________________
પરિશિષ્ટ
૧૫૧ શક્યો છું કે મુનિ–આચાર્યોની અપેક્ષાએ શ્રાવકને જ એક વર્ગ વિશેષ રૂઢિચુસ્ત બની રહ્યો છે. એ કારણે નથી એ એમાંથી જલદી છૂટી શકે તેમ કે નથી એમાં પરિવર્તન લાવી શકે તેમ. આમ છતાં યુગને એ હવે સમજવા લાગે છે. પરિવર્તન પણ ઈચ્છે છે. જો કે હજુ ઠીક ઠીક ભાગ જૂના ખ્યાલ ધરાવે છે. એમ છતાં જે ભાગ ઊંચે ચડવા ઈચ્છે છે એમનાથી જે આપણે ભાગશું તે શું થશે ? સુધારકે એંજિન બની આગળ દોડતા રહે ને જૂનવાણી કહેવાતાઓ ડબ્બાની જેમ ત્યાં જ પડ્યા રહે એથી સમાજનું કંઈ શ્રેય થઈ શકશે ખરું ? તો એથી લગામ સહેજ ઢીલી કરીને પણ એમને સાથે ખેંચવાનો પ્રયત્ન ઈચ્છવા યોગ્ય નથી ? એક વિદ્વાને આ વૃત્તિને વૃદ્ધાવસ્થાનું કારણ કહ્યું છે. ભલે એમ હોય પણ એ કંઈ બૂરે વિચાર તો નથી જ ને!
બાકી “ખુશામત’ના આક્ષેપ અંગે મારે કહેવું ન જોઈએ છતાં કહેવું પડે છે કે પ્રસિદ્ધ એવા મુનિ-આચાર્યો પાસેથી એકાદબેને બાદ કરતાં કશું જ મળ્યું નથી. કેટલાકે તો સહાય પાછી પણ ખેંચી લીધી છે છતાં અનેક મુનિ–આચાર્યો સાથે બંધાયેલા સ્નેહભાવને એથી કશો જ વાંધો નથી આવ્યું, કારણ કે એ હૈયાની લાગણીનો સવાલ છે. કેવળ ધન પર એ પ્રતિષ્ઠિત નથી.
પ્ર. ૧૮ આ વિષયનું ઊંડું અધ્યયન ચિંતન કરી નીડરતા– પૂર્વક કશું પણ ન ગેપવતાં સ્પષ્ટ રહસ્ય પ્રગટ કરવાની જે નૈતિક હિંમત તમે બતાવી છે એથી શરૂઆતના પ્રકરણો વાંચી એમ લાગેલું કે તમારું સંશોધન સંસ્કૃત–પ્રાકૃતમાં અનુવાદિત બની કદાચ આગમ સાહિત્ય ભંડારમાં સ્થાન પામવા જેવું મૌલિક ગણાય તે કંઈ નવાઈ નહીં, પણ ત્યાર બાદ પરંપરાગત લોકોને ખુશ કરવા તેમ જ પંડિતને ચૂપ કરવા સાધકનું એક નવું તૂત ઊભું કરી તમે તમારી મૌલિકતા પર જ પાણી ફેરવી દીધું છે. એથી જે “જૈન મુનિઓ પણ એક વાર માંસાહાર કરતા હતા તેવા સ્પષ્ટ આધારોથી પુરવાર થયેલી વાત” લખવાની તમે આની જેમ જે નીડરતા બતાવી હતી તે તમારું
