________________
જૈનધર્મ અને માંસાહાર પરિહાર (૩) જગન્નાથપુરીના સંમેલનમાં વિનોબાજીએ ગાંધીજી માટે વિશ્વાસઘાતી” શબ્દ વાપરેલ. પાછળથી આ પ્રશ્ન વર્તમાનપત્રોમાં ચર્ચાવાથી વિનોબાજીએ જણવેલું કે “આ વખતે હું એકનાથના ભજનને અનુવાદ મારા વ્યાખ્યાનમાં સમાવી રહ્યો હતો. એમાં એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે સંત સદા વિકાસશીલ હોઈ આજના ઉપદેશથી એ આગળ ને આગળ વધતા હોય છે. એથી એમનો જે ઉપદેશ આજે હોય છે તે અન્ય દિવસે બદલાઈ જાય છે. આથી મેં એમને મારી વિશિષ્ટ શૈલીએ વિશ્વાસઘાતી કહેલા. વિશ્વાસઘાતી એટલે વિકાસશીલ.”
એમના એ કથન પર એમની જ ટીકા પ્રાપ્ત ન થઈ હોત તે– ભવિષ્યના પંડિતે આ સ્પષ્ટ શબ્દના આધારે ગાંધીજીને કેવું વિચિત્ર બિરુદ આપત ? અને તે જે સત્યતાના ધ્યેયને પહોંચવા એમણે અહિંસાની સાધના કરી હતી એ સત્યના મૂળમાં કેવો ઘા પડત ? મહાવીર માટે તે ૧૦૦૦ વર્ષ પછી લખાયેલા શાસ્ત્રોમાંથી પુરાવો શોધવાનો છે પણ ગાંધીજી માટે તે એમના જ શિષ્યને પુરા મળવાથી ભવિષ્યના પંડિતોને પછી બ્રહ્મા પણ ન સમજાવી શકત. અને આપણે જોઈએ છીએ કે મહાવીર માટે પણ આમ જ બન્યું છે. ખરી રીતે તે શબ્દોના મૂળ અર્થો, એની પાછળનો ભાવ, કેને ને ક્યારે તથા કયા હેતુને ઉદ્દેશીને એવા શબ્દો વાપરવામાં આવેલા છે, વગેરેને પૂર્વાપર સંબંધ વિચારો જોઈ તે હતું. પણ એ વિચાર્યા વિના કેવળ આજના રૂઢ થયેલા અર્થ પર જ ભાર મૂકી પંડિતોએ ભારે છબરડો વાળ્યો છે.
એટલું સારું છે કે વિનોબાજીનો ‘વિશ્વાસઘાતી” એવો સ્પષ્ટ શબ્દ હોવા છતાં એ પંડિત ગાંધીજીને વિશ્વાસઘાતી કહેવાની હિંમત નહોતા કરી શક્યા. છતાં કેટલાક પંડિતો આ પ્રશ્ન અંગે મૂંઝાયેલા છે. તેમ જ કેટલાક તે વળી માંસપરક અર્થના જ આગ્રહી રહ્યા છે, જેમની પાસે કેવળ સૂઝતા આહારની જ એક માત્ર દલીલ છે. એમણે વિચારવું જોઈતું હતું કે –
