Mahavira Jain Vidyalay Suvarna Mahotsav Granth Part 1

Author(s): Mahavir Jain Vidyalaya Mumbai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay

Page 194

ચાવિજયની કવિતા : ૧૬૩
ઉલ્લાસ, શ્રદ્ધા, લાડ, મસ્તી, ટીખળ, મર્મ, નમ્રતા, ધન્યતાદિ ભાવોની દૃષ્ટાન્તસુભગ અને સુબ્રડ કલ્પનાશીલ રજૂઆત સંભારવી ગમે એવી થઈ છે. વિવિધ દેશીઓ—દુહા—ઝૂલણામાં વહેતી આવી સ્તવનવાણી કવિએ ઊર્મિ—સંવેદના-કલ્પનાશિલ્પથી જીવતી બનાવી છે. · મુહુ ભાગ્યા પાસા ઢાલ્યા'નો હર્ષ ગાતા યશોવિજયજી
.
અંજલિમાં જિમ ગંગ ન માટે, મુજ મન તિમ પ્રભુહેજ”
ગાઈ પ્રભુસ્નેહનું અવર્ણનીય ઋણ માથે ચડાવે છે. એનો રંગ લાગે ત્યાં ખીજું શું ગમે ?--- “માલતી ફૂલે મોહિયો,
કિમ એસે હો બાવળ તરુ ભૃગ ?”
ભકતની આવી દશા શીદ તાણો છો ? ’ પ્રભુને
જાણતા પ્રભુ કૃપા ન કરે, એ તો કેમ ચાલે ? કવિ કહે છે : ‘ જાણો છો તો લાડથી માર્મિક યાદ પણ અપાઈ છે, કે—— “જળ દિયે ચાતક ખીજવી, તે... મેધ હુઓ તેણે શ્યામ.’
કવિ કહે છે કે, બાંય ગ્રહ્યાની લાજ તને જ છે. હળવેકથી કવિ કહી પણ દે છે, કે—
ભાગ્યું દેતાં તે કિશું વિમાસો છ, મુજ મનમાં એહ તમાસો જી; સાહિબ, સાંભળો !”
આવું નિર્વ્યાજ નૈકય્ય-લાડ આ સ્તવનોનું ટાળું પાસું છે. તત્ત્વવિચારની સન્માન્ય કૃતિઓની હારમાળા આપી ગયેલ આ કવિ આવા ઉદ્ગારોમાં કેવી રસિક અદા દાખવી શકયા છે? કવિની ધન્યતાની વાણી ય ભરી ભરી છે :
“અમે પણ તુમ શું કામણુ કરશું.”
પ્રભુને કંચનકોડી કહેતા કવિ એના સાક્ષાત્કારને જ ‘ ભણુએ જનમનો લાહો' માને છે. ‘ હિયડે જૂડી, મુખ અતિ મીઠડી ' માયાથી મુકત કરાવવા તેથી જ કવિ પ્રભુને વીનવે છે. કવિ પ્રભુમિલનના ધન્યત્વને વર્ણવતાં કહે છે : ‘ (તમે મળ્યા) તે કળિયુગ અમે ગિરૂઓ લેખવું. ’ કવિને કલિયુગ પણ ગરવો લાગે છે, કારણ પ્રભુ તેમાં મળ્યા. આવી એક કાવ્યત્વથી અંકિત ચોવીશીમાં નેમિ-રાજુલની કથની ગૂંથતાં રાજુલને મોંએ——
“ઉતારી હું ચિત્તથી રે હાં, મુગતિ ધૂતારી હેત—મેરે વાલમા, સિદ્ધ અનંતે ભોગવી રે હાં, તેહછ્યું કવણુ સંકેત—મેરે વાલમા.’ એવા માર્મિક ઉદ્ગારો પણ કઢાવે છે. આ ત્રણ ચોવીસીઓમાં જે એક ચોવીસી ચરિત્રપ્રધાન છે તેમાં કથન, વીગત, ટીપ અને અત્યુકિતની માત્રા ફ્રીક ઢીક વધુ પ્રમાણમાં છે.
· વિહરમાન જિનવીશી 'નાં ૨૦ પદોમાં સ્તવન કરતાં કરતાં કદી, “ મોટા-નાહના અંતરો રે, ગિરૂમા નવિ દાખત” એવી માર્મિક ટકોર પણ જિનેશ્વર સીધરને કરે છે. વનમાં મોર હોય, પછી ભુજંગનો ભય શેનો? ’’એવું દૃષ્ટાંત કવિ, એ વિશ્વાસને દૃઢ કરવા રજૂ કરે છે કે, જ્યાં પ્રભુ છે, ત્યાં કર્મનું બળ શેનું નભે ? પોતાના ‘ સાહિબ સુજાણ ’ પ્રભુને કવિ આ વિશ્વાસે જ કહે છે, કે મુખ દેખી ટીલું કરે તે પ્રમાણ નથી, સહુનો મુજરો માને એ જ સુજાણુ સાહિબ કહેવાય. કવિની આવી હભરી ચીમકી આકર્ષક બની રહી છે.