAlA kathA (8 mA saMhAnI prAtamA mesI me4 uttama 4thA) 20 gUjarAtanA itihAsano sAdhanasaMgraha 12. (CAalay pagere.) 2OROSDILDADRESSORRO mukegusthAna : Aditya mudraNAlaya, rAyakhaDaroDa-amadAvAda : mudraka: gananana vizvanAtha pAThaka, Aho! Shrutgyanam