________________
સજેલો ચમત્કાર
૪૭ જૂના કાળને ઇતિહાસ ભુલાવા લાગ્યા હતા તેમ જ સંશેધનનાં સાધનોની પણ ત્યારે ખામી હતી જેથી ક્યા સંજોગોમાં આ પાઠ લખાયા, મૂળભૂત અર્થ પરંપરા શી હતી, પાછળથી નવા અર્થોને પણ કેવો અને શા માટે સ્વીકાર કરવો પડ્યો તથા જૂની ભાષા શા કારણે મત્સ્ય-માંસવાચક બની ગઈ હતી એ બધી વાત કેવળ મુખ પરંપરાએ જ વહેતી રહી હેઈ ભુલાવા લાગી હતી. આમ છતાં એક વાર વહેતા થયેલા અને અર્થે ચાલ્યા આવતા હતા. પણ કયો અર્થ ક્યાં લાગુ પાડવાનો છે અને કયા સંયોગોમાં એ આવ્યો હતો એ બધું જ વિસરાયું હતું. આ મૂંઝવણને કારણે કેટલાક આચાર્યોએ એક અર્થ પર ભાર મૂક્યો. બીજા આચાર્યોએ બીજા અર્થ પર ભાર મૂક્યો. આમ છતાં બન્ને વગે એકબીજાના દૃષ્ટિબિંદુનો સ્વીકાર તો કર્યો જ છે. એટલે એ મહાપુરુષોનાં મંતવ્યો એકાંગી હેઈ અપૂર્ણ રહ્યા છે પણ એથી એ ખોટા તે નથી જ.
માંસવાચક અર્થની દૃષ્ટિએ આપણે એ પાઠો વિચારી ગયા છીએ. એમાં ક્યાંય પણ માંસાહાર કરવાની શાસ્ત્રાજ્ઞા નથી મળતી. તેમ જ માંસ લેવામાં દોષ નથી. એ ખાઈ શકાય છે એવી ક્યાંય હકારાત્મક ભાષા પણ નથી. જ્યાં મુનિને છૂટ મળે છે ત્યાં પણ નિષેધાત્મક બંધનરૂપે અને અમુક મર્યાદામાં બાંધી લેવામાં આવે છે. ફક્ત ૭મા પાઠમાં જ હકારાત્મક ભાષા વાપરવામાં આવી છે, જે અપવાદ માર્ગ તરીકે એવી સંખડીમાં જવાની છૂટ આપે છે. જોકે એમાં પણ અનેક શરતે તે મૂકવામાં આવી જ છે. આ પાઠ હકારાત્મક ભાષા વાપરે છે એનું કારણ એ છે કે આવી સંખડી રોજ હોતી નથી. ને વળી મુનિઓનો પણ તેવી સંખડીમાં જવાને આગ્રહ હશે.'
૧. કોઈ મુનિને માંસ ખાવાની કે એમ કરવાની ઇચ્છા થાય અને એ એનો આગ્રહ પકડે પણ શાસ્ત્રકાર શું એથી એની ઇચ્છાને સંતોષે ખરા ? આ પ્રશ્ન વાચકને સહેજે જ મૂંઝવણમાં નાખી દે તેવું છે પણ આપણે ગુરુઓની હૃદયભાવના નથી વિચારી માટે જ આ પ્રશ્ન ઊઠે છે.
