________________
પ્રકરણ ૪ થું ભયંકર દુષ્કાળ
ભગવાન મહાવીરના નિર્વાણબાદ લગભગ ૧૫૦ વર્ષ પછી ચંદ્રગુપ્તમૌર્યની પાછલી અવસ્થામાં પટણાથી તે પંજાબ સુધી ભયંકર દુષ્કાળનો પંજો ફરી વળ્યો હતો. એક વર્ષ નહીં, બે વર્ષ નહીં પણ લાગલગટ ૧૨ વર્ષ સુધી અનાવૃષ્ટિ, મહામારી જેવા રોગો તથા ભયંકર યુદ્ધોને કારણે એ દુષ્કાળે અત્યંત ભીષણરૂપ ધારણ કર્યું હતું. ગરીબો અન્નના અભાવે ટપોટપ મરી રહ્યા હતા. આથી કઈ ઝાડનાં પાંદડાં ખાવા લાગ્યા ને એમ થોડા વખતમાં તે લેકે ઝાડના ઝાડ ખાઈ ગયા. દુકાળિયાઓ હવે ભૂખના માર્યા પશુઓ પર પણ તૂટી પડતા. દુષ્કાળ એની પરાકાષ્ટાએ પહોંચ્યો હતો. આવી સ્થિતિમાં ધર્મરક્ષા થવી મુશ્કેલ હતી એ જોઈ સેંકડો મુનિઓ• ઈશાન–પૂર્વના દેશમાં ચાલ્યા ગયા. જેઓ ત્યાં રહ્યા એ પણ ભારે મુશ્કેલીમાં જેમાં તેમ કાળ નિગમન કરતા હતા, પણુટે ભાગે ગોચરી–પાણુ અપ્રાપ્ય જેવાં થઈ પડ્યાં હતાં. ધનિકે મુનિઓને ગોચરી–પાણી આપતા તે રસ્તામાં ભૂખ્યા લેકે મુનિઓ પર તૂટી પડી આહાર–પાણી ઉપાડી જતા. મુનિઓ આહાર–પાણી માટે ગૃહસ્થને ત્યાં જતા તે તે વેળાએ તેમની સાથે થઈ એ ગૃહસ્થના ઘરમાં ઘૂસી જતા અને લૂંટફાટ ચલાવી પરેશાન કરતા. આથી ગૃહસ્થ હવે આખો દિવસ ઘર બંધ રાખવા લાગ્યા. દિગંબર ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે, “એક વાર મુનિઓ આહારપાણી લઈ જંગલ તરફ જતા હતા ત્યારે પાછળ રહી ગયેલા એક
