________________
પ્રાપ્ત કરેલે રાષ્ટ્રવ્યાપી મહાવિજ્ય
૭૩ શાસ્ત્રમાં ઉલ્લેખ છે કે સિંહલદ્વીપના રાજા પનુગાનયે આ જ સમયમાં નિગ્રંથ મુનિઓ માટે ગિરિ નામનો વિહાર બંધાવી આપ્યો હતો.
સમગ્ર દક્ષિણ હિંદના જુદા જુદા ભાગોમાં જૈન ધર્મે આ જ સમયમાં ઊંડા પાયા રોપવા માંડ્યા હતા. પરિણામે એક વખત સમગ્ર દક્ષિણ હિંદમાં જૈન ધર્મનું જ પ્રાબલ્ય જાણ્યું હતું. જેના પ્રાબલ્યને એકરાર ચીની યાત્રી ફાહિયાને પણ નોંધે છે. આ પ્રસારને પરિણામે પાછળથી ચેરા, ચલ, પાંથ, મહારાષ્ટ્ર-મહૈસુર વગેરે દેશોમાં જૈન નૃપતિઓની અખંડ પરંપરા સેંકડો વર્ષો સુધી ચાલતી રહી હતી. મહેસુરમાં તે એ પરંપરા એકધારા ૧૦૦૦-૧૨૦૦ વર્ષ સુધી ટકી રહી છે.
દક્ષિણની તામિલ, તેલુગુ, કાનડી આદિ ભાષાઓના આદિ સાહિત્યમાં પણ જૈન મુનિઓ તથા ગૃહસ્થ કવિઓને જ મોટો ફાળો છે. જેથી એના સમગ્ર પ્રાચીન સાહિત્ય પર જૈનત્વની ઊંડી છાપ પડેલી આજ પણ જોઈ શકાય છે. “વિદ્યાર્થીઓને શિક્ષણના આરંભકાળે ૩ નમઃ સિદ્ધમ ” નામનો જૈન મંત્ર જે હજુ આજ સુધી પણું આપવામાં આવે છે” (વિનોબાજી) એ બતાવે છે કે એ પરાક્રમી વીર મુનિઓએ ધર્મના કેવા ઊંડા પાયા નાખ્યા હશે? હિંદ બહાર પહોંચેલી અસર :
દક્ષિણની જેમ ઉત્તરમાં પણ કાશ્મીર અને કારાકોરમના અભેદ્ય પહાડ ઓળંગી એ તેજસ્વી–પ્રતિભાશાળી મુનિઓ ઠેઠ અરબસ્તાન અને ઈજિપ્ત સુધી પોતાનો ધર્મ સંદેશ પ્રચારી શક્યા હતા. જેમ સિકંદર સાથે કાલાનસ નામના એક જૈન મુનિ ઠેઠ પારસ (ઈરાન) સુધી ગયા હતા તેમ એ મુનિઓ પણ ત્યાં સુધી પહોંચ્યા હશે, કારણ કે અરબસ્તાનના એક તત્ત્વજ્ઞાનીએ પાણું ગળીને વાપરવાને તેમ જ નાનાં નાનાં જંતુઓની પણ હિંસા નહીં કરવાનો જે બોધ આપેલ એ જૈન મુનિઓને જ સંસર્ગનું પરિણામ હશે એમ સહેજે કલ્પી શકાય છે.
