________________
પરિશિષ્ટ
૧૪૭ તો એ ગૂંચવાડો મટાડવામાં જ ઉપયોગી થશે. બાકી જે વાત મોટા પુરુષોને પણ નથી સૂઝતી એ કયારેક નાના માણસને પણ સૂઝી આવે છે એમ નથી બનતું ? એથી પંડિતોને ગળે ઊતરાવવામાં હાલના આચાર્યો નિષ્ફળ ગયા હોય એથી સંશોધનના દ્વાર કંઈ બંધ ન થઈ શકે. અલબત્ત એ આચાર્યો સમર્થ હતા પણ કાળ પાક નથી ત્યાં સુધી સમર્થ પુરુષો પણ નિષ્ફળ જાય છે અને કાળ પાકે છે ત્યારે એક બાળકથી પણ સમસ્યા હલ થઈ જાય છે.
પ્ર૧૪ તમે જે રહસ્ય પ્રગટ કર્યું છે એ બરાબર છે, પણ વસ્તુ સત્ય હેવા છતાંય કેટલીક વાર પ્રજાના હિતને નજર સમક્ષ રાખીને સત્યને પણ ગુપ્ત રાખવું પડે છે. પાકિસ્તાન આજે આપણું સામે યુદ્ધે ચડ્યું છે ત્યારે સરકારને પણ કેટલીયે વાતો ગુપ્ત જ રાખવી પડે છે.
ઉ. ૧૪ કઈ પણ પ્રશ્ન એરણ ઉપર હોય છે ત્યારે કદાચ એમ કરવું પડે. દા. ત., આપણું પક્ષે મોટી જાનહાનિ થઈ હોય, આપણે પાછા હઠ્યા હેઈએ ત્યારે પ્રજાની નૈતિક હિંમત ટકાવી રાખવા એમ કરવું જ પડે. તેમ જ આપણું ગૂહ જાણું દુશ્મન જેર ન પકડે એ પણ વિચારવાનું હોય છે. પણ એ પ્રશ્ન જ્યારે ભૂતકાળને વિષય બને છે ત્યારે આપણી હિંમત ટકાવી રાખી જુસ્સો પેદા કરવા માટે સત્યરહસ્ય ત્યારે ગુપ્ત રાખનારા એ જ નેતાઓ માટે આપણને માન અને ગૌરવ પેદા થાય છે. તે જ પ્રમાણે એ કાળમાં માંસાહારનો પ્રશ્ન પણ ખૂબજ ગુપ્ત રાખવામાં આવતો. પણ આજે હવે એ ગુપ્ત રાખવાની કશી જ જરૂર નથી. આજે તો એમનો એ ધર્મભૃહ પ્રગટ કરવાથી એ પૂજ્ય પુરુષોએ કેવી કુનેહ બુદ્ધિથી કામ લીધેલું એ જાણીએ છીએ ત્યારે તો ઊલટો એમના પ્રત્યેનો આપણે આદર ભાવ હજાર ગણો વધી જાય છે, કારણ કે કઠાયુદ્ધમાં ફસાયેલા આપણે એમની જ કૃપાથી એ બધા કઠાઓ ભેદીને સહિસલામત રીતે અને ઉન્નત મસ્તકે બહાર આવી શક્યા છીએ.
જ
