________________
સર્જ લા ચમત્કાર
૪૫.
જૂની ભાષા નવા રૂઢ થયેલા અથ પ્રમાણે માંસમત્સ્ય વાચકે બની શકતી હતી. જેના કારણેાની સમીક્ષા આપણે ‘ભગવાન મહા-વીર અને માંસાહાર ’માં કરી ગયા છીએ. આમ ભક્ષ્યાભક્ષ્યને પ્રશ્ન તીવ્ર બનવા લાગ્યા ત્યારથી એવા શબ્દો એક યા બીજા અર્થમાં રૂઢ થવા લાગ્યા હતા. ભગવાનના નિર્વાણુ ખાદ લગભગ ૭૫ વ પછી એ યુગમાં વપરાતા વધુ અષ્ટ્રિય મંસ જેવા શબ્દપ્રયાગ દશવૈકાલિકમાં વદુ સહિયોર્જ રૂપ પામી ચૂકયો હતા. મંસ' શબ્દ જેને મૂળ અર્થ વનસ્પતિવાચક ગભ યા તે પાચેા પદાર્થ હોવા છતાં રૂઢ અર્થ પ્રમાણે પાછળથી એ ‘પ્રાણી જ માંસ' અર્થ ધારણ કરવા લાગ્યા હતા. એ હવે આમ ોજ ખની વનસ્પતિ અર્થે તરફ પાછે વળી રહ્યો હતા. આ ક્રમ પ્રમાણે જો ભયંકર દુષ્કાળની આંધિ ન ચડી હોત તે આ કાળમાં એક યા બીજા અર્થમાં રૂઢ થવાની જે પ્રક્રિયા ચાલી રહી હતી એથી વડુ મટ્ટિયોપલ' શબ્દ વધું સક્રિય મમ્ જેવું રૂપ પામ્યા હોત. પણ ભયંકર પરિસ્થિતિએ સર્જેલી વિકૃતિને કારણે ફસાયેલા મુનિએના ઉદ્ધાર માટે અને બને પક્ષાને સાંધી લેવાને જાદુ કરવા માટે આપણે વદુ સક્રિય ઊર્જ માંથી કરી વદુ મઠ્ઠિય મંસ જેવી જૂની ભાષાના શબ્દોને આધાર લેવા પડ્યો.
'
C
આમ ત્યારના શાસ્ત્રકારાએ જૂની ભાષાને ઉપયાગ કરી અને પક્ષાને સાંધી લીધા હતા. છતાં એ અપેક્ષા રાખી હતી કે માણસ જેમ જેમ બુદ્ધિ, સંસ્કાર અને સમજમાં આગળ વધશે તેમ તેમ જે અથ એકવાર એને યેાગ્ય અને જરૂરી લાગતી હતા તે પછી એને અયેાગ્ય અને બિનજરૂરી લાગશે અને બન્યું છે પણ તેમ જ.
આથી શાસ્ત્રોમાં નિશ્ચય અને વ્યવહાર તેમ જ ઉત્સર્ગ અને અપવાદ એમ બંને દૃષ્ટિએ શાસ્ત્રોના જે અર્થા થતા આવ્યા છે એનું ગૂઢ રહસ્ય આ છે કે એ ચડેલા અને ચડનારા તેને ધ્યાનમાં રાખીને એવા અં આપવામાં આવ્યા છે અને આ કંઈ નવી વાત નથી..
