Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 04
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
चूर्ण प्रकरणम् ]
www.kobatirth.org
स्पार्श्वपृष्ठजठरातिविचिकासु पेयं तथा यवरसेन च विविबन्धे ॥
काला नमक ( सञ्चल ), भुनी हुई हींग और सांठ समान भाग लेकर यथा विधि चूर्ण
बनावें
1
चतुर्थी भागः
इसे उष्ण जलके साथ सेवन करने से कफवा - तज हृदय पीड़ा, पार्श्व शूल, पृष्ठ शूल और उदर शूल तथा विसूचिकाका नाश होता है ।
यदि मलावरोध हो तो इसे जौके काथके साथ सेवन करना चाहिये ।
( मात्रा - १ ॥ - २ माशे । )
(५९२०) रेणुकादियोगः
( ग. नि. । वन्ध्या. ५ ) रेणुकांरोधसम्मिश्रां लक्ष्मणां परियोजिताम् । गर्भदां क्षीरसर्पिर्भ्यां पिवेद्रतटाङ्करान् ॥ रेणुका, लोध और लक्ष्मणा समान भाग लेकर यथा विधि चूर्ण बनावें ।
इसे पीने, चाटने, खाने या अन्नादिमें मिला कर सेवन करनेसे खांसी, हिचकी, ज्वर, श्वास और पार्श्व शूलका नाश होता है ।
( मात्रा - ६ माशे । ) रोचनादिचूर्णम् (वं. से. । नेत्र रो. ) मिश्र प्रकरण में देखिये । (५९२२) रोहीतकादियोगः ( यो त । त. ५३; यो. र. । उदररो. ) रोहीतकायाशुण्ठीः पिबेन्मूत्रेण शक्तितः । सर्वोदरहरं लोह मेहारीः कृमिगुल्मनुत् ||
रुहेड़ा की छाल, हर्र और सोंठ समान भाग लेकर यथा विधि चूर्ण बनावें ।
इसे यथोचित मात्रानुसार गोमूत्र के साथ से. वन करने से समस्त प्रकार के उदर, प्लीहा, प्रमेह, अर्श, कृमि और गुल्मका नाश होता है । इति कारादिचूर्ण प्रकरणम्
इसे अथवा रक्त बटके अंकुरोंको घृत मिले हुवे दूधके साथ सेवन करनेसे वन्ध्या स्त्री गर्भ धारण कर लेती है ।
(५९२१) रेणुका चूर्णम् (ग. नि. । चूर्णाधि. ३ ) रेणुश्चोरकं मुस्तं सूक्ष्मैलास ठिनगरम् । स्वमेला पुष्करं शृङ्गी होवेराग रुके सरम् ||
શું
यमान्यामलकीभार्गी पिप्पली सुरसा तथा । सिताचतुर्गुणं चूर्ण तत्पीतं लीढमेव वा ॥ अन्नपानप्रयुक्तं वा भक्षितं वापि केवलम् । का सहिकाज्वरे श्वासपार्श्वशूलं च नाशयेत् ॥
रेणुका, चोरक, नागरमोथा, छोटी इलायची, कचूर, सोंठ, दालचीनी, बड़ी इलायची, पोखरमूल, काकड़ासिंगी, सुगन्ध बाला, अगर, नागकेसर, अजवायन, आमला, भरंगी, पीपल और तुलसी; इनका चूर्ण १-१ भाग तथा मिश्री सबसे चार गुनी ले कर सबको एकत्र मिला लें ।
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only