Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 04
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
११२
भारत - भैषज्य रत्नाकरः
[ मकारादि
भयंकर कर्णशूल और कलायखंज इत्यादि रोगों को मुरामांसी, गठिवन, चोरक, भूरिछरीला, एलवालुक, करता है ।
(५३०६) महासुगन्धतैलम्
सरकाष्ठ ( चीड़का बुरादा ), सप्तपर्ण ( सतौनेकी छाल), लाख, भुई आमला, लामज्जक (पीली खस), पद्माक, धायके फूल, पुण्डरिया और कचूर । प्रत्येक ५-५ माशे लेकर सबको एकत्र कूट 1
( ग.नि. । तैला.; व. से.; यो. र. । मेदरोगा .; वृ. यो. त. । त. १०४ )
चन्दनं कुङ्कुमोशोरं प्रियङ्गुत्रुटिरोचनाः । तुरुष्कागुरु कस्तूर्यः कर्पूरं जातिपत्रिका | trateङ्कोलपूगानां लवङ्गस्य फलानि च । नलिका नलदं कुष्ठं हरेणुस्तगरः पुत्रम् || नखं व्याघ्रनखं स्पृक्का बोलो दमनको मुरा 'स्थोणेयकं चोरकं च शैलेयं सैलवालुकम् ॥ सरल: सप्तपर्णश्च लाक्षा तामलकी तथा । अलामज्जकं पद्मकं च धातक्याः कुसुमानि च ॥ प्रपौण्डरीकं कर्चूरः समांशैः शाणमात्रकैः । महासुगन्धमित्येतत्प्रस्थं तैलस्य साधयेत् ॥ प्रस्वेदमलदौर्गन्ध्य कण्डू कुष्ठहरं परम् । अनेनाभ्यक्तगात्रः स्याद्वृद्धः सप्ततिकोऽपि वा । युवा भवति शुक्रादयः स्त्रीणां चात्यन्तवल्लभः । ( सुभगो दर्शनीयश्च गच्छेच्च प्रमदाशतम् ॥ वन्ध्यापि लभते गर्भे षण्ढोऽपि पुरुषायते । अपुत्रः पुत्रमाप्रोति जीवेच्च शरदां शतम् ।।
यङ्गु,
कल्क–सफेद चन्दन, केसर, खस, फूलप्रि, छोटी इलायची, गोलोचन, शिलारस, अगर, कस्तूरी, कपूर, जावित्री, जायफल, कंकोल, सुपारी, लौंग, नालीका शाक, जटामांसी, कठ, रेणुका, तगर, नागर मोथा, नख, नखी, स्पृक्का, बोल, दौना,
१, २, ३ कुछ ग्रन्थोंमें यह तीन पंक्तियां नहीं हैं तथा " त्रुटि" की जगह "सठी" पाठ है ।
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२ सेर तिल के तेलमें उपरोक्त कल्क और ८ सेर पानी मिलाकर मन्दाग्नि पर पकायें । जब पानी जल जाए तो तेलको छान लें 1
इस तेल की मालिशसे स्वेद, मल, शरीरकी दुर्गन्ध, खाज और कुष्ठ आदिका नाश तथा सौन्दर्य की वृद्धि होती है एवं सत्तर वर्षका वृद्ध भी युवा समान सुन्दर और वीर्यवान हो जाता है । वन्ध्या स्त्री इसके प्रभावसे गर्भ धारण करनेमें समर्थ हो जाती है और नपुंसक पुरुषमें पुरुषत्व आ जाता है तथा पुत्रहीन को दीर्घ जीवी पुत्रकी प्राप्ति होती है ।
(५३०७) महासुगन्धितैलम्
वृ. मा. धन्व. यो. र. र. र. । वाजीकरण ; यो. त. । त. ८०; वृ. यो. त. । त. १४७; नपुंसका. । त. २ ) कर्पूरागुरुचोचवोलनलिकालाक्षाशठीघातकीपुष्पैः सप्तदलैलवालु सरलाशैलेय मांसी पुरैः । एलाकुङ्कुमरोचनादमनक श्रीवासजातीफलैः कङ्कोलक्रमुकोजटामदमुरा कान्तालवङ्गामयैः ॥ तैलोशी रहरेणुकापलयजस्थौ णेयचण्डानखैजतीकोशकुलीरपद्मकनतैः स्पृक्कान्वितैः पालिकैः लाक्षायोजनवलिलो सलिले तैलं विपाच्याढकं तेनाभ्यज्य तनुं जरन्नपि भवेत्स्त्रीणां परं वल्लभः।
For Private And Personal Use Only