Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 04
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
रसप्रकरणम् ] चतुर्थों भागः
७३९ प्रत्येकं कार्षिकञ्चव लक्ष्णचूर्णश्च कारयेत् ।। (६९८२) वातगजाङ्कुशरसः (२) जलेन मर्दयित्वा तु वटीं कुर्याद्विरक्तिकाम् ॥ ( भै. र. ; रसे. सा. सं. ; र. चं. । वाता. ; यथाव्याध्यनुपानेन योजयेच्च चिकित्सकः । र. र. स. । उ. अ. २१ ; वृ. नि. र. ; अपस्मारे महाघोरे मूर्छारोगे च शस्यते ॥ धन्व. ; र. रा. सु. । वाता.) वातजान्सर्वरोगांश्च हन्यादचिरसेवनात् । मृतं सूतं मृतं लौहं ताप्यं गन्धकतालकम् । नातः परतरं श्रेष्ठमपस्मारेषु वर्तते ॥ पथ्या शृङ्गो विष व्योषमग्निमन्थञ्च टङ्कणम् ॥ ब्रह्मणा निम्मितः पूर्व नाम्ना वातकुलान्तकः ॥ तुल्यं खल्ले दिनं मद्य मुण्डीनिर्गुण्डिकाद्रवैः । कस्तूरी, शुद्ध मनसिल, नागकेसर, बहेड़ा, ..
| द्विगुआं वटिकां खादेत्सर्ववातप्रशान्तये ॥
| कणाचूर्णयुतश्चैव जिङ्गीकार्थ पिबेदनु । शुद्ध पारद, शुद्ध गन्धक, जायफल, इलायची और लौंग ११-११ तोला ले कर सबको एकत्र मिला
साध्यासाध्यं निहन्त्याशु रसो वातगजाङ्कुशः ॥ कर थोड़ा पानी डाल कर खरल करें और २-२
सप्ताहाद्गृध्रसी हन्ति दारुणं सान्निपातिकम् ।
क्रोष्टुशीर्षकवातश्चाप्यपवाहुकसंज्ञकम् ।। रत्तीकी गोलियां बना लें।
मन्यास्तम्भऊरुस्तम्भं हनुस्तम्भं विनाशयेत् । ___ इसे यथोचित अनुपानके साथ सेवन करनेसे | पक्षाघातादिरोगेषु कथितः परमोत्तमः ॥ घोर अपस्मार, मूर्छा और अन्य वातज रोगांका
पारद भस्म, लोह मस्म, स्वर्णमाक्षिक भस्म, नाश होता है । अपस्मारके लिये इससे उत्तम कोई औषध नहीं है।
शुद्ध गन्धक, शुद्ध हरताल, हर्र, काकड़ासिंगी, शुद्ध
बछनाग, सांठ, मिर्च, पीपल, अरनीकी जड़की छाल वातगजसिंहो रसः (महा)
और सुहागा समान भाग ले कर सबको एकत्र (र. रा. सु. । वातव्या.) | मिला कर मुण्डी और संभालुके रसमें १-१ दिन प्र.सं. ४२७४ पञ्चाननो रसः (२) देखिये। घोट कर २-२ रत्तीकी गोलियां बना लें।
र. रा. सु. में गुड़का अभाव है तथा भंगरेके इनके सेवनसे साध्यासाध्य संमस्त वातज रसकी भावना लिखी है।
| रोग नष्ट होते हैं। वातगजाङ्कुशरसः (१)
यह रस दारुण सन्निपातज गृध्रसीको ७ (वातारिरस:)
दिनमें नष्ट कर देता है। (धन्व. ; र. रा. सु. । वातव्या.)
इसके अतिरिक्त यह क्रोष्टुशीर्ष, अपबाहुक, प्र. सं. ५५७५ महा वातगजाङ्कुश रसः । १ गन्धकं तारमाक्षिकमिति पाठान्तरम् । देखिये।
२ पथ्याभृङ्गीविषमितिपाठ भेदः ।
For Private And Personal Use Only