________________
૧૩૮
જૈનધર્મ અને માંસાહાર પરિહાર મહાવીરે સોમિલ બ્રાહ્મણ સાથેની ચર્ચામાં સ્પષ્ટતા માંગી હતી તેમ. પ્રાચીન શસ્ત્રોમાં મત્સ્ય-માંસવાચક શબ્દો શા માટે છે એનું મૂળ કારણ આ હતું.
કેટલીક વાર એમ પણ બનતું કે વનસ્પતિ માટે શોધાયેલા સ્વતંત્ર શબ્દો પણ ક્યારેક અર્થપરિવર્તન પામી માંસવાચક બની જતા તેમ જ ચોખા માંસવાચક શબ્દો પણ ક્યારેક વનસ્પતિવાચક બની એવું રૂપ ધારણ કરતા કે એનું મૂળ શોધવું પણ મુશ્કેલ થઈ પડે. દા. ત. શંખાવલિન્કૂકડવેલ વગેરે. યુગે યુગે શબ્દોના અર્થો આમ બદલાતા રહેવાથી ભગવાન મહાવીરે પહેલેથી જ શબ્દ પર નહીં પણ અર્થ પર જ ભાર મૂક્યો હતો. આ કારણે જેને શસ્ત્રોમાં પહેલેથી જ અર્થ પરંપરા પર ભાર દેવાતો રહ્યો છે. પણ સમય જતાં અર્થપરિવર્તનનો આ ઈતિહાસ તથા એનું મૂળ કારણ ભુલાઈ જવાને કારણે આ પ્રશ્ન ગહન કેયડ બની લાંબા વખતથી ઘોળાતો રહ્યો છે. આનું બીજું પણ કારણ હતું કે સહુએ શબ્દ પર જ ભાર મૂક્યો. પણ શબ્દશાસ્ત્રના ઇતિહાસ તરફ કેઈએ ધ્યાન જ ન આપ્યું.
પ્ર. ૮ શાસ્ત્રોમાં આવેલા શંકાસ્પદ પાઠોનું જે રહસ્ય તમે ઊકેલી શક્યા છે, એથી એ પ્રકારના જ અર્થો હોવાનો પૂરે સંભવ છે. બીજી રીતે એ પ્રશ્ન ઉકેલી શકાય તેમ લાગતું પણ નથી. આમ છતાં આવા પાઠો કેવળ રોગાક્રાન્ત મુનિઓ માટે જ છે એવો ક્યાંય ઉલ્લેખ ન હોઈ ઊલટું તમારું એ પ્રકારનું લખાણ આખી પરંપરાને માટે માંસાહારના એક મજબૂત પુરાવારૂપ બની રહેશે એવો મને ભય છે. - ઉ. ૮ કટ્ટા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં મેં એને વિસ્તારથી જવાબ આપે છે. પણ એની વિશેષ ચર્ચા કરીએ. રોગાક્રાન્તનો અર્થ જરા વધારે વ્યાપક કરવો પડશે. માણસ સશક્ત હોય, હૃદયપુષ્ટ હોય પણ જે એ દારૂ કે અફીણના વ્યસનમાં ફસાયેલું હોય તે એ વસ્તુ ન મળતાં એની જે દશા થાય છે એથી એને ગાક્રાન્ત જ કહેવો પડશે; કારણ
