________________
ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા ભાગ-૧ | પંચમ પ્રસ્તાવ
स्त्रीलक्षणानि શ્લોક :
मयोक्तं कथयतु कुमारः, विमलेनोक्तंमुखमधु शरीरस्य, सर्वं वा मुखमुच्यते । ततोऽपि नासिका श्रेष्ठा, नासिकातोऽपि लोचने ।।१५९।।
સ્ત્રીના લક્ષણો શ્લોકાર્ચ -
મારા વડે=વામદેવ વડે, કહેવાયું, કુમાર કહો, વિમલ વડે કહેવાયું. શરીરનો અડધો ભાગ મુખ છે. અથવા શરીરનું સર્વ મુખ છે=મુખની સુંદરતા ઉપર શરીરની સુંદરતા છે. મુખ કરતાં પણ નાસિકા શ્રેષ્ઠ છે. નાસિકા કરતાં પણ બે નેત્રો શ્રેષ્ઠ છે. ll૧૫૯ll
શ્લોક :
चक्रं पद्म ध्वजं छत्रं, स्वस्तिकं वर्धमानकम् । યાસાં પતિને વિન્યા, તા: સ્ટિયો રોનોષિતઃ પાર૬૦ાા
શ્લોકાર્ચ -
જે સ્ત્રીઓના પગના તલે ચક્ર, કમળ, ધ્વજ છત્ર, સ્વસ્તિક અને વર્ધમાનનું ચિહ્ન હોય તે સ્ત્રીઓ રાજની સ્ત્રીઓ છે. એ
- II૧૬oll
શ્લોક :
दासत्वं पृथुलैः पादैर्वक्रैः शूर्पनिभैस्तथा । शुष्कर्दारिद्र्यमाप्नोति, शोकं चेति मुनेर्वचः ।।१६१।।
શ્લોકાર્થ :
સૂપડા જેવા અને વિશાળ પગ વડે સ્ત્રીઓ દાસપણાને પામે છે અને શુક પગ વડે દારિત્યને પ્રાપ્ત કરે છે અને શોક પામે છે, એ પ્રમાણે મુનિનું વચન છે. ll૧૬ll શ્લોક :
अगुल्यो विरला रूक्षा, यस्याः कर्मकरी तु सा । स्थूलाभिर्दुःखमाप्नोति, दारिद्रयं च न संशयः ।।१६२।।
