Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 04
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
१५०
www. kobatirth.org
भारत - भैषज्य रत्नाकरः
अथ मकाराद्यञ्जनप्रकरणम्
(५४३८) मञ्जिष्ठाद्यञ्जनम्
( ग. नि. । नेत्ररोगा. ३ ) मष्ठामधुकोत्पलोदधिमलत्वक्सेव्यगोरोचनामांसीचन्दनशङ्कपत्रगिरिमृत्तालैः सपुष्पाञ्जनैः । सर्वैरेव समांशमञ्जनमिदं शस्तं सदा चक्षुषो ति क्लेदमा शोणितरुजः पिल्लार्मशुक्रापहम् ॥
मजीठ, मुलैठी, कमल, समन्दरझाग, दालचीनी, खस, गोलोचन, जटामांसी, लाल चन्दन, शंख, तेजपात, गेरु, (शुद्ध) हरताल और पुष्पा - ञ्जन । प्रत्येकका अत्यन्त महीन कपड़छन चूर्ण समान भाग लेकर सबको एकत्र घोट कर अञ्जन बनावें ।
इसे आंखमें लगानेसे आंखोंका क्लेद (चिपचिपाहट), रक्तज पीड़ा, अर्म और शुक्रादिका नाश होता है ।
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ मकारादि
(५४४०) मनःशिलाद्यञ्जनम् (२) ( ग. नि. । बिषमज्वर . )
मनःशिलासैन्धव पिप्पलीनां
चूर्ण सतैलं समभागभाजाम् । नेत्रानं तद्विहितं मुनीन्द्रैः सुखाय पुंसां विषमज्वरेषु ॥
मनसिल, सेंधानमक और पीपलका अत्यन्त महोन कपड़छन चूर्ण १-१ भाग लेकर सबको १ भाग (सरसेांके) तेल में मिलाकर घोटें ।
इसका अञ्जन लगानेसे विषमज्वर नष्ट होता है ।
(५४४१) मनःशिलाद्यञ्जनम् (३) (ग. नि. । उन्माद ; यो. र. व. से. ; वृ. मा. | अपस्मा. )
;
मनोहा तार्क्ष्यजं चैव शकृत्पारावतस्य च । अञ्जनं हन्त्यपस्मारमुन्मादं च विशेषतः ॥
मनसिल, रसौत और कबूतरकी विष्ठा समान भाग ले कर सबको एकत्र घोट कर अञ्जन बनावें । इसे लगानेसे अपस्मार और विशेषतः उन्माद नष्ट होता है।
(५४३९) मनःशिलाद्यञ्जनम् (१) ( वृ. नि. र. । सन्निपात ज्वर . ) तुरङ्गलालासहिता मनःशिला
निहन्ति तन्द्रा सकृदअनेन ।
मनसिलको घोड़ेकी लार (थूक) में घिसकर | मनोहातुत्थकस्तूरीमांसीमलयनागरम् । केवल १ बार अञ्जन लगानेसे सन्निपात ज्वरकी | समांशं शङ्खकर्पूरमशीतिगुणमञ्जनम् ॥ तन्द्रा दूर होती है ।
एतच्चूर्णीकृतं सर्व षड्विधे तिमिरे हितम् ॥
For Private And Personal Use Only
(५४४२) मनःशिलाद्यञ्जनम् (४) ( व. से. । नेत्र रोगा. )