Book Title: Prabuddha Sampada Agam Grantho Karmvad ane Anekantvadno Sanchay
Author(s): 
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034161/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha saMpadA - sapAdaka : - bakula gAMdhI - DaoN. sejala zAha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha saMpadA: AgamagraMtho, karmavAda ane anekAMtavAdano saMcaya saMpAdaka : bakula gAMdhI ane sejala zAha prakAzaka : zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 926, pArekha mArkeTa, 39, je. esa. esa. roDa, operA hAusa, muMbaI-400004. ane maNibena nANAvaTI vimensa kaoNleja vallabhabhAI roDa, vilepArlA (vesTa), muMbaI-400056. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha saMpadA: Agama sutra; karmavAda; ane anekAMtavAda saMpAdakaH prabuddha saMpadA bakula gAMdhI ane DaoN. sejala zAha saha saMpAdakaH Agama sutra paricaya guNavaMta baravALiyA sahasaMpAdakaH karmavAda-jaina darzana ane anya darzana DaoN. pArvatIbena neNazI khiANIDaoN. ratanabena khImajI chADavA saha saMpAdakaH anekAMtavAda, syAdvAda ane nayavAda DaoN. sejala zAha prakAzakaH zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha ane maNibena nANAvaTI vimensa kaoNleja 39, je. esa. esa. roDa, vallabhabhAI roDa, operA hAusa, muMbaI-4000556. muMbaI-400004. phonaH 022-23820296 E-mail: shrimjus@gmail.com website: www.jainyuvaksangh.com/ http://www.prabuddhjeevan.in prathama AvRtti : sapTembara, 2018 pRSTha saMkhyAH prataH ISBN No. 978-81-931585-3-1 kiMmataH rU. 325/ mudraka kavara peja : Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa dhArmika 'nirmaLAnaMda jayota' AtmasAta karAvanAra mAtA-pitA sva. nirmaLAbena- naMdalAla manasukhalAla gAMdhI ane prabuddha jIvananA mAnavaMtA pUrva taMtrI sva. DaoN. dhanavaMtabhAI zAhane AdarAMjali sAthe... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana harturyAti na gocaraM kimapi zaM puSNAti yatsarvadA hyarthimyaH pratipAdyamAnamanizaM prApnoti vRddhiM parAm / kalpAnteSvapi na prayAti nidhanaM vidyAkhyamantardhana yevAM tAprati mAnamudbhUta nRpA ste: sada spardhate II (16) bhartuharinA eka zlokathI vAtano AraMbha karuM chuM. jJAna e akhUTa khajAno che. je kyAreya khalAsa thato nathI. e AtmAne AnaMda Ape che. jJAnane vaheMcavAthI AnaMda maLe che. zatrunI sAme jJAna bacAve che ane koI zatru A khajAno lUMTI zakato nathI. A khajAno manuSyane samRddha kare che, jemAM bhautikatA nahi paraMtu AtaMrika sukha samRdhdhi atyaMta mahattvanI hoya che. jJAnI vyaktinI sAme, potAno aMhakA2 tyAgIne, teonI pAse jJAna meLavavAno prayatna karavo joIe. 'prabuddha saMpadA' vAcakonA umaLakA ane jJAnatarasano pratisAda che. AjanA taMtravijJAnanA samayamAM saraLa ane sahaja rIte, mULabhUta vicArono paricaya karAvavAno athAga prayatna 'prabuddha jIvana'nA vividha vizeSAMko dvArA thato rahyo che. vizeSAMko 'prabuddha jIvana'nI AgavI oLakha che. e bahoLA pratisAdamAMthI 'AgamasUtra paricaya', 'karmavAdaH jaina darzana ane anya darzana', 'anekAMtavAda, syAdavAda ane nayavAda' viSayonA vizeSAMkonuM saMyojana karI pustakakAre upalabdha karAvavAno vicAra sphUryo ane e vicAranuM pariNAma 'prabuddha saMpadA' graMtha. anekAMtanI vicAraNA AjanA samayamAM atyaMta Avazyaka che. jo dharmanA tAtvika vicAro jIvananA AcArano bhAga bane to e manuSya samAja mATe nahi paraMtu samagra deza ane vizva mATe upayogI banato hoya che. Aje AvA vicAronA poSaNanI AvazyakatA che. je mAnava samAjane TakAvI rAkhavA mATe yAMtrika paNa bhAvanAtmaka ane tArkika samatolana sAthe guNayukta ane haryubharyu banAvaze. zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanI A patrikA mULabhUta rUpe jJAna, saMskRti ane saMskAranA ghaData2 mATe haMmezA kAryarata rahI che. A sAmayikanA keTalAka vizeSAMka je te viSayane sarvagrAhI rIte ujAgara karI Ape che. A aMkone taiyA2 ka2vA pAchaLa zrI dhanavaMtabhAInI dIrghadRSTie mahattvano bhAga bhajavyo che. temanA mArgadarzana heThaLa AvAM mahattvanA viSaya paranA abhyAsa graMtho sAdhako, sAdhu-sAdhvI, saMzodhako, vidyArthIo, svAdhyAya abhyAsa mATe ati upayogI nIvaDyA che. A upayogItA joIne A graMthone pustakarUpe ka2vAno vicAra Avyo. jethI e sahunI lAyabrerI mATe upayogI bane. paraMtu AvA moTA projekaTane Arthika bAbata naDe, paNa sAme ja jJAnapremIo paNa Ane AgaLa laI javA taiyAra hoya che. Aja sudhI A Arthika udAratAne kAraNe ja prabuddha jIvana potAnI zAna yAtrA cAlu rAkhI zakyuM che. bakulabhAI gAMdhIno prathamathI ja prabuddha jIvana mATe ahobhAva rahyo che. temane khUba parizrama laIne A sAmayikanA DijiTala rUpane sAkAra karyuM che ane eka vizeSa sUci banAvI che jethI AmAM prakAzita lekho ane sarjako viSenI mAhitI sahelAIthI maLI rahe evuM rUpa AkArita thAya je sahune DIjITala svarUpe anukULa bane. Aje e zakya banyuM che, jemAM bakulabhAIno vizeSa sAtha maLyo che. Aje 90 varSathI prakAzita A sAmayikanA aMko pustakarUpe karavA pAchaLa eka ja uddezya che ke A mahatvanA I Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayo sahu pAse pahoMce ane AjanA kALamAM A vicAranA mULa sudhI manuSya pahoMce ane enI mAnavatA samRddha bane. zrI bakulabhAInA Arthika saujanyathI prabuddha saMpadAmAM traNa aMko samAviSTa karyA che. bhaviSyamAM A ja rIte vadhu aMkone bhegA karI graMtho karavAnuM nirdhArita karyuM che. A traNa vizeSAMkonA saMpAdakanuM RNa sahu prathama svIkArIe chIe ke emaNe aMkane vicArothI samRddha karyA,pariNAme Aje A pustaka zakya banyuM. e aMkamAM jemaNe lekho lakhyA te lekhakono paNa ame AbhAra mAnIe chIe. guNavaMtabhAI baravALiyA, DaoN. pArvatIbena khIrANI, DaoN. ratanabena chADavA ane sejala zAhe A aMkonuM saMpAdana kArya karyuM hatuM. lagabhaga 90 varSathI prakAzita thatAM 'prabuddha jIvana'nA tAtkAlIka purogAmI mAnavaMtA saMpAdaka taMtrI sva. DaoN. dhanavaMtabhAI zAhanA prabhAvazALI netRtva heThaLa prakAzita thayela vividha vizeSAMko pAyAnI UMDI samajaNa ApatAM jJAnavardhaka puravAra thayAM che. tamAma vAcaka varga ane ame AdaraNIya sva. DaoN. dhanavaMtabhAI zAhanA RNI chIe. A graMthanA vicArane vadhAvI lenAra ane enI prastAvanA lakhI amane upakRta karanAra padmazrI DaoN. kumArapALa desAIno ame vizeSa AbhAra mAnIe chIe. Aje amArA dareka kAryane potAnA pIThabaLa dvArA majabUta ka2nA2 kumArapALabhAI amArI sAthe che, tenAthI vadhu gau2vanI bAbata zuM hoI zake ? 'prabuddha saMpadA' pustakarUpe prakAzita karavAnA vicArane mAnanIya guNavaMtabhAI baravALiyAnuM mArgadarzana maLela te badala AbhAra. temane vizeSa rasa dAkhavI jarUrI sUcano karyA che. jyAre aMka banyo tyAre tenuM prUpha rIDIMga karanAra puSpAbena pratye paNa ahIM AbhAra vyakta karIe chIe. A pustaka mATe ISBN naMbara phALavI ApanAra maNibena nANAvaTI vimensa kaoNlejanA AcArya DaoN. harSadA rAThoDano paNa ame AbhAra mAnIe chIe. anukramaNikAmAM badhA ja lekhone eka sAthe mUkyAM che, jethI vAMcana vakhate saraLatA raheze. 'prabuddha saMpadA' sAdhu-sAdhvIo, saMzodhakone repharansa lAyabrerI uparAMta zrAvakone svAdhyAya dvArA uttarottara jJAna saMpanna thavA upayogI thAya e ja maMgala bhAvanA. bahula gAMdhI 98193 72908 ane II DaoN. sejala zAha 98215 33702 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakono paricaya bakula naMdalAla gAMdhI 40 varSanI prekTisIMga, kaMpanI sAdhanA ane siddhi, guNavaMtabhAInA jIvana ane zabdayAtrAnA sekreTarInA vyavasAya bAda nivRtta thayA. sAhitya ane A sopAno che. zikSaNapremI pitAzrI sva. pU. naMdalAlabhAInA saMpUrNa | DaoN. pArvatIbena khIrANIe 'jIvavicAra rAsa' para zodha pAThavIe chIkaLI , samarthana ane protsAhana sAthe B.Com; L.L.B; F.C.S; prabaMdha lakhI pustakAkAre pragaTa karyo che. chellA be varSathI A.C.M.A; D.T.M.nuM ucca zikSaNa prApta karyuM. bakulabhAIne varasItapa karatAM bena satata potAnA adhyayanamAM vyasta hoya. nAnapaNathI emanA nAnA sva. pU. narazIdAsa vakhatacaMda ArAdhanA ane jJAnamArgane suvAsita karatA emane vadhu ne saMghavI, ke jeo 40 varSanA ThAma covIhAra sAthe zrAvakanA vadhu kArya karavAnI nema rAkhI che. mAtA maNibena ane pitA bAra vratanA pALanAra rahyA hatA, tathA zAMta, vairya, maNazIbhAI pAsethI maLelA dhArmika saMskArone kharA arthamAM sahanazIlatA ane samatAnA mUrti samAna mAtA sva. pU. 3 emaNe ujALyA che. saMskRtamAM ema.e. karIne jenolojImAM nirmaLAbena pAsethI dhArmika saMskArano vAraso maLyo che. pIeca.DI. karyuM che. vAgaDa samAja dvArA prakAzita "vAgaDa anukaMpA, saMvedanazIlatA ane karuNA temanA jIvanano saMdeza'mAM teo prakAzana samitimAM che. A sAmayikamAM mArga rahyo che. bAyapAsa sarjarI pachI 68 varSanI umare teo "sonogrAphI' ane 'jJAnagaMgA' A be zIrSaka heThaLa prabuddha jIvananA 89 varSanA 1080thI vadhu sAmayikonuM 1 niyamita rUpe lakhe che. jaina vizvakoza sAthe paNa teo saMpUrNa DijiTalakaraNa, 1,70,00thI vadhu lekhonuM InDeksa joDAyelA che. uparAMta ciMcapokalImAM jenolojIkorsa saMkalana sAthe kAyamI rekorDasa UbhA karI vebasAITa upara zIkhavADe che ane sAdhu-sAdhvIone paNa saMpUrNa lAIbrerI upalabdha sthApavAmAM adhyayana karAve che. tana, mana ane dhanathI yogadAna ApyuM anumodanA: che. temanA dharmanA saMdarbhamAM gujarAtI DaoN. ratanabena chADavA kacchanA nAnA prabuddha saMpadAnI saMpUrNa Arthika ane aMgrejImAM lekho pragaTa thayelAM gAmaDAmAM janmelA, lagna pachI mAtra javAbadArI upADanAra che, che. jIvananI A yAtrAmAM temanA grejyuezananI padavI nahIM paraMtu 'nirmaLAnaMda jyota' haste jIvanasAthI zrImatI rekhA gAMdhI jeo pIeca.DI. sudhIno abhyAsa emaNe a. sau. rekhA bakula gAMdhI ahamadanagara borDanA AcAryanI karyo. saMskRtamAM ema.e. ane jenolojI zreNImAM abhyAsa kare che, te sakriya viSayamAM saMzodhana temaNe karyuM ane rIte sahabhAgI rahyA che. putrIo mInA tAraka modI, jIjJA temanA zodha prabaMdhano viSaya "vrata vicAra rAsa' che. kacchanA amiSa saMghavI, kinnarI rAhula dozI ane kiMjala gaurAMga nAnakaDA gAmamAM janmelA ratanabenanA lagna khImajIbhAI zAhano haMmezA sahayoga rahyo che. chADavA sAthe 1970mAM thayA hatA. temane tIlokara jaina Agama viSayaka A viziSTa aMkanA saMpAdaka suzrAvaka dhArmika borDanI parIkSA ApI che ane vizAradanI upAdhi prApta karI che. teo 102 varSa jUnA "jaina prakAza' ane guNavata baravALiyA AMkaDA ane akSaranA upAsaka che. jIvadayA' sAmayikanA taMtrI che. A uparAMta mahAsaMgha AMkaDAnA eTalA mATe ke vyavasAye eo cArTarDaTa ekAunTanTa ane TeksaTAIla udyoganA udyogapati che ane saMcAlita cAvaDA dhArmika zikSaNaborDa sAthe paNa joDAyelA che. sAhitya samAroha ane jJAnasatramAM temanI hAjarI akSaranA upAsaka eTale che ke emanuM nAma cAlIsathI vadhu pustako upa2 sarjaka, saMpAdaka ane saha saMpAdaka tarIke saMzodhanapatra sAthe niyamita hoya che. je mATe temanA pati jhaLake che. cAlIsa pustakono viSaya vyApa paNa jJAna ane zrA ra zrI khImajIbhAI satata protsAhana Ape che. rasabharyo che. emanI akSaranI yAtrA premathI parama sudhInI DaoN. sejala zAha maNibena nANAvaTI vimensa kaoNlejamAM che. prema vagara paramane zI rIte pahoMcAya? A traNa bhASA gujarAtInA adhyApaka che ane vibhAgAdhyakSa che. vadhu pustakonI sUci jotA prathama "hRdaya saMdeza' ane 'prIta "prabuddha jIvana' sAmayikanA mAnad tuM karI che ane guMjana'- guNavaMtabhAInuM bIjuM nAma "guMjana' paNa che, "AMtarakRtitva ane gujarAtI kavitAmAM teno viniyoga' kAraNa ke teo potAnI vAtanA Dhola-nagArA na vagADe, upara mahAnibaMdha lakhI pIeca.DI.- DaoNkTareTanI DigrI prApta dhImuM guMjana ja kare che ane vartamAnanA pustakonI yAdImAM karI. "muThThI bhItaranI AjhAdI' pustaka Do. sejalanA nAme che zrImad rAjacaMdra, gAMdhIjI ane AgAma Ave. A lekhana kare che, sAhitya samAroha ane jJAna-satramAM niyamita pustakonA viSayomAM darzana- ciMtana, kathA, saMzodhana hAjarI ApI saMzodhanapatra rajU kare che ane satra saMcAlana temaja samAja sudhAraNAnA viSayo paNa che. saMgharSa, zrama, kare che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. zrutajJAnano samRddha-saMpuTa | padmazrI DaoN. kumArapALa desAI parvAdhirAja paryuSaNa samaye zrutajJAnano Avo vicArasamRddha, jJAnasamRddha, emaNe 'prabuddha jIvana'nA vizeSAMko dvArA sAmayikonI duniyAmAM eka ane ciMtanasamRddha saMpuTa pragaTa thaI rahyo che, tyAre manamAM eka sAthe aneka navI bhAta UbhI karI. ahI A traNeya vizeSAMkonA viSayo eTale ke "Agama bhAvo jAge che. sauprathama to jemanA taMtrIpade A traNeya vizeSAMko taiyAra paricaya vizeSAMka', 'karmavAda: jainadarzana ane anya darzana' vizeno vizeSAMka thayA hatA tevA parama mitra dhanavaMtabhAI zAhanuM smaraNa thAya che. dhanavaMtabhAI 'anekAMtavAda, syAdvAda ane nayavAda vizeSAMka' e traNe viSayo jaina dharmanA e svapnasevI saMpAdaka hatA ane potAnAM e svapnone sAkAra karavA mATe traNa AdhArasthaMbha samAna che. zrI guNavaMtabhAI baravALiyAnA mAnadaavirata puruSArtha kheDatA hatA. cIlAcAlu mArge cAlavAne badale satata navo saMpAdakana heThaLa taiyAra thayelA "Agama paricaya vizeSAMka'mAM Agama viSayaka mArga zodhatA ane emAM sahuno sAtha meLavIne AgaLa vadhatA hatA. emaNe judA judA lekho ahIM upalabdha thAya che. enI sAthosAtha jaina Agama sAhitya, dharmane vartamAna saMdarbhamAM mUkIne 'prabuddha jIvanane vyApakatAnI sAthosAtha zvetAMbaramAnya jaina aMga Agama sAhitya ane AgamonA jaina pAribhASika vicArika garimA ApI hatI. vizeSe to jaina dharmanI saiddhAMtika vicAradhArAnI zabdonI samajUtI jevAM atyaMta upayogI lekho paNa ahIM samAveza sAthe anya dharmonA saMdarbhamAM e sidhdhAMtono tulanAtmaka abhyAsa thAya tevI pAmyA che. abhyAsI vyaktionI pasaMdagInI sAthosAtha emanA lekhasAmagrIno samAveza karIne eka navI dizA ughADI dIdhI. abhyAsakSetranA viSaya para A vizeSAMka teyAra karAvavA, tevI dhanavaMtabhAInI emaNe 2016nA phebruArImAM 120thI vadhu vidvAno ane kula 200 dRSTi rahetI. dhanavaMtabhAIe A graMthanA prAraMbhe emanA taMtrIlekhanuM zIrSaka jeTalAM sAhityarasiko dharAvatA 33mAM jaina sAhitya samArohanuM Ayojana ApyuM che, "kaLiyugano amRtathALa: AgamagraMtho' ane e rIte karyu. jaina sAhitya samArohanuM Ayojana paNa emanI pAsethI eka navI dizA amRtasamA Agamono paricaya Apato eka suMda- 154 pRSThono aMka ane dRSTi pAmyuM. jJAnasatranA viSayo be mahinA pahelAthI mokalI Ape, prApta thayo. ethIya agAu dareka viSayamAM eka saMyojakanI nimaNuka kare. pariNAma e evI ja rIte 'karmavAda: jainadarzana ane anya darzana' aMgenA AvatuM ke jJAnasatranA zratayajJamAM abhyAsapUrNa graMthonA udghATanano utsava vizeSAMkamAM karmavAda vize judAM judAM siddhAMtomAM thayelA karmavAdanA Alekhana paNa sAthosAtha racAI jato ! emaNe vizeSAMkanuM saMpAdanakArya judAjudA vize vAta karI che. A vizeSAMkanA saMpAdikAo DaoN. pArvatIbahena khIrANI saMpAdakone soMpyuM ane e rIte ghaNI anubhavI ane abhyAsI vyaktione ane DaoN. ratanabena chADavA baMne jaina tattvajJAnanA UMDA abhyAsI che. karmavAda potAnI saMpAdanakalA pragaTa karavAnI umadA taka ApI ane emanA dvArA ane vijJAna, karmavAda ane mokSa, karmavAda ane punarjanma jevAM ciMtanasabhara navA vicAro pragaTa karavAnI mokaLAza ApI. lekho maLe che. ane savizeSa to vaidikadarzana, boddhadarzana tathA islAma, zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM jaina dharmanA khristI, zIkha ane pArasI dharmanA siddhAMtomAM AvatI karmanI vibhAvanA navA navA vaktAonI emaNe khUba mAvajata karI. eka vAra meM emane kahyuM ke sAthe jainadarzanano karmano siddhAMta kevuM ane keTaluM sAmyabheda dharAve che te sarjaka jayabhikhkhanA jIvanamAM aneka prasaMgo rasaprada ane preraka prasaMgo banyA darzAvatA lekho paNa che. dharmasiddhAMtonA abhyAsamAM A prakAranI tulanAtmakatA che. emaNe A vAta tarata jhaDapI lIdhI. pariNAme satata 62 aThavADiyA sudhI eka navI dRSTi ApanArI banI rahI che. 'jayabhikhkhuM jIvanadhArA"nI lekhamALA lakhAI enA parathI 'jIvataranI vATe, e pachI DaoN. sejala zAhe "anekAMtavAda, syAdvAda ane nayavAda' akSarano dIvo' nAmanuM jayabhikhkhanuM caritra huM lakhI zakyo ane samaya jatAM vizeSAMka Apyo. anekAMtavAdanuM AkhuMya AkAza AmAM AvarI levAyuM emAMthI jayabhikhkhanA caritrane darzAvatuM 'akSaradIpane ajavALe, cAlyo che. anekAMtavAda siddhAMtamAM ane vyavahArajIvanamAM kevI rIte upayogI bane ekalavIra' nATaka paNa bhajavAyuM. che, tyAMthI prAraMbha karIne Agama, upaniSada jevA graMtho ke khristI dharmamAM - eka saMpAdaka tarIke dhanavaMtabhAI mAtra cIvaTapUrvaka lekhonI UgharANI anekAMta dRSTi kaI rIte pragaTa thAya che te batAvyuM. A anekAMtavAdane judA karanArA ja nahIM, babbe navI navI preraNAo ApanArA banI rahyA eka vAra judA dRSTikoNathI jovAno ahIM saiddhAMtika ane bauddhika prayAsa che ane tene meM emane kahyuM ke bhagavAna mahAvIra vize be-traNa pravacano ApavA che. kAraNe A vizeSAMka atyaMta mUlyavAna banyo che. emAMthI emaNe tri-divasIya kathAnI parikalpanA ApI dIdhI ane pariNAme A traNeya vizeSAMkonI sAmagrIne graMtharUpe saMgrahIne DaoN. sejala zAha 'mahAvIrakathA', 'gautamakathA', 'RSabhakathA' 'pArtha-padmAvatI kathA', ane bakulabhAI gAMdhIe eka navo mArga cIMdhyo che. A vizeSAMkomAM nemarAjula kathA" ane "zrI hemacaMdrAcArya kathA" evI che kathAnI prastuti vidvAnoe lakhelI vicAra ane ciMtananI sAmagrImAMthI eka ja siddhAMtane vakhate emanI AgavI dRSTino anubhava thayo. eka Ayojaka tarIke e bhinna bhinna dRSTikoNathI jovA-vicAravAnI taka maLe che. vaLI e saghaLI kAryakramanI saphaLatA mATe potAnI jAta nicovI detA. kyA prakAranA bekaDropa sAmagrI graMthastha thavAthI sadAne mATe jaLavAI raheze. A mATe zrI rAkhavA, kayA saMgItakArone bolAvavA, kAryakramanI AgaLa-pAchaLa bahu ochA dhanavaMtabhAI zAha pachI 'prabuddha jIvananI ane vicArasamRddha- vizeSAMkonI 'kriyAkAMDa' rAkhavA, samApana paNa sAva TUMku ane zrotAone satata rasaprada paraMparAne supere jALavI rahelA DaoN. sejala zAhane hRdayapUrvakanA bane evI rIte kAryakramanuM Ayojana karatA hatA. abhinaMdana. IV Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 0 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 28. 29. 30. viSaya zrI jJAtAdharmakathA sUtra zrI upAsaka dazAMga sUtra zrI aMtagaDa sUtra zrI anuttopAtika sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra kaLiyugano amRtathALa Agama graMthI (taMtrInI kalama) bhagavAna mahAvIranA upadeza graMthaH Agama (saMpAdakIya) jaina AgamasAhitya zrI AcArAMga sUtra zrI cagaDAMga sUtra, zrI ThANAMga sUtra zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra zrI vavAi sUtra zrI rAyapaseNIya sUtra zrI javAjAbhigama sUtra anukramaNikA zrI pAvakA sutra-prajJApanA sUtra zrI sUryaprApti sUba zrI caMdraprApti sUba zrI jaMbUdvIpa-prajJapti sUtra Agama paricaya zrI nirayAvalikA sUtra zrI kappavaDisiyA-kalpAvatasikA sUba zrI puSkriyA-puSpikA sUtra zrI pUncUliyA-(pUSpacUlikA) sUtra zrI vinhadazA-vRdizA sUba dhaturA prIyA catu zaraNa prakIrNaka mAtura pratyA2vyAna praoIrna Atura pratyAkhAna prakIrNaka mahApratyAravyAna prIf mahApratyAkhAna prakIrNaka taMtuna vaivArita tIrNa taMduAvaicArika prakIrNaka saMskAraka prakIrNaka V lekhaka DaoN. dhanavaMta zAha DaoN. guDDAvaMta baravALiyA rUpendrakumAra pagAriyA DaoN. razmibhAI je. jhaverI DaoN. rimabhAI je. jhaverI DaoN. razmibhAI je. jhaverI DaoN. razmibhAI je. jhaverI DaoN. razmibhAI je. jhaverI DaoN. ketakI yogeza zAha DaoN. ketakI yogeza zAha DaoN. ketakI yogeza zAha DaoN. navI yogeza zAha DaoN. ketakI cogeza zAha DaoN. ketakI yogeza zAha DaoN. kalA ema. zAha DaoN. kalA ema. zAha DaoN. kalA ema. zAha pU. sAdhvI subodhikA DaoN. pArvatI neNI khIrANI DaoN. kalA ema. zAha DaoN. kalA ema. zAha DaoN. pArvatI neNI khIrANI DaoN. pArvatI nezazI khIrANI DaoN. pArvatI neNazI khIrANI DaoN. pArvatI neNazI khIrANI DaoN. pArvatI neNazI khIrANI muni dIparatnasAgarajI ma. sA. muni dIparatnasAgarajI ma. sA. muni dIparatnasAgarajI ma. sA. muni dIparatnasAgarajI ma. sA. DaoN. abhaya dozI pRSTha 1 3 9 15 16 18 20 21 23 25 27 29 30 34 37 39 41 43 46 >> >>[ 51 54 55 57 58 62 62 64 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 32 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39 40. 41. 42. 43 44. 45. 46. 47. 48 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. viSaya gacchAcAra prakIrNaka gazivijjA prakIrchA ka devendrastAva prakI ka mAsamAdhi prakIrNaka zrI nizIya sUtra zrI bRhatkAlpa sUtra zrI vyavahAra sUtra zrI dazAzrutaskaMdha zrI jinakalpasUtra - mahAbhASyasUtra - zrI oghaniryuktisUtra-piMDaniryuktisUtra zrI daza vaikAlika sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra naMdIsUtra zrI anuyogadvAra sUbe zrI mahAnizithasUtra zrI Avazyaka sUtra jaina AgamanA saMdarbhe vijJAna manovijJAna, zarIravijJAna, paryAvaraNa ane yoga Agama mokSamArgano nirdeza kare che AgamanA rahasyo...sikreTsa oNfa Agama... Agama eka adbhuta jIvanakalA zvetAMbara mAnya jaina aMga Agama sAhityano racanAkALa * saMkSipta anuvAda : DaoN, madhurbana baravALiyA karmasamaja sukhanI cAvI jaina darzana ane karmavAda karmayAtrA karmamosa karmabaMdhanI prakriyA karmanuM neTavarka karmanI kathanI darzanAvaraNIya karma vaMdanIya karma lekhaka VI DaoN. abhaya dozI DaoN. abhaya dozI DaoN. abhaya dozI DaoN. abhaya dozI DaoN. pravINabhAI sI. zAha DaoN. pravINAbAI sI. zAha DaoN. pravINabhAI sI. zAha DaoN. pravINabhAI sI. zAha DaoN. risakalAla mahetA DaoN. sikalAla mahetA DaoN. risakalAla mahetA DaoN. risakalAla mahetA DaoN. sikalAla mahetA DaoN. risakalAla mahetA AcArya sAgaracaMdra sAgarasUri mahArAja DAM. sAdhvI AratI zrI guNavaMta baravALiyA yugadivAkara pU. zrI namramuni ma. sA. yugadivAkara pU. zrI namramuni ma. sA. pU. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI DaoN. sAgaramala jaina karmavAda: jaina darzana ane anya darzana DaoN. dhanavaMta zAha DaoN. pArvatI nAkI, khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI nejALI, khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI nezI dhIrA" ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA 2 o che na % % 5 65 65 66 78 80 82 85 86 87 90 " 46 4 chu 99 100 101 103 10 6 179 113 3 11 4 1 1 5 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. viSaya mohanIya karma AyuSya karma nAma karma gotra karma aMtarAya karma jaina sAhityamAM karmavAda karmagraMthano saMkSipta paricaya anya dardanomAM karmavAda upasaMhAra saMdarbha sUci pAribhASika zabdo vizvakSakA baeNnka karma AgamamAM karmanuM svarUpa guNAsthAnaka ane karma cosaTha prakArI pUjAmAM karmanuM Alekhana jAtismaraNa jJAna ane karmavAda jainadarzana karmavAda saMdarbhe karmaphaLanuM vizvavyApI svayaMsaMcAlita adbhuta nyAyataMtra karma nirjarAno hetu parISaha jaina dharmano karmavAda ane punarjanma karmavAda ane vijJAna karma viSenI sajjhAya koNa caDe ? AtmA ke karma ? saMmuddAta karmo para ghAta karavAnI prakriyA karmavAda ane mokSa karmayoganuM vijJAna karmayoganuM arthaghaTana- zrImad bhagavad gItAnA saMdarbhe anya darzanonI bhUmikAmAM bauddhadarzanamAM karmasiddhAMta nyAyadarzana ane vaizeSika darzanamAM karmano khyAla upaniSadamAM karmavicAra sAMkhya yoga darzana- karmavAda VII lekhaka/lekhikA pRSTha 16 6 117 1 1 8 1 19 1 20 DaoN. pArvatI nejA, khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI nejA, khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana bhImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana bhImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI dhIrANI ane DaoN. ratana bhImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI dhIrANI ane DaoN. ratana bhImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA 130 1 2 1 1 2 5 1 28 1 29 130 133 pU. abhayazekhara sUri DaoN. utpalAbena kAMtilAla modI DaoN. ketakI yogeza zAha DaoN. abhaya dozI DaoN. rima bhedA DaoN. guNavaMta baravALiyA prajJA bipinacaMdra saMghavI DaoN. madhu ja. baravALiyA DaoN. razmi jhaverI pa. pU. AcAryazrI vAtsalyadIpa sUrIzvarajI mahArAja 135 141 145 148 151 154 158 163 167 pU. rAjahaMsa vijayajI ma. sA. 168 DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA 170 caMdrahAsa trivedI 172 bhANadevajI DaoN. niraMjana ema. paMDyA DaoN. kalA zAha DaoN. nareza veda DaoN. nareza veda DaoN. kokilA hemacaMda zAha 174 178 182 185 188 190 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pRSTha 192 195 93. 19 7 viSaya lekhaka/lekhikA 91. hiMdu pUrvamImAMsAmAM kumArika bhaTTa ane prabhAkarano karmavAda DaoN. haMsA esa. zAha 92. IslAma ane karmavAda DaoN. mahebUba desAI khristI dharmamAM karmano siddhAMta DaoN. thomasa paramAra, zIkha dharma ane karmavAda varSA zAha 95. jarathostI dharmanA mULabhUta siddhAMto ane karmavAda zrI barajora. eca. AMTiyA 96. karmasiddhAMta-jIvanano ujAgara dRSTikoNa 69. Thus He was Thus He Spake: The Karma Reshma Jain 98. KARMAVAD:THE JAIN DOCTRINE OF KARM Dr. Kokila Hemchan Shah 94. 198 201 chAyA zAha 203 205 207 anekAMtavAda, syAdvAda ane nayavAda 99. vizvazAMti mATeno ajoDa vicAra: anekAMtavAda sva. dhanavaMta zAha 208 100. anekAnta jIvana tarapha DaoN. sejala zAha 2 10 216 101. 102. anekAMtavAdaH samasyAmaya jIvanamAM samanvayanuM meghadhanuSa anekAntavAda saidhdhAMtika pakSa padmazrI kumArapALa desAI DaoN. nareza veda 2 2 1 103, jaina darzanamAM naya DaoN. jitendra zAha 2 2 3 104. zrI AtmasiddhizAstramAM anekAntavAda pratApakumAra ToliyA 105, ane kAjodarzanaH tattva ane taMtra DaoN. baLavaMta jAnI 2 28 106. paMnyAsa DaoN. arUNavijaya mahArAjasAheba 2 30 jIvananA vyavahAramAM atizaya upayogI ane kAntavAda.. syAdvAda... ane nayavAda DaoN. sAgaramala jaina 2 33 GI bhANadevajI 236 107. anekAntavAda siddhAMta ora vyavahAra 108. darzanonuM darzanaH anekAntavAda 109. anekAntadarzana 1 10. anekAntavAdanI vyavahArika bhUmikA 11 1. anekAntavAda ane sApekSavAda bhANadevajI 2 39 24 2 DaoN. guNavaMta baravALiyA DaoN. je. je. rAvala dinakara joSI 246 syAdvAda 255 112. 1 13. zrI siddhasena divAkarasUrijInI anekAMtavAdanI ghoSaNA DaoN. reNukA poravAla 258 260 114. anekAntavAda: vyAvahArika pakSa 115. jainadarzana ane anekAntavAda 116. anekAntavAda ane samyajJAna 26 2 DaoN. nareza veda saMpAdanaH sUryavadana ThAkoradAsa javerI prA. DaoN. kokilA hemacaMda zAha VIII Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 117. 118. 1 19. 120. 12 1. 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128 128. 129. viSaya AnaMdadhananA stavanomAM anekAMta sAmAjika sauhArda, samarasatA aura anekAnta draSTi anekAnta, syAdvAda evaM saptabhaMgIH eka saMkSipta vivecana AgamanI dRSTie anekAntavAda anekAntavAda ane upaniSadanI dArzanika vicAraNA anekAMtavAdaH sAta nonuM vaicArika meghadhanuSa ApelA berisTara cakravartI bhAratIya darzanonuM samanvaya tIrthaH anekAMtavAda ahiMsA-ane kAMtanA paripekSyamAM khristI dharma ane kAntavAda saMgharSanI samApti ane saMvAditAno setu eTale mahAvIra svAmIno anekAMtavAda THE SEEKER'S DIARY-ON ANEKANTVAD APPLICATION OF ANEKANTVAD: MULTI DYNAMIC VISION IX lekhaka lekhikA DaoN. abhaya dozI DaoN. vIsAgara na DaoN. vIrasAgara jaina varSA zAha DaoN. niraMjanA joSI DaoN. ratanabena khImajI chADavA zrI caMdulAla sakacaMda zAha zrI caMdulAla saMkaracaMda kA DaoN. razmi bhedA DaoN. pArvatI neNazI khIrANI DaoN. thomasa pa2mA2 DaoN. zrImatI pArUla bI. gAMdhI Reshma Jain Dr. (Kum) Utpala Kantilal Mody pRSTha 269 271 274 275 278 283 286 289 293 295 298 300 303 305 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLiyugano amRtayALa Agama graMtho ] DaoN. dhanavaMta zAha sApAnA dathamAM doSa siyA ho gayAM jiMgALama hA aA hA! anAdA! arthAt A kaLiyugamAM jo prabhunA vacana svarUpa Agamo na hota to mAruM zuM thAta? anAtha jevI sthiti amArI thAta jaina kuLamAM janma lIdhA pachI jaina saMskAro jALavavA eTale ke kaMdamULanuM bhakSaNa na karavuM, maMdira upAzrayamAM javuM, zina pratimAnI pUjA karavI, sAdhu bhagavaMtone vaMdanA ka2vI, bALakone pAThazALAe mokalI dharma sUtrono paMca pratikramaNa sudhI abhyAsa karAvavo, UmaMgabhera paryuSaNa parva ujavI, ekAsaNuM, upavAsa vagere tapa karavA, derAsara ke sthAnake bhakti karavI ane mahAvIra janma vAMcananI ujamaNI karavI, A samaye 'kalpasUtra' graMthanuM nAma kAne paDe ane jIvanabhara Aja nAma sAthe rahe, e tyAM sudhI ke koI pUche ke anya dharmamAM gItA, kurAna, bAyabala, tripiTaka jevA pratinidhi graMtho che, to tamArA jaina dharmamAM AdhArabhUta karyo graMtha, to tarata ja kalpasUtra' ja nAma bolAI jAya. paNa jainono jJAnavaibhava to kalpasUtrathI vizeSa 'AgamAM'enA che e mAhitI sAmAnya jaina zrAvaka pAse na hoya tyAre ApaNane Azcarya thayA vagara na rahe, uparAMta anya dharmIo paNa ema mAnI le ke jeno pAse mAtra kalpasUtra' ja che tyAre jaina zAsana mATe e ge2samaja thAya evI ghaTanA banI rahe. lekho lakhAvavA ane A parizramika kArya AraMbhAyuM ane pariNAma ApanA hastakamaLamAM che. - ahiMsA, saMyama ane tapa ta2pha jIvane prayANa karAvanAra A Agamo che. A=AtmA tarapha gamagamana karAve te Agama che. AgamanI vAcanA jIvane karmakSayano mArga darzAvI mokSa prAptinI sAdhanA ane siddhi darzAve che. jIvana jIvavAnI kaLA zikhave che, AtmajJAnanA pradezano mArga darzAve che, ane emAM AtmAthI paramAtmA sudhInI yAtrA che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatimAM jIva che enuM darzana Agamo karAve che. zarIra vijJAna temaja bhUstara ane khagoLa zAstranI TruSTinuM darzana karAve che. gautama svAmIe bhagavAna mahAvIrane pUchelA chatrIza hajAra prazno ane uttaranuM vizALa AkAza ahIM che. rAgathI vairAga ane verathI kSamAnI aneka kathAono bhaMDAra AgomAM che. maNazramaNI ane zrAvaka-zrAvikAnA AcAra ane jIvana zailInI vigata che ane vijJAna, paryAvaraNa, yoga, padArtha vijJAna, zarIra vijJAna ane caitasika zaktionA jJAnano khajAno, jIvanI garbhAvasthA, kALanA vibhAgo, zarIranI nADIonI saMkhyA, maraNa samAdhinI vigato, A sarve AgamamAM che. AgamAM vizvanA samagra viSayonuM darzana karAve che. aNu-52mANunuM pRththakaraNa ahIM che, vizvanI pratyeka samasyAnuM samAdhAna A AgamAMmAM che. A aMkanA saMpAdaka zrI guNavaMta baravALiyAnA saMpAdakIya lekhamAM A vize vistRta vivaraNa che. jijJAsune e vAMcavA vinaMti. 'prabuddha jIvana'no vAcaka varga jeTalo jaina dharmI che eTalI ja saMkhyAmAM anya dharmo paNa che, A sarve prAjJa jijJAsu vAcako che. A banne vAcaka vargane jaina zAsananA jJAnavaibhava jevA Agamono paricaya thAya e hetuthI A aMka taiyAra karavAnI amane bhAvanA thaI. Agamo vize AvI paricayAtmaka pustikAo bhUtakALamAM taiyAra thaI haze. vartamAnamAM paNa thaI che. paraMtu amArI pAse sarva prathama I. sa. 1954mAM pro. hIrAlAla kApaDiyA dvArA suratathI prakAzita 'pistAlIsa Ago'- saMkSipta rUparekhA najare paDI, paraMtu emAM vistAra nathI, tyArabAda bIjI pustikArIne prApta karI haze ? kAraNa ke e mahAna AtmA kevaLajJAnI hatA. kSaNa mATe ApaNane vicAra Ave ke koIpaNa sAdhano vinA jagatanA ATalA vizALa jJAnanI prApti e mahApurUSoe kaI yugadivAkara pU. gurudeva zrI namramuni prerita zrI guNavaMta baravALiyA saMpAdita-bhagavAna mahAvIranA upadeza graMtha 'Agama' prApta thaI. amAre mATe no doDavuM hatuM ne DhALa maLI gayo. hRdaya ane buddhie paDagho pADyo ke je parikalpanA Agama eka vize ame karI che e mATe zrI guNavaMtabhAI sakSama che ane ame amArA A mitabhASI mitra upara haka jamAvI dIdhuM. amArI parikalpanA samajAvI ke je jeno AgamathI paricita nathI emane Agamano vigate paricaya karAvavo ane anya dharmI bauddhika vAcakone jaina zAsananA A bhavya jJAna bhaMDAranI mAhitI ApavI, e mATe A 45 Ago mATe pU. muni bhagavaMto ane vidvAna zrAvako pAse 1 e sUkSma prajJAne ApaNA koTi koTi praNAma ho. jaina zAsananA samagra baMdhAraNano pAyo A Agama graMtho che. bhagavAna mahAvI2 pachI varSo sudhI A zruta jJAnanI yAtrA kaMThopakaMTha rahI. A jJAnane zabdabaddha-lipibaddha karyuM I. sa. 454-456mAM zrI devarSigaNi kSamAzramaNe, saurASTranA vallabhIpuramAM 500 AcAryonA sogathI. A sarvanA ApaNe RNI chIe. A zAstra bhaMDAra lipibaddha na thayo hota to Aje ApaNI pAse zuM hota? vizva kalyANa ane vizva zAMti mATenA mahAna vicAro kaLiyugano amRtathALa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ciMtanothI jagata vaMcita rahI gayuM hota. AdhAra vinA prabhunI sAdhanA ke vizvanA satyane samajavuM azakya A lipibaddha zrutajJAnanA saMvardhana ane rakSA mATe zrata che, eTale ja Agamone jina pratimA sarakhI gaNIne prabhu pratimA bhaktinA tattvane svIkArI A lipiyAtrA gati kare e mATe jeTaluM ja tenuM mUlya svIkArAyuM che. putyayana eTale punaH punaH lakho e sUtrane zrAvakanA AvA bhavya jJAna bhaMDArano aMgrejImAM avatarita karavAno kartavyomAM sthAna maLyuM, zruta lekhana dvArA zrutarakSAno maMtra sthApita mahA yajJa AraMbhAyo che e jina zAsana mATe yaza kArya che, paraMtu thayo ane A Agamo ane anya zAstro prathama tADa patra upara, ethI AgaLa vadhIne A Agamo ane jaina tattvanA anya Agama pachI kAgaLa upara lahiyAo lakhAtA rahyA, bhAratanA khUNe khUNe jevA graMthonuM dohana karI pAMceka mahAgraMthonuM sarjana thavuM lakhAtA rahyAM, punaH punaH lakhAtA rahyAM, ane vartamAna mudraNakaLA joIe ane e pAMce graMthone jagatanI badhI ja mukhya bhASAmAM sudhI e pahoMcI zakyA. lahiyAo punaH lekhanamAM kadAca bhUlo avatarita karavA joIe. A jaina dharma ke tattvanA pracArano vicAra kare paNa mudraNanI aneka nakalo zuddhikaraNa sAthe mudrita thAya eTale nathI, paNa A graMthanA tattvamAM vizva kalyANa ane vizvazAMtinuM sarva prathama bhImasiMha mANeka ane kalakattAthI bAbu dhanapatasiMha ciMtana payuM che ene ujAgara karavAnuM A pUNyakarma siddha nAmanA zrAvako e A graMthonuM saMpAdana karI chApavAnI zarUAta thaze. karI. karoDonA jina maMdironuM nirmANa thAya che. paNa vyakti e A hastalikhita AgamonA punaH hRdaya dhabakAra mATe pU. sthApatya pAse jaze tyAre ene e tattvanI prApti thaze. paraMtu ATalI pUNyavijayajI ma.sA. ane pU. jaMbuvijaya ma.sA. temaja aneka ja vizALa dhanarAzino upayoga AvA graMthonuM vividha bhASAnA anya pUjya jaina muni bhagavaMtoe A zrutajJAna saMvardhananA kSetramAM sarjana thAya to A zruta sthApatya vizvanA khUNe khUNe jijJAsuo amUlya parizrama karyo e mATe sarva jijJAsu jIva A pUjyazrIone sudhI pahoMcaze je mAnava kalyANa ane vizvazAMti samIpa jagatane vaMdana kare. besADaze. AvA mahAna puNyakarma mATe khAsa saMsthAnuM nirmANa thAya A Agamo e jina zAsanano dastAveja che, AgamonA to jagata sevAno amUlya lAbha zAsanane prApta thaze. namra vinaMti Agama sUtro e jina vacana che tethI jina pratimA jeTalAM ja e vaMdanIya ane pUjyanIya che. eTale A viziSTa Agama paricaya aMkanuM vAMcana pUjA kakSa, svAdhyAya kakSa ke pavitra sthira sthAne ja Asanastha thaIne karavA vAcakone namra vinaMti che. ethI viziSTa jJAna lAbha thaze ja. anyathA azAtanAno doSa lAgaze. - zrI AcArAMga sUtra | imeNa ceva jujjhAhi, kiM te jujijheNa bajjhao? juddhArihaM khalu dullhN| jhahettha kusalehiM pariNNAvivege bhaasie| A AtmAmAM rahelA karmazatruonI sAthe yuddha kara, bIjAnI sAthe yuddha karavAmAM tane zuM lAbha? kharekhara bhAvayuddhanogya sAdhana maLavA ja durlabha che. je A jaina zAsanamAM tIrthakaroe AtmayuddhanA sAdhanarUpe samyaguM jJAna ane samyam AcArarUpa vivekanuM pratipAdana karyuM che. prabuddha saMpadA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA upadeza graMthaH Agama 7 DaoN. guNavaMta baravALiyA prabuddha karuNAnA karanArA bhagavAna mahAvIre uppane IvA, vigaIvA ane dhurvaIvA A tripadI dvArA dezanA ApI. gaNadhara bhagavaMto dvArA A upadeza ApaNane AgamarUpe maLyo. devo, manuSyo ane niryaMco, sosaraNamAM bhagavAna mahAvIranI pAvana vANI jhIlavA Asanastha thaI jAya che. bhagavAna mAlakauMsa rAgamAM potAnI dezanA pravAhita kare che ne sau jIvo potapotAnI bhASAmAM te samaje che. jenuM upAdAna utkRSTa che ane jenI gaNadhara thavAnI pAtratA che, bhagavAnanA zrImukhethI tripadI sAMbhaLatA A bhavya jIvonA RRcaka pradezo khUle che. jJAnAvaraNIya karmano adbhuta kSayopaza thatAM temanA aMtaramanamAM sahaja rIte dvAdazAMgInI racanA thaI jAya che ane A rIte bhagavAna mahAvIranA upadezano amUlya vAraso ApaNane maLe che. pU. zrI devIMgaNIne anubhUti thaI ke kALakrame mAnavInI smRtizakti ochI thatI jAya che jethI pUjyazrIe bhagavAna mahAvIrano A divya vAraso jaLavAI rahe te mATe vallabhIpuramAM 500 sAdhumahAtmAonA sahogathI satata 13 varSanA puruSArthathI lekhanakArya dvArA A vAraso lipibaddha karyo. pUrvAcAryoe zramaNa saMskRtinI jJAnadhArA gatimAna rAkhavA mATe samartha samaye AgonuM saMpAdana, saMzodhana, saMvardhana ane saMkalana karI adbhuta yogadAna ApyuM che. samagra mAnavajAtanA kalyAzane mATenI hitaciMtA, akAraNa karuNAnA karanArA prabhu mahAvIrane satata dezanA ApavA prere che tene kAraNe mAtra jaina sAhityane ja nahi, paraMtu vizvanA darzanasAhityane eka amulya bheTa maLe che. AgamanuM ciMtana, svAdhyAya ane parizIlana ajJAnanA aMdhArA dU2 ka2I jJAnano dIvo pragaTAve che. jaina tattvajJAna, AcArazAstra tathA vicAradarzananA subhaga samanvaya sAthe saMtulita temaja mArmika vivecana AgamamAM che. tethI tene jaina paraMparAnuM jIvanadarzana kahI zakAya. prakriyA eTale AtmasudhAraNA. AtmA 52 karma dvArA vikRti ane malinatAnA ghara jAmyA che jethI huM mArA AtmAnA sAcA svarUpane joI zakato nathI. apAra zaktinA svAmI AtmAnA darzana thaI jAya to saMsAranA duHkha ane janma-maraNanI zaMkhalAmAMthI mukti maLI jAya. aMga, upAMga, chaMdasUtra, pamannA, mULasUtra ane prakIrNaka vigeremAM 32 athavA-ane 45 AgamAM samAviSTa che. zvetAmbara jainoe Agamano bhagavAna mahAvIranA upadeza graMtho rUpe svIkAra karyo che. digaMbara jainonI mAnyatA che ke bhagavAna mahAvIra pachI navaso eMzI varSa bAda Agamane lipIbaddha karavAmAM AvyA eTale e bhagavAnanI pratyakSa dezanA rUpe svIkArI zakAya nahIM. lagabhaga be hajAra varSa pahelAM digaMbara muni kuMdakuMdAcArya thaI gayA. e mahAna labdhidhArI AcArya zaMkAnA samAdhAna ane jJAnaprApti artha sadehe mahAvideha kSetramAM vimAna tIrthaMkara sImaMdhara svAmI pAse gayA. tyAM ATha divasa upavAsa sAthe jJAnaprApti karI. tyAMthI AvIne sIdhA tAmilanADunA khaMDevAsI gAmanI punaTamalatha guphAmAM besIne samayasAra, niyamasAra Adi zAstronI racanA karI. digaMbara paraMparAe eno paramAgama zAstro rUpe svIkAra karyo che. chatAMya jainonA tamAma phirakAo, samasta jainoe ane vizvanA aneka vidvAnoe Agamano jaina tattvajJAnanA utkRSTa sAhitya rUpe to svIkAra karyo ja che. A Agama graMthomAM samAviSTa dravyAnuyoga, caraNakaruNAnuMyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyogamAM Thera Thera jIvamAMthI ziva banavAnI prakriyAno nirdeza che. 3 AgamazAstro jaina zAsananA baMdhAraNano pAryo che. jena AgamarUpI A dastAvejamAM jJAna, darzana ane cAritrarUpa triratnanI mAlikI ApavAnA siddhAMto, niyamo ane AcAronuM vizad mArgadarzana ApavAmAM Avela che. emAM jaNAvela AcArapAlana avazya mAnavInI Atmonnati karAvI zake. A Agamo ApaNA mATe kaI rIte preraka banyA che tenI vicAraNA karIe. pApavR tti ane karmabaMdhanamAMthI mukta thaIne paMcamagatinA 'AcAra e ja prathama dharma che' A jIvanasUtra apanAvavAnI zAzvata sukho kaI rIte pAmI zakAya te darzAvavA hiMsA Adi dUSonuM saphaLa tarakIbo zrI AcArAMga sUtramAM AcArazuddhi dvArA jIvanazuddhinA pariNAma dekhADI ahiMsAnA parama dhyeyanI puSTi karavA sadaguonIsArane UMcuM lAvavA mATe cha prakAranA jIvone thatanA', 'jayA' pratiSThA A saMpUrNa sUtromAM karI che. ane AcArazuddhino mArga batAvyo che. vaLI AtmasudhAraNA ane samAdhinI prApti karavAmAM IMdriyavijayanI pradhAnatAnuM nirUpaNa karatAM zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke 'ne guLe se mUlaThThALe, e mULaThThAne' je pAMca indriyonA viSayo che te saMsAranuM mULa kAraNa che. AgamanA naisargika tejapUMjamAMthI eka nAnakaDuM kiraNa maLe topaNa ApaNuM jIvana prakAzamaya thaI jAya. AtmAne karmamukta thavAnI pAvana prakriyAmAM pravAhita karatAM Agama sUtro AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja che. AtmAthI paramAtmA sudhInI yAtrAnuM mArgadarzana A sUtramAM ApavAnI sAthe jaNAvAyuM che ke AtmajJAna pAmyA vagara jagatanuM koIpaNa jJAna ajJAna gaNAya che mATe AtmajJAna pAmavA icchuka sAdhakoe ane navadIkartAe AcArAMgano UMDAApUrvaka abhyAsa gaNadhara bhagavaMtoe bhagavAnanI vANIne jhIlI sUtrabaddha karelA Agamo jIvanA kalyAAmaMgala mATe, vyaktine paMthano yAtrI banAvavA mATe preraNAnA prakAza pAthare che. anAdikALathI AtmA para lAgelI karmarane sApha karavAnI karavo joIe. bhagavAna mahAvIranA upadeza graMthaH Agama Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaijJAnikoe vanaspatimAM jIva hovAnI zodha karI. zrI AcArAMgamAM bhagavAne AgaLa vadhIne pRthvI, pAkSI, agni, vAyu ane vanaspatimAM paNa jIva che, vanaspati ane prANIne paNa saMvedanA che, ema kahyuM che. phoraTa nAmanA megejhInamAM "Mountain are Grows' nAmanA lekhanuM prakAzana thayeluM jemAM parvatonI mAtra bAhya vRddhi nahIM paNa AMtarika vRddhinI vAta pragaTa thayelI che. e vAta svAbhAvika che ke jyAM jIva hoya tyAM ja AvI AMtarika vRtti saMbhavIDhabe zake. AcArAMgamAM zrI bhagavAna kahe che ke bhogamAM sukhano anubhava thAya che. tenA karatAM vizeSa yogamAM parama AnaMdanI anubhUti thAya che. jagatanA bhinna bhinna dArzanikonA vicArono kampereTiva sTaDItaphAvata ane sarakhAmaNI dvA2A tenI apUrNatA pratye aMgulinirdeza karI sAdhunA AcAro ane vairAgyanAM duHkhonA varNana dvArA jIvane vairAgyabhAva tarapha zrI sUtrakRtAMga sUtra prere che. zrI suyAgaDaMga, (zrI sUtranAMga) sUtramAM jaina darzananI zreSThatAnuM nyAyayukta varNana karyuM che. jagatanA anya darzano jaina darzanathI kaI rIte alaga paDe che tenA kAraNo ane viziSTatAo A sUtramAM maLe che. bhagavAna mahAvIre kaheluM ke tArkikaparNa gaMgAsnAnathI mokSa maLato hoya to gaMgAmAM rahelI badhI ja mAchalIone mokSa maLI jAya. kahevAnuM tAtparya e che ke snAna e bAhmazuddhinuM kAraNa mAtra che. AtmazuddhinI prakriyA nathI. dehazuddhinInuM mahattva gauNa che. mokSa mArgamAM AtmazuddhinuM ja mahattva che. vivekabuddhinuM baMdhAraNa vyavasthita rAkhavA mATe jagatanA bhinna bhinna padArthonuM vargIkaraNa zrI ThAAMga sUtramAM karavAmAM AvyuM che. AtmasudhAraNA mATe dasa saMjJAone dasa rASTradharma dvArA kaI rIte saMskArita karI zakAya tenuM suMdara nirUpaNa A sUtramAM karavAmAM Avela che. varasAda na Avato hoya to kema lAvavo ane kaI nadImAM keTaluM pANI raheze tenI bhaviSyanI vAta A sUtramAM che. A sUtramAM bhagavAne 10 nakSatramAM jJAnanI vRddhinI vAta darzAvI che. 1. mRgizara 2. AdrA 3. puSya 4. purvASADhA 5. pUrva bhadrapadA 6. pUrvAphAlgunI 7. mULa 8. azleSA 9. hasta 10. citrA A dasa nakSatromAM vidyAprAptino prabaLa puruSArtha ka2vA kaheluM. nakSatromAMthI je kiro nIkyuM che te ApaNA breInane asara kare che. A nakSatronA samayamAM khullAmAM Teresa 52 vidyAprAptino prayoga karavAno hoya che. pUrve tovanamAM, RSikuLamAM gurujI vRkSa nIce ke khullAmAM vidyAdAna detA hatA. gharatIkaMpanA kAraNo A sUtramAM batAvyA che. jagatanA padArthonuM samyak prakAranuM viziSTa jJAna zrI samavAyAMga sUtramAM ApyuM che, je aneka prakA2nA viSayonA samanvayanuM viziSTa dRSTibiMdu rajU kare che. virodhI vidhAno samanvaya kaI rIte karavo te A sUtranA abhyAsathI jANI zakAze. ekatALIza vibhAgamAM dasa hajAra uddezako ane paMdara hajAra prabuddha saMpA 4 sAtaso bAvana slokasaha dvAdazAMgInI sauthI moTuM mahAsAgara samAna gaMbhIra ane gUDhArthavALuM Agama eTale zrI bhagavatI sUtra. zrI gautamasvAmI ane anya sAdharkAe bhagavAnane pUchelA 36000 praznonA suMdara samAdhAnanA AgamamAMthI ekAda bhAva paNa jo AcaraNamAM mUkIe to mAnavajIvana sArthaka banI jAya. sAdhu jIvananI caryA sAthe aNu paramANunuM varNana vaijJAnika parama vaijJAnika prabhu mahAvIre karela che. koInA paNa zarIramAM kyAreka devI ke deva praveza na karI zake paNa deva-devI vyaktine vaza karI zake tenuM varNana che. havAmAna ane comAsAnA vartArAnI vAta karI che. 6 mahinAthI vAdaLA vadhu na rahI zake, 6 mahinAmAM visarALa thaI jAya. ghoDo doDe tyAre eka prakArano avAja kyAMthI Ave che? ghoDAnA hradaya ane kALajA (lIva2) vacce karkara nAmano vAyu utpanna thAya che. ghoDo doDe tyAre te vAyu bahAra nIkaLatA A avAja thAya che. A darzAve che ke bhagavAnane prANIonA zarIranI racanAnuM sUkSma zAna hatuM. badhA tIrthaMkaronA sAdhu raMgIna vastro paheratA paNa bhagavAne zveta vastro paheravA Adeza karyo. garamI ane tApamAM raMgIna vastromAM vadhu garamI lAge zvetamAM ochI, A rIte prabhue globala vAMrmiMganI AgAhI karI ke bhaviSyamAM vaizvika tApamAna vadhaze. dharmakathAnuyogamAM zrI jJAtAdharmakathA nAmanA A AgamamAM mahApururSonA jIvananI satyaghaTanAo ane aupadezika kathAono vipula saMgraha che. dravyAnuyoga kathAnuyoga para savArI karIne Ave to darzananA rahasyo saraLatAthI samajAI zake. A dharmakathAnuM zravaNa bALajIvone dharmaprIti preranAruM banI rahe, dharma mArgamAM sthira karanAruM banI rahe tevuM che. pojhITIva thIMkIMga kaI rIte rAkhavuM-samudAya vaccenA jIvanamAM samudAya dharma kaI rIte nibhAvavI temaja vaDIaunA sthAna ane sanmAnanI vAta A sUtrImAM kahI che. vAstuzAstra, naga22canA, jIvanavyavasthA ane jIvanazailImAMthI udbhavatA praznonuM samAdhAna jANavAnI icchAvALAo e jJAtAdharma kathA sUtra vAMcavuM joIe. zrI upAsakadazAMga sUtra vIraprabhunA zAsananA daza mahAzrAvakonA dezaviratinA utkRSTha AcAranuM varNana ApaNane preraNAnA pIyuSa pAya che. zrAvakonI jIvanazailI, temanI vyApAranI paddhati kevA prakAranI hatI, rokANanI paddhati, kSetra, sAdhano ane nyAya saMpanna vaibhava ane zrAvakonI Avakano vyaya ane sayanuM varNana A sUtramAM che. bhagavAna mahAvIranA zrAvako pAse gAyonA vizALa gokULa hatA. je gharamAM gAya che tyAM AsurI saMpattinuM Agamana thatuM nathI, te A sUtra dvArA phalita thAya che. parivAramAM patnI, mAtA ane putronuM sthAna ane vAnaprastha AzramanuM varNana paNa A sUtramAM che. bhagavAna mahAvIre potAnA zrAvako je saMsAramAM rahIne pakA utkRSTa AtmakalyANa kare che tevA zrAvakonuM potAnA zrImukhethI varNana karI zrAvakone potAnA hRdayamAM sthAna ApyuM che te upAsaka dazAMga sUtrathI pragaTa thAya che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aMtagaDadazAMga sUtramAM aMtamuhUrtamAM mokSe gayelA puNyAtmA vRttio sukRta tarapha prayANa karaze. ArAdhaka munionA jIvana zrAvakanA traNa mano ratha caritArtha karavAnA jIvanazailImAM pApathI bacavuM che, satkarmothI jIvanane vibhUSita preraka bane che. karavuM che tevA prakAranI vicAraNI dharAvatA sAdhako mATe vipAka A sUtramAM sahanazIlatAthI saphaLatA sudhInI yAtrAnuM varNana sUtranuM mArgadarzana atyaMtapaNe upakAraka che. che. zrAvaka sudarzana "namo jINAbhaMjI abhayANa'nA jApa kare che tyAre AgamamAM aMga sUtronA vargIkaraNa uparAMta 12 upAMga sUtronuM seMkaDo kilo vajananuM zastra tenA para pheMkavAmAM Ave che chatAM te paNa vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che, je upAMgo aMgonA svarUpane vAgatuM nathI. japa sAdhanAne kAraNe tenI AsapAsa surakSAcakra racAya vistAre che. che ane tene bacAve che. A ghaTanAnuM vaijJAnika vizleSaNa karatA zrI uvavAI sUtramAM bhagavAnanA guNavaibhava-gaNadhara zramaNonI jaNAze ke adRzya padArtha dRzyane rokI zake. surakSAno eka adRzya saMyamasAdhanAnuM digdarzana che. bhagavAnanuM nagaramAM Agamana thatAM phorsa ApaNI AsapAsa racAya je meTalane paNa rokI zake che. rAjA AnaMda-ullAsa ane bhaktibhAvathI devAdhidevanA darzane jAya gozAlake bhagavAna sAme pheMkelI te jAlezyA vakhate paNa AvuM ja che te varNana vAMcatAM saMto pAse javAnI, vaMdana karavAnI viziSTa thayuM. vidhi karavAno bodha thAya che. gajasukumAra sAthe aMgArA mUkyA tyAre tene pIDA na thaI. ApaNAM karmo ja ApaNI sadgati ke durgatinuM kAraNa che. kayA sAdhu loca kare tyAre pahelI cAra pAMca laTa kheMce tyAre du:kha pIDA prakAranA karmothI kayA sthAnamAM jIva utpatti pAme tenuM varNana karela thAya pachI te pIDA ochI thAya eno artha e thayo ke ApaNI bhItara che. tamAruM karma ja tamArI gatinuM kAraNa bane che, tevA dRSTibiMduthI enesthesiyA sakriya thAya che. ApaNI aMdara pIDAzAmaka rasAyaNa bhagavAna mahAvIre Izvara kartAhartA nathI paraMtu karmo ja ApaNA sarjAya che je necarala enesthesiyA che. aMdaramAM evuM kAMIka tattva bhAgyavidhAtA bane che. tevI viziSTa dRSTi A AgamamAM pragaTa sarjAya che je tattva ApaNI sahanazIlatAne vikasAve che. A karela che. saMzodhanano viSaya che - zrI rAyapAseNI sUtra vAMcatAM guruno samAgama thatAM paradezI zrI anuttaropapAtikadazAMga sUtra AgamanA anuttara vimAnamAM rAjAnA jIvanaparivartananuM varNana vAMcI game tevA pApI jIva paNa utpanna thanAra mahAtmAonuM jIvana ApaNA adhyAtma jIvanane navI adhyAtmanI UMcI dazA sudhI pahoMcI zake che tenI pratIti thAya che. dizA Ape che. saMta samAgama, vyakti para kevo mahAna upakAra kare che ane bhagavAna mahAvIranI upadezadhArAmAM navamA AgamamAM deha tene devalokanA sukho apAvI zake ane paramapadane paNa prApta karAvI pratyenuM mahattva ghaTADatA tapa sAdhako jevA ke ghasA aNagAranI zake che te preraNAdAyI hakIkatanuM Alekhana che. sAdhanAnuM varNana che. potAnI rAITa AIDenTITI jANavA Icchuka sAdhako mATe A sUtramAM kahyuM che ke manuSya mAtra khorAkathI ja jIvI zake rAyapAseNI sUtra upakAraka banI raheze. evuM nathI, prakAza ane havAthI paNa jIvI zakAya che. sUrya prakAzathI zrI jIvAjIvabhigama sUtra vAMcatAM jIva ajIvanA jJAna dvArA paNa jIvI zakAya tevA dAkhalA che. roja eka cokhAno dANo laIne ahiMsA ane jayaNA dharma pALI zakAya che. paNa lAMbo samaya jIvI zakAya tevA udAharaNa che. zarIra vijJAnanA bhagavAna mahAvIre jagatajIvonI vividha prakAranI vRttio, saMzodhanano A viSaya che. rucio ane alaga alaga prakRtine dhyAnamAM rAkhIne jJAnabhAvonuM maMtranA upayoga ane labdhi dizA darzana karAvanAra zrI praznavyAkaraNa varNana A sUtramAM karyuM che. A sUtra jIvavijJAnano eka UMDANabharelo sUtramAMnAM pAMca mahApAponuM varNana vAMcatAM pApathI pAchA pharavAno dastAveja che. je sAdhakone jIvavijJAna vize jANavAnI jijJAsA pAvana avasara prApta thAya che. hoya temaNe A sUtra avazya vAMcavuM. satya, ahiMsA Adi guNo dvArA vidheyAtmaka zaktinI prApti zrI panAvaNA sUtramAM jaina tattvajJAnanI samajaNa ApavAmAM kaI rIte karavI tenuM varNana A sUtramAM che. aneka prakAranI siddhio, AvI che. A sUtra padArtha vijJAna, zarIravijJAna ane caitasika vidyAo, labdhio ane urjAone kaI rIte prApta karavI te zaktiono khajAno che. cha lezyA ane orA paramANunI gatinuM batAvela che. varNana, yoga vigerenuM Alekhana, jJAnanA gahana bhaMDArasamuM A sUtra prAcIna kALamAM A AgamamAM aneka vidyAonA maMtro tathA 'laghu bhagavatI' tarIke oLakhAya che. yaMtronI vAta hatI. paraMtu e vidyAonA maMtro ke yaMtrono dUra upayoga zrI jaMbudvIpa prajJapti sUtramAM tIrthakara ane cakravartI jevA uttama na thAya, koI kupAtra teno akalyANa mATe upayoga na kare te AzayathI puruSonA jIvanavyavahAranA paricaya dvArA AtmautthAnanI prakriyAne A sUtranI prAcIna vidyAne gurue saM gopI dIdhI che. Ama vega maLe che. anaadhikArI ziSyane jJAnano paricaya na karAvavAnI jaina paddhati A sUtramAM pRthvI ane pRthvImAM rahela alaga alaga deza, tenI vizeSa vaMdanIya che. ane Aja kAraNe AcAryae A Agamano viSaya bhogolika racanA vagerenuM varNana jaMbudvipa prajJaptimAM batAvela che. badalI nAMkhyo che. ApaNe je kSetramAM rahIe chIe te kSetrane jaMbudvipa kahevAya. meruparvata, zrI vipAka sUtra AgamamAM ajJAna dazAmAM bAMdhelAM karmonAM vano ane samudronuM varNana che. A sUtramAM bhUgoLa, khagoLa ane bhayaMkara phaLa pApakarmothI dUra rahevAno mArga batAve che. duSkRtyathI itihAsanuM saMyojana che. du:kha vipAka thAya che ane sukRtathI sukha vipAka. A jANI ApaNI A Agama jyotiSa viSayaka khajAno che. dareka graho, nakSatro bhagavAna mahAvIranA upadeza graMthaH Agama Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tArAnA varNana che. caMdra ane sUryanA adhiSThAyaka devo kevA prakAranI guru-ziSyanA saMbaMdha ane vinayanI vAta kahI che. sAdhujIvanamAM gati karAve che tenuM varNana che. A Agama vAMcavAnI anujJA dareka upayogI hitazikSAo ane be cUlikAmAM bhAvathI patita thayelA sAdhakane maLatI nathI. guru, pAtra ziSyane ja AjJA Ape che. sAdhakane saMyamabhAvamAM sthira thavA mATe prere che. zrI caMdraprajJapti sUtra ane zrI sUryaprajJapti sUtra dvArAjaina khagoLanA zrI naMdI sUtramAM pU. devardhigaNi kSamAzramaNe A AgamamAM pAMca jJAnathI A vizALa loka ane prakAza kSetranuM varNana vAMcatAM ApaNI jJAnanuM varNana karyuM che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna laghutAnuM jJAna thatAM ahaMkAra ogaLI jaze. e traNa pratyakSa jJAna che. matijJAna ane zrutajJAna parokSajJAna che. zrI nirayAvalikAnAM pAMca upAMga sUtro zreNika rAjA, A pAMca jJAna grahaNa karavAnI vidhine pradarzita karatuM zrI naMdIsUtra bahuputrIkAdevI, lakSmIdevI, baLadeva vagere bAvana AtmAonA pUrva zrutasAdhakanA Atmika AnaMdanuM kAraNa banI jAya che. pazcAd bhavanA kathana dvArA karmasiddhAMta tathA saMsAranA RNAnubaMdha A sUtramAM saMgha ane saMghanI vyavasthAnuM varNana che. bhagavAna saMbaMdhanI vicitratAno bodha thAya che. mahAvIranI pATa paraMparAnA sAdhakonuM varNana che. buddhi ane buddhinI bhagavAna mahAvIranA samayamAM rAjAo kevA prakAranA hatA, kSamatAnA prakAranuM varNana che. smaraNazakti vadhAravAnI ane saphaLatAnA rAjazailI kevA prakAranI hatI, bharapUra bhoga sUtro vacce paNa A upAyonI vAta A sUtramAM karI che. rAjAo bhagavAnanA saMparkamAM AvIne pUrNapaNe yogIpuruSanI nava pUrvadhara AcArya zrI AryarakSita munie zrI anuyogadvAra dazAmAM kevI rIte AvatAM hatAM tenuM varNana A niriyAvalikA sUtramAM sUtranI racanA dvArA sarva Agamone samajavAnI ApaNane mAsTara kI ApavAmAM AvyuM che. ApI che. A sUtramAM ApaNI IcchAo ApaNAmATe kevI rIte duHkhakAraka kaThina viSayone sahaja rIte samajavAnI cAvI A AgamamAMthI bane che te bahuputrikAnI vArtA dvArA maLe che. bhagavAna mahAvIranA maLe. koIpaNa zabdonA aneka artha hoI zake. DIkSanarI (zabda koSa) A pAMca Agamo uttamapaNe ApaNI AMtarika manovRttionAM darzana banAvavAnI kaLA, eka zabdanA aneka artha kaI rIte pragaTa karavA te karAve che. jemane mAnavIya sAyakolojI jANavAmAM rasa che temane samajAvyuM che. A sUtramAM eka ja Avazyaka sUtra para aneka rahasya mATe A pAMca AgamamAMthI atyaMta upayogI dRSTibiMdu prApta thatAM sabhara dRSTibiMdu Apela che. mananI apAra zaktinA upayoga dvArA hoya che. A pAMca AgamamAM mananI aDagatA, sthiratA ane mananI vyakti kaI rIte vikAsa karI zake tenuM vizada varNana che. caMcalatA, mananI vicitratA A badhI ja dazAonuM varNana karavAmAM zrI nizItha sUtramAM pApasevana ke vratabhaMganA prAyazcittano nirdeza AvyuM che. kevA prakAranI mAnasikatAmAM vyakti du:khI thAya che, sukha- karI AtmAne pAvana karavAnI prakriyA batAvI che. du:khanA kAraNamAM mana kevo bhAga bhajave che tenuM vizeSa varNana A A cheda sUtra niyamo ane pratijJAonA AtmaguNonI vRddhi niriyAvalikA sUtramAM Ave che. jemane manovijJAnanA viSayamAM karAve che. paristhiti vaza A niyamo ke pratijJAono bhaMga thato UMDANapUrvakanuM jJAna meLavavuM hoya temane mATe A pAMca Agamo hoya tyAre teno upAya darzAve tene cheda sUtro kahe che. kathArUpe ane sAhityarUpe manovijJAnanA dRSTibiMdune ujAgara kare nizItha eTale rAtri. rAtrino aMdhakAra e aneka doSanuM kAraNa che. Ama A pAMca Agamo manovijJAnane jANavA utsuka sAdhako che ane sUryano prakAza aneka doSonuM nivAraNa che. A sUtramAM mATe upakAraka banI rahe che. sAdhu jIvanamAM kevA doSo lAgI zake ne tenuM nivAraNa kaI rIte zrI uttarAdhyayana sUtra bhagavAnanI aMtima dezanArUpe samasta jaina karavuM te batAvela che. A sUtramAM pastAvo, prAyazcitta ane samAjamAM zraddhAnuM sthAna dharAve che. 36 adhyayanamAM prabhunA aMtima vizuddhikaraNanA upAyo batAvyA che. upadezamAM jaina dharmanA mukhyatama viSayono prAyaH samAveza thayo che zrI dazAzrutaskaMdha sUtramAM mahAmohanIya karmabaMdhanAM sthAno ane jenuM ciMtana ane AcaraNa AtmAnuM Urdhvagamana karAvI zake. navanidhAnanuM kathana sAdhakane doSasevanathI dUra rAkhe che. A sUtranA 29mA adhyayanamAM samyak parAkramanA 73 bola A sUtramAM zramaNa jIvananI maryAdAo ane AcAra zuddhinuM dvArA sAdhaka dazAmAM utkRSTa sAdhanA kaI rIte pragaTa karI ane varNana hovAthI mAtra ucca kakSAnA sAdhakone gurujano AjJA Ape mokSamArgamAM kaI rIte AgaLa vadhavuM teno nirdeza che. to ja A Agama vAMcI zakAya che. ahIM aneka prakAranI kathA sAhityanuM varNana che. gerasamajathI zrI bRhad kalpasUtra AcAramaryAdA, vidhiniSedharUpa niyamonuM koI sAdhaka dharmavimukha bane tyAre bhagavAnanA sAdhakonuM AcaraNa kathana sAdhujIvananI nirmaLatA mATe atyaMta upayogI che. ja tenI gerasamaja dUra karI dharmamAM sthira kare che tenuM vizeSa varNana che. A sUtramAM sAdhu jIvananI vyavasthAonuM ja varNana hovAthI - zrI zayyabhavAcArya dvArA potAnA putra bAlamuni zrI manakane sAmAnya sAdhako mATe vAMcana yogya nathI; paraMtu ucca kakSAnA jJAna lakSamAM rAkhI prathama mULa sUtra zrI dazavaikAlika sUtranI racanA karavAmAM sAdhako mATe aneka prakAranI manovaijJAnika sthitimAMthI kaI rIte AvI che. parama dArzanika pU. jayaMtamuni lakhe che ke "dazavaikAlika jaina pasAra thavuM tenuM varNana che. Agamano sAra saravALo che. A eka zAstranA avagAhanathI hajAro sarpadaMzanuM jhera utAravAnA maMtroccAra, pANImAM paga mUkIne zAstronuM avagAhana thaI jAya che." A sUtra muktidhAmanI ke nAvamAM besIne vikaTa samaye nadI kaI rIte pAra karavI tenuM nirupaNa mahAyAtrA che. karela che. Ama vartamAnamAM je paraMparAo pracalita nathI paraMtu sAdhujIvananA samagra vyavahArane samajAvato A Agama graMtha bhagavAnanA samayamAM je pracalita hatI tenuM varNana bRhad sAdhujIvananI bALapothI che. sAdhujIvanamAM tyAganuM mahattva ane kalpasUtramAM che . prabuddha saMpadA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vyavahAra sUtramAM AgamavyavahAra, zrutavyavahA2, A AgamomAM bALa paMDitamaraNa ane paMDitamaraNanI vicAraNA jJAnavyavahAra, dhAraNAvyavahAra ane jitavyavahAra saMyamI jIvanane che. pratyAkhyAnanuM varNana, anazana mATenI yogyatA ane pUrvataiyArI, nirmaLa banAve che. saMthArAnuM varNana, vairAgya bhAvane daDha karatI vAto, gacchAcAramAM bhagavAne potAnA be sAdhakonI vacce e be bhegA maLe tyAre, sAdhu-sAdhvInI maryAdA, jyotiSa ane devendronuM varNana, maraNasamAdhi be zrAvako ke be AcAryo bhegA maLe tyAre, guru-ziSya maLe to be prakIrNakamAM maraNa sudhAravA mATenI Adarza paddhatio AtmasudhAraNA maLavA para ekabIjAe kevo vyavahAra karavo tenuM varNana A sUtramAM mATe upayogI che. che jenA dvArA sAmudAyika sumeLatAnuM sarjana thAya che. A sUtra sAdhu, jitakalpasUtra (paMcakalpabhASya) 103 gAthAonA A sAdhvI, zrAvako ane parivAra vacce saMvAdanuM sarjana karAvatuM AgamamAM, sAdhu jIvanamAM lAgelA aticAro, anAcAronA daza zAstra che. ane ogaNIza prakAranA prAyazcittonuM varNana karyuM che. A gaMbhIra - sAdhakone sAdhanAnI vizuddhi mATe avazya karavA yogya graMtha che. gItArtha bhagavaMto ja A graMthanA adhikArI gaNAya che. anuSThAnonuM nirUpaNa karatuM Agama te zrI Avazyaka sUtra che. pAMca prakAranA vyavahArathI jainazAsana cAle che. (1) Agama vyavahAramAM ApaNe tene pratikramaNa sUtra kahIe chIe. Atmavizuddhi (2) zrata (3) AjJA (4) dhAraNA ane (5) jita vyavahAra. A karavA mATe je kriyA avazya karavAnI che tene Avazyaka kahyuM che. pratyekanI vigatapUrNa samajaNa A AgamamAM ApavAmAM AvI che. Avazyakane jJAnIoe jIvanazuddhi, saMyama vizuddhinI kriyA uparAMta, AcAryanI ATha saMpadAnuM varNana, vidyA ane maMtra vacceno kahI sAdhanAno prANa kahela che. samabhAvanI sAdhanA e sAmAyika taphAvata vagerenI carcA paNa prApta thAya che. che. tIrthakaronI stuti covisaMthothI zraddhA baLavAna bane che. vaMdanA mahAnizItha sUtra. mahA=madhya. A sUtra madhyarAtrIe ja ziSyane dvArA sAdhakano bhaktibhAva pragaTa thAya che. pratikramaNa e pApathI ApI zakAya. A AgamanA 8 vibhAga che, jemAM prathama vibhAgamAM pAchA pharavAnI prakriyA che. aMtarmukha thaI AtmabhAvamAM sthira thavA 6 adhyayana che ane bAkInA be cUlikAo che. vizALa Agama che. mATe kAusagga ane bhaviSyanA karmonA nirodha mATe paccakhANa ema 4548 zloka pramANa graMtha che. A cha AvazyakanI ArAdhanA sAdhakanA AtmavizuddhinA lakSane saphaLa A Agama saMyamI jIvananI vizuddhi para khUba ja bhAra mUke che. banAvavAmAM sahAyaka bane che. saraLatA, AcArazuddhi, bhUlo sudhAravAnI tatparatA, vairAgyabhAva pratikramaNa sAdhaka ane zrAvaka banne mATe dararoja karavA yogya temaja AjJAdhInatA vagere varNana che. evI prakriyA che jenAthI AtmAnI zuddhi ane vizuddhi varte che. karmo odhaniyukti (mULasUtra). mUrtipUjA saMpradAya paNa 4 mULasUtro je dararoja baMdhAtA hoya te nisbata baMdhAya che ane nikAcita kakSAnA gaNAve che. paraMtu 4thA sUtra tarIke oghaniryukti sUtranI gaNanA thatAM aTakI jAya che. tenI prakriyA paNa Aja pratikramaNa sUtramAM karI che. A sUtra sthAnakavAsI temaja terApaMthI saMpradAyane mAnya batAvelI che. je karmane avazya bhogavyA vinA kSaya karI zakAya te nathI. nidhdhata. dararojanA pApanuM jyAre pratikramaNa karavAmAM Ave che tyAre A Agama, pUjya AcArya zrI bhadrabAhusvAmIe "pratyAkhyAna pApanI kakSA nisbata banI jAya che. paraMtu jyAre pratikramaNa karavAmAM pravAda' nAmanA navamA pUrvamAMthI saMkalita karyuM che. nathI AvatuM tyAre te karmo nikAcita banI jAya tenuM varNana A odha=saMkSepathI sAdhunA jIvanane lagatI tamAma nAnI moTI sUtramAM che. sAdhako ane zrAvako nitya pratikramaNa kare to te paramapada bAbatanuM varNana, Adarza zramaNacarcArUpa varNana A graMthamAM che. A sudhI pahoMcI zake che. AgamamAM mukhyatve miDalehaNa, piMDa, upadhinuM varNana, anAyatanano agiyAra aMga sUtro, bAra upAMga sUtro, cAra mULa, cAra cheda tyAga, pratisevanA, AlocanA ane vizuddhinuM varNana che. ane eka Avazya sUtra ema batrIza Agamo AtmasudhAraNA mATe sAdhu-sAdhvInI samAcAronuM varNana che. saMyama jIvananA prANa sAdhakane kaI rIte upayogI che tenI vicAraNA ApaNe karI. svarUpa, caraNa sittarI ane tene sahAya evI karaNasittarInuM varNana sthAnakavAsI ane terApaMtha saMpradAyamAM batrIza Agama sUtrono che. caraNakaraNAnuyoganuM A sUtra che. sAdhu potAnA AcAramAM sthira svIkAra thayo che. rahe ane jayaNAnuM khAsa pAlana kare te hakIkata sacoTa rIte darzAvI zvetAMbara mUrtipUjaka ArAdhakonI mAnyatA pramANe dasa payanA che. bimAra sAdhunI sevA mATe vaidane bolavAnI vidhi ane zrAvaka sUtra-prakIrNaka sahita bIjA tera AgamagraMthone svIkAryA che. tIrthaMkara pAsethI auSadha meLavavAnI vidhi paNa varNavI che. comAsAmAM vihAra deve arthathI jaNAvela zrutane anusarIne prajJAvAna munivaro jenI karavAthI lAgatA doSonuM varNana che. AhAra levAnA ane na levAnA racanA kare tene prakIrNaka ke payagrA kahe che. kAraNo darzAvyAM che. zayyA, upadhi, paDilehaNa pAtrA keTalAM rAkhavA - catudazaraNa prakIrNakamAM 34 atiSayothI vibhUSita arihaMtono vagere darzAvyuM che. paricaya ane cAra zaraNa svIkAranI vAta sAthe duSkRtya gaha ne sukRta sAdhujI 45 Agama vAMcI zake jyAre zrAvako gurumukhethI 39 anumodanAnI vAta kahI che. mahApratyAkhyAnamAM pApa karavuM e duSkara Agama sAMbhaLI zake tevI paraMparA che. nathI paraMtu karelA pAponI nirmaLa bhAve AlocanA karavI e duSkara jinazAsananA samagra baMdhAraNano pAyo A AgamagraMtho che che kahI AlocanA vidhi kahI che. bhaktapratijJA pratyAkhyAnamAM bhakta jemAMthI guruAjJA dvArA yatkiMcita AcaraNa karavAthI paramapadanA eTale AhAra ane pratijJA eTale pratyAkhyAna jIvananA aMta samaye mArganI prApti sahaja bane che. AhAra tyAganA paccakhANa kaI rIte levA te vidhi batAvI che. kSaNe kSaNe jAgRta rahI Atmasu dhAraNA karavAnI zIkha bhagavAna mahAvIranA upadeza graMthaH Agama Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana sUtra (46)mAM ApI che. thayuM che. sUtelI vyaktinI vacce paNa prajJAsaMpanna paMDita jAgRta rahe che. "prabuddha jIvanano paryuSaNa aMka "Agama paricaya vizeSAMka pramAdamAM e vizvAsa karato nathI. kALa ghaNo nirdaya che. zarIra durbaLa rUpe Apa samakSa mUkatAM amane ati harSa thAya che. che. bhAraMDa paMkhInI mAphaka sAvadhAnIthI vicaravuM joIe. zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA mukhapatra "prabuddha jIvana'nA vidvAna vizvanA tamAma viSayo eka yA bIjI rIte AgamamAM saMgoSThA taMtrI DaoN. dhanavaMtabhAI zAha sarjanAtmaka hRdayanA svAmI, prayogavIra che. vyakti, kuTuMba ke vizvanI aneka samasyAnuM samAdhAna AgamamAMthI ane activist karmazIla patrakAra che. maLe che. | 'prabuddha jIvananA vividha viSayanA vizeSAMko, mahAvIrakathA, AgamamAM lakhAyela suktio, gAthAo zuSka ke tarkavAdI gautamakathA, RSabhakathA, tattvajJAna ane sAhityane lagatA nathI paraMtu jemanuM jIvana eka prayogazALA hatuM tevA paramavaijJAnika vaividhyasabhara seminArsa ane pravacanamALA rUpa saravANI temanA prabhu mahAvIranI anubhUtinI eraNa para ghaDAyela paramasatyanI saphaLa haiyAmAMthI pravAhita thayA kare che. vaLI jarUriyAtavALI saMsthAne sahAya abhivyakti che. A AgamavANInA janaka mAtra vicAraka ke ciMtaka karavA rUpa sevA saritAnuM sAtatya che. ja nahi, paraMtu utkRSTa sAdhaka hatA. vratone mAtra ciMtananI bhUmikA vartamAna samayamAM jaino ane anya dharmajijJAsuo sudhI jaina sudhI sImita na rAkhatAM, cAritra AcAramAM parAvartita thaIne AvelA Agamano paricaya "prabuddha jIvana'nA vizeSAMka dvArA karAvavAnuM kArya A vicAro zAstra banI gayA. je jIvane ziva banAvI paramapadane zrI DaoN. dhanavaMtabhAIne sUjhayuM te atyaMta anumodanIya che ane zruta prApta karavA sakSama che. sevAyajJamAM viziSTa samidha samarpaNanuM pavitra kArya che. sadgurunI AjJA laI A AgamasUtrono svAdhyAya karavAmAM 'prabuddha jIvana" "Agama paricayavizeSAMka'nA saMpAdananuM suMdara Ave, jJAnI gurubhagavaMtonA samAgamamAM teno zAstrArtha samajavAmAM kArya mane soMpavA badala huM taMtrI DaoN. dhanavaMtabhAI zAha tathA zrI Ave ane tenuM nijI jIvanamAM AcaraNamAM avataraNa thAya to avazya muMbaI jaina yuvaka saMghano hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. ApaNane muktipaMtha maLe. A aMka mATe lekha mokalanAra pU. guru bhagavaMto, pU. jinAgamamAM sUtrasiddhAMtamAM vicAra, vANI ane vartananI sAdhvIjIo ane vidvAnono huM aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. vRtti-pravRtti ane nivRttinI bhAvanA ane kartavyano adbhuta samanvaya yugadivAkara pUjya gurudeva zrI namramuni ma. sA.nI preraNAthI jovA maLe che. A kALa ane kSetre bhItaranI saMpadAnI ekavIza hajAra 'Global Jain Aagam Mission' Agama graMthonuM IMglIzamAM varSa sudhInA mAlikI hakka Apato A AtmasudhAraNAno amUlya anuvAdanuM kArya karI rahela che. bina sAMpradAyika rIte, AMtararASTrIya dastAveja che. dhoraNe Agamano IMglIzamAM anuvAda karI bhagavAna mahAvIranI puSparAvarta meghanI varSAnI asarathI varSA na Ave to paNa vANIne vizva stare sulabha banAvavAno A mizanano upakrama che. keTalAka varSa phaLo ane pAka AvyAM kare, paraMtu bhagavAna mahAvIranI vyaktio, saMsthAo ane vidvAnone A mizanamAM joDAvA amAruM vANI upadeza dhArA rUpa A pAvana meghavarSAnI asara A ArAnI bhAvabharyuM nimaMtraNa che. prabuddha jIvananA A "Agama paricaya samApti eTale ke ekavIza hajAra varSa sudhI rahenAra che. gurukRpAe vizeSAMka'mAM jinAjJA virUddha kAMI pragaTa thayuM hoya ke usUtra prarUpaNA te pAvana vANIne jhIlavAnuM ApaNane parama sobhAgya prApta thaI hoya to trividha micchAmI dukkaDaM. Agama-vANI. prajJAvAna puruSe asatyAmRSA (satya ane asatyanA mizraNavALI bhASA) na bolavI joIe. vaLI satya bhASA paNa pApa vinAnI, akarkaza, saMdeha rahita ane barAbara vicArelI evI bolavI joIe. * kANAne kANo, napuMsakane napuMsaka, rogIne rogI ane corane cora kahevo na joIe. * krodha prItino nAza kare che; mAna vinayano nAza kare che; mAyA-kapaTa mitratAno nAza kare che ane lobha sarvano vinAza kare che . * krodha, mAna, mAyA ane lobha te pApane vadhAranArAM che. potAnA AtmAnuM hita icchanAre A cAra doSone choDI devA jo Ie * upazama dvArA krodhane naSTa karo, mRdutA dvArA mAnane jIto, saraLatA dvArA kapaTabhAvane dUra karo ane saMtoSa vaDe lobha para vijaya meLavo. * sAdhake vagara pUchyuM bolavuM nahi, gurujano vAtacIta karatA hoya to vacce bolavuM nahi, pITha pAchaLa koInI niMdA karavI nahi ane kapaTayukta asatya vANIno tyAga karavo. jyAM sudhI ghaDapaNa satAvatuM nathI, jyAM sudhI vyAdhio vadhatI nathI ane jyAM sudhI indriyonI zakti kSINa nathI thaI tyAM sudhI sArI rIte dharmAcaraNa karI levuM. * krodha, lobha, bhaya, mAna ke majAka-mazkarImAM evI bhASA na bolavI joIe ke je pApane vakhANanArI hoya, bIjAno parAbhava karavAvALI hoya ke bIjAno ghAta karanArI hoya. prabuddha saMpadA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina Agama sAhitya rUpendrakumAra pagAriyA jaina Agama sAhitya: mULa vaidika zAstro jema 'veda' kahevAya che. 57. tIrtho d gAra 58. ArAdhanA palAkA 59. dvIpasAgara prajJapti bauddha zAstro jema 'piTaka' kahevAya che temaja jainazAstro 'zrata', 'sUtra' 60. jyotiSa karaMDaka 61. aMgavidyA 62. tithi-prakIrNaka 63. piMDa ke Agama kahevAya che. sUtra, graMtha, siddhAMta, pravacana, AjJA, vacana, vizuddhi 64. sArAvalI 65. paryatArAdhanA 66. jIvavibhakti 67. upadeza, prajJApana, Agama, Aptavacana, aititra, AmnAya ane kavaca prakaraNa 68. yoni prAbhRta 69. aMgacUliyA 70. baMgacUliyA jinavacana e badhAye "Agama'nA paryAyavAcI zabdo che. 71. vRddhacatu:zaraNa 72. jammu pannA 73. Avazyaka niryukti 74. AptanuM vacana te Agama. jainadRSTie rAgadveSanA vijetA, sarvajJa, dazavaikAlika niryukti 75. uttarAdhyayana niryukti 76. AcArAMga sarvadarzI jina tIrthakara Apta che. tIrthakara kevala artharUpamAM upadeza niryukti 77. sUtrakRtrAMga niryukti 78. sUrya prajJapti 79. bRhatkalpa Ape che ane gaNadhara tene graMthabaddha ke sUtrabaddha kare che. jaina AgamonI niyukti 80. vyavahAra niryukti 81. dazAzrutaskaMdha niryukti 82. prAmANikatA mAtra te gaNadhara kRta hovAne lIdhe RSibhASita niryukti 83. saMsakta niyukti 84. vizeSAvazyaka ja nathI paNa tenA arthanA prarUpaka tIrthakaranI vItarAgatA bhASya. ane sarvArthasAkSAtkAritvane lIdhe che. gaNadhara to mAtra dvAdazAMgInI prAcIna kALamAM samasta zrutajJAna 14 pUrvomAM samAI jatuM ja racanA kare che. aMgo sivAyanA AgamonI racanA sthavira kare che. hatuM. bhagavAna mahAvIre potAnA 11 gaNadharone teno upadeza AgamonuM vargIkaraNa: jaina AgamonuM sauthI prAcIna vargIkaraNa karelo. dhIme dhIme kAladoSane lIdhe A pUrva naSTa thaI gayA. mAtra eka samavAyAMgasUtramAM maLe che. temAM Agama sAhityanuM 'pUrva' ane 'aMga' gaNadhara temane jANanAro rahyo, ane cha peDhIo sudhI A jJAna cAlu e pramANe vibhAjana karAyeluM che. saMkhyAnI dRSTie pUrva cauda hatAM rahyuM. ane aMga bAra. cauda pUrvonA nAma: utpAda pUrva, agrAyaNI, vIryapravAda, astinAstipravAda, jJAnapravAda, satyapravAda, AtmapravAda, samayapravAda, 45 AgamonAM nAma pratyAkhyAnapravAda, vidyAnupravAda, avaMdhya, prANavAya, kriyAvizAla ane 11 aMgaH bindusAra. 1. AcArAMga 2. sUtrakRtAMga 3. sthAniMga 4. samavAyAMga 5. Agama: nAndIsUtramAM AgamonI je yAdI ApI che e badhAye bhagavatI 6. jJAtA dharmakathA 7. upAsaka dazA 8. aMtakata dazA 9. Agamo hAla upalabdha nathI. zvetAMbara mUrtipUja samAja upalabdha muLa anuttaropayAlika dazA 10. prazna vyAkaraNa 11. vipAka Agamo sAthe keTalIka niryuktione meLavI 45 Agama mAne che 6. mULa sUtro: ane koI 84 mAne che. sthAnakavAsI ane terApaMthI paraMparA batrIsane 1, Avazyaka 2. dazavaikAlika 3. uttarAdhyayana 4. naMdI 5. ja pramANabhUta mAne che. digaMbara samAja mAne che ke badhAMya Agamo anuyoga dvAra 6. piMDa niryukti-ogha niryakti lupta thaI gayAM che. sAMprata samayamAM maLatAM Agamo 11 aMga, 12 12 upAMga : upAMga, 6 mULasUtra, 6 chaMdasUtra ane 10 prakIrNa (paInnA) ema 45 1. aupapAtika 2. rAja,zrIya 3. jIvAbhigama 4. prajJApanA vibhAgomAM vibhakta che. 5. jaMbudvIpa prajJapti 6. sUrya prajJapti 7. caMdra prajJapti 8, nirayAvaliyA jaina AgamonI bhASA: jaina AgamonI mULa bhASA 9 kalpAvata sikA 10. puSpikA 11. puSpacUlikA 12. vRSNidazA ardhamAgadhI che. 6 chaMda sUtra: AgamavAcanAo: zramaNa mahAvIranA parinirvANa pachI Agama1. nizItha 2. mahAnizItha 3. bRhat kalpa 4, vyavahAra 5. saMkalanArthe pAMca vAcanAo thaI. dazAzruta skaMdha 6. paMcakalpa prathama vAcanA-vIra nirvANanI bIjI zatAbdI (I. pU. 254) 10 paInA: pATaliputramAM Arya pUlabhadranI adhyakSatAmAM thaI. 1. AturapratyAkhyAna 2. bhaktaparijJA 3. taMdula vaicArika 4. bIjI vAcanA-I. pU. bIjI sadInA madhyamAM samrATa khAravelanA caMdra vedhyaka 5. devendra stava 6. gaNividyA 7. mahApratyAkhyAna 8, zAsanakALamAM uDIsAnA kumArI parvata para thaI. catudazaraNa 9. vIrastava 10. saMsmAraka tRtIya vAcanA-vIra nirvANa 827 thI 840 nI vacce mathurAmAM 84 Agama: thaI.. 1 thI 45 pUrvokta 46. kalpasUtra 47. yati-jitakalpa caturtha vAcanA-vIra nirvANa 827 thI 840 vacce valabhI 4somasUri kuta6 48. zraddhA-jitakalpa 4dharmaghoSasUrikRta6 49. (saurASTra)mAM AcArya nAgArjunanI adhyakSatAmAM thaI. pAkSika sUtra 50. kSamApanA sUtra 51. vaMditta 52. RSibhASita pAMcamI vAcanA-I. 454-456mAM devaddhigaNi kSamAzramaNanI 53. ajIvakalpa 54. gacchAcA2 55. maraNasamAdhi 56. siddha prAbhUta adhyakSatAmAM valabhImAM thaI. emAM Agamone graMthastha karAyA. * jaina Agama sAhitya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 Agama paricaya * 1 thI 11 aMga * 12 thI 23 upAMga * 24 thI 33 payanA * 34 thI 39 cheda sUtra * 40 thI 43 mULasUtra * 44-45 cUlikA prAkRta nAma viSaya gadya 01 02 03 padya gadya 0 0 9 8 = 2 c gadya gadya kathAtmaka gadya gadya gadya gadya gadya-padya gadya gadya prazna-uttara gadya gadya varNanAtmaka gadya kathAtmaka gadya = 2 2 Agamo-cAra anuyogamAM lakhAyA che: 1.gaNitAnuyoga. 2. caraNakaraNAnuyoga. 3. kathAnuyoga. 4.dravyAnuyoga. jemAM sUtranA zabdone chuTA pADI, sUtranA arthane yathArtha rIte vistArathI yuktipUrvaka yojana karI batAvavAmAM Ave, tevA prakAranI racanAne niyukti kahevAya. niryuktinA racayitA codapUrvadhara bhagavAna bhadrabAhuvAmI che. te niryuktinA rahasyo jarA vistArathI samajAve tevA bhASyanI racanA karI, ebhASyanA arthane paNa saraLa karIne samajAve tevI cUrNinI racanA karI ane je mAM sUtranA rahasyo ne atyaMta saraLatApUrvaka ane sahelAIthI samajAvI zakAya te mATe vRtti eTale TIkAonuM sarjana karyuM. bhagavAna umAsvAti mahArAjA vagere bhASyakAra kahevAya. cUrNinA racayitA jinadAsa mahattara kahevAya ane vRttikAraTIkAkAra tarIke bhagavAna haribhadrasUrijI, zIlAMkAcArya, abhayadeva sUri, upAdhyAya yazovijayajI mahArAjA vagere gaNAvI zakAya. 2 AyAraMga su vagaDAM ga ThANAMga samavAyAMga vivAhapaSNattI nAma ghama kahA uvAsaMga dazA aM tagaDa aNuttaro navAI paha vAgaraNa vivAra suya uvavAya rAyapasaNiyA jIvAbhigama paNavaNA jaMbudvIva pakSatti caMda paNatti sUrapaSNati nirayA-valiyA kapUDavaDisiyA pukyiA puSpacU liyA vahi dasA deviMdavaya taMdula vaiyAlika gaNivijjA Aura paccakkhANa mahA paccakakhANa gacchoyAra bhatta pariNA maraNa samAhi saMthAraga causaraNa dazA suyakhaMdha bRhatkalpa vyavahArakalpa jIyakalpa nisIhacheda mahAnisIha Avasmaya uttarajajhayaNa dasavaiyAlika pIMDa niphphatti naMdIsUya aNuyogadAra A saMskRta nAma AcAraMga sUtraku trAM ga sthAnAMga samavAyAMga bhagavatI jJAtA dharma kathA upAsaka dazA aMtakuMda dazAMga anuttaro papAtika prazna vyAkaraNa vipAka sUtra aupapAtika rAja prazrIya jIvAbhigama prajJApatA jaMbudvipa prajJapti caMdra prajJapti sUrya prajJapti nirayAvalikA kalpa vasaMtikA puSmitA puSpacU likA vRSiNa dazA devendrastava idula vaicArika gaNividyA Atura pratyAkhyAna mahA pratyAkhyAna gacchAcAra bhakta parijJA maraNa samAdhi saMstAraka catu zaraNa dazA zrutaskaMdha bRhatkalpa vyavahAra kalpa jItakalpa nisIthaccheda mahAnizItha Avazyaka uttarAdhyayana dazavaikAlika piDaniyukti naMdIsUtra anuyogadvAra saMyamI jIvananA AcAra-vicAra ahiMsAnuM maMDana, kriyAvAdI-akriyAvAdInuM khaMDana jaina darzananA mukhyatattvonuM nirUpaNa dvAdazAMgI, 63 zalAkA puruSano paricaya zrI gautamasvAmIjInA 36 hajAra prazno kathAtmaka upadeza 10 Adarza zrAvakonA caritro tadbhava mokSagAmI jIvono paricaya anuttaravAsIdevonuM varNana vidhimArga-apavAda mArganuM nirUpaNa kathAnaka-sukha-duHkha vipAkono adhikAra rAjA zreNika dvArA devaloka prAptino itihAsa prAcIna nATyakalA ane sUryAbhadevanI utpatti prANI-vanaspatizAstranuM sUkSma varNana jIvanA svarUpa, guNanuM zabda citra jaMbudvipa saMbaMdhI mArgadarzana khagoLa zAstranI dRSTie caMdra-nakSatranA bhramaNanuM gaNita (rekhAdarzana) sUrya-graha nakSatrAdinI gatinuM sUkSma varNana narakagAmI 10 rAjakumAra ane yuddhabhUmi saMyamI rAjakumAro ane devaloka svachaMdI saMyamI jIvananuM pariNAma ane 10 devIo Indra dvArA utkRSTa nATya ane tenA pUrva bhavanuM jIvana sarvArtha siddha vimAnamAM jIvonI utpatti siddho nA sukha-Indra-graha-nakSatrAdi vicAra jIvonI 10 avasthA tathA vairAgya vicAra jyotiSa ane nimitta zAstra hitazikSA ane maraNa samAdhi paMDita maraNa, pAMca mahAtonuM zuddhikaraNa gacchAcAra dvArA thanArA lAbho anazana svIkAra, aMtima ArAdhanA aMta samayanA samAdhi bhAvo daSTAMta sahita saMthArano mahimA cAra zaraNanuM svarUpa deva-guru saMbaMdhi kalpa AcAra se.mI jIvana ane AcAra padanI yogyatA, zikSA vicAra prAyazcitanA 10 prakAra tathA AlocanA vicAra jJAnAdi pAMca AcArone doSano nirdeza duSkRtyanI niMdA, AlocanA, zuddhikaraNa zrAvakanA cha kartavyono maulika vicAra vinaya-pradhAna dharmanI vAto, saMvAdAtmaka, upadeza. manakamunine udezI zramaNa AcAronuM pratidAna saMyamIonA kalya-akalavya evA AhAranI carcA pAMcajJAna, dvAdazAMgIno paricaya cAra anuyoga, vyAkaraNa, kAvya, saMgItano paricaya padya padya padya : padya gadya gadya padya gadyapadya gadya gadya praznottara 45 prabuddha saMpadA 10 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sutra niyukti, vRtti pare, paraMpara anubhave; , je chede te durbhavya re 8rbhavya re... baTu. cUrNi bhASya sa kaSanA aMga kahyA e samaya pura nA . pAra ide. nizItha AcArAM uvavAI dRSTivAda vadizA dizAmRta vyavahAra sutra sUyagaDAMga rAyapasaMya vipAka puphaliyA ThANAMga jIvabhigama praza vyAkaraNa puSkriyA samavAyAMga prajJApanA anuttarovAI kappavarDasiyA bhagavatI jaMbudvIpa prajJapti aMtagaDa dazAMga nirayAvalikA T:ti zatA dharma kathA caMdrapragati dazarva kAlika uttarAdhyayana naMdI sUtra anuyogakAra. upAsaka dazAMga sUryaprajJapti Avazyaka sUtra 11 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DER Ee - brAhmI ane jaina nAgarI lipImAM navakAra maMtra 18 CAT na mo arihaM tA eN| 1 . I shikhaae| 4 aET ra yA eN| 18 LdEIT u vA yA eN| - 153 91956 AORDING - SHO AV 4. R na mo so esa savva sA hU eN| tidirf e so paM ca na mAro COLELI sa va pAva ppaNA sa eo| 4JIdLBE maM a TAeM ca sa 8. 8 0 ..."AJ paDa meM havai maM ga lN|| saMyojakaH munizrI zubhaMkaravijaya zrI dezAIpoLa jaina peDhI. surata sa prabuddha saMpadA 12 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indrabhUti gAtama bhagavAna zrI mahAvIra se pratibujha bhAvi 11 gaNadhara,bAharaNaavasthAmeM AtmA, paraloka, varga, naraka vagere che ke nahi te aMge carcA karavA, samAdhAna meLavavA AvelA 11 vidvAna brAhmaNo Eleven learned Brahmins' arrival ti discuss about soul, he other world, heaven, hell with Bhagwan. 13 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DOC cauda rAjaloka vizvanA aMte AvelA muktisthAnamAM jatAM pahelAM bhagavAne vizvakalyANArthe 16 prahara ( 48 kalAka) sudhI kareluM pravacana Bhagwan Mahavira's last sermon at Pavapuri lasting for fortyeight hours for universal welfare. prabuddha saMpadA 14 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AcArAMga sUtra || DaoN. rahimabhAI je. jhaverI (1) nAma ane mahattA: racita AcAracUlA para vArtika jemAM carcAspada viSayo para prastuta Agama dvAdazAMgInuM sauthI prAcIna ane sauthI mahattvapUrNa spaSTIkaraNa che. mahattvanuM sUtra che. enuM nAma che AyAro - AcArAMga. emAM 9. zrI saMtabAlajIkRta gujarAtI anuvAda badhAM ja aMgono sAra che. muni-jIvananA AcAra Adi mATe A 10. AcArya mahAprajJakRta AcArAMga-bhASya mULa hiMdImAM ane AdhArabhUta sUtra che. eTale navadIkSita munine sarva prathama AnuM eno aMgrejI anuvAda paNa prakAzita thayo che. adhyayana karAvavAmAM Ave che. A sUtra caraNakaraNAnuyoganI (4) AcArAMganA adhyayanono sAra : koTimAM Ave che, kAraNa ke emAM caraNa-karaNa athavA AcAranuM (1) prathama zrutaskaMdhanA 9 adhyayano chepratipAdana karavAmAM AvyuM che. AcArAMga-niryuktinI sAtamI 1. zastraparijJA-(uddezaka sAta-sUtra saMkhyA 177). AmAM gAthAmAM AnA "AyAra', "AcAla' Adi dasa paryAyavAcI nAmo mukhya jIva-saMyama ane hiMsAnA viveka para carcA che. enA cAra batAvavAmAM AvyAM che. arthAdhikAro che - jIva (AtmA), SajIvanikAya-prarUpaNA, baMdha (2) AcArAMganI bhASA, racanA-zailIne pada-saMkhyA : ane virati. AcArazAstrIya dRSTikoNa rajU karatAM A adhyayanamAM AcArAMganI bhASA ardha mAgadhI che je badhAM jainAgamomAM AcAra eTale ke parijJA, virati athavA saMyamanI carcA che. sauthI prAcIna che. pUrvArdhamAM ardha mAgadhInA nAma, kriyApada, jainadarzanano pAyo ja ahiMsA che. e samajavA SajIvanikAyanA sarvanAmanA jUnA rUpo uttarArdha karatAM vadhu maLI Ave che. AnI sUkSma nirUpaNa dvArA chakAya jIvonI hiMsA-virati mATe A adhyayana racanA sUtrAtmaka zailImAM che. enA AThamA adhyayananA sAtamA mahattvanuM che. uddezaka sudhInI racanA "cIrNazailI'mAM (artha-bahula ane gaMbhIra) (2) loka vijaya athavA loka vicaya-(uddezaka cha-sUtra saMkhyA 186). che ane AThamA uddezakathI navamA adhyayana sudhInI racanA padyAtmaka AmAM aparigraha ane lokavijayanI carcA che. jaina dharmamAM AraMbha che. AcAracUlAnA paMdara adhyayana mukhyatayA gadyAtmaka che, jyAre (hiMsA) ane parigraha (mamatva)ne karmabaMdhanA mULa kAraNa mAnavAmAM soLamuM adhyayana padyAtmaka che. Ave che. cUrNikAre "loka"no artha "kaSAyaloka' karyo che. niryuktikAra ane naMdI sUtra anusAra AcArAMganA be niryuktikAra anusAra AmAM nIcenA viSayo AvarI levAyA che. zrutaskaMdho batAvavAmAM AvyA che, jenI saMkhyA 18,000 padonI (1) svajanomAM ane bhogomAM AsaktityAga (2) azaraNa che. paraMtu hAla upalabdha AgamamAM enI saMkhyA ochI thaI gaI bhAvanA ane apramAda (3) aratithI nivRtti (4) samatA, che kAraNake enA saptama adhyayana "mahAparijJA'no viccheda thaI mAnatyAga ane gotravAdanI nirarthakatA (5) parigraha ane enA gayo che. doSo (6) bhikSAmImAMsA ane AhAranI anAsakti (7) (3) AcArAMganA vyAkhyAgraMtho : kAmamukti ane kAma-cikitsA (8) saM yamanI su daDhatA ane 1. sauthI prAcIna vyAkhyAgraMtha che dvitIya bhadrabAhu racita (9) dharma kathA. niryukti, jeno racanAkALa che vikramanI chaThThI zatAbdI. padyamaya (3) zItoSNIya- (uddezaka cAra-sUtra saMkhyA 87). racAyelI niryuktinuM zabda-zarIra saMkSipta che paNa dizAsUcana AmAM tyAgamArganI AvazyakatA ane tyAganA phaLanI carcA ane aitihAsika dRSTie e atyaMta mahattvapUrNa che. tyAra che. saMyamajIvanamAM AvatAM anukULa pariSaho (zIta) ane pratikULa pachInA badhAM ja vyAkhyAgraMthono e AdhAra che. parISaha (uNa)-ema bAvIsa pariSadomAM samatAno tathA 2. jinadAsa mahattarakRta cUrNi Ano bIjo vyAkhyAgraMtha che. e sukhadu:khamAM titikSA-sahiSNutAno upadeza che. AmAM kramazaH gadyamaya che. supta ane jAgR ta, parama-bodha, puruSanI ane kacittatA, Ano trIjo vyAkhyAgraMtha che zrI zIlAMgasUrinI TIkA je saMyamAcaraNa, adhyAtma ane kaSAya-viratinA sUtro che. | upalabdha graMthomAM sauthI vistRta che. uparyukta traNa mukhya (4) samyakatva-(uddezaka cAra-sUtro saMkhyA pa3). vyAkhyAgraMtho uparAMta nIcenA graMtho ullekhanIya che. AmAM ahiMsA, dharma ane tapanuM vivaraNa che. badhAM acalagacchanA merutsaMgasUrinA ziSya mANikya-zekharasUri adhyayanomAM AnuM sthAna gauravapUrNa che kAraNake samyakatvathI ja kRta dIpikA. kaSAyonuM vamana thAya che ane e ja dharma che. AnA cAra uddezako kharataragacchanA jinasamudrasUrinA paTTadhara jinahaMsasUrikRta che-samyavAda, dharma -pravAdiyonI parIkSA, nirvadya tapanuM varNana dIpikA. ane niyamana athavA saMyamanuM kathana. 6. harSakalolanA ziSya lakSmIkallokRta avacUrNi. (5) lokasAra-(uddezaka cha-sUtra saMkhyA 140). 7. pAThyacaMdrasUrikRta bAlAvabodha AdAnapada anusAra AnuM kharuM nAma "AvatI' che. enA 8. zrImad jayAcArya (19mI sadI)kRta rAjasthAnI bhASAmAM cha uddezakanA viSayo cheprathama zrutaskaMdhano padyamaya vyAkhyAgraMtha tathA emanA dvArA 1. je hiMsaka che, viSayo mATe AraMbha karavAvALo che tathA ekalo 15 zrI AcArAMga sUtra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicare che te muni nathI hoto. (cAritra pratipAdana). sthAno), 3, parISaha (sahiSNutA) ane UNo darI Adi tapa. 2. muni virata hoya che (cAritra khIlavavAnA upAyo). saMkSepamAM AmAM bhagavAnanI samAdhi, duHkhanI sahanazIlatA ane 3. je vi2ta hoya te ja aparigraha ane kAma bhogothI sahiSNutAnuM varNana che. udAsIna hoya che. (vastu-viveka-anAsaktinI vyavahAru (II) dvitIya zrutaskaMdha-AcAracUlA mImAMsA). AmAM 16 adhyayano che - piMDe jaNA, zae paNa IryA, 4. avyakta muni (sUtra ane arthathI ajJAta)nA sAdhanAkALamAM bhASAjAta, vasToSaNA, pASaNA, avagAha pratimA, sthAna utpanna thatAM doSonuM varNana. svacchaMdatAthI sAdhakanuM ghora patana saptaka, niSIdhikA saptaka, uccara prasavaNa saptaka, zabda ane rUpa thAya che. saptaka, parakriyA- anyonya kriyA, bhAvanA (AmAM bhagavAnanuM 5. jJAna, darzana ane cAritrathI paripUrNa munimAM tapa, saMyama, jIvana-caritro ane upadezanuM pratipAdana che) ane gupti ane niHsaMgatA hoya che. vimukti-baMdhana-muktinA upAyo. 6. unmArga choDI rAga-dveSano tyAga karI satyaruSanI AjJAmAM (5) AcArAMganA subhASito-agatyanAM sUtro cAlavuM joIe. (1) aTTa loe-manuSya pIDita che. (6) dhUta-(uddezaka pAMca-sUtra saMkhyA 113). (2) pAyA vIrA mahAvIhi-vIra puruSa mahApatha prati praNata nirjarAnA hetune "dhUta' kahevAmAM Ave che. dhUtavAda e hoya che. karmanirjarAno siddhAMta che. zarIra, upakaraNo ane svajano-A (3) khaNe jANAhi paMDie-paMDita ! tuM kSaNane jANa (samayanI badhAM 'pa2' che; A badhAM parathI mamatvano tyAga karavAthI ja kiMmata AMko) dhRtasAdhanA thAya che. jenI AtmaprajJA jAgRta che te ja AnI sAdhanA | (4) dukhe patteya sAyaM-sukha-duHkha potapotAnA hoya che. karI zake che. AnA pAMca uddezakonA viSayo che-1. pUrvagraho choDI (5) No halvAe, No parAe-(viSayAsakta) vyakti na svajano pratyenA mamatva bhAvamAM prakaMpana, 2. karma dhUta-karma ahiMnI rahe che ke na tyAMnI. pudgalomAM prakaMpana, 3. zarIra-upakaraNa dhUta, 4. gaurava-dhUta (6) Nablyui kAlassa NA gama-mRtyu koI paNa kSaNe AvI ane 5. upasarga dhUta. zake che. (7) mahAparijJA-kamanasIbe A adhyayana Aje upalabdha nathI. emAM (7) savva siM jIviyaM piya-badhAMne jIvana priya che. mahAna parijJAo-mahAna vidyAo badhAM sAdhakone jANavA yogya (8) udde so pAsagalsa sthi-daSTA (samyaka dRSTivAna) mATe na hovAthI pUrvAcAryoe enA para pratibaMdha lagAvyo hoya ema koI upadeza nathI hoto. lAge che. (9) aNahA Na pAsae parihare jjA-je tattvadarzI hoya (8) vimokSa-(uddezaka ATha-sUtra saMkhyA 130, gAthA 25) te vastuono bhoga-upabhoga anya rIte kare. AmAM saMbaMdha AdinA ane zarIranA vimokSa (visarjana)nI (10) purisA! tuma meva tuma mitta, kiM bahiyA mitta vidhi batAvavAmAM AvI che. enA ATha uddezakonA viSayo che- micchasi-he puruSa, tuM ja tAro mitra che, to pachI bahAra mitrane (1) asamanojJa-anya tIrthikono parityAga, 2. akalpanIya zA mATe zodhe che? AhAra Adino tyAga, 3. AzaMkAno tyAga, 4. upakaraNa ane (11) purisA! ajJANameva abhiNigijha, evaM du:khApa zarIrano vimokSa tathA anujJAna maraNavidhino nirdeza, 5. glAni mokhasiDa-he puruSa tuM tArA ja AtmAno nigraha (saMyama) kara. ane bhaktaparijJA anazana, 6. ekatva ane iMgita maraNa anazana, Ama karavAthI tuM du:khathI mukta thaI jaze. 7. pratimAo ane pAyA pagamana anazana ane 8. (12) je enga jANaI se savaeN jANaI, je savaeN jANaI se saMle khanApUrvakanI anazanavidhi. egga jANaI. je ekane jANe che te badhAne jANe che, je badhAMne (9) upadhAna zruta-(cAra uddezaka - 70 gAthA) jANe che te ekane jANe che. - AmAM bhagavAna mahAvIranI sAdhanAkALanI tapazcaryA (13) savvata pamattassa bhayaM, savvato apamattassa sthi (upadhAna)nuM tathA emanA AcaraNanuM varNana che. enA cAra bhayaM- pramAdIne cAre bAjuthI bhaya hoya che; apramAdIne koI uddezakonA viSayo che- 1. caryA (vihAra), 2. zayA (vihAra jAtano bhaya nathI hoto. zrI sUyagaDAMga sUtra (1) nAmabodha ane viSayavastu : AnA be zrutaskaMdho che. prathamamAM soLa ane dvitIyamAM sAta dvAdazAMgImAM bIjuM Agama che-"sUyagaDo'-sUyagaDAMga sUtra. uddezako (adhyayano) che. samavAyAMgamAM enuM padapramANa chatrIsa niryuktikAre AnA traNa guNaniSpakSa nAmo batAvyAM che-1. hajAra batAvavAmAM AvyuM che. A mukhyatayA "caraNakaraNAnuyoga'nI sUtagaDa= sUtakRta, 2. sUttakaDa=sUtrakRta ane 3. sUyagaDa zreNImAM che kAraNake e AcArazAstra che. paNa zIlAMkasUrie ene =sUcAkRta. samavAyAMga, naMdI ane anuyogadvAramAM AnuM nAma dravyAnuyoganI koTimAM mukyuM che. kAraNa emAM jainadarzananA tattvanuM 'sUyagaDo'-suyagaDAMga che. ane anya tIrthikonA siddhAMtonuM vivaraNa che. prabuddha saMpadA 16 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) racanAkAra, racanAkALa, bhASA ane zailI : zakAtI nathI. e mATe A adhyayana dvArA vairAgyane vadhAravA mATe AnA prathama zrutaskaMdhanI racanA I. sa. pUrve pAMcamI-chaThThI ane saMbodhine prApta karI samAdhimaya banAvavA mATenA suMdara zatAbdImAM zrI sudharmAsvAmIe karI hatI. dvitIya zrutaskaMdha viSe upAyo darzAve che. koI AdhArabhUta mAhitI maLatI nathI. prathama zrutaskaMdha padyazailImAM (3) upasarga-parijJA (sUtra saMkhyA-82) che, jyAre dvitIyano moTo bhAga gadyazailImAM lakhAyelo che. A AmAM saMyama-mArgamAM AvatAM anukULa ane pratikULa AgAmamAM rUpaka ane dRSTAMtono suMdara prayoga jovA maLe che. upasargo-parISaho-upadravonuM jJAna karI, enA para vijaya meLavI, AnI bhASA prAcIna ardhamAgadhI ane anekadezIya che. emAM samatA rAkhavAnI carcA che. AmAM cAra uddezaka ane 82 zloka mAgadhI bhASAnA vizeSa prayogo jovA maLe che. che. prathamamAM ThaMDI, garamI, yAcanA, vadha, Akroza, sparza, loca, (3) sUyagaDAMganA vyAkhyAgraMtho : brahmacarya, vadha-baMdhana Adi pratiloma (pratikULa) upasargonuM (1) ni kita: dvitIya bhadrabAhu svAmI (vikramanI nirUpaNa che. bIjAmAM sUkSma prakAranA anukULa upasargo-saMga, pAMcamI-chaThThI zatAbdI)e 206 gAthAomAM racelo A sauthI vipna ane vikSepa-dvArA thatI mAnasika vikRtinuM varNana che. prAcIna vyAkhyAgraMtha che, je bIjA badhAM vyAkhyAgraMtho mATe trIjAmAM adhyAtmamAM thavAvALA vizAdanuM kAraNa-nivAraNa che ane AdhArabhUta che. prAkRta bhASAmAM ane padyAtmaka zailImAM racAyelA cothAmAM kutIrthikonA kutarkothI mArga bhUlelA lokonI yathArtha A graMthamAM aneka mahattvapUrNa aitihAsika sUcanAo ane avasthAnuM nirUpaNa che. saMketo che. (4) strI-parijJA-(sUtra-saMkhyA pa6) AmAM strI dvArA utpanna (2) cUrNiH jinadAsagaNikRta prAkRta-saMskRtanA mizritarUpa anukULa parISahothI thatA viSama pariNAmanuM suMdara varNana che. strIbhASAmAM racAyelI ane gadyAtmaka zailImAM racAyelI cUrNi saMga (paricaya) karavAthI muni strIne vaza thaI jAya che pachI e AgamanA Azayane pragaTa kare che. aneka viDaMbanAomAM phasAI jaI saMyama-mArgathI bhraSTa thaI jAya (3) vRtti: zIlAM kasUrikRta vRtti IsunI AThamI sadImAM che. kAmavAsanAthI virakta thavAnI AmAMthI preraNA maLe che. saMskRta bhASAmAM racAyelI che. (5) naraka-vibhakita (sUtra saMkhyA 52) AmAM naraka(4) dIpikAH upAdhyAya sAdhuraMge saMskRta bhASAmAM I. sa. utpattinA kAraNo, narakanuM svarUpa, enI vedanAo, sAta nArakInA 1542mAM AnI racanA karI hatI. nAmo tathA enuM varNana, Adino tAdRza citAra ApavAmAM Avyo (5) vivaraNa: harSakule I. sa. 1826mAM saMskRta bhASAmAM che. prathama traNa narakomAM jIvo traNa prakAranI vedanA bhogave cheAnI racanA karI hatI. paMdara paramAdhirmaka devo dvArA utpanna karelI, paraspara utpanna karelI (6) stabakaH gujarAtI bhASAmAM pArjacaMdrasUrie AnI ane narakanA kSetra-vizeSa kSetra vipAkI sthAnane lIdhe utpanna thayelI racanA karI hatI. vedanAo. bAkInI cAra nArakIomAM pachInI be prakAranI paNa (7) vistRta vivecana ane TIkA-AcArya tulasInA bhayaMkara vedanAo bhogavavAnI hoya che. vedanAnuM varNana rUMvATA vAcanA-pramukhatvamAM AcArya mahApra 1984mAM prastuta UbhA kare evuM che. Agamano AghopAMta hiMdI anuvAda karI pratyeka adhyayananI (6) mahAvIra stuti (sUtra saMkhyA 29) A adhyayanamAM bhUmikA ane vistRta TippaNo sahita vivecanakaryuM che. DaoN. razmibhAI bhagavAna mahAvIranI, emanA guNo ane zreSThatA batAvI, stuti jhaverIe Ano gujarAtI anuvAda karyo che. karavAmAM AvI che. prathama zlokanA prathama zabda "paMcchi' uparathI (4) Agama viSaya-sAra : prathama zrutaskaMdha AnuM nAma "paMcchisaNa' paNa pracalita che. 29 zlokomAM prathama skaMdhanA soLa adhyayano che bhagavAnane aneka upamAo ApavAmAM AvI che. (1) samaya (sUtra 88). samaya eTale dArzanika siddhAMta. sva (7) kuzIla-paribhASita (sUtra 30). AmAM zithilAcArI samaya eTale jaina-darzananA ane pa2 samaya eTale jainetara darzananA sAdhunI oLakha, eno svabhAva, AcAra-vyavahAra, anuSThAna ane siddhAMtonuM pratipAdana AmAM che. je na siddhAMto mAM bodhi enA pariNAmo samajAvavAmAM AvyA che. AmAM chakAyanA jIvonI (samyakatva)nuM mahattva, karmabaMdhananAM mukhya kAraNo, baMdhanamuktinA dharmanA nAme hiMsA karanArA ajJAnI sAdhuonI carcA karI zuddha mArgo, AdinuM pratipAdana che. pachI paMcamahAbhUtavAda Adi dasa sAdhunA AcAra saMbaMdhI carcA karavAmAM AvI che. vAdonI carcA karI ekAMtavAdI darzanonI nissAratA batAvI che. (8) vIrya (sUtro saMkhyA 27) AmAM tamAma prakAranA jenadarzanano AtmapravAda, lokasvarUpa ane ahiMsAnI carcA vIryabaLa-zaktinuM varNana che. vIryanA be mukhya prakAra che- karmavIrya karI che. ane akarma vIrya, pramAdI-ajJAnI-abudha jIvo sakarma vIryamAM (2) vaitAlIya (vaitAlika) (sUtra saMkhyA-76). parAkrama karI karma bAMdhe che, jyAre apramAdI-jJAnI-buddha jIvo akarma A adhyayananI racanA "vaitAlIya' chaMdamAM karavAmAM vIryamAM zuddha parAkrama karI karmabaMdhanathI mukta thAya che. AvI che. (9) dharma (sUtra 36). A adhyayananA chatrIsa zlokomAM AnA prAraMbhamAM bhagavAna RSabhadeva temanA aThThANa zramaNanA mULaguNo ane uttara guNonI vigatavAra carcA uparAMta putrone upadeza ApatAM kahe che ke prANInI bhoga bhogavavAnI bhASAno viveka, saMsarga-varjana Adi viSayo che. IcchA anaMta che je kyAreya paNa padArthanA upabhogathI zAMta karI (10) samAdhi (sUtra 24). AnA covIsa zlokomAM samAdhi zrI sUyagaDAMga sUtra 17 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale ke samAdhAna, tuSTi (saMtoSa) athavA avirodhanuM vivecana 72 sUtra che. AmAM sarovaramAM AvelAM sapheda kamaLanA mAdhyamathI che. AmAM samAdhinuM lakSaNa ane asamAdhinA svarUpanuM tathA dharma, dharmatIrtha ane nirvANanA mahattvane samajAvavAmAM AvyuM che. samAdhinA traNa mukhya bhAgo-cAritra, mULa guNa ane uttara guNanuM prAsaMgika rUpe samajAvavAmAM AvyuM che ke apratyAkhyAna pApakarma varNana che. baMdhanuM mULa che ane pratyAkhyAna karma muktino mArga che. (11) mArga (sutra 38), AnA 38 zlokomAM mArga eTale jainadarzananI maulika mAnyatA che ke apratyAkhyAnI-AtI jIva ke bhagavAna mahAvIranI sAdhanA paddhati, mokSamArga, ahiM pApAcaraNa kare ke na kare to paNa ene niraMtara karmabaMdha thAya che. sAviveka, eSaNA-viveka, vANI-viveka tathA mArganI prAptinA Ama traNa yoga ane pAMca Indriyamaya jagatathI khasI jaI upAya ane carama phaLanI carcA che. IndriyAtIta cetanAnA AdhAra para karmanA baMdha-abaMdhano (12) samavasaraNa (sUtra 22). AnA bAvIsa zlokomAM AdhAra che . kriyAvAda, akriyAvAda, ajJAnavAda ane vinayavAda-A cAra 5. AcArazruta : AnI 33 gAthAomAM anAcAra tyAgano vAdonI keTalIka mAnyatAo nI samAlocanA karI yathArthano upadeza che. anAcAranuM mULa kAraNa ekAMtavAda che e siddhAMtanuM satyano nirNaya karavAmAM Avyo che. pratipAdana samyak AcAra ane vAk AcAra (vANI viveka)nuM (13) yathAtathya-(sUtra 23), AnA trevIsa zlokomAM varNana che. nirvANanA sAdhaka bAdhaka tattvo, ziSyanA guNadoSo tathA aneka 6. ArTsa kIya : AnI 55 gAthAomAM AjIvaka matanA madasthAnonuM yathArtha varNana che. AcArya gozAlaka, bauddha bhikSu, vedAMtI brAhmaNa, sAMkhya darzananA (14) grantha (parigraha). AnA 27 zlokomAM graMtha (parigraha). parivrAjaka ane hastitApasa-A pAMca matAvalaMbIo sAthe thayelA choDIne bhAvagraMtha (zrutajJAna)ne prApta karIne ziSya guru, praznottaramAM muni Ardake temane nigraMtha pravacana anusAra samAdhAna kulAvAsamAM kema rahevuM tathA enA pariNAmanI carcA che. (15) yamakIya : AnA "yamaka' alaMkAravALA 25 zlokomAM 3 darzanAvaraNa (Adi cAra ghAtI) karmano aMta karanArA trikALajJasarvajJa 7. nAlaMdIyaH AnA 41 gadyAtmaka sUtromAM rAjagRha bane che ane bhAvanA-yogathI zuddha thaI nirvANa pAme che enuM na nagaranA nAlaMdA nAmanA upanagaramAM bhagavAna mahAvIranA gaNadhara varNana che. gautama ane pArtha paraMparAnA zramaNa udaka peDhAlaputra vacce thayelAM (16) gAthA A adhyayananA gadyamaya cha satromAM parvanA praznottara dvArA zrAvaka dharmanuM pratipAdana che. paMdara adhyayanono sAra ApI gaNa-saMpanna maninI gAthA-prazaMsA upasaMhAra : prastuta AgamamAM sva samaya (jainadarzana) ane karavAmAM AvI che ane saMyamI muni mATe vAparavAmAM AvelAM parasamaya anya tarthi ko athavA (jainetara darzano)nA viSayanI. mAhaNa, zramaNa, bhikSu ane nigraMthanuM varNana che. sAdhu o nA AcAra ane anAcAranA viSayonI tathA aMtamAM // dvitIya zrutaskaMdha : zrAvakavidhi, zrAvakAcAra AdinI suMdara carcA dRSTAMto dvArA rajU AnA sAta adhyayano che. karI, karma baMdhanathI mukta thavAnA upAyo batAvavAmAM AvyA che. 1. puMDarika: A gadyamaya adhyayana puMDarika (sapheda kamaLa)nA Ama dvAdazAMgInuM A ati mahattvanuM sUtra che. zrI ThANAMga sUtra (1) nAma ane viSaya vastu : ThANAMganuM che. dvAdazAMgImAM trIjuM mahattvanuM sUtra che -"sthAna" (prA. ThANa). racanAkAra, racanAkALa, bhASA ane zailI : AmAM saMkhyAnA AdhAre eka sthAnathI laIne dasa sthAna sudhI prastuta AgamanI racanA I. pU. chaThThI zatAbdImAM zrI jIva ane pugalanA vividha bhAvonuM varNana che. Ano mukhya uddeza sudharmAsvAmIe karI hatI. paNa saMkalanakALanI dRSTie eno samaya che ke saMkhyAnA AdhAre eka dravyanA saMgrahanaya ane vyavahAranayanI IsunI cothI zatAbdI che. AnI bhASA prAkRta ane zailI sUtrAtmaka dRSTithI aneka vikalpa karavA. che. koI jagAe gadyAtmaka varNana paNa jovA maLe che. saMgrahanaya abhedadaSTA che tethI badhAmAM ekatA jue che, jyAre Agama-sAra ane sUtra saMkhyA : vyavahAranaya bhedaSTA hovAthI badhAmAM bhinnatA jue che. Ama 1. prathama sthAna (adhyayana). AnA 2 56 sUtro mAM AnA prathama sthAnamAM saMgrahanayanI dRSTie saMkalana che ane bAkInA saMgrahanayanI ane dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTithI nava sthAnomAM vyavahAranayanI dRSTithI be, traNa yAvat dasa vastutattvano vicAra karavAmAM Avyo che. jemake dravyathI AtmA sudhInA vikalpo karavAmAM AvyA che. AmAM vividha viSayonuM eka che, kSetrathI jaMbUDhIpa eka che, kALathI eka samayamAM eka ja saMkalana mAtra hovAthI koI nizcita krama nathI. bomba piTakomAM mana hoya che ane bhAva (paryAya, avasthAbheda)thI zabda eka che. je sthAna aMguttaranikAyanuM che te ja sthAna dvAdazAMgImAM AmAM dravyAnuyoga mukhya hovAthI tattvavAda sivAya keTalAMka sUtro prabuddha saMpadA 18 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra (caraNakaraNAnuyoga)nA paNa che. emAM etisAhika tathya enA viSayo, jJAna-darzana, zarIra, zramaNAcAra, mahAnirjarA, (jemake bhagavAna mahAvIra ekalA ja nirvANa pAmyA hatA)nI devonI senAo, udIrNa-parISaho, pAMcalyANako, nircathasUcanA, kALacakra, jyotizcakra, jaMbudvIpa, Adi viSayonI carcA nigraMthIonI caryA, Azrava-saMvara, daMDa, kriyA, jaMbU dvIpa, che. AkAramAM nAno paNa AdhAra-saMkalananI dRSTithI AnI ghaNI astikAya, gati, cAritra, gati-Agati, jJAna, pratyAkhyAna, mahattA che. pratikramaNa, baMdha, Adi. 2. dvitIya sthAnaH AnA 464 sUtro ane cAra uddezakomAM 6. AnA 132 sUtromAM chanI saMkhyA para AdhArita benI saMkhyAthI saMbaMdhita viSayonI carcA che. jainadarzana dvaitavAdI viSayonuM saMkalana che . AnA mukhya viSayo che- jyotiSa, darzana, che, enA anusAra mULa tattvo be ja che-cetana ane acetana. tattva, itihAsa, bhUgoLa, vagere. AmAM gaNa-vyavasthA, cha dravya, bAkI badhAM benA ja avAMtara prakAro che. prathama sthAnamAM mAtra lokasthiti, kALacakra, zarIra-2canA, jIva-nikAya, durlabha-sthAna, advaita ane prastuta sthAnamAM haitanuM pratipAdana che. AnuM prathama saMva2, sukha-asukha, dizAo, vezyA, tapa, Rtu, avadhijJAna, sUtra-dvipadAvatAra pada-A sthAnanI saMkSipta rUparekhA che. bAkI kalpa, AyuSabaMdha, AdinA cha cha prakAronuM varNana che. bIjAM badhAM sUtro Ano ja vistAra che. A prathama sUtramAM kahevAmAM 7. AnA 155 sUtromAM sAtanI saMkhyAthI saMbaMdhita AvyuM che ke lokamAM je kaMI che e badhuM be-be padomAM avatarita viSayonuM pratipAdana che. AmAM mukhyatayA ahiMsA, abhaya, jIvache. jaina nyAyano eka tarka che ke je sArthaka zabda hoya che eno vijJAna, loka-sthiti saMsthAna, gotra, kulakara, daMDa, devasthiti, pratipakSa haMmeza hoya ja che. jemake jIva-ajIva, loka-aloka, trasa- naraka, naya, Asana, parvata, cakravartIratna, duSamAkALa-suSamAkALa, sthAvara, Adi. vividha viSayonA adhyayananI dRSTithI A sthAna saMyamaasaMyama, AraMbha, deva, samughAta, nakSatra, vinaya, itihAsa bahu mahattvanuM che. ane bhUgoLanA sAta sAta prakAro vagere viSayo saMkalita che. 3. AnA cAra uddezakanA 542 sUtromAM traNanI saMkhyA para 8. A sthAnanA uddezako nathI, paNa enA 128 sUtromAM AdhArita mahattvanuM saMkalana che. AmAM tAttvika viSaya sAthe AThanI saMkhyAnA AdhAre jIva-vijJAna, karmazAstra, lokasthiti, sAhityika, manovaijJAnika, prAkRtika, vyAvahArika, Adi viSayonI gaNavyavasthA, jyotiSa, Ayurveda, itihAsa, bhUgoLa, Adi vividhatA che tethI te rucikara ane jJAna bodha karAvanAra paNa che. vividha viSayonuM vargIkaraNa che. AmAM ATha prakAranA mada, mAyA, AmAM manuSyanI zAzvata manobhUmikAo tathA vastu-tathyonuM Ayurveda, nimitta, ekAkI sAdhanAnI yogyatA, gati-Agati, bahu mArmika DhaMgathI varNana che. AmAM tribhaMgIrUpa agatyanA viSayo karmabaMdha, saMvara, sparza, gaNi-saMpadA, mahAnidhi, prAyazcitta, darzana, che-narakAdi gatinA jIvo, karaNa, joga, duHkha utpattinA kAraNa AhAra, pramAda, vANavyaMtara devatA, AdinA ATha ATha prakAro ane nivAraNa, mana, vacana, zalya, dharma, prAyazcitta, sAdhu ane saMkalita che. zrAvakanA manoratho, maraNa, nigraMtha, gaurava (gArava), Adi. 9. navamAM sthAnanA 75 sUtramAM navanI saMkhyA saMbaMdhita 4. AnA cAra uddezakonA 662 sUtromAM cobhaMgInA rUpamAM viSaya che. emAM aitihAsika tathyo, jyotiSa, rAjyavyavasthA, vividha viSayonuM saMkalana che je jJAna-saMpadAno akSaya koSa che. samAjavyavasthA, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna mahAvIra, badhAM sthAnomAM A sauthI vizALa che. AmAM tAtvika, bhaugolika, mahArAjA zreNika, navanidhi, Adi viSe jANakArI ApI che. manovaijJAnika, prAkRtika, Adi viSayonI sAthe sAthe prasaMgavaza vizeSamAM roga utpattinA nava kAraNomAM zArIrika tathA mAnasika A cAra kathAono nirdeza paNa maLe che-bharata cakravartI, samrATa kAraNo- kAmavikAra, unmAda, AdinuM varNana che tathA brahmacarya sanakumAra, gajasukumAla ane marudevA. AmAM A mahattvanA guptinA upAya batAvyA che. viSayonI cobhaMgI ApI che-manuSyanI avasthAo, RjutA ane 10. A aMtima dasamA sthAnanA 178 sUtromAM vakratA, bhASA, puro, dhyAna, kaSAya, sAdhakanI pratibhA, nyAyazAstra, vacanAnuyoga, gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga tathA satyaasatya, saMsAra, durgati-sugati, AyuSya, satya, puruSa, vijJAna saMbaMdhI tathyonI carcA che. AmAM dasa prakAranA zastra, AcArya, devo, gaNita, vyAdhi, cikitsA, saMgha, buddhi, naraka- prAjyA, vaiyAvRtya, dAna, saMjJAo, sAmAjika vidhi-vidhAno, tiryaMca-devamanuSya yoninA baMdhanA kAraNo, krodha-mAna-mAyA- dharma, Azrava, Adi vividha viSayo che. AmAM jIva-vijJAna, zabdalobha, zramaNopAsaka, saMjJAo Adi. vijJAna tathA IndriyaviSayo saMbaMdhI sUtro mahattvanA che. 5. A sthAnanA traNa uddezakonA 240 sUtromAM pAMcanI vyAkhyAgraMtho-vivecano saMkhyA para AdhArita vargIkaraNo che. AmAM paNa tAttvika, AnA vyAkhyAgraMthomAM "vRtti' upalabdha che. AcArya tulasInA bhaugolika, aitihAsika, jyotiSa, yoga, Adi vividha viSayonuM vAcanA-pramukhatvamAM muni nathamalajI (AcArya mahAprajJa)e tathA AcAra, darzana, gaNita, paraMparA, AdinuM saMkalana hovAthI 1976mAM prastuta AgamanA sUtronA saMskRta ane hiMdI anuvAda A sthAna mahattvanuM che. AmAM zuddhinA sAdhano, mananI sAthe pratyeka sthAnanI bhUmikA ane mahattvanA sUtronuM -zabdonuM avasthAo, sAdhakanI pratimAo, mahavrata-aNuvrata, Indriyo ane vistRta vivecana karyuM che. 19 zrI ThANAMga sUtra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI samavAyAMga sUtra (1) nAma ane viSayavastuH hetuo) dvAdazAMgInuM cothuM mahattvanuM aMga che-samavAyAMga. zrI 18 jIvono samUha, 14 ThANAMga sUtranI jema A AgamamAM paNa saMkhyA AdhArita vargIkaraNa jIvasthAna (guNasthAna) che; jemake AtmA eka che. ema ekathI laIne aneka saMkhyA saMbaMdhI 16 15 prakAranA paramAdhAmI viSayonuM saMkalana che. AmAM ekathI laIne so saMkhyA saMbaMdhI devo viSayo mATe ekottara vRddhithI soe so viSayo mATe so samavAya 16 kaSAya che. pachI 150 thI laIne anekottara vRddhi karatAM karatAM kroDAkroDa 2 1 1 7 prakAranA asaMyama sAgaropamanI saMkhyA saMbaMdhI vividha viSayonuM nirUpaNa che eTale ane saMyama enuM nAma "samavAya' che. A vividha viSayo prakIrNaka' samavAya 18 brahmacaryanA 18 prakAra, nAmanA adhyayanamAM sUtra ekathI 87 sudhI che . A prakIrNaka AcAranA 18 sthAno sUtramAM gaNipiTaka dvAdazAMgI Adi viSayonuM paNa saMkalana che- je 15 zrI jJAtA sUtranA 19 mULa AgamanA pariziSTa rUpa che. adhyayana (2) racanAkAra, racanAkALa, bhASA 17 asamAdhinA 20 sthAno zrI ThANAMga sUtranI jema A AgamanI racanA paNa zrI 14 cAritramAM doSa sudharmAsvAmIe I. pU. chaThThI zatAbdImAM karI haze ema mAnavAmAM lagAvanArAAve che, paNa saMkalanano samaya IsunI cothI zatAbdI che. AnI zabalanA 20 prakAra bhASA prAkRta ane zailI sUtrAtmaka che. 14 22 parISaho (3) AgamasAra : 13 zrI sUtrakRtAMga sUtranA 23 prathama samavAya (adhyayana)nA pahelAM be sUtromAM bhagavAna adhyayano mahAvIra dvArA racita dvAdazAMgInI prajJApanA karI che ane pachI 15 devAdhideva (tIrthakaro) bAra AgamonA nAma che. trIjAthI 146 sUtra sudhI ekanI saMkhyA 18 pAMca mahAvratanI 25 saMbaMdhI viSayonuM saMkalana che. bhAvanAo bIjA samavAyathI somA samavAya sudhI viSayo A pramANe che. A rIte 26mA samavAyamAM traNa chedasUtranA 26 uddezana (samavAya) 2 sUtra saMkhyA 23 be prakAranA daMDa, Adi kALa, 27mA sAdhunA 27 gu No, 28mAM matijJAnanA 28 (samavAya) 3 24 traNa prakAranI gupti, prakAro, 29mAM pApazAstra (pApaDyuta)nA 29 prakAro, 30mAM garva (gArava) Adi 30 prakAranI krUra pravRttio jenAthI jIva mahAmohanIya karmano (samavAya) 4 18 cAra kaSAya, cAra kathA baMdha kare che, 31mAM siddha bhagavAnanA 31 guNo, 32mAM 32 cAra saMjJA, Adi prakAranA prazasta yoga, 33mAM 33 prakAranI gurunI azAtanA, (samavAya) 5 2 2 pAMca mahAta Adi. 34mAM tIrtha karanA 34 atizayo ane 35mAM emanA 35 (samavAya) 6 17 cha prakAranI vezyA, jIva vacanAtizayo ane yAvat somA samavAyamAM bhagavAna pArzvanAtha nikAya, bAhya tapa, ane sthavira Arya sudharmAsvAmInuM AyuSya so varSonuM hatuM. AtyaMtara tapa, Adi tyArabAda prakIrNaka samavAyamAM prathama sUtrathI 87 sUtro sudhI 23 sAta prakAranA bhayasthAna, 150, 200 ema anekottara vRddhi saMkhyAo saMbaMdhI vargIkaraNa samughAta, kSetra. pachI 87mAM sUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke bhagavAn RSabhathI 18 ATha prakAranA maMda, laIne tIrthakara mahAvIranuM vyavadhAnAtmaka aMtara eka kroDAkroDa pravacanamAtA sAgaropamanuM hatuM. 20 nava prakAranAM brahmacaryanI tyAra bAda 88mA sUtronA dvAdazAMga padamAM gaNipiTakanA guptio ane aguptio bAra aMgo ane 89mA sUtrathI laIne 134mA sUtra sudhI dvAdazAM 2 5 dasa prakAranA zramaNa dharma, gInA AcArAM nathI-dRSTivAda sudhI pratyeka AgamanA viSayo Adi cittasamAdhinA sthAno viSe varNana ApavAmAM AvyuM che. AmAM 62mAM sUtramAM 16 upAsakonI (zrAvakonI) samavAyAMga Agama viSe kahyuM che "samavAyamAM svasamaya, parasamaya, pratimA (abhigraha), jIva, ajIva, loka-aloka, naraka, tiryaMca, manuSya, devatA, mahAvIranA 11 gaNadharo kulakara, tIrthakara, gaNadhara, cakravartI, cakradhara (vAsudeva) ane haladhara 20 bhikSunI 12 pratimAo. (baladeva) AdinuM varNana che." AgaLa kahyuM che ke samavAyanI 17 kriyAsthAno (karmabaMdhananA vAcanAo parimita che. anuyogadvAra, pratipattio, veDhA, zloka, 11 1 2 13 prabuddha saMpadA 20 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryuktio ane saMgrahaNiyo saMkhyaya che. A cothuM aMga che. emAM che. aMtamAM 261mAM nikSepa padamAM kahyuM che ke A prakAre eka adhyayana, eka zrutaskaMdha, eka uddeza-kAla, eka samudeza-kAla uparanA arthAdhikAronA kAraNe prastuta sUtranA nIce prakAre nAma che tathA eka lAkha cuMmAlIsa hajAra pado, saMkheya akSaro ane phalita thAya che-kulakaravaMza, tIrtha karavaMza, cakravartIvaMza, dazAravaMza, anaMta gama tathA anaMta paryAya che. gaNadharavaMza, traSivaMza, yativaMza, munivaMza, zrata, zrutAMga, - tyArabAda 135thI 137mAM sUtra sudhI jIva rAzi, ajIva zrutasamAsa, zrutaskaMdha, samavAya ane saMkhyA". rAzi ane arUpI ajIva rAzInA prakAro che . 139mAM sUtrathI prastuta AgamamAM AcArAMga ke sUtrakRtAMganI jema be khaMDa devo, nArako, AdinA AvAso, AdinI carcA che. pachI 158mA ke uddezaka Adi vibhAgo nathI. AnI racanA eka akhaMDa aMga sUtrAmAM pAMca prakAranA zarIra, paryApta-aparyApta Adi tathA athavA akhaMDa adhyayananA rUpamAM karavAmAM AvI che ema vRttimAM AgaLanA sUtromAM 63 prakAranA zalAkA puruSo AdinuM varNana jaNAvyuM che. zrI bhagavatI sUtrA nAma: dvAdazAMgInA paMcama AgamanuM nAma che- viAhapaNattI- 3. vRtti-navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrinI vRtti hAla vyAkhyAprajJapti; kAraNake e praznottara zailImAM racAyeluM che. jemAM upalabdha che je vi. saM. 1128mAM aNahilapura pATaNamAM racAyelI. tattvane vivecanapUrNa rIte samajAvavAmAM AvyuM hoya te graMthane enuM graMthamAna 18616 anuSTrapa zloka barAbara che. vyAkhyAprajJapti kahevAmAM Ave che. paraMtu A viziSTa Agama hovAthI 4. bhagavatI ArAdhanA-le. AcArya zrI zivArya (1935) ene "bhagavatI' vizeSaNa lagADavAmAM AveluM je pachI enuM nAma 5. bhagavatI sUtrano gujarAtI anuvAda becaradAsa dozIe banI gayuM. Aje AnuM Aja nAma pracalita che-zrI bhagavatI sUtra. karyo che. - bhagavAna mahAvIranA darzananuM athavA tattvavidyAnuM A 6. DaoN. vaoNlTara zubrIge Doctrine of Jains (1962)mAM pratinidhi sUtra che. jIvazAstra, bhautikazAstra ane tattvajJAnano bhagavatI sUtra para vivecana lakheluM che. (Metaphysical) A eka amUlya ane durlabha graMtha che. 7. DaoN. je. sI. sikaMdarakRta 'Studies in the Bhagavati 2. racanAkAra, racanAkALa ane racanAzailI: Sutra prastuta AgamanA racanAkAra che zrI sudharmAsvAmI ane 8. josepha Delyukata (Josep Delue) viyAhapaNarI racanAkALa che-I. pU. pAMcamI zatAbdI. hAla je rUpamAM A Agama (1970). maLe che tenuM saMskaraNa zrI devardhigaNi kSamAzramaNa dvArA IsunI pAMcamI 9. bhagavatI joDa-le. zrI majajayAcArya. saMpUrNa bhagavatI sUtrane zatAbdImAM saMkalita thayeluM che. prastuta AgamanI bhASA prAcIna prAkRta 19mI sadImAM rAjasthAnI padyamaya zailImAM lakhAyelA A graMthanA bhASA che. AmAM praznottara zailIno upayoga thayo che. zrI gautamasvAmI vAcanA pramukha che AcArya tulasI ane saMpAdaka che AcArya mahAprajJa. ane anya lokoe bhagavAna mahAvIrane pUchelA 36,000 prazno 10. bhagavatI sUtranuM vizada vivecana ane bhASya gaNAdhipati ane bhagavAne ApelA uttaronuM saMkalana che. prazna ane uttaranI bhASA tulasInA vAcanA-pramukhatvamAM AcArya mahApranne 1994mAM karyuM saraLa che. aneka sthaLoe gadyakAvya jevI chaTA jovA maLe che. che jemAM mULapATha, saMskRta chAyA, hiMdI anuvAda, bhASya, pariziSTo, 3. AkAra ane vartamAna AkAra : cUrNi ane vRtti che. prastuta AgamanA vistRta saMskaraNamAM savA lAkha zloka che 5. Agama-sAra : eTale ene "savAlakhI bhagavatI' kahevAmAM Ave che. samarpaNa dvAdazAMgIno A atyaMta mahattvano AgamagraMtha tattvavidyAno sUtronI saMkhyA paNa moTI che. Akara graMtha che. AmAM cetana ane acetana-A baMne tattvonI vizada A AgamanA 41 zataka che. avAntara zatakane gaNatAM 138 jANakArI ApavAmAM AvI che. emAM eTalA badhA viSayonI carcA zataka che tathA 1923 uddezaka che. che ke saMbhavataH vizva vidyAnI evI koI zAkhA nahIM hoya jenI pratyakSa prastuta Agamano graMthamAna anuSTrapa zlokanA mApathI athavA aparokSa rIte emAM carcA na hoya. AmAM jaina darzananA keTalAMka 16,000 zloka pramANa mAnavAmAM Ave che. samavAyAMganA prakIrNaka mAlika tattvo-jemake paMcAstikAya, loka-aloka, punarjanma, sUtro 93 ane naMdInA sUtro 85mAM A AgamanI vAcanA, sAmAyika, Indro, devo, karma-baMdha ane enA kAraNo, paramANu, anuyogadvAra, zloka, vyAkaraNa, pada, AdinI vigato maLe che. pudgala Adi. A Agama aneka prazrakAroe pUchelA vividha praznonA 4. vyAkhyA graMtho : praznottararUpa hovAthI emAM koI krama nathI. 1. niryukti-prastuta AgamanI niyukti vartamAnamAM upalabdha vividha zatakonA sAra A pramANe che. nathI. naMdI sUtramAM AnI saMkhyaya niryuktino ullekha che. 1. prathama zatakanI zarUAta ja jaina dharmanA pAyArUpa siddhAMta 2. cUrNi-hAla hastalikhita cUrNi upalabdha che. enA racanAkAra 'vinaya'-namaskAra sUtrAthI thAya che. 11mA sUtrAthI jinadAsa mahattara mAnavAmAM Ave che. enI patra saMkhyA 80 che ane gautamasvAmI ane mahAvIra svAmI vacce praznottaranI zRMkhalA zarU graMthamAna 3590 zloka barAbara che. thAya che. prathama jaina tattvavidyAnA prAraMbha rUpe "calamANe calIe" 21 zrI bhagavatI sUtra Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avajhIM , tra' Adi nava praznothI thAya che. jaina dharma ane kAMtavAdI che. eno pAyAno zaMkha-puSkalI zramaNopAsakonA prazno, (12)mAM jayaMti zrAvikAnA siddhAMta tripadImAM samAyelo che-utpAda, dhruva ane vyaya. A siddhAMta prazno, pugala-parAvartana, caMdra-sUryagrahaNa, lokanA sarvasthAnamAM mujaba dareka dravya Adi dravyanI dRSTie zAzvata che ane paryAya rUpe jIvanA janmamaraNa, ATha prakAranA AtmA, (13)mAM nArakomAM utpanna vinAzamaya che. vartamAnakALa eka samayano ja che ane e ja le zyApariNamana, udAyana nareza ane enA virAdhaka purA mahattvano che. cAlavAnI kriyAno AraMbha karyo teja samaye te pUrI abhIcikumAra, (14)mAM be prakAranA unmAdo, prabhu mahAvIra ane thAya che paNa vyavahAramAM joI zakAtI nathI. teja pramANe je samaye gautamano bhavAntarIya saMbaMdha, (15)mAM gozAlaka caritra dvArA devahiMsAdi pApanI pravRttino saMkalpa karyo te ja samaye te saMbaMdhI karma guru-dharmanI azAtanAnA phaLa viSe, (16)mAM pAMca prakAranA baMdhAya che. avagraha, zramaNa nigraMtho ane nairayikonI karmakSayanI taratamatA, tyAra pachI AraMbha-anAraMbha, loka, aloka, karma-punarjanma, svapnadarzana, (17)mAM vRkSane halAvavAthI lAgatI kriyA, (18)mAM sAmAyika, maraNanA prakAra, Adi viSayonI carcA che. zataka (2)mAM jIvanI utpatti ane AhAra grahaNa, (18)mAM kArtika zeThanuM caritra, taMgiyAnagarInA zrAvakonA prazno, zataka (3)mAM tAmalI tApasa, mAkandIya putra aNagAranA prazno, nizcayavyavahArathI bhramarAdi varNAdi, pUraNa tApasa, karmabaMdha, devo, (4)mAM narayikanI utpatti, (5)mAM somila brAhmaNanA prazno, (19)mAM sthAvara jIvonI sUkSmatAAyuSyabaMdha, chadmastha, ke vaLI, atimuktakakumAranI bAlakrIDA, sthULatA, karaNanA bheda, (20)mAM jaMghAcaraNa-vidyAcaraNalabdhi, alpAyu -dIrdhAyunA kAraNo, paramANu -pudgala skaMdha, jIvonI hAni- (21-22)mAM vanaspatikAyika jIvonI Rddhi, Adi, (24)mAM vRddhi, prakAza-aMdhakAra, (6)mAM jIva-karmabaMdha, tamaskAya, (7)mAM saMsArI jIvonuM bhavabhramaNa, jIva dravyano bhoga, (25)mAM pAMca paccak khANa, vedanIya karma, mahAzilA kaMTaka saMgrAma, (samrATa prakAranA nigraMtha, pAMca prakAranA cAritra, bhavAMtaramAM jIvanI utpatti, zreNikanA putra koNika ane tenA nAnAjI ceTaka rAjA sAthe thayelA (26-27)mAM jIvano saikAlika saMbaMdha, (28)mAM karma-upArjana, saMgrAmamAM eka karoDa eMsI lAkha sainikono saMhAra thaye lo ), (8)mAM (29)mAM karmanA vedanano prAraMbha ane aMta, (30)mAM samavasaraNa. AzIviSa, zrAvakanA paccakakhANa mATe karaNajo ga, supAtradAnanuM (3132)mAM aMka gaNanA mATe cAra prakAranA laghuyugma, (33)mAM phaLa, sAMparAyika ane eryApathika karmabaMdha, baMdhanA prakAra, traNa ekendriya jIvomAM karma, (34)mAM zreNI zataka, (35 thI 41)mAM prakAranI ArAdhanA, (9)mAM RSabhadatta-devAnaMdA tathA jamAli aMka rAzinI gaNanA mATe ekendriya jIvothI saMjJI paMcendriya sudhInA caritra, (10)mAM daza dizA, (11)mAM zivarAjarSinuM caritra, loka jIvonI rAziyugma mATe mahAyugma. ane tenI vizALatA, sudarzana zrAvakanA kAlaviSayaka prazno, (12)mAM tamArI AdratA amane dhanya karatI. munivara zrI AdrakumAra, tamArI jIvanakathAnuM zravaNa karIe chIe sau maMdiranA judA judA sthaMbho pakaDIne kahetI hatI ke "juo tyAre aMtara anokhI surabhIthI bharAI jAya che. A mAro pati che!' dhanazrI paNa aMdhakAramAM sthaMbhane badale munine anArya dezanA AdgapuranA rAjA hatA Ardra ane rANI Adra. vaLagIne bolI, "juo A mAro pati !' rAjA-rANInA suputra ArdrakumAra tarIke tame kuzaLa rAjakumAra hatA.. e kSaNa bhogAvalI karmanA tIvra udayanI hatI. tame icchA na eka vAra rAjA zreNike tamArA pitAne maitrI sUcaka upahAra mokalyo. hovA chatAMya dhanazrI sAthe paraNyAM ne tyAM ja rahI gayA. eka putra pachI maMtrI abhayakumAre tamane maitrI dRDha karavA jinapratimA ane janmyo. tame thoDA samaya pachI dhanazrI sanmukha dIkSA levAnI icchA dharmanAM upakaraNo mokalyAM. e joIne pUrvabhavanuM jJAna thayuM, tame vyakta karI. dhanazrI raDI paDI. e reMTiyo lAvIne sUtara kAMtavA mAMDI. pUrve karelI ArAdhanA tamane sAMbharI. putre pUchyuM ke, "mA, A tuM zuM kare che?' - tame mahArAjA pAse AryadezamAM jaIne dIkSA levAnI icchA mA udAsa hatI. te bolI : "beTA, tArA pitA dIkSA levAnI jaNAvI. paNa tamane anumati na maLI. vAta kare che tethI ApaNA nibhAva mATe sUtara kAMDuM chuM." tame ekalA cUpacApa nagarIno tyAga karIne AryadezamAM AvI putre kAcA sUtaranI lAMbI dorI lIdhI ne palaMga para sUtelA gayA. muniza svayaM dhAraNa karI lIdho. tamArA pitA rAjA AAke ArdrakumArane page vIMTALIne kahyuM ke, "have huM jouM chuM ke mArA pitA A jANyuM ne tamArI surakSA mATe pAMcaso subhaTo mokalI ApyA. kevI rIte ApaNane tyAgIne jAya che?' teo tamArI pAchaLa pAchaLa ghUmavA mAMDyA. bAra varSa pachI tame dIkSita thaIne AtmakalyANa mATe nIkaLI tame bhagavAna mahAvIranAM darzana mATe rAjagRhI tarapha prayANa paDyA. pelA pAMcaso subhaTo e pAchA tamArI najIka AvyA ne tame AraMbhya. mArgamAM aneka vividha dharmAvalaMbIo maLyA. tame temane dharmopadeza Apyo, dIkSA ApI, saMyamI banAvyA. jinadarzananI preraNA karI temane prabhu mahAvIranA anugAmI banAvyA. saMyama e kalyANanI keDI che ne tyAM jenA caraNa paDe che tenuM tame svayaM sAdhuveza dharyo hato. tame vihAra karatA karatA jIvana kRtArtha thAya che. muni ArdrakumAra, tame ane sau munio aMte vasaMtapuranI bahAra maMdiramAM dhyAna dharatA UbhA hatA. saMdhyAnuM TANuM Atmonnati pAmyAM, kevaLajJAnane varyA. tamArAM padakamaLa jyAM paDyAM hatuM. eTalAmAM jobanavaMtI yuvAna kanyA dhanazrI sakhIo sAthe AvI hatAM te dharatI parathI hajIya tyAganI, saMyamanI, pavitratAnI sugaMdha caDI. dhanazrI ane sakhIo krIDAmAM mazagula hatAM. maghamaghe che. - AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. prabuddha saMpadA 22 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAtAdharmakathA sUtra | DaoN. ketakI yogeza zAha Agama sAhityamAM zrI jJAtAdharma kathA sUtra chaThThA aMga sUtra dareka dharmano pAyo nItimUlaka hoya che paNa jainadharma ethI rUpe sthAna dharAve che. A AgamanuM prAkRta (ardhamAgadhI) nAma paNa AgaLa vadhIne kaSAyatyAgane pAyo mAne che. ugra tapavAna, UTTyAghammaruET3o che. zrI jJAtAdharmakathAnA be zrutaskaMdha che. prathama saMyamavAna ane bhaviSyamAM tIrthaMkara pada meLavavAvALo jIva paNa zrutaskaMdhamAM ogaNIsa jJAta-udAharaNarUpa adhyayano che ane bIjA jo sUkSma ane dharmaviSayaka paNa mAyA kare to te strIveda-mohanIya zrutaskaMdhamAM dharma kathAnA 10 varga che. bIjA zrutaskaMdhamAM sADA karmano baMdha kare che. mallInAtha tIrthaMkaranuM strIpaNe janmavuM te A traNa karoDa kathAo hovAno ullekha maLe che, paNa vartamAne teTalI avasarpiNIkALanI AzcaryakAraka ghaTanA che. kathAo upalabdha nathI. vartamAnamAM 19+206=125 kathAo apayaza ane niMdAthI bacavA nAgazrI brAhmaNIe paNa mAyA che. jJAtAdharma kathA sUtranuM parimANa 5500 zloka pramANa che. chAnI karI paNa tenA phaLa jagajAhera thayA. nAgazrInuM kathAnaka A sUtranI racanA mukhyatayA gadyazailImAM che. vacce-vacce koIka trikaraNa zuddhipUrvakanA AhAradAnanI samaja Ape che. tenA ja sthaLe padyAza paNa jovA maLe che. jo AcArAMgasUtra sAdhu uttarArdhamAM nidAna rahita saMyama-tapanI anumodanA karI che, je bhagavaMtonI AcArapothI che, dazavaikAlika sUtra bALapothI che mokSArthI sAdhaka mATe upayogI che. to jJAtAdharma kathA sU vairAgyapo thI che. dareka adhyayana 'guNavAnanA saMge guNavAna banAya" e uktinA nyAye sukhazIlatA, kAmabhoga, viSayakaSAya, moha, pramAdane ghaTADI subuddhipradhAnanA saMge jitazatru rAjA palaTAyA. udaka (pANI)nA saMyamamAM sthiratAnA pATha bhaNAve che. mAdhyame pugala paryAyanI kSaNikatA ane parivartanazIlatAnuM darzana ziSyanuM mana koIpaNa kAraNathI saMyamabhAvathI calita thaI karAvyuM. jAya, ziSya bhUla kare tyAre guruvaryoe khAsa lakSya ApIne upAlaMbha potAnA traNeya bhava alaga alaga gatimAM hovA chatAM traNeya vacano dvArA ke anya koI upAye tene saMyamamAM sthira karavo joIe bhavamAM bhagavAna mahAvIrano bheTo thayo. mAnavano bhavanaMda evA bhAva pahelA meghakumAranA adhyayana dvArA pragaTa thayA che. maNiyArano, tiryaMcano bhava deDakAno ane trIjo bhava dadra devano bIjI vizeSatA A adhyayananI e che ke meghakumAranA traNa bhavamAM bhava. ucca gatimAM bhUlyo ne tiryaMcanA bhavamAM pazcAtApa sAthenuM paganI vizeSatA che. sumeruprabha hAthInA bhavamAM paravazapaNe tapa ane bhagavAnanA darzananI prabaLa icchAnA kAraNe tiryaMca kAdavamAMthI paga UMcakI zakato nathI, merUprabha hAthInA bhAvamAM gatino avarodha paNa naDato nathI. ahIM bIjI bodhanIya svavaze sasalA upara paga mUkato nathI ane meghamuninA bhavamAM vAta e che ke sadgurunA samAgama samakita Adi Atmika sthaviro nA paganI Thokara ane paganI raja sahana thatI nathI. guNonI vRddhi thAya che ane guru samAgama vinA patana paNa thaI bhagavAnanA upadezathI medhamuninA saMsAramAM UpaDatA paga aTakyA jAya che. ne saMyamamAM sthira banyA. meruprabha hAthInA bhavamAM koI paNa anivArya saMjogomAM potAnA prANa bacAvavA dhanya prakAranI spaSTa samajaNa na hatI, mithyAtvI jIva hato. te mAtra sArthavAhe potAnI ja putrInuM mAMsa-rudhira pakAvI AhAra karyo. jIvo pratyenA anukaMpAnA bhAvathI samakitI bane che ane saMsAra tema chatAM tenI pAchaLano hetu dehane TakAvavo eTalo ja sImita kare che. hato. AhAramAM anAsakta-bhAva TakAvavAnuM uttama udAharaNa A zramaNo e potAnA zarIranI AhAra-pANIthI sArasaMbhALa ja che. kevA nirlepa bhAvathI rAkhavI joIe tenuM vijayacora-dhanya hajAra varSanI tapa-saMyamanI sAdhanAnuM phaLa traNa ja divasamAM sArthavAhanuM kathAnaka digdarzana karAve che. bhogAsaktimAM eka bhAI kaMDarika munie gumAvyuM ne sAtamI saMyama ArAdhanAmAM zithila thaI gayA pachI paNa jo koI narakanA mahemAna banI gayA to saMsArathI udAsIna evA puMDarika sAdhaka saMvegane prApta karIne saMyamamAM udyamavaMta thaI jAya to te rAjA e ja traNa divasamAM dIkSAno veza laI sarvArthasiddha vimAnanA zailaka rAjarSinI samAna te ja bhavamAM siddha thaI zake enuM preraNArUpa vAsI banI gayA. baMne bhAIonI aMta samaye samAna zArIrika dRSTAMta rajU karyuM che. temAM paMthakamunino ziSya tarIkeno vyavahAra vedanA hovA chatAM bIjA bhavamAM 33 sAgaropamanI samAna sthiti vinaya dharmanuM sAkSAt darzana karAve che. A adhyayananI viziSTatA hovA chatAM Atma pariNAmo anusAra jIvonI gati ane utpatti e che ke kRSNa vAsudevanI dharmadalAlIrUpa saMyamanI anumodanA nimna ane ucca sthAnamAM thAya che. ane tatkAlIna zucimUlaka dharmanI jhalaka ahIM varNita che. jinapravacanamAM zaMkA, kAMkSA, vicikitsA na karavI. 'tameva pAMca kamodanA dANAnI rohINIe jevI rIte vRddhi karI gADAM savaeN fjasevaM gaM nidaM paveDa'- jinezvara pratipAdita tattva ja bharyA tema sAdhu-sAdhvI pAMca mahAtomAM vRddhi kare to saMsArathI satya che, temAM zaMkAne sthAna nathI. tevI daDha zraddhAnA bIja 'moranA mukta thAya che. IMDA'nA dRSTAMte vAvyAM che. 23 zrI jJAtAdharmakathA sUtra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAtAdharma kayA sUtramAM vAraMvAra vAgoLAtuM mArmika, dhArmika ane AdhyAtmika satya eTale Indriya viSaya, kAmamAMgI anAsakta, alipta rahevuM. je kAcabo ziyALothI bacavA potAnA aMgone niyaMtraNamAM na rAkhI, DhAlamAM chupAvI na zakyo tene ziSAoe mArI bAdhI paNa je kAcabAe potAnA avayavo para saMyama-niyaMtraNa rAkhyuM te potAnI jAtane bacAvI zakyo. temake je sAdhaka pahelA caMcaLa kAcabAnI jema potAnI IndriyonuM gopana karatA nathI te anaMta saMsAra paribhramAno daMDa bhogave che paNa je bIjA kAcabAnI jema potAnI Indriyone vazamAM rAkhe che te siddhAvasthAne prApta kare che. naMdIphLanA adhyayanamAM IndriyonA viSa eTale kAmabhogane naMdIphaLanA vRkSanI sAthe sarakhAvyA che. jenAM phlo khAvAmAM mIThAM madhura, zItaLa chAyA denArI, dekhAvamAM manamohaka hovA chatAM jherIlA che tema IndriyonA viSaryA paNa lobhAmaNA che. zrI uttarAdhyayana sUtranA 19mA adhyayananI 18mI gAyAmAM kiMpAkaphaLano ullekha paNa AvA ja saMdarbhamAM che. vaLI, AkIrNa (azva)nA adhyayanamAM aone pakaDavA mATe manojJa khAdya-peya padArtho, vAjiMtronA sUro ane pAMce Indriyone sukhaprada vastuo sAthe chaTakAM paNa goThavyAM che. je artho te viSayonA zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhamAM mohAI gayA te jALamAM phasAI gayA ane je Asakta banatA nathI te nirbhayapaNe svataMtra vicaravA lAgyA. jJAta (jJAtA) nAmanA prathama zrutaskaMdhamAM jIvana kathAo ane duSTAMto dvArA dharmanuM puSTIkaraNa karyuM che. jyAre dharmakathA nAmanA bIjA zrutaskaMdhamAM cAre jAtinA devonI 206 agramahiSI IndrANIonA pUrva bhavanA jIvanakathAnakomanuM nirUpaNa che. pUrva bhavamAM A sarva devIo pArzvanAtha bhagavAnanA zAsanamAM dIkSita thaI hatI, ane te sarve saMyamI jIvanamAM zithilAcArI banI hatI. A rIte saMyamanI virAdhanA karI, tenI ArvAcanA-pratikramaNa karyA vinA ja te 206 sAdhvIo kALadharma pAmIne daivIrUpe utpanna thaI. Agama sUtromAM jyAM jyAM rAjakumArone saMyama levAnI bhAvanA jAge che tyAre teo potAnI ATha patnI ke batrIsa patnI pAse na AvatA, potAnA mAtA-pitA pAse AvIne AjJA mAMge che, te vAta ullekhanIya che. potAnI saMyama maryAdA anusAra ucita hoya to ja uttara Apo joIe tevuM spaSTa vidhAna pokilA ane sukumAlikAnA anusaMdhAnamAM che. jJAtAdharma kathA sAhityanI dRSTie to uttama che ja paNa te samayanA nagaronI racanA, makAnonI racanA ane saMpUrNa sUtrakAra kAco, naMdIphaLa, azvanA rUpakathI je vAtane guDha vAstuzAstra A kathAomAM varNita che. jIvana jIvavAnAM mUlyo ane jIvanazailIno mApadaMDa parA darzAvyAM che. karatA hatA te have jinapAla ane jinazita be bhAIonI ghaTita ghaTanAthI vadhAre majabUta kare che. nipAla ratnAdevInA AkarSaka hAvabhAvomAM lipta thatA nathI. jyAre jinarakSita ratnAdevInA lobhamAM AvIne jamacaryano nAza kare che. Aje sAdhujIvanamAM prasaraMlI maMtra-taMtra, dorA-dhAgAdi pravRtti aMge jJAtAdharma kathAmAM sacoTa lAlabattI banAve che. gRhastha potAnI IcchA pramANe sAMsArika prazna munine pUche tyAre munie prabuddha saMpA 24 sAmAnya rIte zramaNone potAnA upara maraNAMtika kaSTa AvavA chatAM paNa te kaSTa ApanAra vyaktine ughADA pADatA nathI tenA vize apriya vacana paNa bolatA nathI. paraMtu 16mA amarakaMkAdrau padI nAmaka adhyayanamAM dharmaghoSa sthavira nAgazrI brAhmaNanuM rahasya khole che kAraNake jheranA pariNAmavALuM mRta klevara joIne lokonA manamAM kuzaMkAo na thAya te lakSya spaSTIkaraza karavuM paDyuM. e apavAdamArga che. paMcamahAvratadhArI sAdhune paMcAMga vaMdana thAya che, te rIte gRhasthane vaMdana thatA nathI. nArada saMyamI na hovA chatAM pAMDurAjAe saparivAra traNavAra pradakSiNA karIne vaMdana karyAM. tenuM kAraNa te viziSTa koTinA vidyAdhara puruSa hatA, brahmacArI hatA. dharmArAdhanAnA vacce karAtAM pauSadhAdimAM sAMsArika saMko karI zakAya nahIM tema chatAM abhayakumAra, naMdamaNiyAra vagere sAMsArika hetuthI akrama poSaSa kare che. temAM pauSadhanI vidhiniyamo ekasarakhA hovA chatAM AgamamAM teno ullekha 'pauSadha samAna'no che. ahIM keTalAka mano vaijJAnika rahasyonuM udghATana thayuM che. zrIkRSkA yuddha karavA jatI veLAe AtmavizvAsathI kahe che huM jItIza ane tema ja thAya che. A hakArAtmaka vicAraNA (Positive Thinking)nI vAta che. be mitrone moranA IMDA maLe che. pahelo mitra satata ciMtave che ke A IMDAmAMthI eka suMdara baccu jarUra bahAra Avaze, bIjAne vizvAsa nathI. te vicAre che ke kadAca baccuM bahAra na paNa Ave, parijJAme pahelAne moranuM suMdara baccuM maLe che, jene zaMkA che tene baccuM maLatuM nathI. A nakArAtmaka vicAronuM pariNAma darzAve che. Ama, jJAtAdharmakathAmAM saMyamane dRDha banAvatI kathAo madhapUDAM jevI rasasabhara che. temAMthI eka-eka madhubiMdurUpI adhyayanamAMthI judI judI vairAgya rasa nItare che. IMDA kahe che-zraddhA rAkho, kAcabA kahe che-dhIraja rAkho, ghoDA kahe che-vairAgya rAkho, caMdra kahe che- apramattabhAva rAkho, tuMbaDuM kahe che-nirlepabhAva rAkho, dAvadrava kahe che-sahiSNutA rAkho, naMdIkSNa kahe che-anAsakta bhAva rAkho. dRSTAMta ane lokabhogya kathAo dvArA dIdhelo bodha dhIthI lathapatha rasALa zIrAnI jema gaLe UtarI jAya tevuM jJAtAdharmakathAmAM jJAta thAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsaka dazAMga sUtra tIrthaMkaranI artharUpe vANI ane gaNadhara bhagavaMtonI sUtrarUpe gUMthaNI evA agiyAra aMgasUtromAM sAtamA sthAne upAsaka dazAMga sUtra che. aMgasUtra haMmezAM dhruva hoya eTale ke hoya ja. upAsaka dazAMga temAMnuM eka che. A sUtra phakta zrAvakanA jIvanacaritra AlekhavA mATe ja che, jemAM zrAvakono ja adhikAra che. zrAvakanAM nAma badalAya paNa 7muM aMgasUtra zrAvakonuM ja rahe. tIrthaM ka2, gAdhara, sAdhu-sAdhvIonA haiye jenA nAma hoya te zrAvakonA jIvana kevA hoya? mahAvIra svAmI jyAre vicaratA hatA tyAre utkRSTa zrAvakanI saMkhyA 1 lAkha 59 hajAra hatI. temAMnA sarvazreSTha (top ten) A daza zrAvako-AnaMda, kAmadeva, culanIpitA, surAdeva, curAtaka, kuMDanlika, sakaDAlaputra, mahAzataka, naMdinIpitA tathA zAlihIpitA che. A daza mukhya zrAvakonA jIvananuM tAdeza citra (Alekhana) 10 adhyayanamAM che. upAsaka dazAMganuM gAthA parimANa 32 akSaranI eka gAthA gaNatAM 812 gAthA che. asvAdhyAya choDIne pahelA ane cothA praharamAM svAdhyAya thAya tevuM kAlika sUtra che. daze zrAvakonA ayanamAM eka sarakhI sarva sAmAnya vAta e che ke teo dhanasaMpanna, samRddha ane vaibhavazALI hatA. saMyogavaza zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInuM milana thAya che, jIvanamAM parivartana Ave che. zrAvaka dharmano svIkAra kare che, jIvanane maryAdita ne sImita banAve che. darza zrAvake 12 vrata ane 11 pratimAonuM pAlana karyuM. 20 varSa sudhI zrAvaka-dharmanuM pAlana karyuM, temAM chellAM cha varSa gRhastha pravRttiothI nivRtti laIne AtmasAdhanA karI aMte eka mAsano saMthA2o ka2Ine samAdhimaraNa thayuM, prathama devalokagamana tyAM cAra palyopamanuM AyuSya, tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma dhAraNa karI mukti gamana karaze. daza adhyayanamAMthI meM adhyayanamAM-9 ane 10mAmAM koI vizeSatA nathI. temanI dharmasAdhanAmAM puNyAnuyoge koI upasarga na Avyo. vizeSatAvALA adhyayanamAM AnaMda zrAvakanI dRDhatA, kAmadevanI vratanI daDhatA, kuMDakaulikanI tattvanI samajaNa, sakaDAlaputranI saraLatA ane mahAzatakanI patnIno pratikULa saMyoga chatAM dharmopAsanAmAM daDhatA rAkhIe preraNAdAyI adhyayano che. jinazAsana guddApradhAna che, vaiSapradhAna nathI te AnaMda zrAvaka ane gautama svAmInA vyavahAra parathI siddha thAya che. AnaMda zrAvakanA AmaraNAMta anazananA samAcAra maLatAM ja gautamasvAmInuM svayaM tyAM javuM, tyAM gayA pachI AnaMdanI zArIrika azakti ane bhAvonA vega nihALI tenI nikaTa javuM, tenA avadhijJAna viSayaka vArtA lApa karavo vagere prasaMgo gautamasvAmInI guNa dRSTine pragaTa kare che. AnaMda zrAvakanA avadhijJAnanI vizALatA viSayaka zaMkA thatAM atyaMta saraLatAthI prabhu pAse tenuM samAdhAna karavuM, eTaluM ja nahIM paraMtu eka gRhasthanA ghare jaI kSamAyAcanA karavI e gautamasvAmInI mahAna sa2LatA, namratA ane prabhu pratyenI sAcI 25 niSThAne aMtarazraddhA chatI kare che. ahIM ullekhanIya to e che ke gautama svAmI pote 14 pUrvadhArI, dvAdazAMgInA dhAraka, 4 jJAnanA dhaNI, 50,000 sAdhuonA nAyaka, 80 varSanI uMmara, 30 varSano dIkSApaya ane chaThThanA pAraNe chaThTha karatA hatA. AvA jJAnI, tapasvI, uttama padanA dhAraka hovA chatAM paNa skhalanA thaI zake che. tyAre koI paNa jAtano Agraha rAkhyA vinA satya svIkArI, kSamAyAcanA karI te temano uttama guNa che. mahAzataka sivAya nave zrAvakonuM pArivArika jIvana sukhI hatuM. teoe temanI patnIne dharma karavA mATe, tIrthaMkaranA darzana karavA mATe koI jAtanuM dabANa karyuM nathI paNa preraNA ApI che. je Aje ghaNI ja anukaraNIya lAge che. gharanA pratyeka sadasyone yogya preraNA ApI bAra pratadhArI zrAvaka banAvavA joIe to ja mahAvIranuM zAsana 21,000 varSa sudhI TakI zakaze. munidarzana mATe sAmAnya niyama eTale ke pAMca abhigama jANavA yogya che. je sacittatyAga, acittano viveka, mukha upara rUmAla athavA patti, hAtha joDavA, mananI sthiratA che. vartamAnamAM gRhastha sAdhako mATe AnaMda Adi daze zrAvakanuM jIvana dizAsUcaka che. potAnA gharamAM kevaLa bhoga vilAsa yogya ja vAtAvaraNa na rAkhatAM, sAdhanA yogya svataMtra sthAna rAkhavuM joIe. darza zrAvako pAse karoDonI sonAmahora hovA chatAM pracura saMpatti ane gaudhana hovA chatAM temane mahAparigrahI zrAvaka kahyA nathI, alpa paricahI zrAvaka kahyA kAraNake vrata svIkAratI vakhate temanI pAse jeTalo parigraha hato temAM ja saMtoSa rAkhyo. IcchAone saMyamita karI mATe sImita parigrahavALA kahevAya che. ane jyAre potAne nivRtta thavuM hatuM te samaye choDI paNa zakyA. vyaktie potAnI nivRtti samayanI eka maryAdA rAkhavI joIe. sAMsArika ane sAmAjika javAbadArImAMthI nivRtti laI svecchAthI ghara-dhaMdhAno kArabhAra putrane soMpI vAnaprasthAzramane dharmArAdhanAthI zobhAvavo joIe, je A daze zrAvakonAM adhyayana ciMtana-manana karAve che. bIjA adhyayanamAM kAmadeva zrAvakane dharma sAdhanAmAM devakRta upasarga Avyo. deve pizAca, hAthI ane sarpanuM vaikriya rUpa karI kAmadevane dharmazraddhAthI vicalita karavA mATe prayatno karyA paNa deva temAM saphaLa thayo nahIM. dharma karanAra vyaktine koI pratikULatA AvatI nathI, tema nathI. paraMtu dharmazraddhA e vyaktine pratikULatAmAM sahana ka2vAnI kSamatA ane samajaNa ApI dharmamAM dRDha banAve che. tenuM uttama udAharaNa kAmadevanuM adhyayana che. evA priyadharmIne dRDhadharmI zrAvakanA vakhANa khuda bhagavAna mahAvIra kare che. eka zrAvakranuM udAharaNa sAdhu-sAdhvI mATe preraka bane e kAMI nAnIsUnI vAta nathI. culanIpitA, surAdeva, zudhdhazataka ane sakaDAlaputra e cAreya zrAvakane devakRta upasarga Avyo. deve kramazaH traNa putravadha karyA zrI upAsaka dazAMga sUtra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM sudhI teo calita na thayA paNa culanIpitA zrAvakane mAtAnI sarva vinAzane notare che. tenI bAra zokyano vadha ane roja be mamatA naDI, mAtRvadhanI dhamakIthI calita thayA ne vrata bhaMga thayo. vAcharaDAMnA mAMsanuM bhakSaNa jevA adhamAdhama kArya nirlajjatAthI paNa mAtAnI preraNAthI prAyazcitta karyuM. surAdeva zrAvakane zarIranA kare che. mahAzataka dRDhadharmIne priyadharmI zrAvaka hatA. tene calita roga utpanna karavAnI dhamakI ApIne teo calita thayA. paNa karavA mATe ghaNI kuceSTAo karI tyAre aMtima ArAdhanAmAM lIna, patnInI preraNAthI prAyazcitta karyuM. cullazataka zrAvaka sarva saMpatti avadhijJAnamAM upayoga mUkIne revatInuM prathama narakanuM bhAvi kahe veravikhera karavAnI dhamakIthI calita thayAne teo paNa patnInI che. tyAre A mATe bhagavAna mahAvIra tene prAyazcitta levA kahe che. preraNAthI prAyazcitta kare che. sakalAlaputra zrAvaka patnIvadhanI satya ane yathArtha vacana paNa jo aniSTa ke apriya hoya to bolavuM dhamakIthI vratabhaMga thAya che paNa patnInI preraNAthI prAyazcitta svIkAra lpanIya nathI. te A adhyayanamAMthI zIkha maLe che. kare che. dharma sAdhanAmAM-ArAdhanAmAM jo koI naDatararUpa hoyane upAsaka dazAMga sUtramAM daza zrAvakanA mAdhyamathI tatkAlIna manane asthira karanAruM hoya to zarIra, saMbaMdha ane saMpatti che, je zrAvakonI dhArmika bhAvanA sAthe sAmAjika, rAjakIya ane Arthika ApaNI nabaLI kaDI che. paristhitino ahevAla maLe che. kuMDakaulikanI zraddhA samajaNapUrvakanI hatI. tethI ja devanA darzadaza zrAvako pAse godhana ghaNuM hatuM. tenA parathI phalita thAya kathanathI teo calita thayA nahIM eTaluM ja nahIM yuktipUrvaka che te samayanA janajIvananA gAya ane baLadanuM mahattva vizeSa haze. niyativAdanuM khaMDana karIne svasiddhAMtanI prarUpaNA karI zakyA ane daza daza zrAvako potAnI dhanasaMpattino eka bhAga devane niruttara karI zakyA. khuda prabhu mahAvIre kuMDakaulikane dhanyavAda khajAnAmAM, eka bhAga vyApAramAM ane eka bhAga gharanA vaibhavaApyA ane tenI ghaTanAthI sAdhu-sAdhvIone pavitra preraNA ApI sAdhana sAmagrImAM rAkhatA hatA. te samayanI A kuzaLa Arthika prajJAbuddhi dharAvanAra zramaNo ane zramaNopAsakoe jenAgamonuM vaheMcaNI AjanA samaye ghaNI upakAraka che. Aje loko potAnI vizALa ane gahanatama adhyayana ciMtana sAthe karavuM joIe e ja cAdara karatAM vadhAre paga pahoLA karI lona laI, haptA bharIne A adhyayanano bodha che. vastu-ghara vasAve che. tenA mATe Tenzana UbhAM kare che ne blaDasakaDAlaputranA adhyayanamAM sakaDAlaputrane prabhu mahAvIra sAthe prezara, DIprezanane DAyAbiTIsano zikAra bane che. niyativAda viSayaka thayelI carcAnuM nirUpaNa che. prabhu e te samayanA zrAvako vrata grahaNa karatI vakhate khAdya, peya, sakalAlaputrane tenA rojiMdA kArya uparathI ja puruSArtha vAdanI bhoga, upabhoga vagerenI je maryAdA karI, tenAthI te samayanI upayogitA ane anivAryatA samajAvI, ApaNe dareka kArya jIvanazailI, raheNIkaraNI para sAro prakAza paDe che. mAlizanI puruSArtha vinA zakya ja nathI. prabhue tene pUchayuM ke tame je kAMI vidhimAM zatapAka tela ane sahastrapAka tela vAparatA. tenAthI e mATInA vAsaNo vagere banAvo cho te kaI rIte thAya che? pragaTa thAya che ke tyAre Ayurveda ghaNuM vikasita hatuM. lIlAM jeThImadhanuM sakalAlaputre tenI prakriyA AdithI aMta sudhI samajAvI. mATI dAtaNa, vALa dhovA mATe AMbaLAno upayoga vagere rojiMdI palALavAthI laIne vAsaNane bhaThThImAM pakavavA sudhI badhI ja kriyA kriyAno ullekha sUcave che ke khAnapAna, raheNIkaraNI sahaja, saraLa puruSArthajanya ja che. tethI ja sarvabhAvo niyata che, tenuM khaMDana thaI ane pathyakArI hatI. lokomAM AbhUSaNa dhAraNa karavAnI ruci hatI. jAya che. vyAvahArika jIvanamAM niyativAdane svIkAravo ucita nathI. moTA mANaso saMkhyAmAM ochAM paraMtu bahumUlya AbhUSaNa paheratA. niyativAdanA svIkArathI vyakti sarvathA niSkriya banI jAya, pramAda hatA. puruSomAM aMgUThI paheravAno vizeSa rivAja hato. AnaMda vadhI jAya. "je thavAnuM che te thaze', te vicArathI ke te zraddhAthI kArya zrAvake potAnI nAmAMkita aMgUThInA rUpamAM AbhUSaNanI maryAdA thatuM nathI. tethI ekAMtavAdane na svIkAratA pAMca samavAya-kALa, karI hatI. bhojana pachI mukhavAsanI prathA hatI. kanyAonA lagna svabhAva, niyati, pUrvakRta karma ane puruSArthane svIkAravA, te prasaMge pitRpakSa taraphathI dahe ja apAtuM hatuM. evA jIvana vyavasthAnA sarva prakAre saMgata che. aneka pAsAMo ahIM ujAgara thayAM che. sakalAlapura jAtithI kuMbhAra hatA, pAMcaso kuMbhAra- jainadharmamAM sAdhanAnI dRSTie zramaNadharma ane zramaNopAsaka zALAonA mAlika hatA. chatAM temanA jIvanamAM dharmanuM sthAna dharma ema be prakAre vibhAjana karyuM che. A vibhAjanamAM UMDuM hatuM. temanI zraddhA gozAlakanA niyativAdanI hatI paraMtu prabhunA manovaijJAnika tathya che. dareka vyaktinI kSamatA, sAmarthya, utsAha, prathama samAgame, satya samajAtAM, Agraha choDIne sat-tattvane AtmabaLa, parAkrama samAna hotAM nathI. tethI ochI ke adhika svIkArI lIdhuM. dareka prakAranI zakti dharAvatI vyakti sAdhanA mArgamAM praveza karI anya zrAvakanA adhyayanamAM upasarga devakRta hato paNa zake che. te mATe zramaNopAsaka dharmanI vyavasthA che. sAdhunA mahAvrata mahAzatakanA jIvanamAM temanI patnI revatI dvArA pratikULa saMyogo levA te ratna kharIdavA samAna che. ratna AkhuM ja kharIdavuM paDe jyAre maLe che. revatI viSaya-vAsanAmAM masta, madya ane mAMsa bhakSaNamAM zrAvakanA vrata levA te sonuM kharIdavA samAna che; zakti anusAra lolupI ane Asakta hatI. tenI kAmanA-pUrti mATe vidha-vidha kharIdo. je saMsAramAM rahIne bhagavAna mahAvIranA dharmanI upAsanA prayatno kare che. temAM jo koI bAdhaka hoya to krodha kare che, teno karI, upAsaka banI AtmakalyANa karavA mAMge che temanA mATe vadha kare che. krodhI vyakti heya-upAdeyano viveka bhUlI jAya che ne upAsakadazAMga sUtranuM adhyayana atyaMta hitakAraka che. prabuddha saMpadA 26 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aMtagaDa sUtra agiyAra aMgasUtromAM AThamA sthAne aMtagaDadazAMga sUtra che. sAtamA upAsaka dazAMga sUtramAM bhagavAne zramaNo pAsakonA caritravarNana karIne agAra-zrAvakadharmano pratibodha karyo to A aMtagaDa sUtramAM aNagAra-sAdhu dharmane svIkArI je mahAtmAo carama zarIrI che-te ja bhavamAM mokSe javAnA che ane aMtakALe aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna prApta karI dharmadezanA dIdhA vinA ja mukti meLavI emanA cAritranuM varNana che. aMtagaDha sUtra eTale saMsArano saMpUrNa dharAvatI aMtaHkaraNAnI yAtrA, (grupa)mAM traNa vAra munionA AvavA chatAM devakImAtAnI vinaya pratipati dAtAnI dAnavidhinuM darzana karAve che. pahelA varganA pahelA adhyayanamAM kRSNa vAsudevanI dhanapati vaizramaNa deva kuberanI buddhi kauzalyathI nirmitta dvArikA nagarInuM vaibhavazALI varNana che. kRSNa vAsudevanI traNe khaMDanI bAhya AtyaMtara rAjasaMpadA ane nagarasaMpadAnuM Alekhana che. ATalI samRddhi hovA aMtara chatAM teo mAtA pratyenI apUrva bhaktithI prerAIne mAtAnI eka nAno putra hovAnI bhAvanAne pUrI karavA akrama tapa karI harizaMgamathI pAdevane bolAve che. deva avadhijJAnamAM upayoga mUkIne kahe che, devajIkathI eka devatA AyuSya pUrNa karI, vIne tamAro sahodara laghubhrAtA haze.' A kathana sUcave che ke deva koIne putrI ApatA nathI paraMtu bhavitavyatA hoya to saMyogo meLavI Ape ke jANakArI ApI zake. aMtagaDasUtrano eka zrutaskaMdha che. mULamAM 23,28,000 hato. vartamAnamAM 900 zloka pramANa che. temAM 8 varga che, tenA 90 adhyayano che. A AgamanI racanA kathAtmaka zailImAM che aMtagaDa sUtranuM ghaNuM UMcuM sthAna che. uttara bhAratamAM paryuSaNa parvanA mAMgalika divasomAM A AgamanA eka eka varganuM vAMcana karI, 8 varganI vAMcaNI ATha divasamAM pUrI karavAmAM Ave che. A AgamanI varNanazailI atyaMta vyavasthita che tathA lagabhaga eka ja mALakhAmAM baMdhabesatI kathAo che. pratyeka sAdhakanA nAma, nagara, udyAna, rAjA, mAtA-pitA, 72 kaLAmAM pravINa, dharma cArya, tIrthaMka2 bhagavAna, dharma kathA, Ihalau kika tathA pAralau kika Rddhi, pANigrahaNa, prItidAna, bhoga-parityAga, pravajyA, dIkSAkALa, zrutagrahaNa, to pAna, lekhanA, saMlekhanAbhUmi tathA aMtakriyA karI siddhigamanano kramika ullekha che. rAjAzAhI bhogAvasthAthI yogAvasthAno sukhada virAma che. aMtagaDha sUtranA 90 adhyayanamAM 90 jIvono adhikAra che. temAMnA 51 caritra bAvIsamA tIrthaMkara zrI ariSTane minA zAsananA ane 39 caritra covIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmInA zAsananA che, pahelAM 51 caritrano vistAra pAMca vargamAM ane 39 caritrano vistAra 3 vargamAM che. 51 caritramAM kRSNa vAsudevanA parivArajano che. jemAM temanA 10 kAkA, 25 bhAI, 8 patnI, 2 putravadhU, 3 bhatrIjA, 2 putra ne 1 pautrano samAveza thAya che. yAdavakuLanA rAjavaMzI A parivArajano zrI ariSTanemi bhagavAnanA samavasaraNamAM Ave, dharma zravaNa kare, mAtapitAnI AjJAthI dIkSA le jema koI vyakti gharamAM acAnaka Aga lAgatAM alpa vajanavALI ane bahumUlyavALI vastuone tvarAthI laIne bahAra nIkaLI jAya che tema jarA-ma2NanI agnimAM mAnava jIvana bhasma thAya te pahelAM agurulaghu AtmAne bacAvI le che. (zrI uttarAyana sUtranA 19mA adhyayananI gAthA 23mAM paNa Avo ullekha che.) muniveza dhAraNa karI uttama sAdhutvanA AcAra-tapajJAna-dhyAna karI aMtima samaye saMlekhanA karI aMtima zvosocchvAsa dvArA AThe karmono kSaya karI siddha thAya che. dareka adhyayanamAM eka sarakhI paripATI hovA chatAM vizeSatAbharyA adhyayanano ahIM ullekha karyo che. anIyasakumAra Adi 6 aAgAra bhAIo jeo ekasamAna dekhAtA hatA temanuM devakImAtAne tyAM gocarI arthenuM Agamana-e prasaMgamAM munirAjonuM bhikSArthe gamana, gocarIno samaya, gocarI pahelAnI pratilekhana Adi vidhinuM varNana che. be-benA saMghADA 27 trIjA varganA AThamA adhyayanamAM gajakumAlanA aitihAsika kathAprasaMganA ullekhathI kadAcit koIka ja jaina ajANa haze. dareka sAdhu -sAdhvI vyAkhyAna-pravacanomAM gajasukumAlanA gu NagAna alaga alaga dRSTikoNathI pharamAve che. hAthInA tALavA samAna atyaMta sukomaLa hovAthI mAtapitAe gajasukumAla nAma rAkhyuM. temanI prabhA, camaka, kAMti ane raMganA varNana parathI jANavA maLe che teo suMdara hatA. yuvAvasthA AvatA sudhImAM 72 kaLAnA pravINa bane che. somila nAmanA brAhmaNanI somA nAmanI kanyA para gajasukumAlanA bhAI AnI najara paDatAM, bhAI mATe yAcanA karI, aMtaHpuramAM rAkhe che. bIjI tarapha tyAM ariSTanemi bhagavAna Ave che. gajasukumAla dharmazravaNa kare che ane vairAgyabhAva utpanna thAya che. ahIM putrohanA kAraNe mAtA devakI putrane anukULa-pratikULa, rAgAtmaka pralobhano, saMyama mArganI kaThinAio Adi aneka prakAre gajasukumAlane yogathI bhoga tarapha vALavAnI yuktio, uktiothI samajAvaTa kare che. te tamAmanA sacoTa vairAgyapUrNa pratyuttara sAthenA mAtApitAnuM atyadhika suMdara varNana che. kRSNa mahArAja temanA vairAgyanI karsaTI karavA rAjyAbhiSeka karAve che paNa gajasukumAlano jJAnagarbhita dRDha vairAgya raMga lAve che. dIkSAnA divase ja bAramI bhikSu mahApratimAnI ArAdhanA karavA, bhagavAnanI AjJA laI mahAkALa nAmanA smazAnamAM jAya che. A mahApratimAnA vahana vakhate avazya deva, manuSya ke tiryaMcakRta upasarga Ave che. sAdhaka jo A pratimAnuM samyakpAlana na karI zake to unmAdane, dIrghakAlIna rogAMtakane pAme che athavA jinadharmathI bhraSTa thaI jAya che. paNa jo sabhyapAlana kare to avazya avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna-A 3 jJAnamAMthI koIpaNa eka jJAnane prApta kare che, gajasukumAla muninA utkRSTa vairAgyathI ajJAta ane putrImohamAM adha thayelA sasarA somila brAhmaNano krodhAgni bhabhUkI uThe che. krodhanI AMdhIe tenA viveka dIpakane bujhavI nAkhyo. pariNAma svarUpa navadIkSita munirAjanA tAjA muMDita mastaka para dhagadhagatA zrI aMtagaka sUtra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kheranA e gArA bhInI mATInI pALa bAMdhI rAkhI dIdhA. ahIM sUtrakAre jIvananuM AmUlacUla parivartana karI, chaThThanA pAraNe chaThTha karI, adbhuta gajasukumAla muninI asahya kalpanAtIta mahAvedanAno hRdayasparzI samatA, sahanazIlatA, kSamAbhAvanA ane dhairyatAnI parAkASThAne pAmI, citAra Apyo che. mahAbhayaMkara vedanAmAM paNa, jarAmAtra paNa, vaira- cha mAsamAM aSTakarmono kSaya karI, bhagavAna mahAvIra pahelAM ja mokSa badalAnI AcherI rekhA paNa munirAjamAM jAgatI nathI. roSa upara prApta karI le che. toSa, dAnavatA para mAnavatAno amara jayaghoSa guMjavatA, eka ja bALa munirAja atimukta kumAraprabhu mahAvIranA zAsanamAM divasanA cAritra paryAya dvArA guNasthAnakAtIta banI mokSa prApta sauthI laghuvayamAM saMyama aMgIkAra karanArA eka ja aNagAra che. ahIM karI lIdho. prastuta sUtramAM atimukta kumAranI jijJAsA ane 14 pUrvI gautama zuM boMtera kaLAmAM pravINa evA gajasukumAla muni hAthethI gaNadharanAM samAdhAnanA saMvAdamAM baMnenI mahAnatAnA darzana thAya kheranA aMgArA nIce mUkI zakatA nahotA ke mAthuM namAvI te nIce che. atimukta to gotama gaNadharanI AMgaLI jhAlI paNa gautame pADI zakatA nahotA? nA...kAraNake jeNe chakAyanI dayAno pATha to temano hAtha jhAlyo ne pAtratA jANI prabhu pAse laI gayA. AtmasAt karyo hoya te teukAyanA jIvonI hiMsA kema karI zake ? atimuktane vairAgya bhAva jAgatA, mAtA-pitA pAse AjJA mAMgatA temaNe to somila brAhmaNane potAnI mokSasiddhinA sahAyaka mAnyA. kahe che, "he mAtApitA! huM je jANuM chuM te nathI jANato ane je nathI A prasaMganA anusaMdhAnamAM kRSNa vAsudevanI prabhutAmAM jANato te huM jANuM chuM.' arthAt mAruM mRtyu kyAre thaze ane huM kyAM laghutAnA darzana karAvato mArmika prasaMga che. eka ati vRddha vyaktine jaIza e tattvajJAnathI huM ajJAta chuM, e ajJAtane jJAta karavA mATe joIne kRSNa mahArAjanuM phUla jevuM komaLa hRdaya anukaMpAthI dravita huM saMyama grahaNa karavA IcchuM chuM. saMyama grahaNano nirNaya AMtarika thaI jAya che ane enA sahayoga mATe svayaM DhagalAmAMthI IMTa uThAve pAtratA-yogyatA upara nirbhara che, AgamamAM bAlavayanI dIkSAno che. tenuM anukaraNa karI anya sainikadaLe Akho iMTano Dhagalo gharamAM niSedha nathI. pahoMcADI dIdho. je rIte kuNe pelA vRddhane sahAyatA karI tevI rIte sAtamA, AThamA vargamAM zreNikanI naMdAdi-13+kAlI Adi somile gajasukumAla munine lAkho bhavonA saMcita karmone 10, kula 23 rANIonA jJAnAbhyAsa, tapa ArAdhanAonuM bhasmIbhUta karavAmAM sahAyatA karI hatI. kalpanAtIta varNana che. utkRSTa tapanA kAraNe temanI dedIpyamAna banelI badhA vAsudeva niyamA (nizcayathI) niyANakaDA hovAthI koIpaNa divya kAyAnuM sauMdarya varNavyuM che. rANIo phUla samAna komaLa che. kALe potAnA vartamAna bhavamAM saMyama svIkAra karI zakatA nathI ane teTalI ja tapasAdhanAmAM siMhaNa samAna zUravIra paNa che. teo niyamA narakamAM javAvALA hoya che. eka bAju kRSNa vAsudevane ekathI eka caDiyAtA tapa ane dehAdhyAsa tyAganI sarvotkRSTa paNa narakagAmI batAvyA to bIjI tarapha ariSTanemi bhagavAna temane jhalaka che. te naraka pachInA bhAvamAM AgAmI utsarpiNIkALanA 'amama" nAmanA Ama, aMtagaDasUtramAM 8 varSanA atimuktakumAra, 16 varSanA bAramA tIrthakara banaze evI bhaviSyavANI kare che. dvArikAnA nAzanA gajasukumAlathI laIne Azare hajAra varSa nI uMmaravALA anIyasakumAra traNa kAraNa surA, agni ane dvipAyana RSi che. kRSNa jyAre dvArikAno Adi kumAro saMyama levAnA udAharaNa che. to kRSNa vAsudeva jevo bhAvI nAza jue che tyAre potAnI saMyama levAnI asamarthatA hovA pati hovA chatAM padmAvatI Adi rANIo saMyama male che to zreNika chatAM nagarajanone, parivArajanone saMyama levA mATenI sulabhatAne rAjAnA maraNa pachI naMdA Adi 23 rANIo paNa dIkSita thAya che. saMyogo karI Ape che. utkRSTa rasa bharelI dharmadalAlI karI tIrthakara ati sAhyabI hovA chatAM puNyazALI rAjakumAro saMyama le to sAva nAma karma bAMdhe che. sAmAnya ane bhayaMkara pApI mALI paNa dIkSita thavAnA dRSTAMto che. tyAra pachI padmAvatI Adi 8 rANI ane be putravadhUne dIkSAnA darekano eka mAtra Azayane eka mAtra saMdeza-bhogavRttino tyAga bhAva jAge che ane vIza varSanuM cAritra pALI mokSe sidhAve che. Ama ane parigrahanI heyatA. pAMca vargamAM ariSTaneminA zAsanakALanA 41 sAdhu ane 10 je sAdhakamAM je guNo che tene khIlavIne te siddhi prApta karI sAdhvIono adhikAra che. zake che. kRSNa vAsudevanI dharmazraddhA, dayA, dharmadalAlI, mAtRbhakti, 6, 7, 8 vargamAM bhagavAna mahAvIranA zAsanakALanA 16 guNagrahaNa dRSTi; gajasukumAlanuM dhairya, sAdhanAnI aDagatA, asIma saMto ane 23 sAdhvIjIonuM varNana che. saMvega ane avairavRtti; arjunamALInI apAra titikSA, ajoDa - chaThThA vargamAM rAjagRhI nagarInA arjunamALIno prasaMga che. pAMca prAyazcitta; sudarzana zeThanI nIDaratA; atimuktakumAranI jijJAsAne mahinA, tera divasamAM 1141 vyaktionI (jemAM 978 puruSo ane Rju tA; zreNikanI rANIonuM ghora-ugra tapa-A badhA sAdhakonA 163 strIo che) bedhaDaka hatyA karanArA arjunamALI jevA hatyArAne A guNo uDIne AMkhe vaLage tevA che. sudarzana zeThanI zraddhA su-darzana karAve che. ahIM zakya che ke tIrthakara aMtagaDa sUtrano pratipAdya viSaya e ja che ke saMsAra pakSanA bhagavAnanA pagalAM thayA pachI te kSetramAM thaI rahelA upadravo ke rogAMtaka vividha rUpo batAvIne sAdhakane tyAga, saMyama ane tapanI koI paNa nimitte zAMta thaI jAya che. arjunano upadrava paNa sudarzana preraNA daI bhavAMtaHkriyA tarapha laI javA. ApaNane paNa evI zrAvakanA nimittathI dUra thayo. devI tAkAta sAme AdhyAtmika tAkAtano preraNAzakti maLe tevI zubha bhAvanA sAthe aMtagaDa ke vaLI javalaMta vijaya thatAM arjunamALI arjuna aNagAra banI jAya che. potAnA AtmAone vaMdana. prabuddha saMpadA 28 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anuttaropapAtika sUtra agiyAra aMgasUtromAM navamA sthAne zrI anuttaropapAtika kanyA sAthe pANigrahaNa thayuM. mAtA taraphathI dhanyakumArane prItidAnamAM sUtra che. sAtamA upAsaka dazAMga sUtramAM zrAvakanA jIvana kavana sonA, cAMdI, motI, gokuLa, ghoDA, hAthI, dAsI, gharavakharInI hatA to AThamA aMtagaDa ane navamA anuttaropapAtika sUtramAM vastuo vagere seMkaDo vastu 32-32nA pramANamAM maLI je dhanyakumAre zramaNonA adhikAra che. AThamA aMtagaDa sUtramAM tapa-tyAga dvArA pratyeka patnIone ApI dIdhI. siddha thayelA 90 zramaNonuM varNana che to navamA te kALe te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI anuttaropapAtikamAM utkRSTatama tapanI sAdhanA karI AyuSya pUrNa kAkaMdInagarImAM padhAryA. dhanyakumAra page cAlIne bhagavAnanA darzane thavA para anuttaravimAnamAM janma grahaNa karyo hoya evA 33 gayA. bhagavAnanA upadezAmRtanA prabhAvathI vairAgyabhAva jAgyo. AtmAonA jIvana-vRttAMta che. mAtAnI AjJA laIne saMpUrNa sAMsArika bhoga vilAsane tyajIne | vijaya, vijayaMta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthasiddha. e aNagAra banI gayA. je divase dIkSA lIdhI te ja divasa bhagavAnanI pAMca anuttara vimAna che. anuttara vimAnamAM utpanna thanArA anuttaro AjJA laI jIvana paryata niraMtara chaThTha tapa tathA pAraNAmAM AyaMbila papAtika kahevAya che. anuttara vimAnamAM utpanna thanArA mAnavonI karavAnI pratijJA lIdhI. te AyaMbilano AhAra paNa saMsRSTa hAthathI dazAavasthAnuM varNana hovAthI "anuttarovavAIya dazA' paNa kahela arthAt kharaDela ke AhArathI lipta hAthathI de to ja kahyuM. vaLI te che. 33 sAgaropama sudhI anuttara vimAnanA sukha bhogavatA devone AhAra urjita AhAra arthAt je anna sarvathA pheMkI devA yogya 'lavasaptama devo' paNa kahevAya che. kAraNake pUrvanA manuSyanA bhavamAM hoya, jene prAyaH koI IcchatuM nathI tevo AhAra ja levo. jo sAta lava (lagabhaga 4 miniTa ane 22 sekanDa) jeTaluM manuSyanuM ahIM dhanya aNagAranI AhAra ane zarIra viSayaka Ayu vadhAre hota to teTalo samaya sAdhanAnI dhArA laMbAI gaI anAsaktinuM tathA rasendriyanA saMyamanuM divya digdarzana thAya che. hota to sarva karmano kSaya karI mokSamAM cAlyA gayA hota. AvI dRDha pratijJAnuM pAlana karatAM kyAreka gocarImAM bhojana maLe anuttaropapAtika sUtra 292 zloka pramANa mAnavAmAM Avela to pANI na maLyuM hoya ane jo pANI maLyuM hoya to bhojana na che. A sUtranuM kada bahu moTuM nathI tema chatAM temAM badhI ja maLyuM hoya. AvI avasthAmAM paNa adIna, prasannacitta, kaSAyamukta kriyAanuttara-ucca prakAranI che. A dharmakathAnuyoga sUtramAM 3 varga ane viSAdarahita upazama bhAvamAM, samAdhi bhAvamAM sthita rahyA. che. temAM anukrame 10, 13, 10 adhyayana che. kula 33 adhyayanamAM jema sarpa bIjA koI lakSya vinA mAtra potAnI deha rakSA mATe ja mahAna taponidhi 33 sAdhakono ullekha che. daramAM praveza kare che tema dhanya aNagAra paNa rasAsvAda vagere koI prathama varga ane bIjA varganA kula 23 adhyayanamAM zreNika paNa lakSya vinA mAtra saMyama nirvAha mATe ja AhAra kare che. rAjAnA jAli Adi 23 putronA sAdhanAmaya jIvananuM varNana che. ugratapa, kaThora abhigraha ane aNIzuddha saMyamanI kasoTI para A dare ka rAjakumAronA puNyazALI jIvana, 72 kaLAmAM pravINatA, caDIne dhanya aNagAranuM zarIra kRza banatuM gayuM, paraMtu tenAthI temano ATha patnIo, bhagavAnA darzanathI vairAgyabhAva, dIkSA, tA- AtmA vadhAre tejasvI banI gayo. pratidina vadhatuM jatuM mukhanuM teja saMle khanA, saMthAro, pAMca anuttara vimAnamAM gamana, tyAMthI DhAMkelA agninI samAna dedIpyamAna banI gayuM hatuM. mahAvideha kSetramAM janma, tyAMthI siddha thaze tevo kramika ullekha eka dhanya aNagAranI zArIrika sthitimAM keTaluM parivartana thayuM hatuM sarakho che. te mATe dareka jijJAsu vAMcake A adhyayana vAMcavA yogya che. trIjA varganA prathama adhyayanamAM dhanyakumAranuM jIvana vizeSatA- sAhityamAM bhAgye ja AvuM tapazcaryAnuM varNana vAMcavA maLI zake. yukta hovAthI vistArapUrvaka sUtrakAre varNavela che. kAkaMdI nAmanI tIvratama tapanA prabhAvathI eka eka aMga sukAIne kevAM thaI gayAM nagarImAM, bhadrA nAmanI sArthavAhInA dhanyakumAra putra che. bhadrA hatAM tenuM upamA alaMkArathI varNana karavAmAM AvyuM che. paga, paganI sArthavAhI eka sAdhana saMpanna sannArI hatI, pracura dhanasaMpatti, vipula AMgaLIo, jaMghA (pIMDI), ghUMTaNa, Uru (sAthaLo), kammara, udara, godhana ane aneka dAsa-dAsI tenI saMpadA hatI. samAjamAM pAMsaLI, bAhu, hAtha, hAthanI AMgaLIo, gardana, dADhI, hoTha, sammAnayukta hatI. jIbha, nAka, AMkha, mastaka Adi avayavomAM mAMsa ane lohI ahIM prastuta sUtra parathI te samayanI strI jAtinI unnatino dekhAtAM na hatAM. phakta hADakAM, cAmaDAM ane naso ja dekhAtI hatI. paricaya thAya che. sArthavAhI strIo AyAta-nikAsa vepAranuM moTuM ghora tapasvI dhanya aNagAranAM chAtInA hADakAM gaMgAnI lahero sAhasa kheDatI, vyApAra, vyAja-vaTAva Adi kSetramAM strIno praveza (mojA) samAna alaga-alaga pratIta thatAM hatAM. karoDanA maNakA hato. strIpuruSa samovaDI hatI. sAthe sAthe sAMsArika javAbadArI rUdrAkSanI mALAnA maNakAnI samAna spaSTa gaNI zakAya tevA hatA. paNa supere nibhAvatI hatI. ahIM dhanyakumAranA pitAnuM varNana nathI bhUjAo sUkAIne sUkAyelA sarpanI samAna thaI gaI hatI. hAtha tethI ema mAnI zakAya ke te nAnI uMmare ja kALa karI gayA haze. ghoDAnI DhIlI lagAma samAna laTakI gayA hatA. kaMpavAgrasta rogInI dhanyaku mArano janma samRddha gharamAM thayo hato. tenuM zarIra jema temanuM mastaka dhrUjatuM hatuM. temanuM zArIrika baLa bilakula kSINa paripUrNa ane suMdara hatuM. pAMca dhAtrIo dvArA pAlanapoSaNa thayuM thaI gayuM hatuM. phakta AtmAnI zaktithI cAlatA hatA. sarvathA durbaLa hatuM. 72 kaLAmAM pravINa hatA. yauvana avasthAmAM AvatA 32 hovAne kAraNe bolavAmAM paNa atyaMta zrama paDato hato. zarIra eTaluM 29 zrI anuttaropAtika sUtra Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khakhaDI gayuM hatuM ke jyAre teo cAlatA tyAre hADakAMo paraspara jaina AgamamAM Thera Thera anazana tapanuM zreSTha kriyAtmaka citrAMkana athaDAvAnA kAraNe kolasAnI bharelI gADInI jema avAja Avato thayuM che. anazana tapa teja sAdhaka karI zake che ke jeNe zarIranI hato. tapazcaryAmAM e prakAre tanmaya thaI gayA hatA ke potAnA zarIrathI Asaktino tyAga karyo hoya. anazanamAM cAra AhAra sAthe paNa nirapekSa thaI gayA hatA. zarIradhArI hovA chatAM paNa e azarIrI IcchAo, kaSAyo ane viSayavAsanAno paNa tyAga karavAmAM Ave jevA banI gayA hatA. tema chatAM temano AtmA tapanA prakhara tejathI che. A tyAgamAM mRtyunI cAhanA hotI nathI. jyAre zarIra sAdhanAmAM atyaMta suzobhita thaI gayo hato . sahAyaka na rahetAM bAdhaka banI jAya tyAre te tyAgavA yogya banI AvA tapodhanI dhanya aNagAranI khuda bhagavAna mahAvIra jAya che. te samaye svecchAe maraNa prati prayANa karavAmAM Ave che. prazaMsA karatAM kahe che ke temanA IndrabhUti pramukha cauda hajAra zramaNomAM saMthAro AtmahatyA che e eka bhrAMta dhAraNA che, A satya nathI. dhanya aNagAra mahAduSkarakAraka ane mahAnirjarAkAraka che. dhanyamuni AtmahatyA te vyakti ja kare che je paristhitiothI trAselA yathArthanAmAM tathA guNA siddha thayA. ATha mahinAnI ajoDa tapasyA hoya che , jenI manokAmanA pUrNa thatI nathI, apamAnita hoya che, utkRSTa bhAve karI ane eka mAsanI aMtima sAdhanA karI sarvArtha tIvra krodhano Avega hoya che te vyakti viSa, phAMso vagere vividha siddha vimAnamAM utpanna thayA che. tyAM te trIsa sAgaropamanI sthiti prakAranA prayoga karI jIvanano aMta lAve che. jyAre saMthArAmAM A pUrNa karIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaze ane tyAMthI siddha thaze. badhAno abhAva hoya che. saMthArAmAM vividha prakAranA prayoga hotA samyaka tapa e anaMta karmanI nirjarAnuM pradhAna sAdhana che. anaMta nathI paNa eka ja samAna prayoga jemAM AtmAnA nija guNone pragaTa tIrthakaroe tema ja anya sarva sAdhakoe tapano mArga apanAvyo che. karavAnI tIvratara bhAvanA hoya che. koI paNa prakAranI kIrtinI kAmanA saMsAranA sarva bhautika bhAvone choDyA pachI saMyamamArgane paripakva ke koI paNa bhautika sukhanI cAhanA hotI nathI. sarva jIva sAthe banAvavA mATe tapasAdhanA anivArya che. dhanya aNagAre e sAbita khamatu khAmaNA karI mokSanI sAdhanAnI bhAvanA hoya che mATe saMthAro karI batAvyuM ke zarIranI zakti karatA Atmazakti anaMtagaNI che. AtmahatyA nathI paNa AtmAnI sukhazayyA che. te uparAMta ahIM ullekhanIya e che ke guNIjanonA guNAnuvAda jyAre dehanuM mamatva ghaTe tyAre ja AtmAnuM Atmatva jhaLakI niHsaMkocapaNe karavA ja joIe. pramoda bhAvanA bhAvavAmAM kyAMya pramAda UThe che. zuddha AtmatvanI prApti thAya tyAre ja siddhatvanI prApti thaI na karavo joIe. sAkSAt tIrthakare potAnA ja ziSyanI svamukhe prazaMsA zake che. Avo ucca ne uttama bodha anuttaropapAtika sUtra dvArA karI, te eka preraka prasaMga che. maLe che. zrI praznavyAkaraNa sUtrA agiyAra aMgasUtromAM dasamA sthAne zrI praznavyAkaraNa sUtra vizeSaNo dvArA hiMsAnA vAstavika svarUpane pradarzita karI heyatA che. puchAyelA praznonA nirNAyatmaka rUpe javAba jemAM hoya te pragaTa karI che. hiMsAnA vividha arthanA pratipAdaka, guNavAcaka vyAkaraNa' kahevAya che ane tevA prazno ttaravALuM sUtra te ane kaTuphaLa nirdezaka 30 paryAyavAcI nAmo darzAvyA che. pApI, 'praznavyAkaraNa sUtra' che. TUMkamAM praznonuM vyAkaraNa arthAt nirvacana, karuNAhIna, asaMyamI, avirati vyakti potAnA sukha ane zokha uttara ane nirNaya te praznavyAkaraNa. mATe, potAnI svArthI vRttionA poSaNa mATe sthAvara ane praznavyAkaraNa sUtramAM eka zrutaskaMdha ane 10 adhyayana che. trasakAyika jIvonI hiMsA kare che. pahelAM 9,31,16,000 pada hatA. hAlamAM 1250 pada che. hiMsA karavA mATenAM bAhya kAraNa te makAna banAvavAM, pahelAM 45 adhyayano hatA tema naMdI sUtramAM kahe che. vartamAnamAM snAna karavuM, bhojana banAvavA Adino ullekha che. to AtyaMtara upalabdha praznavyAkaraNamAM dharmAdharma rUpa viSayonI carcA karavAmAM kAraNo krodhAdi kaSAya, hAsya, rati, arati, pramAda, ajJAnatA AvI che. prAcIna kALamAM A AgamamAM aneka maMtro, vidyAo, AdinuM kathana che. koI paNa kAraNathI hiMsA karAya te ekAMte, jyotiSa Adi gUDha ane camatkArika prazno saMbaMdhita viSaya hato, 2kAlika pApa ja che; tenAthI AtmAnuM hita kadApi thatuM nathI. tevuM naMdI sUtra ane samavAyAMga sUtramAM kathana che. AgAmI samayamAM mUDha hiMsaka loko hiMsAnAM phaLane jANatA nathI ane atyaMta koI kupAtra manuSya A camatkArI vidyAno durUpayoga na kare, e bhayAnaka, niraMtara du:khada vedanAvALI tema ja dIrghakAla paryata ghaNAM dRSTithI koI AcArya gurue e viSayo A sUtramAMthI kADhI nAMkhI du:khothI vyApta naraka ane tiryaMcayoni yogya bhavonI vRddhi kare mAtra Azrava ane saMvarane kendrabiMdu banAvyA che. che. hiMsaka pApIjana A manuSyabhavanuM AyuSya samApta thatAM azubha 'karmanuM AvavuM te Azrava ane "AvatAM karmane rokavA' te karmonI bahulatAnA kAraNe sIdhA ja narakamAM utpanna thAya che. saMvara. hiMsA, jUTha, corI, maithuna ane parigraha-e pAMca AzravanAM ahIM nArakonI vedanAno citAra eka citkAra naMkhAvI de dvAra che. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha-e pAMca tevo coTadAra sUtrakAre rajU karyo che. kSetravedanA, paramAdhAmI dvArA saMvaranAM dvAra che. apAtI vedanA ane paraspara apAtI vedanAnuM tAdRzya nirUpaNa * prathama 'hiMsA' adhyayanamAM zAstrakAra prANavadhane adharmanuM kharekhara ruMvADAM UbhAM karI de tevuM che. dvAra kahe che. hiMsA pApa rUpa che. caMDa rUpa che, raudra rUpa che vagere narakanI bhUmino sparza atyaMta kaSTakArI che, tyAMnI uSNa prabuddha saMpadA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zIta vedanA vacanAtIta che, tyAM ghora aMdhakAra che, asahya vizvAsa mUkatA nathI. lokamAM niMdita thAya che. bhava paraMparAmAM durgadha che. paramAdhAmI devo jyAre nArakone pIDA utpanna kare che dInatA ane daridratAne pAme che. dIrdhakALa paryata naraka-tiryaMca tyAre te tenA pUrvakRta pAponI ughoSaNA kare che, smaraNa karAve gatinAM du:kho bhogave che. pUrvajanmamAM vacanayogano duSpayoga che. nArakonA pUrvakRta pApa je koTinA hoya che prAya: tevA prakAranI karyo hovAthI, tenA phaLa svarUpe te jIvono jyAM janma thAya tyAM yAtanA devAmAM Ave che. jeNe pUrvabhavamAM maraghA-maraghIne ukaLatA vacanayoganI prApti thatI nathI. arthAt te jIvo ekendriya jAtimAM pANImAM nAMkhIne ukALyA hoya tene kaDAI ke ghaDA jevA pAtramAM utpanna thAya che. ane manuSyanimAM vacanayoganI prApti thAya ukALavAmAM Ave che. jeNe anya jIvono vadha karI mAMsa kApyuM to paNa atyaMta hInakoTino vacanayoga-muMgA athavA totaDApaNuM hoya, zekyuM hoya tene te prakAre kApavAmAM, zekavAmAM Ave che. prApta thAya che. mATe mRSAvAdanA kaTu pariNAmone jANI asatyane jeNe devI-devatA sAme pazunI bali dIdhI hoya tene balinI jema tilAMjali ApavI joIe. vadheravAmAM Ave che. je vyakti jevA karmo kare tevAM ja phaLa tene ke trIjA adhyayanamAM "adattAdAna (corI)'nuM varNana che. bhogavavA paDe che te karmano abAdhita siddhAMta ahIM upasI adatta+AdAna=nahIM dIdheluM grahaNa karavuM te adattAdAna che. je vastu Ave che . ApaNI mAlikInI nathI te vastu tenA svAmInI svIkRti ke AvI zArIrika ane mAnasika azAtA rUpa vedanAno anubhava anumati vinA laI levI ane potAnI mAlikInI karI levI te jIvana-paryata karavo paDe che. nArako rADo pADI pADIne kahe che ke adattAdAna che. adattAdAnanuM mULa mUccha, lobha, Asakti, mane choDI do, dayA karo, roSa na karo, thoDuM pANI Apo tyAre asaMtoSa che. Indriyone vazamAM na rAkhavI, paradhanano lobha ane paramAdhAmI devo te nArakone pakaDI loDhAnA daMDAthI moMDhuM phADI parastrIno anurAga corI karAve che. temAM UkaLatuM sIsuM reDe che. cauryakarmanI vyApakatAnuM darzana karavA 30 paryAyavAcI nAmo A sivAya paraspara tIvra verabhAva pUrvanA veranA kAraNe hoya che. AcArya abhayadeva sUrIe TIkAmAM cAra prakAranA adattanuM kathana che. teo ekabIjAne seMkaDo zastrothI mAratA rahe che, kApatA karyuM che. rahe che. nArakonuM zarIra janmasiddha vaikriya hovAthI tenA TukaDA karAya, 1. svAmI adatta = svAmI-mAlikanI AjJA vinA vastu zekAya, taLAya ke game te prakriyA thAya chatAM teno nAza thato levI te. nathI. tenuM vaikriya zarIra tene vizeSa duHkhakAraka che. AvI bhayAnaka 2. jIva adatta = jIvanI AjJA vinA tenA prANanuM haraNa karavuMyAtanAonuM varNana karavAnuM eka mAtra prayojana che ke manuSya hiMsA karavI. hiMsArUpa duSkarmo thI bace ane tenA phaLasvarUpa thanArI yAtanAono 3. tIrthakara adatta = tIrthaMkaranI AjJAnuM ullaMghana karavuM. zikAra na bane. 4. guru adatta = gurunI AjJAno bhaMga karavo, gurune pUchyA - narakamAMthI nIkaLIne paNa jenA pApakarmo zeSa rahyA hoya te vinA kArya karavuM te. tiryaMca gatimAM duHkhonI paraMparAne sahetA rahe che. saMkSepamAM kahIe prastuta sUtramAM coranI manovRtti kevI hoya che? kevI kevI to hiMsA alpa sukha ane mahAduHkhanuM kAraNa che tethI te sarvathA zreNinA cora hoya? kevI kevI rIte corI kare che? tenuM vistRta tyAjya che. varNana che. paradhana ke parastrI Icchaka rAjAo kaI rIte saMgrAmamAM *bIjA adhyayanamAM "mRSAvAda (jUTha)nuM varNana che. asatya narasaMhAra kare che tenuM spaSTa citra upasthita karyuM che. prAcInakALamAM vacana mithyAvacana rUpa che. te vyathA utpAdaka, du:khotpAdaka, corI karanArane kevo bhISaNa daMDa devAmAM Avato hato! tenuM varNana apayazakArI tema ja verane utpanna karanAra che. mRSAvAdanI che. corI karanArAnI durdazA baMdhanathI mRtyudaMDa sudhInI pratyakSa paNa vyApakatA pragaTa karavA sUtrakAre 30 paryAyavAcI nAmanuM kathana joI zakAya che. paralokamAM paNa durgatinI paraMparA vadhAratI karyuM che. coryavRttine saMpUrNapaNe choDavI ja yogya che. pApI, saMyama rahita, avirata, kapaTI, krodhI, mAyAvI, * cothA adhyayana "abrahmacarya"mAM abrahmanuM svarUpa, lobhI, hAsya ane bhayane AdhIna banelA loko asatya bole che. abrahmacaryanA bhAvonI utpatti, bhogopabhogI vyaktio ane asatya bhASaNanAM mULa cAra kAraNa che. krodha, lobha, bhaya ane tenA duSpariNAmonuM varNana che. AtmaramaNatAnA bhAvothI cuta hAsya. keTalAka loko dhana mATe, kanyA mATe, bhUmi mATe, pazuo thaI IndriyonA viSayomAM ramaNatA karavI te abrahma-kuzIla che. mATe jUThuM bole che, jUThI sAkSI Ape che. parapIDAkArI, pApakArI devo, manuSya, pazuo Adi saMsAranA samasta prANIo upara kAryanI salAha ke protsAhana ApatA hiMsaka vacano asatya vacana potAnuM sAmrAjya jamAvanAra A abrahma mohane vadhAranAra, tapache. satyanI kasoTI ahiMsA che. je satyathI paNa anyanA prANa saMyamanuM vighAtaka, jarA, maraNa, roga tathA zokanuM kAraNa che, jokhamamAM hoya to te satya bolavuM paNa yogya nathI. yuddha saMbaMdhI saMsAravardhaka che, adharmanuM mULa che, mokSa sAdhanAnuM virodhI che. ke yajJa, dhUpa, dIpa, bali saMbaMdhI Adeza-upadeza rUpa vacana asatya abrahmanA vividha bhAvo pragaTa karavA 30 paryAyavAcI nAma vacana che. darzAvyAM che. mRSAvAdI Adara, sanmAna pAmatA nathI. loko tenAmAM abrahmanuM mULa veda mohakarmanA udayathI utpanna thato vikArabhAva - A 31 zrI prazna vyAkaraNa sUtra Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, je AhAra, rUpa, strI, saMyoga Adi nimittothI utpanna thAya bhAvathI devAmAM AvelA A auSadhane je pIvA icchatA nathI, che. kusaMgatathI paNa vikArabhAvane baLa maLe che. zarIra puSTa thavAthI tenA mATe zuM kahI zakAya ? ane Indriyo baLavAna banavAthI vikArabhAvo utpanna thaI zake che. * dvitIya zrutaskaMdhamAM pAMca AzravanA pratipakSI pAMca mATe saMyamI sAdhake tapazcaryA dvArA rasendriyane saMyamita karavI saMvaranuM varNana che. tenA prathama adhyayanamAM saMvara rUpa "ahiMsAnuM joIe. | svarUpa darzana che. hiMsAno abhAva te ahiMsA che. AcArAMga sUtranuM manuSyomAM mahARddhi ane ezvaryanA svAmI evA cakavartI paheluM adhyayana, sUyagaDAMga sUtranuM paheluM adhyayana, dazavaikAlika dIrghakAla paryata 64,000 rANI sAthe kAmabhogone bhogavyA sUtranA pahelA adhyayananI pahelI ja gAthA Adi Agama sUtromAM pachI paNa atRpta ja rahe che to sAmAnya mAnavone sAmAnya ahiMsAnI pradhAnatA che. Agama sUtromAM ahiMsA eTalI vyApaka bhogapabhoganA sAdhanothI tRpti kayAMthI thavAnI? ahIM che ke jo ahiMsAne kADhI laIe to zeSa kAMI avazeSa rahetuM nathI. zAstrakAre cakravartI, baLadeva, vAsudeva, yugalika manuSya Adi tIrthakaronA upadezono sAra ahiMsA che. puNyazALI jIvonI RddhinuM varNana karI kAmabhoganI atRptatAnuM koI prANIne duHkha, trAsa, pIDA na ApI tenA prANanI tathya sujJa sAdhakane samajAvyuM che. - rakSA karavI te ahiMsA che. sarva mahAvratomAM ahiMsA vrata mukhya che. abrahmanA kAraNe strIone mATe moTA moTA yuddha thayA che. tenI surakSA mATe zeSa cAre mahAvrata che. dA.ta. sItA, draupadI vagere. maithuna vAsanAmAM Asakta vyakti samasta jIvonI anukaMpA-rakSA pradhAna ahiMsA sarva jIva samAjanI maryAdA, AcAra-vicArano bhaMga karI A loka bagADe mATe hitakArI, kalyANakArI che, sarvabhUya ravenavarI -sarva jIvonuM che ane azubha pariNAmonA kAraNe 4 gati ne 24 daMDakanA kSemakuzaLa karanArI che. je rIte pakSIone AkAza, bhUkhyAne cakkaramAM vedanAono anubhava kare che; mATe sAttvika puruSe abrahma bhojana, tarasyAne pANI, DUbatAne jahAja, rogIne auSadha sukhaprada sevanano tyAga karavo ja hitAvaha che. che tenAthI paNa adhikatara ahiMsA bhagavatI sarva jIvo mATe * pAMcamA adhyayanamAM "parigraha'nuM svarUpa varNana che. jIvane maMgalakArI che . grahI- pakaDI rAkhe tene parigraha kahe che. jamIna, dhana, saMpatti, ahiMsAnA vividha pAsAM o ne ujAgara karavA 60 jhaverAta. strI, putra Adi sacitta ane acitta padArthono saMgraha paryAyavAcI nAmonI yAdI che. mahAvratadhArI muni bhagavaMto, ane tenA upara mUcchabhAva parigraha che. lobhasaMjJA veranI vRddhi viziSTa jJAnI, labdhidhArI, tapasvI, svAdhyAya-dhyAnamAM lIna, karAvanAra che, hiMsA ane mahAsaMgrAmanuM nimitta che. samiti-guptivaMta, chakAyanA rakSaka, apramatta zreSTha munivaro tema parigrahanA virATa svarUpane pradarzita karavA 30 paryAyavAcI ja tIrthakara bhagavaMto ahiMsAnuM samyak rUpe pAlana kare che. nAmonI sUci che. cAre jAtinA (bhavanapati, vANavyuM tara, ahiMsAnA ArAdhaka sAdhu sAdhu caryAnA niyamonuM pAlana kaI jyotiSI, vaimAnika) devo, cakravartI, baLadeva, vAsudeva, yugalika rIte kare to ahiMsAnI ArAdhanA thaI zake tenuM vistAre varNana manuSya ke sAmAnya manuSya Adi samasta saMsAranA jIvo parigrahanA che. bhikSAvidhi dvArA saMpUrNa ahiM sakapaNe zarIrano nirvAha karavAnI pAzamAM jakaDAyelA che. parigrahanA AkarSaNanA kAraNe hiMsA, eka adbhuta- anokhI kalAnuM darzana karAvyuM che. asatya, corI, mAyA-kapaTa Adi aniSTonuM sevana karI karmano ahiMsA mahAvratanI samyaka ArAdhanA mATe pAMca saMgraha kare che. tenA pariNAme bhavobhavanI sukhazAMtine naSTa bhAvanAo che: kare che . (1) IrSA samitiH joI-poMjIne yatanApUrvaka cAlavuM. | suyagaDAMga sUtranI zarUAtamAM parigrahane sauthI prabaLa ane (2) manaH samitiH pApakArI vicAro na karavA, prazasta prathama-baMdhananuM kAraNa kahe che. praznavyAkaraNa sUtramAM paNa kahe che ke vicAromAM lIna rahevuM. "vAstavamAM parigraha samAna anya be dhana nathI." e thI paNa AgaLa (3) vacana samiti: parapIDAkArI vacano na bolavA, hitavadhIne kahe che ke "zreSTha mokSamArga mATe A parigraha AgaLiyA mita-parimita bhASAno prayoga karavo. rUpa che'- *ksa no varavava2kuttirgIsa tni mUko, parigraha (4) eSaNA samiti bhikSAvidhi pramANe zuddha nirdoSa AhAra samasta duHkhonuM ghara che- 'sarvoTu va ravasa | nayana' mATe mokSArthI prApta karIne anAsakta bhAve bhogavavo. sAdhake te avazyameva choDavA lAyaka che. (5) AdAna-nikSe paNa samiti : saM yamI jIvanamAM upayo pAMca AzravadvAronA nimittathI bacavA mATe dharmanuM zravaNa gI upakaraNo yatanApUrvaka grahaNa karavA, rAkhavA ane tene karIne, tenuM AcaraNa karavAmAM Ave to janma-maraNanA du:khane mUrchArahita bhogavavA. TALI zakAya che. * bIjA adhyayanamAM dvitIya saMvararUpa "satya'vratanuM kathana kiM sakkA kAuM je, NecchaDa osahaM muhA paauN| che. vastunA yathArtha svarUpane pragaTa kare te satya bhASA che. satya jiNavayaNaM guNamahuraM, vireyaNaM svvdukkhaannN|| bhASAthI paNa jo koI jIvanuM ahita thatuM hoya, bIjAne apriya, artha: samasta du:khono nAza karavAne mATe zrI jinezvara amanojJa hoya to te bhASA varyuM che. lokamAM uttama evA bhagavAnanA guNayukta vacana madhura auSadha che. paraMtu niHsvArtha satyAtano aciMtya mahimA abhivyakta karatAM sUtrakAra kahe che prabuddha saMpadA 32 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ihalokika, paralaukika, bhautika ke AdhyAtmika koI paNa kAryanI ArAdhaka banI gayAnuM dRSTAMta che. A mahAtanI paripUrNatA mATe siddhi satyathI ja thaI zake che. satyanA prabhAve tophAnamAM phasAyeluM pAMca bhAvanAo che. vahANa DUbatuM nathI, mAnavI vamaLamAM taNAto nathI, agnimAM (1) nirdoSa yAcita sthAnaH sAdhue nirdoSa sthAnamAM mAlikanI baLato nathI, parvatanA zikhara parathI paDavA chatAM marato nathI. AjJA laIne nivAsa karavo joIe. devo paNa satyavAdIno saMga karavA icche che, tenI sevA-sahAyatA (2) nirdoSa yAcita saMstArakaH nirdoSa zayyA-ghAsa Adi kare che. satyanA prabhAve vidyAo tema ja maMtro siddha thAya che. saMskAraka vagere grahaNa karavA. je satya saMyamanuM vighAtaka hoya, jemAM pApanuM mizraNa hoya, (3) zayyA parikarmavarjanaH sAdhu je sthAnamAM nivAsa kare che, pIDAkArI, bhedakArI, anyAyakArI, verakArI, marmakArI, niMdanIya, temAM potAnI anukULatA mATe bArI-bAraNAM ke pATa-pATalA AtmaprazaMsA ane paraniMdArUpa hoya, tevI bhASA bolavAno niSedha AdimAM pheraphAra na karAvavo joIe. che. tema ja vikathAono, nirarthaka ane vivAdakAraka bhASA paNa (4) sAdharmika saMvibhAgaH bhikSAvRttithI prApta AhAra, mahAtI sAdhaka mATe varjanIya che. pANI, vastrAdimAM sAdhu sAdharmikono saMvibhAga karIne bhogave. satya bhagavAnatulya che, muktino sIdho mArga che, je kapaTapUrvaka sArI vastu pote bhogavI levAnI vRtti na rAkhe. janmajanmAMtaramAM zubha phaLa ApanAra che. satya mahAtanI rakSA mATe (5) sAdharmika vinaya: sAdharmika sAdhuomAM koI glAna, vRddha, pAMca bhAvanAnuM nirUpaNa che: tapasvI AdinI AvazyakatAnusAra vinayapUrvaka sevA kare. (1) anuvIci bhASaNa: niravadya bhASAno prayoga karavo, * cothuM adhyayana "brahmacarya' mahAvratanuM che. brahma eTale sArI rIte vicArIne bolavuM. AtmasvarUpamAM ramaNatA karavI, pAMca indriyonA viSayabhoganI (2) krodha tyAgaH krodha vivekano nAza kare che, krodhanA Asaktino tyAga karavo te brahmacarya che. sUyagaDAMga sUtramAM kahe AvezamAM bolAyela vacana asatya ja hoya che mATe kSamAbhAva che ke 'tavesu vA 3ttama saMmavera' - tapamAM zreSTha brahmacarya che. evA keLavavo. brahmacaryanuM mahAbhya pragaTa karatAM ahIM paNa sUtrakAra kahe che ke (3) lobha tyAga: lobha sarva sadguNono vinAzaka che. lobhI taLAvanI pALa, cakranI nAbhi, vRkSamAM thaDanI jema samasta dharmano ane lAlacu jamIna, yazakIrti, vaibhava-sukha, AhArAdi mATe asatya AdhAra brahmacarya che, jJAna, darzana, cAritra, tapa, vinaya, bole che mATe sAdhake nirlobhavRtti dhAraNa karavI joIe. samyakatvAdi guNonuM mULa che. A mahAvrata kaSAyabhAvathI mukta (4) bhaya tyAga: bhayavRtti sAdhakane satyamAM sthira rahevA karAvI siddhagatinA dvAra kholAve che. sAdhaka brahmacaryanA pratApathI detI nathI mATe satyanA ArAdhake nirbhaya banavuM joIe. narendro ane devendronA sanmAnIya ane pUjanIya bane che. brahmacaryanI (5) hAsya tyAga: asatyano Azraya lIdhA vinA anyanA zreSThatA ane sarvottamatA pUravAra karatI batrIsa upamAo ahIM hAMsI-majAka thaI zakatA nathI. bIjAne pIDA utpanna thAya tevI vati che. hAsyavRttino tyAga karavo joIe. brahmacaryanuM nirdoSa, yathArtha pAlana karanAra indriyanigraha, *trIjuM adhyayana acaurya mahAvrata - 'dattAnujJAta' che. koInI snAnatyAga, mInAta, keza loca, samabhAva, icchA nirodha, bhUmi AjJAthI grahaNa karavuM te dattAnujJAta che. nagaramAM ke jaMgalamAM, zayana, pariSaha sahevA, tapazcaryAdi niyamothI AtmAne bhAvita koI nAnI ke moTI, sacitta ke acitta vastu, tenA svAmInI AjJA karatA tamAM sthira ane sudaTha bane che. brahmacarya vratanI surakSA mATe vinA grahaNa na karavI te acorya ta che. sAdhu datta athavA anujJAta pAMca bhAvanAo che. vastuno ja upayoga karI zake che. zAstrakAra to tyAM sudhI kahe che ke (1) vivikta zayanAsana : sAdhue strI rahita ane sAdhvIe je gharanA lokomAM sAdhu pratye aprIti hoya tevA gharomAM koI puruSa rahita sthAnamAM nivAsa karavo. paNa vastu mATe praveza na karavo joIe. aprItikAraka gharethI (2) strIkathA tyAga: brahmacArI sAdhaka strIonI vezabhUSA, AhArapANI ke upakaraNa grahaNa na karavA jo Ie . sarvajJa rUpa, sauMdarya Adi saMbaMdhita vAto na karavI, je mohane uttejIta bhagavAnanI AjJAnI viruddha je kArya hoya te adatta che mATe tenAthI kare che. bacavAnI hitazikSA ApI che. (3) strIrUpa darzana tyAgaH rAgabhAvavardhaka, mohajanaka dRzya tapamAM, vratamAM, mahAvratamAM, sAdhvAcAramAM ane jovA nahIM, kadAca dRSTi paDI jAya to turata tene dUra karI le. bhAvazuddhimAM sAdhaka jo upekSA karato hoya, chatI zaktie puruSArtha (4) pUrvanA bhoga smaraNano tyAga: pUrve bhogavelA bhogonuM phoravato na hoya to te tene cora kahe vAya che. asteya mahAvratanA smaraNa cittane caMcaLa banAve che tethI teno tyAga karavo. pAlanakartA samasta du:kha ane pApone saMpUrNapaNe zAMta karavAmAM (5) snigdha-sarasa bhojana tyAga : AhAra ane vAsanAno saphaLa nIvaDe che. gADha saMbaMdha hovAthI sAdhake atyaMta gariSTha, baLavardhaka, zrI aupapAtika sUtramAM aMbaDa parivrAjakanA 700 ziSyo kAmottejaka AhAra na karavo. adhika mAtrAmAM AhAra na karatAM adattAtane TakAvI rAkhavA jaMgalamAM pANInA dAtA na maLavAthI, anazana, uNodarI Adi tapanI ArAdhanAthI brahmacarya vrata akSaNa samabhAvapUrvaka bhagavAnanI sAkSIe anazanano svIkAra karIne rahI zake che. 33 zrI praznavyAkaraNa sUtra Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *pAMcamuM adhyayana 'aparigraha'nuM che. amUrchA ke anAsakta bhAvane aparigraha kahe che. dravyathI AraMbha-parigrahanA tyAgI ane bhAvathI cAra kaSAyanA tyAgI zramaNa aparigrahI kahevAya che. sUtrakAre 33 bolanA mAdhyamathI zramaNone mATe heya (choDavA yogya), zeya (jANavA yogya) ane upAdeya (AcaravA yogya) bolane batAvyA che. sAdhune koIpaNa kSetramAM ke koI paristhitimAM AhArano saMcaya karavAno niSedha che kAraNake sAdhu AvyaMtara parigraharUpa mamatvabhAvanA sarvathA tyAgI hoya che. mikSAcAryanI vidhi ane niSedharUpa niyamonuM ahIM pratipAdana karyuM che. mAraNAMtika kaSTadAyaka paristhatiomAM paNa auSadha saMgrahano niSedha niSparigrahI sAdhunI koTInI uccattama avasthA che. sAdhu jIvananI ujjavaLatAnuM bhavya citra nizrconI 31 upamA dvArA aMkita thAya che. aparigna mahAAtanI pAMca bhAvanAo che: (1) zrotendriya saMyama, (2) cakSurindriya saMyama, (3) ghrANendriya saMghama, (4) anendriya saMyama, (5) sparzendriya saMyama, murchA ke AsaktinA sthAna pAMca indriyonA viSayo che. pAMca indriyanA manojJa viSayamAM rAga ke amanojJa viSayamAM dveSa karatA nathI te ja apariganI kahevAya. agiyAra aMgasUtromAM agiyAramA sthAne zrI vipAka sUtra che. vipAka eTale puNya ane pApa karmonuM phaLa. kathA rUpamAM tenuM pratipAdana karanAra sUtra te vipAka sUtra che. vipAka eTale zubhAzubha karma pariNAma pApathI du:khanI prApti ane puNyathI bAhya sukhanI prApti thAya che jyAre dharmathI mAtra nirjarAnI prApti thAya che AvA bhAvothI bharapUra A vipAka sUtra che. vipAka sUtranA be zrutaskaMdha che. sukta karmonAM phaLa darzAvanAruM sukhavipAka ane duSkRtakarmonAM phaLa darzAvanAruM duHkhavipAka. baMnemAM 10-10 adhyayana che. kula 20 adhyayana che. uttarAdhyayana sUtra- mahAvIrasvAmInI aMtima dezanA che jemAM vipAka sUtranA 110 adhyayana-sukhavipAkanA 55 adhyayana ane du:khavipAkanA 55 adhyayanano ullekha che. vartamAnamAM je vipAka sUtra upalabdha che te 1216 kloka parimANa mAnela che. vizvanA dArzanika ciMtanamAM jaina dharme karmasiddhAMtanI sarvottama bheTa ApI che. karmasiddhAMta jainadarzanano eka mukhya siddhAMta che. te siddhAMtanuM prastuta AgamamAM udAharaNonA mAdhyama dvArA saraLa rIte pratipAdana karela che. je karmanAM phaLano anukULa anubhava thAya te puSpa ane jeno pratikULa anubhava thAya te pApa. jIve je karma bAMdhyAM che tenAM phaLa A janmamAM athavA AgAmI janmamAM bhogavavAM ja paDe che. jJAna sammAna na bhASA sA'- kRttakarmonuM phLa bhogavyA vinA AtmAno chuTakAro nathI. pApakRtyo karanArane AgAmI samayamAM dAruNa vedanAo sahana karavI paDe che, evA jIvonuM varNana duHkhavipAkamAM che. sukRtya karanArane AgAmI jIvanamAM sukha maLyuM che evA jIvonuM varNana dvitIya vibhAga prabuddha saMpA A pAMca saMvara rUpa dharmadvAra sarva duHkhothI muktinA upAyarUpa che- "gadhruvasa viovanadA' zrI vipAka sUtra 34 praznavyAkaraNa sUtramAM vyAvahArika prakSavarNa vAyo che. Aje vyavahAra pakSane avagaNI phakta ane sIdhI AtmAnI, dhyAnasamAdhinI vAto karatA loko mATe eTaluM ja kahI zakAya ke vyavahAra pakSanI majabUtI vinA dharmano pAthI ja halabalI jAya che. saMvaranuM pAlana karyA vagara mokSa zakya ja nathI. jaina zAstranA Agamo vyaktilakSI to che ja paNa sAmAjika, naitika, Arthika, paryAvaraNalakSI paNa che, je saMvara dvAramAM ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigrahInA sathavA2e siddha thAya che. hiMsA, mAMsAhAra, iMDAsevana, Adi aniSTa pravRttinuM sevana karanAra vyakti jo ekavAra praznavyAkaraNamAM varNaveya narakanI yAtanAnuM vAMcana, ciMtana kare to te pApathI jarUra aTakaze, pApa jarUra khaTakaze ane pApathI jarUra pAcho vaLaze. hiMsA dharmathI viparIta che. "huM sA Amo morAdho ne mULuM A majUro'- hiMsA trikALamAM paNA dharma banI zakatI nathI. TUMkamAM, praznavyAkaraNa sUtra adharmathI dharma, AzravathI saMvara, baMdhanathI muktinI zikSA ane tAlima detuM uttama AgamasUtra che.* sukhavipAkamAM che. paheluM du:khavipAka mUkIne sAdhakone pApa karatAM aTakAvyA che, DarAvyA che to bIjA krame sukhavipAka rAkhIne satkAryo karavA preraNA ApI che. vipAka sUtranA pratyeka adhyayanamAM pUrvabhavanI carcA che. koI vyakti duHkhathI AkuLa-vyAkuLa hoya athavA koI sukhanA sAgaramAM DUbelI hoya, tene joI gautama svAmI bhagavAnane prazna kare ke Ama kema ? tyAre bhagavAna samAdhAna karatAM kahe ke A to tenA pUrvabhavanA kya che. Ama badhAM ja adhyayano punarjanmanI punaH punaH vAta karIne sadAcAra ane nItimaya jIvana jIvavAno saMdeza Ape che. prathama zrutaskaMdha duHkhavipAkamAM anyAya, atyAcAra, vezyAgamana, prajApIDana, lAMca-rUzvata, hiMsA, narameya yajJa, mAMsabhayaNa, nirdayatA, coryavRtti, kAmavAsanA vagere adhama kRtyonA kAraNe jIva kevA kevA ghora karmabaMdha kare che tathA te te karmabaMdha anusAra kevAM kevAM bhISaNa ane romAMcakArI phaLa bhogave che tenuM tAdazya varNana che. pahelAM mRgAputranA adhyayanamAM mRgAputra janmathI ja AMdhaLo ane bahero hato. tenA AMkha, kAna, nAka, hAtha, paga Adi avayava nahotA, phakta nizAnI ja hatI. garbhamAM hato tyAre tene bhasmaka nAmano roga thaI gayo hato. tethI te je kAMI AhAra grahaNa karato te tarata ja naSTa thaI jato hato ane te tatkALa rUpa ane lohInA rUpamAM pariNata thaI jato hato. tyAra pachI te parU ane lohIne paNa khAI jato hato. tene je bhoMyarAmAM rAkhavAmAM Avyo hato tyAM marelAM prANIonAM klevara saDI gayAM hoya tenAthI paNa atizaya kharAba durgaMdha AvatI hatI, jemAM kIDAo khadabadatA hatA. te narakanI samAna vedanAono anubhava karato hato. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI AvI dayanIya durdazAnuM kAraNa tenA pUrvabhavamAM duSTatAthI Arita azubha pApakArI kRtyo hato. pUrvabhavamAM te IkAI rAThoDa nAmano rAjaniyukta pratinidhi hato. je mahAadharmI, adharmAnugAmI, adharmaniSTha, adharmabhASI, adharmAnurAgI, adharmAcArI, parama asaMtoSI hato. te pAMcaso gAmonuM Adhipatya-zAsana karato hato. tyAMnA kheDUtonuM kara-mahesUla te damanathI, lAMcathI, adhika vyAjathI, hatyA Adino aparAdha lagAvIne karato hato. prajAne du:khita, tADita, tiraskRta ane nirdhana karavAmAM AnaMda leto hato, chetarapIMDI ane mAyAcArane potAnuM kartavya samajato hato. AvA marlina pApakarmonAM AcaraNanuM phaLa teNe AgAmI bhavomAM to bhogavyuM paNa te ja bhavamAM paNa bhogavyuM. tene soLa prakAranA ragatika (asAdhya roga) utpanna thayA. tenI cikitsA karavAmAM koI vaidya ke cikitsaka samartha na thaI zakyA. Ama ja jIvana vyatIta karI marIne te prathama narakamAM utpanna thAya che ane tyAMthI mRgAputra tarIkeno atyaMta dayanIya bhava maLe che. A ayananuM arkabiMdu e ja che ke rAjasattAno durupayoga karanAra, lAMca lenAra, prajA para anucita karano bhAra nAMkhanAra, sattA ane puNyanA nazAmAM cakacUra banelA mAnavo anthanI phikara karatA nathI paNa po tAnA ja bhAvI bhaze nI paNa paravA karatA nathI. AjanA lAMca-rUzvatanA vAtAvaraNamAM prastuta sUtra samIkSApAtra banI rahe che. du:khavipAkanA bethI ATha ayananA kathAnAyako mAMsAhAra karanAra, niraparAdha bhoLA pazuone saMtrAsita karanAra, vezyAgamana karanAra, IMDAnuM sevana karanAra, corI karanAra, paMcendriya vadha karanAra, madyapAna ka2nA2, homayajJa mATe bALakonA kumaLA hRdayanI bali karanAra, hiMsAcAra ka2nA2 vagere adhama pApAcAra ka2nA2 che. teo temanA du:khadAyI karmonAM kevAM kaTu pariNAmo bhogave che teno hRdayasparzI ahevAla te sAta adhyayanomAM che. navamA ane dazamA adhyayananA pAtromAM be strI pAtra che. devadattA ane aMjuzrI. bhogAsakta devadattAnI svArthavRtti eTalI badhI bhayaMka2 hoya che ke te potAnA saMbaMdha bhUlI jAya che ane krodhAvezamAM na karavAnAM kAma kare che. pUrvabhavamAM 499 sAsuone jIvatA saLagAvI denArI devadattA. te bavamAM sAsunI hatyA kare che. dazamA adhyayananI aMjuzrI pUrvabhavamAM anarthonI khANa samAna kAmabhogomAM lIna rahIne duHkhonI paraMparA vadhAre che. Ama duHkhavipAka sUtramAM durjAnA kaDavAM pariNAmo batAvyAM che, jyAre vipAka sUtranA bIjA zrutaskaMdha sukhavipAka sUtramAM puNyazALI pururSA dAna vagere satkArya karI, sukha bhogavatAM samyak darzana pAmI, samyak saMyama tapamAM puruSArtha coravI, siddhagatinA zikhara sara karaze, tenuM sadRSTAMta nirUpaNa che. prathama adhyayanamAM subAhukumAranuM varNana che. parama puNyanA udayathI subAhukumArane rAja parivAramAM janma ane zramaNa bhagavAna mahAvIranA samAgamanuM saubhAgya prApta thayuM hatuM, temane eTalI badhI suMdara, manohara, saumya ane priya AkRti maLI hatI ke gotama svAmI jevA virakta mahApuruSanuM hRdaya paNa temanA tarapha AkuSTa thayuM hatuM. temanI tevI manoharatAnuM kAraNa temano pUrvabhava hato. pUrvabhavamAM subAhukumAra dhanADhya sumukha gAthApati hatA. ekadA temanA ghare niraMtara mAsakhamaNanA pAraNe mAsakhamaNa karatAM sudatta 35 aNagAra pAraNAnA divase gocarI mATe padhAryA. temane joIne atyaMta harSita ane prasanna thaIne Asana parathI UMcA, pAdukAono tyAga karyo, mukha para vastra rAkhyuM, svAgata mATe sAta-ATha pagalAM sAme gayA, vaMdana namaskAra karyAM ane supAtra AhAradAnano lAbha lIdho. AhAradAna detA samaye ane ApyA pachI paNa prasannatAno anubhava karyAM, jo deya, dAtA ane pratigrAhaka pAtra-A traNe zuddha hoya to te dAna janma-maraNanA baMdhanone toDanAra ane saMsArane alpa karanAra thAya che. ahIM sumukha gAyApati zuddha vya-nirdoSa vastu vahorAve che, pote pavitra dAtA arthAt gocarInA niyama yogya che ane lenAra paNa mahAtapasvI zramaNa che. Ama trikaraNa zuddhi ane vizuddha bhAvanAthI saMsArane atialpa karI manuSyanA AyuSyano baMdha kare che. pachInA bhavamAM subAhukumA25Ne utpanna thAya che. tyAra pachI subAhukumA2 zramaNopAsaka thaI gayA. eka vA2 pauSadhazALAmAM amarata dhAraNa karIne rAtrinA samaye dharmajAgaraNamAM ciMtavaNA karatA hatA ke jo bhagavAna mahAvIra svAmI grAmAnugrAma vicaratA ahIM padhAre to huM dIzA laI dhanya banuM, bhagavAna paNa temanA saMkalpane jANIne tyAM padhAre che. subAhumAra aAgAra banI sAdhvacAranuM pUrNatayA pAlana karIne aMte eka mAsano saMthAro karI devokamAM utpanna thayA. te paMdara bhavo pachI mokSe jaze, tevuM vidhAna sUtramAM che. bAkInA nava adhyayanamAM paNa nAma ane sthAna sivAya badhI vigato eka samAna che. vipAka-ktranI dRSTie karmaprakRtio be bhAgamAM vibhakta che. azubha ane zubha. jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtikarmonI badhI avAMtara (peTA) prakRtio azubha che. cAra aghAti karmonI prakRtionA be bheda che-temAM keTalIka azubha ane keTalIka zubha che. azubha prakRtione pApaprakRti kahevAya che, jenuM phaLa jIvane mATe aniSTa, akAMta, apriya ane duHkharUpa hoya che. zubhakarma prakRtionuM phaLa tenAthI viparIta ISTa, kAMta, priya ane sAMsArika sukha ApanAra che. baMne prakAranA phaLavipAkane saraLa, sarasa ane sugama rUpe samajavA mATe vipAka sUtranI racanA thaI che . joke pApa ane puNya baMne prakAranI karmaprakRtiono saMpUrNa kSaya thAya tyAre ja mokSa maLe che. pApa loDhAnA baMdhana jevuM che to puchya sonAnA baMdhana jevuM che. baMne baMdhana rUpe hovA chatAM paNa baMnenA phaLamAM edhakAra ane prakAza jeTaluM aMtara che. duHkhavipAkanA kathAnAyaka mRgAputra Adi ane sukhavipAkamAM varNana karAyela subAhumAra Adi-baMne prakAranA kathAnAyakonI caramasthiti, aMta eka samAna che-moTe jaze. paNa te pahelAMnA temanA saMsAra paribhramaNanuM je citra che te vizeSa vicArIya che. sukha saune priya che, duHkha koIne gamatuM nathI. pApAcArI mRgAputra Adine ghoratama duHkhamaya durgatiothI dIrgha-dIrghata2 kALa sudhI pasAra thavuM paDaze. anekAanekavAra naromAM, ekendriyomAM Adi viSama evuM trAsajanaka yoniomAM dussaha vedanAo bhogavavI paDaze. tyAra pachI kyAMka te mAnavabhava pAmI siddhine meLavaze. jyAre sukhavipAkanA kathAnAyaka subAhukumAra Adi saMsAranA kALano adhikAMza bhAga devalokanA svargIya sukhonA upabhogamAM athavA mAnavabhavamAM ja vyatIta karI paMdara bhava pachI siddhine meLavaze. zrI vipAka sUtra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAka sUtramAM rocaka, preraka viSaya che ane hRdayane dhrujAvI de pAraNAmAMthI' na kahetAM "putranAM lakSaNa garbhamAMthI' ema kahevuM ucita tevo dhArAvAhI viSaya che. vipAka sUtranuM vizleSaNa karatAM eTaluM ja lAge che. adharmI vyaktino jIva mAtAnA garbhamAM Ave che tyArathI kahI zakAya ke pAponA sevanathI karma bAMdhatI vakhate vivekabuddhithI mAtAne madirApAna, mAMsAhAra vagere aniSTa sevavAnI IcchA vicAravuM joIe. karmono hisAba to pAI pAI cUkavavo paDe che, tenA jAge che. mATe nimitta pachI koI paNa hoI zake. IndriyonA viSaya-sukha mIThA pitAnI bhautika saMpattino vArasadAra to putra bane ja che paNa jhera samAna che. vartamAnamAM masta rahe che te bhaviSyamAM trasta banI sArA saMskArono vAraso paNa te putrane ApI zake che. paNa pitA ja saMkaTamaya ane aMdhakAramaya paristhitimAM sapaDAI jAya che. AvuM jANI jyAre corapallIno senApati hoya ke prANIone saMtrAsita karanAra IcchA virodha karI saMyamI ne tapamaya, tyAgamaya jIvana jIvavAmAM ja koTavALa hoya ke kasAI hoya to te potAnA putrane vArasAmAM te ja manuSyabhavanI sArthakatA che. Apaze. mATe kalyANapitA banavAnI kalyANakArI zIkha paNa A prastuta sUtramAM supAtra dAna devAnI vidhi, vinaya vyavahAra, adhyayanomAMthI maLe che. tenAthI thatA lAbhonuM suMdara vivaraNa subAhukumAranA adhyayanamAM maLe vipAka sUtra lavAraNyamAM bhUlA paDelA, bhaTakatA bhavyalaprANIo che. supAtradAna detAM saikAlika harSa -dAna devAno avasara prApta thatAM, mATe bhomiyo che, ajJAnanA aMdhArAmAM athaDAtA jIvo mATe Atmasu dAna detAM ane dAna dIdhA pachI thavo joIe. je prasannatA parama padane dhAraNAno amUlya dastAve ja che, mithyAtvanI mUMjhavaNamAM mukAtA jIvo prApta karAvanArI bane che. mATenI mArgadarzaka patrikA che, saMsAranA dAvAnaLamAM dAjhIne doDatA duHkhavipAkanA pahelA adhyayanamAM rogane upazAMta karavAnA vividha jIvo mATe dIvAdAMDI che, unmArge gayelAne sanmArga lAvavAnI sIDI prayogo te samayanI cikitsA paddhatimAM Ayurveda keTaluM pracalita haze che, parama padane prApta karavA mATenuM pathadarzaka pATiyuM che, karuNAsAgara teno ahevAla Ape che. mAliza, lepa, vamana, virecana, auSadha vagerethI bhagavaMte batAvelo kAragata kImiyo che, sAdhaka mATe sarvolyudaya karanAra rogane niyaMtraNa karavAnA upAyonuM sUcana che. sonAno sUraja che. AvA uttama lakSaNothI suzobhita vipAka sUtra bIjuM mAtAnA dohadano ullekha che tyAM "putranAM lakSaNa jijJAsu mumukSu AtmAo mATe zeya-upAdeya che. mahAsatI dhAriNI jaMgalanA sUmasAma rastA para ratha bhAgI rahyo hato. 'rANI, gabharAva nahIM, huM chuM ne!' kauzAmbInA rAjA dadhivAhananI rANI dhAriNI ane sukomaLa rANI camakI. rathakAranA avAjamAM ghUrakatI vAsanA teNe putrI vasumatI rathamAM hatAM. madharAtathI satata doDI rahelA pArakhI. e vasumatIne godamAM dabAvIne zarIra saMkorI rahI. e azvo paNa thAkyA hatA. rathakAre eka zAMta sthaLe ratha dhImethI bolIH "bhAI, jaladI AgaLa vadhIe." thobhAvyo. rathakAra vadhu najIka Avyo. rANInA avAjamAM have tApa hajI dhAriNI ane vasumatI kaMpatAM hatAM. kauzAmbI nagarI hato. yuddhamAM khatama thaI gaI hatI. baMne jIva bacAvavA bhAgyAM "rathika, huM eka satI strI chuM mATe mArAthI dUra raheje. ame hatAM. rathI paricita hato ne nAsI chUTavAmAM saphaLatA maLI tArA bharose jIvananuM, mArI putrInuM, ne khAsa karIne ziyaLanuM hatI. rakSaNa karavA cAlI nIkaLyAM chIe. tuM mArA mATe bhAI je vo dhAriNIe pUchyuM, "rathika, ratha kema aTakAvyo?' savAranA che ne vasumatI mATe pitA jevo. khoTA vicArathI pAcho vaLa, ujAsamAM pahelI vAra rANIne rathike najaronajara joI. rANI bhAI !' dhAriNInI rUpa nItaratI madonmata kAyAmAMthI naryuM AkarSaNa jharatuM kiMtu rathika pAse Avyo ne rANIne pakaDavA gayo, te ja hatuM. rathakAra animeSa joI ja rahyo. dhAriNI pUchatI hatI, "are kSaNe dhAriNI pracaMDa kSatriyANInA tejathI chalakAI UThI. teNe rathakAra, tane pUchuM chuM. ratha thobhAvyo kema?' kamaramAM chupAvI rAkhelI kaTArI potAnI chAtImAM bhoMkI dIdhI! rathakAra sabhAna thayo. teNe kahyuM , "rANI, azvo lohInA phuvArA UDyA! thAkyA che...' vasumatIe kAramI cIsa pADI. rathakAra stabdha banI gayo. "paNa bhAI, hajI ApaNe saMpUrNa nirbhaya thayAM nathI, jaladI dhAriNI rANIe potAnA ziyaLanA rakSaNa mATe jIvanabhoga AgaLa vadhavuM joIe.' 2. Apyo hato. enA mukha para pavitratAnA teja camakatAM hatAM. thakAra rANIne tAkI rahyo hato. bAlikA vasumatInI jainAgamomAM satI dhAriNInI prazaMsA thaI che. tenI putrI AMkhamAM hajI paNa Dara hato. dhAriNI svastha nahotI. rathakAra to vasumatI AgaLa jatAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA varad haste e rUpa joIne unmatta banI rahyo hato. dhAriNInI kAmaNagArI dIkSA pAmI ane sAdhvI saMghamAM vaDerI sAdhvI banI, tenuM nAma AMkho, unnata uroja, mAdaka dehalatAnuM lAlitya ene tANI sAdhvI caMdanabALA. rahyuM hatuM. e najIka saryo ne bolyo: - AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. prabuddha saMpadA 36 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uvavAI sUtra ] DaoN. kalA ema. zAha jaina zvetAMbara paraMparAmAM agiyAra aMga ane bAra upAMgo prasiddha che. A bAra upAMga sUtronA kramanA viSayamAM koIpardhA spaSTIkaraNa prApta thatuM nathI, te chatAM papAtika sUtra potAnI keTalIka vizeSatAone kAraNe prathama upAMga rUpe pragaTa thayuM che. jIvavADya- aupapAtika zabdano artha che upapatana te upapAta- daiva nArakanA janma ane sili~gamana. tene AzrIne karAyela adhyayana te pappAtika. AcArAMganuM A prathama adhyayana 'zastra parijJA' tenA pahelA dezamAM A sUtra che - 'vamegesi no nArya mavad asthi vA me jhAyA DavavA, nadghi vA meM sAcA sApy'- A sUtramAM je AtmAnA aupapAnikano nirdeza che teno vistAra karyo che tethI arthathI aMganA samIpa bhAva vaDe te upAMga che. 'uvavAI' zabdano artha 'upapAta' jaina darzanamAM traNa prakAranA janma che, temAM eka 'upapAta' viziSTa janma che. 'upapAta' eTale mAtApitAnA saMyoga vinA athavA rAsAyaNika saMmUrchima bhAvonA abhAvamAM sahajabhAve jIvakarma prabhAve jotajotAmAM janma pAmI dehano vikAra kare tene 'upapAta' janma kahe vAya che. AvA upapAta janmanuM vizada varNa na ahIM karavAmAM AvyuM che. A rIte aupapAtika sUtra prAdhAnyapaNe utpattinA viSayane ja pragaTa kare che. jIvanA adhyavasAya pramANe tenA janma maraNa thAya che. - upapatanaM upapAto deva nAraka janmasiddhiM gamanaM ca / atastamadhikRtya kRtamadhyavana maupapAtikam vRti / / deva ane nairakionA janmane upapAta kahe che. prastuta AgamamAM mukhyatve deva ane narakamAM utpanna thavA yogya bhinna bhinna prakAranA jIvonuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che tethI A AgamanuM nAma papAtika sUtra sArthaka che. viSayanI dRSTie papAtikanA sUtranA be vibhAga che. (1) samavasaraNa (2) upapAta. samavasaraNa vibhAgamAM 122 sUtro che ane upapAta vibhAgamAM 93 sUtro che. 'aupapAtika sUtra'nA prathama vibhAga samavasaraNamAM aMtima tIrthaMka2 zramaNa bhagavAna mahAvIra caMpAnagarInA purNabhadra caityamAM potAnA parivAra sAthe padhAryA tenuM vistRta varNana che. te uparAMta anya varNano paNa vistRta rIte ApavAmAM AvyA che. bIjA vibhAga 'upapAta'mAM gaNadhara gautamanI jijJAsA anusAra bhagavAne bhinna bhinna prakAranA jIvonA upapAtanuM varNana karyuM che. upapAta varNana ja prastuta AgamanuM hArda che, ane A varNana jJAnavardhaka che. caMpAnagarInuM varNana: 'te nagarI mAlatIlatA AdinA samUhathI, vRkSarASTithI zobhatA pradezoyukta ArAmAMthI, puSpagucchonA bhArathI lacI paDelA nAnA nAnA vRkSothI yukta udyAno ane kUvA, vAva, taLAva, sarovara, dIdhikA ane vArtA vagere ramyatAdi guNothI saMpanna hatI te meru parvatanA naMdanavana jevI zobhAsaMpanna lAgatI hatI. 39 tyAM jalAzayonA pANI tAjA khIlelA kamaLothI suzobhita hatA. tyAMnA makAno haMmezA cUnAthI raMgelA hovAthI suMdara dekhAtA hatA. nagarInI zobhA animeSa daSTithI jovAlAyaka hatI. A rIte caMpAnagarI prasannatAjanaka hovAthI manoramya, abhirUpa ane vAraMvA2 jovAnI IcchA thAya tevI asAdhAraNa rUpavALI manohara hovAthI pratirUpa hatI.' bhagavAna mahAvIranA devaibhava ane guNavaibhavanuM varNana karavA mATe paccIsa lITInuM eka vAkya ane gurNAnuM varNana karavA mATe 63 lITInA eka dIrgha vAkyanI racanA jovA maLe che. prabhunA guNonuM varNana : pU 'te kAle te samaye zramaNa- ghora tapa sAdhanA rUpa zramamAM anurakta bhagavAna - AdhyAtmika, aizvarya saMpanna, mahAvIra svAmI caMpAnagarInA rNabhadra caityamAM padhAryA. te bhagavAna mahAvIra Adikara- zruta ane cAritra rUpa dharmanI Adi karanArA tIrthaMkara- sAdhu -sAdhvI, zrAvakazrAvikA te caturvidha saMghanI sthApanA- tIrthanI sthApanA karanAra svayaM buddha...anyanA upadeza vinA svayaMbuddhonA prApta thayelA puruSottamajJAnAdi anaMta guNothI viziSTa athavA atizaya saMpanna, puruSasiMha, rAga-dveSAdi karma zatruono nAza karavAmAM zUravIra puruSavara puMDarika...' bhagavAna mahAvIranA dehanuM varNana: *te prabhu mahAvIra sAta hAthanI UMcAI, samacaturasta saMsthAna ane vaRSabhanArAca saMghaSaNanA dhAraka hatA. temane zarIranI aMdarano vAyu anukULa hato. arthAt teo vAyuprakopathI rahita dehavALA hatA. gudAya keka pakSI jevuM nirdoSa hatuM. jaTharAgni kabUtara jevI AMtaprAMta AhArane pacAvI zake tevI hatI. gudAzaya ane guptAMganI AsapAsano bhAga poSa-pRdaMta ane jaMthA pakSInI jema nirlepa rahetA hatA. mukha padmakamala ane padmanAbha nAmanA sugaMdhita dravya jevA ucchavAsa vAyuthI sugaMdhita hatuM. tvacAkAMtiyukta hatI... "prabhu mahAvIranA dezanA anya aMgo mastaka, AMkha, bhramara, kAna, pAMpaNo, adharoSTha, daMtazreNI, mUcha, hAtha, AMgaLIo, grIvA, vakSa:sthaLa, kulI, nAbhi, kaTipradeza, guhyapradeza, sAthaLa, ghUMTaNa, caro, ghUMTIo, paganI AMgaLIo, caraNo, taLiyA vagerenuM upamAyukta varNana karela che.' 'prabhunuM teja viziSTa hatuM ane rUpa asAdhAraNa hatuM. tema ja nidhUma prajvalita agni, vAraM vAra camakatI vIjaLI tathA madhyAhnakAlIna sUryanA kiraNo jevuM tejasvI hatuM.' koNika rAjAnuM varNana : caMpAnagarImAM koNika nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. teo mahimAvaMta, mahAmalaya parvata, meru parvata ane mahendra parvatanI jema zreSTha hatA. temano janma atyaMta vizuddha ane dIrghakAlathI rAjakuLarUpe prasiddha vaMzamAM thayo hato. temanA aMgopAMga svastikAdi rAjacihnothI zobhatA hatAM. dhAriNI rANInuM varNana : ne zreNika rAjAne pANI nAme rANI hatI. tenA hAtha, paga ghaNAM ja surphomaLa hatA. tenuM zarIra sarvakSothI saMpanna, sapramANa zrI uvavAI sUtra Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pAMca IndriyothI paripUrNa hatuM, tenI zarIra saMpadA uttama prakAranI hatI. hastarekhA Adi lakSaNo, tala, masA Adi cihnothI te susaMpanna hatI. te mAna, unmAna ane pramANathI paripUrNa ane samasta AMgopAMga suMdara hovAthI te sarvAMga suMdara hatI.' bhagavAnanI dharma dezanA : *te prabhu obalI- avyavacchinna- akhaMDa khaLanA dhAraka, atibali- atizaya baLasaMpanna, mahAbalI, prazasta naLasaMpanna, aparimitabaLa, vIrya, teja mAhAtmya tathA krAMtiyukta hatA.' 'teoe zaradakAlIna navIna medhanI garjanAnI jema madhura ane gaMbhIra, krauca pakSInA maMjula svaranI jema madhura ane dudubhinA nAdanI jema dUragAmI, vakSa:sthaLamAM vistArane prApta thayelI; kaMThamAM goLa goLa ghumarAtI; mastakamAM vyApta: spaSTa uccAravAthI; askhalita aTakyA vinAnI spaSTa, varNa, ane padanI vikalatA rahita, samasta akSaronA saMyogayukta, svarakaLAthI pUrNa ane geyarAga yukta; sarva bhASAmAM pariNamana pAmatI eka yojana parimANamAM phelAtI sarasvatI vANI evI ardhamAgadhI bhASAmAM koIpaNa prakAranA bheda-bhAva vinA Arya ane anArya puruSone azvAna bhAve, zruta-cAritrarUpa dharmano upadeza Apyo.' akhaMDa parivAjakanuM varNana 'akhaMDa parivrAjaka bhadra saumya, paropakAra parAyaNa ane prakRtithI ja zAMta che. te svabhAvathI ja alpa krodha, mAna, mAyA, lobhavALA, maMda kApI che. te komaLa svabhAvathI yukta ane ahaMkAra rahita, gurujanonI AjJAnuM pAlana karanArA tathA vinayazIla che.' (2) upapAta vibhAga : bIjA upapAta vibhAgamAM gautama gAdhare jijJAsAthI pUchelA praznonuM samAdhAna bhagavAna mahAvIre karyuM che. temAM vividha prakAranA jIvonI utpattinuM nirUpaNa karyuM che. jIvo pokamAM ArAdhaka thayA ke nahi tenI spaSTatA karI che ane siddha thavAnI prakriyA, siddhazilA, siddhakSetra ane siddhonuM svarUpa vistArathI samajAvyuM che . te uparAMta akhaMDa parivrAjaka ane tenA 700 ziSyonA kathAnakathI A Agama rocaka banyuM che. akhaMDa parivrAjaka hovA chatAM zrAvaka vratano svIkAra karyo, bhagavAna mahAvIramAM duDha zraddhA rAkhI, anazana karyuM. samAdhimaraNa prApta karyuM ane mahAvidehamAM janma dhAraNa karI siddhagatine prApta karI. A AkhIya vAtamAM jainadarzana jAtivAdamAM mAnatuM nathI paNa je jainadharmamAM zraddhA rAkhe, te jaina paraMparAnA vrata niyamonA ArAdhaka banI zake che te pratipAdita karyuM che. jaina darzanamAM saMpUrNa karmakSaya pachI mukti ane mukta thayelA jIvonuM RRjugatithI eka samaya mAtramAM lokArca sitra gamana, tyAM anaMta kALa paryaMta sidghazIlA, siddhakSetra ane siddhonuM sukha vagerenuM varNana adbhuta che. siddhonA nivAsasthAnanuM varNana : 'A ratnaprabhAnA (pRthvInA) bahuM samaramIya bhUmibhAgathI DuMgara, caMdra, sUrya, graha, nakSatra tathA tArAonA bhavanathI ghaNA yojana, ghaNA seMkaDo yojana, ghaNA hajAro yojana, ghaNA lAkho yojana tathA ghaNA karoDa yojana tathA kroDAkroDa yojanathI Urdhvata2 tathA bahu ja uparanA bhAgamAM gayA pachI sau dharma, IzAna, sanatakumAra, mAhendra, brahmAka, lAntaka, mahAzukra, sahastrAra, ANaMta, prANata, AraNa, acyuta kalpa prabuddha saMpradA 38 tathA traNaso aDhAra caiveyaka vimAnanA AvAsathI paNa upara vijaya, vaijyaMta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthasiddha mahA vimAnanA sarvocca zikharanA agrabhAgathI bAra yojananA AMtare ISatprAgdhArA pRthvI che.' A sUtramAM aneka sthaLe alaMkAra ane tAddazya upamA ApIne sAhityika bhASAmAM varNana kareluM che. nagarI AdinA varNanathI te samayanI samAjavyavasthA ane nagarajIvananI pratIti thAya che. bhagavAnanA ziSya parivAranA varNana dvArA jaina zramaNonI jIvanacaryAno bodha thAya che. samavasaraNamAM pariSadanI madhyamAM koIpaNa prakAranA bhedabhAva vinA ApelI dharmadezanA prabhu mahAvIranA vItarAgabhAvane pragaTa kare che. prabhue ApelI dezanA dvArA saMpUrNa jainadarzanano bodha thAya che. Ama A Agama nAnuM hovA chatAM temAM mahattvapUrNa sAmagrI bharelI che. A Agamano viSaya AdhyAtmika che. kAvya zAstranI dRSTie A sUtra anupama che, ajoDa che. A sUtramAM sAhityabhAvo ane tattvajJAnanA bhAvonuM suMdara saMyojana che. AgamakAre A nAnakaDA paNa arvAkika sUtramAM virATa viSayanuM nirUpA karyuM che. A sUtranI kaDIbaddha paMktiomAM kAvyaracanAnI pratIti thAya che. sAhityika guNavattAnI dRSTie vicAra karatAM jaNAya che ke lAMbA lAMbA samAsabaddha kAvyamaya vAkyono je prayoga thayo che te jainAgama vakhatanI sAhityika bhASAnA vikAsanI sAkSI pUre che. (saMskRta) kAdaMbarI jevA babbe pAnAnA samAsabaddha vAkyo karatAM paNa lAMbI kaDI baddha kAvyamaya vAkyaracanAo A sUtramAM jovA maLe che. tattvano vicAra karIe to jaNAya che ke uvavAI sUtramAM anupama tyAga mArganuM nirUpaNa thayuM che. jaina munionA tyAgamaya jIvananuM varNana che. te samayamAM dharmanI vikRtione dUra karavA je krAMti sarjI hatI tevA krAMtikArI vIra prabhunA ziSyonuM bhAvAtmaka citra ahIM zabdastha thayuM che. opapAtika vavAI sUtranI vizeSatA e che ke temAM samagra tyAga mArgane mitra mitra daSTie tapAsI, jaina tathA anya saMpradAryAmAM tyAganA je AcAro che tenI gaNanA karI tene nyAya Apyo che. koI paNa saMpradAyanI niMdA karavAmAM AvI nathI. uvavAIno AdhyAtmika viSaya ghaNo ja rasamaya che. badhAM saMpradAyo sAthe syAdvAda zailIthI temAM samavAya sthApita karyo che. aupapAtika-uvavAI sUtrano racanA kALa ane bhASA zailI : bAre upAMga sUtromAMthI 'prajJApanA sUtra'ne bAda karatAM bAkInA badhA upAMga sUtronI racanA kyAre ane kyAM thaI te saMbaMdhamAM koI paNa jANakArI prApta thatI nathI. uMcavAi sUtranA huM be 1600 zloko (1200) che. (jaina paraM parAno itihAsabhAga-1, pAnuM -353), uvavAI sUtranI bhASA prAyaH gadyAtmaka che ane thoDoka bhAga padyamAM che. bhASAnI dRSTie A AgamamAM upamA, samAsa tathA vizeSaNonI bahulatA che. DaoN. sAdhvI AratI uvavAI sUtra vize lakhe che, 'upAMga sUtromAM prathama sthAna dharAvatuM zrI aupapAtika sUtra eka saMdarbha sUtra samAna che. aMga sUtro ane upAMga sUtronA varNanAtmaka viSayomAM anekasthAne pappAnikanA saMdarbho jovA maLe che. opapAtika sUtra kadamAM nAnuM hovA chatAM mahattama sAmagrIo thI bhareluM che. A AgamanA mukhya viSayo evA che ke teno ullekha anya kyAMya prApta thato nathI. jema ke tIrthaMkaranA dehanuM nakhazIkha varNana Adi..' Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAyaparoNIya sUtra sUyagaDAMga sUtra nAmanA bIjA aMganuM bIjuM upAMga zrI judA che" e carcA karatI vakhate rAjAe aneka prazno kezI zramaNane rAyaparoNIya sUtra cheH pUchyA. kezI zramaNe badhAM praznonA uttaro udAharaNArthe ApyAM; 'sUtrakRtAMga-sUyagaDAMga-sUtrakRtamAM 180 kriyAvAdI che. paraMtu rAjA "deha ane AtmA judA che" e vAta svIkAravA taiyAra 84 akriyAvAdI, 67 ajJAnavAdI, 32-vainiko che. sarva saMkhyA na hato. dayALu kezI zramaNe rAjAnI mAnasika sthiti jANI lIdhI 363 pAMkhaDInI che. te svasiddhAMta sthApe che. naMdI adhyayanamAM ke rAjA pradezI vastutattvane zodhanAro che. tethI kezI zramaNe eka paNa A vAta lakhI che. pradeza rAjA pUrve akriyAvAdImata bhAvita chelluM udAharaNa lokhaMDanA bhArAne vahana karanAra puruSanuM ApyuM manavALo hato. tene AzrIne jIva viSayaka prazno karyA. zramaNa ke tyAre pradezI rAjAne samajAyuM. prabhuno upadeza sAMbhaLyo, dilamAM zikumAra-gaNadhArIe sUtrakRta sUcita akriyAvAdImatanA khaMDananA utAryo ane bArAtadhArI zramaNopAsaka banI gayo. tyArabAda te uttaro ApyA. te sUtrakRtamAM kezIkumAre je uttaro ApyA tene ja sarvabhAvathI udAsIna rahevA lAgyo. tenI rANI sUrikatAthI A ahIM savistara kahyA che. sUtrakRta gata vizeSa pragaTapaNAthI A sahana na thayuM. teNe patine mArI nAkhavAno peMtaro racyo. potAnA upAMga sUtrakRtAMganuM che." A vaktavyatA bhagavAna mahAvIra putra sUrikatane paNa sAtha ApavA kahyuM, paraMtu putra A vAtamAM svAmIe gautamane sAkSAt kahI che. (muni dIparatna sAgara). sahamata na thayo. rANIe bhojana, vastro, AbhUSaNa ane rAjA pradezanI kathA saMkSepamAM A pramANe che: s ghavAnA padArthomAM jhera bheLavI dIdhuM. kAMtila jhe2 rAjAnA bharatakSetramAM AslakaMpA nAmanI samRddha nagarI che. tyAMnI AMtaraDAmAM prasarI gayuM. rANInA kAvatrAne jANavA chatAM pradezI prajA sukharUpa jIvI rahI hatI. tyAMnA zveta rAjA ane dhAriNIdevI rAjAe samatA dhAraNa karI rANIne kSamA ApI. bArAta uccAryA. zubha lakSaNavaMtA ane vizuddha hatA. anazana karI saMthAro lIdho. sarva jIva pratye dayA rAkhI kALadharma te nagarInA aMbasAla vanamAM zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra pAmyA. gAme gAma vihAra karatAM parivAra sAthe padhAryA. A samaye tyAra bAda te sUryAbha nAmanA devavimAnamAM sUryAbhadeva rUpe UrdhvalokamAM saudharma devalokamAM sUryAbhadeva utpanna thayA. ane pachI mahAvideha kSetramAM dRDha pratijJa rUpe avataryA. saMyama laI sUryAbhadevanuM tyAM bhavya svAgata karavAmAM AvyuM. sarva sukha saMpanna utkRSTa bhAvo cAra ghAtakarmo khapAvI kevalI thaze. hovA chatAM te udAsa rahetA hatA. ekavAra temaNe AmbakaMpA A sUtramAM traNa adhikAra che. (1) sUryAbhadevano (2) pradezI nagarInA udyAnamAM prabhu mahAvIrane jo yA. temanuM pravacana rAjAno (3) daDha pratijJa kevaLIno. A traNe adhikAra ekaja sAMbhaLavA teo gayA. pravacana pUrNa thatAM sUryAbhadeve prabhune prazna jIva-AtmAnA che. pUryo, zrI naMdI sUtramAM aMga bAhya utkAla zrutanI parigaNanAmAM "he prabhu huM bhavasiddha chuM ke abhavasiddha chuM, huM samyagdaSTi chuM prastuta AgamanuM nAma "rAyappameNIya' jovA maLe che. tenuM saMskRta ke mithyAdRSTi chuM?" rUpAMtaraNa rAjaprakrIya che. A Agama eka jijJAsu rAjAnA prazno bhagavAne javAba Apyo, "he devAnupriya tame bhavI sAthe saMbaMdha dharAve che. tethI tenuM nAma rAjaprazrIya rAkhavAmAM AvyuM samyakradRSTi cho.' tyArabAda sUryAbhadevane 32 nATaka batAvyA. che. kezI zramaNa ane pradeza rAjA vacce thayelI praznacarcA A chelluM nATaka prabhu mahAvIranA jIvananA prasaMgonuM hatuM. AgamanuM mahattvanuM aMga che. kezIkumAra zramaNe pradeza rAjAnA gautama gaNadhare prabhune pUchayuM, "bhagavAna sUryAbhadeve praznonA ApelA uttaro AtmasvarUpane samajavA mATe upayogI AgalA bhavamAM evuM zuM karyuM ke jethI tene AvI riddhi siddhi maLI?' thAya tevA che. A praznottarathI ja pradeza rAjA aramaNIyamAMthI ahIM prabhue sUryAbhadevanA AgalA bhavanI-pradezI rAjAnA ramaNIya, adhArmikatAmAMthI dhArmika, nAstikamAMthI Astika, bhavanI vAta karI. vipayagAmImAMthI sat pathagAmI banyA. tenA jIvananuM AmUla kaikayAI dezanI zvetAMbikA nagarIno rAjA pradezI hato. te parivartana karAvanAra A saMvAda ja A AgamanuM hArda che. tethI ja nAstika ane hiMsaka hato. teno eka cittasArathi nAmano A praznacarcAne, rAjAnA praznone AdhArabhUta banAvatuM 'rAjaprazraya" kalyANamitra hato. ekavAra rAjAnI AjJA thakI zrAvastI nagarImAM nAma sArthaka che. javAnuM thayuM. te nagarIno rAjA jitazatru hato. tyAM pArthaprabhunA A upAMga sUtranI 2078 gAthA che . A sUtramAM pradezI saMtAna paraMparAnA kezI zramaNa padhAryA hatA. cittasArathi temanI rAjAe kezI gaNadharane pUchelA daza prazno ane tenA kezI zramaNa dezanA sAMbhaLavA pahoMcI gayA. dezanA sAMbhaLI teo bArAtadhArI ApelA sacoTa uttaro noMdhapAtra che. te uparAMta 32 devatAI zrAvaka banyA. cittasArathie kezI zramaNane potAnI nagarImAM nATakonuM suMdara paricayAtmaka varNana, prAcIna vividha saMgIta padhAravA vinaMti karI. prabhu mahAvIra AkhvakaMpA nagarImAM padhAryA vAdyanA prakAronuM varNana, saMgItazAstra, nATyazAstra AdinI ane cittasArathi potAnA mitra pradezI rAjAne saguru pAse laI mAhitI tathA vAstavavAdI gUDha praznonuM nirAkaraNa noMdhapAtra che. Avyo. pradeza rAjA nAstika hovAthI kezI zramaNane jaDa ane sUtrakAre cittasArathi, pradezI rAjA ane kezIkumAra, zramaNa ajJAnI mAnato hato. chatAM teNe carcA zarU karI. "deha ane AtmA A traNa pAtranI AsapAsa ja AgamakathAnI racanA karI che. 39 zrI rAyaparoNIya sUtra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta AgamakathAnakanuM mukhya pAtra pradezI rAjA che. sUtrakAre parama jJAna tarapha AgaLa vadhe che, parama samatAno anubhava kare che pradezI rAjAnA mAdhyama dvArA viparIta mAnyatA, tenA pariNAme ane jIvananI dareka paristhitino svIkAra kare che tenI jANakArI sarjAtA vRttinA tAMDavo ane sAcI vAta samajyA pachI vRttionuM ahIM AlekhelI che. rAyaparoNIya sUtra AtmajJAnane pragaTa karatuM UrdhIkaraNa, sAdhanA-ArAdhanA karyA bAda jIvananuM urdhvagamana Agama che. rAyaparoNIya sUtra rAjA pradezInI AtmasiddhinuM kAraNa kevI rIte karI zakAya tenuM nirUpaNa sUtrakAre A AgamamAM che. A rIte rAyaparoNIya sUtramAM AtmazuddhithI AtmasiddhinA karyuM che. mArganI prarUpaNA che. prabhu mahAvIre A Agama dvArA aneka prastuta sUtramAM je rAjAnI vAta che tenuM nAma paradezI rAjA ajJAnIone sAco mArga batAvyo che. saMta samAgama vyakti para che te nAstikatAne kAraNe khUba ja hiMsaka pagalAM bhare che. te kevo mahAna upakAra kare che ane tene devalokanA sukha apAvI zake potAnA rAjyamAM nIti-nyAyane sthAna Apato nathI. te che, eka ja bhavamAM paramAtmapada apAvI zake che, e hakIkata A pApAcArane vega Ape che. pApanA phaLa bUrA hoya tevuM te mAnato AgamamAM khUba rasamaya rIte Alekhana pAmI che. nathI. rAjyamAM karmacArIone tathA prajAne ghaNo ja anyAya kare zrI rAjaprazrIya sUtra kathAsUtromAM viziSTa sthAna dharAve che. che ane hiMsaka baLone protsAhana Ape che tethI tenA rAjyamAM anya kathA sUtro navalikA saMgraha jevA che paraMtu A sUtra navalakathA aparAdhI tattvomAM vRddhi thAya che. A sUtromAM varNana karavAmAM jevuM che je rAjApradezanI saLaMga bhavakathA che. AvyuM che ke pradeza rAjAnA rAjyamAM pApI pravRttione keTaluM saMtanA samAgama pradezI rAjAnI parivartana pAmelI UMDuM sthAna hatuM. sAre nasIbe pradeza rAjAnA maMtrI cittasArathi jIvanacaryA ja A sUtranuM tejasvI kiraNa che. pradeza rAjA prayoga khUba dhArmika vRttino, Astika ane buddhizALI hato. A maMtrI dvArA vastutattvane zodhanAro zodhaka hato. AtmAne zodhavA teNe evA koI prabaLa ane parAkramI mahAtmAnI zodhamAM che je rAjAnI ghaNo zrama karyo paNa te zrama viparIta hato tethI te niSphaLa gayo. nAstikatAne dUra karI tene Astika banAve. AtmazodhanI tAlAvelInA kAraNe teNe kezI zramaNa sAthe praznacarcA pradhAnamaMtrI cittasArathi jyAre zrAvatI nagarI Avyo ane karI ane kezI zramaNanA saMge te satyane samajyo. Atmatattvano kezIkumAra zramaNanA darzana thayA tyAre buddhizALI pradhAna potAnA anubhava teNe karyo ane vrata-niyamanuM pAlana karI kSamAnA uttama nAstika ane hiMsaka rAjAne sudhAravA mATe kezIkumAra zramaNane pariNAmo sAthe ArAdhaka bhAve mRtyu pAmI sUryabhadevanI sUrya potAnA dezamAM laI javAno saMkalpa karyo. jevI sthitine pAmyo. ATalI vArtA rAjakazrIya sUtranI pRSThabhUmi che. tyArabAda prastuta sUtramAM pradeza rAjAnI prAcIna ghaTanA hovA chatAM kezI zramaNa tyAM pahoMcyA. cittasArathie bhakti ane cAlAkIpUrvaka arvAcIna lokonA nAstikapaNAne, svArthane, svajana-parijana rAjAnI sAthe temano meLApa karAvyo. kezIkumAra zramaNa ane pradezI sAthenA rAgadveSane, hiMsAdi krUra pariNAma ityAdi bhAvono nAza rAjA vacce saphaLa vArtAlApa thayo. rAjAno mAnasika parAjaya thayA kare che. pApI paNa puNyazALI bane che. duSTAtmA suSka banI divya pachI tenA manamAM AstikatAno udaya thayo. saMpUrNa rAjyamAM sukho pabhogamAM utpanna thAya che. pApanA palaTAthI prApta thatA nItinI sthApanA thaI. A rIte rAjAnuM jIvana parivartana thayuM puNyanA puMjanA paMja, devalokamAM jyAM jyAM zAzvata divya sAmagrI ane pUrA rASTranuM paNa parivartana thayuM. khajAnAno sadupayoga thayo. nakazIdAra zilpathI svAbhAvika, zarIranA dareka aMgopAMga mATe aMte rAjA mahAna tapanI sAdhanA karI paralokavAsI thayA. tyAM sukhAvaha suvA, rahevA, besavA, paheravA Adi AkAre AkArita sudhInI kathA atirocaka dharmakathA ghaNI ja preraNAdAyI che. rAjAnI thaI che tyAM laI jAya che ane tyAMthI puNyarUpI sakhA sahayoga rANI "sUrikatA'ne rAjAnuM A parivartana ayogya lAgatAM viSa ApIne paramadhAmamAM pahoMcADe che. AvI saMjIvanI bhareluM jaDIbuTTI ApI rAjAne mArI nAMkhe che ne potAnuM jIvana hiMsAthI kalaMkita samuM A sUtra che." karI durgatine pAme che. (bA.bra.pU.lIlamabAI ma.sa.) jevI karaNI tevI bharaNI-jevA karmo karyA tevA phaLa maLyA te "zrI rAjaprazrIya sUtra nAstikatA, svArtha ane ucca koTinA vAta A sUtramAM sUtrakAre samajAvI che. karmano siddhAMta sarvane tyAganuM jANe eka sAhityaratna na hoya, tevuM nATaka sUtra che. mATe eka sarakho ja che. rAjA hoya ke raMka hoya, puruSa hoya ke nArI sUtranA ke kathAnA mukhya pAtro saLaMga eka sajIva bhUmikA bhajave hoya sahue pote karelA karmonA phaLa bhogavavA ja paDe che te che. dareka pAtra potapotAnI rIte khUba ja suMdara rIte mUrtimaMta bAbatane A sUtramAM samajAvI che. banI nirmANa thayA che athavA zAstrakAra pAtronuM sajIva nirmANa prabhu mahAvIre ucca kakSAnA sAdhakonI sAdhaka dazA kevI hoya kare che ane dareka pAtrono ApaNA mana para sacoTa prabhAva pADe che te rAjaprazrIya-rAyapAseNI sUtramAM darzAvyuM che. rAyaparoNI sUtra che. zAstrakAra pAtro dvArA potAnI kathAvastu ke tattva nirUpaNane te rAjA pradezInuM jIvana darzana karAvatuM Agama che. eka atyaMtapaNe hUbahU Alekhita kare che. kathAzAstro dvArA zAzvatatattvo ajJAnI AtmA, kevA prakAranA dura karmone sarje che paraMtu jyAre hIrAmotInI jema camakI rahyA che.' sadguruno saMga thAya che ane sadgurunA jJAnathI prabhAvita thAya (pU. zrI jayaMtamuni ma.sA.) che tyAre ajJAnI AtmA ane krUra evo AtmA paNa kevI rIte rAyapAseNI sUtra eka prakAranI itihAsanI kathA jevuM che. prabuddha saMpadA 40 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvAjIvabhigama sUtra imIse NaM bhaMte / rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyANaM traNa prakAramAM saMgrahita karI tenI bhavasthiti, kAyasthiti, aMta ane sarIrayA kiM saMghayaNI paNNatA? baMdha sthiti AdinuM nirUpaNa che. goyama! chaNhaM, saMghayaNANaM asaMghayaNI, NevaTThI, Neva pratipatti-3: A pratipattimAM saMsArI jIvonA cAra prakAranuM chirA, Navi hAru, je pogallA aNiTThA jAva vistRta varNana che. amaNA mA te tesiM sarIra saMghayattAe pariNamaMti / narayika-1H prathama uddezakamAM nera yaka jIvonA nivAsasthAnarUpa evaM jAva ahesttmaa| naraka, pRthvIonA nAma, gotra, parimANa, narakavAsIonI saMkhyA, prazna: he bhagavan! ratnaprabhA pRthvInA nArakIonA zarIronuM naraka pRthvIthI lokAMtanuM aMtara, ghanodadhi, valayonuM pramANa, sarva kyuM saMhanana hoya che? jIvono naraka pRthvImAM upapAta vagere viSayonuM pratipAdana che. uttaraH he gautama! cha prakAranA saMvananamAMthI tene eka paNa prakAranuM narayika-2: A uddezakamAM naraka vAsonA sthAna, saMsthAna, varNAdi saMvanana nathI. tenA zarIramAM hADakAMo nathI. naso (zirAo) nathI, tema ja narayikanI sthiti ane vedanAnuM pratipAdana che. snAyu nathI, je pudgala aniSTa ane amanojJa hoya che, te tenA zarIra narayika-3H A uddezakamAM nArakIonuM pudgala pariNamana ane rUpamAM ekatrita thaI jAya che. A pramANe saptama pRthvI kahevuM joIe. vedanAnuM pratipAdana che. gautamasvAmInA prazno ane sarvajJa prabhu mahAvIre Apela uttaro pratipatti-4: A pratipattimAM saMsArI jIvonI bhavasthiti, jemAM saMgrahAyA che te zrI jIvAjIvabhigama sUtra trIjA Agama sUtra kAyasthiti ane aMtaranuM pratipAdana che. ThANAMga sUtranuM upAMga sUtra che. A AgamanuM nAma prAkRta ane saMskRta pratipatti-5: A pratipattimAM cha prakAranA saMsArI jIvo saMbaMdhI baMne bhASAmAM nIvAnIfmagama che. te vyavahAramAM "jIvAbhigama' evA varNana che. nAme prasiddha che. pratipatti-6H A pratipattimAM sAta prakAranA saMsArI jIvonI jIvAjIvabhigama sUtra mukhyatve dravyAnuyoga pradhAna che. temAM sthiti, kAyAsthiti, aMtara ane alpa bahutvanuM pratipAdana che. adhyayana svarUpa nava pratipatti ane aMte sarva jIva pratipatti che jemAM pratipatti-7: A pratipattimAM ATha bhedonuM kathana che. koIkamAM uddezo paNa che. savajIvamAM nava peTA pratipattio che. pratipatti-8: A pratipattimAM trasa ane sthAvara jIvonA peTA A jIvAjIvabhigama nAma samyaguM jJAna hetu vaDe paraMparAe bheda karIne saMsArI jIvonA nava prakAra kahyA che. muktipada prApakapaNAthI zreyasakArI che. tethI vipnanI upazAMti mATe, pratipatti-9: cothI pratipattimAM saMsArI jIvonA pAMca bheda ziSyone maMgalabuddhi mATe potAne paNa maMgalarUpa hovAthI maMgalane kahyA che. ahIM te pAMcanA prathama samaya ane aprathama samaya rUpa sthApe che. be-be bheda karIne saMsArI jIvonA daza bheda karyA che. A Agama- jIvAjIbhigama sUtrano vaNya viSaya che jIvAbhigama khaMDa-2 : sarvajIva pratipatti eTale jIva dravyano bodha ane ajIvAbhigama eTale ajIva dravyano pratipatti-1: A pratipattimAM sarva jIvonI nava pratipatti batAvI bodha. A upAMga sUtramAM praznottara rUpe padArthonI prarUpaNA karavAmAM che. AvI che. pratipatti-2: A pratipattimAM sarva jIvonA traNa A sUtramAM 9 adhyayano, 8 uddezo ane 4750 zloka che. A prakAra-samyagdaSTi, mithyAdRSTi ane mizradRSTi batAvI che. sUtranI bhASA gadyAtmaka che jemAM jIva ajIvanuM svarUpa pratipatti- 3H A pratipattimAM sarva jIvonA cAra prakArabatAvyuM che . manoyogI, vacanayogI, kAyayogI ane ayogInuM varNana che. A sUtra eka skaMdharUpa che. temAM saMsArI jIvonI nava pratipatti pratipatti-4: sarva jIvonA pAMca prakAra- krodhakaSAyI, (adhyayana) ane sarva jIvanI nava pratipatti che. mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI, lobhakaSAyI ane akaSAyInuM varNana che. dareka pratipattino saMkSepamAM paricaya A pramANe cheH pratipatti-5: A pratipattimAM sarva jIvonA cha prakAra Abhinibo pratipatti- 1: prathama pratipattimAM prastuta AgamanA dhaka, jJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:parya vijJAnI, kevaLajJAnI maMgalAcaraNa-pUrvaka graMthanA vaNya viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM ane ajJAnInuM varNana che. che, tyArabAda ajIva dravyanA bheda-prabheda, temaja jIvanA be bhedonuM pratipatti-6H A pratipattimAM sarva jIvonA sAta prakAra (1) pR 23 dvArathI vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. thvIkAyika (2) aSkAyika (3) te jaskAyika (4) vAyu kAyika (5) A rIte prathama pratipattimAM ajIva dravya ane siddhonA varNana vanaspatikAyika (6) trasakAyika (7) akAyikanuM varNana che. uparAMta be prakAranA saMsArI jIvo ane tenI RddhinuM 23 prakAre pratipatti-7: A pratipattimAM sarva jIvonA ATha prakAra- jJAnI, nirUpaNa che. ajJAnI Adi. (1) Abhinibodhika (2) zrutajJAnI (3) avadhijJAnI sUtramAM ajIvAbhigamanA bheda-prabhedonuM kathana che. (4) mana:paryavajJAnI (5) kevaLajJAnI (6) matiajJAnI (7) ajIvAbhigamanI vaktavyatA alpa hovAthI tenuM varNana pahelA karyuM che. zrutaajJAnI (8) virbhAgajJAnI. ajIvAbhigamanA be prakAra (1) arUpI ajIva (2) rUpI ajIva. pratipatti-8: A pratipattimAM sarva jIvonA nava prakAra (1) pratipatti-2: trividha nAmanI bIjI pratipattimAM saMsArI jIvone ekendriya (2) beIdriya (3) teIndriya (4) corendriya (5) nArakI (6) 41 zrI jIvAjIvabhigama sUtra Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcendriya-tiryaMca (7) manuSya (8) deva (9) siddhanuM varNana che. karavA pUratA sImita che; jyAre puNyamaya sthAnomAM jIvone je sAdhano pratipatti-9: A pratipattinA daza prakAraH (1) pRthvIkAyika (2) maLyA che te sAdhanothI jIva mokSa mArganuM avalaMbana karI zake che. aSkAyika (3) tejaskAyika (4) vAyukAyika (5) vanaspatikAyika (6) jIvAjIvabhigama zAstra pApayoninA jIvonuM varNana karI jIva beIndriya (7) teIndriya (8) corendriya (9) paMcendriya (10) anindriya. te duHkhamAMthI mukta thAya, puNyamaya gatimAM paNa pApAzrava karIne punaH A rIte zrI jIvAjIvAbhigama sUtramAM prAraMbhamAM ajIvanI adhogatimAM cAlyo na jAya te mATe ApaNuM lakSya dore che. prarUpaNA karyA pachI jIvonA prakAra ane Rddhi vagerenuM varNana karyuM che. jIva ane ajIva tattvano abhigama eTale jANe jIvane ajIvathI A sUtramAM prathama sUkSmakAryamAM 23 Rddhi darzAvI che. pachI bAhyakAyanI judo pADI saMsAra samApana karo. Rddhi darzAvI che. A rIte 23 dvAronuM vistRta nirUpaNa kareluM che. Ama A Agama viSayanI dRSTie vizALa che. bhAvonI dRSTie | abhigama eTale UMDANapUrvakanuM jJAna. jagatamAM keTalA prakAranA gaMbhIra che. temAM jaina sAhityanA dravyAnuyogane sparzatA aneka viSayono jIvo che tenuM UMDANapUrvakanuM jJAna jIvAbhigama sUtramAM Ave che. A samAveza thayelo che. jene bhUgoLa-khagoLanI vijJAnanI spaSTatA mATe ja AgamamAM aneka AtmAo kevI rIte jIva sRSTine samajI zake che atyaMta upayogI thaI zake tema che. 24 daMDakanA bheda prabheda sAthe 23 ane jIvasRSTinA vividha vibhAga rUpe alaga alaga prakRtirUpe alaga dvAronI varNita tenI RddhinuM kathana A AgamanI maulikatA che. alaga zarIramAM jAti ane kuLamAM kevI rIte jIve che tenuM vizeSa varNana A Agamane saMsArI jIvono koSa paNa kahI zakAya. bhagavAna A jIvAjIvabhigama sUtramAM karavAmAM AvyuM che. mahAvIre jagatanA jIvonI vividha prakAranI vRttio, rucio ane jIvAjIvabhigama sUtre jIva ane ajIvanA rahasyone pragaTa kare alaga alaga prakRtine dhyAnamAM rAkhI jJAnabhAvonuM darzana karAvyuM che. che. A sUtramAM paramANuM padArtho ane padArthonI vividha avasthAonuM A sUtramAM keTalA prakAranA jIvo che ane jIvonI kevA prakAranI varNana che. padArtha nI zakti ane Atmazakti banneno samanvaya kevA jIvanazailI che, tenuM varNana che. prakArano hoya che tenuM varNana che. - bhagavAne jIvavijJAna e ge A AgamomAM hajAro pAnAM A sUtramAM jagatamAM rahelA jIvonI jIvanazailInuM varNana che. bharAya eTaluM viziSTa varNana ApyuM che te ananya che, paraMtu prayogothI jIvAjIvabhigama zAstra zuddha bhAvono IzAro karIne vartamAna paryAyamAM paNa sAbita na thAya tevA parama satyane A AgamamAM pragaTa karavAmAM karmabhogathI pIDAtA jIvanuM sAMgopAMga varNana karI mukta thavAno IzAro Avela che. Ama jIvAjIvabhigama sUtra te jIvana vijJAnano eka UMDANa kare che. bharelo dastAveja che. sAMsArika avasthA athavA karmabhogamAM mULa kAraNarUpa be tattvo A AgamanI racanA ke tenA samayanI koI mAhitI upalabdha bhAga bhajave che (1) pu zyatattva (2) pApatasva. jIvAjIvabhigamamAM nathI. paraMtu naMdIsUtramAM aMgabAhya-utkAlika sUtra tarIke teno je jIvonuM varNana che temAM baMne prakAranA jIvonI gaNanA che. pApayoninA nAmollekha hovAthI tenI racanA naMdIsUtranA kartA zrI devavAcaka kSamA jIvo ane puNyamaya gatinA jIvo. zramaNanA kALanI pUrva athavA samakAle thaI hoya ema manAya che. pApayonimAM jIvone je kAMI sAdhano maLyA che te karmabhoga thAvastrAputra aNagAra traNa khaMDanA svAmI kRSNavAsudevanuM dvAravatI nagarImAM zAsana levo joIe , prabhu nA zaraNamAM rahevuM joIe.' hatuM. thAvacca dvAravatImAM vasatI hatI. apAra dhanavaibhava hato paNa kRSNa vAsudevanAM netromAM jhaLajhaLiyAM AvI gayAM. vAha juvAna! | teno pati mRtyu pAmyo hato. thAvasyAno ekamAtra AdhAra hato teno tuM sAco vairAgI che! kRSNavAsudeve nagaramAM ghoSaNA karI ke, jemaNe putra. ene sau "thAvaggAputra' ja kahe tA hatA. thAvaggAputra vizvanI thAvAputra sAthe prabhu neminAtha pAse saMyama grahaNa karavuM hoya te zreSTha batrIsa suMdarIone paraNyo hato. jaI zake che, tenA parivAranI javAbadArI rAjya saMbhALaze ! dvAravatImAM ekadA padhAryA svAmI neminAtha bhagavAna. emanI thAvasyA paNa putrano vairAgya samajI ane bhavya dIkSAutsava vairAgyamUlaka vANI jemaNe sAMbhaLI emane saMsAra asAra lAgyo, maMDAyo. svayaM kuNavAsudeva rAjaparivAra sameta temAM joDAyA. dharma priya lAgyo. e dezanA sAMbhaLanArAmAM thAvaggAputra paNa hato. thAvagsAputra sAthe eka hajAra puruSoe dIkSA svIkArI! e vairAgya pAmyo. e saghaLAM sukha ane vaibhava choDIne zramaNa thAvAputra tapasvI banI dharmaprabhAvanA karavA lAgyA. mahAbhiniSkramaNanA mArge javA Icchuka banyo. teNe mAtA pAse saMmati ekadA bhagavAnane minAthanI AjJA meLavIne zramaNazre jhaMthAvAputra mAMgI. thAvasyA to putranI vAta sAMbhaLIne ja bebhAna thaI gaI. eNe ziSyo sAthe zelakapura padhAryA. tyAMnA rAjA zailaka, rANI padmAvatI putrane lAkhavAra samajAvyo ke dIkSA na levAya, e mArga kaThaNa che, paNa ane rAjakumAra muDaka pravacana zravaNa karavA AvyA. emanI sAthe thAvAputra na mAnyo. thAvA doDI kRSNa mahArAjA pAse AvI paMcaka vagere pAMcaso maMtrIo paNa hatA. jJAnI thAvAputranuM pravacana ane vinaMtI karI ke mArA putrane dIkSA na levA samajAvo,e mAro sAMbhaLIne te saue zrAvakanA bAra ti svIkAryA ane dharmamaya jIvana ekamAtra ane priya putra che ! rAjA kRSNavAsudeve khUba mathAmaNa karI jIvavA mAMDyuM. thAvAputra vihAra karIne anyatra cAlyA gayA. saunuM paNa e thAvastrAputra! eNe to rAjAne samajAvavA mAMDyA ke "saMsAra kalyANa karavuM e ja have temano jIvanadharma hato. sAro nathI, janmamaraNanA anAdi anaMtakALanA pherA TALavA mATe saMyama - AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. prabuddha saMpadA 42 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI paNavaNA sUtra-prajJApanA sUtra 7pU. sAdhvI survAdhikA upAMga sUtromAM mUrdhanya sthAna dharAvatuM (saMskRta rUpAMtaraNa prajJApanA sUtra) upAMga sUtra che. paLaeN eTale prajJa, jJAnIpuruSa, tIrthaMkara paramAtmA, vaLA eTale varNana karAyela. tIrthaMka2 52mAtmA dvArA varNita tattvasamUha paNNavaNA kahevAya che. pra eTale bhedaprabheda dvArA vividha prakAre rApanA eTale prarUpaNA, bheda-prabheda sahita vividha prakAre jenI prarUpaNA ka2vAmAM Ave te prajJApanA. DracayitA : aitihAsika tathyonA AdhAre kahI zakAya ke zrI zyAmAcArya aparanAma zrI kAlakAcArye A zAstranI racanA karI che. teozrI Agamane lipibaddha karanArA devardrigaNi kSamAzramaNanA samakAlIna hatA. racanArolI A zAstra praznottara zailImAM prarUpita che prAraMbhanA sUtromAM praznakartA ane uttaradAtAno nAmollekha nathI paraMtu pAchaLanA sUtromAM praznakartA rUpe gautamasvAmI ane uttaradAtA rUpe mahAvIra svAmIno nAmollekha che. prAyaH saMpUrNa zAstra gadyAtmaka che. keTalAka pada (adhyayana)nA prAraMbha ke aMtamAM padyAtmaka zloko jovA maLe che. AryA chaMda anusAra 32 akSaranA eka zlokanI gaNanAnuM sAra prajJApanA sUtranA mULapAThanuM graMtha pramANa 3887 zloka pramAyA che. - vijJAnanI AdhArazIlA: prajJApanA sUtra vijJAnanI AdhArazIlA rUpa che. A zAstramAM jIva ane ajIva dravya, tenA guNadharma ane tenI parivartana pAmatI paryAyo (avasthAo)nuM varNana che. ajIva dravyanA varNanamAM maTIriyAlIsTIka eTale bhautika guNadharma yukta padArthonuM varNana che. varNa, gaMdha, 2sa ane sparza pudgala dravyanA guNadharma che. temAM padArtha AdhAra che ane guNadharma Adhdheya che. dravya ane tenA guNanI paryAryA (avasthA) parivartanazIla che. AjanI Azcaryajanaka vaijJAnika zodhanuM je kAMI rahasya che, tenuM samAdhAna pudgala parivartanamAM ane tenI gatizIlatAmAM samAyeluM che. pudgala paramANumAM be prakAranI gati che. 1. parivartana gati-pudgala dravyanI parivartana gatimAM tenI paryAyo anaMta guNa, asaMkhyAta guNa, saMkhyAta guNa, saMkhyAta bhAga, asaMkhyAta bhAga, anaMtabhAge nyUnAdhika thatI rahe che. 2. sthAnAMtara gati-AMkhanA pakSakAronA asaMkhyAtamA bhAgamAM pudgala paramANu pUrA brahmAMDanI yAtrA karI zake che. zarIra, bhASA, mana, karma A sarva pudgalamaya che ane tenI gatizIlatA ja TIvI, kaoNmpyuTa2, mobAIla vagerenA saMcAlanamAM kAraNarUpa che. jaina darzanano paryAyavAda (parivartanazIlatA) ane paramANunI gatizIlatA, A baMne bhautika vijJAnanA mULabhUta staMbha che. A zAstrane tAttvika padArthono tathA vijJAna jagatano 'saMkSipta vizvakoSa' kahI zakAya. 43 A zAstramAM chatrIsa pada arthAt chatrIsa adhyayana che. pada-1 : prajJApanA pada A adhyayanamAM jIva dravya ane ajIva dravyanI prarUpaNA che. jenAmAM cetanA eTale jJAna hoya, je sukhadu:khano jJAAta ane bhokatA hoya te jIva che, jIvo anaMta che, temAM karma rahita, saMsAra bhramaNathI mukta jIvo siddha kahevAya che ane karma sahita, saMsAramAM bhramaNa karatA jo saMsArI kahevAya che. saMsArI jIvonuM sthAva2 ane trasa, sUkSma ane bAdara, pratyeka ane sAdhAraNa (nirgoda, paryAptA ane aparyAptA, ema be-be prakAre vargIkaraNa thAya che. svayaMgati na karI zake te sthAvara ane svayaM potAnI meLe gati karI zake te trasa che. jenA zarIranuM chedanabhedana koIpaNa zastrathI thaI na zake te sUkSma ane jenA zarIranuM che dana-bhedana zastra dvArA thaI zake te bAda2 che. potAnA eka zarIra dvArA AhAra, nihAra zvAsAdi kriyA thAya tevA svataMtra zarIravALA jIva pratyeka ane eka zarIranA AdhAre anaMta jIvonI AhAra nihAra zvAsAdi kriyA thAya, tevA komana zarIravALA jIva sAdhAraNa nigoda) che. grahaNa karelA pudgalone AhA2, zarIra, IMdriya, zvAso zvAsa, bhASA ane mana rUpe pariNamAvavAnI zaktinI pUrNatAne paryApta kahe che. svogya paryApti pUrNa karyAM pachI ja mRtyu pAme te paryAptA ane svayogya paryApti pUrNa karyA pahelAM ja mRtyu pAme te aparyAptA che. athavA utpattinA prathama aMtarmuhUrtamAM svayogya paryAptipUrNa thaI na hoya tyAM sudhI aparyAptA ane svayogya paryApti pUrNa thaI gayA pachI paryAptA kahevAya che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati A pAMca sthAvara che. pRthvI Adi cAra sthAvaranA sUkSma ane bAdara baMne prakAranA jIvo pratyeka zarIrI che. vanaspatinA sUkSma jIvo sAdhArA zarIrI che. bAdara vanaspatinA jIvo pratyeka ane sAdhAraNa baMne prakAranA hoya che. sthAvara jIvone cAra paryApta hoya che ane temAM paryAptA ane aparyAptA baMne prakAranA jIvo hoya che. sthAvara jIvone eka sparzendriya ja hoya che tethI teo ekendriya kahevAya che. sparza ane ma A be iMdriyavALA aLasIyA, karamIyA Adi be IMdriya jIvo, sparza jIbha, nAka A traNa IMdriyavALA kIDI, makoDA Adi te IMdriya jIvo, sparzI jIbha, nAka ane AMkha A cAra iMdriyavALA bhamarA, tIDa Adi cauraMndriya jo tathA sparza, jIbha, nAka, AMkha ane kAna A pAMca iMdriyavALA nArakI, deva, manuSya ane tiryaMca paMcendriya jIvo trasa che. teo pratyeka ane bAdara che. beiMdriya, teiMdriya, caurendriya ane asaMzI (manavinAnA) tiryaMca paMcendriya jIvone prathamanI pAMca paryApti hoya che. saMzI paMcendriyone che paryApta hoya che. trasa jIvomAM paryAptA ane aparyAptA baMne prakAranA jIvo hoya che ajIvadravya-jenAmAM cetanA ke jJAna na hoya te ajIva kahevAya zrI pAvaNA sUtra prajJApanA sUtra - Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jI. che. dharmAstikAyAdi pAMca dravya, ajIvadravya che. dharmAstikAya parasparano vyavahAra bhASA dvArA ja thAya che. bhASaka jIvane jyAre jIvapugalanI gatimAM sahAyaka che. bolavAnI IcchA thAya tyAre te kAyayoga dvArA bhASA yogya adharmAstikAya jIva-pugalanI sthiratAmAM sahAyaka che pugalone prathama samaye grahaNa kare che ane bhASAnA satya, asatya, AkAza dravya sarva dravyane avagAhanA (jagyA) pradAna kare che. kALa vyavahAra ane mizra bhASA ema cAra prakAra che. temAMthI satya ane dravya sarva dravyanA paryAya parivartanamAM sahAyaka che. pudgala dravyano vyavahAra be bhASA bolavA yogya che. vigalendriya ane asaMzI svabhAva saMghaTana vighaTanano che. pudgala dravyamAM varNa, gaMdha, rasa paMcendriyane eka vyavahAra bhASA ja hoya che. siddha jIvo abhASaka che. sparza guNa che. tethI te rUpI che ane cakSugrAhya banI zake che. zeSa AjJApanI, prajJApanI vagere aneka prakAranI bhASAnuM varNana A cAra dravya arUpI che ane te cakSugrAhya nathI. kALa dravyane koI bheda padamAM che. nathI. | pada-12 : zarIra pada pada-2: sthAnapada saMsArI jIvo sazarIrI che. siddha jIvo azarIrI che. saMsArI nArakI, tiryaca, manuSya ane deva janmathI mRtyu paryata je jIvo potAnA bhavane anurUpa sthUla zarIrane dhAraNa kare che ane sthAnamAM rahe te tenA svAsthAna kahevAya che. siddha bhagavAna mUke che. sUkSma zarIra bhavAMtaramAM paNa sAthe rahe che. lokogresiddha kSetramAM sthita che. pada-13: pariNAma pada pada-3: bahu vaktavyatA, alpabahuta pada dravyanI paryAyanuM parivartana thAya, eka avasthAmAMthI bIjI saMsArI jIvonA alpabahutvanI vicAraNA A padamAM che. avasthAne prApta thAya, tene pariNAma kahe che. pada-4: sthitipada T pada-14: kaSAya pada nArakI AdinA AyuSyanI kAla-maryAdAne sthiti kahevAmAM zuddha AtmAne je kaluSita (malIna) kare te kaSAya. tene utpanna Ave che. cAre gatinA jIvonuM bheda-prabheda anusAra temanI thavAnA kAraNo ane nivAraNanA upAyonuM varNana che. sthitinuM varNana A padamAM che. | pada-15 : IMdriya pada E pada-5: vizeSa paryAya pada - A padamAM be uddezaka (prakaraNa) dvArA IndriyonuM nirUpaNa jIva paryAyanI anya jIva paryAya sAthe ane ajIva paryAyanI karavAmAM Avela che. anya ajIva paryAya sAthe tulanAnuM varNana A padamAM karavAmAM | pada- 16: prayoga pada Avela che. mana, vacana, kAyAnA yogathI AtmAno je vyApAra thAya te pada-6H vyutkrAMti pada prayoga kahevAya che. mana, vacana prayoganA satya, asatya, mizra manuSyAdi gatimAM AvavA rUpa Agata ane tyAMthI anya ane vyavahAra, ema 4-4 bheda che. gatimAM javArUpa gata (gatAgata) saMbaMdhI vaktavya A padamAM che. ] pada-17 : vezyA pada pada-7: zvAsozvAsa pada AtmAnuM karma sAthe joDANa karAve te vezyA. jenA dvArA nArakI niraMtara zvAsa le che ane mUke che. devonI zvAsa kriyA AtmA karmothI lipta thAya te vezyA. le zyAnA kRSNa, nIla, maMda hoya che. devomAM jeTalA sAgaropamanuM AyuSya teTalA kApota, tejo, padma ane zukla lezyA-cha prakAra che. pakhavADiye zvAsa kriyA pUrNa kare che. manuSya ane tiryaMcamAM tIvra jIva je legyAmAM AyuSyano baMdha kare te ja vezyA mRtyunA ane maMda banne prakAre zvAsocchavAsanI kriyA thAya che. aMtamuhUta pahelA AvI jAya, te ja legyAmAM mRtyu thAya ane te pada-8: saMjJApada ja legyAmAM bIjA bhavano janma thAya. janmanA aMtamuhUta paryata nArakImAM bhaya ane krodha saMjJA, tiryaMcamAM AhAra ane te vezyA rahe che. mAnasaMjJA, manuSyamAM maithuna ane mAna saMjJA, devamAM parigraha pada-18: kAyasthita ane lobha saMjJA vadhu pramANamAM hoya che tenuM varNana che. eka jIva marIne te ja gati, te ja yoni ke te ja paryAyamAM pada-9 : yonipada niraMtara janma dhAraNa kare to te gati AdimAM te te janmonI kAla jIvanA utpatti sthAna ane tenI utpAdaka zaktine polana maryAdAnA saravALAne kAyasthiti kahevAmAM Ave che. kahevAya che. 84 lAkha jIvAyonI che. tIrthaMkarAdi uttama puruSonI | pada-19: samyakatva pada mAtAnI karmonnatA, cakravartInA strIratnanI zaMkhAvartA ane sAmAnya jinezvara kathita tattvonI samyaka yathArtha zraddhA samyagdarzana ke strIonI vaMzapatrA yoni hoya che. samyakatva kahevAya che. tenAthI viparIta jinezvara kathita tattvo pada-10 : caramapada pratyenI asamyaka zraddhA ke azraddhAne mithyAdarzana ke mithyAtva kahevAya carama eTale aMtima mokSagAmI jIvane A manuSyabhava aMtima che. baMnenA mizraNavALI avasthA mizradRSTi kahevAya che. hovAthI caramAbhava kahevAya che. T pada-20: aMtakriyA pada I pada- 11: bhASApada bhava paraMparAno ke karmono sarvathA aMta karAvanArI kriyAne vicArone pragaTa karavAnuM mAdhyama bhASA che. manuSyono athavA mokSa prApta karAvanArI kriyAne aMtakriyA kahe che. karmabhUminA prabuddha saMpadA 44 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbha ja manuSya ja aMtakriyA karI zake che. Ano artha e thayo ke to saMzI chatAM asaMzI che. mokSaprApti mATe manuSyabhava anivArya che. pada-32 : saMyata pada pada-21: avagAhanA pa zarIradhArI jIvonA pAMce zarIranA trasa-sthAvara, sUkSma bAdara, ekendriyAdi prakAra jIva prakAranI samAna ja che. A padamAM pAMce zarIranI avagAhanA, saMsthAnAdino vicAra che. pada-22: kriyA pada kaSAya ane yogathI thatI pravRttine kriyA kahe che. kriyAthI karmabaMdha ane karmabaMdhathI saMsAra paribhramaNa thAya che. A padamAM be prakAre pAMca pAMca eTale dasa kriyAnuM varNana che. -- pada- 23 : karma prakRti pada A padamAM be uddezaka dvA2A karma siddhAMtane samajAvavAmA Avyo che. kAya ane yoganA nimitte AtmA karmayogya pudgalone grahaNa karIne dUdha pANInI jema AtmA sAthe ekarUpa kare tene karma kahevAmAM Ave che. E 56-24: karmabaMdha baMdhaka, pada-25 baMdhavaidhaka pada, pada- 26 veda baMdhaka pada, pa-27 veda-vedaka pada. jJAnAvaraNIyAdi karma baMdhanA samaye thatA anya karma baMdhanA viko, karmabaMdha samaye karmavedana, karma vedana samaye karmabaMdha ane karmavedana samaye anya karma vaidananA vikalponI vAtanuM varNana A 24 thI 27 padamAM karavAmAM Avela che. pada-28: AhAra pada A padamAM be uddezakamAM AhAra saMbaMdhI vicAraNA che. samasta saMsArI jIvo sva zarIranA nirmANa ane poSaNa mATe zarIra yogya pudgalone grahaNa kare che, tene AhAra kahevAmAM Ave che. jIvanI icchA ke vikalpa vinA niraMtara romarAya dvArA je pudgalo grahaNa thatAM rahe che te anAoga nirvartita AhAra kahevAya che ane je pudgalo IcchApUrvaka grahaNa thAya che te Aoganirvartita AhAra kahevAya che. pada-29: upayoga pada AtmA potAnI jJAna ane darzana rUpa zaktino prayoga kare tyAre te upayoga kahevAya che. jJAna ane darzana AtmAnA abhinna guNa che. tethI niraMtara jJAna ke darzanano prayoga thato rahe che. AtmA jJAna ke darzananA upayogamAM satata rahe che ane mATe ja upayoga e AtmAnuM lakSaNa che. - 54-30: pazyatA pada AtmA potAnI jJAna zaktino vizeSa prakAre arthAt vaikAlika bodha rUpe ane darzana zaktino prakRSTa bodha rUpe prayoga kare tene pazyatA kahe che. temAM nAma, jAti AdinA vikalpa sahita spaSTa traikAlika bodha thAya te sAkAra pazyatA ane nAma, jAti AdinA vikalpa sahita prakRSTa bodha thAya te nirAkAra pazyatA che. [ pada-31 : saMzI pada vicA2 ka2vAnI zakti, mana hoya te saMzI, vicAra karavAnI zakti mana na hoya te asaMsI che ane ciMtana-manana rUpa vyAparathI rahita che, vicAra karavAnI AvazyakatA nathI tevA kevaLI bhagavAna 45 jeo sarva prakA2nA sAvadyayoga arthAt hiMsAdi pApothI virata nivRtta thaI gayA hoya tevA chaThThAthI caudamA guzasthAnaka vartI sarvavirati jIvo saMyata che. jeo hiMsAdi pApothI AMzika rUpe nivRtta thayA hoya tevA pAMcamA guNasthAnavartI dezavirati jIvo saMyatAsaM yata che. 7 pada-33: adhi avidha jJAnAvaraNIya karmanA saryo pAmathI maryAdita kSetramAM rahelA rUpI padArthone sAkSAt AtmAthI jANe te avadhijJAna che. avadhijJAnanA mukhya be bheda che- 1. bhavapratyayika avadhijJAna deva ane nArakIne bhavanA nimittathI prApta thAya che. 2. kSAyopazamika avadhijJAna manuSya ane tiryaMcane viziSTa tapAdinI ArAdhanAthI prApta thAya che. avadhijJAnI dravyathI rUpI dravyone, kSetrathI jaghanya AMgulano asaMkhyAtamAM bhAga utkRSTa saMpUrNa lokane, kALathI jAnya AvalikAno asaMkhyAtano bhAga, utkRSTa asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI kALanA rUpI dravyo, bhAvathI anaMtarUpI padArthanI anaMtAnaMta paryAyane jAo che. - 56-34 : paricAraNA pada prastuta padamAM devInI pariyANAnuM kathana che. paricAraNA eTale maithuna sevana, kAmakrIDA, viSayoga, paricAraNAno mULa AdhAra zarIra che. tethI sUtramAM prathama AhAragrahaNa, za2I2 niSpatti, pudgalagrahaNa (AhA2), iMdriyarUpa AhAranuM pariNamana, paricAraNA ane vikurvaNA-A cha kriyAnI kramazaH vicAraNA che. - 56-35 : vedanA pada vaMdanA eTale vedana, anubhava, anubhUti, sukhaduHkha, pIDAsaMtApane, karmajJane anubhavavA ne, prastuta padamAM judI judI rIte sAta prakAre vedanAnuM kathana che. 1. zIta, uSNa ane zItoSNa vedanA. nArakIne zIta ane uSNavedanA che. zeSa sarva jIvone traNe prakAranI vedanA che. pada-36 : samuddaghAta pada vika Sa paristhitimAM potAnA Atma pradezone kArIranI bahAra phelAvI sama=ekI sAthe, uda=utkRSTapaNe, bAta=karmono ghAta karanArI viziSTa kriyAne samuddAta kahevAmAM Ave che. pakSI pAMkha phelAvI (phaphaDAvI) potA upara chavAyelI dhULane khaMkherI nAMkhe tema AtmA paNa karmane khaMkheravA (dU2 ka2vA) samuddaghAta nAmanI viziSTa kriyA kare che. Atma pradezomAM saMkoca vistAra pAmavAno guNa che. nAnA moTA zarIramAM Atma pradezono saMkoca-vistAra karI zarIrasya thAya che. samuddadhAtanI kriyAnA samaye paNa AtmA alpa samaya mATe Atma pradezone zarIranI bahAra phelAve che. samuddaghAtanA sAta prakAra che. vargI siddha bhagavAna karmarUpI khIjano sarvathA nAza karI siddhakSetramAM pratiSThita thAya che tenuM nirUpaNa A padamAM che. zrI pAvaNA sUtra - prajJApanA sUtra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUryaprajJapti sUtra | DaoN. pArvatI neNazI khIrANI nAma vicAraNA pachI praznottara zarU thAya che. AmAM eka vizeSatA e che ke dareka hAla pracalita 1 2 upAMgo mAM sAtamA upAMga tarIke prazranI zarUAta tA thI thAya che ane uttaranI zarUAta paNa tA thI ja sUryaprajJapti sUtranuM nAma prasiddha che. paraMtu pUrvakALe candraprajJapti thAya che. jemakeane sUrya prajJapti A baMne sUtro 'kyotiSagaLaRTgaprajJapti' nAmathI prazna : tA #uM te vovaThThI muduttAnuM sAhiti vajJA? pracalita hatA. eka ja AgamarUpe prasiddha hatA. A baMnenuM alaga uttara : tA aTTha egUNavIse muhuttasae sattAvIsaM ca saTThibhAge saMpAdana kyArathI thayuM enA purAvA prApta thatA nathI. prAraMbhamAM muhuraksa 3Tfeta vaMA / saMyukta nAma "candra-sUrya prajJapti' ja pracalita haze pachIthI be alaga prazna-muhUrtonI hAnivRddhi kevI rIte thAya che? upAMgarUpe vibhAjita thaI gayA haze. jemAM caMdranI gatividhi che te uttara-nakSatra mAsamAM AThaso ogaNIsa muhUrta ane eka caMdraprajJapti ane jemAM sUryanI gatividhi che te sUryaprajJapti tarIke muhUrtanA saDasaThIyA satyAvIsa bhAga arthAt 819-27/67 muhUrta pracalita thayuM che. A sAtamA aMga-upAsakadazAMganuM upa hovuM hoya che. joIe. paNa caMdra-sUrya prajJapti baMne sAthe che mATe jJAtAdharmakathAMganuM prANa jinAgamanA (guru prANa Agama batrIzI) pustakanA upAMga manAya che. candra-sUryaprajJaptinA sUtramAM vivecanamAM (pR.10) A mujaba lakhyuM Agama graMthanA kartA che-ahIM tA zabda dvArA ziSyanI yathAtathya vastu svarUpa jANavAnI A sUtranI prarUpaNA jitazatru rAjAnA samayamAM jijJAsA pragaTa thAya che. uttaramAM gurUe tAnuM punaruccAraNa karyuM, che mithilAnagarInA maNibhadra nAmanA udyAnamAM guru gautama svAmInI tenA be kAraNa che. jijJAsAne saMtoSavA mATe bhagavAna mahAvIre karI che. te A sUtranI (1) ziSya prazna pUche tyAre ziSya je padanuM uccAraNa karyuM hoya, zarUAtanA gadyAzathI siddha thAya che. tenuM vAsteNaM tenuM samai mihitA te padanuM puna ruccAraNa gurue karavuM joIe, tethI ziSyane guruprati nAme nayara holyA...goyane gottenuM sajIgne? sanagha32saMsaM bahumAna jAge che ane mAruM kathana gurune sammata che, tevI ziSyane ThANasaM Thie vajjarisahaNArAya saMghayaNe jAva evaM vyaasii| pratIti thAya che. paraMtu enuM saMkalana koNe karyuM e bAbatamAM itihAsa mauna (2) "tA' zabda prayoga sUcave che ke A viSacakra anya ghaNuM che. koI koI ene gaNadharakRta mAne che. jenA AdhArarUpe kahevA yogya che paraMtu atyAre ahIM mAtra ATaluM ja kahyuM che. candraprajJaptinI prAraMbhanI cothI gAthAno ullekha kare che. gaNitAnuyoganA kaThinatama viSayane saraLa banAvavA, ziSyane temAM nAmeNaM iMdabhUiti, goyamo vaMdiUNa tivihennN| tanmaya banAvavA ja sUtrakAre AvI viziSTa bhASAzailIno prayoga pucchaDa jiNavaravasahaM joisarAyassa paNNatti / / 4 / / karyo haze, tema jaNAya che. paraMtu enAthI AnA racayitA gaNadhara gautama che evuM siddha A AgamamAM mAtra jainadarzananuM ja nahIM paNa anyamatanI thatuM nathI. kAraNake enA je saMkalanakAra pUrvadhara-zratadhara-sthavira mAnyatAonuM paNa nirdezana karAyuM che. haze te paNa ema kahI rahyA hoya ke IndrabhUti nAmanA gautama gaNadhara AgamagraMthano viSayabhagavAna mahAvIrane vaMdana karIne "jyotiSa rAja prajJapti'nI prastuta AgamamAM sUryanI gati, sUryanuM svarUpa, sUryano caMdragrahabAbatamAM pUche che. "puccha' kriyAno prayoga anya koI saMkalanakArano nakSatra-tArAo sAtheno saMyoga AdinuM vistRta varNana che. A eka karelo che. tethI enA kartA tarIke gaNadhara siddha thatA nathI. gaNitAnuM yogano viSaya che. gati AdinI gaNanAne AdhAre udaya, AgamagraMthano racanAkALa asta, muhUrta, vAra, tithi, mAsa Adino cokkasa samaya prApta thaI - saMzodhanakAronA mate Ano kALa bhagavAna mahAvIra ane zake che. sUrya ane jyoticakranuM vyavasthita digdarzana karAvanAra A niryuktikAra zrI bhadrabAhusUri e baMnenI vacceno hovo joIe. upAMga mukhyatve jJAna tema ja vijJAnanI saMkaliSTa paddhatithI vicArone kAraNake bhadrabAhusUrikRta "sUryaprajJaptinI niryukti" vRttikAra vyakta kare che. gaNita ane jyotiSanI mahattvapUrNa vivecanA emAM AcArya malayagirinI pUrve ja naSTa thaI gaI hatI evuM temaNe potAnuM viziSTa sthAna rAkhe che. AmAM 108 gadyasUtro ane 103 sUryaprajJaptinI vRttimAM svayaM lakhyuM che. padya gAthAo che. emAM eka adhyayana, 20 prAkRta ane upalabdha asthA niyuktirabhUta pUrva zrI bhadrabAhusUrikRta / mULapATha 2200 zloka parimANa che. 20 prAbhUtamAM khagoLazAstranI kalidoSAt sA'nezad vyAcakSe kevalaM suutrm|| sUkSmAtisUkSma mAhitI che je anyatra eka sAthe bhAgye ja prApta -AcArya malayagirikRta vRtti thAya che. AgamagraMthanI bhASA prAbhUta eTale zuM? prAbhRtaHpaduDa arthAt bheTa, prAbhRtano A Agama purANI prAkRta bhASAmAM racAyeluM che tema ja vyutpattijanya artha che-praorSeTI ranamantAk jhiMyate-poSyate-cittanamItRca praznottaranI zailImAM racAyeluM che. zarUAtamAM maMgalAcaraNa pachI puruSasthAneneti prAmRttamiti vyutpateH jenA dvArA abhISTa-ISTa graMthano viSaya padyamaya eTale 15 gAthAmAM AlekhAyo che. tyAra vyaktinA cittanuM vizeSarUpe poSaNa karAya te mAta che. prabuddha saMpadA 46 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezakAlocitta, durlabha, suMdara, ramaNIya vastu ApIne anyanA cittane praphullita karAya che, tene lokabhASAmAM bheTa kahevAya che. tIrthaMka2 paramAtmAe vinIta ziSyane A jJAnarUpI bheTa ApI che tethI bheTatulya A prakaraNone prAkRta kahevAmAM Ave che. A AgamanA bhinnabhinna adhikA2ne prAkRta kahyA che. prAkRtanA aMtargata adhikA2ne prAbhUta prAbhRta athavA pratiprAbhUta kahyA che ane prAbhUta ke pratiprAbhUtamAM anya matAvalaMbIonI mAnyatAonI rajUAtane pratipatti kahela che. e saMkhyA koThAmAM batAvyA mujaba che. (koTho nIce Apela che.) 1 thI 20 prAbhUtanA viSayanuM saMkSipta nirdeza (1) prathama prAbhUtamAM-divasa-rAtanA 30 muhUrta, nakSatramAsa, sUryamAsa, caMdramAsa ane RRtu mAsanA muhUrtonI vRddhi prathamathI aMtima ane aMtimathI prathama maMDala sudhInI sUryanI gatinA kALanuM pratipAdana, dakSiNAyana-uttarAyaNamAM ahorAtrinA jaghanya-utkRSTa muhUrta temaja ahorAtrinA muhUrtonI hAnivRddhine kAraNe bharata ane I2vatakSetranA sUryano udyota kSetra, sUrya dvArA dvIpa samudronA avagAhana AdinuM varNana che. (1) dvitIya prAbhUta-sUryanA udaya-astanuM varNana karIne anya tirthIonA matano ullekha che. jemAM-(1) sUryanuM pUrva dizAmAM UgIne AkAzamAM jatuM rahevuM. (2) sUryane goLAkAra kiraNono samUha banAvIne saMdhyAmAM naSTa thavuM. (3) sUryane devatA banAvIne enuM svabhAvathI udaya-asta thavuM. (4) sUryanuM deva hovAthI enI sanAtana sthiti rahevI (5) prAtaH pUrva dizAmAM udita thaIne sAMje pazcimamAM pahoMcavuM tathA tyAMthI adholokane prakAzita karatAM karatAM nIcenI tarapha AvI javuM mukhya che. aMtamAM sUryanuM eka maMDalathI bIjA maMDalamAM gamana ane te eka muhUrtamAM keTalA kSetramAM paribhramaNa kare che? eno vicAra vyakta karatA thakA svamatanuM paNa pratipAdana thayuM che. anya dharmAvalambI pRthvIno AkAra goLa mAne che paraMtu jaina dharmanI mAnyatA enAthI bhinna che eno paNa emAM saMketa che. (3) tRtIya prAbhUta-caMdra-sUrya dvArA prakAzita thavAvALA dvIpasamudronuM varNana che emAM bAra matAMtarono paNa nirdeza thayo che. (4) caturtha prAbhRta-caMdra ane sUryanA-(1) vimAna saMsthAna tathA (2) prakAzita kSetranuM saMsthAna ane enA saMbaMdhamAM 16 matAMtarono ullekha che. ahIM svamatathI pratyeka maMDalamAM udyota tathA tApakSetranA saMsthAna batAvIne aMdhakAranA kSetranuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. sUryanA Urdhva -adhaH-ticchA tApakSetranA parimANa paNa varNavyA che. (5) pAMcamuM prAbhUta-sUryanI lezyAonuM varNana che. (6) chaThThuM prAbhUta-sUryanuM oja arthAt sUrya eka rUpamAM sadA avasthita rahe che athavA pratikSaNa parivartita thato rahe che? enI 25 prattipattio che. jaina dRSTithI vyakta karyuM che ke jaMbUdvIpamAM prativarSa kevaLa 30 muhUrta sudhI sUrya avasthita rahe che tathA zeSa samayamAM anavasthita rahe che. kAraNake pratyeka maMDala para eka sUrya 30 muhUrta rahe che. emAM je je maMDala para te rahe che, e dRSTithI te avasthita che ane bIjA maMDalanI dRSTithI anavasthita che e spaSTa karyuM che. (7) sAtamuM prAbhUta-sUrya potAnA prakAzathI merU parvatAdi ane 47 anya pradezone prakAzita kare che enuM varNana che. (8) AThamuM prAbhRta-be sUryanI sattA sthApita karIne kayo sUrya kayA kSetramAM prakAza relAve che tenuM varNana che. divasa-rAtanI vyavasthA ane bhinna-bhinna kSetronI apekSAthI utsarpiNI-avasarpiNI kALanuM varNana che. (9) navamuM prAmRta-pauruSI chAyAnuM pramANa, sUryanA udayaastanA samaye 59 puruSa pramANa paDachAyo hoya che e saMbaMdhamAM aneka matamatAMtarono ullekha che tema ja svamatanuM maMDana che. (10) dasamuM prAmRta-nakSatromAM AvalikA krama muhUrtanI saMkhyA, caMdra sAthe yoga ka2vAvALA nakSatra, yugAraMbhamAM yoga karavAvALA nakSatra, nakSatronA kula, upakula tathA phulopaphula, 12 pUrNimA ane amAsamAM nakSatrono yoga, samAna nakSatronA yogavALI pUrNimA ane amAsa. nakSatronA saMsthAna enA tArA, varSAdi cha RtuomAM nakSatrono yoga tathA pauruSI pramANa, caMdra sAthe yoga karavAvALA nakSatra, nakSatrarahita caMdramaMDala, sUryarahita caMdramaMDala, nakSatronA devatA, 30 mUhUrtonA nAma, 15 divasa-rAtri ane tithionA nAma, nakSatronA gotra, nakSatromAM bhojana vidhAna, eka yugamAM caMdra sUryanI sAthe nakSatrono yoga, eka saMvatsaranA mahinA ane tenA laukika ane lokottara nAma, pAMca prakAranA saMvatsara, enA 5-5 bheda ane aMtima zanaizvara saMvatsa2nA 28 bheda, be caMdra, nakSatronA dvAra, be sUrya ane enI sAthe yogakaravAvALA nakSatronA muhUrta parimANa, nakSatronI sImA tathA vikhaMbhAdinuM vistArathI 22 pratiprAkRtamAM thayuM che. (11) agiyAramuM prAbhUta-saMvatsaronA Adi, aMta ane nakSatronA yoganuM varNana. (12) bAramuM prAmRta-nakSatra, Rtu, caMdra, Aditya ane abhivardhana e pAMca saMvatsaronuM varNana, cha RtuonuM pramANa, 66 kSayAdhika tithio, eka yugamAM sUrya ane caMdranI AvRttio ane e samaye nakSatrono yoga ane yogakAla AdinuM varNana che. (13) teramuM prAbhUta-kRSNa ane zukla pakSamAM caMdranI hAnivRddhi, 62 pUrNimA-amAsamAM caMdra-sUryanI sAthe rAhuno yoga, pratyeka ayanamAM caMdranI maMDalagati AdinuM varNana karavAmAM AvyuM che. (14) caudamuM prAbhUta-kRSNa ane zukla pakSanI cAMdanI ane aMdhakAranuM varNana che. (15) paMdaramuM prAbhUta-caMdrAdi jyotiSI devonI eka muhUrtanI gati, nakSatramAsamAM caMdra, sUrya, grahAdinI maMDalagati ane RRtumAsa tathA A idatya mAsanI maMDalagatinuM paNa nirUpaNa thayuM che . (16) soLamuM prAbhRta caMdrikA, Atapa ane paryAyonuM varNana. (17) sattaramuM prAmRta sUryanA cyavana-upapAtanA bArAmAM paccIsa matamatAMtarono ullekha karIne svamatanuM saMsthApana karyuM che. (18) aDhAramuM prAbhUta-samabhUmithI sUrya-caMdrAdinI UMcAInuM parimANa batAvatA anya paccIsa matamatAMtarono ullekha karIne svamatanuM pratipAdana karyuM che. caMdra-sUryanA AyAma-vikhaMbha, bAhulya, emane vahana karavAvALA devonI saMkhyA ane enA dizAkramathI rUpa, zIghra-maMdagati, alpabahutva, caMdra-sUryanI agramahiSIono parivA2, vikurvaNA, zakti temaja deva-devIonI ja. u. sthiti AdinuM varNana che. zrI sUryaprajJapti sUtra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) ogaNIsamuM prAmRta-caMdra ane sUrya keTalA bhAgane prakAzita kare che tenuM varNana che. ane bAra matamatAMtarono ullekha svamatanuM nirUpaNa che. tema ja lavaza samudrano AyAma-vidhyuM ane caMdra sUrya - nakSatArAonuM varNana che. e ja rIte pAtakI khaMDakAdadhi ane puSkarAI dvIpanuM varNana che. IndranA prabhAvamAM vyavasthA, Indrano jaghanya utkRSTa virahakAla, manuSya kSetranI bahAra caMdranI utpatti ane gati tathA aMtamAM svayaMbhUramaNa samudra sudhI dvIpasamudrono AyAma, vikhaMbha paridhi AdinuM varNana che. (20) vIsamuM prAbhRta-caMdrAdinuM svarUpa, rAhunuM varNana, grahaNanA jaghanya-utkRSTa kALanuM varNana, caMdrane zazi ane sUryane Aditya kahevAnuM kAraNa, samaya-AvalikAdi kALanA kartA sUryanuM varNana, caMdra-sUryanI agramahiSIo, pAricAraNa vagerenuM varNana che. aMtamAM 88 grahanA nAma batAvavAmAM AvyA che. sUrya prajJaptinA saMbaMdhamAM deza-videzanA vicA2ka mahAnu bhAvo e bhinna bhinna lekhomAM potAno abhimata pragaTa karyo che. bhAratIya jyotizAstramAM varAhamihira niryuktikA2e bhadrabAhunA bhAI hatA. emaNe potAnA graMtha varAhasaM hitAmAM Ama A badhA prAbhUtono abhyAsa karatA khyAla Ave che ke sUryaprajJaptimAM mAtra sUrya para ja nahi samagra jyotiSI devonA parivAranuM prasaMgopAta vivecana karavAmAM AvyuM che. AgamanA vyAkhyA graMtho sUryaprApti para zrI bhadrabAhue niryuktinI racanA karI hatI. vartamAne te anupalabdha che. AcArya malayagirie vRtti lakhI che je upalabdha che. AcAryazrI bAsIlAlajI ma.sA.e saMskRta- gujarAtI-kAMI hindI e traNa bhASAmAM TIkA lakhI che je Aje paNa jovA maLe che. AcArya muni dharmasiMhajI (18mI sadI) ma.sA.e sUrya-prajJaptinA yaMtranuM nirmANa karyuM che. AcArya aolakaRSie hindImAM anuvAda karyo che. A uparAMta madhukaramuni, puNyavijayajI ma.sA., lIlamabAI ma.sa. Adie A sUtronA anuvAda karyA che. sUryaprAptino bIjA graMthomAM ullekha guNothI sAdhu thavAya che ane avaguNothI asAdhu thavAya che, mATe sAdhu-guNone (sAdhutAne) grahaNa karo ane asAdhuguNono (asAdhutAno) tyAga karo. AtmAne AtmA vaDe jANIne je rAga tathA dveSamAM samabhAva dhAraNa kare che te pUjanIya bane che. A lokamAM jeTalA trasa jIvo ane sthAvara jIvo che, tene sAdhaka jANatAM ke jANatAM ghaNe nahi ke bIjA pAse haNAve niha. * lokhaMDano kAMTo be ghaDI duHkha Ape che ane te zarIramAMthI sahelAIthI kADhI zakAya che, paraMtu kaThora vANIrUpI kAMTo sahelAIthI kADhI zakAto nathI. te veranI paraMparA vadhAre che ane mahAbhayAnaka hoya che. sUryaprajJaptinA keTalAka viSayone AdhAra banAvIne enA para lakhyuM che. e ja rIte prasiddha jyotirvida bhAskare sUrya-prazaptinI keTalIka mAnyatAone laIne potAnA khaMDanAtmaka vicAro pragaTa karyA che. je 'siddhAnta ziromaNi' graMthamAM dekhAya che. * jeo vastra, sugaMdhI padArtho, alaMkAro, strI tathA zayanaAsanAdino upoga saMjogavazAta karI zakatA nathI teo tyAgI kahe vAtA nathI. * sarasa ane priya bhogo upalabdha hovA chatAM tenA taraphathI je prabuddha saMpA temaja brahmagupte skuTa-siddhAnta graMthamAM paNa khaMDanano AdhAra A Agamane banAvyo che. 48 A yugamAM videzI vidvAnoe Ane (sUryaprajJaptine) vijJAnano graMtha mAnyo che. jemAM DaoN. vinTarani mukhya che. DaoN. zubiMge to kahyuM che ke sUrya prajJaptinA adhyayana vagara bhAratIya jyotiSInA itihAsane barAbara na samajI zakAya. bebare sana 1868mAM 'uve2 sUrya prajJapti' nAmano nibaMdha prakAzita karyo hato. DaoN. siboe ona dha sUryaprajJapti' nAmanA zodha nibaMdhamAM lakhyuM che ke grIka loka bhAratamAM AvyA te pUrve be caMdra be sUryanA astitvane mAnatA hatA tathA temaNe atiprAcIna jyotiSinA vedAMga graMthanI mAnyatAo sAthe sUryaprajJaptinI tulanA karI che, samAnatA batAvI che . sUryanI mahattA Agama-vANI sUryanI mahattA prasthApita karatA goMDalagaccha ziromaNi jayaMtamunie lakhyuM che ke samagra jIvarAzi sUryanI apekSA rAkhe che. bo kAryakALa sUryanI gati pramANe goThavAyelo che. vRkSomAM je rasasiMcana thAya che temAM sUrya moTo bhAga bhajave che ahorAtrinuM vibhAjana sUryanA AdhAre che. A rIte sUryanuM vizvamAM mahattva che. bhale jainazAstromAM kadAca sUryane vaMdanIya na mAnyo hoya paNa vratomAM rAtribhojana viramaNAta ati mahattvanuM vrata che. je sUryanI mahattA prakaTa kare che. temaja sUryaprakAza vagara ugelA kaMdamULAdino tyAga paNa sUryanI mahattA chatI kare che. sUryagrahaNa vakhate svAdhyAya karavAnI manAI che. jethI paNa sUryanI mahattA siddha thAya che. Ama A badhAthI siddha thAya che ke jaino paNa sUryane mahattva Ape che. Ama samagrata: ahIM 'sUrya prajJapti'nuM saMkSipta vivecana karyuM che jemAMthI sAra grahaNa karI pAra pAmIe. pITha pheravI le che ane svAdhInatApUrvaka bhAgono tyAga kare che ne ja tyAgI kovAya che. nirbaLa bhAravAhakanI jema tuM viSama mArgamAM na jA. viSama mArgamAM janArane pachIthI pastAvuM paDe che. mATe he gautama! tuM samaya mAtrano pramAda na kara. *tAruM zarIra jIrNa thavA lAgyuM che. tArA keza dhoLA thaI rahyA che. tAruM zrotrabaLa paNa ghaTI rahyuM che. mATe te gautama ! tuM samaya mAtrano pramAda na kara. * DAbhanA agrabhAga para laTakIne raheluM jhAkaLanuM biMdu thoDI vAra ja TakI zake che. evI rIte manuSyonA jIvananuM paNa che. mATe ke gautama ! tuM samaya mAtro pramAda na kara. * sAdhu mamatvarita, nirabhimAnI, nirsa ga ane mArava (Asakti)nA tyAgI nI vA jo Ie. te trasa ane sthAvara evA tamAma jIvo pratye samabhAva dhAraNa karanAra hovA joIe. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caMdraprajJapti sUtro | | DaoN. kalA ema. zAha sUtrakAra sthavira bhagavaMta svayaM kahe che. saMvatsara 28 nakSatro jeTalA samayamAM caMdra sAthe yoga pUrNa kare che p: viyaDa-pagaDablyu, poSTha, pulve-suya-sAr3a-fbajhUMDuM | tene nakSatra mAsa kahe che. tevA bAra mAsa ane 327 51/67 suhuma gaNiNevadiTuM, joisagaNazayapaNNattiM / / aho rAtrino eka nakSatro saM vatsara thAya che. (2) Rtu (caMdraprajJapti sUtra - maMgalAcaraNa) saMvatsara-jeTalA samayamAM ekamathI laIne pUrNimA sudhInI tithione spaSTa-pragaTa arthavALA sUkSmabuddhithI gamya, pUrvazrutanA sArabhUta caMdra pUrNa kare che tene caMdramAsa kahevAmAM Ave che. tevA bAra mAsa (pUrvamAMthI udbhUta) tIkSNa prajJAvAna AcArya dvArA upadiSTa, ane tenA 354-12/62 ahorAtrino eka caMdra saMvatsara thAya jyotiSarAja prajJaptinuM huM nirUpaNa karIza. che. (3) Rtu saMvatsara-jeTalA samayamAM varSA, hemaMta ane grISmAdi caMdraprajJapti (khagoLazAstra)nA nAme upalabdha bAra upAMga traNa Rtuo vyatIta thAya che. tene Rtu saMvatsara kahevAmAM Ave sUtromAMnA chaThThA upAMgane zrI caMdraprajJapti sUtra ane sAtamA upAMgane che. 366 aho rAtrino eka Rtu saMvatsara thAya che. (4) sUrya sUryaprajJapti gaNavAmAM Ave che. prAcInakALamAM A banne sUtro judA saMvatsara-jeTalA samayamAM sUrya 183 maMDaLavALA be ayano pUrNa judA nAmavALA gaNAtA na hatA. paNa jyotiSa gaNarAja prajJapti kare che tene sUrya saMvatsara kahevAmAM Ave che. 366 ahorAtrino ane jyotiSarAja prajJapti nAme e ka ja AgamarUpe vidyamAna hatA. eka sUrya saMvatsara thAya che. (5) adhivardhita saMvatsara-13 A banne "jJAtAdharmakathA'nA upAMga sUtrarUpe hatA. mAsavALAne varSane adhivartita saMvatsara kahevAmAM Ave che. 383 caMdraprajJaptinA maMgalAcaraNanI tathA baMnenA upasaMhAranI gAthA aho rAtre 21-18/62 muhUrtAno eka adhivardhita saMvatsara thAya sUcita kare che ke A banne Agama eka hatA. kALakrame caMdraprajJapti che. caMdra saMvatsara yugamAM trIjuM saMvatsara ane pAMcamuM saMvatsara ane sUryaprajJapti bhinna bhinna AgamarUpe prasiddha thayA. caMdraprajJapti adhivardhita saMvatsara hoya che. A rIte Adi ane aMtanA samayanA upAMgamAM padyAtmaka utthAnika che. sUryaprajJapti upAMgamAM gadyAtmaka nakSatronA yoganuM varNana karyuM che. utthAnika che. nakSatra, caMdra, Rtu, Aditya ane abhivardhita-A pAMca A AgamanA vibhAgone prAbhRta ane prAbhUtanA aMtargata saMvatsaronuM varNana che, cha RtuonuM pramANa che. cha kSayatithi ane adhikArane pratiprAbhRta kahe che. cha adhika tithio kema thAya che te batAvyuM che tathA eka yugamAM sUrya caMdraprajJaptinA alaga alaga vibhAgamAM caMdra viSayaka tathA ane caMdranI AvRttio batAvI che ane te samaye yoga tathA yugakALa gaNita ane jyotiSavijJAna viSayaka mAhitI ApavAmAM AdinuM varNana A vibhAgamAM ApyuM che. AvI che. kRSNa ane zuklapakSamAM caMdrakaLAnI hAni-vRddhi kaI rIte thAya prathama vibhAgamAM nakSatrono krama, muhUrtanI saMkhyA, pUrva-pazcima che te darzAvyuM che. bAsaTha pUrNimA ane bAsaTha amAvasyAmAM caMdra bhAga ane uttama bhAgathI caMdranI sAthe yoga karanArA nakSatra, yuganA sUryanI sAthe rAhuno yoga ane pratyeka ayanamAM caMdranI maMDaLa vagerenuM prAraMbhamAM yoga karanArA nakSatronA pUrvAdi vibhAga, nakSatronA kula, AbehUba varNana karyuM che. upakula Adi prakAra, 12 pUrNimA temaja amAvasyAmAM nakSatrono have pachInA vibhAgamAM caMdra prakAzanI bahulatA ane prakAzanA yoga, sannipAta yogavALI pUrNimA temaja amAvasyA, nakSatronA abhAvamAM aMdhakAranI bahulatAnA samayano nirdeza che. saMsthAna, tenA tArAonI saMkhyA, varSA, hemaMta ane grISma kRSNapakSamAM aMdhakAranI bahulatA hoya che ane zukla pakSamAM RtuomAM mAsa kramathI nakSatrono yoga ane pauruSI chAyA pramANa, caMdraprakAzanI bahulatA hoya che. kRSNa pakSamAM 15 tithio che ane dakSiNa, uttara ane banne mArgathI caMdranI sAthe yoga karanAra nakSatra, 442-46/62 muhUrtamAM caMdra vimAna rAhu grahanA vimAnathI kramazaH nakSatrarahita caMdramaMDala, sUrya rahita caMdramaMDala, nakSatronA svAmIdeva, Avarita thAya che ane tethI kRSNapakSamAM aMdhakAra vadhe che. zu 30 muhUrtonAM nAma, 15 divasa temaja rAtrionI tithionA klapakSamAM 5 dara tithio che ane te nA 442-46/62 muhUrtamAM nAma, nakSatronA gotra, eka yugamAM caMdra temaja sUryanI sAthe nakSatrono caMdra vimAna rAhu grahanA vimAnathI kramazaH anAvarita thAya che tethI yoga, eka saMvatsaranA mahinA, tenA laukika ane lokottara nAma, zukla pakSamAM caMdraprakAza vadhe che. pAMca prakAranA saMvatsara ane tenA pAMca pAMca bheda, aMtima saMvatsaranA sUtrakAra A vibhAgamAM caMdrAdi jyotiSka vimAnonI zIdhra 28 bheda, nakSatronA dvAra, be sUryanI sAthe yoga karanAra nakSatronA (taja) maMda gatinuM tathA teonI muhUrta gati ane bhinnatAne kAraNe muhUrta parimANa, nakSatrono sIrAviSThabha AdinuM pratipAdana sarjAtA eka muhUrta, eka aho rAtre, eka mAsamAM paribhramita karela che. maMDaLonI saMkhyAno taphAvata darzAvyo che. jyotiSka vimAnomAM sauthI Ama A vibhAganA upavibhAgomAM ATalo moTo vistAra maMda gati caMdranI che. tenAM karatAM kramazaH sUrya, graha, nakSatra ane e darzAve che ke nimitajJa, jyotiSajJa, svapna pAThaka ane gaNitajJa tArAo zIghra-zIdhratara gatigAmI che. teonI gatinI taratamatAne vagere vidvAnone jJAna prApta karavAmAM sahAya maLe. kAraNe teonI muhUrtagati bhinna bhinna che. chappana nakSatronA tyAra pachI pAMca saMvatsaronuM varNana A pramANe che. (1) nakSatra yogakSetrarUpa maMDaLa paridhinA 1,09,800 aMza (bhAga) karavAmAM 49 zrI sUryaprajJapti sUtra Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave to caMdra eka muhUrtamAM 1768 maMDaLa bhAga, sUrya 1830 dUra che, aMtima tArAo madhya lokanA lokAMtathI 1111 yojana maMDaLa bhAga ane nakSatrano 1835 maMDaLa bhAga upara paribhramaNa kare dUra che. che. pratyeka muhUrta caMdra karatAM sUrya 62 bhAga ane nakSatro 67 bhAga meru parvatane pradakSiNA karatA jyotiSka vimAnomAM tArA vadhu cAle che. potapotAnA maMDala upara paribhramaNa karatA caMdra, sUrya, vimAnonI gati sauthI vadhu che. tyAra pachI kramaza: nakSatra, graha, sUrya graha, nakSatro jeTalA samayamAM je kSetramAM paribhramaNa kare che te yoga ane caMdranI gati maMda che. RddhimAM sauthI vadhu RddhisaMpanna deva caMdra che. (bhoga) kahevAya che. ane tyAra pachI kramazaH sUryagraha, nakSatra ane tArA alpavRddhivALA tyAra pachInA vibhAgamAM sUtrakAra prakAza, Atapa ane che, tema chatAM pUrva bhavamAM tapa, niyama, brahmacaryAdinuM AcaraNa aMdhakAranA lakSaNo varNavatA jaNAve che ke, caMdra ane sUrya baMnenA karanAra tArA devo caMdra tulya athavA caMdra karatAM kaMIka ja nyUna Rddhine vimAno prakAzamaya che. tema chatAM baMnenA prakAzamAM taratamatA che. prApta thAya che. caMdra vimAnanA pRthvIkAya jIvone udyota nAmakarmano udaya hoya che. madhyalokanA asaMkhya dvIpa samudrono AyAma, vikhaMbha, paridhi tethI caMdrano prakAza zIta ane saumya che, tene mATe sUtrakAre tathA jyotiSka vimAnonI saMkhyAnuM have pachInA vibhAgamAM jyotsanA' zabdano prayoga karyo che. sUrya vimAnanA pRthvIkAyanA pratipAdana kare che. jIvone Atapa nAmakarmano udaya hoya che, tethI sUryano prakAza uSNa aDhI dvIpa: madhyalokamAM asaMkhya dvIpa-samudro che. temAM madhyamAM che. sUtrakAre uSNa prakAza mATe "AtA' zabdano prayoga karyo che jaMbUdvIpa che. tene pharate kramazaH lavaNa samudra, ghAtakI khaMDa Upa, ane caMdra tathA sUrya baMnenA prakAzano abhAva chAyA aMdhakArarUpa che. kAlodadhi samudra ane puSkara dvIpa che. A rIte zIta prakAzarUpa jyotsanA caMdranuM lakSaNa che, uSNa prakAzarUpa puSkaradvIpanI madhyamAM goLAkAre mAnuSottara parvata saMsthita AtA sUryanuM lakSaNa ane prakAzAbhAva rUpa aMdhakAra chAyAnuM che. A rIte jaMbudvIpa, ghAtakIkhaMDa dvIpa, A be dvIpa ane ardhapuSkara lakSaNa che. dvIpa eTale aDhIdvIpa ane lavaNa samudra tathA kAlodadhi samudra, A be sUtrakAra caMdradeva ane sUryadevanA avana-upapAtanuM kathana karatA samudra parvatanA aDhI dvIpa kSetrane manuSyakSetra athavA samayakSetra kahe che. kahe che. caMdra ane sUrya jyotiSI devonA Indra che. temanA vimAno aDhI dvIpamAM jyotiSka vimAnaH jaMbUdvIpamAM be caMdra ane be aDhI dvIpamAM satata paribhramaNa karI rahayA che. te vimAno ratnamaya, sUrya che. jaMbUdvIpamAM be caMdra-sUryanA parivAra rUpa 56 nakSatra, 176 prakAzamaya pRthvIkAyarUpa che. temAM pRthvIkAyanA jIvo potAnA AyuSya graha ane 1,33,950 kroDAkroDI tArA vimAno che. lavaNa samudramAM pramANe janmamaraNa karyA kare che ane pudgalomAM paNa caya-upacaya cAra caMdra, cAra sUrya, ghAtakI khaMDa dvIpamAM bAra caMdra-bAra sUrya, kAlodadhi thayA ja kare che. tema chatAM caMdra-sUryanA vimAno trikAla zAzvata che. samudramAM betAlIsa caMdra-betAlIsa sUrya, ardhapuSkara dvIpamAM boMtera saMkSepa te vimAno dravyArthika nayanI apekSAe zAzvata ane paryAyArthika caMdra-boMtera sUrya che. A rIte manuSya kSetramAM kula 132 caMdra, 132. nayanI apekSAe azAzvata che. te ja rIte caMdradeva ane sUryadeva paNa sUrya ane tenA parivAra rUpe 11,616 graho, 3696 nakSatro jyotiSa deva jAtinI apekSAe zAzvata che. arthAt haMmezA caMdradeva ane 84,40,700 kroDA kroDI tArA vimAno che. be caMdra, be ane sUryadeva hoya che. teno abhAva thato nathI. paraMtu eka devanuM sUrya, pa6 nakSatra, 176 grahanuM eka piTaka kahevAya che. jaMbU dvIpamAM AyuSya pUrNa thatAM tenuM avana thAya ane bIjo koI jIva caMdradeva ke 1 piTaka che. lavaNa samudramAM be piTaka che. aDhI dvIpamAM kula 66 sUryadeva rUpe janma dhAraNa kare che. A rIte paryAyArthika nayanI apekSAe piTaka che. piTakarUpe aDhI kapamAM caMdrAdinI saMkhyA darzAvavAnI eka e azAzvata che. viziSTa kathana paddhati che. aDhI dvIpamAM te jyotiSka vimAno niraMtara have pachInA vibhAgamAM sUtrakAra caMdra-sUrya vagere jyotiSka jaMbUdIpanA meru parvatane kendramAM rAkhIne paribhramaNa karI rahyA che. devavimAnonI bhUmithI UMcAInuM tathA tenI laMbAI-pahoLAI, aDhI dvIpamAM sUryanA paribhramaNathI divasa-rAta thAya che ane tenA paridhi, jyotiSka devonI Rddhi sthiti vagerenuM varNana kare che. prakAza kSetramAM nyUnAdhikatA thatI rahe che. caMdranA paribhramaNathI ekama, jaMbUdvIpa je bhUmi bhAga upara merU parvata sthita che, te bIja Adi tithio tathA kRSNa pakSa-zukla pakSa thAya che. samabhUmibhAgathI 700 yojananI UMcAIthI 900 yo jananI UMcAI aDhI dvIpanI bahAranA dvIpa samudromAM rahelA jyotiSka vimAno sudhInA 110 yojananA AkAza kSetramAM yathAsthAne nakSatro, graho gatizIla nathI, kAyama mATe potAnA sthAne rahe che tethI aDhI dvIpanI ane tArAonA maMDaLo che. samabhUmibhAgathI 800 yojananI bahAra rAta-divasa, Adi koIpaNa prakAranuM parivartana thatuM nathI. UMcAIe sUrya ane 880 yojananI UMcAIe caMdramaMDaLa che . A rIte aDhI dvIpamAM gatizIla ane aDhI dvIpanI bahAra jyotiSka devomAM caMdra sUrya IndrarUpa che. madhyalokamAM asaMkhyAta sthitizIla jyotiSka vimAno che. caMdra ane asaMkhyAta sUrya che. eka-eka caMdra sUryanA parivAra rUpe 28 aMtima vibhAgamAM sUtrakAra caMdra-sUryanA anubhAva-prabhAva nakSatro, 88 graho ane 66,975 kroDAkroDI tArAo che. aDhI tathA svarUpanuM ane be prakAranA rAhunI pravRtti, 88 grahonA nAma dviIpanA jyotiSka deva vimAno niraMtara merU parvatane kendramAM tathA caMdra-sUryadevanI bhoga paddhatinuM vistRta varNana kare che. rAkhI paribhramaNa kare che. aDhI dvIpanI bahAranA caMdrAdi deva vimAno caMdra ane sUrya jyotiSI gatinA devonA Indro che. rAhudeva be sthira che. prakAranA che. (1) nitya rAhudeva (2) parvarAhudeva.. sUrya-caMdra, graha, nakSatranA prathama maMDaLa meru parvatathI 44,820 (1) nitya rAhunuM vimAna pratidina caMdra vimAnanI eka-eka yojana dUra che. tArAonuM prathama maMDaLa meru parvatathI 1121 yojana kaLAne arthAt eka-eka bhAgane Avarita kare che. A rIte kramaza: prabuddha saMpadA 50 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karato hovAthI tenuM nAma 'Aditya" che. A vibhAgamAM 88 mahAgraho nAnAmono ullekha paNa sUtrakAre karyo che. Avarita thatAM paMdarame divase caMdra vimAnamAM paMdara bhAga Avarita thaI jAya che. A paMdara divasanA kALane kRSNapakSa kahe che. tyAra pachI punaH viparita kramathI rAhu vimAna caMdra vimAnanI eka eka kaLAne anAvRtta kare che-khullI kare che. A rIte caMdra vimAnano prakAza kramazaH vadhatA paMdaramA divase caMdra vimAna rAhuvimAnathI sarvathA anAvRtta thaI jAya che. A paMdara divasanA kAlane zukla pakSa kahe che. A rIte nitya rAhunI tithi ekama-bIjI-Adi tithi tathA kRSNapakSa ane zuklapakSa thAya che. khoLa viSayaka A upAMgamAM caMdranI gati, caMdranI dizA, caMdranA grahonuM mApa Adi aneka varNano vistRtarUpe ApyA che. caMdranI gati karavAnA mApadaMDa A AgamamAM ApavAmAM AvyA che. khoLano A graMtha 20 prAkRta (vibhAga) ane 2200 gAthAno che. prastuta Agamano abhyAsa lokasvarUpa bhAvanAne puSTa kare che. A AgamanI zailI prottara svarUpe che. gaNadhara gautama svAmI, bhagavAna mahAvIrane prazno pUche che ane uttaradAtA zramaNa bhagavAna mahAvIra che. (2) parva rAhunA gamanAgamathI sUrya -caMdra Avarita thAya che. tene caMdragrahaNa ke sUryagrahaNa kahe che. ane rAhunuM vimAna jatAM caMdrane eka kinArIthI AvRtta kare ane pAchA pharatA tene anAvRtta kare che, tene caMdranuM vamana, caMdravimAnane AvRtta karIne nIkaLe tene kukSibheda kahe che. pUrva rAhu caMdra-sUryane AcchAdita kare che. tenA dvArA caMdragrahaNa Aita ane jyotiSa vijJAna paNa che. jyotiSa ane khagoLa ane sUryagrahaNa thAya che. vijJAnamAM rasa dharAvatA jijJAsuoMne mATe caMdravijJapti ane sUryavijJapti graMtho ane upakAraka sAbita thAya tema che. jarmana vidvAno ane bIjA pAzcAtya vicArako A sUtrane gaNita, jyotiSavijJAna ane bhUgoLa tathA khagoLanI dRSTie bahu mahattvanA mAne che. vizva2canAnI sAthe sAthe temAM ucca koTinuM caMdradeva saumya, kAMta ane manohara hovAthI tenuM nAma 'zazI' che ane sUrya samaya, AvalikA, muhUrta Adi gAnA kAlanI Adi zrI jaMbUdvIpa-prajJapti sUtra jaMbu dvIpa prajJaptie kSetrIya bhAvanAnuM pradarzaka vizALa bhAvayukta bhASAmAM lakhAyeluM adbhuta zAstra che.' -pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. praznaH zrI gautama pUche cheH bhagavana! kayA kAraNe jaMbUDhIpa ema kahevAya che. zrI prabhu mahAvIrano uttara gautama, jaMbUDhIpamAM te-te dezamAM, te-te pradezamAM ghaNAM jaMbUvRkSo ekkerUpe virala sthita che. ghaNAM javana...jaMbUvRkSo samUha bhAvathI rahelA che tathA ghaNAM jaMbUvana khaMDa- jaMbU vRkSa samUho vijAtIya vRkSa mizrita che. temAM paNa jaMbukSanI ja prAdhAnyatA che te prastuta varNananuM sAtmya che. praznaH te kevA che? uttaraH nitya, sarvakALa, sumina yAvada padathI nitya mAyita, nitya lavayika, nitya stabakti ityAdi. A jaMbUdIpa prApti aMgasUtra che. te jJAtAdharmakathAnuM upAMga che jaina bhugoLa ane gaNitAnuyoganI dRSTie ajoDa kahI zakAya tevuM A upAMgasUtra che. mahirSa puruSo aMga upAMga sUtramAM jenuM varNana kare che tene tenuM ja nAma Ape che. tethI ja prastuta sUtranA prakaraNone 'vakSaskAra' nAma ApyuM che. jaMbudvIpa prajJaptino sUtra pATha 4146 (cAra hajAra ekaso ke pramANa gaNavAmAM Ave che. nAlIsa) vakSaskAra zabdano vAstavika artha prakaraNa nathI paraMtu sUtrakAre prakaraNanA arthamAM vakSaskAra zabdano prayoga karyo che. jaMbUdvIpamAM vRkSaskAra nAmano mukhya parvato che. A parvato eka eka kSetrane judA judA vibhAgamAM vibhakta kare che. A vibhAga karavAnI sAmyatAne kAraNe sUtrakAre prastuta sUtramAM uddezaka ane prakAnA arthamAM vakSaskAra zabdano prayoga karyo che. 51 jaMbUDhIpa prajJapti eka adhyayana rUpa che ane tenA sAta vakSaskAra- prakaraNa che. jJAtA dharma kathAnA upAMga sUtra jaMbUdIpa prajJapti prAkRtamAM 'taMbUvIvapannati' nAme oLakhAya che. saMskRtamAM gaMtUdIpa prApti nAma che. jaMbuDIpa prApti nAma yathArtha che kAraNake A kSetramAM jaMbU nAmanA aneka vRkSo che. sthavira bhagavaMtoe A sUtranA prakaraNone 'vRkSaskAra' nAma ApyuM che. vRkSa eTale Ubharelo, upa2 uThelo bhAga. te Ubharelo bhAga jamIna parano hoya ke zarIra parano hoya tene vahe che. kahevAmAM Ave che. jJAnI bhagavaMtoe A sUtramAM pudgale mukhya karI dvIpa samudranuM jJAna karAvI, caitanyarUpI jIvane parathI parAMgamukha karAvI sva sanmukha karavA mATe upadeza Apyo che. lokamAM puddagala skaMdhe jyAM jyAM goThavAyA che tenuM jaMbUdvIpanA varNananA mAdhyama dvArA pragaTa karyuM che. azubha varNa, gaMdha, rasa, sparzayukta pudgalano pracaya nIce uttarato jAya che tene aoloka kahe che. zubhavAdiyukta pracaryA upara UbharAtA jAya che tene urdhvaloka te baMne lokanI madhyamAM je pudgala pracaya Ubharato Ubharato eka lAkha yojana paryaMta Ubharelo che tene peru parvata kahe che ane te meru parvata sarvanI madhyamAM che tene pharato jaMbudrIpa che. jaMbUDhIpa prajJaptimAM jaMbudvIpa nAmavALA aneka dvIpomAMthI madhyavartI, kendravartI, jaMbuDhIpanuM varNana che. madhyalokamAM asaMkhyAtA dvIpasamudro che tenI madhyamAM jaMbudvIpano dvIpa che. zrI jaMbUlIpa-jJapti sUtra Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUDhIpa viSayaka praznothI sUtrano prAraMbha thAya che ane tenA (pU. ghAsIlAlajI mahArAja) uttararUpe saMpUrNa jaMbUDhIpanuM varNana karyuM che. jaMbUdvIpa prajJapti sUtrano viSaya mukhyatayA gaNitAnuyogamAM A AgamanA be vibhAga karavAmAM AvyA che. (1) samAviSTa thAya che. pUrvAdhamAM 1 thI 4 vakSaskArano samAveza karavAmAM Avyo che. (2) RSabhadeva svAmI ane bharata cakravartInA varNana dvArA dharmauttarArdhamAM 5 thI 7 vakSaskArano samAveza karavAmAM kathAnu yoga dRSTigocara thAya che. RSabhadeva svAmInA saMyama jIvananA Avyo che. varNanamAM AcAradharma paNa jovA maLe che. jaMbUviSayaka praznothI sUtrano prAraMbha thAya che: 'jaMbUdIpa prajJaptimAM jaina zAstrakAroe kSetra saMbaMdhI ane kahi NaM bhNte| jaMbudvIve dIve / AkAzIya graho saMbaMdhI suvyavasthita ghaTamALanuM pradarzana karI, buddhine ke mahAlae NaM bhNte| jaMbudvIve pnnnnte| pUrokSetrIya khorAka ApI dIdho che ane A kSetrIya hisAba-kitAba sUtrakAre A praznanA uttararUpe jaMbUdvIpanuM varNana karyuM che. eTalo badho sacoTa ane gaNitabaddha che jemAM jo meTrInA badhA prathama vakSaskAramAM jaMbUdvIpano AkAra, tagata padArtho, siddhAMto samAviSTa thayelA che. jaMbUdvIpanI aMgatI = koTa, killo, jaMbUdvIpanI dakSiNamAM sthita bhagavAna mahAvIre vaijJAnika DhaMgathI pUrepUrA hisAba sAthe bharatakSetra, tenI madhyamAM rahelo dIrdha vaitADhya parvata, te parvatathI jaMbUDhIpanI paridhinuM je mApa ApyuM che te jo meTrInA siddhAMta pramANe vibhAjita dakSiNArdha bharatakSetra ane uttarArdha bharatakSetra vagere barAbara ThIka utare che. viSayonuM varNana che. jaMbUdIpa pUrNimAnA caMdra jevo goLa che. teno vyAsa eka lAkha bIjA vakSaskAramAM bharatakSetramAM vartatA kALanuM varNana che. bharata yojanAno che ane enI paridhi 3, 16, 227 yojana, 3 gAu, kSetramAM kALa parivartanazIla che. 20 kroDAkroDI sAgaropamanuM eka 128 dhanuSya, 13 // AMgula, 5 java, 1 jU, 1 lIMkha, 6 vAlA.gra kALacakra che. tenA utsarpiNIkALa ane avasarpiNI kALa nAmanA be ane eka vyavahAra paramANuM jeTalo che." vibhAga che. punaH te baMne kALa vibhAganA cha vibhAga karavAmAM AvyA (pa. pU. jayaMtamuni ma.sA.) che. je ArA nAme prasiddha che. te ArAnuM saMpUrNa varNana A vakSaskAramAM jaMbudvIpa prajJapti sUtra bhUgoLa, khagoLa ane itihAsanuM che. te uparAMta trIjA ArAnA aMta bhAgamAM RSabhadeva svAmI thaI saMyojana che. A sUtramAM ApaNI pRthvI kevA prakAranI che, tenI gayA temanA jIvananuM, temaNe zIkhavelI kaLAo, dIkSA, kevaLajJAna sAthe sAthe AtmAthI paramAtmA sudhInI yAtrA kevI hovI joIe tathA nirvANa samayanuM vistRta varNana che . ane jaMbUdvIpanA kayA kSetrathI yAtrA zarU thaI zake che tenuM varNana - trIjA vakSaskAramAM bharatakSetranA prathama cakravartI nAme bhagavAne A AgamamAM batAvyuM che. bharatakSetranA, eravata kSetranA ane mahAvideha kSetranA sarva vijayanA, jaMbUdvIpa prajJapti sUtrano viSaya mukhyatayA gaNitAnuyogamAM sarva kALanA cakravartIonI cha khaMDa vijayayAtrA, 14 ratno, navanidhi samAviSTa thAya che. A sUtra bharatAdi kSetra, vaitADhya parvato, gaMgAdi Adi saMpadAnuM varNana che. nadIo, vano, kUTonI laMbAI, pahoLAI, UMDAI, zarAdi gaNita cothA vakSaskAramAM 6 varSadhara parvato, sAta mahAkSatro, parvata tathA sUrya, caMdrAdi vimAno, maMDalo, maMDalo vaccenuM aMtara vagere uparanA draho-sarovaro, temAMthI pravAhita thatI nadIo, parvata gaNitanI gaNanAothI bharapUra che. uparanA kUTo ane vanAdikUTo, vano vagerenuM varNana che. madhyalokamAM prastuta jaMbUDhIpa prajJapti sUtramAM mahad aMze jaMbUdvIpanuM varNana jaMbUdvIpanA kendrasthAne sthita sAdhika eka lAkha yojana UMcA sumeru che. e ziyA Adi cha khaMDo A jaMbUdvIpanI dakSiNe AvelA parvatanuM varNana che. bharatakSetramAM samAviSTa thAya che. A bharatakSetra uparAMta mAnava vasatI pAMcamA vakSaskAramAM meru parvata uparanA paMkavanamAM Indro, dharAvatA anya kSetro paNa jaMbUdvIpamAM che ane jaMbUDhIpanI bahAra janmajAta tIrthaMkara prabhuno jaMbUdvIpanA tIthA, nadIo, draho tathA ghAtakIkhaMDa dvIpa vageremAM paNa mAnavavasatI che. mAnavavasatI na hoya samudronA pANIthI abhiSeka kare che te abhiSeka vidhinuM saMpUrNa tevA paNa asaMkhyAta dvIpa che. e sarvenuM varNana Agama sAhityamAM varNana che. prApta thAya che. chaThThA vakSaskAramAM jaMbudvIpanA parvato, kUTo, nadIo AdinuM vaijJAnika vartamAna dRSTie jaMbUdvIpa prajJaptimAM varNavela jaina mAtra saMkhyA dRSTithI kathana che. chaThTho vakSaskAra cothA vakSaskArano bhUgoLanI vAta karIe to jaNAya che ke vartamAnanA vaijJAniko je upasaMhAra che. pRthvInuM kathana kare che te ja pRthvInuM kathana jaina zAstro paNa kare che sAtamA vakSaskAramAM jaMbUdvIpamAM caMdra, sUrya, graha, nakSatra ane paraMtu baMnenI mAnyatAmAM bahu moTuM aMtara che. tArA rUpa jyotiSa maMDala merune pradakSiNA- paribhramaNa kare che. temanI jaina dRSTie pRthvI daDA jevI goLa nathI, dharI para pharatI nathI gati, rAtri-divasanI utpatti, kSetranA yoga Adi khagoLanuM AkAzamAM pharatI nathI paNa AkazamAM sthira che. pRthvI AkAzamAM varNana che. jarUra che, A dekhAtI ApaNI pRthvI sAthe (pahelI narakanI pRthvI) jaMbUdvIpa prajJaptirUpa prastutazAstra prarUpaNAtmaka hovAthI joDAyelI che. te pRthvIpiMDa pachI ghanapAta piMDa, tanuvAda piMDa, gaNitasAdhya kSetranI prarUpaNAnI jema gaNitAnuyogamAM antarbhAva ghanodadhipiMDa A traNeya piMDa pUrNa thayA pachI asaMkhyAta yojanaabajo samajavo joIe. 'jaMbUdvIpa prajJapti' gaNitAnuyogAtmaka hovAthI mAIla sudhI naryuM AkAza che. te AkAza upara pRthvI pratiSThita che. sAkSAt mokSamArgabhUta ratnanI anuupadezika che." jaina dRSTie A dekhAtI pRthvI jeTalI ja pRthvI nathI. jaina prabuddha saMpadA para Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsananI bhUgoLa nirvivAda paNe mAne che ke uttara dhruva, dakSiNa dhruva nathI. pAse pRthvInI samApti thatI nathI. jaina zAstrAnuM sAra jaMbudvIpanA saMdarbha graM tho: dakSiNa cheDe bharata kSe TA nAmanuM abajo mAIlanuM (1) Agama sUtra: saTIka anuvAda-munidIparatna sAgara eka kSetra che. te bharata kSetranI vacce vaitADhya parvata hovAthI tenA (2) bhagavAna mahAvIranA upadeza graMtha Agama-saMpAdakauttara bhArata ane dakSiNa bhArata tevA be vibhAga paDI guNavaMta baravALiyA gayA che. AjanI A dekhAtI eziyA vagere cha khaMDanI duniyA dakSiNa (3) guru prANa Agama batrIsI-saMpAdikA-pU. lIlamabAI bharata kSetramAM che, jemAM ApaNo bhArata deza AvI jAya che. jaina mahAsatI dRSTie vartamAna pRthvInI AgaLa haju bahu vizALa dharatI (4) Agamadarzana-lekhaka-saMpAdaka-guNavaMta baravALiyA vidyamAna che. uttara dhruvathI AgaLa uttara bharata, vaitA ya parvatathI (5) jaina paraMparAno itihAsa-baMdhu tripuTI (6) jaina mahAvideha kSetra ane airAvata kSetra sudhI karoDo kilomITara sudhI sAhityano saMkSipta itihAsa-mohanalAla dalIcaMda desAI. pRthvI patharAyelI che. vaijJAniko jenI jANakArI haju meLavI zakyA bhagavAnano ghora abhigraha kaThora tapazcaryAnuM bIjuM nAma eTale bhagavAna mahAvIra. meM trIne potAnI bhUlano khyAla Avyo. A saMvAda tyAM kevaLajJAna pAmyA te pahelAM vihAra karatAM zrI mahAvIra svAmI UbhelA vijaya pratihArI e sAMbhaLyo. teNe e vAta mahArANI meMDhiya gAmathI kauzAmbI padhAryA. poSa vadI ekamanA divase mRgAvatIne kahI. rANI mRgAvatIe rAjA zatAnIkane kahyuM. rAjA emaNe ghora abhigraha dhAraNa karyo ke A mujabanI paristhitinuM ane maMtrIe bhagavAnanA abhigraha vize zodha AdarI ane pachI nirmANa thaze to ja huM upavAsanuM pAraNuM karIzaH to kauzAmbI nagarI hiloLe caDhI. soe bhagavAnanA abhigraha 'dravyathI aDadanA bAkaLA hoya ane te sUpaDAnA eka vize jANavA khUba prayAsa karyo. koIne saphaLatA maLI nahIM. khUNAmAM hoya, kSetrathI ApanArano eka paga uMbarAnI aMdara pAMca mahinA ane paccIsa divasa pasAra thaI gayA. ane eka bahAra hoya, kALathI baporanA bhojanano samaya pasAra bhagavAnanA mukha para rahelI krAMti evI ja apUrva jaNAtI hatI. thaI gayo hoya ane bhAvathI rAjakanyA hoya paNa dAsatva prApta eka divasa potAnA niyama mujaba paribhramaNa karatA kareluM hoya, vaLI e baMdhanagrasta hoya, mAthuM muMDeluM hoya, traNa bhagavAna dhazA zreSThinA gRhe AvIne UbhA. rAjakumArI caMdanA divasathI upavAsI hoya, AMkhamAM AMsu hoya evA saMjogomAM bAraNAmAM beThI hatI. e AjakAla dAsI hatI. traNa divasathI mAre bhikSA levI anyathA cha mAsa sudhI bhikSA grahaNa karavI nahIM!' bhUkhI ane tarasI hatI. hAthamAM sUpaDuM hatuM ane temAM bAkaLA Avo kaThora abhigraha-pratijJA dhAraNa karIne zrI vardhamAna hatA. eka paga aMdara hato ane eka paga ubara bahAra hato. svAmI dararoja gocarI levA mATe kauzAmbImAM pharatA hatA. bhAvuka hAthamAM beDIo bAMdhelI hatI ane dhazA zeThanA AvavAnI rAha bhakto emane bhikSA ApavA mATe ghaNI utsukatA dAkhavatA paNa jotI hatI. emAM eNe bhagavAna mahAvIrane AvatA joyA. bhagavAna kaMI paNa lIdhA vinA pAchA pharatA. lokonA manamAM caMdanA vicAravA lAgI ke mArA kevA dhanabhAgya che ke prazna thato hato ke bhagavAna bhikSA arthe zuM Icche che? bhagavAna mAre tyAM padhArI rahyA che. paNa re, aDada jevI tuccha gocarI arthe vihAra karatAM karatAM mahAvIra prabhu eka divasa vastu huM bhagavAnane kevI rIte ApIza? e vicAratI caMdanAnI maMtrI suguptanA AvAse padhAryA. maMtrI suguptanI patnI naMdA manodazA mUMjhAI. bhagavAne tenI sanmukha joyuM paNa potAno zrAvikA zraddhApUrvaka bhikSA ApavA AvI paNa mahAvIra kaMI paNa abhigraha pUrNa thato nahoto. AMkhamAM AMsunI ochapa hatI! lIdhA vinA tyAMthI cAlyA gayA. naMdAnI khinnatAno pAra na rahyo. te pAchA vaLyA ne caMdanabALAnI AMkhamAMthI AMsu AvI gayAM: te potAnA bhAgyane dhikkArI rahI e samaye tenI dAsIe re! prabhu to pAchA vaLyA, mane lAbha nahIM maLe? ane prabhu pAchA vaLyA. bhagavAnano abhigraha pUrNa thaI gayo. bhagavAne "Apa zA mATe duHkhI thAo cho? devArya to Aje ja potAnuM karapAtra caMdanAnI sAme dharyuM. AMsubhInI AMkho sAthe nahIM chellA cAra mahinAthI kaMI paNa lIdhA vinA AvI rIte tathA harSAtirekathI caMdanabALAe mahAvIra prabhune aDadanA sUkA pAchA phare che.' bAkaLA vahorAvyA. A vAta jANIne naMdA vadhu ciMtAmAM paDI gaI. te patine mahAvIra prabhue tyAM ja pAraNuM karyuM. AkAzamAMthI "aho vaDhI paDI: dAna aho dAna'nA deva-duMdubhi vAgI UThyAM. pAMca divya pragaTa "Apa kevA maMtrI cho ke cAra-cAra mahinA pUrNa thavA AvyA thayA. sADAbAra karoDa suvarNamudrAnI varSA thaI. caMdanabALAnuM chatAM bhagavAna mahAvIrane gocarI upalabdha thatI nathI. emano saundarya khIlI UThThuM ane loha beDI suvarNa AbhUSaNamAM palaTAI zo abhigraha che te satvare jANavuM joIe, tamArI buddhine kAme gaI. lagADo.' - AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. 53 bhagavAnano ghora abhigraha Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nirayAvalikA sUtra || DaoN. pArvatI neNazI khIrANI koI paNa dharmanuM svarUpa jANavuM hoya to enA sAhityano ardhamAgadhI bhASA kahevAya che. e anusAra A Agama paNa abhyAsa karavo joIe. jethI e dharmanuM saMpUrNa citra prApta thaI zake. ardhamAgadhI bhASAmAM racAyuM che. e nyAye jainadarzananI jANakArI mATe Agama sAhityano abhyAsa AgamanI zailIkaravo joIe. e Agama sAhityanI vicAraNA pUrve jaNAvI che A Agama dharmakathAnuyoganI zailInuM che. anuyoga eTale sUtra emAMthI vartamAne pracalita 12 UpAMgomAMthI ahIM AThamuM upAMga ane arthano ucitta saMbaMdha (yoga) e cAra prakAranA che. nirayAvalikAjInuM vivecana prastuta che. caraNakaraNAnuyoga, dharmakathAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dravyAnuyoga. nAmakaraNa dharmakathAnuyoga eTale jemAM kathAnA mAdhyamathI kaSAya AdinuM prastuta sUtra aMtakRtadazAMga sUtranuM upAMga che. je 12 nirAkaraNa karIne mokSamArganI prarUpaNA karAya. covIsamA tIrthaMkara upAMgomAMthI chellA pAMca upAMgonA saMgraharUpe manAya che. prabhu mahAvIra pAse bhakti karavA devo tathA devIo Ave che. prabhunA nirayAvalikA nAmathI prasiddha A upAMganuM bIjuM nAma kappiyA (kalpika) darzana karIne ravAnA thAya che tyAre gautama svAmI prazna kare che te che. emAM samAviSTa pAMca upAMgo A pramANe che (1) nirayAvalikA bhagavan! e koNa hatA? ane emano mokSa kyAre thaze? tenA ke kalpikA (2) kalpAvatasikA (3) puSyikA (4) puSpacUlikA ane javAbamAM karmanI vicitratA mATe sAmrAjyanA samrATa rAgakesarI (5) vRSNidazA. je prAkRtamAM nIce mujabanA nAmathI paNa oLakhAya rAjAnA kedI thayelA, dveSa yuvarAjanA hAthathI baMdhAyelA bAvana che. (1) nirayAvaliyA (2) kampavaDaMsiyA (3) puphiyA (4) AtmAmAMthI keTalAka AtmAonuM romAMcaka kathAnaka svayaM zrI mukhethI puSkacUliyA ane (5) vahidazA (vihidazA). kahe che to keTalAkanuM vairAgyapUrvaka grahaNa karela saMyamI jIvana paNa. A pAMce upAMga nAnA nAnA hovAthI eka ja AgamamAM pAMca kahe che. emAMthI A sUtramAM uttama evA manuSyabhavamAM kevA kAryo varganA rUpamAM samAviSTa che. A pAMceno paraspara saMbaMdha che. prathama kare che ene kAraNe narakagAmI thavuM paDe che evA dasa jIvonuM kathAnaka sUtra nirayAvalikA hovAne kAraNe nirayAvalikA nAmathI prasiddha che. varNavyuM che, je dasa adhyayanamAM che. paraMtu pRthaka-pRthaka che. A sUtra gadya zailImAM che. 72 gadyAzamAM A sUtra racAyeluM jANakAronA mate A pAMce upAMga pahelAM nirayAvalikAnA che. pAMca varganA bAvana adhyayana che. saMpUrNa sUtranuM parimANa nAmathI ja hatA. paraMtu pachIthI 12 upAMgono 12 aMgo sAthe 1109 zloka pramANa mAnavAmAM AvyuM che. saMbaMdha sthApita karavA mATe emane alaga alaga gaNavAmAM AvyA. vyAkhyA sAhitya(pro. vinTaraninjano paNa A ja abhiprAya che.). A eka kathA sAhitya hovAne kAraNe AnA para niryuktibhASya nirayAvalikA ke cUrNio na hoya e svAbhAvika che. mAtra zrIcandrasUrie saMskRta niraya AvalikA ema be zabdathI baneluM che. niraya eTale naraka bhASAmAM nirayAvalikA para saMkSipta ane zabdArthasparzI vRtti lakhI ane AvalikA eTale paMktibaddha. je AgamamAM narakamAM javAvALA che. zrIcandrasUrinuM bIjuM nAma pArzvadevagaNi hatuM. teo zIlabhadrasUrinA jIvonuM paMktibaddha varNana che te nirayAvaliyA ke nirayAvalikA che. ziSya hatA. emaNe vi. saM. 1174mAM nizIthacU ipara durgapadra nirayAvalikA Agama graMthanA kartA vyAkhyA lakhI hatI ane zramaNopAsaka pratikramaNa, naMdI, jItakalpa, A AgamanA kartAnuM nAma spaSTatayA prApta thatuM nathI. sthavira bRhajU iAdi Agamo para TIkAo lakhI che. bhagavaMto racita hovAnuM anumAna karI zakAya. prastuta AgamonI vRttinA prAraMbhamAM AcAryae bhagavAna racanAkALa pArzvane namaskAra karyA che. - bhagavAna mahAvIra pachI ane AcArya zrI bhadrabAhunA samayanI pArzvanAtha namaskRtya prAyogajagranthafkSatA | pUrveno hovAno saMbhava che. nirayAvalizruta skandha-vyAkhyA kAcit prakAzyate / / Agama graMthanI bhASA AmAM emanA guruno ke emano potAno nAmanirdeza nathI Agama sAhitya anusAra tIrthakara bhagavaMta ardhamAgadhI tema ja graMtha racanAno samaya paNa nathI. graMthanI je mudrita prata che bhASAmAM upadeza Ape che. ene e samayamAM divya bhASA kahevAmAM emAM 'ti zrI vasUri viracitaM nirayAvani zrutasvalpavivA2 AvatI ane eno prayoga karavAvALAne bhASArya kahyA che. A bhASA samAptamatA zrI rastu' eTalo ullekha che. vRttinuM graMthamAna 600 prAkRtanuM ja eka rUpa che. e magadhanA eka bhAgamAM bolAya che mATe zloka pramANa che. ardhamAgadhI kahevAya che. emAM mAththI ane bIjI bhASAo eTale bIjI saMskRta TIkA ghAsIlAlajI ma.sA.nI che, je sthAnakavAsI ke aDhAradezI bhASAonA lakSaNa mizrita che te thI ardha mAgadhI jaina paraMparAnA che, emanI TIkA saraLa ane subodha che. A be TIkAo kahe vAya che. bhagavAna mahAvIranA ziSya magadha, mithilA, kauzala sivAya anya koI saMskRta TIkA lakhavAmAM AvI nathI. ghAsIlAlajI Adi aneka pradeza, varga ane jAtinA hatA eTale jaina sAhityanI ma.sA. TIkAnuM hindI ane gujarAtI bhASAMtara paNa che. A uparAMta prAcIna prAkRta bhASAmAM dezya zabdonI bahulatA che. mATe tene amo lakhaRSijInI hindI TIkA, jainadharma pracAraka sabhAnI mULa TIkA prabuddha saMpadA 54 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ane gujarAtI TIkA, madhukaramuninI hindI TIkA, AcArya tulasI karavAnA upAya karyA. paraMtu te niSphaLa jatAM janmatAM ja tene dvArA saMpAdita TippaNa sahita saMzodhita mULapATha, banArasathI azokavATikAmAM jaIne ekAMta sthAnamAM ukaraDA para pheMkAvI dIdho. prakAzita caMdrasUrikRta vRtti ane gujarAtI vivecana, AgamamaniSI rAjAne khabara paDatAM durgachA karyA vagara tene ukaraDAmAMthI lAvI trilokamuni dvArA saMpAdita Agama navanItano saMkSipta sArAMza ane kukaDAe karaDelI AMgaLI potAnA mukhamAM laIne pitR-vAtsalyabhAve guruprANa phAunDezana rAjakoTa dvArA mULa, bhAvArtha, vivecana sahitanA tenI vedanA zAMta karI. kukaDAe AMgaLI karaDI khAvAthI te saMkucita upAMga prakAzita thayA che. thaI jatAM tenuM guNaniSpanna nAma kuNika (koNika) rAkhavAmAM AvyuM. viSaya vastu-kathA sArAMza A varNanathI koNikanuM aMtara dravita thayuM. pazcAtApapUrvaka A AgamamAM narakamAM janArA jIvonuM (zreNika putranuM) kramazaH potAnA parama upakAraka pitAne mukta karavA te svayaM kuhADI laIne varNana che. prAcIna magadhanA itihAsane jANavA mATe A varga ghaNo zreNika pAse gayA. zreNike potAnI pAse tene AvatA joIne ja upayogI che. temAM samrATa zreNikanA rAjyakAlanuM varNana karela che. potAnA putrane pitRhatyAnA doSamAM thI bacAvavA potAnI aMguThImAM samrATa zreNikanuM jaina ane bauddha baMne paraMparAomAM anukrame zreNika rahela tAlapuTa jhera cUsIne maraNane zaraNa thayA. bhiMbhisAra ane zreNika biMbisAra nAma maLe che. jena dRSTie A ghaTanAthI zokamagna koNika mananI zAMti mATe rAjagRhI zreNIonI sthApanA karavAnA kAraNe tenuM nAma zreNika paDyuM. nagarI choDIne caMpAnagarImAM saparivAra rahevA cAlyA gayA. tyAra zrejo: rAti zrena magadhezvara: | (3maghAnavantAnanaH pachI rAjyanA agiyAra bhAga karI bhAIomAM vaheMcI lIdhA. paraMtu svopajJavRtti;, martya kANDaM, zloka 376) karmanI gati nyArI che. koNikanI rANI padmAvatInI kAna bhaMbheraNIthI bauddha dRSTie tenA pitAe tene aDhAra zreNIono mAlika potAnA bhAI vihalla pAsethI pitAe Apela divya hAra ane secanaka banAvyo hato tethI te zreNika nAmathI prasiddha thayA. sa pitrANAsu gaMdha hAthI meLavavA bhayaMkara yuddha karyuM. emAM dase kumAro mAryA gayA zrefjasvavatArataH, 34togaDu go fifkhya sAra ti rAti T ane narakamAM utpanna thayA. tyAMthI nIkaLI mahAvideha kSetramAM (vinayapiTa$, ginagida mainyuribhraSTA) manuSyajanma pAmI vairAgyavAsita banI, dIkSA laI utkRSTa cAritradharma jaina ane bauddha baMne paraMparAomAM zreNIonI saMkhyA aDhAra pALaze ane nirvANa pAmI siddha, buddha ane mukta thaze. e dase ja che . "mahAvastu'mAM zreNIonA trIsa nAma maLe che. temAMthI ghaNA kumAranuM varNana nirayAvalikA Agama graMthamAM karavAmAM AvyuM che. nAmo to jebUdvIpa prajJaptimAM varNavela aDhAra nAmonI samAna che. upasaMhArajemake kuMbhAra, paTTaillA, suvarNakArA vagere. mAtAnA caraNa sparza karavA javAnA nimitte kozikanI A AgamamAM dasa adhyayana che. temAM narakagAmI dasa jIvonuM ciMtanadazAmAM parivartana AvI gayuM. atilobhanuM pariNAma zUnyamAM varNana che. jeno sAra nIce mujaba che - zreNika rAjAnA putro (1) Ave che. "na hAra maLyo na hAthI ane bhAI haNAyA dasa sAthI." kAla, (2) sukAla, (3) mahAkAla, (4) kRSNa, (5) sukRSNa, (6) IrSyA ke mohathI yukta strIonA tuccha haThAgrahathI mANasanuM patana mahAkRSNa, (7) vIrakRSNa, (8) rAmakRSNa, (9) priyasenakRSNa ane thAya che. (10) mahAsenakRSNa kAlI, sukalI Adi judI judI rANIonA yuddhamAM prAyaH AtmapariNAmo krUra hoya che. tethI te avasthAmAM putro hatA. maranArA prAya: narakagatimAM jAya che. bhautika kSaNabhaMgura vastuonI zreNika ane celaNA rANIno putra koNika A bhAIonI tIvratama mUccha sva-paranA jIvanamAM kevuM bhayaMkara nukasAna kare che te madadathI zreNikane jelamAM purI gAdIe bese che. zreNika rAjAnI AvI prastuta kathAnakathI jANI zakAya che. saMsAra AvA ja aneka saMgharSothI dazAthI udAsIna rANI cellaNAe ekadA koNika samakSa tenA janma bharalo che. tenAthI dUra rahevA haThAgraha, kadAgraha, pUrvagraha Adi prasaMganuM sAdyata varNana karyuM. jemake koNika garbhamAM AvatAM mAtAne jIvanamAM na praveze tenuM dhyAna rAkhIne sarva pratye maitrI bhAvanA keLavavI rAjAnA kALajAnuM mAMsa khAvAno dohada thayo. tethI garbhano nAza jethI sukha ane zAMtinI prApti thAya. zrI kaSpavaDiMsiyA-kalpAvaMtasikA sUtro samasta brahmAMDa arthAt saMpUrNa lokanuM svarUpa jANavuM tema nAmAMkanaH ja vastu tattvanuM saMpUrNa jJAna meLavavAnA viSayamAM bhAratIya kappa eTale kalpa ane vaDisiyA arthAt vasavuM te. kalpa zabdano darzanamAM sAmAnyataH 8 pramANa darzAvyA che. temAMnuM eka pramANa prayoga saudharmathI azruta sudhInA bAra devaloka mATe prayukta thayo Agama che. Apta vacanathI utpanna artha padArthanA rahasyanuM paripUrNa che. devaloka puNya bhogavavAnuM sthAna che. je jIvo manuSya bhavamAM jJAna thAya te Agama che. evA Aptajana sarvajJa praNita arthanI tapa-saMyamanI ArAdhanA karI kalpa devalokamAM upaje che. temano gaNadhara bhagave to e sUtra dvArA gUMthaNI karI che. emAMnuM eka adhikAra A AgamamAM che. tethI tenuM nAma kambavaDisiyA eTale kaSpavaDisiyA Agama prastuta che. rAkhyuM che. 55 zrI nirayAvalikA sUtra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakartA: A AgamakartAnuM nAma upalabdha thatuM nathI. paraMtu sthavIra bhagavaMto dvArA racAyA hovAnuM mAnI zakAya che. racanAkALa : bhagavAna mahAvIranA zAsanakALamAM AcAryazrI bhadrabAhumuninA samaya pahelAno haze ema anumAna thAya che. krodha, lobha Adi kapAya kare che teo ajJAnI-bALajIvo che. te mUrkhanI jema manuSyabhava vyartha gumAvI, anaMta karmono bhAra laIne naraka, tiryaMca gatinA mahemAna banI du:kho bhogave che. vyAkhyA sAhitya: prastuta sUtra kathApradhAna hovAnA kAraNe tenA para niyukti, bhASya ke cUrNi lakhAI nathI, zrI caMdrasUrie saMskRtabhASAmAM A sUtra para saMkSipta ane zabdArtha sparzI vRtti lakhI che. zrI caMdrasUrinuM ja bIjuM nAma pArzvadevagaNa hatuM, te zIlabhadrasUrinA ziSya hatA. vRttinuM graMthamAna 600 zloka pramA che. Agama graMthanI bhASA : prAkRta bhASAnA ekarUpa samAna aDhAra dezI bhASAonA kSA mizrita ardhamAgadhI bhASAmAM A Agama racAyuM che. sAmAnya janonI bolAtI bhASAmAM e racAyuM che. cAritra dharmanI ArAdhanA ane sAdhanA karanAra bALaka, strI, maMdabuddhivALA ke murkha loko upara kRpA karIne tIrthaMka2 bhagavaMta siddhAMtanI prarUpaNA ardhamAgadhI bhASAmAM kare che. mAgadhI ane dezI zabdonuM mizraNa hovAthI te ardhamAgadhI bhASA kahevAya che. bIjI saMskRta TIkAnuM nirmANa sthAnakavAsI jaina paraMparAnA AcArya ghAsIlAlajI mahArAje karyuM hatuM. tenI TIkA sa2La ane subodha che. te TIkAmAM kozika rAjAnA pUrvabhavanuM paNa varNana che. bIjA paNa ghaNAM prasaMgo che. AgamanI zailI : A Agama dharmakathAnuyoganI zailInuM che. jemAM aizika rAjAnA kAlakumAra-sukAyakumAra Adi dasa putronA kramazaH dasa putrInA eTale ke zreNika rAjAnA dasa pautronA kathA varNana che. gadyazailImAM dasa adhyayanamAM paMdara gayAMzamAM ja saMpUrNa upAMga racAyuM che. vartamAnamAM upalabdha A sUtranA prakAzita sAhitya A pramANe cheH (1) sana 1922mAM AgamAMdaya samiti s rata dvArA caMdrasUriSkRta vRtti. (2) sana 1885mAM banArasathI caMdrasUriSkRta vRtti ane gujarAtI vivecana. (3) viSaya vastuH A zrI anuttarapapAtika dazAMga sUtranuM upAMga che. A upAMgamAM 10 adhyayana che. tenA nAma A pramANe che. padma, mahApadma, bhadra, subhadra, padmabhadra, padmasena, padmagulma, nalinIgulma, AnaMda ane naMdana che. A dazeya zreNika rAjAnA pautro hatA. jeoe prabhu mahAvIrano upadeza sAMbhaLI vairAgyavAsita thaIne dIkSA aMgIkAra karI pAMca varSa sudhI zramaNadharma pALyo. 11 aMgasUtronuM adhyayana karI utkRSTa tapa karyuM. aMtamAM (5) eka mAsano saMthAro karIne kALa prApta thatAM saudharma kalpamAM devapo utpanna thayA. tyAM thI cyavI mahAvide ha kSetramAM janma laI saMyama (6) aMgIkAra karI siddha thaIne sarva duHkhono aMta karaze. A ja pramANe bAkInA nava kumAronuM varNana che. vi. saM. 1990mAM jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara dvA2A mULa ane TIkA tema ja tenA gujarAtI artha. sana 1934mAM gurjaragraMtha kAryAlaya amadAvadAthI bhAvAnuM vAda. (4) vI2 saM. 2445mAM vIra saM 2445mAM haidarAbAdathI Aca alakhaRRSijI dvArA hindI anuvAda sana 1960mAM zAstrodvAraka samiti rAjakoTathI AcArya ghAsIlAlajI mahArAja dvArA saMskRta vyAkhyA tema ja tenA hindI ane gujarAtI anuvAda (7) upasaMhAra: eka ja parivAranA dareka jIvonI potapotAnA karmo anusAra gati thAya che. pitA ane putro narakamAM, mAtA mokSamAM, poMtro svargamAM gayA che. te sarva jIvone puchyoge autika sAmagrI samAna maLI hatI. pitA, putra, mAtA, poMtro badhA eka ja rAjyanA, eka ja parivAranA sadasyo hatA; paNa prApta sAmagrIne koIke tyAgI, koIka temAM Asakta banyA, koIke tenA ( 8 ) I. sa. 1977mAM AcArya tulasI dvArA saMpAdita, ja nimitte IrSyA, verajhera, krodhAdi bhAvo karyo ane te potapotAnA bhAvAnusAra bhinna bhinna gatine pAmyA. zramaNasaMghIya yuvAcArya zrI madhukaramunijInA kuzaLa naitRtvamAM Agama prakAzana samiti byAvara dvArA 32 AgamAM vivecana sAthe prakAzita thayA, temAM paNa A sUtranA hindI anuvAdanuM vivecana sAthe prakAzana thayuM. vizvabhAratI lADanuMthI prakAzita TippA sahita saMzodhita mULapATha. I. sa. 1990mAM Agama manISI pU. trilokamuni dvArA saMpAdita, Agama navanIta prakAzana samiti, sirohIthI prakAzita saM kSipta sArAM za. puNyanA udaye sAmagrI maLavA mAtrathI vyakti puNyazALI kahe vAtI nathI. puNyazALI to te ja che je prApta sAmagrIno svecchAe tyAga karI, manuSya bhavanI amUlya kSaNone Atma sAdhanAmAM pasAra kare; saMpatti-parivArAdinI anityatA samajI tenI Asakti tyAge. te AtmAo devAdi sugatine pAme che, ane tapa-tyAganI sAdhanAnI parAkASTAe pahoMcI, saMpUrNatayA anAsakta banI siddhigatine prApta kare che. je dhana, saMpatti, parivArAdimAM Asakta rahe; tenA kAraNe prabuddha saMpA 56 (9) (10) gurumANa phAunDezana rAjakoTa dvArA mULa, bhAvArthe, vivecana sahita prastuta upAMga sUtra prakAzita thayuM che. Ama saraLatAthI prApta thatAM Agama sUtronA abhyAsa karIne zAzvata sukhane prApta karIne mAnavabhava sArthaka karIe. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puphiyA-puSpikA sUtra jaina dharmanA-darzananA mULa strota graMthomAM AgamonI gaNanA (1) I. sa. 1922mAM Agamodaya samiti surata dvArA thAya che. A jinaAgamo agAdha sAgara jevA che. je jJAna vaDe caMdrasUrikRta vRtti, (2) I. sa. 1885mAM banArasathI caMdrasurikRta gaMbhIra, suMdara pado rUpI jharaNAnA samUhathI banelI sUtro rUpI vRtti ane gujarAtI vivecana, (3) vi. saM. 1990mAM jaina dharma nadIono saMgama che. te jJAna, darzana, cAritra, tapa Adi ratnothI prasAraka sabhA, bhAvanagara dvArA mULa ane TIkA temaja tenA gujarAtI bharapUra che. cUlikArUpa bharatIthI zobhAyamAna che. vartamAne pracalita artha, (4) I. sa. 1934mAM gurjaragraMtha kAryAlaya amadAvAdathI bAra upAMgomAMthI ahIM dasamuM upAMga "puphiyA-puSpikA'nuM vivecana bhAvAnuvAda, (5) vIra saM. 244pamAM haidrAbAdathI AcArya amo ati saMkSiptamAM karyuM che. lakhaRSijI dvArA hindI anuvAda, (6) I. sa. 1960mAM nAmakaraNa : zAstrodvAraka samiti rAjakoTathI AcArya ghAsIlAla mahArAja dvArA virayAvalikA ane kalpAvaMtarasikAmAM kevaLa zreNika rAjAnA saMskRta vyAkhyA tema ja hindI ane gujarAtI anuvAda. temaja pArivArikajanonuM jIvana vRttAMta che paraMtu A upAMga AgamamAM madhukaramunijI dvArA prakAzita AgamomAM I. sa. 1977mAM AcArya dasa vyaktionA dasa adhyayano che. teomAM paraspara sAMsArika koI tulasI dvArA prakAzita, I. sa. 1990mAM Agama maniSI pU. saMbaMdha nathI. te sarve vikharAyelA phUlanI jema judA judA hovAthI A trilokamuni dvArA saMpAdita temaja guruprANa phAunDezana rAjakoTa dvArA AgamanuM nAma "puSpikA' che. jenuM prAkRta nAma 'puphiyA" che. prakAzita thayela che. graMtha kartA: viSaya-vastuH pUrva upAMgonI jema ja A graMthanA kartA sthavara bhagavaMtone ja A sUtra padmavyAkaraNasUtranuM upAMga sUtra che. A upAMga sUtramAM mAnavA yogya lAge che. paNa dasa adhyayano che. jema ke- caMdra, sUrya zukra, bahuputrika, pUrNabhadra, racanAkALa : maNibhadra, datta, ziva, bala ane anAdara. A pramANe dasa adhyayanono anya upAMgonI jema ja pUjya AcArya zrI bhadrabAhumuninA nAma nirdeza che. A dase jIvo pUrva bhavamAM bhagavAna pArzva nAthanA samaya pahelAM ja A upAMga graMthanI racanA thaI haze. zAsanamAM dharmano bodha pAmyA hatA. teono vartamAna bhava devarUpe graMthanI bhASA: varNita che ane bhaviSyamAM te daza mahAvideha kSetramAMthI mokSe jaze. Agama sAhitya anusAra tIrthakara bhagavaMta ardhamAgadhI A dase adhyayanamAM candra, sUrya, zukra Adi deva bhagavAna mahAvIranA bhASAmAM upadeza Ape che. ardhamAgadhI eTale ke mAgadhI ane bIjI darzanArthe Ave che ane vividha prakAranA nATaka batAvI pAchA aDhAra dezI bhASAo mizrita bhASA. bhagavAna mahAvIranA ziSyo potapotAnA sthAne jatA rahe che. tyAre gaNadhara prabhu gautama svAmI aneka pradeza, varga jAtinA hatA eTale jaina sAhityanI prAcIna prAkRta dvArA A devonI divya deva riddhi-siddhi prApta thavAnuM kAraNa pUchavAthI bhASAmAM dezI zabdonI bahulatA jovA maLe che. e anusAra A bhagavAna mahAvIre emanA pUrvabhavonuM kathana karyuM che. Agama paNa ardhamAgadhI bhASAmAM racAyuM che. prathama be adhyayanamAM kramazaH caMdradeva, sUryadevanA pUrvabhavanuM AgamanI zailI : nirUpaNa che. TIjA adhyayanamAM zukra mahAgrahanA pUrvabhavanuM prastuta upAMga sUtramAM dharmakathAnuyoganI khubu maghamaghe che. varNana che. cothA adhyayanamAM bahuputrikA devInA pUrva-prazcAd bhavanI anuyoga eTale sUtra ane arthano ucitta saMbaMdha. e cAra prakAranA viTaMbaNAothI bharelI vicitra kathA che. A kathAmAM sAMsArika che. (1) caraNakaraNAnuyoga (2) dharmakathAnuyoga (3) gaNitAnuyoga mohamamatA kevA prakAranI hoya tenuM Alekhana karyuM che. kathAnA ane (4) dravyAnuyoga. dharmakathAnuyoga eTale jemAM kathAnA mAdhyamathI mAdhyamathI punarjanma ane karmaphaLanA siddhAMtane paNa pratipAdita karyA kaSAya AdinuM nirAkaraNa karIne mokSamArganI prarUpaNA karavI. A che. bAkInA cha adhyayanomAM pUrNabhadra AdinuM pUrvabhava sahita upAMgamAM svayaM mahAvIra bhagavAnanA zrImukhethI gautamasvAmInA varNana che. praznonA uttararUpe badhI kathAono bhAva pravAhita thayo che. bhagavAna sthanAMga sUtranA 10mA sthAnamAM dIrghadazA nAmaka zAstranA mahAvIra tathA gautama svAmInA ApasI saMvAda keTalA madhura ane daza adhyayana kahyAM che te A pramANe che-1. caMdra, 2. sUrya, 3. zukra, sahaja che teno anubhava thAya che. Ama te samayanI dharmakathAo 4. zrIdevI, 5. prabhAvatI, 6. dvIpasamudrotpatti, 7. bahuputrI maMdarA, kahevAnI zailI paNa mana para aMkita thAya tevI che. gadyazailImAM 8, sthavira saMbhUtivijaya, 9. sthavira pakSma, 10. ucchavAsaracAyelA A sUtramAM 94 gadyAza che. ni:zvAsa. A zAstranA caMdra, zukra, sUrya, zrIdevI ane bahuputrI maMdarA vyAkhyA sAhitya: A pAMca adhyayanonuM sAmya puSyikA upAMgasUtranA kathAnakomAM jovA prastuta sUtra kathApradhAna hovAnA kAraNe tenA para niryukti, maLe che. bhASya ke cUrNi lakhAI nathI. zrI caMdrasUrie saMskRta bhASAmAM A upasaMhAra : sUtra para saMkSipta ane zabdArtha sparzI vRtti lakhI che . vRttinuM graMthamAna A upAMganI viziSTatA e che ke unmArge jatAM zrAvaka-sAdhu 600 zloka pramANa che. vartamAnamAM upalabdha A sUtranA prakAzita bhagavaMtone devo preraNA ApI pAchA saMyama sthAnamAM sthira kare che. sAhitya A pramANe cheH devo paNa prabhunA zAsananI rakSA kare che. ahIM kutUhalanI pradhAnatA 57 zrI puphiyA-puSpikA sUtra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sAMsArika moha-mamatAnuM saphaLa citraNa thayuM che. rIte AdhyAtmika sukha-zAMti ane AtmAnaMdanI prApti thAya che. punarjanma ane karma phaLanA siddhAMtonuM sacoTa nirUpaNa samajaNanA abhAve vastunI prApti ke aprApti baMne du:khajanaka bane thayuM che. sAdhanA sAdhI saMyama ArAdhanAthI koIne paNa caMdra, zukra ke che, tethI jJAnI puruSo kahe che ke sahaja prApta thayelA saMyogomAM sUrya deva jevI ucca padavI prApta thaI zake che. Aje ekavIsamI sadInA saMtoSa rAkhI, prasanna rahevAthI ja manuSyane sukha-zAMti maLe che. vaijJAniko jyotiSendranA vimAnane agnino goLo samaje che ane dharma ane tyAga e ja saMsAranA prapaMcathI mukta karI zake che caMdrane pRthvIno TukaDo mAne che. jyAre jaina siddhAMtamAM tene ratnonA ema jANI pratyeka sukhe chUe tyAga ane saMyamarUpa dharmanA mArge vimAna kahyAM che. sUryavimAna samabhUmithI 800 yojana UMce ane agresara thavAno saMkalpa karavo joIe. IcchAo upara kAbU meLavI caMdravimAna 880 yojana UMce rahetAM bhramaNa kare che. A vastu AjanA AtmakalyANanA zreSTha mArgano svIkAra karavo joIe, e ja vaijJAniko mATe, khagoLazAstrIo mATe paDakAra rUpa che. brahmAMDanuM AgamajJAna ane zraddhAno sAra che. svarUpa samajavA mATe ApaNuM jaina Agama ati upayogI che. tevI ja zrI pUSphayUliyA-(pUSpacUlikA) sUtra tIrtha karIe ApeluM jJAna Agama kahevAya che. carama tIrthakara thayela che. bhagavAna mahAvIra svAmIe kevaLajJAna-darzana prApta karI sarvajJa-sarvadarzI viSaya vastu : thayA pachI pravacana dvArA jIva-ajIva AdinuM svarUpa pragaTa karatAM A upAMganA paNa dasa adhyayana che. A dasa adhyayanonA nAma karma baMdha, baMdhahetu, mokSa ane mokSanA hetunuM rahasya A pramANe che-1. zrIdevI. 2. zrIdevI. 3. dhRtidevI. 4. kIrtidevI. 5. samajAvyuM che. bhagavAna mahAvIranA pravacano arthAgama kahevAya ane buddhidevI. 6. lakSmIdevI. 7. IlAdevI. 8. surAdevI. 9. rasadevI. 10. gaNadharo dvArA karelI sUtra racanA suttAgama kahevAya. A Agama sAhitya gandhadevI. A dase adhyayanamAM varNita devIo saudharmakalpamAM AcArya mATe nidhi samAna che. tenA maulika vibhAga bAra che jene potapotAnA nAmanA anurUpa vimAnomAM utpanna thaI hatI. emaNe dvAdazAMgI kahevAya che. temaja tenA bAra upAMgo che. temAMnuM agiyAramuM rAjagRhI nagarImAM samosaraNamAM birAjIta bhagavAna mahAvIrane joyA. upAMga eTale pUSphaliyA- pUSpacUlikA. jeno sArAMza nIce pUrva saMskArane vaza prabhu pratye bhaktibhAva darzAvavA tyAM AvIne nRtya prastuta che. Adi pradarzita karIne svasthAne prasthAna karyuM. emanA gayA pachI gaNadhara. graMthanuM nAmakaraNa: prabhu gautama svAmIe jijJAsA vyakta karI. tyAre bhagavAne emanA A graMthamAM pArzvanAtha bhagavAnanA zAsanamAM 'pUSpacUlA' nAmanI pUrva bhavanuM kathana karyuM ke A dase devIo bhagavAna pArzvanAthanA pravartinI sAdhvIjI pAse dIkSita dasa strIonuM kathAnaka che. tethI A zAsanamAM pUSpacUlikA AryA pAse dIkSita thaI hatI. kAlAM tare badhI sUtranuM nAma 'pUSpacUlikA" che. devIo zarIra bakuzikA thaI gaI. mahAsatIjI pUSpacU likA AryAe graMthanA kartA: emane samajAvyuM che ke A zramaNAcArane yogya nathI. chatAM teo mAnI pUrva upAMgonI jema A graMthanAkartA sthavira bhagavaMto ja hoya nahi ane upAzrayathI nIkaLIne niraMkuza rokaToka rahita svacchaMda mati ema lAge che. thaIne vAraMvAra hAthapaga dhovA, zarIranI vibhUSA karavI vagere karavA graMthano racanAkALa: lAgI. kAyAnI mAyAmAM phasAIne potAnA doSonI AlocanAna anya upAMgonI jema ja pUjya AcArya zrI bhadrabAhu muninA karavAnA kAraNe saMyama virAdhaka banIne prathama devalokamAM devIo tarIke samaya pUrveja A upAMga graMthanI racanA thaI haze. utpanna thaI. tyAM eka palyopamanuM AyuSya pUrNa karIne mahAvideha kSetramAM graMthanI bhASA: janma leze. saMyama tapanI zuddha ArAdhanA karIne siddhagatine prApta karaze. saraLa, sahaja, pravAhita ardhamAgadhI bhASAmAM racAyeluM che. etihAsika rIte vicAratAM A upAMga atyaMta adhika mahattvanuM AgamanI zailI: che. vartamAne bhagavAna mahAvIranA zAsananI sAdhvIono itihAsa kutUhala ane jijJAsAthI nikhAlasatApUrvaka eka bALakanI jema meLavavAmAM kaThinatA prApta thAya che. tyAre A upAMgamAM to bhagavAna ziSya potAnA gurubhagavaMtane sahajatAthI prazno pUche ane enA uttararUpe pArzvanAthanA zAsananI sAdhvIonuM varNana jovA maLe che. guru bhagavaMto kathA zailImAM rajUAta kare e prakAranI zailI che. gadya upasaMhAra: zailImAM racAyelAM A sUtramAM 23 gadyAza che. Aje jyAre strI samovaDInI vAto thAya che tyAre A sUtranA vyAkhyA sAhitya: adhyayanathI khyAla Ave che ke jainadarzanamAM samagra vyavahAramAM strI jAtine prastuta sUtra kathApradhAna hovAnA kAraNe tenA para niryukti, samAna haka hato. jaina AgamomAM mukti parvatanI sarva yogyatA bhASya ke cUrNi lakhAI nathI. tema chatAM zrI caMdrasUrie saMskRtamAM vRtti jaNAvIne strI jAtine paNa sarakhuM mahattva ApyuM che. aneka sUtromAM lakhI che. temaja AcArya amolakhaRSijI, ghAsIlAla mahArAja, sAdhvIjIonA jIvana varNana che e ja eno purAvo che. madhukaramunijI, AcArya tulasI, Agama maniSI pU. trilokamuni vagere A dharmakathAthI jaNAya che ke cAritranA virAdhaka sAdhako paNa jo dvArA hindI, gujarAtI, saMskRtamAM TIkA temaja vyAkhyA prakAzita zraddhAmAM dRDha hoya to te virAdhaka thavA chatAM anaMta saMsAra paribhramaNa prabuddha saMpadA 58 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA nathI. cAritranI virAdhanAne pariNAme te nimna jAtinA devadevI tarIke janma dhAraNa kare che. paraMtu pharI manuSya janma dhAraNa karI ArAdhanA karIne siddha gatine prApta karI zake che. sAvadhAna rahenAra saMyamI sAdhaka potAnA AtmAnI adhogatithI surakSA karI ane sadgati prApta karI zake che. A varganA varNanathI spaSTa thAya che ke lokamAM zrI vanhidazA-vRSNidazA sUtra tIrthaMkaradevanI sakalajagatahityakAriNI vANIne emanA ja atizaya saMpanna vidvAna ziSyo gaNadharoe saMkalita karIne Agama ke zAstranuM rUpa ApyuM che. arthAt jinavacana rUpa phUlonI mukta vRSTi jyAre mALArUpe gUMthAya che tyAre te AgamanuM rUpa dhAraNa kare che ane e Agama ApaNane zAzvata sukhano anubhava karAve che. evA zreSTha AgamomAMthI eka che vRSNi dazA nAmanuM bAramuM upAMga jenuM saMkSipta varNana ahIM prastuta che. graMthanuM nAmakaraNaH nandI cUrNa anusAra prastuta upAMganuM nAma aMdhakaviSNudazA hatuM. paraMtu pAchaLathI temAMthI 'aMdhaka' zabda lupta thaI gayo. mAtra viSNudazA ja bAkI rahyuM. Aje A nAmathI ja A upAMga prakhyAta che. A upAMgamAM vRSNuivaMziya bAra rAjakumAronuM varNana ApeluM che. saMvanA kartA : pUrvenA upAMgonI jema A graMthanA kartA vira bhagavaMto ja hoya ema jaNAya che. graMthano racanAkALa : saraLa, sahaja, pravAhita ardhamAgadhIbhASAmAM racAyeluM che. AgamanI rolI : lakSmI, sarasvatI Adi devIonI pratiSThA ane jinamaMdiromAM maNibhadra, pUrNabhadra devonI pUjA pratiSThA karavAmAM Ave che te eka prakAranI bhaktinuM darzana haze paraMtu te sarva autika sukhanI apekSAe thAya che. vItarAga dharma to laukika AzAthI para rahIne mAtra AtmasAdhanA karavAno upadeza Ape che. anya upAMgonI jemaja pUjya AcArya zrI bhadrabAhu muninA samaya karI. 9 varSano saMyama paryAya pALIne 21 divasano saMthAro karIne pUrve ja A upAMgagraMthanI racanA thaI haze. kALa karI sarvArthasiddha mahAvimAnamAM deva rUpe utpanna thayA. tyAMthI AvIne graMthanI bhASA : mahAvidehamAM manuSyano janma laIne siddhagatine prApta karaze. A ja pramANe bAkInA 21 2AjakumAronA adhyayananuM varNana che. upasaMhAraH bALasahaja kutUhala ane jijJAsAthI nikhAlasatApUrvaka ziSya dvArA pUchAyela praznanA gurubhagavaMte kathAzailImAM uttara ApyA che. gadyazailImAM racAyela A AgamamAM 29 gayAMza che. vyAkhyA sAhitya : vyAkhyA sAhitya eTale vivecana, jaina sAhityanA pAMca aMgo che. 1. niryukti, 2, bhASya, 3. cUrNi, 4, TIkA ane 5. Agama prastuta sUtra kathApradhAna hovAne kAraNe tenA para niryukti, bhASya ke cUrNi lakhAI nathI. tethI ahIM TIkA ane Agama A be ja aMga prApta thAya che. zrI caMdrasUrie saMskRta bhASAmAM A sUtra 52 saMkSipta vRtti lakhI che. bIjI saMskRta TIkAnuM nirmANa sthAnakavAsI jaina paraMparAnA AcArya. pAsIlAlajI mahArAje karyuM hatuM. taduparAMta zramaNasaMghIya yuvAcArya madhukaramuni, AcArya aolakaRSijI, AcArya tulasI, Agama niSitrilo muni, dIpavijayajI mahArAja sAheba Adie TIkA tathA TIkAnA anuvAda lakhyA che. viSayavastu : A upAMgamAM bAra adhyayano che tenA nAma 1. niSadhakumAra, 2. mAtalIkumAra, 3. vahakumAra, 4. vahekumAra, 5, pragatikumAra, 6. jyotikumA2, 7. dazarathakumA2, 8. dRDharathakumA2, 9. mahAdhanukumAra, Che 10. saptadhanakumAra, 11. dazadhanukumAra ane 12. zabanu kumAra, prathama adhyayananuM varNana : baLadeva rAjA ane revatI rANInA niSadhakumAra pacAsa kanyAo sAthe lagna karIne sukhapUrvaka rahetA hatA. ekadA dvArakAnagarImAM padhArela arihaMta ariSTanemi bhagavAnanI dezanA sAMbhaLIne zrAvakanA bArAta aMgIkAra karyA. niSadhakumAranA divya rUpa saMbaMdhI gaNadhara varadatte prazna pUchatAM bhagavaMte enA pUrvabhavanuM varNana karyuM. jaMbudvIpanA bharatakSetramAM rItaka nagaramAM mahAbale rAjA ane padmAvatI rANIno vIrAMgada nAme putra hato. yuvAvasthAmAM manuSyase baMdhI bhogo bhogavato hato. ekavAra siddhArtha AcAryano upadeza sAMbhaLI dIkSA aMgIkAra karIne 11 aMgano abhyAsa ane aneka tapazcaryAo karI 45 varSano zramaNa paryAya pALI dvimAsika anazana karI tyAMthI kALa karI pAMcamA devalokamAM utpanna thayo. tyAMthI AvIne niSakumAra tarIke ahIM avataryo. bAravratadhArI niSadhakumArane ekadA pauSadhAtamAM dharma jAgaraNA karatI vakhate saMyamanA bhAva jAgyA. tethI bhagavAna padhAryA tyAre temaNe saMyama aMgIkAra karyo. 11 aMgano abhyAsa ane vividha tapazcaryA vRAidazA upAMgamAM kapAtattvanI apekSAe paurANika tattvanuM prAdhAnya che. ahIM jenuM varNana karAyuM che evA yaduvaMzIya rAjAnI tu jInA zrImad bhAgavatamAM Avela. 'yaduvaMzIya cAritra' sAthe karavAmAM Ave che. harivaMza purANanA nirmALanuM bIja paNa ahIM vidyamAna che. vRSNivaMza ke jenuM AgaLa jaIne harivaMza nAma thayuM tenI sthApanA hari nAmanA pUrva puruSe karI hatI. nipAvalikA Adi pAMca aMgono upasaMhAra A pAMca vargAtmaka upAMga sUtramAM pahelAM narakanuM varNana, tyArapachI devalokanuM varNana, tyArapachI jyotiSi devonuM varNana, tyArapachI prathama vaimAnika devalokamAM devIone utpanna thavAnuM varNana ane aMte sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thayAnuM varNana Ave che. A rIte karmanA bhArathI bharelA jIva adhI gativALo hoya tethI arthAlokathI Urdhvaloka sudhInuM varNana karatAM sUtrakAre prathama pApanI paMkti darzAvI, tyArapachI puSpanI paMkti darzAvI che. aMtamAM A lekha A upAMgono abhyAsa karavA preraka bane ane AtmotthAnamAM nimitta bane e ja abhyarthanA. zrI vidazA-vRSNidazA sUtra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatu:zara, prIvra catuH zaraNa prakIrNaka | muni dIparatnasAgarajI ma. sA. * bhUmikA: avaMdhya kAraNarUpa evI traNa ArAdhanAne trisaMdhyA ArAdhavAnA - pannA sUtromAM vartamAnakALe A sUtrano svIkRta krama 1 che. hetuthI AgaLa jaNAve che ke, he Atmana ! tame arihaM tAdi cAra pIstALIza AgamomAM krama 24mo dharAvatA A sUtranuM mULa nAma zaraNAM svIkAro, svaduSkatanI gaha karo ane sva tathA para sukRtonI paDazaraLa che. jene saMskRtamAM patuM :zaraNa kahe che. A payagrA sUtra anumodanA karo. hovAthI sUtranI pAchaLa pannA ke pravarga zabda lAge che. cAra zaraNa svIkAraH A sUtranA mULa zloka-63 che, tenA kartA zrI vIrabhadrAcArya che. kevA arihaMtonuM zaraNa svIkAravuM? je rAga-dveSa rUpI zatrune * A sUtra upara zrI vijayavimala (vAnarSi) gaNikRta TIkA mudrita haNanArA che, duSkara tapa ane cAritranuM sevana karanArA che, viziSTa svarUpe upalabdha che ja, taduparAMta aMcalagacchIya bhuvanatuMgasUrijI pUjA-stuti-vaMdanAdine yogya che, dhyAtavya che, coMTIza atizayothI kRta 800 zloka pramANa TIkA hovAno ullekha paNa maLe che. yukta che, ati adbhuta guNonI khANa che... ityAdi vizeSaNothI vaDasara paDamganuM bIjuM nAma satAnuidha 3yA che ane arihaMtano paricaya ApIne sU trakArazrI atre arihaMtanA zaraNanA A baMnne nAmo sArthaka che. 13/2UT e A payAnuM hArda che. svIkArapaNAnI mahattAno nirdeza kare che. e ja pramANe 7 gAthAmAM zloka 11 thI 48 e 38 zlokamAM cAra zaraNAnuM varNana che. siddha bhagavaMtono paricaya Ape che. 11 gAthAmAM sAdhunA svarUpane A sUtrane 'sattAnunkaMdha' kahevAnuM kAraNa e che ke-A sUtramAM jaNAve che ane 8 gAthAmAM kevaLI prajJapta dharmanI oLakha karAve cAra zaraNa svIkAra, sva duSkRtyonI gaha ane sukRtonI che. e rIte siddha Adi traNenA zaraNano svIkAra karavAnI adbhuta anumodanA e traNa mukhya viSayo hovAthI, A traNenA AcaraNa preraNA Ape che. dvArA kusaMtanu vaMdha arthA - dIrgha sthitika punyAnu baMdhI punya AvA caturvidha zaraNane svIkAranAra AtmA nizca bhaktirasa sahita ghaNAM karmonI nirjarA thAya che. tethI "kuzalAnubaMdhI' nAma nimagna bane che, azaraNa rUpa bIjI vairAgya bhAvanAthI vAsIta paNa paNa sArthaka che. thAya che, paraMtu teno AtmA je pUrvanA duSkRtyothI paNa kuvAsanAno * saraLa paUTi - e nAmathI bIjA paNa eka payagrAnuM astitva zikAra banyo che, tenuM zuM? che, je mAM 27 gAthAo che, temAM paNa cAra zaraNa, duSkRta duSkRta gartA: gaha, sukRta anumodanAno ja viSaya che, paNa atre daza payatrAmAM tyAM sUtrakAra maharSi, te AtmAne potAnA duSkatone nIMdavA A sUtrano samAveza karAyela nathI. dvArA azubhakarmono kSaya karavAnI ane AtmAnA malIna bhAvono A AkhuM sUtra padya (zloka) svarUpe racAyela che. nAza karavAnI dizAmAM pagalA mAMDavA mATe cha gAthAmAM 'duSkatagartA" * naMdIsUtra, pakhisUtra ke vicArasAra prakaraNa AdimAM A sUtrano karavAno upadeza ApatAM jaNAve che ke mithyAtvane niMdo, arihaMtAdi nAmollekha nathI. viSayaka avarNa vAdano tyAga karo. dharma-saMgha-sAdhu paratve zatru bhAva viSayavastuH na rAkha... ityAdi svarUpe AtmAne kaluSitatArahita karo. causaraNa pannAmAM sAmAyika Adi cha Avazyakono saMkSepa sukRta anumodanA: ane vistArathI arvAdhikAra che, cauda svapnonA nAmo che, cAra duSkRtagartA vaDe AtmAnI kaluSitatA jarUra dUra thaze. paNa zaraNAMno svIkAra-duSkatanI gartA ane sukRtanI anumodanA che. AtmAmAM sabhAvonuM siMcana ane guNAnurAga kema pragaTAvavo? ane chelle cAra zaraNA svIkAra Adi traNenuM ArAdhana karanAra-na sUtrakAra maharSi te mATe sukRta anumodanA karavAnuM kahe che. paNa karanArane prApta zubha-azubha phaLano ullekha che. sukRta anumodanA karavI kaI rIte? jenAmAM je guNa hoya tenA te uDatI najare sUtra-darzanaH guNanI hArdika prazaMsA karo. * cha Avazyaka nirdezaH A vAtane pU. yazovijayajI mahArAje "amRtavelanI sAvadya tyAga ane niravadya sevana karato AtmA sAmAyika vaDe sakjhAyamAM ane ciraMtanAcAryazrIe "paMcasUtra'nA pahelA cAritrane zuddha kare, jinezvaranA guNa kIrtana vaDe darzana vizuddhi kare adhyayanamAM paNa khUba ja sArI rIte vaNI lIdhI che. ahIM sUtrakArazrIe ane vidhipUrvaka vaMdanA karato jJAnAdi guNanI zuddhine pAmelo AtmA paNa sva-prazaMsA ane paraniMdAnA be bhayaMkara doSothI vAsIta pratikramaNa ane kAyotsarga vaDe darzanAdi trikanI alanAne nivArI, AtmAne bacAvavA mATe svaduSkRta gartA ane para sukRta anumodanA pratyAkhyAna karato tapAcAra ane vIryAcAranI zuddhine pAme che. e AtmAne zubha guNothI suvAsita karavAne nitAMta upayogI che. pramANe sUtrakArazrI AtmAne paMcAsAranI vizuddhinA kathana dvArA temAM * sArAMza: lAgelA DAghane bhUMsavAnI prakriyA mATe cha Avazyakono nirdeza kare che. aMte sUtrakArazrI A trividha ArAdhanAnA zubha vipAka rUpa sAmAyika Adi ukta cha Avazyakane ArAdhato AtmA prApta phaLano nirdeza karI, tena ArAdhavAthI manuSya janmanI niSphaLatA bhAvathI paDe nahIM ane abhinava bhAva vizuddhine prApta kare, te mATe batAvIne, traNe saMdhyA ArAdhanA karavI te upadeza ApI virame che. zuM karavuM? e praznano uttara ApatA sUtrakArazrI ahIM mokSa sukhanA ApaNe paNa tu zaraNanA ATalA paricayathI vIramIe. * prabuddha saMpadA 60 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra pratyAredhyAna pro Atura pratyAkhAna prakIrNaka bhUmikA : ane bALamaraNane paNa jaNAvelA che. dezavirati samyagudRSTi jIvanA payazA sUtramAM vartamAnakALe A sUtrano svIkRta krama be che. maraNane bALapaMDitamaraNa kahela che. te mATe dezavirati kone pIstAlIza AgamamAM krama 25mo dharAvatA A sUtranuM mULa nAma kahevAya, te jaNAvavA bAra vratono nAmollekha karela che. tyAra 3TT32TECT ZF2CTTCT che , saMskRtamAM 3TT2wtrA 28TTna kahe che. pachI bALapaMDitamaraNa mATenI vidhi ane te o nI bhAvi zubha A payazA sUtra hovAthI sUtranI pAchaLa pannA ke pravarnava zabda gatino ullekha karela che. lAge che. paMDitamaraNa: * A sUtramAM 70 gAthA che ane 1 sUtra che. te 8 zloka pramANa ahIM sUtrakAra maharSi gadyasUtra racanA vaDe uttamArthanI gaNAvAya che. ArAdhanA karavA icchuka AtmAnI jJAna ane vairAgyayu kta zrI vIrabhadrAcAryakuta A pannA sUtra upara acalagacchIya zrI ciMtavanA rajU kare che. Avo AtmA zubhaciMtavanA saha atikrama bhuvanatuMga sUri racita TIkAno ullekha maLe che. A TIkA 420 Adi cArenuM micchAmi dukkaDam ApIne, paramAtmAne zloka pramANa hovAnuM kahevAya che. taduparAMta zrI guNaratnasUri namaskAra karI, pAMca mahAvratono punaH svIkAra kare ane pachI kRta avacUrI che, jenuM mudraNa amArA '31ma sultAna potAnA Atmika bhAvo ne pragaTa karatAM ke vI ke vI sIvaMs'mAM karAyela che. pravRtti-vicAraNA kare, te jaNAvavA gAthA 14 thI 3panI racanA A sUtramAM gadya-padya arthAt zloka ane sUtra baMnne che. karela che. 3i25gharavALa nAmathI ja bIjA paNa be payajJA maLe che. Avo AtmA aMtima ArAdhanA pUrve zuM kare? jemAM eka mA325gharavALamAM 28 zloko ane 2 sUtro che, jIva khAmaNA karI samAdhibhAva dhAraNa kare, AhAra-vidhi, jemAM paMca parameSThI namaskAra, khAmaNA, pApasthAnaka Adi saMjJA-gArava Adine taje, arahaMtAdine namaskAra karI pAponA vosirAvavA, pratyAkhyAna Atmopadeza che ane bIjA paccakakhANa kare, kevaLI prarUpita vidhi mujaba saMthArAno svIkAra 332pappavaravALamAM 34 zloko che. badhA padyo ja che. temAM kare, upAdhizarIra-khoTuM AcaraNa Adi vosirAvI mamatvano tyAga zarIrane avirati pratyAkhyAna, micchAmi dukkaDam, mamatva kare. AtmAnI jJAnAdimAM sthiti, ekatva bhAva Adi zubhatyAga, zarIrane upAlaMbha, zubha bhAvanA Adi viSayo che. bhAvayuktatAne dhAraNa karI virAdhanAne pratikrame, AzAtanA-rAgaparaMtu A be 332 pRSpavaravAnuM sUtro ahIM lIdhA nathI. dveSa-asaMyamamithyAtva ityAdinI gartA karI, niSkapaTa bhAve sarve 332 puSpavaravAnuM sUtrano ullekha "naMdIsUtra'mAM sUtra 137mAM pAponI AlocanA kare. pUjya evA guru bhagavaMta pAse aThThAvIsamAM utkAlika sUtra rUpe che. prastuta sUtra te ja hovAno kSamAyAcanA kare. saMbhava che, kemake ahIM svIkRta sUtranA kartA zrI vIrabhadrAcArya * maraNanA bheda, bALamaraNanA phaLa : che, jeo bhagavaMta mahAvIranA hastadIkSita thayA hovAnuM sUtrakAra maharSie paMDitamaraNanI vidhi jaNAvI, paNa kahevAya che. "pabdi sUtra'mAM paNa 27mA utkAlika sUtra rUpe paMDitamaraNanI mahattA ke AvazyakatA kyAre samajAya? jo noMdhAyela che ane zrI pradyumnasUrijIkRta vicArasAra prakaraNamAM bALamaraNa ane tenA azubha vipAka samajAya to ! A hetune 45 AgamomAM 37mAM Agama ane payazA zabdathI ja ullekha AcAryazrI maraNanA traNa bheda jaNAvIne bALamaraNa pAmanAranI prApta thAya che. durgati, anaMtA saMsAranI prApti, abodhipaNuM ityAdinA 332 eTale rogathI gherAyelo AtmA, jene parabhavanI svarUpano tathA tenA kAraNono vistAra karI bALamaraNanA svarUpane ArAdhanA karAvavAnA avasare karAvavA lAyaka pratyAkhyAnanuM sUtra 37 thI 43mAM jaNAvIne "have huM paMDitamaraNe marIza' tevI varNana temAM hovAthI A sUtrane mAtura pratyAravyAna kahe che. pratijJAnuM kathana kare che. * viSayavastuH paMDitamaraNe maravA IcchanAro jIva kevI vicAraNA kare ? prastuta sUtramAM mukhyatve bALamaraNa, bAlapaMDitamaraNa ane naraka Adi vedanAne saMbhAre, saMsAra bhAvanA bhAvatA du:khanI paMDitamaraNa e traNa viSayone sparzAvela che. tadaMtargata dezavirati utpattinA kAraNone yAda kare, azana ane pAnathI tRpti namyAne dharmanuM svarUpa, bAlapaMDitanI gati, aticAra AlocanA, hiMsAdi vicAre, kaSAyanA nigraha dvArA maraNa pAmavAnI bhAvanA, rAdhAvedha virati, pratikramaNa-niMdA-goMdi, AlocanAdAyaka grAhakanuM karanAra puruSa mAphaka mokSamArga sAdhavA AtmAne guNayukta kare, svarUpa, asamAdhi maraNa ane tenuM phaLa, paMDita maraNanI bhAvanA jinopadiSTa upadezanI sahaNA kare, vairAgyanA e kAdA padane ane ArAdhanA vidhi ityAdi nAnA-nAnA viSayo samAviSTa che. ciMtave, maraNanA bhayano tyAga karI jJAnAdimAM sAvadhAna bane * uDatI najare sUtradarzana : ityAdi prakAre AtmAnuM paccakakhANa zubha thAya che, tema vicAre* bALapaMDitamaraNa: svIkAre. prastuta sUtrano mukhya viSaya paMDitamaraNa ja che, paNa ApaNe paNa prAMte AvI bhAva ArAdhakatA dhAraNa karIe. paMDitamaraNanI mahattAne prasthApita karavA mATe bALapaMDitamaraNa Atura pratyAkhAna prakIrNaka Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApratyAraDyAna prakIrNa mahApratyAkhAna prakIrNaka * bhUmikA kare che ke-'pApa karavuM e duSkara nathI; paraMtu karelA pAponI nirmaLa payA sUtromAM vartamAnakALe A sUtrano svIkRta krama 3 bhAve guru pAse AlocanA karavI e duSkara che.' paNa A che. pIstALIza AgamomAM krama 26mo dharAvatA A sUtranuM mULa AlocanAmAM vidhi zuM? A AlocanAkartA kevo hoya ? nAma HETUppavaravAnuM che, jene saMskRtamAM naETBtyAravyAna kahe che. mahApratyAkhyAnakartA kaI rIte AgaLa vadhe ? A ane AvA praznono A payasA sUtra hovAthI, sUtranI pAchaLa pannA ke prarniva zabda uttara ApavA sUtrakAra maharSi A sUtranI racanA kare che. lAge che. * mahApratyAkhyAna ArAdhaka pahelAM zuM kare ? A sUtranA mULa zloka 142 che. A saMpUrNa padyAtmaka maMgalarUpe arahaMtAdine namaskAra karI pApane paccakakhe, (zlokabaddha) sUtra ja che, tenA kartA vize koI ja mAhitI amone duritrane niMde, sAmAyikane svIkAre - upadhi-AhAra-zarIrane upalabdha nathI, tenI koI vRtti ke avacUrI hovAno ullekha amone vosirAve, mamatvane taje, jJAnAdirUpa AtmAnuM AlaMbana svIkAre, prApta thayela nathI. vratAdi anArAdhanAne niMde -paDikkame, ekatva bhAvanA bhAve, RETVdhyavaravAnuM sUtrano ullekha "naMdIsUtra'mAM sUtra 137mAM anyatva bhAvanA svIkArI sarve saMyoga-saMbaMdhane vosirAve, asaMyama 29mAM utkAlika sUtra rUpe che, "pAkSika sUtra'mAM 28mA utkAlika Adi tyAga karI badhAne khamAve, aparAdha AlocanA kare, mAyAno sUtra rUpe che, paNa 14mI sadImAM racAyela 'vicArasAra prakaraNamAM tyAga kare, zalyone uddhare, bhAvazalyanA svarUpane jANIne guru 45 Agama gaNanAmAM teno ullekha jovA maLato nathI. sanmukha Aloce. AlocanA ane niMdA karI AtmA bhArarahita naMdIsUtra vRttimAM kahe che ke "mahAna' (moTuM) evuM je thAya. prAyazcitane doSarahita paNe svIkAre. hiMsAdinA paccakakhANa 'pratyAkhyAna', tene mApappavaravAnuM kahe che. ahIM bhavacarima kare, paccakakhANa karatAM bhAvavizuddhi jALave. e rIte ArAdhaka pratyAkhyAna saMbaMdhe vividha prarUpaNA che. AtmA potAnA AtmAne zuddha kare, anuzAsita kare. *viSayavastu * paMDita maraNe maravAno saMkalpa: naEIVdhyavaravALa' payazAmAM ullekhita viSayo kaMIka AvA ghaNAM bALamaraNe huM maraNa pAmyo chuM. mAtA-pitA-baMdhu che- upadhi Adi Nano tyAga, rAga AdivosirAvavA, jIva Adi vaDe A loka bharelo che, koI ja zaraNarUpa nathI. jIva ekalo khAmaNA, niMdA-gaha, mamatvachedana, AtmabhAvanA, ja bhaTake che tethI have huM paMDitamaraNe ja marIza. ahIM jyAre gatinI e katvabhAvanA, saMyoga-saMbaMdhityAga, mithyAtvatyAga, vedanAne saMbhArato, seMkaDo janma-maraNane chedavA, pAdapopagamane AlocanA, AlocakanuM svarUpa, zalyo ddharaNa prarUpaNA, maravAne mATe huM paMDita maraNe marIza. AvI AvI vairAgya bhAvanAne AlocanAphaLa, hiMsAdinA pratyAkhyAna, bhAvavizuddhi, vairAgyano bhAvato AtmA paMDitamaraNe maravAno saMkalpa karyA pachI sva upadeza, paMDitamaraNa prarUpaNA, paMca mahAvrata rakSA, AtmArtha duSkRtyonI niMdA ane gaha kare. pAMca mahAtonI vividha rUpe rakSA sAdhananI prarUpaNA, karela - na karela yogothI thatAM lAbha ke hAni, kare. paMDitamaraNanI prazaMsA karato vividha zubha bhAvone bhAve che. anArAdhakanuM svarUpa, ArAdhanAnuM mAhAbhya, vividha vyutsarjanA, * paMDitamaraNano ArAdhaka pachI zuM kare ? cAra zaraNA, paMca parameSThInuM maMgalapaNuM, vedanAdi sahevAno arihaMta, siddha Adi paMca parameSThInuM zaraNa svIkAre, temane upadeza, apratibaddha-maraNa svIkAra, ArAdhanA patAkA haraNa, maMgala- rUpa mAnato potAnA pApono vosirAve, ArAdhakabhAva ArAdhanAno bheda ane phaLa ityAdi. dhAraNa karI vedanA sahana kare. du:khanA vipAkone ciMtave, apratibaddha * uDatI najare sUtra-darzanaH maraNane svIkAre. ArAdhanArUpI jaya patAkAnuM haraNa kare, jUnA Atura pratyAkhyAnamAM AvatA keTalAMka viSayono saMkSepa karmone saMthArAmAM rahIne khapAve, jinavacanAdimAM udyata bane. karI sUtrakAra maharSie ahIM samAviSTa karela che, paraMtu mukhyatve samyak prakAre paccakakhANa pAlana kare. sAdhunA aMta samayanI ArAdhanAne ahIM vistArathI jaNAvelI che. ApaNe paNa pAlana karavA udyamavaMta banIe ane ahIM ja ghaNA viSayone saMkSepamAM darzAvI, sUtrakArazrI eka mahattvanI vAta vIramIe. taMduna vaivAriC prachI taMdulavaicArika prakIrNaka * bhUmikA: pannA sUtromAM vartamAna kALe A sUtrano svIkRta krama * A sUtra upara zrI vijayavimala (vAnarSi) gaNi racita TIkA pAMca che. pIstALIza AgamomAM krama 28mo dharAvatA A sUtranuM mULa upalabdha che. nAma 'taMdutvavecaniya che, jene saMskRtamAM taMtmavaivara kahe che. A * A sUtranA kartA koNa che? teno koI uttara to amane maLela pannA sUtra hovAthI pAchaLa pannA ke pranfja zabda lAge che. nathI, paNa "naMdIsUtra'mAM 14mA utkAlika zrutarUpe ane pampisUtramAM * A sUtranI racanA gadya-padyamAM mizrita thayelI che, temAM 13mA utkAlika-aMgabAhya sUtrarUpe sUtrano ullekha che. taduparAMta gAthAo 139 che, bAkI gadya sUtromAM sUtrakAre varNavela che. caudamI sadImAM zrI pradyumnasUrijI racita vicArasAra prakaraNamAM 45 prabuddha saMpadA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamomAMnA 33mA AgamarUpe A sUtranuM nAma che ane teozrIe mRtyu pAme to paNa nArakamAM ke devalokamAM kyA kAraNe utpanna thAya A sUtrane kaDaLaDaDaDa tarIke ja oLakhAvela che. tenI vAta sacoTa tarkapUrvaka rajU karI che. * taMdula eTale cokhA, A cokhAnI upamA vaDe vairAgyano upadeza garbhastha jIvanuM sUvuM-besavuM ke sukhI-du:khIpaNuM, garbhamAM tenI ApavA mATe 460 karoDa, 80 lAkha cokhAnuM mApa batAvIne vivaraNa sthiti kevI hoya? te bALaka putra, putrI ke napuMsakAdi rUpe kema janme ? karela che. bIjA zabdomAM kahIe to taMdulane AzrIne azucibhAvanA saha yoni vATe bahAra kaI rIte nIkaLe? ityAdi varNana dvArA sUtrakArazrI vairAgya vicAravALo paDyo eTale taMdula vaicArika payajJo kahevAya che. azuci bhAvanAno upadeza Ape che. * viSayavastu: taMdula vaicArika AgamamAM mukhya viSaya zarIranI azuci tyAra pachI jIvanI tenA AyukALa daramiyAnanI daza dazAonuM bhAvanAno che. te mATe sUtranA kartAe manuSyano garbha kALa, garbha varNana, sUtrakArazrI viziSTa rIte karatA bAlA, krIDA, maMdA Adi dazAmAM sthajIvananI gati, garbha gata jIvano vikAsakrama, AhAra, aMgaracanA, te manuSyanI sthiti kevI hoya tene varNave che. pachI kaI umara manuSyane gati, prasavana viSayaka nirUpaNa, prasavakALa, prasavavedanA, manuSyanI mATe zuM kAma kare ? tenA daza bhAga karI te-te sthiti jaNAve che, daza dazA, dharmAcaraNa upadeza, yugalika Adino dharma, zatAyu varSavALA jemake 20 varSa sudhInI uMmara vidyAprAptinI, trIsa varSa sudhI viSayasukha jIvanA AhAra ane azuci bhAvanA, strInA zarIrane AzrIne ityAdi samajavA. temAM chellA daza varSamAM cetanAnI kSINatA AdinuM nirvedajanaka vairAgyo padeza ityAdi viSayonI sparzanA ahIM sUtrakAra varNana che. tyAra pachI sUtrakArazrI "dharma ArAdhanA viSayaka ciMtana karavA maharSie karela che. upadeza Ape che. zarIra ane AyuSyanI anityatAnuM darzana karAvavAne * uDatI najare sUtra-darzana: prastuta sUtrano mukhya hetu azucibhAvanAne mATe prathama to yugalika manuSyanA puruSa ane strInA dehanuM, teonI puSTa karI vairAgya dRDha karavAno che. te saMbaMdhamAM ja viziSTa vicAraNA suMdaratA-sauSThavatAnuM vizALa varNana kare che. tenA svabhAvanuM darzana karI sUtrakAra maharSie sUtra ane payagrAnI viSaya vastu saMdarbhamAM eka karAve che temanA saMghayaNa, saMsthAna, UMcAI Adi jaNAve che. navI ja keDI kaMDArelI che. alabatta, tenA gadya sUtrakhaMDonuM sAmya bhagavatI ATalI lAMbI bhUmikA karIne sUtrakArazrI temanA pasaMdagInA mULa sUtranA keTalAMka sUtro sAthe akSarazaH jovA maLela che. TIkAkAra maharSi viSaya upara AvIne manuSyanA jIvanamAM kula keTalA zvAsocchavAsa che vijayavimala gaNie paNa A sUtranI TIkA aMga ke upAMga sUtranI paddhatithI ane te keTalA taMdula arthAt cokhA pramANa AhAra kare che, te mukhya karela che. viSayane varNavatAM, sAthe-sAthe keTalA maga? keTaluM ghI? keTaluM mIThuM ? | sarvaprathama sUtrakArazrI manuSyano jIva garbhAvAsamAM hoya tyAre keTalA vastro? Adino upabhoga kare, tenuM varNana paNa kare che. ahIM tenA garbha vAsanA samayathI zvAsocchavAsanA pramANa sudhI varNavI, vyavahAra gaNita sAthe sUkSma ane nizcayagata gaNitano ghaNo ja vistAra garbhAdi svarUpane jaNAve che. temAM sUtrakAre karela yoninuM varNana, yonimAM kare lo che. chelle vairAgyopadeza Apelo che. temAM zarIranI ane zukranA praveza pachI rahetA jIvonI saMkhyA ane yonimAM rahevAno teno AyuSyanI anityatA varNavatAM sUtrakArazrIe A manuSya dehamAM rahela kALa tathA strIno prasavayogya kALa, puruSanI prajotpatti kSamatAno sAMdhA, zirA, dhamanI, hADakAM, mAMsapezI ityAdinI saMkhyAnuM varNana kALa, kukSInA kyA sthAne putra/putrI Adi hoya e badhuM ja varNana Adhunika tathA kaI naso kyAMthI nIkaLIne kyAM jAya che, tyAM te naso zuM kAma kare vijJAnanI traNe meDIkala zAkhAne acaMbo upajAve te rIte karAyeluM che. che? ityAdi sacoTa rIte jaNAvela che. garbhotpatti kaI rIte thAya, te garbha AhAra zuM kare? pratyeka uparokta varNana pachI sUtrakArazrI zarIranI azucinuM darzana karAvI saptAhe ane mahine te garbhanA AkAra ane sthitimAM kevuM parivartana manuSyane azuci bhAvanA bhAvavAnuM prerakabaLa pUruM pADe che. A Ave, aMgopAMga racanA kyAre thAya, zirA, mAMsapezI, dhamanI, azucibhAvanAne puSTa karatuM varNana sUtrakArazrIe sUtra/ gAthA 103 rogachidro ItyAdi badhAnI saMkhyA sAthe racanA kALa jaNAve che. te garbhastha thI 142 sudhI karela che. tyAra pachI strInuM svarUpa, svabhAva, strInA bALakane mUtra, kapha Adi hoya ke nahIM? te AhAra kyAMthI ane kaI paryAya nAmo jevA ke-vanitA, lalanA, mahilA Adi zabdonI vyutpatti rIte prApta kare ? mAtAnA zarIra sAthe joDAyelI nALa kevI ane zA dvArA tema ja anya varNano thakI sUtra 143 thI 151mAM strInuM doSa kAmanI hoya? mAtA-pitA dvArA bALakane kyA kyA aMgonI prApti varNana karI strIthI nirveda pAmavAno upadeza apAyo che. aMte badhAM ja thAya? vagere varNana thakI sUtrAkara maharSi jANe koI "gAyanekolojisTa svajano, saMgo, mamatva Adino tyAga karI, dharmanuM zaraNa laI sukRta DaoNkTara hoya ke zarIra ane garbhavijJAna tajjJa hoya tevI pratIti karAvI dharma thakI sadgati bhAjanano upadeza ApI, sarva duHkhothI mukta thavA jAya che. jaNAvela che. ApaNe paNa A upadeza grahaNa karI mokSapadanI keDIe karma philosophIne paNa sthAna ApatA, garbhastha jIva garbhamAM ja pagarava mAMDIe. Agama-vANI * prajJAzIla manuSya sarva prakAranI yuktiothI vicAra karIne tathA sarva prANIone du:kha gamatuM nathI e jANIne koI paNa prANInI hiMsA na karavI joIe. * jeo mana, vacana ane kAyAthI, zarIramAM, varNamAM ane rUpamAM sarva prakAre Asakta hoya che teo badhA potAne mATe duHkha utpanna kare che. * hiMsAthI duHkha janme che. te verane bAMdhanArAM ane mahAbhaMyakara hoya che. AvuM samajIne buddhimAna manuSya potAnI jAtane pApakarmamAMthI nivRtta karavI joIe. mahApratyAkhAna prakIrNaka Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMstAraka prakIrNaka - DaoN. abhaya dozI 'saMstAraka prakIrNaka' aMtima ArAdhanAne anulakSe che. prakIrNaka sUtromAM aMtima ArAdhanAne kendramAM rAkhI racAyelA prakIrNAMko moTI saMkhyAmAM che. jaina dharmamAM karAtI sarve ArAdhanAnuM phaLa samAdhi kahyuM che. A samAdhi aMtakALe TakI rahe to sadgati ane paraMparAe mokSa sahelAIthI siddha thaI zake, AthI deha pratyenI Asakti dUra karI AtmasAdhanAmAM lIna banavAnI prakriyAo A payazA graMthamAM vistArathI darzAvavAmAM AvI che, A 'saMthAraga paIgNaya'mAM saMlekhanA(anazana)nA samaye svIkAravAmAM AvatA dada Asana saMthAro kevI hovI joIe ane A saMghArAno lAbha zuM tenI vistRta carcA karavAmAM AvI che. A payajJA sUtramAM 122 gAthAo che. A AgamanAkartA ajJAta che. A payajJA kula sAta vibhinna sthaLothI mudrita thayelo upalabdha thAya che. (1) bAbu dhanapatasiMha (murzidAbAda) (2) bAlAbhAI kakalabhAI (amadAvAda), (3) Agamodaya samiti-surata (4) harSapuSpAmRta jaina graMthamALA (5) mahAvIra jaina vidyAlaya (muMbaI) (6) jaina dharma prasAraka sabhA. A 6 uparAMta Agama saMsthAna, udayapura dvArA hiMdI anuvAda sAthe prakAzita thayela che. A 'saMthAraga paIzkArya'mAM prathama gAthAmAM maMgalAcaraNa rUpe paramAtmA mahAvIrane vaMdana karI sUtra racanAno prAraMbha karyo. che. A saMthAro sitakamaLa, kaLaza, naMdAvarta, puSponI mALA Adi dravyamaMgaLathI paNa vizeSa paramamaMgaLarUpa che. e rIte saMthArAno mahimA karAyo che, jema dhyAnathI paramasukha prApta thAya che, jJAnamAM kevaLajJAna che, eja rIte jenA vaDe parinirvANa prApta thAya che. evo saMthAro zrI jinezvaradeve darzAvelo che. A saMthAro kalyANa ane abhyudayane denAro che, temaja trilokamAM durlabha che. batrIsa devendro paNa tenuM eka mane dhyAna dhare che. AvA saMthArAne prApta karI jinezvaradeve darzAvelA paMDitamaraNane prApta karanArA karmamallone haNI siddhi gatine prApta karanArA thAya che. Ama, vividha upamAo dvA2A temaja sa2La-madhura bhASAmAM tenA kartA ajJAna RSivare saMghArAno mahimA varNavyo che. 31mI gAthAthI 43mI sudhI e upakArI munibhagavaMta saMthArAnA svarUpane varNave che. A saMthAro kono zuddha che ane kono azuddha che, te atyaMta saraLa lokabhASA prAkRtamAM sUtrakAra maharSI varNavI rahyA che. jo gAraveNa matto necchai AloyaNaM gurusagAse / Aruhai ya saMthAraM avisuddho tassa saMthAro / / 33 / / jo puNa pattablUo kareI AlovaNaM gurusagAse Aruhai ya saMthAraM, suvisuddho tassa saMthAro / / 34 / / prabuddha saMpA 64 * gArava (rasa, gAhiM, zAtA AdirghAthI matta thayelo, guru pAse prAyazcitta karavA na Icche, te saMthArAne dhAraNa kare, te saMthAro zuddha jANavo. je punaH patra jevo halako thaI (a Mtita) thaI, guru pAse prAyazcitta kare, te saMthArAne dhAraNa ka2nA2no saMthAro vizuddha che. e ja rIte darzanabhraSTa, cAritrabhraSTano saMthAro zuddha nathI, darzanacAritrayukta vyaktino saMthAro saphaLa che. je rAga-doSa rahita, triguptiyukta (mana, vacana, kAyAnI traNa guptio), traNa zalyothI rahita (mAyA, mithyAtva ane nidAna-bIjA bhava mATenI IcchA)thI rahita saMghArAne ArAdhe che teno saMthAro sahya che. e ja rIte nava brahmacaryanI vADane dhAraNa karanArA, dasa prakAranA sAdhu dharmomAM uMghu kta e vA saM thArA para Aro haNa kare te uttama saMthAro che. ema, 42 gAthA sudhI saMthArAne zuddha banAvavA kevA doSo TALavA tenuM suMdara varNana karavAmAM AvyuM che. have 44 thI 55 gAthAmAM saMthArAnA lAbhone varNave che. rAgadveSAdi dorSAthI rahita evA tRzanA saMthArA para sUtela sAdhu muktisukhano AsvAda kare che. e cakravartInA vaibhavanuM paNa zuM kare ? tyAra pachI 56 thI 87 gAthAmAM saMthAro dhAraNa karanArA mahApururSonuM smarA karavAmAM AvyuM che. potanapura nagaramAM purulA nAmanI AryA rahetI hatI, tenA dharmAcArya arNikAputre gaMgAnadI pAra karatA sahasA nAva UlaTI thaI. nadImAM paDelA te arNikAputrAcArye uttamArtha mATe saMthArAnI ArAdhanA karI. A ja rIte saMthArAnI ArAdhanA karanArA sukosala RSi, ujjainI nagarInA avaMtI sukumAla, cANakya, kAmaMdI nagarInA abhayamAM rAjA, Adi saMthArAnI ArAdhanA karanArA mahApuruSonI prazaMsA karI che. aMte cilAtiputra, gajasukumAla Adi mahApuruSoe upasargonI vacce dhAraNa karelI apUrva samatAnI anuodanA karI, aMtakAlIna ArAdhanAno mahimA karyo che. saMthAro dhAraNa karanAra muni/zrAvaka sarva AhArane vosIrAve che athavA samAdhi mATe prAraMbhe pANInI chUTa rAkhe che, pachI pANIno paNa tyAga kare che. Ama jaNAvI 88mI gAthAthI 122mI gAthA sudhI saMthAro dhA2Na ka2nA2A tapasvI kevI bhAvanAo seve che tenuM varNana kare che. A tapasvIe kareluM AhAratyAganuM paccakkhANa gurunI sahamatithI hoya che ane sAgAra hoya che. saMthArAne dhAraNa karanArA sAdhu ke zrAvaka saMthAro dhAraNa karyA pachI samagra jIva-rAzine khamAve che. temAM sarva prathama potAnA upakArI AcArya, upAdhyAya ane sva-paraMparAnA sAdhuone khamAve che. bIjAkrame samagra zramaNa saMghane khamAve che ane aMte samagra varizane amAve che. A patharAnI gAthA 103thI 105mAM A rIte kSamApanA darzAvI che. A traNe gAthAo atyAranA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapAgacchIya pratikramaNa sUtramAM "Ayariya uvajajhAe' nAme che. AnI aMdara AvatA "cANakya'nA ullekhane AdhAre eTaluM prasiddha che . kahI zakAya ke, A racanA vahelAmAM vahelI caMdragupta mauryanA kALa aMtima ArAdhanAno sAdhaka A rIte sarva jIvarAzine khamAvI bAda (bhagavAna mahAvIranA nirvANanA 350 varSa bAda) thayelI samAdhimAM sthira thaI aneka bhavothI baMdhAyelA karmono kSaya kare hoI zake. payazAomAM aneka payasAo aMtima-ArAdhanAne che. jJAnavaMta ArAdhaka mATe kahevAyuM che ke, ajJAnI kroDo varSa anulakSe che. mahAupakArI pratyeka buddha munio tathA anya paNa tapa karI je karma kSaya na karI zake, te samyam jJAnI ArAdhaka paraMparAgata jJAnI sAdhu bhagavaMto e payasAonA mAdhyamathI zvAsocchavAsamAM karmano kSaya kare. aMtima-ArAdhanAmAM mArgadarzaka bane evA aMgagraMtho, kathAgraMtho A rIte guruAjJApUrvaka saMthArAnI ArAdhanA karanArA dhIra AdinI sAmagrIne saMkalita karI "payAgraMtha' rUpe racanAbaddha karyA puruSo tyAre ja athavA trIjA bhave sakala karmono kSaya karI mokSane che. paramopakArI munizrI puNyavijayajIe jesalamera jJAnabhaMDAra prApta karanArA thAya. Adi sthaLothI upalabdha thayelI hakathA aMtargata aMtimaAma, saMthAraga payatrAmAM saMthArArUpa aMtima ArAdhanAno ArAdhanA mATenI kula 12 jeTalI sAmagrIo payagrAsaMgraha mahimA temaja enI AcaraNavidhi darzAvI che. A khaMDamAM "ArAdhanA patAkA' graMtha sAthe prakAzita karyA che. A saMthArayAtrA'no kALa nizcita karavo agharo che. A racanA racanAono gujarAtImAM anuvAda thAya to ArAdhako mATe vizeSa munizrI jinavijayajIe tenI racanAzailIne AdhAre prAcIna TheravI upakAraka che. gacchAcAra prakIrNaka paramAtmA mahAvIre dharma be prakAre darzAvyo che; sAdhu ane (6) bhUpendra sAhitya samiti-saMskRta-hiMdI gRhastha. saMsAra choDIne dIkSA dhAraNa karanAra mumukSue sAdhu-saMghamAM (7) Agama saMsthAna-udayapura-hiMdI guru AjJA ane sAdhu saMghanA nAyaka AcArya AdinI AjJAnuM pAlana saMbhava che ke, A sivAya paNa A payatrAnuM prakAzana thayuM karI kramazaH Atmavizuddhi mATe jJAna temaja yogyatA prApta karavAnA hoya. A graMtha zuddha sAdhvAcAranI tarapheNa karanAra eka mahattvapUrNa hoya che. sAdhuono samudAya te gaccha. atyAre je arthamAM gaccha racanA che. A prakIrNakanI racanA mahAnizithasUtra, kalpasUtra ane sAmAcAri bhedasU caka arthamAM vaparAya che, evA arthamAM pUrva kALamAM vyavahArabhASyane AdhAre thaI che. vaparAto nahoto, paraMtu samAna guru-para parAvALA sAdhuonA A payajJA kula 137 gAthA dharAve che. parivAra mATe gaccha zabda vaparAto. A gacchamAM karavA yogya kartavya A graMthamAM prAraMbhe maMgalAcaraNa karI unmArgagAmI gacchamAM te gacchAcAra. A gacchAcAranuM nirUpaNa gacchAcAra payasAmAM rahevAthI thatI hAni darzAvI che. 3 thI 6 gAthAmAM sadAcArI karavAmAM AvyuM che. gacchamAM rahe vAthI lAbha jaNAvyo che. 7 thI 40 gAthAmAM AcAryanA A graMthanA kula sAta prasiddha saMskAraNo A pramANe cheH svarUpanuM varNana che. 41 thI 106 gAthAmAM sAdhuonA svarUpa tema (1) bAlAbhAI kakalabhAI, amadAvAda. ja sugaccha ane kugacchanI vigata darzAvI che. 107 thI 134 (2) Agamodaya samiti, surata. (3) harSapuSyAmRta graMthamALA, gAthAmAM AryA-nigraMthinInuM svarUpa darzAvyuM che. aMte, A jAmanaga2. payazAstranA AdhAragraMtho darzAvyA che. A samagra payazAstra (4) mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. A cAramAM mULa pATha chedagraMtho (sAdhu -sAmAcArI ane prAyazcittanA graMthone AdhAre mAtra che. lakhAyeluM che.) A chedagraMtho sAdhuonA jIvananI AMtarika bAbatone (5) vayAdhimala jaina graMtha mALA-saMskRta sparze che. gaNivijjA prakIrNaka sAdhu bhagavaMto zuddhAcAranuM pAlana karI zake e mATe jyotiSa A pramANe maLe che; guNano samUha jenAmAM che te gaNi, gaNine ja zAstranI dRSTie dIkSA samaye zuddha muhUrta hovuM atyaMta Avazyaka che. AcArya kahevAmAM Ave che. A AcAryanI vidyAne "gaNividyA" e ja rIte dIkSA dhAraNa karyA bAda vidyA, vratadhAraNa Adi prasaMgoe kahevAmAM Ave che. ahIM vidyAthI vizeSamAM kahevAnuM ke pravajyAdi paNa zubha muhUrtAnI jarUra paDe che. kAryomAM tithikaraNa Adi jANavA jyotiSa nimittanA jJAnano A graMtha bAbu dhanapatasiMha (muzirdAbAda), bAlAbhAI upayoga karavo joIe, anyathA doSa lAge che. hAni thavAno saMbhava kakalabhAI (amadAvAda), Agamadaya samiti (surata), harSapuSyAmRta che. pAkSikasUtra vRtti ane naMdIsUtra cUrNimAM paNa A sUtrano paricaya jaina graMthamALA tathA mahAvIra jaina vidyAlaya (muMbaI) sAthe ane apAyo che. Agama saMsthAna (udayapura)thI hindI anuvAda sAthe prakAzita che. gaNividyA prakIrNakamAM navadvAro viSayanuM nirUpaNa karavAmAM A prakIrNakano paricaya haribhadrasUrikRta naMdIsUtranI vRttimAM AvyuM che te A pramANe 1 divasa, 2 tithi, 3 nakSatra, 4 karaNa, 5. saMskAraka prakIrNaka 65 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahadivasa, 6. muhUrta, 3. zakunabala, 8. lagnabala ane 9. nimitta bala. ahIM divasane AzrIne baLavAna divasa ane nirbaLa divasa darzAvyA che, e ja rIte kaI tithiomAM prayANa karavuM, kaI tithimAM ziSyane dIkSA ApavI vagere vidhio darzAvI che. trIjuM nakSatradvAra samagra graMthamAM moTAmAM moTuM che. AmAM prasthAna mATenA nakSatro, anazana grahaNanA nakSatro, dIkSA grahaNamAM tyAjya nakSatro, loca karavA mATenA nakSatro, locakaraNamAM varjya nakSatro, ziSyane dIkSA ApavAnA tathA vratasthApanAnA nakSatro, gaNi-vAcakane anujJAnA nakSatro, gAsaMgrahanA nakSatro, gaNadhara sthApanAnA nakSatro, vidyAdhAraNanA nakSatro, mRdukAryasUcaka mRdu nakSatro, tapa karavA mATenA uMca nakSatro, kAryAraMbhanA nakSatro, Adi darzAvelAM che. A nakSatraprakaraNamAM jJAnavRddhi mATenA nakSatro darzAvelAM che. migasira adrA puso tithi va pubvAImUlamassesa hattho cittA ya tahA dasa vuDDikarAI nAgassa / / 23 / / mRgazIrSa, ArdrA, puSya, traNa purvA, mULa, AzleSA, hasta, citrA A dasa jJAnane vRddhikara nakSatro kahyA che. ThANAMga sUtramAM darzAvAyelA jJAna vRddhikara nakSatro sAthe A pATha maLato Ave che, e ja rIte tapa prAraMbha karavAnA nakSatro darzAve che; mahA bharaNa puvvANi tinni uggA vivAhiyA tesu tava chukhkhA samiMtara-vAri ||rU|| maghA, bharaNI, trA pUrva uMca nakSatro kahevAyA che. A ugna nakSatromAM atyaMtara ane bAhya tapano prAraMbha ka2vo. 'devendrastAva pathannA' eka prAcIna payazA sUtra che. A sUtrano naMdIsUtra ane pAkSika sUtramAM ullekha maLe che. saM. 1180mAM racAyela pAkSikasUtravRttimAM A payajJAno paricaya maLe che. A yannAnA karyA siri istiyAliya ghera (zrI RSipAlita sthavira)no nAmollekha maLe che. A graMthamAM kula 311 gAthAo che. A graMtha bAbu dhanapatasiMha (murzidAbAda), bAlAbhAI kakalabhAI (amadAvAda), Agodaya samiti, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, mahAvIra jaina vidyAlaya (muMbaI)thI mULa tathA Agama saMsthAna (udayapura)thI hiMdI anuvAda sAthe prakAzita che. A payajJAnA prAraMbhamAM RSabhadeva bhagavAna ane mahAvI2 svAmIne namaskAra karI maMgalAcaraNa karyuM che. zramaNa bhagavAnazrI vardhamAna svAmInA vihArakALa daramiyAna zAstrono abhyAsI koI zrAvaka pAMtAnA gharamAM prabhAta pUrve paramAtmAnI bhAvabharI stuti kare che. A samaye tenI patnI hAtha joDI A stavanA sAMbhaLe che. zrAvakanI smrutimAM 32 devendronI vAta Ave che. A 32 devendronA ullekhane dhyAnamAM laI zrAvakapatnI devendro saMbaMdhI tera prazno pUche che. 1. 2. devendronAM nAma sthAna prabuddha saMpA jyotiSazAstramAM prasiddha amuka prakAranA tithibhAgane 'karaNa' kahevAmAM Ave che. A graMthamAM karaNanA bheda jaNAvI dIkSApradAna, sthApana, gaNi-vAcakAnuM jJA tathA anazana karavA mATe nA karazonuM nirUpaNa karela che. pAMcamuM dvAra grahadivasa eTale vArA'nuM che. AmAM dIkSA ane tapa karavAnA 'vAro' darzAvyA che. devendrastava prakIrNaka sthiti bhavana parigraha vimAna saMkhyA bhavana saMkhyA 7. nagara saMkhyA 08. pRthvI bAhaya cAI 09. bhavananI UMniHzvAsa 10. vimAnono raMga 11. AhAragrahaNa 12. ucchavAta 13. avadhiviSaya 66 49 thI 58 gAthAmAM muhUrta dvAra darzAvAyuM che. ahIM paNa muhUrtanA bheda darzAvI dIkSA AdinA muhUrto darzAvelA che. sAtamuM dvAra zakunabaLanuM che. A dvAramAM dIkSApradAna, samAdhikaraNa, Agamana, svAdhyAyakaraNa, vratopasthApana, anazana, sthAnagrahaNa, harSa AdinuM sUcana ka2nA2A zakuno tathA sarvakAryamAM svIkArya ane choDavA yogya zakuno darzAvelA che. AThamuM dvAra lagnanuM che. jyotiSazAstramAM pUrva dizAmAM udita thatI rAzine lagna kahevAya che. AmAM ca2, sthira, dvisvabhAva, lagnamAM kayA kArya karavA, kayA kArya na karavA tenI carcA karavAmAM AvI che. A uparAMta AmAM sUryodayathI pratyeka kalAkanA hIrAonI paNa vistRta carcA karI che. muM prakaraNa nimittanuM che. A prakaraNamAM ziSya-ziSyAnI dIkSAnA nimitto, varjya nimitto nimittanuM prAdhAnya ane dIkSA Adi kAryamAM grAhya ane varjya nimano darzAvelA che. dIkSA, vidyAbhyAsa, lAMca Adi sAdhu jIvana mATe mahattvapUrNa ghaTanAo aMgenA muhUrta mATeno uttama mArgadarzaka banI rahe evo graMtha che. A payajJAmAM varNavela muhUrta prakaraNa ane AraMbhAsAta (udayaprabhusUri) nAracaMdra jaina-jyotiSa Adi graMthono tulanAtmaka abhyAsa paNa upayogI thaI zake. 3 4. 5. enA pratyuttaramAM gAthA 12 thI 276 sudhI zrAvaka vistArathI A praznonA uttara Ape che. tyAra pachI gAyA 273 thI 282mAM dhRSTattprAgabhAra pRthvI (siddhazIlA)nuM varNana che. gAthA 283 thI 295mAM siddha bhagavaMtonA upayoganuM sthAna-rsa sthAnAdinuM varNana che. bAdamAM siddha bhagavaMtono upayoga, sukha temaja jinezvaronI mahino ullekha maLe che. aMte A sUtranA kartAno nAmollekha maLe che. A prakIrNakanI keTalIka gAthAo jyotiSmaraMDa, sUryaprajJapti ane Avazyaka niryuktimAM maLe che. siddha bhagavaMtonA sukhanuM varNana karatA kahe che; Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sijhulavA AduM-garA-maraNa jaMghadhanuSa | sAsayamavvAbAhaM, aNuhaMti suhaM savAkAlaM / / 306 / / sarva duHkho dUra thayA che, janma-jarA-maraNa ane baMdhanathI vimukta thayA che, zAzvata, avyAbAdha evuM siddhanuM sukha sadAkALa hoya che. A payajJA jaina bhUgoLa samajavAnuM sAruM sAdhana bane che. devendronA nimitte aolokathI siddhazIlA sudhInI jainabhUgoLa temaja devono vistRta paricaya ApaNane maLe che. ekaMdare A pAMca payajJAono vistRta paricaya temaja anya payajJAonA sAmAnya nirdeza dvArA khyAla Ave che ke, A payajJA graMthomAM paramAtmA mahAvIranI paraMparAmAM thayela muni bhagavaMtoe maraNasamAdhi 'maraqAsamAdhi pachajJA' e samAdhimaraNanI vistRta carcA karanAra AgamagraMtha che. A prakIrNakanI 661 gAthAo che. dasa payajJA graMthomAM A sauthI vizALa payajJA che. A graMtha maraNavibhakti, maraNavizodhi, maraNasamAdhi, saMlle khanAzruta, bhaktaparijJA, Atura pratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna ane ArAdhanA-A ATha graMthone AdhAre racAyo che. A graMtha bAbu dhanapatasiMha (murzidAbAda), bAlAbhAI kakalabhAI (amadAvAda), jainadharma prasAraka sabhA, Agodaya samiti, harSa puSyAmRta jaina graMthamALA ane mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA mULa prasiddha thayela che. A payajJAnuM vistRta adhyayana DaoN. aruNA mukuMdakumAra laThThAe pIeca.DI. nimitte zrI zika zAhanA mArga darzana heThaLa 'maraNasamAdhi ekaadhyayana' zIrSaka heThaLa karyuM che. AodhanibaMdhanuM prakAzana mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA varSa 2000mAM karavAmAM Avela che. A graMthamAM samAdhimaraNa viSayaka Aje upalabdha evA yazAo tema ja Aje upalabdha na hoya tevA payajJAonI sAmagrI saMkalita karavAmAM AvI che. A graMtha 'maraNavibhakttipaichAya" tarIke paNa oLakhAya che. A graMthamAM prAraMbhe ArAdhanAnA traNa bhedo darzAvyA che; darzana ArAdhanA, jJAna ArAdhanA, cAritra ArAdhanA. zraddhArahita jIvo bhutakALamAM anaMtavAra bALamaraNathI mRtyu pAmelA che, paraMtu bhavano aMta karanAra paMDitamaraNanI prApti thaI nathI, ema kahI paMDitamaraNanuM svarUpa gAthA 22thI 44mAM darzAvyuM che. gAthA. 45thI 12mAM paMDitamaraNane siddha karavAnA kartavyo darzAve che. sAdhake sarva sukhazIlatAno tyAga karI uttama rIte cAritranuM pAlana karavuM, dhairyavAna banI ko sahana karavA, kramazaH pAMca IndriyonA viSaryo tema ja kAryo para vijaya meLavavo. e pachI sAdhakane tenI sAdhanAmAM tanmayatA rahe te mATe niyaMmaka guru tene kramazaH AhArano tyAga karAve che. te muni vicAre che. aMtakALe samAdhi TakI rahe evI sAmagrIonuM sarjana-saMkalana A payAo nimitte karyuM che to dIkSA mATe upayogI mUhUrto, zuddha AcAra Adi aneka sAdhaka jIvanane upakArI vastuonuM sarjanasaMkalana karI bhAvimAM thanArA jIvo para mahAna upakAra karyo che. 'AhAra ja sarva sukhanuM udbhavasthAna, jIvitamAM sArarUpa gaNAya che, chatAM sarva du:khonuM kAraNa paNa te ja che. AhA2nI IcchA mAtrathI taMduliyo matsya sAtamI narake jAya che. meM paNa anaMta bhavomAM ghaNA AhAra karyAM. ghaNI nadIonA pANI pIdhAM, 67 A yajJA viSayaka lakhANomAM payajJaya sattAi-bhAga-1 mAMnI paMDita amRtalAla mohanalAla bhojakanI prastAvanA temaja 'maraNasamAdhiH eka adhyayana' (DaoN. arUNA mukuMdakumAra laThThA) vizeSa upakArI banyA che. A lakhANamAM mArI matimaMdatAne lIdhe jinAjJA virUddha kAMI paNa lakhANa thayuM hoya to micchAmi dukkaDaM. prakIrNaka chatAM paNa tRpti nathI. to have evA AhAra-pANInuM mAre kAma nathI. AvI niryAmaka AcArya anazana dhAraNa karelA munine kAyAnA mamatvathI dUra rahevAno upadeza Ape che. A graMthanI 154 thI 175 gAthAmAM AtmazuddhinuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. 176mI gAthAmAM saMlekhanAnA prakAro darzAvyA che. bAhya salekhanAmAM zarIranI saMlekhanA karavAnI che, to atyaMtara saMtrakhanAmAM kaSAyanI saMkhanA karavAnI che. gAthA 177 thI 188 sudhI bAhya saMlekhanAnI vidhi darzAvI che. gAthA 189 thI aMtarasaMlekhanA darzAvI che. koha khamAI, mAAM mayA, aveza mApaMca, saMnose ce lobhaM, niz2iNa catAri vikasAe. krodhane kSamAthI, mAnane mArdavathI (namratAthI), mAyAne Arje (saraLatAthI) ane lobhane saMoSathI sAdhake jItavA joIe. Ama, gAthA 189 thI 209 sudhI bAhya saMlekhanA (AhAratyAga)nI sAthe atyaMtara saMlekhanA kaSAyatyAga karavAnA upAyo darzAvavAmAM AvyA che. tyArabAda anazana dhAraNa karanAra sAdhune uddezIne kevI rIte vartonA aticAra AocI, sthira citta thaI anazananI ArAdhanA karavI tenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A sAdhu bhagavaMtoe paMcamahAAtanI rakSA kevI rIte karavI te aMgenuM mArgadarzana gAyA 258 thI 269mAM karavAmAM AvyuM che. krodha, mAna, mAyA, lobhathI paMcamahAAtonuM rakSaNa karavuM. e ja rIte kalaha, abhyAkhyAna, pezunya, pa2parivAda Adi dardonI paMca-mahArtAnuM rakSaNa karavAnuM kahevAyuM che. vaLI, kruSNa Adi azubha vezyAo choDI zukla Adi zyAnI madadathI vratonuM rakSA karavA kahevAyuM che. A graMthamAM paMDitamaraNane siddha karavA coda sthAno darzAvI mArgadarzana ApyuM che. A carcoda sthAnamAM sarva prathama sthAna AlocanA che. je sAdhaka potAno aMtima samaya sudhAravA Icchato hoya, potAnA manamAM samAdhinI divya AbhA Icchato hoya, teNe jIvanamAM potAnAthI thayelI bhUlo, pAponuM zuddha aMtaHkaraNapUrvaka, mana-vacana-kAyAthI zalyarahitapaNe yogya guru bhagavaMtonA zaraNamAM prAyazcitta karavuM joIe. vartamAna jaina saMghamAM AthI ja saraLa gujarAtImAM racAyela u. vinayavijayajIkRta puNyaprakAza marAsamAdhi prakIrNaka Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stavana ke zrI samayasuMdarajIkRta padmAvatI- ArAdhanA aMtakALe thAya, tyAM tyAM saraLa sAdhaka tarata kSamApanA karI haLukarmI banI saMbhaLAvavAnI prathA che. zake che. (3) deva, guru, vaDIla, jina Agama, jina maMdira tathA bIjuM sthAna saMlekhanAnuM che. sAdhake bAhya saM lekhanA dvArA sakala saMghanI bhaktibhAve pUjA karavI temaja temanI AjJAnuM AhArano tyAga ane atyaMtara saMlekhanAthI kaSAyone durbaLa bahumAna karanAra sAdhaka dharmamArgamAM AgaLa vadhe che. e ja rIte karavAnI sAdhanA karavAnI che. saMlekhanAnI sAdhanA sAmAnya rIte (4) tIrthakaronI AjJAnuM pAlana karavAthI navA karmono praveza jaghanyathI cha mAsa ane utkRSTathI bAra varSa karavAnI hoya che. roja aTakAvI kramazaH karmavRkSano nAza karanAra thAya che, vaLI (5) khAnAro sIdho upavAsa para caDhI jAya to asamAdhithI pIDAya, zratadharmanI ArAdhanA dvArA jJAna prApta karI dharma dhyAna Adi AthI saMlekhanAnI sAdhanA sahaja thAya e mATe pUrva taiyArI rUpa sAdhavAnI bhUmikA siddha kare che. (6) AcaraNa-AgamAMthI prApta trIjuM sthAna upavAsanuM darzAvyuM che. sAdhake upavAsa, chaThTha, aThThama thayelA jJAnanuM AcaraNa karavAthI sAdhaka kramaza: unnati pAmato Adi tapanI ArAdhanA karavA dvArA kramaza: saMlekhanA mATe jAtane aMtakALe saMlekhanAno adhikArI bane che. taiyAra karavI joIe. A saM lekhanA kyAre karavI te nA "maraNasamAdhi' graMthamAM graMthakAre samAdhimaraNa sAdhavA mATenI samayanuM mArgadarzana viziSTa jJAnI guru bhagavaMtonA mAdhyamathI A tAttvika bhUmikA ApI che, e sAthe ja A samAdhimaraNane meLavavuM paDe. vartamAnamAM viziSTa jJAnI gurubhagavaMtonA abhAve aneka vipattio ane pIDA vacce siddha karanArA mahApuruSonA keTalAka jainadharmI vargomAM saMle khanAnI ArAdhanA maMdaprAya: dRSTAMto darzAvyA che. A dRSTAMtomAM sanakumAra cakravartIe soLa thaI che. mahArogone samatApUrvaka sahana karyA teno sarvaprathama ullekha karyo saMlekhanAnI ArAdhanA karanAra sAdhake mana-vacana-kAyAnI che. tyArapachI metArya muni, cilatiputra, gajasu kumAla, sAvadya kriyAono tyAga karavo joIe, te pAMcamuM sthAnaka che. avaMtisukumAla, araNika muni, khaMdhakamuninA ziSyo, sukozala iMgita-maraNanA ArAdhako nakkI karelA pradezamAM ja hare, phare te muni Adi aMtima ArAdhanA karanArA zAstra prasiddha mahApuruSonA chaThuM sthAnaka che. dRSTAMto darzAvyA che. 1 samAdhi maraNa pAmavA IcchanAra sAdhake tRNa, darbha ke lAkaDAno tyAra bAda, vairAgyabhAvanI utkRSTatA mATe IlAciputranuM suyogya saMthAro pasaMda karavo joIe. A saMthAro sAtamuM sthAna dRSTAMta darzAvyuM che. naTaDImAM lubdha thayela IlAcIputra vAMsa para che. tyAM sthira thayela sAdhake potAnA AhAra tathA upadhino tyAga UMdhe mAthe nAcI rahyo hato, tyAre dUra muni bhagavaMta suMdara strI karI (8) potAnA AtmAne vairAgyamAM taraboLa karI (9) kevaLa para dRSTi paNa karatA nathI, te joI potAnI adhama sthiti mATe mokSArtha sAdhanA karavI. (10) niMdA karato vairAgya pAmyo. A vairAgyanA baLe kevaLajJAnane prApta e ja rIte A saMthArA para rahI dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM karanArA thayA. manane joDe. (11) dharmadhyAna ane zukaladhyAnamAM joDAvA mATe e pachI samabhAvane siddha karanArA damadaMta maharSinuM dRSTAMta jIve AlocanA dvArA sakala jIvarAzi sAthe vairanuM visarjana karI ApavAmAM AvyuM che. e ja rIte jyAM sudhI dIpakanI jyota raheze, maitrIbhAvanuM bIja ropyuM che. A maitrI Adi bhAvonI sahAyathI tyAM sudhI kAyotsarga dhyAnamAM rahevAno abhigraha karanArA caMdrAvata vizvanA sarva jIvo pratye sneha-vAtsalya dhAraNa kare ane sva pratyenA sakarAjAnuM dRSTAMta ApyuM. che. rAjAnA A prakAranA abhigrahane mohano tyAga kare tyAre dharmadhyAnano vAstavika prAraMbha zakya na jANatI dAsI rAjAne agavaDa na paDe mATe prahare prahare tela pUratI bane che. AvA dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM rahenArA AtmAnI rahI. cAra prahara satata UbhA rahevAne kAraNe rAjAnuM zarIra akaLAI lezyA paNa svAbhAvika rIte zubha ja rahevAnI. (12) A uttama gayuM, chatAM dhyAnathI calita na thayA ane dAsI para dveSa na karyo. AcaraNothI sAdhakanuM samyakatva paNa kramazaH atyaMta nirmaLa thatuM e ja rIte apUrva vaibhavanA mAlika dhannA ane zAlibhadra kAyAnuM jAya che ane te alpa saMsAravALo bane che. (13) Avo sAdhaka mamatva vIsArI, vaibhavano tyAga karI utkRSTa cAritrapAlana karI aMte mananI daDhatA dhAraNa karanAra hoya, to te pAdapopagamana aMte eka mAsanuM anazana karI zilAno saMthAro karyo. anazanane (14) dhAraNa kare. aMta samaya najIka jANI cAre AhAra A "maraNasamAdhi' graMthamAM uttama aMtima ArAdhanA karanArA karI kapAyelAM vRkSanI DALInI mAphaka nicetana dazAmAM eka paDakhe mahApuruSo e ja rIte bAvIsa pariSaho (bAvIsa prakAranA du:kho)ne sUI rahevuM, koI paNa upasarga Ave to khasavuM nahiM, AyuSyanI jItanArA mahApuruSonA dRSTAMto darzAvyA che. samApti sudhI e ja rIte rahevuM. Ama, "maraNa-samAdhi'kAre ahIM aneka prasiddha kathAonI sAthe sAthe keTalIka ochI aMtima ArAdhanAnA 14 sthAnako athavA 14 kartavyo darzAvyA. jANItI kathAo AlekhAyelI che. A kathAomAM sAgaracaMdra have, A paMDitamaraNa siddha karavA sAdhake potAnA rojIMdA nAmanA rAjaputranI kathA sAdhakoe jANavA jevI che. jIvanamAM kevuM AcaraNa siddha karavuM joIe, te paNa graMthakAra cha dvArikA nagarImAM baladevano sAgaracaMdra nAme pautra hato. ati sthAnomAM darzAve che. (1) sAdhake potAnI sarva kriyAo svarUpavAna evo sAgaracaMdra zAMba vagerene atipriya hato. A ja vinayapUrvaka karavAnI che. vinayapUrvaka kriyA karanAro alpa karmabaMdha nagaramAM kamalamelA nAme atisvarUpavAna kanyA hatI. A kanyAnI kare che ane karmanirjarA karanAra paNa bane che. (2) sAdhake sagAI ugrasenanA putra nabhasena sAthe thaI hatI. abhimAnano tyAga karavAno che. abhimAnane tyajanAra sAdhaka ekavAra nAradamunie sAgaracaMdra pAse jaI kamalame lAnA vAstavika kSamApanA karI zake che. nitya jIvanamAM jyAM jyAM karmabaMdha vakhANa karyA. bannene eka bIjA pratye anurAga thayo. zAM banI prabuddha saMpadA TakA che 68 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA. madadathI gupta rIte sAgaracaMdra ane kamalamelAnA lagna thayA. sAMbe gaNa' zabda karI DaMkha mAryA. trIjA ane cothA prahare nAnA-moTA temane vidyAo ApI, AthI vidyAdhara jevA banI baMne bhoga vividha jAtinA DAMsoe DaMkha mAryA. pAMcamA prahare (sUryodaya samaye) bhogavavA lAgyA. A bAju kamalamelAnA sasarA ane pitA akasmAta uDelI hajAro madhamAkhIoe te muninA zarIra para coMTI kamalamelAne zodhavA lAgyA. temaNe vidyAdhararUpe krIDA karatA karaDavAnuM zarU karyuM. kamalamelA ane sAgaracaMdranA yugalane joyuM. temaNe kRSNa vAsudevane DAMsa maccharonA pariSahane utkRSTa zubha adhyavasAyathI sahana phariyAda karI. kRSNa vAsudeva vizALa parivAra sAthe yuddha karavA karatAM munirAje kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karyuM, AyuSya AvyA. A samaye zAMba paNa rUpaparivartana karI vidyAbaLe kRSNa pUrNa thatA siddha thayA. sAthe yuddha karavA mAMDyo. A yuddha ghaNuM lAMbuM cAlyuM. aMte sAMbe AvI aneka samAdhipreraka sAmagrIo "maraNasamAdhi' mULarUpamAM AvI pitAnI mAphI mAMgI. sAgaracaMdra ane kamalame payasAmAM saMgrahita thaI che. 'maraNasamAdhi payA' e vAstavamAM lAnA parasparanA anu rAgane joI kRSNa mAphI ApI. tyArabAda, eka svataMtra graMtha nathI, paraMtu samAdhipreraka vividha payasAo ane tyAM neminAtha prabhu padhAryA, tyAre sAgaracaMdra aNuto dhAraNa anya graMthonuM eka bRhad saMkalana che. samAdhi sAdhavAnI IcchA dharAvatA sarva sAdhako mATe tenA saMkalanakAra maharSIe apUrva sAgaracaMdra AThama, caudase pauSadhAta dhAraNa karI zUnya gharamAM samAdhime raka sAmagrIno bhaMDAra rajU karyo che. A mATe AgamagraM dhyAna mATe Ubho raheto. A vAta nabhasena jANato hato. ekavAra tho mAM "maraNasamAdhi' pannA graMthanuM adhyayana atyaMta mahattvapUrNa teNe tAMbAnI soyo ghaDAvI ane sAgaracaMdra jyAM dhyAnamAM UbhA gaNI zakAya. hatA, tyAM AvI tenI vIse AMgaLIo nA jIvatA nakha kADhI nAkhyA. vedanAne samabhAvapUrvaka sahana karI sAgaracaMdra devalokamAM saMdarbha sUci : gayA. bIje divase tapAsa karatAM nagaramAM AjaMda phelAyuM. tyAM 1. paINaya sUttAI bhAga-1-2-3. saM. munizrI soyo joI, AthI soya banAvanArane pUchatA khabara paDI ke A puNyavijayajI ane paMDita amRtalAla mohanalAla bhojaka, prakAzaka soyo nabhasene banAvI che. zAMba ane nabhasena vacce yuddha thayuM. mahAvIra jaina vidyAlaya, tyAM deva banelA sAgaracaMdra vacce paDI zAMti karAvI. kamalamelAe muMbaI-400 036. I. sa. 1984. 2. maraNasamAdhi eka paNa sAdhvI pAse dIkSA grahaNa karI. adhyayana, DaoN. arUNA mukundakumAra laThThA, prakAzaka e ja rIte daMzamasaka pariSaha saMdarbhe samaNabhadra RSinI kathA mahAvIra jaina vidyAlaya, gasTa krAMti mArga, muMbaIpaNa rasaprada che. caMpAnagarImAM ripumardana rAjAnA putra samaNabhadra 400036. I. sa. 2000. dharmaghoSa AcArya pAse dezanA sAMbhaLI saMsArathI virakta thayA 3. zrI tu: za2I pravarjavam - saM. saMzodhava nAcArya ane dIkSA dhAraNa karI. tyArabAda zrutajJAnano abhyAsa karyo. vakIrtiyazasUrI 2nI na.sA., pravaET145 sanmArga pravarAzana, ekavAra guruAjJA laI ekAkI vihAra rUpe pratijJA dhAraNa 36mA vAta. . sa. 2008. karI jaMgalamAM rAtrinA samaye pAMca praharano kAyotsarga dhAraNa (A graMthamAM pAdanoMdhamAM ullekhita DaoN. atulakumAra prasAda karyo. kAyotsargamAM jaMgalamAM rahelA DAMsa-maccharoe tINa siMhano 'prakIrNaka sAhitya : eka avalokana') lekha purnamudrIta mukhethI soyanI aNI jevA, DaMkha mAryA. bIjA prahare DAMsa maccharoe thayo che. AgamavANI * je bhASA satya hovA chatAM bolavA jevI na hoya, je bhASA satya ane asatyanA mizraNavALI hoya, je bhASA asatya hoya ane je bhASA jJAnIoe varjya gaNI hoya tevI bhASA prajJAvAna sAdhake bolavI nahi. sarva jIvo jIvavA icche che. koI jIvane maravuM gamatuM nathI. eTalA mATe nirjhantha munio bhayaMkara prANIvadhano parityAga kare che. potAnA ke bIjAnA svArthane mATe, krodhathI ke bhayathI evuM asatya vacana bolavuM nahi athavA bIjA pAse bolAvavuM nahi ke jethI hiMsA thAya. satya bhASA paNa jo kaThora hoya ane prANIono moTo ghAta karanArI hoya to te bolavI nahi, kAraNa ke ethI pApakarma baMdhAya che. ko I mANasa asatya bhAse e vuM vacana bo le to paNa te pApa gaNAya che ; to pachI je khare khara asatya bo le te nI to vAta ja zI ? kaSAyo (krodha, mAna, mAyA ane lobha)ne agni kahevAmAM Ave che. zruta, zIla ane tapane jala kahevAmAM Ave che. zrutarUpI jalanI dhArA chAMTavAthI ThaMDI paDI gayelI ane chinnabhinna thayelI te vALAo mane dajhADatI nathI. * vRddhAvasthA ane mRtyarUpI jalapravAhamAM ghasaDAtA jIvo mATe dharma ja dvIpa, pratiSThAna (AzrayasthAna), gati ane uttama zaraNarUpa che. maraNasamAdhi prakIrNaka Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nizItha sUtra DaoN. pravINabhAI sI. zAha 0 0 58 0 0 42 cha 0 ja K 2 2 1 1 0 0 1 1 64 6 20 zrI nizItha sUtranuM mULa chapAyuM che. tenA aMte kahela traNa ne bhASyanuM (traNenuM) pramANa 29000 zloka jaNAvyA che. temaja zlokomAM jaNAvyuM che ke mahattara zrI vizAkhagaNie A sUtrane lakhyuM A sUtranA gujarAtI TippaNa, huMDI vagere paNa racAyA che, paNa hAla hatuM. A sUtramAM jJAnAcArAdi pAMca AcAromAM lAgelA doSonA maLI zakatA nathI. prAyazcittonuM kramasara varNana karyuM che, tethI te AcAra prakalpa nAme A nizIthasUtranA 20 vibhAgo che. dareka vibhAgane uddezA paNa oLakhAya che; paNa nizItha nAma vadhAre suprasiddha che. zrI nAmathI o LakhAvyo che. te dareka uddezAmAM keTalA keTalA bola (vacano, jinaprabhasUrikRta siddhAMtastavanI avacUri vagere graMthomAM nizItha vAkyo) che? te nIce jaNAvelA yaMtrathI jANavuM. uddezAno krama bolanI nAmanuM kAraNa jaNAvyuM che ke nizItha eTale rAtrino madhyabhAga athavA saMkhyA uddezAno krama bolanI saMkhyA madhyarAtri. te samaye yogya dIkSA paryAyavALA pariNata ziSyone je 9 2 sUtro bhaNAvAya te nizIthasUtra kahevAya. apavAdika bInA utsargamArgane TakAvavA mATe ja kahI che, paNa utsarga mArgano lopa 74 karavA mATe ke apavAdamArgano pracAra vadhAravAne mATe apavAdamArganI 4 1 1 1 45 prarUpaNA karI ja nathI. A kharo muddo apariNAmI ziSyo ke 154 atipariNAmI ziSyo samajI zakatA nathI, tethI te baMne prakAranA 50 ziSyo A nizIthasUtranI bInA na sAMbhaLe, te rIte gItArthone A 15 1 sUtra ane enA jevA bIjA paNa chedasUtrone bhaNAvavAnI zrI tIrthakara devoe AjJA pharamAvI che. 36 A nizIthasUtra e zrI AcArAMganI pAMcamI cUlikA che, tethI 10 47 53 zrI AcArAMga sUtramAM kahelI sAdhu-sAdhvIonA AcAranI bInA jarUrI bInA: dareka uddezAnA judA judA bolamAM prAyazcittane tarapha lakSya rAkhIne ja A nizIthasUtranI saMkalanA karAI che, tethI lAgavAnA kAraNo samajAvIne paramakRpALu sUtrakAra maharSie te paNa tenA AcAraprakalpa nAmanI vizeSa sArthakatA samajAya che. (1) kAraNone tajavAnI hitazikSA ApI che. A nizIthasUtranA mULa graMthanuM pramANa 812 (950) zloka che . TUMkAmAM ema kahI zakAya ke prAyazcittanA aneka bhedo che. temAMnA (2) zrI bhadrabAhu svAmI mahArAje A zrI nizIthasUtranI niyukti 4 bhedonuM varNana zarUAtanA 19 uddezAmAM karI chellA uddezAmAM racI hatI. te A sUtranA 7000 (6439) zloka pramANa laghu prAyazcittanA bhedonI bInA vistArathI samajAvatAM kayuM prAyazcitta bhASyamA bhaLI gaI che. (3) bahad bhASya (moTA bhASya)nuM pramANa kaI vidhie karAya? vagere praznonA khulAsA spaSTa samajAvyA che. 1000 zloka che. (4) cUrNi--hAla je cUrNAi maLI zake che, tenuM ahIM kahelI bInAomAMnI keTalIka bInA hInAdhika rUpe nizItha vizeSa cUrNi (vizeSa nizItha cUrNi) nAma che. A nAma vyavahArAdimAM paNa varNavI che. A zrI nizIthasUtranA jANakAra uparathI keTalAeka vidvAno mAne che ke A cUrNi sivAyanI bIjI munione madhyama gItArtha tarIke jaNAvyA che, temaja madhyama paNa cUrNi hovI joIe, paNa hAla te maLI zakatI nathI. A jJAnasthavira tarIke paNa temane ja kahyA che. nizIthasUtranI vizeSa padanI cUrNimA eTale 10mA uddezAnI cUrNimA ahIM prAyazcittanA denArA gItArthone uddezIne saMpUrNa varNana cakravartInA zItagRhanI bInA kahI che. e zItagRhamAM sUnAra karyuM che. 1. prAyazcittanA lenArA sAdhu-sAdhvIo abhimAna, lajjA cakravartIne ziyALAmAM ThaMDInI, unALAmAM garamInI ane comAsAmAM (zarama), lokamAM phajetI thavAno bhaya vagere kAraNomAMnA koI paNa varasAdanI lagAra paNa viparIta asara thatI nathI. vivAhapaTala nAmano kAraNathI karelA aparAdha chupAvatA hoya, to temane prAyazcitta laIne jyotiSano graMtha bAramA uddezAnI cUrNimAM jaNAvyo che tathA Atmazuddhi karavAthI thatA lAbha vagere prasaMgocita bInAo zAMtithI 1244mA pAnAmAM ghoDAnA zarIramAMthI kAMTo kADhavAnI rIta jaNAvI ane premathI samajAvIne temane (munione) prAyazcitta levAnI bhAvanA che. A nizIthasUtranA 10mA uddezAnI curNimAM kAlikAcAryanI kaI rIte karAvavI? (2) A munie A guno svacchaMdatAthI karyo che kathAmAM cothanI saMvacharI hakIkato paNa jaNAvI che. (5) TIkA-A ke parAdhInapaNe karyo che? (3) pahelA je aparAdhanuM prAyazcitta laIne nizIthasUtranA phakta 20mA uddezAnI TIkA zrI pArzvadeva gaNie zuddhi karI hatI, te ja aparAdha A munie pharI sevyo che ke bIjo ane zrI zIlabhadrasUrinA ziSya zrI caMdrasUrie vi. saM. 1174mAM aparAdha sevyo che? vagere bAbatonA dIrghadRSTithI vicAro karyA bAda banAvI hatI. te dareka TIkAnuM pramANa 11001 100 zlo ka kahyA ja gItArtho gunegAra munione prAyazcitta ApI zake. yAda rAkhavuM che temAM zrIpArzvadeva gaNikRta TIkA hAla maLI zakatI nathI. zrI joIe ke prAyazcittanA lenArA munio karatAM tenA denArA gItArthone ratnaprabhanA ziSya A zrI nizIthasUtronA bhASya vivenAmanA mAthe bahu ja javAbadArI hoya che. jema nyAya cUkAdo) Apavo, e vivaraNanI racanA karI hatI ema jaina graMthAvalI vageremAM tathA sahela vAta nathI, tema aparAdhIne yogya prAyazcitta devuM, e paNa bRhaTTippanikAdimAM paNa kahyuM che. A nizIthasUtranA mULa graMtha, cUrNi sahela vAta nathI. mATe ja kahyuM che ke hInAdhika prAyazcittanA denArA prabuddha saMpadA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtho paNa zrIjinazAstranA gunegAra bane che. ahIM tema ja bIjA Asannasiddhika bhavya jIvonA ja manamAM pragaTe che. mATe ja kahyuM che ke paNa cheda sUtromAM ochA vadhatA pramANamAM A tamAma hakIkato spaSTa nirmaLabhAve gItArtha gurunI pAse ja AlocanA karavI (bhUlane samajAvI che. jaNAvavI), te kArya bahu duSkara che . A zrI nizIthasUtramAM kahyuM che ke je mahAvratAdinI ArAdhanAmAM jema bALaka bApanI AgaLa saraLa svabhAve pavitra hRdayathI je atikramAdi doSone lagADavArUpa pratise vanA karavI, te (kArya) kaMI kahevAnuM hoya te kahe che, te ja pramANe gItArtha guru mahArAja vagerenI duSkara nathI, paNa potAnA AtmAne bhavasamudrathI tAravAnI nirmaLa AgaLa aparAdhone kahevArUpa AlocanA vagere karavAthI gItArtho bhAvanA rAkhIne saraLa svabhAve je aparAdha je rIte thayo hoya, te tenA guNanI anumodanA karIne thoDuM prAyazcitta Ape che. ne tethI te rIte ja gaMbhIratAdi saguNa nidhAna parama gItArtha mahApuruSonI jIva te pramANe vartIne jarUra cokhkho bane che. A tamAma bInAnuM pAse jaNAve ke A kAraNathI A rIte meM mahAvratAdimAM atikramAdi mULa sthAna navamuM pUrva che. A rIte zrI nizIthasUtrano paricaya bahu doSo lagADyA che, to Apa kRpA karIne teno zuddhino upAya batAvo. ja TUMkAmAM jaNAvyo. A rIte potAnI karelI bhUlane sudhAravAnI bhAvanA daDhadharmI zrI bRhatkalpa sUtra ahIM kalpa eTale sAdhu-sAdhvIonA vividha prakAranA AcAronuM A rIte niryukti AdinI bInA TUMkAmAM jaNAvIne have kramasara ane te dareka AcAramAM prAyazcita lAgavAnA kAraNo, prAyazcitane 6 uddezAnI bInA jaNAvuM chuM. te TUMkAmAM A pramANe jANavI. A karavAno vidhi vagere hakIkato bahu ja vistArathI samajAvI che, tethI sUtranA 6 uddezo che. tenA 1. pahelA uddezAmAM sAdhu-sAdhvIonA A sUtra bRhatkalpa sUtra AvA yathArtha nAme oLakhAya che. kalpa AhArano vidhi ane upAzrayamAM UtaravAno vidhi tathA kaleza thatAM zabdanA aitisAhika tIrthAdinA varNana vagere artho paNa mAMhomAMhe khamAvavAnI bInA temaja vihAra karavAno vidhi vagere zabdakoSAdimAM jaNAvyA che. paNa te arthomAMthI AcAra rUpa artha ja bInA samajAvIne upakaraNone levAnI (vahoravAnI) vidhi ane jyAM A prasaMge levAno che. bIjA graMthomAM A sUtranA (1) vedakalpasUtra, vihAra na karAya tevA sthaLonI bInA vagere hakIkato spaSTa (2) bRhatsAdhu kalpa, (3) kalpAdhyayana (4) kalpa AcAra nAmo paNa samajAvI che. jaNAvyAM che. temAMnA trIjA nAmano upayoga yogo dvahananI kriyA 2. bIjA udde zAmAM sAdhu sAdhvIone UtaravA lAyaka karatAM udde zAdi karavAnA Adezo bolavAmA karAya che. ne upAzrayanuM svarUpa ane zayyAtaranA akathya (na khape tevA) dasAkappavavahArA ahIM kalpa zabdathI ja bRhatkalpasUtranuM grahaNa karyuM AhArAdinI bInA kahIne vastra ane rajo haraNanI bAbatamAM kathyache. bIjA be nAmono upayoga bahuja ocho jaNAya che. jema akathya vidhi vagere hakIkato spaSTa samajAvI che. dazavaikAlika sUtra ane uttarAdhyayanasUtranA niryukti, bhASya, cUrNi 3 trIjA uddezAmAM (1) vastrone vahoravAno vidhi ane ayogya ane TIkAo maLI zake che, tema 6 cheda sUtromAM A zrI kAlanuM varNana tathA vaMdanA karavAno vidhi temaja gRhasthanI pAsethI bRhatkalpasUtranA niryukti, bhASya, cUrNi ane TIkA maLI zake che. amuka kAla sudhI vAparavA mATe yAcelA upakaraNAdine kArya pUruM thayA je sUtranI upara A cAra sAdhano maLI zakatAM hoya, tevAM sUtro pachI pAchA ApavAnI vidhi vagere bInA kahIne je upAzrayamAM pahelAM bahu ja ochA jaNAya che. zrI bhadrabAhusvAmIe zrI pratyAkhyAnapravAda sAdhuo rahyA che, tyAM vihAra karIne AvelA navA sAdhuoe kaI nAmanA pUrvanA trIjA AcAra nAme vasturUpa vibhAganA vIzamA vidhie UtaravuM joIe? tathA te pahelAMnA sAdhu o nA prAbhUtamAMthI uddhAra karIne A zrI bRhatkalpasUtranI racanA karI hatI. upakaraNAdinI jarUra hoya to kaI vidhie te mAMgIne vAparavA? te mUla sUtranuM pramANa 473 zloko jaNAvyA che. tenI svopajJa temaja je sthAnano koI mAlika nathI te sthAne UtaravAno vidhi niryukti temaNe (zrI bhadrabAhu svAmIe) racI hatI, paNa tenI vagere bInA spaSTa samajAvI che. aMte kahyuM che ke zatru rAjAnI jyAM ghaNI gAthAo zrI saMghadAsa gaNikSamAzramaNe karelA laghu bhASyamAM lazkarI senA UtarI hoya tyAM sAdhuoe rahevuM nahIM. pachI gocarI bhaLI gaI che. koI AcAryAdi mahApuruSe niryukti AdinA AdhAre ane aMDila javAne mATe gAunI maryAdA vagere bInAo paNa spaSTa bRhabhASya laghubhASya ane cUrNinI racanA thayA bAda racyuM che. ane samajAvI che. A sUtranI be cUrSAinuM pramANa 31000 zloko ane bIjI nAnI 4. cothA uddezAmAM saMyamano nAza karanAra traNa kAraNo ane cUrNinuM pramANa 127000 zloko jaNAvyA che. zrImalayagiri dazamA tathA navamA prAyazcitane AvavAnA traNa traNa kAraNo temaja bhASyAdine anusAra A zrI bRhatkalpasUtranI aDadhI pIThikA sudhInI dIkSAne tathA vAMcanAne ayogya traNa traNa jaNAnI bInA spaSTa 4600 zloka pramANa TIkA banAvI hatI. te apUrNa rahevAthI zrI samajAvIne vAMcanA ApavA lAyaka traNa jaNanI bInA ane kSemakIrtisUrijIe vi. saM. 1332mAM sukhAvaboda TIkA nAma rAkhIne mahAmuzkelIthI samajAvI zakAya evA traNa jaNanI ane sahelAIthI bAkInI 37400 zloka pramANa TIkA pUrNa karI. tethI saMpUrNa TIkAnuM samajAvI zakAya evA traNa jaNAnI bInA vagere hakIkato spaSTa pramANa 42000 zloko thAya che. A sUtranI upara racAyelo samajAvI che. pachI anukrame pahelI porisIe lAvelA AhAranI gujarAtI Tabo vagere paNa maLI zake che. bInA ane vihAranA sthaLathI AhAra keTalA gAu sudhI laI jaI 71 zrIla bRhatkalpa sUtra Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya? A bAbatamAM kahya-akathya vidhi tathA zaMkitAdi sadoSa bAbatamAM, tathA Teko daIne besavAnI bAbatamAM vidhi niSedhanI AhAranI bInA temaja pahelA ane chellA tIrthakaranA sAdhuone prarUpaNA, temaja pATa vagerenI upara besavAnIne UbhA rahevAnI AhAra vhoravAno vidhi vagere hakIkato spaSTa samajAvI che. pachI bAbatamAM vidhi niSedhanuM varNana vistArathI karyuM che. pachI kramasara jJAnAdi nimitte bIjA gacchamAM javAno tathA rahevAno vidhi ane sAdhu-sAdhvIne vAparavA lAyaka tuMbaDuM, puMjaNI ane rajoharaNAdinI bIjA gacchanA sAdhuone bhaNAvavA mATe bIjA gacchamAM javA bInA ane sthaviro je kAraNe parihAravizuddhika cAritravALA munine vagereno vidhi tathA sAdhu kAladharma pAme tene nimitte karavAno vidhi bolAve te kAraNanI bInA, tathA sAdhu sAdhvIne vahorelA AhAranI temaja kaleza karanArane samajAvavA vagereno adhikAra spaSTa samajAvIne bAbatamAM vidhi-niSedha vagere hakIkato vistArathI samajAvI che. kramasara parihAravizu ddhi cAritrane pALanArA munivaronA AhAra 6. chaThA uddezAmAM sAdhu-sAdhvIone tyAga karavA lAyaka vagerenI bInA ane pAMca moTI nadIoe UtaravAno vidhi tathA avarNavAdanA 6 bhedonuM varNana ane jUThAM ALa devAno niSedha karIne maryAdA, temaja prasaMgAnuprasaMge bIjI paNa jarUrI prAyazcittAdinI saMyama, bhASA, samiti, gocarI, IrSA samiti vagere 6 guNone hakIkatone vistArathI samajAvI che. nAza thavAnA 6 kAraNo ane kalpasthitinA 6 bheda (cAritranA 5. pAMcamA uddezAmAM kaleza thatA bIjA saMghADAmAM jatA sAmAyika, chedepisthApanIya, vagere 6 bheda) vagere padArthonuM varNana sAdhusAdhvIone samajAvIne potAnA gacchamAM pAchA lAvavAnI vistArathI karyuM che. A rIte zrI bRhatkalpasUtranA 6 uddezAno paricaya bInA ane AhArAdine vahoravAnA prasaMge sAcavavA lAyaka yatanA bahu ja TUMkAmAM jaNAvyo che, sAdhu sAdhvIonA AcArAdinI (jayaNA) dharma vagerenI bInA, tathA sAdhu sAdhvInA vihArAdine aMge sUkSmadRSTithI vicAraNA karIne munivarAdine mokSa mArganI ArAdhanA vidhi niSedha mArganI maryAdA, temaja sAdhvIone varjavA lAyaka karavAmAM apUrva madadagAra A zrI bRhatkalpasUtrane gItArtha guru kriyAo vagere hakIkatone spaSTa samajAvI che. pachI anukrame A AdinI pAse bhaNanArA munivaro potAno ane parano uddhAra jarUra tapanI ane abhigrahanI jarUrI bInA, ane palAMThI vALIne besavAnI karI zake che. zrI vyavahAra sUtro A sUtramAM sAdhu-sAdhvIonA vyavahAranuM varNana vistArathI Adino vyavahAra kaI rIte sAcavavo joIe? vagere vyavahAronuM karyuM che, tethI A sUtra vyavahArasUtra nAme oLakhAya che. zrI spaSTIkaraNa karavAnA IrAdAthI sUtrakAre A bIjA uddezAnI racanA bhadrabAhusvAmI mahArAje navamA pUrvanA AcAra vastunA vIsamAM karI che. prAbhUtamAMthI udbhUta karIne A zrI vyavahArasUtranI racanA karI hatI. 3. trIjA uddezAmAM sAdhu samudAyamAM nAyaka tarIke anukrame bRhathripanikAdimAM kahyuM che ke A zrI vyavahAra sUtranA mULa graMthanuM AcArya, upAdhyAya, pravartaka, gaNAvacchedaka ane sthavirone jaNAvyA pramANa 373 zloko che. A sUtranI svapajJa niryukti (mULa sUtranA che temAM (1) AcArya mahArAja gacchanA sAdhuone (sUtronA) karanAra zrI bhadrabAhusvAmIe racelI niryukti)nI gAthAo bhASyanI arthanI vAcanA Ape che, ane smaraNAdi prakAre gacchane mokSamArganI gAthAomAM bhaLI gaI che. A bhASyanuM pramANa 6400 zloko ArAdhanA karAve che. (2) upAdhyAyajI munivarAdine sUtranI vAcanA ane cUrNinuM pramANa 12000 zlo ko jaNAvyA che tathA zrI Ape, ne yuvarAjanI mAphaka AcAryane gacchAdinA kAryomAM madada malayagiri mahArAje bhASAdine anusarIne banAvelI TIkAnuM pramANa kare che. (3) pravartaka je sAdhu vaiyAvacca adhyayanAdi kAryomAMnA je 336 25 (3462 5) zloko kahyA che. A sUtrano vi. saM kArya karavA lAyaka hoya, tene te kAryamAM pravRtti karAve che. (joDe 1573nI pahelAM racAyelo gujarAtI Tabo (tabakArtha) huMDI vagere che) (4) gaNAvacchedaka- AcAryAdinI AjJA pramANe gacchane lAyaka paNa che. ahIM dazamA uddezAmAM kAMcanapuramAM pANInI rela AvI kSetranI tapAsa kare che, ne jarUrI upakaraNAdi padArtho pUrA pADe che. hatI ema kahyuM che. A zrI vyavahAra sUtranA daza uddezA che te dareka (5) sthavira- saMyamAdinI ArAdhanAmAM sIdAtA munione sthira uddezAno paricaya TUMkamAM A pramANe che: kare che. temanA jJAna sthavirAdi traNa bhedonI ane temAM paNa jaghanyAdi 1. pahelA uddezAmAM vismRti (bhUlI javuM), pramAdAdi bhede judI judI vicAraNA pahelAM jaNAvI che. cAritra-jJAnagAMbhIryAdi kAraNomAMnA koIpaNa kAraNathI cAritrAdikamAM lAgelA doSonI, guNomAMnA kayA kayA guNone dhAraNa karanAra munivarAdimAMthI koNa saraLa svabhAve AlocanAdi karavAno vidhi, ane te darekane aMge kayA padane lAyaka che? ane AcAryAdi padavI kone apAya? tathA jarUrI prAyazcittAdinuM varNana, tathA prasaMgonuM prasaMge bIjI paNa khAsa kone na apAya? vagere hakIkatone samajAvavA mATe sUtrakAre A jarUrI ghaNI bInAo vistArathI samajAvI che. trIjA uddezAnI racanA karI che. 2. bIjA uddezAmAM grAmAnugrAma (eka gAmathI bIje gAma) 4. cothA uddezAmAM pUrve jaNAvelA AcAryAdi pAMcamA vidhipUrvaka vihAra karatA ghaNAM munivaromAMnA keTalAeka munivaro koIpaNa padastha mahArAja keTalA sAdhuonI sAthe vihAra karIne keTalA pramAdAdi kAraNomAMnAM koIpaNa kAraNathI mULa guNAdimAM atikramAdi munionI sAthe comAsuM kare ? vagere praznonA uttarone spaSTa doSomAMnA koIpaNa doSathI dUSita thayA hoya, to temaNe ane bIjA samajAvato A cotho uddezo che. eTale AcAryAdine vihAra karavAnI (adUSita) munivaroe mAMhomAMhe kaI rIte vartavuM? eTale gocarI ne comAsuM karavAnI bInA ahIM vistArathI samajAvI che. prabuddha saMpadA 72 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pAMcamA udezomAM pravartinI sAdhvIe keTalI sAdhvIonI sAthe vihAra karavo joIe ? ne keTalI sAdhvIonI sAthe comAsuM karavuM joIe ? vagere hakIkatone spaSTa samajAvI che. 6. chaThThA udezAmAM sAdhu -sAdhvIo e kaI rIte kyAM bhikSA levA javuM joIe ? e ja pramANe nirdoSa syUlinI bInA ane vasatinI bInA jaNAvIne kahyuM che ke nirdoSa pradezamAM munivarAdie sthaMDila (Thalle) javuM joIe. nirdoSa vasatimAM rahevuM joIe ke jethI saMyamAdinI rakSA thAya ane svAdhyAyAdino vidhi paNa sAcavI zakAya. ahIM judI judI bhUlonA judA judA prAyazcitta vagerenuM varNana karyuM che. 7. sAtamA uddezAmAM eka sAdhvI samudAyamAMthI bIjA sAdhvI samudAyamAM gayelI sAdhvIne sAcavavAno vidhi tathA sAdhvIonA bIjA paNa svAdhyAyAdinA niyama ane vyavahArAdinuM svarUpa spaSTa jaNAvyuM che. 8. AThamA uddezAmAM koI grAmAdimAM UtaravAnAM upAzrayAdi sthAno na hoya to sAdhu-sAdhvIo e potAne vAparavA mATe gRhasthanA gharano keTalo bhAga kaI rIte yAcavI ? tathA vihAra karatAM kaI vidhie te bhaLAvo ? A bInAone spaSTa samajAvIne gRhasthanI pAsethI pATa pATalA vagerene yAcIne lAvavAno vidhi ane khape evAM pAtrAdi upakaraNonuM pramANa tathA AhArAdine vAparavAno vidhi vagere hakIkatone spaSTa samajAvI che. 9. navamA uddezAmAM saMyamI jIvananI apUrva sAdhanArupa bAra bhikSupratimAone ArAdhatAM sAcavavAnA AcAra vagerenuM svarUpa samajAvIne sAdhu-sAdhvIone vAparavA lAyaka zayyAtara (makAnanA mAlika)nA makAnanI bInA tathA prasaMgAnuM prasaMge bIjI paNa muni vyavahAranI InAo spaSTa samajAvI che. 10. dazamA uddezAmAM anukrame abhigrahonI ane parISahAdinI bInA kahIne vyavahAranA (1) Agama vyavahAra, (2) zruta vyavahAra, (3) AzA vyavahAra (4) dhAraNA vyavahAra (5) jIta vyavahAra, A rIte pAMca vyavahAronuM spaSTa svarUpa ane puruSanA tathA AcAryanA ane ziSyanA 4-4 bhedonuM svarUpa tema ja sthavironI ane ziSyonI traNa traNa bhUmikAnuM varNana vistArathI karyuM che. cAritrAdi guNonI sthiratA ane vRddhi vagere thavAnA apUrva sAdhanarUpa gurukula vAsamAM rahelA navA sAdhuo zarUAtanA traNa varSamAM Avazyaka sUtranA ne dazavaikAlika sUtranA yoohana karavApUrvaka abhyAsa karIne chedo pasthApanIya cAritra (vaDI dIkSA)ne svIkAryA pachI anukrame uttarAdhyayana sUtranA ne AcArAMga sUtranA yogohana karavApUrvaka adhyayana kare che. A rIte traNa varSano dIkSAparyAya thayA pachI anukrame zrI nizIthas trAdinAogo dahana karAvIne jema jema dIyAparyAya vadhato jAya, tema tema kayA kayA sUtranA yogoddahana karAvIne kayA kayA sUtro bhaNAvAya? A hakIkatane spaSTa samajAvI che. aMte kahyuM che ke (1) AcArya (2) upAdhyAya (3) sthavira (4) tapasvI (5) zaikSa (6) glAna sAdhu (7) sAdharmika (8) kula (9) gaNa (10) saMdha-A dezanI vaiyAvacca karatAM ghaNA karmonI nirjarA thAya che ane aMte mokSanA sukha pAme che. A zrI vyavahAra sUtramAM munionA judI judI jAtanA vyavahAronuM varNana vadhAre pramANamAM che. tenI sAthe prAthacittAdinuM paNa varNa na vistArathI karyuM che. tethI AtmA munivarAdine mokSamArganI sAttvikI ArAdhanA karAvanArUM A zrI vyavahAra sUtra che. A sUtrane gurugamathI vidhipUrvaka jANanArA munivaro dravyakSetrakAla-bhAvAdine okhaLIne svapa2 jIvonA nirvAhaka jarU2 thaI zake che. A rIte zrI vyavahAra sUtrano TUMka paricaya jANavo. zrI dazAzrutaskaMdha cauda pUrvenA dhAraka pUjya zrI bhadrabAhusvAmI mahArAje navamA zrI pratyAkhyAnapravAda pUrvamAMthI uSkRta karIne A zrI dazAzrutaskaMdha sUtranI racanA karI hatI. ahIM daza dazAnuM varNana hovAthI A sUtra dazAzrutaskaMdha nAme oLakhAya che. zrI naMdIsUtrAdimAM AnuM dasA nAma kahyuM che ne zrI sthAnAMgasUtrAdimAM AcAra dazA ane dazAzruta vagere nAmo paNa jaNAvyA che. zrI vyavahArasUtranA bIjA ane dazamA udezA vageremAM bRhatkalpa ane vyavahArasUtranI sAthe zarUAtamAM A dazAzrutaskaMdhane dasA kuppavavahAra suthakakhaMdho A rIte karyo che. A traNe sUtrone eka ja zrutaskaMdharUpe zrI bRhatkalpasUtranI niryuktinI 266mI gAthAmAM nirdeza karyo che. temaja yogavidhi, sAmAcArI Adi graMthomAM paNa te ja pramAze nirdeza karyo che. ahIM jaNAvelI daza dazA (vibhAga)mAMnI 8mI ane dazamI dazAne bIjA graMthomAM adhyayana tarIke paNa jaNAvI che ane bAkInA 8 vibhAgo dazA nAmathI prasiddha che. A rIte daza dazAmAM nI (1) pahelI asamAdhisthAna nAmanI dazAmAM asamAdhi eTale cittanI asvasthatAne (azAMtinI karanArA kaSAyanI udIraNA karavI, ajayaNAe besavuM vagere kriyA karavI, vagere je 20 kAraNothI asamAdhi thAya che, te asamAdhisthAnonuM varNana karyuM che. (2) bIjI sabala doSa nAmanI dazAmAM cAritrane zabala eTale kAbaracItaruM (malina) karanArA 21 93 zabala doSonuM varNana karyuM che. (3) trIjI AzAtanA nAmanI dazAmAM guru mahArAjanI AzAtanA thavAnA 33 kAraNone jaNAvIne tene varjavAnuM kahyuM che. (4) siMpadA nAmanI dazA (adhyayanAdi jevA vibhAga)mAM zrI AcArya mahArAjanI ATha saMpadAonuM varNana, tenA bhedo ane prabhedo tathA vinayanA bhedAdinuM varNana karyuM che. (5) pAMcamI citta-samAdhisthAna nAmanI dazAmAM cittanI samAdhinA 10 kArone kahIne te kAraNone sevavAnI bhalAmaNa karI che. (6) upAsaka pratimA nAmanI dazAmAM zrAvakanI 11 pratimAonuM varNana karyuM che. (3) sAtamI bhikSupratimA nAmanI dazAmAM sAdhune ArAdhavA lAyaka 12 pratimAonuM (eka jAtanI abhigrahAdivALI viziSTa kriyAonuM) svarUpa vistArathI varNavyuM che. (8) AThamI paryuSaNAkalpa nAmanI dazAmAM prabhu mahAvIra devAdinA jIvana caritro, sthAvarAvalI ane sAmAcArInuM varNana karyuM che. A paryeSaNAkalpanuM ja nAma bArasAsUtra (kalpasUtra) kahe vAya che. te dara varSe paryuSaNA mahAparvamAM vaMcAya che. (9) navamI mohanIyasthAna nAmanI dazAmAM jethI mohanIyakarma baMdhAya, temAM 30 kAro jaNAvIne te dareka kAraNane tajavAnI bhalAmaNa karI che. (10) AyatisthAna nAmanI dazAmAM nava niyANAMnuM varNana karIne tene tajavAnI sUcanA karI che. huM A saMyamAdinI ArAdhanA karIne bhavAMtaramAM iMdrAdinI Rddhi zrI dazAzruta skaMdha Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere pAmuM, athavA karelI ArAdhanAnA phaLarUpe bhavAMtaramAM huM iMdrAdirUpe janma pAmuM. A rIte sAMsArika padArthonI je IcchA karavI te niyANuM kahevAya. zrI dazAzrutaskaMdhanA niryukti, yUrNi AdinuM TUMka varNana A sUtranA arthane jANavA mATe be prAkRta sAdhano che. temAM zrI bhadrabAhusvAmIe A sUtranI 2106 zloka pramANa (2225 zloka pramANa) niryukti racI che, te hAla hayAta che. cUrNinuM pramANa 4321 zloko kahyA che, tathA zrI brahmamunie janahitA nAmanI saMskRta TIkA racI che tema ja koIe gujarAtI Tippanaka paNa racyuM che. tenI racanA vi. saM. 1677nI pahelAnA samaye thaI hoya ema keTalAeka aitihAsika graMthomAM jaNAvyuM che. A zrIdazAzrutaskaMdhanA 1216 zloka pramANa AThamAM adhyayanarUpa zrI kalpasUtranI niryuktinI 68 gAthAo che ane pariSaha ane parityAga unALAe pracaMDa rUpa dhAraNa karyuM hatuM, divasano trIjo prahara cAlato hato. yuvAna munizrI araNaka gocarI mATe nIkaLyA tyAre temanA deha parathI prasvedanI dhArA vahetI hatI. pitAmuni be divasa pUrve ja kALadharma - avasAna pAmyA, emanA manane AghAta to gho thayo paNa kALanA krama sAme konuM cAle che? sahavartI munioe thoDuMka temanA prati dhyAna ApyuM paNa pachI to potAnI zuzrUSA pote ja karavI rahI tema samajane muni araNaka bhikSArthe nIkaLyA. mAtA sAdhvIjIe Aje araNaka munine have potAnuM kAma pote ja karavuM joIe evI zikhAmaNa paNa ApI hatI. muni araNaka cAlyA paNa A pariSaha asahya hato. ugra tApa, khullA paga ane sarva prakAranAM kaSTonI vacamAM jIvavAnuM ! emanA manamAM A kaTho ratA pratye nirAzA janmI ane AM kho mAM jhaLajhaLiyAM AvI gayAM ! nagaramAM pravezelA araNaka muni eka UMcI havelI najIka pahoMcyA tyAre jharUkhAmAM UbhelI eka lalanA temane joIne ja mohAI gaI. rUpavAna ane sukumAra sAdhuno deha prakhara yuvAnIthI dIpato hato ! e yauvanA doDI, munine bhavanamAM nimaMtryA ane kAyAnA kAmaNa pAtharyuM. duHsaMha pariSahothI vihvaLa araNakane e gamyuM, emaNe yauvanAnA pAlavamAM mastaka chupAvI dIdhuM, sAdhunAM vastro tajyAM. samIsAMje e bhavanamAM sukhanAM dIpakano prakAza patharAyo. nagaranI bahAra udyAnamAM anya munivaro aNaka muninI pratIkSA karatA hatA. araNaka munine teo pratikSAthI thAkIne zodhavA nIkaLyA. araNa na maLyA tyAre araNakanA mAtA sAdhvIjIne e duHkhada samAcAra ApyA ke araNaka muni kyAMya jaDatA nathI! e sAdhvImAtAnA haiyA para kaThora AdhAta thayuM. emanuM mAtRhRdaya dhIraja dharI na zakyuM. e putra sAdhune zodhavA nIkaLyAM! arAka to e thauvanAnI rUpanI taratI kASAnI mojamAM DUbI gayA hatA. jagatanI koI vAta emane sAMbharatI nahotI ane jagata sAthe emane koI saMbaMdha nahoto. mahinAo vItI gayA paNa emaNe e vizALa bhavananI bahAra draSTipAta paNa noto karyo sAdhvImAtAnI vihvaLatAno aMta nahoto. e bhukhyAM ne tarasyAM nagaranI zerIe zerIe bhaTakatAM hatAM ane Arjava kaMThe bUma pADatAM hatAM. araNaka, araNaka, mAro bALaka araNaka! prabuddha saMpA mUrtinuM pramANa 700 zloko kahyA che. zrI vinayacaMdrasUrie racelA zrI kalpanirukta TippanakanuM pramANa 158 zloka tema ja zrI pRthvIcaMdre banAvela TippanakanuM pramANa 640 o ko jaNAvyA che. vaLI uM. zrI dharmasAgarajIe kaparUbanI kalpa kiraNAvalI TIkA amadAvAdamAM banAvI che. u.zrI vinayavijayajIe kalpa subodhikA TIkA racI che te ghaNAM sthaLe vaMcAya che. tapAgacchanA AcAryadi mahApuruSoe kalpako mu dI, kalpadIpikA, kalpapradIpikA vagere TIkAo ane kharataragacchanA zrI jinaprabhasUrie vi. saM.1346mAM saMdehaviSaauSadhi nAme TIkA tathA zrI jinavallabhasUri Adie racelI kalpakalpalatA vagere TIkAomAMnI ghaNIkharI chapAI paNa che. A zrI dazAzrutaskaMdhamAM sAdhuonI ne zrAvaka dharmanI paNa bInAo varNavI che. 74 sau e mane pAgala strI mAnatA hatA. keTalAya divasa pachInI eka sAMja hatI. e vRddhe sAdhvImAtA bhaTakatA ane thAkelA zarIre e ja bhavananA uMbarA pAse jaI beThAM. emanA mukhamAMthI satata dhvani pragaTato hato. arAka, arAka! thoDe dUra nAnA bALakonuM ToLuM sAdhvInI majAka karatuM UbhuM hatuM. e ja samaye suMdara ane raMgIna vastromAM zobhato yuvAna arAka jharUkhAmAM AkAza nihALavA Avyo. eNe mArga 52 sAdhvImAtAne jo I, e nA pu khamAM thI prakaTatu po tAnuM nAma sAMbhaLyuM, mAtAnuM vAtsalya joyuM ane bALakonI majAka joI. eka kSaNamAM arAkane potAnI jAta mATe ghRNA jAgI. AvI snehabharI pavitra mAtAne visArIne meM kaSTone yAda rAkhIne saMyama choDyuM ane saMsAra mAMDyo ? dhikkAra hajo mane! e doDyo, sAdhvImAtAnA pagamAM paDyo ne eTaluM ja kahyuM, mA, huM ja tAro araNaka! mArA tamAma gunA mApha kara ne mane punaH saMyamanuM dAna kara mA! huM tArI kUkhane ajavALatuM jIvana jIvIza, niraticAra saMyama pALIza !' e e vRddha strIe tene joyo, eka paLa AMkhamAM AMsunI dhAra cAlI ne bIjI paLe te nirmaLa sAdhvI banI gaI. eNe eTaluM ja kahyuM, 'bhAI! teM to zUravIratAthI saMyama lIdhuM che, tAre kaThora jIvana jIvIne AtmakalyANa karavAnuM hatuM, tAro jIvanapaMtha unnati mATe hato ne teM A zuM karyuM? kuLane kalaMkita na ka2, AtmAne ujvaLa ka2nA2 uttama saMyamanA mArge cAlyo jA beTA! tAruM kalyANa thAo !' araNake punaH saMyama svIkAryuM. have emano dhvanapaMtha tapano, tyAgano ane kaThora pariyA sAna karavAno banI garyA. unALAnA pracaMDa tApamAM koI jamIna para paga na mUke tevA samaye teo vaibhAragira para tapelA paththara para su I gayA. mananI nirma La bhAvacce Ni jALavI . rAkhI ane AtmAnA zubha adhyavasAya aDagatAthI vicalita thavA na dIdhA. emaNe dehano tyAga karyo, devabhava pAmyA. sAdhvImAtAne ApeluM vacana temaNe pALyuM. saMyamanuM kaThora pAlana karIne AtmAne UrdhvagAmI banAvyo. AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jitakalpasUtra - mahAbhASyasUtra | DaoN. rasikalAla mahetA * prAraMbha : rIte jANakArI meLavIne tema ja ziSyanI yogyatA ane zaktino mUrtipUjaka saMpradAyanI mAnyatA mujaba 6 dasUtro che. vicAra karIne, niSpakSabhAve-taTasthatAthI prAyazcitta Ape che ane jitakalpasUtra pAMcamuM cheda sUtra che. saMyama jIvananI nirmaLatA jaLavAI ziSya paNa teno khUba umaMgathI svIkAra kare che. guru AjJAne zirodhArya rahe te hetuthI chedasUtranuM nirmANa karavAmAM AvyuM che. chedasUtro eTale gaNI vizuddhi mATe pravRtta thAya che. sAdhakanI jiMdagInA chidro (bhUlo)nI sAravAranAM sUtro. chidro UbhA prAyazcitta mATe A sUtramAM pAMca vyavahAranI vigata maLe che. karavAnuM kAma te udaya karmanuM che. tenI sAravAra kSayo pazama bhAvanI pAMca vyavahAraH pAMca prakAranA vyavahArathI jinazAsana cAle jAgRti sivAya zakya nathI. A sUtromAM karmayoge UbhI thayelI che. vyavahAra eTale zuM? je nAthI vividha athavA vivAdAspada viSayonuM muzkelIonuM varNana ane tenA ukelanuM mArgadarzana maLe che. A sutro nirdhAraNa thAya-samAdhAna thAya tene vyavahAra kahe che. jaina AcAradharmanI cAvI che. vyavahAranA pAMca prakAra : (1) Agama vyavahAra (2) zrata vyavahAra anAdikAlIna saMskAre sAdhaka anekavAra khUlanA pAme che. (3) AjJA vyavahAra (4) dhAraNA vyavahAra (5) jita vyavahAra. sAdhanA mArgathI calita thAya che. kyAreka sAdhaka AcAra pAlanamAM pratyekanI thoDI vigata joIe. nAnA moTA doSonuM sevana kare che. vratamAM chidro paDe che. A chidrane (1) Agama vyavahAra H darzapUrvIthI laIne kevaLajJAnI potAnA pUrI devA, khaMDita vratane akhaMDita banAvavA mATe AcArya bhagavaMtoe jJAnathI saMyamI jIvananI pravRtti nivRtti rUpa vyavahArano nirNaya kare upAyo darzAvyA che. thoDA upAyo A jitakalpasUtramAM darzAvyA che. te Agama vyavahAra che. paricaya : (2) zrata vyavahAraH upara darzAvela AgamajJAna sivAyanA 103 gAthAnA A sUtramAM, sAdhu jIvanamAM lAgelA aticAro AcAra-prakalpa Adi, 11 aMgazAstra tathA ATha pUrva sudhInA jJAnano ane anAcAro darzAvI, ene mATenA vividha prAyazcittonuM varNana samAveza AmAM thAya che. zrutathI pravartita vyavahAra te zrata vyavahAra maLe che. tethI A sUtrane prAyazcitta sUtra paNa kahI zakAya. uparAMta che. TUMkamAM zruta ane zAstranA kathana anusAra je pravRtti-nivRtti sAdhakane AcAra dharmanI azuddhimAMthI vizuddhimAM lAvavAnuM paNa varNana thAya te zrata vyavahAra che. hovAthI tene saMyama vizuddhi sUtra paNa kahI zakAya. A khUba gaMbhIra (3) AjJA vyavahAra : Agama ane zrutanA abhAvamAM gItArtha artha dharAvatuM Agama che ane teno pATha gItArtha guru bhagavaMto sAdhunI AjJAthI tattvano ke prAyazcittano vyavahAra thAya tene AjJA ziSyone ApI zake che. ziSya AdhyAtmika mArga vikAsa sAdhe ane vyavahAra kahe che. gurunI nizrAmAM sAdhanA karatA ziSyo gurunI AjJAne enA mArgamAM AvatI bhUlonuM nivAraNa karI ene vadhu sArI rIte svIkArIne ja te pramANe vyavahAra kare che. saMyama pAlanamAM sudRDha karavAnuM kAma gItArtha guru bhagavaMto kare che. (4) dhAraNA vyavahAra: gacchanA mahAna upakArI, vaDIla sAdhu *A AgamanuM mahattva: jo saMpUrNa chedasUtronA abhyAsane yogya na hoya to gurudeva tene badhA chedasUtronI jema A sUtranuM paNa mukhya kArya sAdhaka mahattvanA prAyazcitta pado zIkhave che. te sAdhu, te padone dhAraNa karI siMhanI jema dIkSA le ane siMhanI jema pALe ane aMte mokSa prApta rAkhe che ane te dhAraNA pramANe samagra vyavahAra kare che. A dhAraNA kare e mATeno puruSArtha varNavavAnuM che. AcArya bhagavaMto, paMcAsAranuM vyavahAra che. pAlana kare ane karAve e dRSTie "pALe paLAve paMcAcAra'- (1) (5) jita vyavahAraH dravya, kSetra, kALa, bhAva ane pratisevana jJAnAcAra,(2) darzanAcAra, (3) cAritrAcAra, (4) tapAcAra ane doSa vagereno vicAra karIne je prAyazcitta apAya che te jita vyavahAra (5) vIryA cAra. A pAMce ya AcAranuM vItarAganI AjJA mujabanuM che. athavA koI gacchamAM, koI vizeSa paristhitimAM, sUtra sivAyanI pAlana thAya to ja sAdhakane uttama phaLanI prApti thAya. doSamukti prAyazcitta pradAnanI pravRtti thaI hoya ane anya saMto tenuM anukaraNa mATe A Agama agatyanuM banI rahe che. aticAra ane anAcAranA kare te jita-vyavahAra che. athavA aneka gItArtha sAdhu o dvArA doSonA nivAraNa mATe prAyazcittanuM sacoTa vidhAna karavAmAM Acarita, asAvadya ane AgamathI abAdhita rUDhi paraMparAne jita AvyuM che. vyavahAra kahe che. * prAyazcitta prakAra : A pAMca prakAranA vyavahAramAMthI jo AgamajJAnI puruSa | doSa vizuddhi mATenI prakriyAne prAyazcitta kahe che. chedasUtromAM upasthita hoya to Agama vyavahArane ja prAdhAnya ApavuM ane jo te cAra prakAranA prAyazcittanuM varNana maLe che. (1) guru comAsika na ho to anukrame zrata, AjJA, dhAraNA ane jita vyavahArane prAdhAnya prAyazcitta (2) guru mAsika prAyazcitta (3) laghu comAsika prAyazcitta ApavuM. jitakalpa sUtramAM A pAMcamA vyavahArane prAdhAnya ApavAmAM ane (4) laghu mAsika prAyazcitta. AvyuM che. gacchanuM saMcAlana karanArA gItArtha AcAryanuM khUba mahattva kayA doSanuM kone keTaluM prAyazcitta ApavuM teno adhikAra guruno che. AvA gItArtha guru bhagavaMtanI yogyatA tathA kartavyanuM saMkSipta ja che. temAM ziSyanI buddhi ke tarkavitarkane kazuM sthAna nathI. sAdhue varNana A AgamamAM che. kevA saMjogomAM, kevA bhAvamAM doSasevana karyuM che tenI guru yathArtha jaina saMskRtino sAra zramaNadharma che. sAdhudharmanI siddhi mATe 75 zrI jitakalpasUtra-mahAbhASya sUtra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra dharmanI niraticAra vizuddha sAdhanA anivArya che. AcAra (5) vAcanA saMpadA: zAstra ane anya graMtho vAMcavAnI kuzaLatA dharmanI vizuddha ArAdhanA mATe jinAjJAnuM utkRSTa bhAve pAlana ati temaja tenA rahasyo jANI, ziSya samakSa pragaTa karavA te vAcana saMpadA Avazyaka che. kevA kevA akAryo karavAthI kevA kevA prAyazcitta Ave che. tenA 4 prakAra che. (1) ziSyanI yogyatAno nizcaya karIne sUtra tenI kalamo, saMkSepamAM, saraLa rIte A AgamamAM maLe che. ochAmAM bhaNavAnuM sUcana kare. (2) ziSyanI yogyatA mujaba sUtrArthanI vAcanA ochuM 1 ekAsaNuM ane vadhumAM vadhu 120 upavAsanuM prAyazcitta Ape. (3) sUtrArthamAM ziSyanI dhAraNA dRDha thaI jAya pachI AgaLa guru bhagavaMta ziSyane pharamAve che ane ziSya teno svIkAra kare che. adhyayana karAve. (4) arthanI saMgati pramANe naya ane pramANathI A sUtramAM prAyazcitta ApanAra gItArtha gurunI vizeSatAyogyatAnuM adhyayana karAve. varNana maLe che. chatrIza guNothI yukta gItArtha guru ja prAyazcitta (6) mati saMpadA: mati eTale buddhi, te ekadama tIvra ane prabaLa ApavAnA adhikArI che. AvA samartha guru bhagavaMtanIAcAryanI hoya-padArthano nirNaya tarata ja kare tevI mati hoya tene atisaMpadA ATha saMpadAnuM varNana A mujaba che. kahe che. tenA cAra prakAra che. (1) sAmAnya rUpe arthane jANavo. (2) *AcAryanI ATha saMpadA: sAmAnya rUpe jANelA arthane vizeSarUpe jANavAnI IcchA thavI. (3) (1) AcAra saMpadA: jJAnAdi pAMca AcAra, AcaraNIya che, vizeSarUpe nizcaya karavo. (4) nizcaya karAyelI vastune kAlAMtaramAM tenuM AcaraNa kare te AcAra saMpadA. tenA 4 peTA prakAra che. (1) paNa yAda rAkhavI. (avagraha, IhA, avAya, dhAraNA kahe che. saMyamanI ArAdhanAmAM sadA lIna rahevuM, (2) ahaMkAra rahita rahevuM, (7) prayoga saMpadA paravAdIono parAjaya karavAnI kuzaLatAne (3) eka sthaLe sthira rahevuM, vRddhonI jema gaMbhIra svabhAvavALA rahevuM. prayoga saMpadA kahe che. vAda sAmarthyane prayoga kahela che. tenA cAra (2) zruta saMpadA : aneka zAstronA jANakAra thavuM. zrutajJAnanA prakAra che. (1) potAnI zaktine jANI zAstrArtha karavo. (2) mAdhyamathI ja sAdhanA mArgane jANI zakAya che ane sAdhakone pariSadanA bhAvone jANI vAda-vivAda karavo. (3) kSetrane jANI vAdasAdhanAnuM mArgadarzana ApI zakAya che. cAra prakAra (1) vivAda karavo. (4) vastunA viSayane jANI vAda-vivAda karavo. bahuzrutatAaneka zAstronA jANakAra thavuM, (2) paricita zrutatA (8) saMgraha parijJA saMpadAH gaNa ke samudAya mATe Avazyaka (3) vicitra zru tatA, vividha prakAre zAstrane jANavA-vividha vastuo grahaNa karavI ane tenuM vitaraNa karavuM te saMgraha saMpadA che. graMthonA abhyAsamAM pAraMgata thavuM. (4) ghoSa vizuddha kArakatA izuddha vastra, pAtra, zAstra vagere sAdhu caryAnA niyama anusAra ekatrita uccAraNa karanAra thavuM. karavA ane tenuM niSpanna bhAve yogya vitaraNa karavuM. tenA cAra prakAra (3) zarIra saMpadAH suDoLa, kAMtimaya, prabhAvazALI suMdara zarIra che. (1) varSAkALamAM munione rahevA yogya kSetranuM pratilekhana karavuM, saMpatti rUpa che tethI tene saMpadA kahe che. tenA 4 prakAra che. (1) (2) munio mATe pATa, carA, zayyA, saMskAraka Adi (3) yogya Aroha pariNAha saMpadA, (2) anavaprApya zarIratA, (3) sthira samaye yogya kArya karavuM ane karAvavuM. (4) gurujanononuM yathAyogya saMhanatA, (4) bahupratipUrNa priyatA. sanmAna karavuM. (4) vacana saMpadA: samasta vyavahAranuM kAraNa vANI che. satya, A saMpadAne kAraNe AcArya-gaNi, saMghanI surakSA ane vikAsa priya, hitakArI vacano AcAryanI saMpatti che. tethI tene saMpadA kahe karI zake che. jina zAsananI prabhAvanA karI zake che. agItArtha che. vacana saMpadAnA paNa 4 prakAra che. (1) jenuM vacana sarvane grAhya sAdhuonuM jIvana A saMpadAthI saMpanna AcAryanA netRtvamAM surakSita hoya, (2) madhu2 vacana, (3) rAga-dveSa rahita vacana, (4) saMdeha rahe che. A sutramAM vidyA ane maMtra vaccenA taphAvatanI paNa saraLa rahita vacana bolanAra hoya. saMkSepamAM, AcAryanA vacano sarvane samajaNa ApI che. A mahattvanuM chedasUtra che. grAhya, madhura, pakSapAta rahita ane spaSTa hoya che. zrI oghaniryuktisUtra-piMDaniryuktistrA prAraMbha : jIvananI pratye ka pravRttinuM A graMthamAM varNana maLe che. bAhyaAtyaMtara mUrtipUjaka saMpradAya 4thA mULasUtra tarIke A sUtrane sthAna parigrahathI yukta, chakAyanA jIvonA rakSaka, saMyamamAM sthita munie Ape che. A sUtra sthAnakavAsI temaja terApaMthI saMpradAyane mAnya saMyama mArganI puSTi mATe kevuM AcaraNa karavuM joIe tenuM nathI. ogha-saMkSepathI-TUMkANamAM sAdhunA jIvanane lagatI tamAma Alekhana che. nAnI moTI bAbatonuM varNana maLe che. Adarza zramaNa-caryA rUpa varNana *mahattva: A AgamamAM che. samakitanA mULane dRDha karavAmAM upakAraka evuM A caraNa karaNAnuyoganuM A sUtra che, tethI temAM sAdhu-sAdhvInI mULabhUta zAstra che. samAcArInuM varNana to che ja, uparAMta, caraNa sittanI ane karaNa * paricaya: sittanInuM varNana maLe che. sAdhu potAnA AcAra pAlanamAM sthira A sUtranA racayitA, 14 pUrvadhara, pUjya AcArya zrI rahe ane jayaNAnuM khUba kALajI ane umaMgathI pAlana kare e hakIkatanuM bhadrabAhusvAmI che. pratyAkhyAna pravAda nAmanA navamA pUrvamAMthI A saraLa ane sacoTa rIte Alekhana karyuM che. jaina dharmano sAdhu anya sUtra saMkalita karyuM che. 900 gAthA pramANa A sUtra che. saMyamI sAdhuo karatAM kevo uttama AcAradharma pALe che te darzAvyuM che. uparAMta prabuddha saMpadA 76 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDilehaNa piMDa, upadhinuM varNana, pratisevanA, AlocanA vagerenI sAnidhyamAM rahevuM te upasaMpadA samAcArI che. paNa vigato maLe che. A dazeya samAcArI sAdhu jIvananA samagra vyavahArane tema ja A sUtranI thoDI vigato avalokIe. guru ziSyanA pavitra saMbaMdhane jALavI rAkhe che. sAdhunI samAcArI, samAcArInuM pAlana pratyeka sAdhunuM prathama kartavya che. samAcArI uparAMta sAdhunI dinacaryAnuM paNa varNana noMdhapAtra che. pratilekhanavaMdanaeTale samyaka AcaraNa, zistapUrvakanI kriyA. sAdhunA kartavyanI sImA, guru AjJA mujaba vaiyAvacca ke svAdhyAya vagere kriyA kare che. muni Agamokta rAta-divasanI kriyAnI ruci, sAdhu jIvananA AcAra- divasanA prathama praharamAM svAdhyAya kare, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA vyavahAranI samagra vyavasthA. A samAcArInuM pAlana karI bhavyAtmA praharamAM bhikSAcaryA ane cothA praharamAM svAdhyAya kare. sAdhunI rAtrisaMsArasAgara tarI gayA che, taraze ane vartamAnamAM tare che te che caryAmAM -prathama praharamAM svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA samAcArI. A samAcArInuM mahattva darzAvatAM lakhyuM che-jinezvara praharamAM nidrA ane cothA prahoramAM svAdhyAya kare. pratilekhana mATenI prarUpita A samAcAranA AcaraNathI sAdhu jIvanamAM pramAda, ahaMkAra vidhinuM paNa varNana che. ubhaDaka Asane besIne yatanApUrvaka dhImethI vagere aneka durgaNono tyAga thaI jAya che tema ja gurujano ane pratilekhana kare. saMpUrNa ekAgratA ane zAMtithI A kriyA karavAnI zramaNo sAtheno saMbaMdha pavitra bane che. rAtri ane divasano saMpUrNa AzA che. vItarAganI AjJA khUba mahattvanI hoya che. teno svIkAra samaya sad pravRttimAM pasAra thAya che. atyadhika samaya svAdhyAya ane karavAthI lAbha thAya che. dhyAnamAM vyatIta thatAM saMkalpa-vikalpone avakAza raheto nathI, paraMtu caraNa-karaNa sittarI : upAdhyAyanA guNa varNavatAM jJAnIoe cittavRtti ekAgra ane aMtarmukhI bane che. TUMkamAM A samAcArInuM 'karaNa-caraNa sittarI' arthAt karaNanA 70 ane caraNanA 70 bola AcaraNa karanAranA sarva du:khono nAza thAya che. kahyA che. caraNa eTale cAritra ane karaNa eTale je vakhate, jevo avasara * samAcArInA daza prakAra : tevI kriyA karavAmAM Ave te karaNa che. (1) AvazyakI: koIpaNa Avazyaka kArya mATe upAzrayathI bahAra - karaNa sittarI caraNasittarI javuM paDe, tyAre gurujanone tenuM sUcana karavuM jarUrI che. "AvarsIhi' 4 piMDa vizuddhi 95 mahAta zabda bolavo te AvazyakI samAcArI. 5 samiti 10 zramaNa dharma (2) naiSadhikIH kArya pUrNa karI upAzrayamAM pAchA pharatI vakhate, 12 bhAvanA 17 saMyama gurune sUcana karavuM ke ApanI AjJAnusAra kArya pUrNa karIne pAcho 12 paDiyA 10 vaiyAvacca AvI gayo chuM te 'nissahi' zabda bolavo te ne adhikI 5 Indriya nirodha 9 brahmacarya gupti samAcArI che. 25 pratile khanA 3 jJAnAdi (3) ApRcchanAH koI paNa kArya ke pravRtti karatAM pahelAM 3 gupti 12 tapa gurudevane pUchavuM ke ApanI AjJA hoya to A kArya karuM te pRcchanA 4 abhigraha 4 krodhAdikaSAya samAcArI. 70 70 (4) pratipRcchanAH gurune pUchIne potAnA kArya mATe bahAra AmAMnI pratyekanI carcA A Agama graMthamAM karavAmAM AvI jatAM koI kAma, anya sAdhu soMpe to te saMbaMdhI gurune pharIthI pUchavuM che. "aSTa pravacanamAtA'nI godamAM sAdhunA jIvanano mahattvano tene pratipucchanA samAcArI kahe che. AdhyAtmika vikAsa thAya che ane samyagUjJAna-darzana-cAritra ane (5) chaMdanAH potAne prApta thayelA AhAra Adi mATe bIjA tapanI sAdhanAthI mokSa ramaNIne vare che. sAdhuone nimaMtraNa ApavuM te chaMdanA samAcArI. saMyama nirvAhanA Avazyaka sAdhanone upadhi kahe che. vastra, (6) IcchAkAra: jo ApanI IcchA hoya athavA Apa Iccho pAtra, rajoharaNa, muhapattI vagerene sAdhujIvananI upadhi kahe che. to huM amuka kArya karuM- A pramANe pUchavuM te icchAkAra maryAdita upadhithI saMyamano nirvAha kare che. samAcArI. sAdhunI bhikSAcarIne gocarI kahe che. piMDa eTale azana, pANI, (7) miththAkAraH saMyama pAlana karatAM sAdhuthI koIka viparIta evAmIThAI tathA mukhavAsa-e cAreya prakAranA AhArano samUha AcaraNa thaI jAya to tarata ja te duSkRtya mATe pazcAtApapUrvaka ane eSaNA eTale zodhavuM, piMDe jaNA eTale AhAranI micchAmi dukkaDam' karavuM te mithyAkAra samAcArI. sadoSatAnirdoSatAnuM zodhana karavuM (1) nirdoSa AhAranI zodha karavI, (8) tathAkAraH guru jyAre zAstra vAcanA Ape, praznanA uttara (2) gRhasthanA gherathI nirdoSa rIte AhAra grahaNa karavo (3) nirdoSa samajAve, koI paNa vAta kahe tyAre, "Apa je kaho cho te satya che' rIte prApta karelA AhAranA rasAsvAdano tyAga karIne anAsaktaema kahI 'tahati' zabdanuM uccAraNa karavuM te tathAkAra samAcArI. bhAve bhogavavo. sAdhu madhu karIvRttithI potAnI udarapUrti kare che. (9) amyuM tyAna: AcArya, guru athavA zramaNa vage re e viziSTa + AhAra grahaNa-tyAganA kAraNo mAnanIya sAdhuone AvatA joIne potAnA AsanethI UbhA thavuM, sAdhu cha kAraNomAMthI koI eka kAraNa upasthita thAya tyAre sAme jaI satkAra karavo, 'Avo padhAro' zabdo bolI temanuM svAgata trIjA praharamAM AhAra-pANInI gaveSaNA kare. (1) sudhA vedanAnI karavuM te abhyasthAna samAcArI che. zAMti mATe, (2) vaiyAvRtya mATe, (3) IrSA samitinA pAlana mATe, (10) upasaMpadA: guru AjJAthI anya zramaNanA sAnnidhyamAM (4) saMyama pAlana mATe, (5) prANonI rakSA mATe-jIvana nirvAha rahI vicaraNa karavuM temaja zAstra adhyayana mATe upAdhyAya AdinA mATe, (6) dharma ciMtana mATe, AhAra maLe to saMyamanI vRddhi ane na 77 zrI oghaniryukti sUtra-piMDaniryukti sUtra Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLe to tapanI vRddhi evI bhAvanA vyakta thAya che. cha kAraNothI sAdhue pUrNa saMyamabhAva rAkhavo jarUrI che. gharanA vividha manohara AhAra-pANIno tyAga kare to saMyamanuM ane tIrthakaranI AjJAnuM sthAno, AkarSaka vastuo para rAgabhAva kare nahIM. gRhastha sAthe atikramaNa thatuM nathI. (1) rogagrasta thAya, (2) upasarga Ave, binajarUrI vAto kare nahIM. rasAsvAdanA tyAgI sAdhue jIvana (3) brahmacaryarUpa guptinI rakSA mATe, (4) prANIonI dayA mATe, vyatIta karavuM joIe. AhAra zuddhithI sAdhunA paMcAcAranI zuddhi (5) tapa mATe, (6) zarIrano tyAga karavA mATe . thAya che. eSaNAnI zuddhimAM ja sAdhu tAnI samagra-saMyamI jIvananI *AhAra zuddhi zuddhi che. AhAra zuddhi mATe sAdhue khUba kALajI rAkhavAnI hoya che. A sUtramAM, sAdhaka jIvanane upayogI-upakAraka aneka gocarImAM ochAmAM ochA doSa lAge tenI sAvadhAnI rAkhavAnI bAbatonuM saMkSepamAM sacoTa varNana che. sAdhutAnA zikhare pahoMcavA che. gRhasthe potAne mATe banAvela AhAramAMthI AhAra grahaNa mATe A graMtha (Agama) mahattvanuM avalaMbana banI rahe che. karavAno hoya che. AhAra prApti mATe gRhasthanA gharamAM praveza karatAM zrI daza vaikAlika sUtra *prAstAvika : AdhAra laIne, 4 jIvo Aro pUro thavAnA samaye ekAvanArI jenonA badhA phirakAoe A sUtranI mULa sUtra tarIke gaNanA thavAnA che. pratyeka zrAvaka-zrAvikAe A sUtrano svAdhyAya karI karI che. 'sAdhu jIvananI bALapo thI, "jai na Agamano jaina dharmanA AcAranI vizeSatAothI paricita thaI, dayAmaya sArasaravALo', "mokSamArgano mahApatha', "muktidhAmanI ahiMsA dharmanuM AcaraNa karavA mATe satata jAgRta rahevAnuM che. mahAyAtrA" evA upanAmathI A zAstranuM gaurava karavAmAM AvyuM A sUtra "suvarNakuMbha che, jemAM jenAgamanuM amRta bhareluM che." che. A sUtranA racayitA, zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInI cothI zramaNa jIvananI AcArasaMhitAnuM saMpUrNa ane sUkSmatama nirupaNa pATe birAjatA pU. AcArya zrI yaMbhava mahArAjazrI che. pU. maLe che. "vekAlika' zabda kALavAcaka che. cAra saMdhikALa sivAyanA AcAryazrIe potAnA putra ane ziSya manake dIkSA aMgIkAra karyA koI paNa samaye A sUtra bhaNI zakAya che, svAdhyAya thaI zake che. pachI phakta cha mAsanuM AyuSya zeSa rahe che evuM potAnA jJAnathI ananya abhuta ane AtmakalyANa karanArA zAstromAM jANIne e ziSyanA AtmazreyArthe pUrvamAMthI ane Agama aNamola 'daza vaikAlika' sUtrano saMkSepamAM paricaya meLavIe. graMthomAMthI aneka gAthAo udhdhata karIne A sUtranI racanA karI *adhyayayana sAra che. vikAla eTale kALanuM kazuM baMdhana nahIM ane vikAla eTale samI 1. drumapuSpikA: A prathama adhyayananI pahelI gAthAsAMja evo artha darzAvanAra A sUtranI 10 adhyayana ane be 'dhammo maMgalamukkiTuM, ahiMsA saMjamo tvo| cUlikAmAM vibhAjana karI racanA karI che. deNa vi taM NamesaMti, jassa dhamme sayA mnno|| * sUtra paricaya: arthAt ahiMsA, saMyama ane kaparUpa dharma utkRSTa maMgala che. saMyama jIvananI samAcArInuM saMpUrNa vigata sAthe saraLa- jenuM mana sadA dharmamAM lAgeluM rahe che, te dharmAtmAne devo paNa spaSTa Alekhana thayuM che. anuyoganI dRSTie sAdhu-sAdhvInA, namaskAra kare che. caraNakaraNAnuyoga' pradhAna A sUtra che. paraMparAthI 700 gAthA A amara gAthAmAM dharmanuM sAcuM svarUpa, mahattva tathA pramANa A graMtha che. mukhyatve padya paraMtu adhyayana 4, 9, temaja zramaNonI ahiMsaka jIvana paddhatine vRkSa para khIlelA puSpomAMthI prathama cUlikAmAM kula 20 gadya sUtro che. 'dravyAnuyoga'nI nirdoSa rIte rasapAna karIne jIvananirvAkaranAra bhramaranI upamAthI mukhyatA che. samajAvela che. zuddha AtmadharmanI prApti mATe ahiMsA, saMyama ane *sUtranuM mahattva: tapa sAdhana che. pAMca gAthAmAM vibhakta A prathama adhyayana A sUtramAM sAdhu -sAdhvInA AcAra ane gocaranI vidhinuM sAdhutAno Adarza darzAve che. sacoTa saraLa nirupaNa che. A sUtranI racanA thayA pahelAM 2. zramaNyapUrvaka: dIkSA lIdhA pachI, zramaNa dharmanA pAlana sAdhupaNAnA AcAra dharma mATe AcArAMga sUtronuM adhyayana mATe IcchAkAya ane madanakAmanA tyAganI mahattA darzAvI che. karAvavAmAM AvatuM hatuM. paraMtu A sUtranI racanA thayA pachI A viSayavAsanA ane kAmanAone nivAravA mATe rAjamatI ane sUtranuM adhyayana karAvavAmAM Ave che. navadIkSita sAdhu sAdhvIne rathaneminA dRSTAMta ApI, utkRSTabhAve cAritra dharmanuM pAlana karavA 'Sa jIva nikAya' nAmanA 4thA adhyayanano pATha, gurumukhe mATe puruSArtha karavAno che. dRDha saMyamI sAdhu-sAdhvI paramAtmApadane sAMbhaLIne dIkSArthIne e pATha bolAvIne vaDI dIkSA ApavAmAM avazya prApta karaze. jIvana paryata tyAgane TakAvI rAkhe che te ja Ave che. vairAgI tathA saMyamI AtmAne A sUtra kaMThastha hoya che. puruSottama che . A eka zAstranA avagAhanathI hajAro zAstronuM avagAhana thaI 3. kSullakAcAra kathA:- cAritra dharmanI dRDhatA to ja jaLavAya, jAya che. jo sAdhu para prakAranA anAcAranuM sevana na kare. AcArapAlananuM pAMcamA ArAnA aMta sudhI A sUtra TakavAnuM che, jeno pratipAdana A adhyayanamAM maLe che. jaina dharmamAM, dayAdharmanI prabuddha saMpadA 78 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramukhatAne ja sarvajJoe AcAra kahyo che. AhArazuddhi mATe sAdhu-sAdhvIne uddezIne banAveluM, kharIdeluM, AmaMtraNa ApIne ghare bolAvIne ApeluM, upAzraye jaIne AhA2 vahorAvavo te anAcAra che. doSayukta AhAra uparAMta, rAtribhojana, snAna, vilepana, vibhUSAnA dhyeye snAna, daMta dhovana, netra prakSAlana, aMjana vagere pravRtti, gRhasthano saMga, gRhasthAnA Asana, palaMga, khurazI vagere sAdhanono upayoga, gRhasthanA vAsaNamAM bhojana levuM ke karavuM vagere. sAdhu e AcArazuddhi mATe anAcArono pUrNa tyAga ko joIe. 4. cha jIvavikAya: A adhyayanamAM cha prakAranA saMsA2I jIvonI rakSA karavAnuM, temanI virAdhanA na karavAnuM temaja paMcamahAAtanuMsAdhu dharmanuM nirupaNa che. A saMsAranI pratyeka pravRttimAM jIva hiMsAnI saMbhAvanA rahelI che. saMsAranI dareka kriyA jIvadayAnAyatanA jatanA dharmanuM pAlana thaI zake te prakAre thavI joIe. jIva 'paDhamaM nALa to vA' jIva-ajIva Adi nava tattvonuM jANapaNuM keLavIne, cAra gatinA bhoga sukhathI dUra rahI ane saMsArano tyAga karI, muMDita thaIne aAgAra dharmano svIkAra kare che. sarva jIvone abhayadAna ApI Atma siddhi prApta karavAnI che. 5. piMzNA: sAdhunI bhikSAcarInA dorSonuM vigatapUrNa varNana, A adhyayanamAM che. piMDa eTale cAre prakArano AhAra.. A adhyayananA be uddezA che. prathama uddezAmAM AhAranI sadoSatA ane nirdoSatAnuM zodhana ka2vuM. (1) nirdoSa AhAranI zodha ka2vI-32 doSono tyAga karavuM. (2) nirdoSa rIte AhAra grahaNa karavo. (3) nirdoSa rIte prApta thayelA AhAranA rasAsvAdano tyAga karavo, anAsakta bhAve AhAra karavo. bIjA uddezAmAM gocarInA samaye ja gocarI mATe jAya, gRhasthanA ghera bese nahIM ke UbhA UbhA kathA na kare, eka sarakhA bhAvathI badhA ghere bhikSA mATe jAya, gocarI lAvIne gurune batAvIne saMvibhAga karI vApare. 50 gAyAmAM vigatavAra varNana maLe che. AcArazuddhi AhArazuddhi vinA zakaya nathI. tethI A adhyayanamAM sAdhune zuM kahyuM ane zuM na karSa tenuM vizada varNana maLe che. 6. mahAcAra kathA: A adhyayanamAM sAdhu mATenA 18 AcArasthAnanuM vistRta varNana che. 1 thI 6 paMca mahAvrata ane chaThThuM rAtribhojana tyAga. 7 thI 12 chakAyanA jIvonI saMpUrNa rakSA. 13 akalpya vastuno tyAga. 14 gRhasthanA vAsaNano upayoga na karavo. 15-16 gRhasthanA palaMga ke Asana para na besavuM, 17 snAnano tyAga. 18 zarIranI zobhAno thALa A pramANe aDhAre sthAnanuM jinAjJA mujaba pAlana karavAthI, Asakti bhAva ghaTe che ane sAdhaka, sarva karmano kSaya karIne siddha thAya che. 7. suvAkya zuddhi: A adhyayanamAM sAdhunI bhASAsamitinI zuddhinuM varNana che. asatya ane satyAsatya bhASA na bolavAnuM pharamAvyuM che. vacanaguptinI ArAdhanA ja tenuM lakSa che. sAdhue kyAreya nizcayAtmaka bhASA na bolavI joIe. 79 suvAkya zuddhinuM mukhya prayojana satya mahAAtanA pAlana mATe tathA ahiMsA dharmanI puSTi mATe che. sAdhue ahiMsA, saMyama ane taparUpa dharmanuM pAlana thaI zake tevI bhASA bolavI joIe. 8. AcAraprAidhika AcArapAlana sAdhu mATe prakRSTa nidhi arthAt khajAnA samAna che, tenuM bhAvathI pAlana karavAthI sAdhaka bhavanA pherA TALI paramAtmapada pAme che. AcArazuddhi mATenI vividha hita zikSAo A adhyayanamAM che. chakAyanA jIvonI rakSA mATe, sacittabhUmi ke Asana para besavuM nahIM, saceta pANIno sparza na ka2vo, agni jalAvavo ke bujhAvavo nahIM, paMkho nAMkhavo nahIM, lIlI vanaspati chedavI-bhedavI nahIM, trasa jIvone mana, vacana, kAyAthI haNavA ke dubhavavA nahIM, sUkSma jIvonI rakSA karavI, yathArtha pahileSaNa karavuM, ahitakArI vacana na bolavuM. paripakSo samabhAve sahevA kAraNa ke dehadunUM mahAla' vinaya jALavavA, rAgadveSa na karavI, tapa ane svAdhyAyamAM magna rahevuM, saMyama ane dhyAnathI marlina bhAvono nAza karavo. je zraddhAthI cAritradharmano svIkAra karyo che te zraddhAne jIvanaparyaM ta TakAvI, sAdhu paNAne uttama bhUmikAe pahoMcADavuM. 9. vinayasamAdhi : A adhyayananA 4 uddezA che. gocarI mATe jatAM jatanA rAkhavAnI, 100 gAthAmAM nirdoSa kalpavRkSanuM mULa vinaya che, tenAthI ja mokSa ke sadgati maLe che AhArapANI ja hovA joIe ane avinayanuM phaLa cAragatirUpa saMsAranuM paribhramaNa darzAvyuM che. vinIta-avinIta ziSyanA lakSaNonuM varNana che. gurunI prasannatA prApta karavA haMmezAM prayatna kare. je vinayadharmanuM pAlana kare che te AtmaguNa meLave che. pahelA uddezAmAM niraMtara guruno vinaya ka2vA kahyuM che. gurunI hIlanA ke ghRNA na karavI. guru prasanna thAya tema vartavuM. sevA ka2vI. vinayadharmanI ArAdhanA karavI. ziSyano avinaya, tenA duSpariNAmanuM varNana maLe che. bIjA uddezAmAM vinaya ane avinayanuM svarUpa kahyuM che. dharmarUpI trIjA uddezAmAM pUjanIya puruSanAM lakSaNonuM kathana che. je ziSya gurunI AjJAnuM pAlana kare che tathA zrutajJAnathI ke dIkSA paryAyathI moTA hoya topaNa guruno vinaya kare che, gurunI zuzruSA mATe satata jAgRta rahe che-AvA sAdhu pUjanIya che. cothA uddezAmAM mokSanA sAdhanabhUta samAdhinuM varNana che. AtmAnI svasthatAne samAdhi kahe che. samAdhi prAptinA cAra kAraNa che-vinaya, zruta, tapa ane AcAra. sUtrakAre A cAreya sAdhanane cAra prakAranI samAdhi kahIne tene pragaTa karavAnA kAraNo darzAvyAM che. cAreya prakAranI samAdhinI ArAdhanAthI, akhaMDa samAdhi prApta thAya che. 10. zreSTha bhikSu A adhyayanamAM sAcA-zreSTha sAdhunAM lakSaNa kahyAM che. je sAdhu AcAradharmane utkRSTabhAve pALe, cAreya saMjJAone toDe che, je sAdhu jinavacanamAM anurakta hoya, mamatva bhAvathI rahita hoya, lokeSaNAnA bhAvothI rahita hoya, anAsakta bhAve udarapUrti karatA hoya, upasarga ane pariSahone sahana karavAmAM zrI daza vaikAlika sUtra Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI samAna sahanazIla hoya te ja zreSTha bhikSu che, tyAga ane vairAgyathI sabhara, saMthama ane tapanI sAdhanA karato hoya te ja zreSTha bhikSu che. daza adhyayanone aMte be cUlikA che. cUlikA eTale coTI, zikhara agrabhAga. je rIte zikhara parvatanI zobhA vadhAre che tema baMne cUlikA samagra zAstranA viSayanI zobhArUpa che. prathama cUlikA:- 'rativAkyA'mAM, koI sAdhake saMyama svIkAryA pachI koI paNa kArI saMyamabhAvamAM ati thAya. sAdhune saMyama jIvanano tyAga karavAnI IcchA thaI hoya tene pharIthI saMyama bhAvamAM zrI uttarAdhyayana sUtra * prAnAvika : A bIjuM mULa sUtra che. mULa sUtra tarIke, badhAMe A sUtrano svIkAra karyo che. 'aMtima dezanA', 'apRSTha vyAkaraNa'-arthAt pUchyA vinA kathana karelA zAstrarUpe A sUtranI gaNanA thaI che. samagra jaina samAjamAM bhagavAna mahAvIra svAmInI aMtima dezanA rUpe A sUtra anokhI zraddhA dharAve che. prabhue pAvApurImAM potAnA nirvANa pUrve soLa praha2 (48 kalAka) sudhI, chanA tapa sAthe, 18 dezanA rAjA sahitanI bAra prakAranI pariSadamAM, akhaMDa upadeza Apyo. A sUtra zramo bhagavAna mahAvIra svAmInuM pratinidhitva karanAra Agama che. * sUtra paricaya: A AgamamAM bhagavAna pArzvanAtha ane bhagavAna mahAvIranI paraMparAnA badhA ja viSayonuM samucita rIte pratipAdana thayuM che. cAreya anuyogono anokho saMgama A sUtramAM thayo che. 36 adhyayanamAM vibhAjana thayela A sUtranI 2000 gAyA che. mukhyatve padyamAM ane bIjA adhyayanano AraMbha, 16mAM adhyayanamAM gadya-padya mizra tathA 29muM adhyayana praznottara rUpe gadyamAM maLe che. uttara +adhyayana=uttarAdhyayana-nAma maLe che. *sUtranuM mahattva : A sUkSa atyaMta lokapriya sUtra che-sahu koIne game che. bhagavAna mahAvIranI 'aMtima dezanA' hovAthI, zramaNa bhagavAna mahAvIranA nirvANa dine A sUtrano svAdhyAya thAya che. aneka sAdhusAdhvIjIe sUtrane kaMThastha karela che. cAturmAsa daramiyAna dharmasyAnomAM, A sUtranA koI ne koI adhyayananuM dararojanA vyAkhyAna rUpe athavA vAMcaNI rUpe svAdhyAya thato rahe che. A Agama para aneka TIkAo lakhAI che, vividha saMpAdano maLe che. ekathI eka caDiyAtA adhyayano, mahAna upakAraka banI rahe che. *adhyayana sAra : A sUtranA 36 adhyayanano saMkSipta sAra, AgamanI vizeSatAno paricaya karAvI bhAvonI vizuddhi mATe amUlya banI raheze. 1. vinaya adhyayana: prathama adhyayananI 48 gAthA che. vinaya dharmanuM varNana karavAmAM AvyuM che. je gurunI AjJAnuM pAlana karato hoya, gurunA manabhAva samajIne temanA kAryo karato hoya tene prabuddha saMpA rati utpanna karavA 18 sthAnanuM varNana che. A cUlikAnA ciMtanasUtro sAdhakone mATe mUlyavAna banI rahe che. cUlikA-2 vivikta carcA: A cUlikAmAM saMsArathI ke gacchathI alaga thaIne sAdhanA ka2nA2 zramaNonA AcAra-vicAranI zuddhi mATenuM mArgadarzana che. sAdhue satata jAgRtipUrvaka AtmanirIkSaNa karI, AtmAnuzAsana karavAnuM che. je sAdhaka jAta para niyaMtraNa karI zake che te kaSAya vijetA banI zake che. bhavasAgara taravA mATe nAva samuM, jIvananI jaDIbuTTI samAna A sUtra sAdhu-sAdhvInI amUlya saMpatti che. o vinIta ziSya karyo che. uparAMta, avinIta ziSyanA doSanuM varNana maLe che. guru ane ziSyano saMbaMdha jALavA mATe A adhyayana khUba upayogI che. 2. pariSaha adhyayana: A adhyayananA AraMbhe thoDuM gadya che. bhUmikA rUpe gadya che, te pachI 46 gAthAmAM, 22 prakAranA pariSahanuM ane saMyamajIvana daramiyAna aNadhAryA kaSTo Ave che tenuM varNana che. A kaSTone -samabhAve sahana karI le vAthI karma nAza pAme che, cAritra duDha thAya che. 3. caturaMgIya: mokSanA sAdhanabhUta cAra durlabha aMgonuM 20 gAthAomAM nirupaNa che. trIjA adhyayananI 1lI gAthA mananIya ane preraka che. batAri paramaMgANi, kamlaeNIha jaMtuNo vANuzataM suI sadhdhA, saMNammi va vIriyaM // arthAt A saMsAramAM prANImAtra mATe A cAra aMgo prApta thavAM durlabha che. (1) manuSyattva, (2) saddharmanuM zravaNa, (3) zraddhA, (4) saMyamamAM parAkrama. A cAra aMgo muktinAM kAraNa hovAthI parama aMgo che. 4. asaMkhayaM; A sUtranuM 13 gAyAnuM sauthI nAnuM paraMtu arthagaMbhIra adhyayana che. saMsAra ane jIvananI nazvaratA varNavIne, bhAraMDapakSInI jema apramatta rahevAno upadeza Apyo che. pa. ekAma maravA : AyuSya lAbhaMgura che tethI paryavaMta vivekI mAnave sakAma maraNa, samAdhi ke paMDita maraNe mRtyu pAmavuM e ja uttama che. 32 gAthAomAM be prakAranA maraNanI carcA karavAmAM AvI che. dharmAtmA sahaja samAdhibhAve zarIrane tajI de che ane pApa kAryo karato jIva asamAdhi bhogave che. 6. sullaka nicathI : jaina sAdhunA sAmAnya AcAra-vicAranuM 17 gAthAmAM varNana karyuM che. AraMbhe mUrkha koNa, vijJAna koNano paricaya Apyo che. avidyA ke Asakti e ja saMsAranA du:khonuM mULa che. saMyama mArganuM yathArtha pAlana karanAra tarI jAya che. parama sukha prApta kare che. 3. elaya (bakaro) : saMsAra Asakta jIvonI durdazAnuM mArmika citraNa bakarAnA dRSTAMta dvArA darzAvyuM che. 30 gAthAnuM A adhyayana, gharmAcaraNathI thanAra zubhaLanuM varNana darzAve che. 8. kApiliya adhyayana:- A adhyayanamAM kapila kevaLInA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtathI, sAdhakane nirlobha thavA pharamAvyuM che. 20 gAthAomAM che. uparAMta, jemaNe sAdhu dharmamAM dIkSita thaIne mukti prApta karI kaMcana ane kAminInA tyAgathI, lobhanA tyAgathI ke vaLI thaI gayela hatI tevA rAjAonuM varNana che. saMyati rAjA ane kSatriya rAjarSinA kapila munivaranuM dRSTAMta mArgadarzaka banI rahe che. saMvAda khUba noMdhapAtra che. . namiprAjyAH AmAM 62 gAthAomAM prAjyA mATe prayANa 19. mRgAputrI:- mahelanA gokhamAM beThelA mRgAputre eka karatAM nami rAjarSi sAthe brAhmaNa veSadhArI Indrano AdhyAtmika saMvAda saMtane joI pote paNa AvuM sAdhupaNuM pALyuM che evuM jAtismaraNa che. Indra mahArAjA prazna kare che ane nami rAjarSi uttara Ape che. jJAnathI jANI, potAnA mAtA-pitAnI saMyama levA AjJA mAMgI. 'jyAM be che tyAM ja ghoMghATa (saM sAra) che . paNa je ekamAM 99 gAthAmAM A adhyayana varNana pAmyuM che. mRgAputra tathA temanA (AtmA) che tyAM zAzvatI zAMti ane sukha (mokSa) che.' hajAro mAtA-pitAnA saMvAdo mananIya che. mAnavabhava pAmI, saMsAranuM saMgrAmo jItavA karatAM, eka mAtra potAnA AtmAne jItanAro mamatva tajI dharmano puruSArtha karI levo joIe evuM kathana zreSTha che." ekatva bhAvanAnuM sacoTa varNana che. yathArtha che. 10. drumapatraka - 36 gAthAnA A adhyayanamA vRkSanA pILAM 20. mahAnircathIyaH mahAnigraMthIya eTale sarva virati sAdhu evo pAMdaDAnA tathA jhAkaLanA biMdunAM dRSTAMtathI mAnava jIvananI artha darzAvatuM, 60 gAthAomAM vibhakta anAthI munivare, zreNika kSaNabhaMguratAnuM varNana maLe che. bhagavAna mahAvIra svAmIe, gotamane rAjAne, anAtha-sanAthano bheda samajAvI sadharmanA mArge vALyA uddezIne, badhAM sAdhakone apramatta rahe vAno, pAMceya pramAdane tyajIne ane zreNika mahArAjA potAnA samagra parivAra sahita dharmanA rAgI dharma ArAdhanA karavAno, e ArAdhanA mATe eka samayano paNa pramAda banI gayA tenuM varNana maLe che. na karavAnuM pratyeka gAthAne aMte "samajaM goyana THcaT' e zabdothI 21. samudra pAlIya: havelInA gokhamAM besIne rastA para najara preraNA ApI che. paDatAM, eka aparAdhIne phAMsIe caDAvavA laI javAto joIne 11. bahuzrutaH A adhyayanamAM zAstrajJa vyaktinI prazaMsA vairAgyabhAva jAgyo e hakIkatanuM varNana 24 gAthAmAM karyuM che. coranA karavAmAM AvI che. 32 gAthAnuM A adhyayana che. vinIta ane nimitte vairAgya pAmI dIkSA laI, siddha pada pAmyAnI kathA AkarSaka avinItanAM guNa-doSanuM varNana karIne vinItane bahuzruta ane che-preraka che. avinItane abahuzruta kahela che. 22. rahanemiya-rathanemiya:- potAnA lagna nimitte pazuono 12. harikezIya: cAMDAla jAtimAM janmelA chatAM udAtta caritranA vadha thaze evuM jANIne nemanAthe ratha pAcho vALI lagna na karyA ane svAmI, harikezI muninuM jIvana 47 gAthAmAM guMtheluM che. karmathI rAjamatIne saMyama mArge vALI navabhavanI prIta sAcavI, sAdhvI jAti nakkI thAya che, janmathI nahIM. ahiMsaka yajJa ja zreSTha che e rAjImatIe, sAdhu rathanemine asaMyamI jIvana karatAM to mRtyu zreSTha hakIkata darzAvI che. tyAga ane tapano mahimA darzAvyo che. evuM kahI pharIthI saMyamamAM sthira karyAnuM, 51 gAthAnuM A adhyayana 13. cittasaMbhUtaH citta ane saMbhUti e be sagA bhAIo. cha che. bhagavAna ariSTanemi zrIkRSNa rAjematI ane rathanemi AdinuM bhavanuM varNana che. baMne munivaromAMthI saMbhUti munie tapanuM niyANuM caritra khUba asarakAraka che. karyuM jyAre citta munie nirdoSa cAritra pALyuM. pariNAme saMbhUti 23. kezI gautamIyaH bhagavAna pArzvanAthanA ziSya kezI ane muni 7mI narake gayA ane citta muni mokSe gayA. 35 gAthAnuM A bhagavAna mahAvIranA ziSya gautama vacce-cAra mahAvrata ane pAMca adhyayana tapano mahimA batAve che. mahAvrata, raMgIna vastra ane sapheda Adi viSayo paranI 89 gAthAmAM 14. iSa kAriyaH ISakAra nagaranA cha jIvo-mokSagAmI rajU thayelI saMvAda-carcA noMdhapAtra che. samayane anusarIne jIvo-bhRgupurohita, tenI strI, temanA be putro, ISakAra rAjA bAhyAcAramAM parivartana thatuM raheze paraMtu sAdhunA mULaguNo ane kamalAvatI rANInI dIkSAnuM vairAgya utpanna kare tevuM pa3 sadA sarvadA ekasarakhA ja hoya che. gAthAomAM varNana che. eka eka gAthA mananIya che. kamalAvatI rANI 24. samitIyaH pAMca samiti ane traNa guptinuM varNana 27 sAcI dharmapatnInuM dRSTAMta che. pitA-putra ane pati-patnI vacceno gAthAmAM thayuM che. sarvajJa tIrthakaroe sAdhunA A ATha AcArane saMvAda noMdhapAtra che. 'ATha pravacanamAtA' kahI che. A aSTa pravacana-mAtA cAritrarUpa 15. sabhikSuH sAdhunA sAmAnya guNanuM varNana 16 gAthAomAM che, tenuM zuddha bhAvathI pAlana karanAra zIdhra mokSa meLave che. karyuM che. 25. yajJIya: jayaghoSa muni temanA saMsArI bhAI vijayaghoSane 16. brahmacarya samAdhisthAnaH gadya ane padya mizrita A sAcA yajJanuM svarupa samajAve che. 45 gAthAmAM brAhmaloka svarupa, adhyayanamAM, brahmacaryanI rakSA mATe 10 vAtonA tyAganI yajJanI AdhyAtmika vyAkhyA samajAvI, karmathI jAtivAdanI sthApanA AvazyakatA, 17 gAthAomAM varNavI che. brahmacaryanuM mahattva sarasa karIne sAdhunA AcAradharmanuM varNana kare che. rIte darzAvyuM che. 26. sAmAcArI-samAcArI: sAdhunI 10 samAcArI samyak prakAre 17. pApabhramaNIya: sAdhu thayA pachI, sAdhake ratnatrayInI AcAra pALavAnI vidhinuM pa3 gAthAmAM varNana che. uparAMta, sAdhu sAdhanAmAM ja saMyamajIvana gALavuM joIe. je tema nathI karato tene mahArAjanI dinacaryA ane rAtricaryAnuM varNana che. pApazramaNIya kahyo che. pathabhraSTa sAdhunuM 21 gAthAmAM varNana 27. khAMkiya = mArakaNo duSTa baLada. 17 gAthAmAM duSTa karyuM che. baLadanA dRSTAMte avinIta ziSyonI kriyAnuM varNana che. AcArya 18. saMjaya: rAjarSi saMjayanI dIkSAnuM 54 gAthAmAM varNana AvA ziSyone tajI devA joIe. gaMgAcArya ane gaLiyA baLada 81 zrI uttarAdhyAna sUtra Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevA temanA ziSyonuM dRSTAMta paNa ApyuM che. 28. mokSamArga gatiH 36 gAthAmAM mokSanA mArge "svarUpa ratnatrayInuM varNana che. sAdhaka sarva karmano kSaya karI mokSa pAme, siddha buddha ane mukta bane. 29. samyak parAkrama : AkhuM adhyayana madyamAM, praznottara zailImAM racAyuM che. 73 prazno ane 73 uttaromAM AdhyAtmika vikAsanA sopAno darzAvyAM che. mokSano puruSArtha karavo te sAcuM parAkrama che, bhavya jIva ja e karI zake, abhavI nahIM. 30. to mArga : anaMtakALathI paribhramaNa karatA jIvAtmAne ATha karmo vaLagelA che. A karmo tapa karyA sivAya nAza pAmatA nathI. 37 gAthAmAM tapanuM svarUpa tathA prakAro varNavyA che. tapathI karma khape che ane AtmA vizuddha banI karmamukta paramAtmA bane che. 31. caraNa vidhi: A adhyayananI prathama gAthAmAM cAritranI vidhinA varjhananI pratijJA darzAvI che. 21 gAthAmAM, 1 thI AraMbhIne 33 saMkhyA sudhI darzana, jJAna, cAritranI ArAdhanAnuM varNana che. asaMyamamAM nivRtti ane saMyamamAM pravRtti karavAnuM pharamAvyuM che. 32. pramAdasyAnI: mokSasAdhanAmAM bAdhArUpa evAM pramAdasthAnonuM A adhyanananI 111 gAthAmAM varNana maLe che. 21mI gAthAmAM darzAvela viSayano ja AgaLanI gAthAomAM vistAra tho che. rAga-dveSohane dUra karavAnuM khAsa kahyuM che. pAMce IndriyonA viSayonuM varNana karI, tene jItI jitendriya banI, bhavaroga dUra karavAno che. dharmArAdhanA ja uttama pravRtti che. 33. karma prakRti-kammapayaThI:- karmonI judI judI avasthAnuM, 8 karma ane tenI 148 uttara prakRtionI vigata 25 gAthAmAM soTa rIte darzAvI che. 34. laizyAH kaSAya anuraMjita mana pariNAmone 'taizyA' kahe che. karmonI sthitimAM vizeSarUpe sahAyaka lezyAonuM 61 gAthAmAM varNana maLe che. kRSNa, nIla, kAryota e traNa zyA aprazasta che ane tejo, padma ane zukla- e traNa prazasta che. tenuM 11 dvArathI varNana karyuM che. 35. aNagAra (sAdhu): sAdhunA guNanuM 21 gAthAmAM varNana che. paMca mahAvrata pALe, sujhato nirdoSa AhAra le, bAvana anAcAramAMthI eka paNa na seve, kAyA pratyenI mAyA choDI AtmadhyAnamAM lIna rahe. 36. jIvAjIva vibhaktiH A sauthI moTuM, 269 gAthAnuM adhyayana che. sAcuM sAdhupaNuM to jIvA-jIvanA bheda-vijJAnane jANavAthI Ave che. jIvAdi tattvonI paramazraddhA te ja samyagdarzana che. va-avanA bheda ane prarmonuM sacoTa varjhana che. aMtamAM jIvanane samAdhimaya banAvI saMlekhanA (samAdhimaraNa)nuM varNana che naMdIsUtra A sUtranA racayitA, pUrvadhara zrI devarSigaNi kSamAzrama che. Agamo lipibaddha thatA hatA te samaye A sUtranI racanA thaI che. nadIsUtranI racanA gadya ane padya baMnnemAM che. sUtra saLaMga rIte racAyuM che. arthAt adhyayana ke zrutaskaMdha nathI 700 zloka pramANa A sUtra che. A sUtranI mahattvanI vizeSatA e che ke prastuta sUtramAM pratipAdita viSaya anya sUtromAM padma upalabdha che. do.ta. avadhijJAnanI carcA-'prajJApanA sUtra'nA 33mA padamAM maLe che. matijJAnano paricaya 'bhagavatI sUtra'mAM paNa che. *sUtranuM mahattva je sAdhaka jinavacanamAM anurakta ne, kriyAnuM pAlana kare che, te kaSAyothI mukta thaIne paritta-saMsArI thAya che ane samAdhibhAve de hano tyAga kare che. 82 * prAstAvika : A trIjA mULa sUtramAM pAMca jJAnanuM vistArathI nirUpaNa thayuM che. jJAnanA bheda-prabhedanI carcA khUba rasaprada ane maMgalakArIkalyANakArI AnaMdakArI che. nadI eTale AnaMda-adhyAtma jJAnano AnaMda pUrI pADanAra sUtra che. jenAthI vastu tattvano bodha thAya te jJAna che. AtmAnA anaMta guomAM jJAnanuM aa mu khya che. jJAnaguNano mAdhyamathI ja anaMta guNono bodha thAya che. jJAnaguNa akhaMDa che. jJAnanI sahAyathI 'saMsAra vArmo, sidazA pAmA' evuM kathana khUba upakAraka che-AvakArya che. mULasUtra uparAMta, A sUtrane cUlikAsUtra paNa kahe che. cUlikA eTale zikhara-pariziSTa, jaina AgamamAM abhyAsa mATe Ache sUtra bhUmikAnuM paNa kAma kare che. * sUtra paricaya : A sUtranA kendrasthAne che. jainadarzana jJAnane pramANa mAne che-'jJAnaM pramANam'. tenuM viSaya vibhAjana tathA pratipAdana be rIte karela che. (1) Agamika paddhati (2) tarkapaddhati. jJAnanI ArAdhanA mATe A sUtra khUba ja upayogI che. zrutajJAnanA bheda-prabheda darzAvyA pachI A sUtrane aMte hAhAMgIno tathA 14 pUrvano saMkSepamAM paricaya maLe che. gazipiTakanI zAzvatanA darzAvatA lakhe che-DhAM garu pagazipiTaka kyAreya na hatuM ema nahIM, vartamAnamAM nathI ema nahIM ane bhaviSyamAM nahIM hoya evuM nahIM. bhUtakALamAM hatuM, vartamAnamAM ane bhaviSyamAM raheze, e dhruva che. niyata che. zAzvata che. akSaya che, avasthita che ane nitya che. kalyANanA Icchuka dareka sAdhake A sUtranuM adhyayana karavuM joIe. *naMdIsUtranA saMkSipta sAra A sUtramAM, sarva prathama 14 gAthAmAM maMgalAcaraNa karela che. AgamanabIsImAM, eka mAtra A sUtranA AraMbhe ATaluM vizeSa prakAranuM maMgalAcaraNa che. zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti, sUtrakAre varNavI che. jayai jagajIvajoNI viyANao, jagaguru, jgaannNdo| jagaNA jagabaMdhu, jaya jagapriyAmaho bhayavaM / / bhAvArtha: cha dravyarUpa saMsAranA tathA jIvonI utpatti sthAnanA jJAtA, jagadguru, bhavya jIvone AnaMda ApanArA, sthAva2 jJAnanA pAMca prakAranuM khUba ja vizadatAthI ane saraLatAthI varNana ane jaMgama prANIonA nAya, vizvabaMdhu, dharmanA utpAdaka hovAthI prabuddha saMpA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka jIvanA dharmapitAmaha samAna arihaMta RSabhadeva bhagavAnano sadA akhaMDa, apratipAtI AtmajJAna aMtaramAM pragaTe che tene kevaLajJAna jaya ho. ' kahe che. A jJAnathI kevaLI bhagavaMta dravyathI sarva padArtho ane tenA sUtranI prathama gAthAmAM, zAsananAyaka Adya tIrtha kara, zrI paryAyone, kSetrathI sarva kSetra-lokAloka, kALathI bhUta, bhaviSya ane AdinAtha bhagavAnanI stuti karI che. bIjI gAthAmAM samagra zrutajJAnanA vartamAnane ane bhAvathI sarva bhAvone jANe che, dekhe che. badhAM jJAna ugamarUpa mULarUpa mahAvIra svAmI jayavaMta thAo. vartamAna avasarpiNI A jJAnamAM samAI jAya che. ke vaLI bhagavAnanAM vacana, zrotAonA kALanA covIza tIrthaMkara paikI aMtima tIrthakara jayavaMta thAo, jagadguru zrutajJAnanuM nimitta bane che. prabhunAM vacano dravyadbhuta che ane te nAthI mahAtmA mahAvIra sadA jayavaMta ho. zrotAone je jJAna thAya te bhAvasRta che. A rIte stuti karyA pachI saMghane vividha upamA 8 prakAranI ApI ahIM pAMceya jJAnano prAthamika paricaya Apyo che. pratyeka jJAnanA che ane 24 tIrthakarone, 11 gaNadharone, jina pravacanane, sudharmA bheda-prabheda ane tenI ApaNA paranI upakArakatA vagere jANavA mATe svAmIthI duSyamaNi sudhInA 31 sthavirone namaskAra karyA che. te pachI mULa "naMdIsUtra'no svAdhyAya karavAthI paramAnaMdanI prApti thAya che - 14 prakAranA zrotAo ane traNa prakAranI pariSadanI vigato thaze. varNavI che. AtmA svayaM jJAnamaya che paraMtu jJAnAvaraNIya karmanA AvaraNathI - parama maMgalAcaraNa ApyA pachI, jJAnanA bheda-prabhedanuM varNana te jJAnaguNa Avarita thaI jAya che. jJAna guNa para, gADhatama AvaraNa maLe che. jJAna mokSanuM mukhya aMga che. jJAna ane darzana AtmAnA AvI jAya topaNa zrutajJAnanA anaMtamo bhAga sadA zeSa rahI jAya asAdhAraNa guNa che. jenA dvArA vastu tattvano bodha thAya, te jJAna che. che. jo tenA para paNa AvaraNa AvI jAya to jIva marIne ajIva banI jJAnaguNa akhaMDa che, temAM bheda nathI. jAya che. paraMtu e mujaba kyAreya thatuM nathI. kemake jJAnaguNa te jIvano jJAnanA pAMca prakAra: (1) Abhinibodhika ke matijJAna, (2) svabhAva che. svabhAvano sarvathA nAza kadApi thato nathI. zrutajJAna, (3) avadhijJAna, (4) mana:paryavajJAna, (5) kevaLajJAna. naMdIsUtranA aMte racayitAe dvAddhazAMgIno temaja 14 pUrvano pAMca jJAnamAM pahelA be jJAna arthAt mati ane zrutajJAna saMkSepamAM sarasa paricaya Apyo che. sauthI prathama to zrutaaMgapraviSTa parokSa jJAna" che, iMdriyonI sahAyathI thAya tevA jJAna che. ane pachInA ane aMgabAhyanI carcA karI che. traNa 'pratyakSa jJAna' che. pratyakSa eTale iMdriyonI sahAya vinA thAya che- tIrthakaronA upadezAnusAra, gaNadharo je graMthanI racanA kare che te Ane "noIdriya pratyakSa' e nAma paNa ApyuM che. dvAdazAMgI-aMgapraviSTa sUtra che, ane aMga sUtranA AdhAre sthavira jJAnanA mukhya prakAranI thoDI vizeSa vigata joIe. (1) je jJAna munio je zAstranI racanA kare che, te aMgabAhya zruta che. pAMca Indriya ane chaThThA mana dvArA utpanna thAya tene AbhinIbodhika- dvAdazAMgI paricaya: matijJAna kahe che. (1) zrI AcArAMga sUtraH zramaNonI saMyama vizuddhi mATe pAMca (2) koI paNa zabdanuM zravaNa karavAthI vAcya-vAcaka bhAva saMbaMdhanA AcAranuM nirUpaNa che. A sUtranA be zrutaskaMdha che-vibhAga che. prathama AdhAra vaDe artha maLe che te zrutajJAna che. vibhAgamAM nava adhyayana che, bIjA vibhAgamAM 16 adhyayana che. sAdhunA A jJAnanI utpattimAM mananI mukhyatA che. arthAt pahelAM mati AcAradharmanuM ane cAritradharmanuM sarasa varNana che. prabhu mahAvIrasvAmInA (mana) vaDe zruta grahaNa kare ane pachI pharIthI kahe-saMbhaLAve tyAre samayathI navadIkSitone AcArAMgasUtranuM adhyayana sarva prathama karAvavAmAM kahenAranuM matijJAna ane ene je sAMbhaLe tenuM zrutajJAna. zrutajJAnanA AvatuM hatuM. ardhamAgadhI bhASAnuM svarUpa samajavA mATe A racanA 14 peTAbheda che. jJAnanA pAMca prakAromAM zrutajJAnano ApaNA upara mahattvapUrNa che. mahAna upakAra che. sva-para kalyANakAraka evuM A jJAna che. (2) zrI sUtrakRtAMga sUtra =sUyagaDAMga sUtraH A sUtranA be vibhAga mati ane zrutajJAnanI upasthitimAM ja zeSa jJAna utpanna thAya che. pahelA vibhAgamAM soLa ane bIjA vibhAgamAM sAta, kula trevIsa che. kevaLajJAna paNa A be jJAna hoya to ja utpanna thAya che paraMtu adhyayana che. A sUtramAM 180 kriyAvAdInA, 84 akriyAvAdInA, kevaLajJAna utpanna thatAMnI sAthe ja A baMne jJAna temAM samAI 67 ajJAnavAdInA ane 32 vinayavAdInA kula 363 pAMkhaDInA jAya che. matonuM nirAkaraNa karIne svamatanI sthApanA karelI che. A graMthamAM (3) avadhijJAna: je jJAnanI sImA hoya ane mAtra rUpI padArthone vibhinna vicArakonA manonuM digdarzana karAvavAmAM Avela che. svamataja je jANe che. teno viSaya rUpa, rasa, gaMdha ane sparzayukta padArtho ja paramatanuM jJAna saraLatAthI thAya che . che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI ema cAra prakAre avadhijJAnano viSaya (3) zrI ThANAMga sUtra: eka zrutaskaMdha-vibhAga ane tenA daza jANI zakAya che. cAre gatinA jIvone A jJAna thAya che. AgAmI sthAna-adhyayana che. jIvAdi tattvonuM eka, be, traNa Adi daza sudhInI bhavamAM sAthe jAya che. saMkhyAnI gaNanAmAM nirUpaNa che. A sUtra bhinna bhinna viSayono koza (4) mana:paryavajJAna:- apramatta, samyagdaSTi saMkhyAtA varSanA che. AyuSyavALA karmabhUminA saMyamI sAdhune ja A jJAna thAya che. A | (4) zrI samavAyAMga sUtra: eka vibhAga-eka adhyayana-arthAt jJAnanI sahAyathI sAmenI vyaktino manobhAva jANI zakAya che. A saLaMga sUtra che. A sUtramAM ekathI so sudhInA sthAnonuM varNana che. jJAnamAM jJAtA sAkSAta AtmA che ane jANavAno viSaya mana che. A jIva-ajIvAdi tattvo tathA sva-paradarzananuM, lokAloka bhAvonuM saMkhyA bhava sudhI ja rahe che. dRSTie varNana che. dvAdazAMga gaNipiTakano saMkSepamAM paricaya paNa che. (5) kevaLajJAna : cAra ghAtakarmo nAza pAmavAthI je pUrNa eka, tresaTha puruSonA nAma tathA temanI mukhya vigato varNavI che. 83 naMdIsUtra Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) zrI vyAkhyAprajJapti sUtraH bhagavatIsUtra nAmathI A sUtra vikhyAta (1) parikarma, (2) sUtra, (3) pUrva, (4) anuyoga dvAra, (5) cUlikA. che. A sUtramAM gotama svAmI Adi aneka mumukSuoe bhagavAna pUrvanA 14 prakAra che-eka pUrvanuM jJAna khUba hoya che. aMbADI mahAvIrane pUchelA 36,000 praznottara che. eka zrutaskaMdha che-ekaso sahita hAthI pramANa zAhIthI jeTaluM lekhana thAya teTaluM eka pUrvanuM adhyayana ane daza hajA2 uddezaka che, daza hajAra samudezaka che. A sUtramAM jJAna che. saiddhAMtika, aitihAsika-tAttvika viSayo ane aneka preraka kathAnakonuM (1) utpAda pUrvaH jIva, pudgala ane kALa dravyanA utpAda, vyaya varNana che. ane dhruvatAnuM varNana che. (6) zrI jJAtAdharmakathA sUtraH AnA be vibhAga che. prathama vibhAgamAM (2) agrAyaNIya pUrva: AmAM 700 sunaya, 700 durnaya, 19 ane bIjAmAM daza varga che. dharmakathA pradhAna A sUtra vize evI paMcAstikAya, padravya ane nava tattvanuM nirUpaNa che. paNa mAnyatA che ke A sUtranI badhI maLIne sADA traNa karoDa dharmakathA (3) vIryA pravAda pUrva: AtmavIrya, paravIrya, bAlavIrya paMDitavIryanuM tathA hajAro pada hatA. varNana che. (7) zrI upAsaka dazAMga sUtra:- zramaNa bhagavAna mahAvIranA daza (4) asti-nAstipravAda pUrvaH jIva-ajIvanA astitvaviziSTa zrAvakonA caritra dvArA zrAvakadharmanuM varNana maLe che. eka nAstitvanuM varNana che. vibhAga-daza adhyayana che. vividha varNano AkarSaka che. zrAvakanA 12 (5) jJAnapravAda pUrvaH pAMca jJAna ane traNa ajJAnanuM vizada vratanuM paNa varNana maLe che. varNana che. (8) aMtakRtadazAMga sUtraH A sUtranA ATha varga che. prathama ane (6) satyapravAda pUrva : vacanaguptinuM ane cAra prakAranI bhASAnA aMtima vargamAM dasa-dasa adhyayana che. eka zrutaskaMdha che. A sUtramAM prakAronuM varNana che. saMyama-tapanI ArAdhanA karI, nirvANa prApta karanAra, 90 sAdhakonuM (7) AtmapravAda pUrva: AtmAnA svarUpanuM pratipAdana che. nirUpaNa che. (8) karmapravAda pUrva karmanA ATha prakAra, tenI 120 uttara (9) zrI anuttaro papAtika dazA sUtra: eka zrutaskaMdha che. anuttarano prakRtio, karma mImAMsA che. artha che anupama. pAMca anuttara vimAnamAM je vimAna che te anuttara (9) pratyAkhyAnapravAda pUrvaH gRhastha dharma ane sAdhunA pratyAkhyAnanuM vimAna kahevAya che. tapa-saMyamanI ArAdhanA karIne, anuttara vimAnamAM svarUpadarzana che. janma dhAraNa karanAra AtmAonuM varNana che. traNa vargamAM A sUtra (10) vidyApravAda pUrvaH 700 alpavidyA, 500 mahAvidyA tathA vibhakta che-prathama vargamAM daza, bIjA vargamAM 13 ane trIjAmAM daza-kula ATha mahAnimitta zAstronuM varNana che. 33 adhyayana che. kula 33 mahAna AtmAnuM varNana che. (11) avaMdhya pUrvaH zubhAzubha karmaphaLanuM varNana che. (10) zrI prazna vyAkaraNa sUtra: praznottarapradhAna A sUtramAM 108 (12) prANAyu pUrva prANAyAmanA bheda-prabheda, zarIra-cikitsA, prazno che. eka zrutaskaMdha ane 45 adhyayana che. vartamAnakALe A sUtramAM AyurvedanI mahattA-viSavidyA tathA bhUta-bhaviSyanI ghaTanAone pAMca Azrava ane pAMca saMvaranuM varNana karatAM 10 adhyayana che. jANavAnI paddhatinuM nirUpaNa che. (11) zrI vipAka sutraH A sUtramAM zubhAzubha karmonA phaLanuM (13) kriyAvizAla pUrva: puruSanI 72 ane strInI 64 kaLAnuMkathana che. be zrutaskaMdha che. prathama vibhAgamAM azubha karmonA phaLarUpa laukika kriyA ane lokottara kriyAnuM varNana maLe che. du:khavipAkanuM ane bIjAmAM zubha karmonA phaLarUpa sukhavipAkanuM varNana (14) lokabiMdusAra pUrvaH saMsAra ane tenAM kAraNo, mokSa ane che. kathAnakonA mAdhyamathI zubhakarma ane azu bhakarmanA phaLathI paricita tenA upAyo tema ja lokAlokanuM svarUpa Alekhana pAmyuM che. A pUrva thaI jIva dharmakaraNI karavAnuM nakkI kare che. zrutalokamAM uttama che. (12) zrI dRSTivAda sUtraH A sUtra viccheda gayuM che paraMtu tenI coda pUrvanA jJAtAne zrutakevaLI athavA jina nahIM paNa jina vigato maLe che. (1) pAMca vibhAgamAM A sUtranuM vibhAjana maLe che. sarIkhA kahyAM che. pUrvanuM jJAna-vartamAna kALe upalabdha nathI. * zrI anuyogadvAra sUtra *prAstAvika : *sUtra paricaya: cAra mULa sUtramAM 'zrI anuyogadvAra sUtra' cothuM mULa sUtra che. sUtranA arthanI vistArathI samaja ApanAra, A sUtranA racayitA sarva Agamone samajavAnI "mAsTara kI-mAsTara cAvI' che. anuyoga 9 pUrvadhara AryarakSita mahArAja che. eka zrutaskaMdha che, 4 dvAra che. 1899 eTale zabdanuM artha sAthe joDANa. yoga iMjoDANa karavuM athavA sUtranI zloka che. 152 gadyasUtra ane 143 padya sUtra che. AvI rIte A sAthe anukULa ke susaMgata arthano saMyoga karavo, zabdanI vyAkhyA ke Agama gadya-padya mizrita che. mukhyatve AmAM dravyAnuyoga che. paraMtu vivaraNa karavuM te anuyoga che. anuyoga eTale jIvAdi tattvonuM anya anuyoganI dRSTie paNa avalokana karavuM joIe. tattvajJAna. tenA mukhya cAra prakAra che. (1) dravyAnuyoga, (2) caraNa ke sUtranuM mahattva: karaNAnuyoga, (3) gaNitAnuyoga, (4) dharma kathAnu yoga. A Agama badhA Agamone ane enI vyAkhyAone samajavA A AgamanA abhyAsathI anya saghaLA Agamone samajavAnI mATe cAvIrUpa che. mULa sUtra uparAMta A sUtrane calitasUtra paNa kahyuM paddhati prApta thaI jAya che. che. jevI rIte maMdira dhajAthI zobhe che tevI rIte Agama maMdira paNa prabuddha saMpadA 84 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyoga dvAra rUpa cUlikAthI zobhe che. jainadarzanano je vaicArika vibhAga nAma-be nAma Adi. A dareka nAmanA peTA prakAranuM varNana maLe che. che te saMpUrNa vibhAgano AdhAra mULa cAra nikSepa che. nAma, sthApanA, traNa nAmamAM dravya, guNa, paryAyanI vigate carcA maLe che. (1) guNa ane dravya ane bhAva-e cAra pAyAno pUro upayoga kare che. A graMthane, paryAyano je AdhAra te dravya che. athavA utpAdavyaya ane dhruva svabhAvavALA 'darzanazAstrano mukuTa maNigraMtha' kahela che. hoya te dravya che. (2) trikALasthAyI svabhAvavALA asAdhAraNa dharma ne ardhamAgadhI bhASAmAM A AgamanI racanA thaI che paraMtu A guNa kahe che. (3) pratikSaNe badalAtI dravyanI avasthAo athavA guNanA Agamano svAdhyAya khUba ekAgratA ane thoDI sajjatAnI apekSA vikArane paryAya kahe che. jagatanA sarva padArtha dravya, guNa ane paryAyarUpa rAkhe che. jJAnI guru bhagavaMta athavA vidvAna paMDitanI nizrAmAM A che. ekathI pAMca nAmanI eka sAthe carcA karyA pachI, cha nAma cha bhAva, sUtrano svAdhyAya karavAmAM Ave to khUba saraLatAthI arthanI samajaNa sAta nAma=sAta svara, ATha nAma=ATha vibhakti, nava prApta thaI apAra AnaMda prApta thAya. uparAMta, eka sUtranA yathArtha nAma=navakAvyarasa, daza nAma= (1) guNa niSpakSa nAma, (2) pramANa. adhyayanathI aneka sUtronA adhyayananI rIta paNa prApta thaI zake tema niSpanna nAma, (3) samAsa, (4) tazcita-ema cAra peTA bhedo sAthe, che. jinAgamane yathArtha rIte samajI enA para ciMtanamanana karI, zakya sadRSTAMta carcA maLe che. teTaluM AcaraNamAM mUkavAno puruSArtha karI, mAnava jIvanane dhanya (1/3) upakramano trIjo bheda pramANaH jenA dvArA yathArtha jJAna banAvIe ane A dharatI paranuM ApaNuM Agamana phogaTa phero na thAya thAya te pramANa. tenA 4 bheda che. (1) dravya, (2) kSetra, (3) kALa, tenI kALajI rAkhIe. (4) bhAva. A darekanA peTA bheda ane tenA udAharaNo sAthenI carcA * anuyoga dvAra sUtrano saMkSipta paricaya: khUba rasaprada che. prastuta AgamanA AraMbhe maMgalAcaraNamAM pAMca jJAnanA nAma (1/4) upakramano cotho bheda vaktavyatA che. adhyayana AdinA pratyeka darzAvI, cAra dvArathI vistRta varNana karyuM che. pAMca jJAnanI saMkSepamAM zabdanA arthanuM yathAyogya vivecana karavuM te vaktavyatA che. samaja ApatAM, zrutajJAna ane kevaLajJAnanuM mahattva vizeSa rIte darzAvela (1/5) upakramano pAMcamo bheda-arvAdhikAra: je adhyayanamAM je che. zrutajJAna parama upakArI che. svahitakArI-para upakArI zrutajJAnanI artha hoya te teno adhikAra che. prastuta AgamamAM Avazyaka sUtranA cha mahattA varNavI che. kevaLajJAnI paNa zrutajJAnathI anyane bodha ApI adhyayana teno arthAdhikAra che. zake che. pachI Avazyaka sUtranuM dRSTAMta ApI sUtrane samajavAnI paddhati (16) upakramano chaThTho bheda samavatAra: samavatAra eTale samAviSTa darzAvI che, A sUtranA artha ApyA nathI. cAra nikSepanI dRSTie tenI thavuM. kaI vastuno samAveza kayAM thAya che teno vicAra karavo tene vicAraNA thAya che. (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya, (4) bhAva. samavatAra kahe che. peTAbheda sAthe vigate carcA maLe che. Avazyaka sUtranA cha adhyayananI vigate carcA karI che. Avazyaka zabdanA bIjuM anuyoga dvArA nikSepa :- sAdo artha che mUkavuM. eka zabdanA vividha paryAyavAcI zabdo darzAvyA che. dravya Avazyaka-bhAva AvazyakanI aneka artho thAya che. te aneka arthomAMthI aprAsaMgika arthonuM carcA paNa karI che. nirAkaraNa karIne prAsaMgika-cokkasa artha zabdano pasaMda karavo te nikSepa ATalI carcA pachI anuyoganA 4 dvAranuM varNana karyuM che. (1) che. nikSepanA traNa prakAra che- (1) AghaniSpanna, (2) nAma niSpanna, upakrama, (2) nikSepa, (3) anugama, (4) naya. A cAramAMthI upakramanI (3) sUtrAlApa niSpanna. vigate carcA karI che; bAkInAM traNa dvAranuM saMkSepamAM kathana karyuM che. trIjI rIte nikSepanA cAra bheda darzAvela che. zrutanikSepa tathA aMdhanikSepanI carcA darzAvyA pachI prathama anuyoga dvAra (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya, (4) bhAva. darekanA peTAbheda upakramano paricaya karAve che. ane maMtavyanuM varNana paNa maLe che. (1) upakrama: vastune nikSepa yogya banAvavI te upakrama che. tenA trIjuM anuyogakAra-anugama :- anugama eTale sUtrane anukULa cha bheda che. (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya, (4) kSetra, (5) artha karavo. tenA be bheda che. uparAMta, te darekanA peTA bhedanuM varNana kALa, (6) bhAva. darekanI saMkSepamAM samajaNa ApI che . upakramanA cha paNa karela che. prakAra anya rIte paNa darzAvela che. arthAt bIjI mAnyatA anusAra anuyoga dvAranuM cothuM dvAra naya : anaMta dharmAtmaka vastunA anaMta upakramanA cha bhedo A pramANe che. (1) AnupUrvI, (2) nAma, (3) dharmomAMthI anya dharmonI upekSApUrvaka eka dharmanI pradhAnatAthI kathana pramANa, (4) vaktavyatA, (5) arthAdhikAra, (6) samavatAra. A bIjI karavuM te naya che. nayanA sAta bheda che. (1) nagama, (2) saMgraha, (3) mAnyatA mujabanuM vigate Alekhana prastuta graMthamAM maLe che. vyavahAra, (4) RjusUtra, (5) zabda, (6) samabhirUDha, (7) evaMbhUta (1/1) prathamabheda AnupUrvI: AnupUrvI eTale anukrama. vastunA naya. A sivAya paNa nayanuM aneka rIte vibhAjana thAya che. vizeSa aneka bhedanuM kramazaH varNana karavuM. AnupUrvInA daza prakAra che. (1) vigato A AgamanA svAdhyAyathI prApta thaI zake che. ahIM eTaluM nAma (2) sthApanA, (3) dravya, (4) kSetra, (5) kALa, (6) utkIrtanA, avazya noMdhavuM joIe ke nayavAda anekAMtadarzananuM mULa-bIja che. eka (7) gaNanA, (8) saMsthAna, (9) samAcArI, (10) bhAva. e darekanI dharmanuM kathana hovA chatAM vastunA anaMta dharmono svIkAra che, anya samajaNa ane peTA vibhAgo Agama graMthamAM darzAvyA che. pratyeka anupU dharmanuM khaMDana nathI. nayavAdanI vicAraNA sarvano svIkAra kare che. sarva vinA-pUrvAnupUrvI, pazvAtupUrvI ane anAnupUrvI ema traNa-peTA bhedo saMgharSonuM samAdhAna kare che. anuyoganA cAra dvAranA mAdhyamathI koIpaNa thAya che kramazaH saraLa rIte samajI zakIe evuM nirUpaNa A sUtramAM zabdanuM artha sAthe susaMdhAna thAya che. koI paNa zabdanA artha sudhI maLe che. pahoMcavA mATe anuyoganA cAre dvAra mAdhyama bane che. anuyoga dvAra (12) upakrama dvArano bIjo bheda nAma: jIva-ajIva Adi koI sUtra anya AgamomAM praveza karavA mATe mAdhyama bane che. sUtrano paNa vastunA vAcaka zabdane nAma kahe che. tenA daza prakAra che. eka svAdhyAya khUba ja mAMgalyakAraka ane kalyANakAraka banI jaze. * 85 zrI anuyogadvAra sUtra Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAnidhisUtra T AcArya sAgaracaMdra sAgarasUri mahArAja 'Agama e jinazAsanano dastAveja che. AgamanA AdhAra vinA prabhunI sAdhanAne ke vizvanA satyane samajavuM azakya che. eTale ja Agamone jinapratimA sarIkhI batAvI prabhupratimA jeTaluM ja tenuM mUlya banAvAyuM che.' sUripuraMdara zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. kartyArisApAnA dudhamAM darzAya duniyA! anAhA ! kahaM haMto na ha haMtA jinAgame. eTale, A kaLiyugamAM ja prabhunA vacana svarUpa Agamo na hota to mAruM zuM thAta? anAtha jevI sthiti amArI thAta ema kahI AgamonI bahumUlyatA sUcave che. ApaNuM sadbhAgya che ke Agamano vAraso viziSTa vAcanAo lekhana, muLapAThAdi dvArA ApaNane maLyo ane pU. Agamo dvArakazrI AnaMdasAgarasUri ma. dvArA AgamamaM dira je vA sthApatyo maLyA che. A Agamano mahimA e jinazAsananA AcArono mahimA che. paramAtmAne ke valajJAna dvArA maLelA vizvanA mahAsatyono mahimA che. AgamonA mAdhyame ApaNe ApaNI sAdhanAne jIvaMta rAkhI zakIe chIe. A 45 AgomAM jenuM mukhya amUlya che tevA zrI mahAnizitha nAmanA AgamanI ApaNe vAto karIe... 39mA naMbaranuM Agama che. A Agamane zrI rUpavijayajI ma. pUjAnA duhAmAM A zabdo varka vadhe che 'mahAnizitha siddhAMtamAM munimAraga niradhAravIrajiNaMda vakhANIyo puju te dhunasAra... zrI mahAnizitha sUtra e zramaNajIvananI AcAra maryAdAno AdhAra che. guru suogya ziSyane rAtrI samaye karNopakarNa sUtra-arthane eparyAya niSepa kare che te Agama eTale zrI mahAnizathasUtra. 6. adhyana, 2 cukSikA svarUpa tenuM vistaraNa che ane 4554 zloka temAM samAviSTa che. aMta thAya che ane temAM 'strI' e rAgarUpa hovAthI utkRSTa AzravAra che tethI te pratyenA kAmarAgano aMta karavo joIe tevI viziSTa preraNA temAM darzAvI che. trIjuM adhyayana : AgaLanA adhyayananA sAmAnya jIvo adhikArI che paraMtu havenA adhyayanonI vAcanA viziSTa adhikArI mATe ja che. sogya ziSyone ja guru dvArA AnI vAcano maLe che. viziSTa yugapradhAnoAcAryo Adie 3-4-5-6 adhyayanane zrutano sAra kahyo che. aneka maMtra-taMtra-vidyAnA nAmo AmAM darzAvavAmAM AvyA che. navakAra-upadhAna-Adino ullekha ane tenuM mahAtmya batAvavAmAM AvyuM che. tenA lAo paNa AmAM batAvavAmAM AvyA che. zramaNanI jema zrAvakoe paNa zrI navakAra mahAmaMtrane bhaNavA upadhAna tapa Avazyaka che. tenI vAto AmAM karavAmAM AvI che. * prathama adhyayana: arihaMta paramAtmAne namaskAra karIne 'suryama thI prAraMbha thatuM A prathama adhyayana sAdhanAne saphaLa sAbita karavA mATe zalyano parityAga karavo te anivArya che. zalya sAthenI sAdhanA niSphaLa thAya che. tevI rajUAta karIne vairAgyano udbodha ApI atidurlabha zramaNa jIvanane prApta ka2nA2 punyAvAna nizalya sAdhanA kare tevI preraNA ApavAmAM AvI che. sAthe zalyoddhAra mATenI vidhi paNa ApavAmAM AvI che. temAM zrutadevatAnI vidyA ApIne tenAthI rAtre sUtA bAda svapnamAM deva dvArA viziSTa saMketo meLavI zakAya che. AvI vAta rajU karavAmAM AvI che. kSamAyAcanA paNa nizalyapaNe arthAt prAyazcitta paNa nizalya rIte karavuM joIe tevI vAto mUkIne zalya sAthe karelA anekagaNA prAyazvitta pachI paNa zuddhi na thayelA TraSTAMta mUkavAmAM AvyA che. ane zakya vinA zuddhipUrvaka karatA AAcanathI mokSe gayAnA sAdhakonI ghaTanAo batAvavAmAM AvI che. aparAdha chupAvavAthI durgati thAya che tevI spaSTatA karavAmAM AvI che. bIjuM adhyayanaH karma vipAka nAmanA A adhyayanamAM karmanA vipAkonuM mArmika vivecana che. Azrava dvArA rokavAthI ja tamAma duHkhono prabuddha saMpA cothuM adhyayana: A adhyayanamAM zramaNAcAranuM paripAlana karanAra AtmasAdhaka paNa kusaMganuM varjana kare to dhIre dhIre zithilAcAra tarapha te gati kare che, tenA mAdhyame vratono lopa thAya che ane mahAvirAdhaka banI jAya che. tethI kusaMga varjananI vAto AmAM batAvavAmAM AvI che. pAMcamuM adhyayana : atyaMta mananIya A adhyayana che. zramaNAcAranA pAlana mATe gacchanuM svarUpa e killA jevuM che. gacchanA mAdhyame AcAra maryAdAnuM pAlana suyogya rIte thaI zake che. tethI A adhyayanamAM gacchanuM svarUpa kevuM hoya tenI vigate carcA karavAmAM AvI che. jinazAsananI maryAdA A. zrI duppasahasUri paryaMta raheze teno ullekha A AgamamAM che. sAvadhAcArya dvArA thayelA zramaNInA sparzanA bacAvamAM zAstrAdhArane aspaSTa rIte rajU karavAnI ceSTAthI anaMta saMsAra vadhArI dIdhuM tenI vAta paNa ahIM karavAmAM AvI che. jinAlaya rAcIlA ane jirNodvAranI paNa carcA AmAM karIne jina-maMdira daherAsara aMgenI ucita jAgRtimAM zramonA kartavyodhane jAgrata karyo che. chaThThuM adhyayana: A adhyayanamAM dazapUrvI evA zrI naMdISeNa dvArA paNa prAyazcitta karyAnI vAtothI zuddhikaraNanA mArganI stuti karavAmAM AvI che. AraMbha-samAraMbhano tyAga e ja sAcuM bhramaNatva che Ama batAvI sAdhvI rajjAnI vAto ane agItArtha evI lakSmaNA sAdhvIjInI vAto karIne prAyazcittatAnA 10 ane AlocanAnA 4 bhedonI vAto karI A adhyayana dvArA kalaMkita thayela zramaNAcArane svaccha karI punaH AtmakalyANamAM AgaLa vadhavAnA mArganuM prasthApana karavAmAM AvyuM che. 55 karoDa lAkha, 55 karoDa hajA2, 55 so karoDa, 55 karoDa AcArya prabhu vIranA zAsanamAM guNAkIrNa nivRttagAmI thavAnA tevI vAta karavAmAM AvI che. A Agamano jaoNMga karanAra munivara vardhamAna vidyAnA adhikArI bane che ane teo upadhAnAdi zrAvakAcArane karAvavAnA suogya bane che. A AgamanI citrakA paNa vizeSa mananIya che. vartamAnakALe A Agamano sarvagItArtha pUjyo dvArA ati bhAvapUrvaka paThana-pAThana thAya che. AvA Agamane vaMdana...namana... 86 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Avazyaka sUtro | DaoN. sAdhvI AratI sAdhakone Atmavizuddhi mATe karavA yogya anuSThAnone Avazyaka arthanuM ciMtana manana karIne zraddhA ane bahumAnapUrvaka pratyeka vidhikahe che. caturvidha saMghanA sAdhakonA Avazyaka anuSThAnonuM kathana je vidhAna karavA, te bhAvAvazyaka che. bhAvAvazyakathI ja sAdhakanuM zAstramAM che, te Avazyaka sUtra che. vyavahAramAM tene pratikramaNa sUtra AtmavizuddhinuM lakSya siddha thAya che. kahe che. viSayavastuH AvazyakasUtramAM eka zrutaskaMdha tathA cha adhyayano racanAkALaH kevaLajJAnanI prApti pachI tIrthakaro caturvidha saMghanI che. te cha adhyayano ja che Avazyaka rUpe prasiddha che. zrI naMdIsUtramAM sthApanA kare che. sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA. A cAre tIrthanA AvazyakasUtranI gaNanA aMgabAhyazrutamAM karI che ane tenA cha sAdhakone savAre ane sAMje ubhayakALa pratikramaNa karavuM, te anivArya adhyayananA cha nAmano ullekha che. 1. sAmAyika, 2. cauvisaMtho, 3. hovAthI tIrtha sthApanAnA prathama divase ja gaNadhara bhagavaMto tIrthakaronA vaMdanA, 4. pratikramaNa, 5. kAusagga ane 6. paccakhANa. upadeza anusAra Avazyaka sUtra sahita bAra aMgasUtronI racanA kare *Avazyaka 1: sAmAyikaH che ane te divasathI ja caturvidha saMghanA tamAma sAdhako tenI ArAdhanAno je sAdhanA dvArA samabhAvanI prApti thAya te sAmAyika che. prAraMbha kare che. tenAthI samagra jaina sAhityamAM Avazyaka sUtranI dezavirati ke sarvavirati cAritrano prAraMbha sAmAyikathI ja thAya che. agrimatA, pradhAnatA ke mukhyatA pratIta thAya che. sAdhaka sarva pApasthAnathI nivRtta thaI viSamabhAvano tyAga karI racanAkAra: bAra aMga sUtronI jema Avazyaka sUtranA racayitA samabhAvanI prAptinA lakSe sAmAyikamAM sthita thAya tyAra pachI tenI gaNadhara bhagavaMto che. madhyanA bAvIsa tIrthakaronA zAsanamAM sAdhu- sAdhanAno prAraMbha thAya che. samagra sAdhanA sAmAyikane kendramAM rAkhIne sAdhvIo mATe pratikramaNa kalpa anivArya na hato. saraLa ane bhadrika ja karavAnI hoya che. tethI ja AcArya jinabhadragaNi kSamAzramaNe vize sAdhako pApasevana thAya tyAre turaMta ja tenuM pratikramaNa karI letA hatA. pAvazyaka bhASyamAM sAmAyikane caudapUrvanA artha piMDa rUpa kahyuM che. A paraMtu bhagavAna mahAvIre paMgha mahatvapa sapaDivavamAM gharme pratikramaNa rIte sAdhanAmArgamAM sAmAyikanI mukhyatAne svIkArIne tenuM sthAna sahita paMca mahAtarUpa dharmanI prarUpaNA karI. bhagavAna mahAvIranA prathama nizcita karyuM che. zrI AvazyakasUtramAM prathama sAmAyika adhyayanamAM zAsanamAM sAdhako mATe pratikramaNa kalpa anivArya banI gayo. maMgalAcaraNa rUpa namaskAramaMtra tathA sAmAyikanA pratijJA pATha rUpa "kare uparokta kathanathI spaSTa thAya che ke madhyanA bAvIsa tIrthakaronA mi bhaMte'... A be pAThano samAveza thAya che. zAsanamAM Avazyaka sUtra hatuM paraMtu tene SaDuM AvazyakanuM cokkasa namaskAramaMtra : A jainadharmano sarvazreSTha maMtra che temAM cauda pUrvanA kriyAtmaka svarUpa bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM prApta thayuM. jJAnano sAra tathA jina banavAnI samagra sAdhanA samAviSTa che. dharmano Avazyaka zabdanA paryAyavAcI zabdoH zrI anuyogadvAra sUtramAM ke sAdhanAno prAraMbha namaskArathI thAya che. guNIjanonA guNo prati Avazyaka zabdanA aneka paryAyavAcI zabdonuM kathana che te tenA svarUpane Adara ane bahumAnanA bhavya sahita, te guNo pragaTa karavAnA lakSe ane tenI mahattAne pradarzita kare che. guNIjanonA caraNomAM paMcAMga namAvIne jhUkI javuM, te namaskAra che. 1. avazyakaraNIya: mumukSuone avazya karavA yogya anuSThAna bhAvapUrvaka namaskAra karanAra sAdhakano ahaMkAra sahaja rIte ogaLI hovAthI te avazyakaraNIya kahevAya che. 2. dhruvanigraha: cha AvazyakanI jAya che. A mahAmaMtramAM namaskAra karavA yogya, paramocca dazAmAM ArAdhanA dvArA anAdikAlIna karmono nigraha thato hovAthI te dhruvanigraha sthita arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu-sAdhvI, A paMca kahevAya che. 3. vizodhi: AvazyakanI ArAdhanA AtmavizuddhinuM kAraNa parameSThIne namaskAra karyA che. A paMca parameSThImAM koI vyakti vizeSanuM, hovAthI vizuddhi kahevAya che. 4. nyAya: tenI ArAdhanAmAM ISTa arthanI koI gaccha ke saMpradAyanuM nAma nathI paraMtu A pAMce guNavAcaka saMjJA siddhine nyAya maLato hovAthI te nyAya kahevAya che. 5. upAya: te che. adhyAtmasAdhanA karatA sAdhaka tathA prakAranI yogyatA prApta kare te mokSamArganA upAyabhUta hovAthI upAya kahevAya che. uparokta zabdothI sAdhaka arihaMtAdi padane prApta kare che. spaSTa thAya che ke je sAdhanA dvArA AtmAnA doSo nAza pAme, AtmA arihaMtaH ari eTale zatru ane haMta eTale haNanAra. manane malina vibhAvathI pAchA vaLI svabhAvamAM sthira thAya, AtmAnI vizuddhi thAya, kare, AtmAnuM ahita kare tevA rAga-dveSa, kaleza, vera virodha Adi guNazUnya AtmA guNothI vAsita thAya te Avazyaka che. vibhAvika bhAvo rUpa zatruno athavA cAra ghAtikarma rUpa zatruno jeNe AvazyakanA bhedaH tenA be bheda che, dravyAvazyaka ane bhAvAvazyaka. nAza karyo che, te arihaMta che. ghAtikarmono nAza thavAthI arihaMta dravyAvazyaka : upayogarahita arthAt AtmAnA anusaMdhAna vinA ke bhAva bhagavAnamAM mukhya cAra guNa ke vaLajJAna, kevaLadarzana, vItarAgadazA vinA koI paNa kriyA karavI, te dravyakriyA che. Avazyaka sUtronA pAThanuM ane anaMta Atmazakti pragaTa thAya che. A cAra guNanA dhAraka arihaMta kevaLa uccAraNa mAtra karavuM, anyamanaskapaNe vaMdanAdi kriyA karavI, te bhagavAnane cAra aghAti karmono udaya hovAthI teo dehadhArI hoya che. dravyAvazyaka che. teo zarIrajanya pratyeka kriyAo vItarAga bhAve kare che. bhAvAvazyaka upayogasahita ke zuddha bhAvapUrvaka kriyA karavI, te siddhaH jeNe sarva karmono nAza karyo che, jenA sarva kAryo siddha bhAvakriyA che. mana, vacana ane kAyAne ekAgra banAvI jinAjJA anusAra thaI gayA che, tevA zuddhAtmAne siddha kahe che. te zuddhAtmA zarIra rahita AvazyakanI ArAdhanA karavI, doSavizuddhinA lakSapUrvaka sUtra ane tenA che, saMsAramAM punaH janma dhAraNa karatA nathI. zAzvatakALa paryata guja 87 zrI Avazyaka sUtra Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhakSetramAM zuddha svarUpamAM anaMta AtmaguNono tathA Atmika sukho anabhava karatA rahe che. AcArya: je sAdhu jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane nIcAra. A pAMca AcAranuM pAlana svayaM kare ane caturdiSTa saMgha pAse AcArapAlana karAve, te AcArya che. tIrthaMkaronI anupasthitimAM teo caturvidha saMghanA nAyaka hoya che. upAdhyAyaH saMghamAM adhyApananI vyavasthA mATe, ziSyone yathAkramathI AgamanuM adhyayana karAvavA mATe AcAryanA sahayogI bahuzruta zramaNane upAdhyAya kahe che. temanA dvArA zAsanamAM AgamajJAnanI paraMparA pravAhita thAya che. sAdhu-sAdhvIH saMsAranA samasta pArSothI nivRtta thaI ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha, A paMca mahAvratanuM pAlana kare, AtmazuddhinA vaze samyagdarzana, samyagajJAna ane samyakcAritranI ArAdhanA kare che, te sAdhu che. sAdhu pada atyaMta vizALa che. AcArya ane upAdhyAyano paNa sAdhu padamAM samAveza thaI zake che. sAdhakanI sAdhanAno prAraMbha sAdhu padathI thAya che. sAdhanAno vikAsa ane AtmaguNonA pragaTIkaraNathI yogyatA anusAra te AcArya, upAdhyAyanA padane dhAraNa kare che. tyAre rAga, dveSa Adi thAnikarmono nAza kare tyAre ati padane pAme che ane sarva karmone nAza thatAM te ja AtmA siddhapadamAM sthita thaI jAya che. A rIte sAdhu padathI prAraMbha thayelI sAdhanA siddhapadanI prApti thAya, tyAre pUrNa thAya che. A paMca parameSThIne namaskAra karavAthI abhimAna ogaLI jAya che, namratA jevA AtmaguNo pragaTa thAya che. AtmAnA zubha ane zuddhabhAvonI vRddhi thatAM sarva pApono nAza thAya che ane AtmAnuM hita ane maMgala thAya che. A maMtranI mahAnatA, vizALatA ane gaMbhIratAnA kAraNe sAdhako zraddhAthI tenuM smaraNa kare che. karemi bhaMteH A pAThanA uccAraNa dvArA sAdhaka sAmAyikanI pratijJAno svIkAra kare che. temAM sAdhaka samabhAvamAM sthita thavAnA saMkalpapUrvaka sarva sAvadyayoga-pApavRttino mana-vacana-kAyAthI ka2vA, karAvavA ke anumodanAno tyAga kare che. * Avazyaka-2: covisaMyo: caturviMzatistava eTale 24 tIrthaMkaronI stuti. pApakArI pravRttithI nivRtta thayelo sAdhaka niravadyogamAM pravRtta thavA mATe tathA samabhAvane siddha karavA mATe apUrve ullAsa bhArya tIrthaMkaronI stuti kare che. tIrthaMkaronI stuti ke bhakti karavAthI sAdhakanI zraddhA daMtama thAya che tema ja sAdhakanuM lakSa nizcita thAya che. bhakti karatAM karatAM bhaktanA aMta2mAM AdhyAtmika baLano saMcAra thAya che ane tenA sahAre ja te sAdhanAnA mArgamAM gati ane pragati karI zake che. logassa: bIjA AvazyakamAM 24 tIrthaM karonI stuti rUpa 'lo gamsa'no pATha che. temAM 24 tIrthaMkaronA nAmasmaraNa rUpa stuti che. tIrthaMkaronA pavitra nAmasmaraNa temanA anaMta guNonI smRti karAve che. nAmasmaraNano adbhuta mahimA che. *Avazyaka-3: vaMdanA: AtmavizuddhinI sAdhanAmAM AgaLa vadhato sAdhaka tIrthaMkaronI stuti pachI potAnI bhaktibhAva anaMta upakArI guru prati pragaTa kare che. tethI trIjuM Avazyaka 'vaMdanA' che. vaMdana karavAthI vinayadharmanI ArAdhanA thAya, sAdhaka svacchaMda buddhine rokIne namra bane tyAra pachI ja tenAmAM pratikramaNanI yogyatA pragaTa thAya che. A rIta prathama traNa Avazyaka pratikramaNanI pUrvabhUmikA rUpa che. prabuddha saMpA 88 IcchAmi khamAsamaNo: A pATha dvArA sAdhake bAra AvartanapUrvaka gurune vaMdana karIne, temanI saMyamayAtrAnI sukhazAtA pUche che tathA divasa daramyAna thayelI gurunI azAtanAnI kSamAyAcanA kare che. * Avazyaka-4: pratikramaNa pratikramaNa zabda jainadharmano pAribhASika zabda che. pratikrama eTale pAchA pharavuM, vyakti potAnI maryAdAnuM ullaMdhana karIne, potAnA svabhAvane choDIne vibhAvamAM pravRtti kare che, tenA pariNAme pApasevana, karmabaMdha ane bhavabhramaNanI paraMparAnuM sarjana thAya che. jyAre svayaMne potAnI maryAdAnA ullaMghananuM bhAna thAya, tyAre sAdhaka te pravRttithI pAcho pharI svasthAnamAM sthita thaI zAMtino anubhava kare che. A ja pratikramaNanI sAdhanA ane tenuM suLa che. cothA pratikramaNa AvazyakamAM sAdhune mATe paMca mahAta, pAMca samiti, bA gupti tathA zrAvakone mATe bAra atarUpa karaNIya kRtyomAM lAgelA aticAronuM nirIkSaNA karI tenAthI pAchA pharavAnuM che. Avazyaka sUtranA cothA adhyayanamAM mahAAta ke aNNAtanA sUtrapATha nathI. bhinna bhinna gaccha paraMparA anusAra AcArya bhagavaMtoe aNNAta ane mahAtanA sutrapAThanI racanA karIne temAM sammilita karyA che tethI te satrapAThamAM bhinnatA pratIta thavA chatAM bhAvamAM ekyatA che. zrI Avazyaka sUtranA cothA adhyayanamAM nava pAThanuM kathana che. 1. cattAri maMgala-temAM lokamAM rahelA cAra maMgala, cAra uttama ane cAra zaraNanuM kathana che. A pAThanA uccAraNapUrvaka sAdhaka zreSTha zaraNano svIkAra karI sAdhanAnA sAmarthyane prApta kare che. 2. IcchAmi ThAmi-A saMkSipta pratikramaNa sUtra che. temAM pratikramaNanA viSayabhUta mahAvrata, samiti, gupti, zramaNadharma, Adi viSayonI saMkSipta rUparekhA che. 3. iriyAvahiyaM-A pAThamAM gamanAgamana saMbaMdhI thayelI virAdhanAnuM pratikramaNa che. 4. zramaNa sUtra paheluM-nidrA saMbaMdhI doSonA pratikramaNanuM vidhAna che. 5. zramaNa sUtra bIjuM - gocarI saMbaMdhita dardIonA pratikramaNanuM vidhAna che. 6. zramaza sU tra trIjuM - pratibhrukhana, svAdhyAya Adi Avazyaka kAryomAM lAgelA doSonuM pratikramaNa che. 7. zramaNa sUtra cothuM-eka prakAranA asaMghamathI zarU karIne tetrIya prakAranI aAtanA sudhInA tetrIsa bolamAMthI taiya, jJeya ane upAdeyano viveka karI taiya-tyAgavA yogya bolano tyAga ane upAdeya svIkAravA yogya bolano svIkAra karavAno che. 8. zramaNa sUtra pAMcamu'- A sUtramAM nigraMtha pravacananI mahattA pradarzita karIne virAdhanA yogya ATha bolano tyAga karIne ArAdhanA yogya ATha bokSanI ArAdhanAnuM kathana che. 9. 'khAmami arthe jIvA...'nA pAThathI jagatanA sarva jIvo sAthe kSamAnuM AdAna-pradAna thAya che. pratikramaNathI bhUtakAlIna doSonI zuddhi, vartamAnamAM saMvaranI ArAdhanA ane bhaviSyakALamAM pApanuM punarAvartana na karavA mATe sAdhaka pratijJAbaddha thAya che. A rIte pratikramaNanI ArAdhanAthI traikAlika zuddhi thAya che. *Avazyaka-5 : kAusagga : kAryotsarga eTale kASAno utsarga arthAt tyAga karavo. AyuSya pUrNa na thAya tyAM sudhI zarIrano tyAga zakya nathI paraMtu kAryotsarganI sAdhanAthI zarIranA mamatvano tyAga karavAno che. aticAronuM pratikramaNa karyA pachI pAMcamA AvazyakamAM sAdhaka sUkSma doSono nAza karI AtmAnI vizeSa zuddhi mATe kAryotsarga kare che. kAryotsarga pratijJAsUtraH nassa uttarIkaraArNanA pATha dvArA sAdhaka Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyotsarganI pratijJA kare che ke kAyotsarganA kALa daramyAna huM kAyAne pariziSTa rUpe thayuM hoya tevI saMbhAvanA che. kALakrame aneka AcAryoe sthira rAkhIza, vacanathI mauna rahIza ane manane azubha dhyAnathI mukta vividha AgamonA AdhAre pratikramaNa saMbaMdhita vividha pAThonI saMkalanA karIne zubha dhyAnamAM ekAgra banAvIza. tema ja mArA kaSAyAtmA ane karI che. keTalAka pAThanI gadya-padyamAM hindI, gujarAtI ke rAjasthAnI yogAtmAno tyAga karIne huM zuddha jJAnadarzana rUpa upayogAtmAmAM sthira Adi lokabhASAmAM racanA karI che. thaiza. A rIte kAyotsarga AtmAnuM anu saMdhAna karavA mATenI zreSThatama vyAkhyA sAhitya: Avazyaka sUtranI mahattAne svIkArIne pUrvAcAryoe sAdhanA che. tenA para niryukti, bhASya, TIkA, cUrNi ane TabbAnI racanA karI che. * Avazyaka-6 : pratyAkhAnaH niryuktiH padyarUpa racanA che. AgamanA bhAvone spaSTa karavA pApavRttinA tyAga mATe samajaNapUrvakanA dRDha saMkalpane pratyAkhyAna niryuktinI racanA karatA hoya che. vartamAne AgamonI daza niryuktio ke paccakakhANa kahe che. zrI Avazyaka sUtramAM chaThThA pratyAkhyAna upalabdha che. tenA kartA cauda pUrvadhArI zrI bhadrabAhu svAmI che. niryuktimAM AvazyakamAM daza pratyAkhyAnanuM kathana che. 1. navakArazI aneka mahattvapUrNa viSayonI carcA che. paccakakhANa-sUryodaya pachI eka muhUrta arthAt 48 miniTa paryata bhASya: Avazyaka sUtra para traNa bhASyagraMthonI racanA thaI che. 1. bhojana, pANI, mevA miThAI tathA mukhavAsa, A cAre AhArano tyAga mULa bhASya. 2. bhASya 3. vizeSAvazyaka bhASya. prathama be bhASya atyaMta karavo. 2. porasI-sUryodaya pachI eka prahara paryata cAre AhArano saMkSipta che. vize SAvazyaka bhASyanI racanA zrI jinabhadramaNikSamAzramaNe tyAga karavo. 3. be porasI-sUryodaya pachI be prahara paryata cAre AhArano karI che, temAM jainAgama sAhityanA mahattvapUrNa viSayonuM saMkalana che. tyAga karavo. 4. ekAsaNuM-divasamAM eka vAra eka Asane besIne A bhASyamAM prathama sAmAyika adhyayana para vistRta vivecana che. bhojana karavuM. bhojana karyA pachI pANIne choDIne traNa AhArano tyAga cUrNiH niryukti ane bhASyanI racanA pachI saMskRta mizrita prAkRta karavo. 5. ekaTANuM-divasamAM eka vAra eka Asane besIne bhojana bhASAmAM AgamonA gadyAtmaka vyAkhyA sAhityanA lekhanano prAraMbha karavuM. tyAra pachI cAre AhArano tyAga karavo. 6. AyaMbila-divasamAM thayo, te cUrNi rUpe prasiddha che. cUrNi sAhityamAM jinadAsa gaNi mahattaranuM ekavAra eka Asane besI ghI, dUdha, dahIM Adi gariSTa padArtho rahita nAma agrasthAne che. temaNe sAta cUrNionI racanA karI che. temAM rUkSa, nIrasa, viSaya rahita bhojana levuM. 7. upavAsa-eka ahorAtra Avazyaka cUrNi temanI mahattvapUrNa racanA che. temAM niryuktimAM samAviSTa paryata traNa athavA cAre AhArano tyAga karavo. 8. divasa carima sarva viSayo para vistRta vivecana che. paccAkhANa-divasanA aMte arthAt sUryAstathI bIjA divasanA sUryodaya TIkAH niryuktimAM AgamonA zabdonI vyutpatti ane vyAkhyA sudhI cAre AhArano tyAga karavo.9. abhigraha-potAno svIkArelo che. bhASyamAM te bhAvonuM vistRta vivecana che. cUrNimAM te bhAvone saMkalpa siddha na thAya tyAM sudhI cAre AhArano tyAga karavo. 10. lokakathAnA AdhAre samajAvyA che. TIkAmAM te ja bhAvone dArzanika nirvikRtika-nIvi-divasamAM ekavAra vigaya rahita bhojana karavuM. dRSTikoNathI samajAvyA che. TIkAkAromAM zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa A dareka paccakakhANamAM amuka AgAra chUTa hoya tenuM kathana prathama TIkAkAra che. temaNe potAnA vizeSAvazyaka bhASya para svopajJavRtti paNa zAstramAM karyuM che. A rIte chae AvazyakanI ArAdhanA dvArA sAdhaka lakhavAno prAraMbha karyo paraMtu potAnA jIvanakALamAM te pUrNa karI zakyA Atma vizuddhinA lakSane siddha karI zake che. nahIM temanI adhUrI TIkA koTyAcArya pUrNa karI che. *aMtima maMgalaH Avazyaka sUtranA aMtima maMgala rUpe namonyukyuM sUtra che. zrI haribhadrasUrie Avazyaka sUtra para be TIkAnI racanA karI che namoghurNa: A pAThamAM siddhabhagavaMto tathA arihaMta bhagavaMtonI temAMthI eka TIkA vartamAne upalabdha nathI. haribhadrIyavRtti vartamAne guNastuti che. sAdhanAnI pUrNatA pachI sAdhaka devAdhideva prati kRtajJatAno upalabdha che. zrI malayagiri AcArya Avazyaka vRttinI eka mahattvapUrNa bhAva pragaTa karI pAchA phare che. racanA karI che. anya aneka vidvAnoe paNa Avazyaka sUtra para vRttinI Avazyaka sUtra pramANa: A sUtranA cha adhyayano che Avazyaka rUpe racanA karI che. chelle saM. 1958mAM pU. ghAsIlAlajI mahArAje Avazyaka prasiddha che. temAM niryuktinA samayathI sarva prathama Adi maMgala rUpe sUtra para munitoSiNI nAmanI vRttinI racanA karI che. namaskAramaMtrano pATha che. tyAra pachI prathama AvazyakamAM sAmAyikano TabbAH TIkAyuga samApta thayA pachI sAmAnya janasamAjane pratijJA pATha kare mi bhaMte che. bIjA AvazyakamAMlogassano pATha, AgamonA zabdArthane spaSTa karatA saMkSipta vivecanano prAraMbha thayo. trIjA AvazyakamAM "IcchAmi khamAsamaNa'no pATha che. cothA te TabbAnA nAmathI prasiddha che. zrI dharmasiMhajI munie 18mI zatAbdImAM AvazyakamAM 1. cattAri maMgala, 2. IcchAmi ThAmi kAussagga 3. 27 Agamo para bAlAvabodha TabbAnI racanA karI che. temAM Avazyaka kuIriyAvahiya, 4.thI8. pAMca zramaNa sUtra, 9. khAmemi savva jIva-A sUtra parano Tabbo paNa upalabdha che te mULapAThanA arthane spaSTa kare che. nava pATha che. pAMcamA AvazyakamAM kAusagnano pratijJApATha 'tassa anuvAdaH TabdhA pachI anuvAda yugano prAraMbha thayo. paMDita utarI..no pATha che. chaThThI AvazyakamAM navakArazI paccakakhANanA daza sukhalAlajI siMghavI, upAdhyAya zrI amaramuni ma.sA. vigere saMtoe pATha che. ane aMtima maMgala rUpe 'namotthaNa'no pATha che. A rIte cha vyAkhyA graMthonA AdhAre hindI ane gujarAtI bhASAmAM Avazyaka sUtrano adhyayananA 1+1+1+9+1+10=23 pATha ane Adi tathA aMtima vivecana sahita anuvAda taiyAra karyo che. te Avazyaka sUtranA bhAvone maMgalanA eka eka pAThanI gaNanA karatA kula 25 pATha che ane tenuM pUrNataH prakAzita kare che. pramANa 125 anuSTrapa zloka pramANa che. A rIte Avazyaka sUtranA vizALa vyAkhyA sAhityanA AdhAre Avazyaka sUtramAM sAdhunI pradhAnatAe ja sarve pATha che. zrAvakanA Avazyaka sUtranI mahattA tathA lokopayogitA sahaja rIte spaSTa pratikramaNanA pAThonuM saMkalana bhASya, TIkA Adi vyAkhyAgraMthonA AdhAre thAya che. 89 zrI Avazyaka sUtra Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AgamanA saMdarbhe vijJAna manovijJAna, zarIravijJAna, paryAvaraNa ane yogA || zrI guNavaMta baravALiyA manovaijJAniko, manocikitsako mAnavInA mananI dazAno sarjatuM ahamnI surakSAnuM vartuLa bhAMgI paDe che. A manovaijJAnika abhyAsa karI tenuM pRththakaraNa karI keTalAMka tAraNo kADhe che. prakriyAthI ApaNe racela aham ane magnI dIvAlomAM tirADa paDe che manocikitsako dehika ane manodaihika rogono potAnI kArya paddhita te zaraNAgatinA atyaMtarabhAvonA praveza mATe sahAyaka bane che. bhAvanA dvArA upacAra kare che. koIpaNa zArIrika mAnasika rUgNatA sAthe saMbaMdha abhipreta thatAM lokottara vaMdananI yAtrA zaraNAgatimAM pariName che. dharAve che. manocikitsako mana ane zarIrazuddhi sudhInA maryAdita upacAra AgamanA Avazyaka sUtra ane anya Agama graMthomAM vaMdanA vize vigato kare che jyAre dArzanikoe zarIrazuddhimAM aTakyA vinA AtmazuddhinI jANavA maLe che. upacAra prakriyAne anivAryapaNe joDI dIdhI che, kAraNa ke vItarAga Adhunika manovijJAnanA nirIkSaNa pramANe koIpaNa vyaktinA paramAtmA bhavaroga nivAraNavALA parama vaidyarAja che. cittanI e kAgratA sAmAnya saMjogomAM 48 miniTathI vadhu na rahI phoiDavAdamAM jema zubha vicAra vigerene zubha saMkalpamAM parivartita zake. jaina dharmanA gaNadhara bhagavaMtoe sAmAyika anuSThAnanI avadhi karavAmAM Ave che evI ja rIte jainadarzanamAM bhAvanAo ane vezyAnuM be ghaDI eTale 48 miniTa rAkhI che. varNana thayuM che. karmavAdanAM ciMtanamAM udavartana, udIraNAthI saMkramaNa sUtrakRtAMga AgamamAM Ardaka nAme adhyAya che, jemAM vigere avasthAomAM karmaniSTharA thAya che. dravya athavA bhAvamana dvArA hastitApaso ema mAne che ke AhAra mATe aneka vanaspati ekendrIya ajANatA pAponuM sevana thaI jAya, ajANatA athavA ajAgrata jIvonI hiMsAnI apekSAe eka mahAkAya hAthI mAravo alpahiMsA che avasthAmAM, svapnamAM pAponuM sevana thaI jAya tevA sUkSma pAponA ane e prakAre teo potAne adhika ahiMsaka siddha kare che, paraMtu jaina prAyazcitta mATe paNa jaina AgamomAM Avazyaka sUtramAM vistArathI mArga mata anusAra hiMsA ahiMsAnA vivekamAM keTalAM prANIonI hiMsA darzana ApavAmAM AvyuM che. thaI che te mahattvanuM nathI, paraMtu kyA prANInI hiMsA thaI te mahattvanuM phoIDavAdanA acetana mananI tulanA ApaNe kAzmaNa zarIra sAthe che. bhagavatI sUtramAM A prazna vize chaNAvaTa karatAM darzAvAyuM che ke karI zakIe. ApaNA damita mana, vacana ane kAyAnA vyApArono saMbaMdha sthAvara jIvonI apekSAe trasa jIvonI ane trasa jIvomAM manuSyanI kArpaNa zarIra sAthe hoya che. Aje manovijJAnanA kSetramAM jeTalAM paNa ane manuSyamAM RSinI hiMsA vizeSa nikRSTha mAnavAmAM AvI che. zodhakAryo thaI rahyAM che te kArmaNa zarIra sudhI ja sImita che jyAre Agama manISIoe prANIonI prANasaMkhyA arthAta jaivikazaktinA jainadarzananA sUtro anusAra dArika, tejasa ane kArmaNa zarIrathI vikAsanuM viziSTa saMzodhana rajU karI hiMsA, AtmAnI nahi prANonI AgaLa che jIvAtmA-zuddhAtmA. thAya che tenuM pratipAdana karyuM che. AthI hiMsA-ahiMsAnA vivekamAM jainadarzanamAM saMmohananI vAta Ave che paNa te Adarza saMmohananA saMkhyAnuM mahattva nathI, mahattva che prANInI audrika ane AdhyAtmika rUpamAM Ave che. manocikitsaka rogInA zarIrane zithila karI acetana kSamatAnA vikAsanuM. manamAM ghara karI gayelI ciMtA ane vikAranI jaDa sudhI pahoMce che. jena hiMsA-ahiMsAnA vivekapUrNa vyavahAramAM hiMsakabhAvo, kaSAyanI AgamamAM Avazyaka sUtra ane aMtaratapamAM kAryotsarganI vidhi tIvratA, bAhya ghaTanA uparAMta kartAnI manovRtti para hiMsAno AdhAra batAvavAmAM AvI che. kAyotsarga eTale kAyAne zithila karavI. che. A vizleSaNamAM samAjaciMtana ane anekAMtavAda abhipreta che. AtmasaMmohananI kriyA, dhyAna sAthenI A kriyA dvArA, nIDaratA, jaina sUtroe tapane karmaniSTharAnA sAdhana rUpe ja gayuM che. chatAMya vyasanamukti, ekAgratA sAthe nirNayazaktino vikAsa thAya che. logsasa bAhyAbhyatara tapamAM vaijJAnika abhigamane avagaNI zakAya nahIM. paNa manovaijJAnika paddhati che je AtmAthI paramAtmA sudhI pahoMcavAnI upavAsa, uNodarI ke AyaMbila Arogya mATe paNa uttama che. upavAsa zuddhikaraNanI prakriyA darzAve che. lagnasa ApaNA ajAgRta mananI daramiyAna bhojana na levAthI samagra pAcanataMtrane pAcanakriyAnA kAryamAM zaktio jAgRta karI AdhyAtmika UMcAIe pahoMcavAmAM madada kare che. khaMDasamayanI mukti maLavAthI pAcanataMtramAM zuddhikArya AraMbhAya che jenonA anuSThAnomAM vaMdananI kriyA karavAnI hoya che. ane AkhA zarIramAM svazuddhikaraNanI prakriyA AraMbhAya che. zarIramAM jainAcAryoe namana karavAnuM kahyuM che tenI pAchaLa zarIravijJAna, koI jagAe viSadravyano jamAva thayo hoya to upavAsa daramiyAna te yogavijJAna ane manovijJAnanAM paribaLo kAma kare che. oTolisisanI prakriyA dvArA visarjita thavA mAMDe che. temanAmAM rahelo namavAthI ApaNuM peTa dabAze ane peTa nIcenI penkriyAsamAMthI upayogI bhAga zarIranA mahattvanAM aMgo hRdaya, magaja vigerene poSaNa je rasa jharaze je tAmasI tattvone zAMta karaze. A zarIravijJAnanI prakriyA ApavAmAM kAma Ave che. jhera zarIramAMthI bahAra pheMkAya che. gAMTho ane thaI. sASTAMga praNAmanI sthitimAM vaMdana karavuM eTale samagra kriyAthI ochI upayogI pezIonuM visarjana thAya, zarIra nirmaLa ane nIrogI samathaLa pRthvInA sAnidhye samAMtarapaNe ApaNe daMDavat thaIe tyAre bane che. vaizvika cetanAnuM ApaNI sAthe anusaMdhAna thatAM jagatanI zaktino jaina dharmamAM karavAmAM AvatAM anuSThAnonAM Asano ane sahaja praveza thAya che. bAhyakRti sAthe AMtaraparivartana thatA, praNAma mudrAomAM paNa vaijJAnika dRSTibiMdu abhipreta che. mATe ApaNe jyAre namIe chIe tyAre bhItarasthita ahaMkAra paNa namI nammothuNaM, icchAmI khamAsaNA, cattArI maMgalam ane khAmaNA jAya che, jhUkI jAya che. ApaNAmAMthI ApaNI copAsa satata nIkaLatuM, bolatI vakhate thatI mudrA ane AsanomAM ekyupresaranI kriyAo sahaja prabuddha saMpadA CO Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte thaI jAya che. sthAne eka prahara (traNa kalAka) na besavuM. nammothaNa vakhatanI mudrA ane Asanane kAraNe thatI zArIrika samayanA sAMprata pravAhamAM paryAvaraNa asaMtulana ane globala kriyAo brahmacarya pAlanamAM sahAyaka bane che. vormiMga-vaizvika tApamAna vizva mATe eka samasyA banI gaI che. daMDApatika Asana, uttAzayana Asana, avamazayata Asana, jaina AgamomAM paryAvaraNa aMge sIdhA ullekho jovA maLatA gaMdolkiA Asana dhyAna ane nirjarAmAM sahAyaka che. sAthe sAthe nathI, paraMtu AgamamAM je jaina jIvanazailInuM nirUpaNa thayuM che ane aMtaHstrAvathI graMthinA saMtulana ane rUdhirAbhiSaraNa mATe paNa jaina dharmanAM pAyAnA ahiMsA, aparigraha ane saMyama mATe je niyamonuM upakArI che. nirdezana karavAmAM AvyuM che te paryAvaraNa saMtulana poSaka che. kaMdamULamAM anaMtA jIva che te vartamAna vaijJAnikoe zodhyuM che, jaina dharma pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatimAM jIva che paraMtu jaina AgamomAM hajAro varSa pahelAM e jaNAvAyuM che ke kaMdamULamAM tema svIkAryuM che, teno veDaphATa na karavA jaNAvyuM che. tattvArtha sUtramAM anaMta jIvo hovAthI te abhakSya che. kahyuM che ke parasparopagra gIvAnAm ! A sUtra darzAve che ke jIvone jIvana jaina dharma pramANe koI paNa jIvano janma traNamAMthI eka prakAre jIvavA mATe ekabIjAnA AlaMbananI jarUra paDe che. A sUtra thAya che. (1) saMmurNima janma: nara-mAdAnA saMbaMdha vinA ja paryAvaraNanI rakSA mATe atiupayogI che. 'iriyAvahI sUtra' jIva utpattisthAnamAM jIvonI utpatti thAya che, je vijJAnIoe cheka I.sa.nI virAdhanAnuM sUtra che, eTale ke emAM jANatA- ajANatA koI jIvane 18mI sadI ane 19mI sadImAM zodhyuM ane batAvyuM ke nara-mAdAnA pIDA upajAvI hoya to enI mAphI mAgavAmAM Ave che. saMbaMdha vinA paNa jIvo utpanna thaI zake che, vaMzavRddhi thaI zake che tene vadhu paDato bhoga-upabhoga ane asaMyama vizvanI kudaratI ajAtIya prajanana kahe che. paraMtu prajananano artha sajIva padArthamAMthI saMpattino durvyaya kare che mATe ja jaina dharma upabhogathI upayoganI saMskRti sajIva padArthanuM utpanna thavuM te che. jyAre jaina dharma pramANe to phakta tarapha vaLavA jaNAve che. jIvonI, karma philosophInA AdhAre utpatti ja thAya che ane prajanana bephAma bhoga-upabhoga vizvamAM vadhArAno kacaro ThAlave che tethI e pachInuM pagathiyuM che. (2) garbha ja janma: AmAM strI-puruSa (nara- vesTa menejamenTa e samagra vizva mATe pIDAdAyaka banyuM che. jaina dharmamAM, mAdA)nA saMyoga pachI utpattisthAnamAM zukra (vIrya) ane zoNita pAMca samiti ane traNa gupti rUpa aSTa pravacanamAtAne darzAvavAmAM (lohI)nA pudgalomAMthI jIva utpanna thAya che, pachI judA judA AvI che. temAM "pAriSThavinikA samiti' AjanA saMdarbhe noMdhapAtra prANIonA zarIramAM judA judA samaya sudhIno teono vikAsa thAya che, je vadhArAnI vastu-kacarAno nikAla eTale kaI rIte paraThavuM te che ane yoni mAraphate janma thAya che jene vijJAnI jAtIya prajanana kahe samajAve che. che. (3) upapAta janma: Avo janma phakta devo ane nArakImAM ja Aje mAnava prakRtithI bahu dUra thaI gayo che tethI te prakRtinA thAya che. saMdezA jhIlI zakato nathI. thoDA vakhata pahelAM AvelA vinAzakArI vaijJAnikoe je 18-19mI sadImAM zodhyuM te vAta hajAro varSa sunAmInA mojAnI utpattisthAnanA dharatInA dhabakArano saMdeza pahelAM jainazAstromAM aMkita che. samudghima janma eTale mAtA-pitA thAIlenDanA hAthIone kyA ilekTrika upakaraNa dvArA saMbhaLAyo haze? (nara-mAdA)nA saMyoga vagara jIvonuM utpanna thavuM te saMmurchAima janma prakRtinA saMdezA jhIlavA prakRtie jIvananI sAthe zarIramAM cetanA ke ekendriya (pAMca sthAvara) jIvo tathA hAlamAM cAlatAM eTale ke be indriya, prakRtinA tAra joDyA che. phoTo risepnIza graMthio mAnavamAM nirbaLa te indriya,caundriya ane manuSyomAM paNa thAya che. thatI jAya che. upAzrayanI koI eka nAnakaDI o raDInA ekAMtamAM, brahmacaryapAlana mATe jaina dharmamAM niyama batAvela che ke sAdhue himAlayanI koI guphAmAM ke parvatanI Toce ekAMtamAM sAdhanA karatA strI, napusaMka ane tiryaMca (pazu) rahita vastI arthAta upAzrayamAM saMtoe na to saMdarbha mATe lAyabrerI ke graMthAlayo phaMphoLyAM hatAM ke na vigere sthAnomAM rahevAnuM che. A niyama khUba ja agatyano tema ja to prayogazALAmAM prayogo karyA hatA. chatAMya sRSTinA keTalAMya rahasyonuM vaijJAnika rahasyathI bharapUra che. udghATana karyuM che. je UMDANamAM abhyAsa karIe to vizvanI koIpaNa dareka jIvamAM sUkSma pramANamAM vIjazakti (ilekTrisiTI) rahelI samasyAnuM samAdhAna AgamagraMthomAMthI maLI rahe. jJAnanAM AvaraNo che. dA.ta. samudramAM ilekTrikaIla nAmanI mAchalI hoya che ane te sArA dUra karanAra jJAnAvaraNIya karmano nAza karI aMtarcetanAmAM ja prakRtinAM pramANamAM vIjapravAha pedA kare che. jyAM vIjazakti hoya che tyAM rahasyo ughADyAM che. bhagavAna mahAvIre ApelA jJAnano Aja vizvanA cuMbakiyazakti paNa hoya ja. Ama ApaNA saumAM jevika vIja prakhyAta vaijJAniko paNa Adara kare che. AInsTAIna jevA vaijJAnika cuMbakiyazakti che, tethI dareka jIvane potAnuM jaivika vIja cuMbakiya kSetra eTale ja kahe che ke, "jo mAro punarjanma hoya to huM bhAratamAM saMta paNa hoya che. A hakIkata pazcimanA vijJAnIoe sAbita karI che banI AtmatattvanuM saMzodhana karIza.' ane cuMbakano eka sAmAnya niyama che ke temAM samAna dhruvo vacce jaina AgamomAM pAMca bharata, pAMca Iravata ane pAMca mahAvideha apAkarSaNa thAya che tathA asamAna dhruvo vacce AkarSaNa thAya che; paraMtu ema 15 krame bhUminA varNano maLe che. jo te ekabIjAnA cuMbakiya kSetramAM hoya to. - hiMdustAna TAImsanA okTobaranA aMkamAM eka raziyana A kAraNe ja brahmacarya pAlananA niyamamAM strIe puruSanA ane vaijJAnike lakhyuM che kepuruSa strInA netra, mukha vigere aMgo sthira dRSTie na jovAM. strI "ApaNe je pRthvI para rahIe chIe, te jANIe chIe tenA puruSe eka Asana para na besavuM. brahmacArI puruSe 48 miniTa sudhI karatAM eka karoDagaNI vastI vadhu che.' strI besI hoya te sthAne na besavuM ane strIe puruSa beTho hoya te "I.sa. 1965nA yunAITeDa InpharmezanamAM paNa keTalAka 91 jaina AgamanA saMdarbhe vijJAna, manovijJAni Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaijJAnikoe jaNAvyuM che ke- "ApaNA brahmAMDa jevuM bIjuM brahmAMDa "zarIranA nAza pachI paNa kaMIka kAyama rahe che.' astitva dharAve che, jemAM abajo loko vase che.' 'dha phAiDiMga opha dha tharDa AI'mAM verA sTelI elara (Vera eka raziyana khagoLazAstrInuM maMtavya che ke- "atyAranA paricita stanley Alder) lakhe che ke, "thoDA saMzodhanoe zakyatA UbhI karI graho karatAM bIjA sAta hajAra graho para buddhizALI mAnavo vase che.' dIdhI che ke vijJAnanI zodho ane pUrvakALanA jJAnI puruSonAM vacano TUMkamAM vijJAnanI judI judI zAkhAo, jevI ke bhUstarazAstra, ekabIjAmAM samAI jaze. e bemAM je pharaka dekhAya che te mAtra zAbdika bhautikazAsa, jIvavijJAna, paramANuM vijJAna, bhUgoLa, khagoLazAstranA ane rajU Atano ja che.' prAkRtika jagatanAM rahasyonuM jJAna prApta bhAratIya vijJAnIoe , bhAratIya prAcIna dArzanika tema ja anya graMthono karIne tenA upara mAnavInuM prabhutva sthApita karatI vijJAnanI nitanavI UMDo abhyAsa karI, tenA AdhAre yogya saMzodhana karavAnI anivArya zodhakhoLothI prabhAvita thaI Ajano bhaNelogaNelo gaNAto mAnavI jarUriyAta che ane e pramANe thaze to bhArate vijJAnanA kSetramAM amUlya jyAre AdhyAtmika jagatathI dUra khasI rahyo che, tyAre uparyukta ugAro bheTa ApI gaNAze. chellA saikAmAM raziyAnA kirlIyana daMpatI ane bhAratanA koInuM paNa dhyAna kheMce e sahaja che. Do. dattae orA aMge phoTogrApha ane saMzodhana dvArA jaNAvyuM ke 2500 dArzanikoe AlekhelAM satyo vijJAnanI kasoTI para caDAvI pAra varSa pahelAM (orA) AbhAmaMDaLanI vAta bhagavAne karI che, jemAM pratyeka utAravAthI navI peDhIne dharma-darzanamAM zraddhA vadhaze. prANI ane padArthonA AbhAmaMDaLa vize kahevAyuM che. vijJAnane eka caNoThI jevuM gaNIe to dharma-darzana suvarNa jevuM Aje sAmAnya mAnavI bhale bhautika vijJAnanI siddhio joIne che paraMtu pUrvakALamAM suvarNanuM vajana karavA paNa caNoThInI madada levI vijJAnathI aMjAI jato hoya ane sarva viSayomAM vijJAnane ja paDatI hatI. AcArya vinobA bhAve kahetA, vijJAna jIvananI pramANabhUta-othoriTI gaNIne potAnA maMtavyo nakkI karato hoya, prANazakti che ane adhyAtma jIvananuM citta che. dharma ane vijJAnano paNa vijJAna pote to AdhyAtmika jagata pratye jijJAsubhAve mITa mAMDI samanvaya mAnavajAtanuM kalyANa karI zake. aMdhazraddhAno cheda uDADI rahyuM che ane AdhyAtmika jagatanA jyotirdharonAM kathanone te potAnI vivekapUrNa zraddhAsaha dharmanuM AcaraNa ja ApaNuM kalyANa karI zake. prayogAtmaka zailIthI cakAsI jovA utsuka che. e jijJAsAmAMthI janmelAM jinAjJA virUddha kAMI lakhAyuM hoya, ke utsutra prarUpaNA thaI hoya saMzodhano Aje vijJAnajagatamAM e satyane guMjatuM karI rahyA che ke, to trividha micchAmi dukkaDa. pragADha aMtarAya karma | zramaNa zreSTha DhaMDhaNa muni zrI neminAtha prabhunA pavitra haste dIkSA A svarUpe udayamAM AvyuM che tethI nirdoSa gocarI maLatI nathI.' DhaMDhaNa pAmIne uttama tapasvI banI gayA. dvArikAnareza zrI kRSNa ane rANI munine khUba pastAvo jAgyo. DhaMDhaNAnA teo suputra hatA. emaNe kahyuM, "he bhagavaMta, pUrva niyojita karmanI nirjarA mATe tapasvI DhaMDhaNa muni tapanA pAraNe gocarI arthe nIkaLyA paNa huM abhigraha lauM chuM ke paranimitte thanAra lAbhane huM svIkArIza nahIM." temane sUjhato-potAne yogya nirdoSa AhAra gocarImAM na maLyo DhaMDhaNa muni e kaThora abhigraha pachI gocarI nimitte jatA paNa tethI teo pAchA vaLyA. upavAsa cAlu rahyA. bIjA divase paNa ema nirdoSa AhAra maLato nahIM. Ama cha mahinA thayA. ja thayuM. upavAsanI tapazcaryA AgaLa vadhatI rahI. Ama cha divasa cAlyuM. zrIkRSaNae eka vAra zrIneminAtha prabhune pUchayuM, "bhagavaMta, DhaMDhaNa munine thayuM ke nakkI meM bAMdheluM A koI aMtarAyakarma che, nahIM ApanA sarvasAdhugaNamAM ugra tapasvI sAdhu koNa che?' to Ama na bane. emaNe bhagavAnane kAraNa pUchyuM. prabhu bolyA: "mArA zramaNa saMghamAM sarvaprathama mokSagAmI thanAra, bhagavAne kahyuM ke, "he munivara, pUrvajanmanA nikAcita duSkara kriyA karanAra, ugra tapasvI sAdhu DhaMDhaNa muni che, je tamArA aMtarAyakarmanA kAraNe tane AhAra maLato nathI. AjathI pUrve putraratna cheH "atyAre te gocarI gayA che, tamane rastAmAM maLaze.' 99,99,999 bhavamAM tuM viMdhyAcala pradezamAM, huDaka grAmamAM sovira zrIkRSNa gajarAja para savAra thaI pAchA vaLatA hatA tyAre DhaMDhaNa nAme samRddha kheDUta hato. tyAMnA rAjA girisene rAjyanI tamAma jamIna munine temaNe joyA. hAthI parathI UtarIne bhAvathI vaMdana karyuM. nagaranA tane kheDavA ApI. te majUro, bALako, haLavAhako bhegA karyA. jamIna eka zeThe A joyuM. te samajyA ke A koI mahAmuni che. temaNe munine kheDAvavAno ane vAvaNIno AraMbha karyo. khUba garamInA e divaso gharamAM nimaMtrIne modaka vahorAvyA. muni samajyA ke hAza, Aje hatA. bapora thaI. sau bhUkhyA thayA hatA. bhojana AvyuM. badhA jamavA aMtarAyakarma tUTya! e prabhu pAse gayA. gocarIne prabhune batAvIne beThA tyAre tuM bahAra gayelo. pAcho vaLyo tyAre sahu jamatA hatA. kahyuM ke "Aje mane nirdoSa AhAra maLyo lAge che !" prabhue "nA" paNa te krodha karIne kahyuM ke hajI kAma bAkI che, eka cakkara hajI vadhu kahI. kahyuM ke, "A AhAra zrIkRSNanA nimitte thayelo lAbha che.' munivara mAryA pachI ja jamavAnuM che. e maNe tArI AjJA to mAnI paNa e vicAramAM DULyAH mArA abhigraha mujaba mane anya nimitte maLe to te manuM aMtara kakaLatuM hatuM. e samaye teM gADha, nikAcita aMtarAyakarma mArAthI levAya nahIM e modaka prAsuka jagyAe paraThavavA gayA. muni utpanna karyuM. tyAra pachI, aneka janma vItyA pachI, koI munino tane jamInamAM modaka paraThavatA jAya che ne te samaye zukladhyAnanI uccattama meLApa thayo. temanI dharmadezanA teM sAMbhaLI. tane samyakatva thayuM. te kakSAe pahoMcI jAya che; e ja samaye temane kevaLajJAna utpanna thAya che! dIkSA lIdhI ne pachI devabhava maLyo. tyAMthI cyavana pAmIne tuM rANI zrI DhaMDhaNamuni kevaLajJAna pAmIne dharmano upadeza detA pRthvI para sarvatra DhaMDhaNAnI kukSie janmyo. e janme bAMdheluM aMtarAyakarma tane A bhave, viharavA mAMDyA. - AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. prabuddha saMpadA 92 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama mokSamArgano nirdeza kare che D yugadivAkara pU. zrI namramuni ma. sA. jyAre koI dizA, koI dhyeya, lakSya nakkI thAya che tyAre e dizAmAM gati ane pragati sahajatAthI thavA lAge che, paNa jyAM sudhI dizA nakkI hotI nathI tyAM sudhI vyaktinuM mana vevarIMga hoya che... tyAM sudhI tenI zaktio vaparAya che ochI ane veDaphAya che vadhAre..!! bhagavAna mahAvIra...mahAvIranA nAmanI AgaLa 'bhagavAna' zabda... zuM A zabda janmojanmathI vaparAto haze ke pachI temanI dizAne nakkI thaI, gati nakkI thaI, pragati zarU thaI pachI vaparAvAnI zarUAta thaI ? A jagatanA moTA bhAganA jIvo lakSya vihIna ja hoya che, dizA vagaranI doTavALA hoya che. saMsAramAM rahIne game teTalI gati kare ke pragati...paNa e TempararI ja hoya che. kemake, lakSya vihIna hoya che. vananI game teTalI dizA nakkI karo, anA aMte koI prApti hotI nathI. jIvanamAM dhArelI badhI ja dizAo avadazAnuM kAraNa hoya che ke saddazAnuM? jIvanamAM karelI badhI ja gatio sadgatinuM kAraNa hoya che ke pachI...? eTale mAnavInuM lakSya jIvanane dizA ApavAnuM nahIM paNa jIvane dizA ApavAnuM hovuM joIe. kemake, jIvana TempararI ane jIva paramenanTa che. jIvanane dizA ApanArA aneka AtmAonI vacce eka AtmA ho... jIvane dizA ApanAro...! e AtmAhatAM bhagavAna mahAvIrano...!! e bhagavAna mahAvIra....emanA nAmanI AgaLa lAgato zabda 'bhagavAna' kaMIka alaga ja spaMdana karAve che, kaMIka alaga ja phIlIMgsa lAve che. ApaNA AtmA ane bhagavAnanA AtmAmAM koI pharaka hoya ke pachI eka sarakhA ja hoya...! zuM mahAvIranA AtmA pAse vadhAre jJAna hoya ane ApaNA AtmA pAse ochuM hoya evuM bane kharuM ? zuM mahAvIra pAse sTroMga baLa hoya ane Apaze nirbaLa...evuM hoya kharuM ? bhagavAna kahe che, badhAMno AtmA eka sarakho che, eka sarakhI kSamatAvALo che. AtmAnI dRSTie badhAM ja AtmA eka sarakhAM che, koI pharaka nathI, chatAM ghaNo pharaka che. bAnA Atmapradezo sarakho, badhAnI AtmAzakti sarakhI, bonuM AtmajJAna sarakhuM...chatAM eka kevaLajJAnI, eka alpajJAnI ane eka ajJAnI...AvuM kema ? A bheda zA mATe ? jo bhagavAnano AtmA ane ApaNo AtmA sarakho hoya to teo kema bhagavAna ane ApaNe kema nahIM? kemake, bhavobhavathI ApaNe jIvanane dizA ApatAM AvyAM chIe jyAre bhagavAne te bhavamAM jIvane dizA ApI hatI. jIvananI koI paNa dizA hoya, te mAtra AMkha khullI hoya tyAM sudhI ja dekhAya che, AMkha baMdha thAya pachI dekhAtI nathI. jIvananI dizAo ane dazAo vAraMvAra badalAyA kare che. jyAre mahAvIre jIvanI dizA nakkI karI, e dizA paNa eka ja hatI ane enI dazA paNa eka ja hatI... mahAvIre je dizA nakkI karI hatI, te dizA hatI... huM mane maLyuM.. ghaNAMne ema thAya, ApaNe to ApaNane roja maLIe ja chIe ? paNa nA...!! huM jene maLuM chuM te huM chuM ja nahIM, ane jene mAre maLavAnuM che tene huM A ja sudhI maLyo ja nathI. je potAne maLe che, tene bIjAne maLavAnuM rahetuM ja nathI. je potAmAMthI meLavI le che tene bahArathI kAMI meLavavAnuM rahetuM ja nathI. je potAne maLatA nathI te jagata AkhAne maLavA jAya che. 93 je jagata AkhAne maLe paNa potAne ja na maLe te kyAreya kAMI meLavI zakartA nathI. kemake, jagatamAMthI je kAMI meLavIe chIe te meLaveluM hoya che, ane meLaveluM haMmezAM gumAvavAnuM ja hoya che. huM mane maLuM, huM mArAmAMthI kAMI meLavuM, huM mArA thakI kaMIka meLavuM ane evuM meLavuM, jenAthI AkhA jagatane prakAzita karI zakuM evo bodha jyAMthI maLe te graMthanuM nAma che 'Agama.' bhagavAna mahAvIra potAne maLyAM ane potAne maLIne zuM karyuM ? ane ApaNe zuM na karyuM ? bhagavAna mahAvIra ane ApaNe badhAM asaMkhya bhapradezovALA chIe. ApaNA AtmAnA asaMkhya nAnA nAnA pArTIkalsa jene Atmapradeza kahevAya te azudva avasthAmAM che. bhagavAne potAne maLIne e asaMkhya pArTIkalsane zuddha karyA, nirmULa karyA ane jyAre emano AtmA saMpUrNa zuddha thaI gayo tyAre te bhagavAna' banyAM. to pachI zuM bhagavAna pAse e asaMkhya pArTIkalsane zuddha karavAnI prosesa che ane ApaNI pAse nathI? zuM bhagavAna pAse evI kSamatA che ane ApaNI pAse nathI? nA evuM nathI... ! atyAre paNa ApaNA e asaMkhya azuddha pArTIkalsanI vacce, zarIranA madhyabhAgamAM ATha evA pArTIkalsa che je ekadama pyora che, je siddha bhagavAna jevA che, jemAM anaMtazakti paNa che, jemAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana paNa che. AtmAnA pradezo je asaMkhya karmonA AvarAthI avarodhAyelAM che temAM mAtra A ATha ja opana che. paNa asaMkhya azuddha pArTIkalsanI sAme ATha pArTIkalsa nagaNya banI jAya che. jema eka tarapha hajAro mANasono avAja hoya ane eka tarapha ATha mANasono avAja hoya, to kono avAja vadhAre saMbhaLAya ? e hajAronA avAjamAM AThano avAja to kyAMya dabAya jAya....! mAno ke eka moTI gaTara che...emAM eka mAAsa Ubho che. enA hAthamAM eka gulAbanuM phUla ApI zro.... te mANasane gaTaranI gaMdha Avaze ke gulAbanI sugaMdha ? tema asaMkhya azuddha pArTIkalsanI vacce A ATha zuddha pArTIkalsa gulAbanA phUla jevAM che. AsapAsanI azuddhionI vacce tenI zuddhatAnuM mUlya bahAra Agama mokSamArgano nirdeza kare che Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvatuM nathI...A ATha pradezone je ekTIva kare che tenuM nAma pArTIkalsane ekTIva kare che, jyAre bhagavAnanI vANI A ATha 'Agama' che. pArTIkalsane ekTIva kare che. bhagavAna mahAvIre sADAbAra varSa sudhI ekAMta sAdhanA karI, mauna raho ane asaMkhya Atma pradezone zuddha karatAM karatAM eka parama 'satya'ne prApta karyuM. eTale ja jyAre bhagavAna mahAvIre dezanA ApavAnI zarUAta karI...jJAnavANI vahAvavAnI zarUAta karI tyAre je zabdo emanA mukhamAMthI nIkaLatAM hatAM te mAtra zabdo na hatAM, satya ane sattva bhaLe lo brahmanAda hato, kevaLajJAna ane kevaLadarzana rUpI brahmanI prApti pachI je nAda nIkaLato hato te 'brahmanAda' hato. brahmanAda ene kahevAya je mAtra kAna ja na sAMbhaLe paNa hRdaya ane AtmAnA eka eka pradeza sudhI pahoMcI jAya. brahmanAda ene kahevAya jenA dvArA A ATha pradeza ekTIva thaI jAya. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI hajAro lokonA A ATha pradeza ekTIva thavA lAgyAM hatAM. AdhuDhinA AvaraNa dUra thavA lAgyA hatAM. jayAre zuddhi thavA lAge che tyAre siddhi najIkamAM AvI jAya che. gajasukumAra muni, tame zrIkRSNa vAsudeva ane bhagavAna naiminAthanA laghubaMdhu hatA. phakta 12 varSa nI ja uMmara hatI. tamArI ne te samaye tame sahasAvanamAM gayA hatA. bhagavAna neminAtha samavasaraNamAM vairAgyapreraka dezanA ApatA hatA te tame sAMbhaLI ane tamAro AtmA jAgrata thaI gayo, saMsAra asAra lAgyo, tame tatkSaNa prabhunA pAvana haste ja pravajyA svIkArI pramAdano ane pramodano saMpUrNa tyAga karIne tame ta5, 45 AdaryAM. tame bhagavAna neminAthane thoDA samaya pachI pUchyuM: "prabhu, mane Aja bhavamAM mokSaprApti thAya tevI ArAdhanA kaho!' saMsAramAM rahIne ApaNe dararoja azuddha pArTIkalsane ekTIva karIe chIe ke zuddha pArTIkalsane...! saMsAranuM vAtAvaraNa zuddha kSamAnidhi gajasukumAra prabhunA smitamAM jANe kalyAAnI phUlamALa racAI rahI hatIH 'he munivara, tame smazAnamAM dhyAna dharazo to Aja bhavamAM muktisukha pAmazo.' ane tame UpaDyA smazAnamAM javA. sukumAra tamArI kAyA bALa vayane visArIne tame kAusaggamAM sthira thayA. 'agama'ne ekTIva kare tene "Agama' kahevAya. 'agama' eTale IndriyothI jene 'gama' na paDe te ane te che A ATha pArTIkalesa. bhagavAna mahAvIre kahyuM che, 'no IMdiyageja amuttabhAvA.' indriyo jene grahaNa na karI zake tevo samRtabhAva jene ekTIva kare tene 'Agama' kahevAya. 94 Aja sudhI jeTalAM paNa prakhara ane jJAnI puruSo thaI gayAM che, je TalAM dhuraMdharo thaI gayAM...jemaNe jaina zAsananI A jyotane aDhI hajAra varSa sudhI prajvalita rAkhI che te ko nA AdhAre rAkhI zakyA che? mAtra 'Agama'nA AdhAre ja / / e sarva dhuraMdharo ane jJAnIjano vahetI gaMgA jevA che. jyAre emano AdhAra gaMgotrI Agama che... jo gaMgotrI ja na hoya to gaMgA kyAMthI hoya ? dAnanI e gaMgotrIne Agama' kahevAya che. 'Agama' ApaNAne eka dizA Ape che... je dizA mokSa sudhI laI jAya che. ja jato hato! toya gajasukumAra muni! tame to zAMta ja UbhA hatA. tame somala brAhmaNane oLakhI gayA hatA paNa tame aMtarathI zramaza hatA te e kyAM jANato hato? tame to vicAravA mAMDyA hatA ke AvA zvasura to koIne ja maLatA haze ke je mokSanI pAghaDI paherAve! dhanya re munivara, tamArI samatAne! somala brAhmaNe tamArA mAthA tarapha pavana nAMkhyo, lAkaDAM bhaDabhaDa saLagyo ne sImala naphphaTa banIne pAcho vaLI gayo. tamane kAramI pIDA thatI hatI, mAthAmAM lAvA saLagato hato, zarIramAM vedanAnA kALotarA DaMkha UbharAtA hatA ! bAra varSano eka kumAra sApu! navadItina bALamuni! mukha 52 hajI to dUdhamala AbhA hatI ne Aje kALajhALa vedanA sahana karavAmAM zUravIra yoddhA banI gayA hatA! tamAruM aMtaramana ciMtavatuM hatuM : somala vipra to upakArI che! saMsAranI pAghaDI to kSaNabhara paNa na TakI hota, A mukti varadAyinI pAghaDI to amara raheze! zAzvatakAlIna sukha Apaze! re jIva, somala vipra mATe ke koInA paNa mATe azubhano vicAra na kara, saunuM kalyANa vAMcha. A to somala brAhmaNane khabara paDI A vAtanI. tenI suMdara putrI sAthe tamArI bALavayamAM ja sagAI thaI hatI. somala rUMvADe rUMvADe krodhathI kaMpI rahyo. jenI sAthe potAnI lADalInuM sagapaNa karyuM hoya te Ama vairAgI banI jAya te kema sahana thAya ? somala paNa dIkarIno kasoTInI kSaNa che. AtmAnA dhyAnamAM ramamANa bana! bApa hato ne? somala tamane zodhato smazAnamAM AvI caDyo. gussAthI dhuMApuMAM thaI gayo hato e. eNe tamArA muMDita zira para cIkaNI mATInI vADa karI pachI sukAvA dIdhI, ne pachI teNe temAM smazAnanA dhagadhagatA aMgArA bharyA! chatAM tame to zAMta ja UbhA rahyA ! somala zAMta thayo nahoto, thato nahoto. e krodhathI kAMpatohe hato. muninA mAthA para banAvelI sagaDImAM e aMgArA oro prabuddha saMpA thoDIka ja makAno khela. zarIra DhaLI paDyuM tamAro AtmA muktipada pAmyo ! gajasukumAra munivara, tame muktidhAmamAMthI paNa amane nihALo cho ne tamArI ananya samatAsAdhanAne ullAsathI ame smarIe chIe te paNa tame jANo cho. ame eTaluM ja mAgIe chIe mahAmu ni! ke amane paNa tamArA je vI ja samatA, sAdhanA ane siddhapada maLajo ! - AcArya vAtsalyadIpajI ma. sA. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanA rahasyo...sikreTsa oNpha Agama... | yugadivAkara pU. zrI namramuni ma. sA. jema gItA hindu dharmanI, kurAna muslima dharmanI, bAIbala krizciyana ane vanaspatine thAya. tamArA zarIra para koI charIthI ghA kare ane dharmanI oLakha che tema Agama' jena dharmanI oLakha che. tamane je vedanA thAya tevI ja vedanA jyAre koI vRkSane kuhADIthI kApo tyAre thAya. cha kAyanA jIvomAM saMvedanA che mATe vedanA che. Agama eTale zuM? je AtmAnI samaja Ape, AtmAnI ghaNAMne Teva hoya hAlatAM cAlatAM jhADanA pAMdaDAne toDatAM jAya... oLakha karAve, te Agama. tyAre te pAMdaDAne kevuM thAya khabara che? eka vizALakAya vikarALa Agama-jemAM che paramAtmAnA mukhamAMthI vahetI vANI! rAkSasa tamArI bAjumAMthI pasAra thAya ane tamAro kAna toDIne bhagavAne mokSamAM jatAM pahelAM sarva jIvonA kalyANa mATe ApelI jato rahe tyAre tamane jevuM thAya! aMtima dezanA...! bhagavAna kahe che, jevo tAro jIva che tevo ja teno jIva che, bhagavAne je vANImAM pravacana ApyuM hatuM te bhASA ane te A jIvonI hiMsAthI para thAya che eTale ke bacIne rahe che, ardhamAgadhI hatI ane sAMbhaLanArA alaga alaga dezanA, alaga te vahelo mokSamAM jAya che. alaga prakAranA loko hatA..manuSyonI sAthe alaga alaga ane je A hiMsAthI bacato nathI te anaMtakALa sudhI prakAranA pazuo ane pakSIo paNa hatAM. saMsAramAM paribhramaNa kare che. jagatanA jIvone pApathI bacAvavA badhAM ene potapotAnI bhASAmAM samajI zakatAM hatAM. ane jIvonI rakSA karavA bhagavAne karUNA karI kevA kevA rahasyo eno artha ema nathI ke bhagavAnanI ardhamAgadhI bhASA gujarAtIne samajAvyAM !!! gujarAtImAM saMbhaLAya ane mAravADIne mAravADImAM saMbhaLAya. AtmA rAunDa mAre... eno guDhArtha e che bhagavAnanI vANI sAMbhaLI sahu bhagavAnanA vicAra karo... tame jIvI rahyA cho ane tamAro AtmA tamArA bhAvone samajI jatAM hatAM. bhagavAna zuM kahevA mAMge che te vAta zarIranI bahAra nIkaLI eka rAunDa mArIne pAcho tamArA zarIramAM pota potAnI bhASA rUpe emane samajAI jatuM hatuM, kemake, te AvI jAya. mAnavAmAM nathI AvatuM ne? devakRta racanA hatI jene jainadharmamAM atizaya kahevAya che. bhagavAne kahyuM, hA e zakya che. ane bhagavAne tenuM paNa atizaya eTale Azcarya..!! rahasya batAvyuM che. jevo tAro jIva che tevo ja teno jIva che. sarva jIvone tuM AtmAnI eka viziSTa zakti che, jenuM nAma samudaghAta. tArA AtmA samAna mAnato thaI jA ane chakAyanA jIvonI rakSA tame jyAre e kadama gussAmAM Avo, AvegamAM Avo, kara. udvegamAM Avo tyAre zuM thAya? tamArA hAtha paga dhrujavA lAge ! chakAyanA jIvo eTale bhagavAne cha prakAranA jIvo kahyAM che. tame kyAreka acAnaka Azcaryajanaka samAcAra sAMbhaLo tyAre zuM mATI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane sakAya. thAya? tamArA rUMvADA UbhA thaI jAya..! koIno paga acAnaka pANImAM jIva che ema nahIM, pANI ja jIva che. pANImAM to tamArA paganA aMguThA para paDe tyAre zuM thAya? tamArA moDhAmAMthI jIvAta, mAchalI hoya te sAmAnya vAta che. paNa pANI pote ja cIsa nIkaLI jAya...! ghaNIvAra sAMbhaLIe chIe ke koI mAjIne jIva che. | DaoNkTare "DeDa' DIkalera karI dIdhAM hoya ane ardhA kalAka pachI pAchA pANInA eka TIpAmAM komaeNsa karelAM keTalAM jIvo hoya normala thaI gayA hoya, ane hAlavA cAlavA lAge. che, khabara che? badhAM jIvone jo eka sAmAnya mANasa jevaDAM tamane khabara nathI paDatI A badhuM zuM thAya che. kevI rIte banAvI daIe to AkhA vizvanI badhI ja jagyA khIcokhIca bharAya thAya che? A je paNa kriyA thAya che tenI pAchaLanuM sikreTa e ja che jAya tenA karatAM paNa vadhAre jIva pANInA eka TIpAmAM hoya ke eka sekaMDa mATe tamAro AtmA tamArA zarIramAMthI bahAra nIkaLI che...!! jAya che. mRtyu na thayuM hovA chatAM paNa AtmAnI zarIramAMthI - have eka maga pANIthI tame tamAruM moDhuM dhuvo to keTalAM bahAra nIkaLI javAnI prosesa eTale samuddaghAta...! jIvo marI jAya? e thoDI kSaNo mATe AtmA rAunDa mArIne pAcho tamArA bhagavAne kahyuM che, jema koI AMdhaLo, bahero, mUMgo mANasa zarIramAM AvI jAya-kyAreya kalpanA karI che ke AvuM paNa hoya tene koI bAMdhe, mAre, kApe ane chuMdI nAMkhe tyAre tene zakya che? jeTalI vedanA thAya teTalI ja vedanA pANI, mATI, agni, vAyu bhagavAne AgamamAM AvA rahasyanuM udghATana karyuM che. ke * pravAsa mATe moTara, rahevA mATe erakaMDIzanDa makAna, sUvA mATe goLI, jAgavA mATe elArma, bhojana mATe davA, pacAvavA mATe ya davA, vALa oLavA arIso, seTa karavA mazIna, pANI mATe naLa, khorAka mATe kUkara, kapaDA dhovA vozIMga mazIna are! maryA pachI baLavA mATe ya IlekaTrIka smazAna!! Ama, mAnavIe jIvana ane maraNa evuM parAdhIna banAvI dIdhuM che ke enA jIvana-maraNa paNa svataMtra na rahe 95 AgamanA rahasyo... sikreTsa opha Agama... Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama eka adabhuta jIvanakalA | | pU. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI jaina darzanano prANa AtmA che. jenAgamomAM prarUpita vividha e kAraNe ja anaMta kALathI duHkhone bhogavI rahyo che. tattvonAM kendramAM AtmA che-adhyAtma che. tethI ja sarvavidyAomAM tattvajJAna-Agama eka evI zakti che ke je A du:khonAM sadaMtara adhyAtmavidyAnuM sthAna sarvopari che. kAraNa ke adhyAtmavidyA sivAya parihArano patha pradarzita kare che. Agama kahe che ke, sukha ane zAMti anya koI paNa loka vidyAnI pAse zAzvata sukhanI gereMTI nathI. AtmAnuM ja svarUpa che. tethI anya koI padArtha tathA Indriya bhogone loka vidyAthI je kAMI prApta thAya che, te badhuM ja AtmAnI zAMtinuM sAdhana mAnIne padArthono saMgraha karavAnI ceSTA karavI te paridhithI bahAra che. tethI AtmA teno upabhoga karI zake ja nahIM. mahAmUrkhatApUrNa aparAdha che. A kAraNe ja bhautika bhAvomAM bhamato tethI ja loka vidyA pAse AtmazAMtino koI upAya che ja nahIM. jIva duHkha-pIDA tema ja kaSTa veThe che. AtmazAMti adhyAtmavidyAno sarvathA surakSita adhikAra che. ane e tattvadRSTA jIvane deha hoya che ane dehanI AsapAsa agaNita adhyAtmavidyAno prAraMbha thAya che, tattvajJAnathI..! Indriya viSayonuM sAnidhya paNa hoya che. eTaluM ja nahIM, kyAreka A tattvajJAna eTale ja Agama...! je sarva jJa-sarva darzI viSayonuM managamatuM pariNamana paNa thAya. paraMtu sva-paranAM yathArtha jinezvara paramAtmAnA zrImukhethI prasphaTita thaI, gaNadharo dvArA bheda-vijJAnanAM kAraNe e tattvadRSTA A paristhitiothI prabhAvita vitarita thAya che. thato nathI. tIrthaMkara paramAtmA prathama dezanAmAM caudapUrvanA sArarUpa tripadI tattvajJAna tattvadarzInI prayogazALA che. te AtmA sAthe prakAze che- 'upaI vA, vigameI vA, dhuveI vA." A rahasya purita joDAyela vijAtIya paDonuM X-RAYnAM kiraNonI jema tyAM sudhI bhedana traNa sUtro karNapaTa dvArA aMtaramAM utarI, jJAnano pArAvAra karato rahe che, ke jyAM sudhI tene AnaMdanidhAna caitanyanAM darzana na kSayopazama thaI, dvAdazAMgI rUpa vistAra jenAM mAnasamAM ubhare che, thAya. kAyA ane karmanI mAyAmAM to tenA caraNa rokAtA ja nathI. tevA mahA sAmarthyavAna AtmAo gaNadharapadanuM birUda pAme che, kAraNake temAM tene caitanyano AbhAsa paNa nathI maLato. jaDatyAM dvAdazAMgI racAya che, cauda pUrvonuM jJAna temAM samAviSTa hoya caitanyanI atyaMta vibhinnatAnuM bhAna, tattvadarzIne kAyama hAjara hoya che. A rIte tIrtha kara paramAtmA mAnava jAtanAM hitanA kAraNe jJAnano ja che. tethI te AtmA e anubhavamAM ALoTato rahe che. gUDha khajAno kholI Ape che, tene "Agama' kaho, ke kaho jIvanamAM jeTalA saMyoga-viyoga cAlyA kare che, tenA viSayamAM 'tattvajJAna'. Agama kahe che ke te AtmAnA puruSArthathI UbhA thayelA nathI. tattvajJAna sarva samasyAonAM samAdhAnanI eka adbhuta paraMtu karma sApekSa che. dRSTizUnya ajJAnIe pote prApta karyA che, jIvanakaLA che. e ja jIvananuM sarva prathama karma ane sarva prathama dharma evI asat mAnyatAmAM rAce che ane tethI ja potAnuM sAruM ke che. tenA vinAnuM jIvana apAra vaibhavanI vacce paNa daridra ane azAMta jIvana saMyogonI surakSAmAM naSTa kare che. paNa je tattvajJAnI che, te che. kiMtu tattvajJAnanI hAjarImAM sarva jagatanAM vaibhava vinA paNa te game tevA saMjoga-viyogamAM samarasa jIvana jIve che. ekalo paramezvara che. tattvajJAna kaSAyanAM zikharo para ulkAnI jema paDe che. jenAM tattvajJAnanI saMpUrNa zakti AtmAne mATe ja che. kAraNake te kAraNe vyaktinAM pApAcaraNanI paratono dhvaMsa thaI jAya che. Aja kharekhara AtmAnI ja parizuddha bodhAvasthA che. te AtmAnA anaMta sudhI bhayaMkara pApo dvArA AtmA para karmonA gaMja khaDakAyAM hatAM, kaSTonAM kAraNonuM nidAna karI jIvananA zAMti niketananuM udghATana te sApha thaI jAya che. ane vyakti tattvajJAna dvArA Atma vizuddhinI kare che. sthAyI saMpattino svAmi bane che. te kahe che ke AtmA sadA avinAzI, anaMta zAMtinidhAna, A rIte Agama kaho ke tattvajJAna kaho te carama patanathI parama vItarAga, sarvathI bhinna, anaMta zaktipuMja, eka saMpUrNa caitanya carama utkarSa sudhI laI javA mATeno prazasta mArga che. sattA che. paNa pote svayaM anaMta mahimAvAna hovA chatAM AtmAne jaina kuLamAM janma maLavAnAM kAraNe ApaNane sahajatA ane potAnAM gauravano vizvAsa ane bodha nathI. mATe ja anAdithI te saraLatAthI prApta thayelAM A AgamonAM UMDA marmone samajI deha ane dehanI AsapAsa agaNita jaDa padArthomAM potAnI prayogamAM utArIe. AtmAthI AtmAno anubhava karIe...!!! prANapratiSThA karato rahyo che. AgamavANI | jANatAM ke ajANatAM koI adharma kArya thaI jAya to potAnA AtmAne emAMthI tarata haTAvI levo. tyAra pachI bIjI vAra evuM kArya na karavuM. * dharmane sAMbhaLIne manuSya kalyANakArI zuM che te jANe che. vaLI te dharmane sAMbhaLIne pApa zuM che te jANe che. Ama dharmazravaNa dvArA te baMnene jANIne je zreya hoya che tenuM teNe AcaraNa karavuM. prabuddha saMpadA 96 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mAnya jaina aMga Agama sAhityano racanAkALa | DaoN. sAgaramala jaina * saMkSipta anuvAda : DaoN. madhubena baravALiyA jaina Agama sAhitya vizALa che. je mukhyatve be vibhAgomAM dAkhalA tarIke sUtrakRtAMgano mULa pATha 'rAmapu te' cUrNimAM 'rAmAu?" vaheMcAyeluM cheH 1. aMga praviSTa (aMgasUtro)-2. aMgabAhya. zrI thaI vartamAnamAM 'rAmagutte' thayo che. A pATha parivartana punaHlekhana naMdIsUtramAM A baMne vibhAgonA 78 graMthonI noMdha prApta che. AmAMthI (pratilipi) samaya thaI gayo hoya evuM jaNAya che. graMthonuM Adhunika lagabhaga 28 graM tho Aje upalabdha che. aprApyagraMthonA racanAkALano kALamAM thayela saMpAdana prakAzana hemacaMdrAcArya kRta prAkRta vyAkaraNane nirNaya karavo muzkela che. e vize ApaNe eTaluM ja kahI zakIe ke e AdhAre thayuM che. dAkhalA tarIke pU. pUNyavijayajI jevA saMnniSTha saMpAdaka graMthono naMdIsUtra pahelAM eTale ke IsunA pAMcamA saikA pahelAMno dvArA prAcIna ardhamAgadhIrUpa hastapratomAM hovA chatAM arvAcIna marAThI sarjanakALa hoI zake. zvetAMbara paraMparAmAM tattvArtha bhASya ane digaMbara zabdarUpano prayoga karavAmAM Avyo che. emanA dvArA saMpAdita paraMparAnA sarvArthasiddha Adi graMthomAM 12 aMga ane 14 aMgabAhyanA 'gaMgiibla'nI AdhArabhUta tADapatrIya pratamAM 'namo' pATha hovA chatAM ullekho maLe che emAMthI dRSTivAdane choDIne 11 aMga tathA aMgabAhya mahArASTrIya prAkRtamAM 'namo' pAThano prayoga karavAmAM Avyo che. Agama graMtho Aje paNa zvetAMbara paraMparAmAM upalabdha che. eka rIte joIe to AgamanA racanAkALano nirNaya muzkela che koIpaNa graMthanA racanAkALa, ke jemAM lekhaka ke racanA saMvatano chatAM tADapatrIya ane hastalikhIta graMthonA zabdarUpone joIne cokkasa ullekha na hoya teno racanAkALa nirdhArita karavA mATe keTalAMka tathyo anumAna para AvI zakAya. aMga sAhityano prathama graMtha AcArAMga para nirbhara thavuM paDe che. sUtra che. A graMthamAM be zrutaskaMdha che jemAM prathama zrutaskaMdhanI prAcInatA (1) e graMthano sarvaprathama ullekha kyA graMthamAM maLe che. ane te nirvivAda che. graMtha gadyanI sUtra zailinuM anusaraNa kare che. padya bhAgamAM graMthano racanAkALa zuM che? (2) e graMthanI bhASA kaI che ane e prAcIna gAthA ane chaMda jovA maLe che. AtmA saMbaMdhI vicAro upaniSado bhASAnuM svarUpa kyA kALamAM pracalita rahyuM hatuM? (3) e graMtha athavA samarUpa che. muni AcAra saMbaMdhI vicAro jotAM I.sa.pUrve cothA sekAno e graMthanI viSayavastuno saMdarbha anya graMthonA kyA kALane maLato A graMtha hoya tevuM pratipAdana thAya che. vidvAnonI mAnyatA pramANe A Ave che? (4) graMthamAM nirUpaNa thayela viSayavastu ane dArzanika ciMtana eka mAtra graMthamAM bhagavAna mahAvIranI mULa vANI surakSita che. kyA kALanuM che kAraNa ke bhAratanI dArzanika ciMtanadhArAno kALakramamAM zrI AcArAMga dvitIya zrutaskaMdha je AcAra cUlAne nAme jANIto vikAsa thayo che mATe te upasthitine AdhAre koI paNa graMthanuM kALa che teno kALa I. sa. pUrve trIjI ke bIjI sadI mAnavAmAM Ave che. nirdhAraNa saMbhavI zake. (5) kyAreka kyAreka graMthamAMnA viziSTa paraMparAgata mAnyatA pramANe tenA racayitA bhadrabAhu prathama che. je mahattvapUrNa siddhAMto paNa kALa nirNayamAM sahAyaka banI zake che. (6) caMdragupta mauryanA samakAlIna hatA to tenI sattAkALa I. sa. pUrve trIjI kyAreka evuM paNa bane ke saMpUrNa graMthano kALa nirNaya karavo zakya na sadI mAnavAmAM Ave che. bIjuM aMgasUtra sUtrakRtAMga che. AmAM paNa be hoya tyAre graMthanI viSayavastune alaga alaga staramAM vibhAjIta zrutaskaMdha che. prathama zrutaskaMdha prAcIna jaNAya che. temAM sRSTi saMbaMdhI karavAmAM Ave ane e stara pramANe kALanirNaya karavAmAM Ave. (7) mAnyatAono ullekha athavA paMcaritavAda, SaSTha AtmavAda vigerenA graMthomAM ullekha thayelI aitihAsika vyaktio ke ghaTanAone AdhAre ullekho upaniSada samakAlIna jaNAya che. AmAM namiasita devala paNa kALanirNaya karavAmAM Ave che. (8) graMthamAM varNana karavAmAM Avela nArAyaNa dvApAyana, udaka, bATuka, vigereno ullekha che. A RSio tathyo ane ghaTanAo je te viSayavastunA saMdarbhamAM teno abhyAsa saMbaMdhI mULa graMthakAre udAra dRSTikoNa pragaTa karyo che. A graMthano racanAkALa ane te kALanA anya saMdarbho tapAsIne kALanirNaya karI zakAya che. I. sa. pUrve trIjI sadI mAnI zakAya. (9) graMthanA lekhaka ane racanAkALa saMbaMdhI paraMparAgata mAnyatAone trIjuM aMgasUtra ThANAMga che. A bauddha graMtha "aMgutara nikAya'nA lakSamAM laIne kALanirNaya karI zakAya che. svarUpa jevuM ja vividha viSayonA varNano prastuta kare che jemAM sAta uparokata samagra muddAone lakSamAM rAkhIne racanAkALa saMbaMdhI 'ninDavo'no ullekha che. jemAM aMtima 'nindava" bhagavAna mahAvIra pachI aneka vicAra karavAmAM Ave to paNa temAM ghaNI muzkelIo che kAraNake 584 varSe thayA. uparAMta temAM nava gaNono ullekha che. temAM anekono AgamanA bhASA svarUpamAM ekarUpatA jovA maLatI nathI. ullekha mathurAnA duSANa ane zakAlIna abhilekho uparAMta kalpasUtra AgamomAM prAcIna ane arvAcIna baMne zabda rUpo jovA maLe sthiravirAvAlImAM paNa che. A baMnenA AdhAra para temanI racanAkALanI che. kAMIka prAcIna staranA AgamonI bhASA dhIre dhIre arvAcIna zabda aMtima sImA I.sa. bIjI ke trIjI sadI sudhI gaNI zakAya. rUpathI prabhAvita thaI badalI gaI che. Aje AgamonuM prAcIna ardha aMgasAhityano cotho graMtha samavAyAMga sUtra che. temanI zailI mAgadhI svarUpa sthira rahyuM nathI. ke TalIka hastaprato ane cUrNione ThANAMga sUtra jevI che. paraMtu A graMthanI viSayavastu jaina dharmadarzananI choDIne mahArASTrI prAkRta (marAThI)no prabhAva jovA maLe che. suvyavasthita vikasita avasthAnuM nirUpaNa kare che. AmAM je viSayavastunuM - vallabhI vAcanAnA samaya ane tyAra pachI paNa viSayavastu ane varNana che te ThANAMga sUtra pachInuM ane naMdIsUtra pahelAnuM che. dA. ta. zrI bhASAnA svarUpamAM parivartana dekhAya che. eTaluM to cokkasa che ke ThANAMga sUtramAM aMtakRta dazAnA dasa adhyayano che, jyAre samavAyAMgamAM cUrNio vallabhI vAcanA pachI ja racAI che. aMtima vallabha vAcanA tenA sAta vibhAgono ullekha che ane naMdIsUtramAM tenA ATha pAMcamI sadInI che ane cUoi lagabhaga sAtamA saikAmAM racAI che . vibhAgono ullekha maLe che. zrI samavAyAMgamAM jIvasthAnanA rUpamAM 97 zvetAMbara mAnya jaina aMga Agama sAhityano racanAkALa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnano je saMdarbha maLe che te jakhaDAMgamanA guNasthAna saMbaMdhI navamuM sUtra anuttarovavAI dazA sUtra. nizcita rUpamAM pahelAnI che. A badhA AdhAro para vicAraNA karatAM ThANAMga sUtramAM tenA dasa adhyayanono ullekha che. anuttarogavAI samavAyAMganA vartamAna svarUpano samaya IsvIsananA cothA saikAnI sUtranA traNa vibhAgo upalabdha che. temAM bIjA vibhAgamAM RSidAsa, lagabhaga nizcita karI zakAya. dhanya ane sunakSatra A traNa adhyayanomAM prAcIna viSayavastu che. pAMcamuM aMga bhagavatI sUtra che. A sUtranI racanAno samaya nakkI ThANAMgamAM ullekhAyelA bAkInA sAta adhyayano vartamAna anuttaro karavo ghaNo kaThIna che. AmAM eka prajJApanA lagabhaga prathama sadI, havAI sUtramAM upalabdha che. zrI samavAyAMga ane zrI naMdIsUtramAM emAMnA anuyogadvAra bIjI sadI, naMdIsUtra pAMcamI sadI-A rIte alaga alaga traNa vibhAgono ullekha che. ethI e sAbita thAya che ke ThANAMga pachI kALakramanA graMthono ullekha che. to bIjI tarapha A graMthamAM jaina dharmanA ane zrI samavAyAMga ane zrI naMdIsUtranI racanA pahelAM tenA darzananI prAcIna avadhAraNAono paNa ullekha che. udAharaNArtha bhagavatI viSayavastumAM parivartana thayuM che; e AdhArathI ApaNe ema kahI zakIe sUtramAM dharmAstikAya ane adharmAstikAyano artha gati ane sthitimAM ke ThANAMgamAM nirUpaNa pAmelI viSayavastu I. sa. pUrvanI che ane sahAyaka dravyanA rUpamAM maLe che. AvI ja rIte kALane svataMtra dravya na samavAyAMga ane naMdImAM ullekha pAmela traNa vibhAgo atyAre vartamAna mAnavAnI prAcIna mAnyatA ane kALa svataMtra dravya che, evI mAnyatA svarUpe I. sa. trIjI ke cothI sadInA che. paraMtu e yAda rahe ke ThANAMgamAM paNa AmAM upalabdha che. satya e che ke sthAnAMga, samavAyAMga ane sthAna pAmelA zAlibhadra, kArtika, AnaMda, teTalIputra, atimukta ane bhagavatI sUtramAM vibhinna vAcanAonA samayakALa daramyAna navIna dazANabhadranA kathAnako bhale anuttarovavAIthI alaga karI dIdhA hoya sAmagrI umerAtI gaI che ane e parivartIta, prakAzita ane saMpAdita chatAM Aje paNa te Agamika vyAkhyAo ane sAhityamAM jIvita che. thatI rahI che. Ama bhagavatI sUtranA viSayavastunA aneka stara che mAtra teTalIputrano jJAtAdharmakathAmAM ane RSibhASitamAM, AnaMdano jemAM I. pU.thI laI IsvIsana pachInI sadInA viSayavastunA saMketa che. upAsaka dazAmAM, AImuktAno aMtagaDa dazAmAM ullekha maLe che. A bhagavatI sUtra pachIno krama che jJAtAdharmakathA. zvetAMbara ane parivartana kaMdila athavA nAgArjunanA vAcanA samaye cothI sadImAM digaMbara paraMparAnA pratikramaNa sUtramAM jJAtAdharma kathAnA 19 thavAnI saMbhAvanA jaNAya che. adhyayanono ullekha che. jyAre samavAyAMga ane naMdIsUtramAM enA be dasamuM aMgasUtra praznavyAkaraNa che. zrutaskaMdhono ullekha jovA maLe che. "jJAtAdharmakathA" e nAmathI ja evuM praznavyAkaraNano ullekha ThANAMga, samavAyAMga, naMdIsUtra ane jaNAya che ke A sUtramAM jJAtavaMzIya mahAvIra dvArA kathita kathAono naMdIcUrNimAM maLe che. vartamAnamAM je praznavyAkaraNanI viSayavastu che te samAveza che. A paNa satya che ke kAcabA, moranA IMDA Adi bodhAtmaka naMdIcUrNi samarUpa che. naMdIgRSTinI racanAno samaya sAtamI sadI che kathA vizeSa atiprAcIna che; paNa A kathAo zrI mahAvIra dvArA kathita tethI vartamAna praznavyAkaraNa valabhI vAcanA pachI ne naMdIcUrNi pahelAM paNa hoI zake che. A sUtra 19 adhyayana I. pU.nI racanA haze evuM lagabhaga chaThThI sadImAM racAyAnI saMbhAvanA che. paraMtu teno artha e vo nizcita lAge che. AgamamAM sAtamuM aMga upAsaka aMga dazAMga che. A kadApi na karI zakAya ke AnA pahelAM prauvyAkaraNanuM astitva na hatuM. aMgamAM mahAvIranA samakAlIna 10 zrAvakonuM varNana che. AmAM e praznavyAkaraNanA astitvano AcArAMganA prathama zrutaskaMdha ane zrAvakonA nagara, vyavasAya, pUrva dharmaguru, emanI saMpatti AdinuM je RSibhASita samakAlina arthAt I. sa. pUrva cothI sadIthI siddha che; varNana che e mahAvIranA samakAlina che. mahAvIranI paraMparAnA zrAvakonI kAraNake RSibhASitanA ekatrIsamA adhyayanamAM teno spaSTa ullekha jIvanacaryAnuM varNana maLe evo A prathama graMtha che. A graMthamAM zrAvakAtonuM che. RSibhASitamAM pArzva nAmanuM adhyayana che ane praznavyAkaraNamAM vargIkaraNa aNuta ane zikSAvratamAM maLe che. ane zrAvakonA bAra vrato paNa pArzva nAmanuM adhyayana che. baMne adhyayanamAM pATha bheda che. ThANAMgamAM ane emAM lAgatA aticArono paNa samAveza che. A graMtha I.pU. je adhyayanono ullekha jovA maLe che temAM mahAvIrabhASita, bIjI sadIno lagabhaga hovo joIe. A graMthamAM gozAlaka ane enI RSibhASita Adi praznottara hovAthI praznavyAkaraNanuM prathama saMskaraNa paraMparA pratye udAra dRSTikoNano paricaya ApavAmAM Avyo che. I. sa. pUrve pAMcamI-cothI sadInuM hoI zake. AThamuM aMgasUtra aMtagaDa sUtra che. zrI ThANAMga sUtramAM AnA praznavyAkaraNa sUtranA cAra saMskaraNa thayA hoI te I. sa. pUrva dasa adhyayanono ullekha che, jyAre vartamAna samayamAM tenA ATha vibhAgo pAMcamI, bIjI, trIjI, ane chaThThI sadImAM racAyA hoya te saMbhava che. ane 90 adhyayana che. ApaNe jANIe chIe ke zrI samavAyAMgamAM aMga Agamano aMtima graMtha vipAka sUtra che. samavAyAMgamAM temanA tenA sAta vibhAga ane dasa adhyayanono ullekha che; jyAre naMdI sUtramAM be zrutaskaMdha ane dasa adhyayanono ullekha che. jo ke ThANAMgamAM vipAka ATha vibhAgo ja che. tenAthI e nizcita che ke samayAnukrame A vastumAM dazAnA dasa adhyayanono ullekha che. emAM paNa mRgAputra ane zakaTa parivartana thatuM rahyuM che; mATe Ano racanA samaya nizcita karavA mATe nAmanA be adhyayana vartamAnanA duHkhavipAka aMtargata che tenAthI evuM ApaNe be dRSTithI vicAra karavo paDaze. prAcIna dasa adhyayanavALA sAbita thAya che ke pahelAM du:khavipAka ja vipAka sUtranA nAmathI hatuM. svarUpanI apekSA ane pachIthI sAta athavA ATha vibhAganI dRSTithI. temAM sukhavipAka pAchaLathI umeravAmAM AvyuM hoya. ThANAMga ane jyAM sudhI tenI prAcIna viSayavastuno prazna che te jotAM I.sa.pU. trIjI samavAyAMgamAM je nAmonA bheda che teno pUrvabhava ane vartamAna jIvananA athavA bIjI sadI pahelAMnI e racanA saMbhave che. kAraNake ThANAMga sU AdhAre samanvaya karavAno prayatna karavAmAM Avyo che. AnA AdhAre tranI racanA samaye AnuM astitva jarUra haze ja. A racanA RSibhASita spaSTa thAya che ke tenuM paheluM saMskaraNa I. sa. pU. cothI sadInuM che. ane suyagaDAMganI samakAlina haze. racanAkALa I.sa.pU. trIjo saiko aMga AgamonA racanAnA samaya saMbaMdhanI vivekapUrNa carcAne mAnavo joIe. have virAma ApIe chIe. prabuddha saMpadA 98 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmasamaja sukhanI cAvI | dhanavaMta zAha lagabhaga cha-sAta varasa pahelAM kacchamAM jaina jJAnasatramAMthI DaoN. aruNa vijayajI ma. sA.nA e graMtho vAMcyA, anya vidvAna mitro pAchA pharatAM kaccha nAnI khAkharamAM birAjamAna "samasutta' graMthanuM sAthe carcA karI ane samAdhAno prApta thayA. gujarAtI bhASAmAM avataraNa karanAra mahopAdhyAya pU. bhUvanacaMdrajI. anya dharmo A karmavAda vize zuM kahe che eno abhyAsa karavAno ma.sA.nA darzane javAno bhAva thayo. ame tyAM gayA, ane pUjyazrI prayatna karyo ane eTaluM to phalita thayuM ke jaina dharme karmavAda upara je sAthe thoDI tattva carcA thaI. mAro prazna hato ke A karmavAda aMte to sUkSmAtisUkSma vizleSaNa-pRththakaraNa karyuM che evuM jagatanA koI dharme niyatine ja zaraNe che. gItAmAM paNa kRNe kahyuM che ke karma kara phaLanI nathI karyuM. jIva-AtmA, nigoda, karma baMdhana, karmavargaNA, Azrava, AzA na rAkha. emAM paNa pariNAma mATe garbhita dhvani niyatino saMva2, karma nirjarA, karma kSayano upAya, karmakSaya ane pariNAme ja dekhAya che. thoDA samaya pahelAM pU. saMta amitAbhajIkRta 'niyati karmazUnyathI mokSa. kI amITa rekhAeM'ne kendramAM rAkhIne meM niyati vize 'prabuddha jIvanamAM A prazno ane samAdhAna "prabhu ddha jIvana'nA vAcako sudhI lekha lakhyo hato, pUjyazrI sAthenI amArI e carcAmAM enuM pahoMcADavAnI IcchA thAya e svAbhAvika che. paraMtu A bhagIratha anusaMdhAna hatuM. mArA A vicAra sAthe pUjyazrI saMmata na hatA, kArya kema pAra pADavuM? amArI vacce khUba tAttvika carcA thaI. saMkalpa karAya to saMjogo sAme AvIne UbhA rahe; A anubhava mAro bIjo prazna e hato ke A karmavAda jevuM kAMI ja nathI. thayo. ane e vigata meM A sAthenA saMpAdikAnA paricaya lekhamAM bauddhikoe upajAvI kADhelo tarka che jethI sAmAjika niyamo vyavasthita tema ja viduSI saMpAdikAoe A aMka mATe je saMpAdana yAtrA karI rahe. A karmavAdanA vicArane kAraNe, enA 'bhayane kAraNe koI e lekhomAM varNavI che. jijJAsu vAcaka mitrone e be pAnA vAMcavA vyakti samAjane hAni thAya evA khoTA kAma na kare. uparAMta je khAsa vinaMti che. ghaTanAno tArkika javAba nathI, e ghaTanA, enA kAraNo ane enA eka vakhata A karmanI yAtrA samajAya jAya, pachI pratyeka du:khamAM pariNAmane A saMta bauddhiko pUrva ane punaH janmanA khAnAmAM nAkhI kAraNo sAthe du:khanI samajutI maLe ane sukhamAM ahaMnA vigalananI de che. samaja. eTale ja jaina dharmanA A karma siddhAMto eTale badhAM du:kho ghaNAM bauddhiko prazna pUche che ke keTalIka vyaktioe jIvanamAM ane sukhonA tALAnI cAvI. kAMI ja khoTuM na karyuM hoya, saMta jevuM jIvanamAM jIvyA hoya, chatAMya atyAra sudhI lagabhaga bAreka vizeSa aMko "prabuddha jIvananA duHkhamAM hoya, nAnuM bALaka ke jeNe koI ja aghaTita pApa karma na karyuM prabuddha vAcakone ame samarpita karyA che, ane AnaMda-gorava che ke hoya chatAM jIvaleNa rogamAM sapaDAI jAya che, ghaNAM saMta mahAtmA kadaradAna vAcako nI e prasaMzA pAmyA che. je sarva mATe pUjanIya ane jIvana Adarza hoya, emane zA mATe A vadhu eka viziSTa karmavAda aMka prabuddha vAcakonA karakamaLamAM jIvaleNa rogo ane kaSTa? Izune kema vadha staMbha ? sokreTIsane ane samarpita karatA ame AnaMda anubhavIe chIe. mIrAMne kema jherano kaToro ane gAMdhIne kema goLI? - viduSI saMpAdikAoe A graMtha jevo eka khUba ja parizramathI uparAMta jo pratyeka karmano evA ja karmathI uttara ane pariNAma taiyAra karyo che. jaina temaja anya dharmamAM karmavAda vize tajajJo hoya, to AtmAne paheluM "bIja' karma koNe karAvyuM? pAsethI abhyAsapUrNa lekho nimaMtrita karI ahIM prastuta karI A AvI badhI vizada carcA pUjyazrI sAthe thaI, paraMtu saMtoSa graMtha-aMkane vizALatA arpe che. A aMka vAMcyA pachI Adraya viduSI eka ja zarate thayo ke karmavAdamAM mAnavuM hoya to prathama zarata e ke saMpAdikAne abhinaMdana ApavA Apa thanaganazo evI mane AtmAnA astitvamAM mAnavuM. jo A mAnyatA sthira thAya to badhA khAtrI che. ja praznonA saraLatAthI uttara maLI jAya. jJAna pipAsu vAcakane mArI vinaMti che ke A aMkane AtmA dRzyamAna nathI, havA ane agninuM AvavuM javuM, evuM svasthatApUrvaka ane dhIrajathI vAMce. ahIM karma vizenA ghaNAM graMthono ghaNuM dRzyamAna nathI, chatAM enuM astitva che evo ahesAsa to "arkache je ApaNA saunA AtmAne maghamaghAvavA samartha che. ahIM darekane thAya che, pratyeka zarIramAM kAMI to "evuM che ke je cAlyA karmanA eka tALAnI ghaNI cAvIo che. javAthI "jaDa' paDI rahe che. jene agni athavA dharatIne samarpita karI du:khanA nimittane doSa na daIe ane sukhanA kAraNonI samaja devAya che. eTale AtmAnA astitvane mAnavuM ja paDe. zodhIe to karmanirjarA che ane puNyakarmanI prApti paNa che. zodhIe to kama karma vijJAna vize jANavAnI mArI jijJAsA vadhatI gaI. karmasamaja, karmanirjarA ane karmakSayathI mokSa prAptinI vAcana yAtrAno prAraMbha karyo, gaNadharavAda vAMcyo ane karmavAda UrdhvagAmI yAtrAnA sopAno ahIM prastuta che. upara jemaNe pIeca.DI.nI padavI prApta karI 'karmataNI gati nyArI' vAcakane pratyeka paLe zubhakarmanA bhAva jAge ane pratyeka paLa bhAga 1-2, pRSTa-600, be graMtho lakhyA che evA pa. pU. paMnyAsa karma nirjarAnI banI rahe e ja abhyarthanA. karmasamajanI sukhanI cAvI GG Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana ane karmavAda DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA zuM Izvara sukhaduHkha Ape che? prAyaH paraMparAthI lokokti prasiddha che ke-'IzvaranI marajI vagara pAMdaDuM paNa halatuM nathI. athavA to dhAryuM dhaNI (Izvara)nuM thAya. eno artha e thayo ke jeTalI paNa kriyA karavAmAM Ave che te Izvara ja karAve che. ane tenuM phaLa Izvara ja Ape che. eTale A badhAmAM Izvarano hAtha che ema mAnavuM paDe. IzvarathI prerita jIva kriyA kare che ane tenA phaLa svarUpe sajA paNa bhogave che. dA. ta. Izva2 cora pAsethI corI karAve che ane pachI nyAyAdhIza pAsethI sajA paNa apAve che. ema mAnIe to prazna thAya ke Izvara ja jo corI karAve to cora corI karavAmAM svataMtra nathI raheto tethI te nirdoSa Thare che. to zuM Izvarane doSita mAnavA vI zaktimAna ane Izvarane to sarva naM. karmanuM nAma kRpAsiMdhu, karuNAmaya 1. jJAnAvaraNIya mAnavAmAM Ave che. 2. darzanAvaraNIya anaMtadarzana to zA mATe koIne 3. vanIya avyAbAdha corI, bUTa, khUna jevI kriyAo karavAnI preraNA Apano pachI 4. | mohanIya corane corI karavA |5. AyuSya prerita karanAra koIka |6. nAma bIjuM ja tattva hovuM joIe ! e tattva karyuM | 7. haze ? zuM e 8. aMtarAya bahucarcita tattva karma haze. to cAlo nIcenA udAharaNathI jANIe. eka sukhI saMpanna gharamAM joDiyA putrIono janma thAya che. eka putrI ekadama rUpALI che, to bIjI kadarUpI che. dhIre dhIre banne (putrI) kanyAo moTI thAya che. kadarUpI kanyA bhaNavAmAM tejasvI che. chatAM tene mAna-pAna maLatAM nathI. jyAre rUpALI kanyAne mAbApa bhaNavAmAM 'Dha' hovA chatAM vadhu lADa-pyAra kare che. Ama mAbApano pyAra ekataraphI rahetA kadarUpI kanyA manomana hatAzA anubhave che. dhIre dhIre A hatAzA AkrozanuM rUpa dhAraNa kare che. kanyA moTI thAya che ane eka divasa jaI caDe che korTamAM, ane mAbApa sAme kesa kare che. kesano muddo hato ke mA-bApe mane AvuM kadarUpuM zarIra zA mATe ApyuM ? A sAMbhaLI nyAyAdhIza paNa vicAramAM paDI jAya che. kAnUnI bhASA ke kAyadA pramANe A aparAdha kono kahevAya ? nyAyAdhIza kAyadAnA cothA pharIthI uthalAve paraMtu kyAMya teno javAba maLato nathI. che. prabuddha saMpA kayA gujazane roke ? anaMtajJAna vItarAgatA akSaya sthiti arUpIpaNuM karma prakRti vikRti ajJAna, murkhatA aMdhApo nihA subakhA, sukhazAtA-gAtA chevaTe AropI tarIke mA-bApane korTamAM bolAve che. mAbApa korTamAM hAjara thAya che. nyAyAdhIza mukaddamo laDatA jAta jAtanA prazno mA-bApane pUche che. A kesa sAryA che? zuM tame aparAdhI cho ? tame tamArI putrIne AvuM kadarUpuM zarIra zA mATe ApyuM ? have tenI sAthe paraNaze koNa? teNe jiM dagI zuM AvI duHkhamaya ja pasAra karavI? tyAre mA-bApa bahu ja zAMtithI javAba Ape che ke nyAyAdhIza sAheba! ApaNA dharmazAstromAM to kahyuM che ke A to badhuM IzvaranI (upa2vALAnI) marajIthI ja thAya che. enI marajI vagara to pAMdaDuM paNa halatuM nathI. to pachI ame gunegAra kevI Ine karIe . tamAre kesa calAvavo hoya 100 mithyAtva, rAgadveSa kaSAya, avirati udAha A sAMbhaLI AMkhe pATA bAMdhyA jevuM nyAyAdhIza gA stabdha thaI gayA. have zuM karavuM? Izvarane korTamAM hAjara kevI rIte karavA ane rAjA kevI rIte karavI? Ama sAco ke zAMdhavAmAM niSphaLa gayA. paraMtu yuvatI to makkama hatI. roNa nyAyAdhIzane kahyuM ke, mAro kesa to mArca che. pachI bhI e IzvaranI sAme hoya. have tamArI pharaja che ke tame emanA upara samansa kADhIne hAjara karo jethI mAro mukaddamo AgaLa cAle. tyAre nyAyAdhIze kahyuM ke, Izvarane huM hAjara karI zakIza nahi ane tAro kesa AgaLa cAlaze nahi, mATe tuM A kesa mUkI de. tyAre yuvatIe javAba Apyo ke, tame paNa sAva namAlA cho. mAre zuM AkhI jiMdagI AvI rIte ja jIvavI? mane paraNaze koNa? A vicAra zI rIte paDato mUkAya? zuM AnuM samAdhAna tamArI pAse che? tyAre nyAyAdhIza bolI UThyAM ke he Izvara! have to tame ja Ano nyAya karo. tyAM to cArebAju ajavALuM ajavALuM patharAI gayuM ane korTamAM sAkSAt Izvara hAjara thayA. acaMbAmAM paDelA nyAyAdhIze korTanI kAryavAhI AgaLa calAvatA Izvarane prazna karyo ke, zuM tame A yuvatIne kadarUpuM zarIra ApyuM che tenI javAbadArI svIkAro cho ? tyAre Izvare javAba Apyo ke, A kadarUpA zarIranI prApti tene pUrvajanmamAM bAMdhela azubha nAmakarmane lIdhe maLI che. janma-mRtyu zarIra, Indriya,varNa trasa-sthAvarapaNuM vi. gotra agurulaghu paDyuM uccakuLa-nIcakuLa anaMtavIrya kRpAtA, darinA. dvArapALa jevuM mathI levAyela talavAranI dhAra jevuM dArUDiyA jevu beDI jevuM. citrakAra jevuM to IzvAra upara kesa karo. kuMbhAra jevuM. rAjAnA bhaMDArI jevuM parAdhInatA. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teNe pUrvabhavamAM mana-vacanakAyayoganI vakratAne kAraNe azubha to karma zuM che? te karma kevI rIte Ave che? AvyA pachI te nAmakarmanuM baMdha karyuM hatuM. tenA phaLa svarUpe tene AvuM kadarUpuM zarIra karmano baMdha kevI rIte thAya che? vaLI A karmane AvatA kevI rIte maLyuM che. tyAre IzvaranI A dalIla sAMbhaLIne nyAyAdhIze cukAdo aTakAvI zakAya? ane pUrve bAMdhelA karmano kSaya kevI rIte thAya? Apyo ke, he yuvatI ! A nyAye to tuM ja doSita cho. pUrve karelAM jaina pAribhASika zabdomAM tene Azrava, baMdha, saMvara ane karma anusAra ja tenI sajA rUpe tane AvuM zarIra maLyuM che. A nirjarA kahe che. A cAra zabdarUpa cokaDInI ramata dvArA karmanuM gaNita dRSTAMta uparathI siddha thAya che ke karmasattA ja baLavAna che. ApaNe AgaLa jANIe. karmayAtrA gaNadharavAda ane karmavAda to koI hoMziyAra hoya che. vicitratA: nazAnuM dUSaNa jANe chatAM bhagavAna mahAvIre agnibhUtinI 'karma che ke nahi' A zaMkAnuM nazo karavA prerAya, corI karavI guno che chatAM bIjA navA loko samAdhAna karatAM karmayAtrAnuM svarUpa khUba ja saraLa, tarkabadhdha ane corI kare. A rIte saMsAramAM vividhatA, viSamatA, vicitratA sacoTa dRSTAMta sahita samajAvyuM che je gaNadharavAda tarIke dekhAya che. vizeSAvazyaka bhASyamAM dRSTi gocara thAya che. bhagavAna mahAvIra agnibhUti : to pachI AvA trividha saMsAranA kartA koNa? ane gaNadhara agnibhUti vacce thayelo karmaviSayaka saMvAda jANavA prabhu mAhavIra : Izvarane kartA mAnavAnI bhUla to karAya nahi. jevo che, je nIce pramANe che: Izvara nirAkAra che to karmano kartA kema manAya ? ane sAkAra kiM manne atthi karma uyAhu natthi tti saMsao tujhaM / mAnIe to paNa ATalA badhA bheda-bhAva, hiMsA-du:khAdi zA mATe Ape? ane jo ema mAnIe ke teo potAnI IcchAthI kArya karatA -vizeSAvazyaka bhASya nathI, to to pachI teo parataMtra gaNAya. to pachI je zakti emanI arthAt: he agnibhUti! tuM ema mAne che ke "karma che ke nahi?" pAsethI kArya karAve te Izvara gaNAze. Izvarane kRtakRtya gaNIe to Avo tane saMzaya che, tenuM kAraNa e che ke tuM te veda padono artha saMsAranA kAryomAM saMsArI jIvonI jema ja mohajALamAM phasAIne barAbara jANato nathI. eTale ke paraspara virUddha arthavALA vedanA rahevAvALo sAdhAraNa prANI banI jaze. Ama aneka doSo AvI padone kAraNe tArI mati mUMjhAI gaI che. zake mATe Izvara karmano kartA nathI. karmano kartA rAgadveSa karavAvALo agnibhUtiH to pachI enuM samAdhAna zuM che? enuM arthaghaTana saMsArI jIva ja che arthAt ApaNe pote ja chIe. kevI rIte karazo? agnibhUtiH A karmanI zarUAta kyArathI thaI? prabhu mahAvIra: e vedanA vAkyo sAMbhaLa, agnibhUti! prabhu mahAvIra : jIva ane karma baMne saMsAramAM anAdikALathI 'puruSa evedaMmagni sarva yad bhUtaM yacca bhaavym|' astitva dharAve che. e baMneno saMyoga saMbaMdha anAdino che. jema arthAt pratyakSa jaNAtuM cetana-arthAt AtmA ja che. paraMtu sonuM mATInI sAthe mizrita ja khANamAMthI nIkaLe che ema jIva paNa vedamAM bIjA pado paNa che jema ke, "puSya purvena varmA, pAuna papaH anAdikALathI nigodamAM-avyavahAra rAzimAM karma sahita ja hoya varmain' che. tyAM paNa jIva ke karma utpanna nathI thatA. paNa anAdikALathI ema (4-45 bRhadAraNyaka upaniSada) ja che. jeno paNa paraspara kAryakAraNabhAva saMbaMdha hoya che tenI paraMparA arthAt puNyakarmathI jIva pavitra thAya che ane pApakarmathI haMmezAM anAdinI hoya che. dA. ta. jema iMDu ane maraghI, bIja ane apavitra thAya che. Ama A baMne paraspara virodhI vAkyathI tane vRkSano kAryakAraNabhAva-janya janakabhAva saMbaMdha paraspara che. A mUMjhavaNa thaI che ke ekamAM AtmAne mahattva ApavAmAM AvyuM che, baMnemAM koNa paheluM e nirNaya thaI zake nahi mATe ene anAdi ja jyAre bIjAmAM karmane. AthI tArA manamAM zaMkA UbhI thaI ke karma che mAnavA paDe. ke nahi? paraMtu baMne vAkyo sApekSa che. ekamAM AtmAnI stuti agnibhUtiH tyAre zaMkA thAya che ke AtmA to cetana che ane karavAmAM AvI che tethI AtmA sivAyanI bIjI vastu jagatamAM che karma jaDa che. to zuM jaDa karmo cetana AtmA para coMTI zake? zuM jaDa ja nahi ema nathI mAnavAnuM kAraNa ke stutimAM atireka hoI zake cetanane asara karI zake ? che. jyAre bIjuM vAkya puruSArthanI pradhAnatA batAve che. loko bhAgya prabhu mahAvIra: tyAre emanI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM samajAvyuM para badhI vAta choDIne dharmapuruSArthamAM pAchA na paDe mATe A vAkya ke, karma kArmaNavargaNAnA pudgala paramANuothI banyA che. jema kahevAmAM AvyuM che. enAthI karma nathI evuM siddha thatuM nathI. mATImAMthI ghaDo bane che tema. tethI karma jaDa che. ajIva tattvanA peTA bheda agnibhUtiH to pachI A karma pratyakSa kema dekhAtA nathI? prabhu pugala paramANumAM tenI gaNatarI thAya che. A jaDa ane cetana mahAvIraH A karma pratyakSa bhale na dekhAtA hoya paNa enA vipAkarUpe dravyono saMsAramAM saMyoga-viyoga thato hoya che. jaDa evA dArUnI saMsAramAM- vividhatAH vividha rUcivALA jIvo-koIne mIThAI bhAve asara cetana evA manuSya para thAya che te suvidita che. dArU pIe to koIne eTale keTalIka asara thAya che. jema ke bakavAsa kare, cAlavAnuM, pharasANa, koIne kALo raMga game to koIne sapheda vagere raMga bolavAnuM bhAna na rahe, vagere joIne ja ApaNe kahI zakIe chIe game che. viSamatAH koI amIra che, to koI garIba, koIka ThoTha che ke A mANase dArU pIdho che. Ama jaDa jevA dArUnI asara paNa pInAra 101 karmayAtrA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetana AtmA upara spaSTa dekhAya che. te ja pramANe karmo jaDa hovA chatAM AtmA para coMTIne potAno bhAga bhajave che. agnibhUtiH paNa karyo to adRSTa che? to tenI sattA kevI rIte mAnavI? prabhu mahAvIraH karmo to aMdRSTa che chatAM karmanI sattA mAnavI ja paDe kAraNa ke te atyaMta sUkSma paramANurUpe hovAthI daSTigocara thatAM nathI tema ja koI paNa IndriyathI gamya nathI. paraMtu je je adRSTa che te dekhAya nahi eTale na mAnavA evo niyama nathI. evo niyama hoya to AtmA, mana, kALa vagere paNa dekhAtAM nathI. to zuM tene na mAnavA ? tenA mAnavA mATe anumAna Adi ghaNAM parokSa kAraNa che. vaLI mane (sarvajJa prabhu) to e pratyakSa ja che. huM joI zakuM chuM. koIne pratyakSa na hoya ne koIne pratyakSa hoya eTale aSTa nathI. raNamAM rahetI vyaktine dariyo pratyakSa na hoya tethI zuM ema mAnI levuM ke dariyo nathI. dariyA kinAre rahevAvALAne to ne pratyakSa ja hoya che. vaLI jeno pratyakSathI anubhava thAya, pratIta thAya te pratyakSa pramANe che. Ama pratyakSa pramANathI paNa karmanI siddhi thAya che jema ke nAnA moTA dareka jIvane sukha-duHkhano anubhava to thAya che. sukha-duHkha kArya che. kArya hoya to kAraNa paNa avazya hoya. kAraNa ke kAraNa vinA kArya saMbhave nahi. jo sukha-duHkhanuM kAraNa Izvarane mAnIe to AgaLa kahyuM tema keTalAMka do UbhA thAya. mATe sukha duHkhanuM kAraNa karmane mAnavuM paDe. agnibhUtiH to zuM saMsAramAM vicitratA karanAra kALa, svabhAva, niyati Adi kartA che? prabhu mahAvIraH jo ke ema mAnavAthI paNa aneka doSo utpanna thAya che. jema ke kALa paNa jaDa che ane kALa to sarvatra eka sarakho hoya to pachI eka sukhI ane bIjo duHkhI zA mATe hoya ? jyotiSa cakranA sUrya, caMdra, graha, nakSatrane paNa kAraNa na mAnI zakAya kAraNa ke eka ja rAzimAM janmelo eka sukhI che, to bIjo du:khI. vaLI svabhAvane kAraNa gaNIe to varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere pudgalanA svabhAva che to pachI pudgalathI racAyelAM moranA pIMchA ane gulAbanI pAMkhaDImAM varNabheda zA mATe? kamaLa, jUI AdinI sugaMdhamAM pharaka zA mATe ? kAreluM kaDavuM ane zeraDI mIThI zA mATe ? badhAno svabhAva eka sarakho prema nathI ? kAraNa ke A badhAmAM vividhatA jIranA karmanA A kAraNe che. eTale sarvadoSa rahita prabaLa kAraNa siddha thatuM hoya to te 'karma' ja che. zubha-azubha karmone kAraNe jIva sukhI-duHkhI thAya che. eTale kArya rUpI dekhAtAM sukhaduHkhanA kArArUpe zubhAzubha karmane mAnavA paDe. eTale jyAM jyAM sukhaduHkha rUpa kArya hoya tyAM tyAM karma rUpa kAraNa avazya hoya ema anumAna pramANathI paNa siddha thAya che. vaLI sAkSAt karmanI sattA pratipAdana karanAra veda vAkyo paNa che jema ke, 'puNya puNdena karmaNA, pApa: pApena karmaNA / 'ThasvargakAmo agnihotraM juhuyAt' / agnibhUtiH karmanuM phaLa kevI rIte bhogave che? prabhu mahAvIra va mAtra saMsArano vyavahAramAM kriyA kare che. A kriyA karavA mATe saMsArI jIvone mana, vacana ane kAyA-A traNa sAdhano maLyA che. enA dvArA karAyelI kriyAnuM phaLa to jIvane bhogavavuM ja paDe che. kAraNa ke bhavAMtaramAM bAhya sthULa zarIra sAthe ke agnibhUti! A rIte karma pratyaya, anumAna ane AgamajatuM nathI. karma sahitano AtmA ekathI bIjA bhavamAM jAya che tyAre (vaMda vAkyo) pramANa ke je tArA ja mAnya pramANathI karmanI siddhi potAnI gati-jAti pramANe navuM sthULa zarIra utpanna kare che ane pachI tenA dvArA zubhAzubha karmaphaLa bhogave che. jema ke eka jIve thAya che. prabuddha saMpA vaidamAM kahyuM che ke, agnihotranuM anuSThAna karavAthI AtmAmAM eka apUrvakarma utpanna thAya che jethI jIva svargamAM jAya che. agnibhUti karmanI siddhi to thaI paNa karma keTalA prakAre che ? prabhu mahAvIraH mukhyatve karmanA be prakAra che. vya karma ane bhAvakarma, jIva rAga-dveSAdithI je kArmaskaMdhone grahaNa karIne karmarUpe pariNamAve che, te dravya karma kahevAya. ane te vyakarmathI je Atmika pariNAma utpanna thAya che te bhAvakarma kahevAya. eTale dravpakarma puddagala svarUpa che ane bhAvakarma rAga-dveSarUpa Atmika pariNAma svarUpa che. jema karoLiyo potAnI ja pravRttithI pote ja banAvelI jALamAM phasAya che. tema jIva paNa potAnI ajJAnatAnA kAraNe rAga-dveSarUpa pariNAmathI paudgalika karmanI jALa banAvI temAM phasAya che. 102 dravyakarmanI jALanuM kAraNa rAgadveSAtmaka bhAvakarma che ane bhAvakarmanuM kAraNA vyakarma che. jyAre bAMdheluM dravyakarma jIvana sukhaduHkhAdinA phaLano anubhava karAve che tyAre tene zAstrIya paribhASAmAM 'karmodaya' kahevAya che. jIvane dravyakarmano udaya thatAM ja rAga-dveSAtmaka pariNAma utpanna thaI jAya che eTale dravya karmodayathI bhAvakaryuM utpanna thAya che ane bhAvakarmathI pAchA dravyakarma baMdhAya che, A rIte dravyakarma ane bhAvakarmanI paraspara kAryakAraNa bhAvanI paraMparA anAdikALathI cAlu che. agnibhUti gautamaH hai svAmI! karma mUrta che ke amUrta ? prabhu mahAvIraH che. gautama! karma mUrta che. mUrta eTale mUrtimAna rUpI hovuM. kArya mUrtimAna hovAthI kAraNa paNa mUrtimAna hoya che. jema ghaDo mUrtimAna che to tenA paramANuo paNa mUrtimAna hoya. ghaTanI jema zarIra paNa mUrta che. to te zarIra kArya che, ane kArya jyAre mUrta che to tenA kAraNa paNa mUrta ja hovA joIe. arthAt zarIra racanAnA kAraNa rUpe karma paNa mUrta ja che. agnibhUtiH bhAvakarma arUpI che. (amUrta che.) ane dravyakarma rUpI (mUrta) che. to pachI banneno saMbaMdha kevI rIte thAya? prabhu mahAvIraH he agnibhUti! jema ghaDo mUrta hovA chatAM paNa teno amUrta AkAzanI sAthe saMbaMdha thAya che. kemake jyAM ghaDo paDyo che tyAM AkAza paNa hoya che. athavA to zarIra mUrta che ane AtmA amUrta che. paraMtu sthULa zarIramAM atyAre paNa AtmA rahyo che. to amUrta evA AtmAno mUrta za2I2nI sAthe saMbaMdha thayo ke nahi. vaLI saMsArI AtmA anAdikALathI krarmayukta hovAne kAraNe kathacita rUpI che. AtmA rAgadveSanA parivAryA dvArA kAryAvargakAne grahaNa karIne karmarUpe parizamAve che. A karmono paNa eka piMDa banI jAya che. tenuM nAma che kArya zarIra. jIva jyAre eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya che tyAre karmathI baneluM A sUkSma kAryaNa zarIra enI sAthe ne sAthe ja rahe che. ene kAraNe AtmA kacita rUpI che. mATe rUpI AtmA 52 rUpIkarmano prabhAva paDavAthI banneno saMbaMdha thAya che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje eka azubha ke zubha hiMsA ke jIvarakSAnI kriyA karI (ene jo bhavabhramaNamAM sukhaduHkhano anubhava karavo paDe che. karmanuM phaLa karma na mAnIe to) ane pachInA bhAvamAM mAno ke teNe te karelI bhogavavuM paDe che. hiMsA ke jIvarakSA AdinuM phaLa maLavuM joIe. paNa thayelI kriyAmAMthI Ama sarva saMsArI jIvonA sukhaduHkha AdinI sthiti tema ja karma jevuM jo kAMI paNa baMdhAIne AtmA sAthe rahyuM ja nahi hoya to saMsAranI viSamatA, vicitratAmAM karmasattA sabaLa kAraNa che. kALa, phaLa kevI rIte maLaze? phaLa ApanAra Izvara Adi to che ja nahi. ane svabhAva, niyati, puruSArtha Adi anya kAraNo sahakArI kAraNo che. vaLI karAtI kriyA vakhate jIve grahaNa karelI kArmaNa- vargaNA to kriyAnuM Ama prabhu mahAvIre agnibhUtine karmavAdanuM rahasya khUba ja sacoTa phaLa ApyA vagara to emane ema kyAMthI kharI paDe ? (jAya?) A ane tarkabaddha samajAvyuM, tyAre agnibhUtie paNa karma siddhAMtanI kArmaNavargaNAnuM piMDa te ja kAmaNa (sUkSma) zarIra je AtmAnI sAthe zraddhA dhAraNa karI, karma padArthanuM astitva svIkArI prabhu mahAvIranA utkRSTapaNe 70 kroDAkroDI sAgaropama varSanA guNAMkamAM satata zaraNe saMyamano svIkAra karyo. baMdhAyA kare che ane e pramANe sAthe rahe che. enA kAraNe ja AtmAne karmasrotA karmano artha athavA zubhAzubha karmasaMkalpo mATe karmaparamANu bhautika kAraNa che Ama to karmanA aneka artha thAya che. jema ke kartavya, pharaja, ane manobhAva aitisaka kAraNa che. AtmAmAM mithyAtva kaSAyarUpa kArya, kriyA, AcAra, rojagAra, pravRtti, nasIba, saMskAra vagere. rAgadveSAdi bhAva che te ja bhAvakarma che, jemAM dravyakarma nimitta bane bhagavad gomaMDaLamAM pAMtrIsa mukhya artha che. peTA artha to judAM. paNa che. bhAvakarma AtmAno vaibhAvika (dUSita) pariNAma (vRtti) che ane ahIM je karmanI vAta karavAnI che te "kRdhAtune "manuM" pratyaya lAgIne svayaM AtmA ja eno upAdAna (AMtarika kAraNo che. eTale banelo 'karmanunI che. man pratyaya bhAve prayogamAM thayo che. te vakhate bhAvakarmanuM AMtarika kAraNa AtmA ja che. jema ghaDo banAvavAmAM karmano artha kriyA-kAma eTaloja thAya. kRdhAtuno karavuM evo ja artha mATI upAdAna kAraNa che. mATI vagara ghaDo na bane paNa ene banAvavA thAya che je bhAve prayogamAM yathAvat rahe che. vAstavamAM karmano maulika mATe kuMbhAra paNa jarUrI che. je nimitta kAraNa kahevAya. ema dravyakarma artha to kriyA ja che. kriyA traNa prakAranI che- zArIrika, mAnasika e sUkSma kArmaNajAtinA paramANuono vikAra che ane AtmA enuM ane vAcika. zAstrIya bhASAmAM ene yoga kahevAya che. paraMtu nimitta kAraNa che. Ama bhAvakarmamAM dravyakarma nimitta che ane dravyakarmamAM jainadarzanamAM A kriyApaka artha AMzika vyAkhyA ja prastuta kare che. bhAvakarma nimitta che. banneno ApasamAM bIjAMkuranI jema kAryakAraNa ahIM to kriyAnA hetu para paNa vicAra karavAmAM Avyo che. tethI kahyuM bhAvano saMbaMdha che. paNa che ke jIvanI kriyAno je hetu che te karma che. tethI mithyAtva- bhAvakarma arUpI che (amUrta che) ane dravyakarma rUpI che. chatAM kaSAya Adi kAraNothI jIva dvArA je kriyA thAya che te ja karma kahevAya baMneno saMbaMdha thAya che. kAraNake saMsArI AtmA anAdikALathI che. eTale jainadarzanamAM kriyA para paNa vizada vicAra karavAmAM karmayukta che. eTale AtmA sarvathA arUpI hovA chatAM kathaMcita rUpI Avyo che. che, mATe rUpI AtmA para rUpI karmano prabhAva paDe che. je kSetra ram ti kriyA, viyate ti ziya'- je karavAmAM Ave avagAhIne AtmA rahyo hoya che te ja kSetra avagAhI (rokI)ne che, je karAya che te kriyA. karmabaMdhamAM kAraNarUpa ceSTA te kriyA. kriyA karmaNa vargaNA paNa rahelI hoya che. jema lohacuMbaka lokhaMDanA kaNiyAne samagra karmabaMdhanuM mULa che. saMsAra janma-maraNanI jananI che. kriyAthI AkarSita kare che ema AtmAnA rAgadveSarUpI pariNAmone kAraNe karmabaMdha ane karmabaMdhathI saMsAra paribhramaNa thAya che. jIvanA kArmaNavargaNAone AkarSita karato rahe che ane karmarUpe pariNamAvato bhavabhramaNamAM kriyA mukhya kAraNa hovAthI AdhyAtmika sAdhanAmAM rahe che. mukhya strota rUpa A kArmaNavargaNAnuM svarUpa jANavuM paNa kriyA viSayaka jJAna tathA teno vivekapUrvaka tyAga karavo atyaMta jarUrI atyaMta jarUrI che. che. kriyA hoya paNa Azrava ane baMdha na hoya evuM kyAreya bane ja vizvanuM svarUpaH A loka (vizva-brahmAMDa-yunivarsa)mAM kula cha nahi. kriyAthI Azrava-AzravathI kriyA baMne ekabIjAnA pUraka che. dravyo che. bhinna bhinna avasthAomAM parivartita thavA chatAM jenuM ane A be vagara karmabaMdha thAya nahi. kriyA+AzravabaMdha=karma. A maulika svarUpa temaja kSamatA kSINa na thAya te dravya kahevAya che. caitanya traNeyanA samanvayathI karma saMpUrNa avasthAne pAme che. guNavALo jIvAstikAya (soul) eka mAtra cetana dravya che. bAkInA karmano prakAra pAMca dravya jaDa che ane te dareka dravya svataMtra astitva dharAve che mATe che. | mukhyatve karmanA be prakAra che. dravya karma ane bhAvakarma. rAgadveSa dravya thAya che. Adi manobhAva bhAvakarma che. ane karmayugala dravyakarma che. karmayugala 1. dharmAstikAya: A dravya jIva-pugalone gati karavAmAM kriyAno hetu che ane rAgadveSAdi kriyA che. eTale ke pugalapiMDa dravyakarma sahAya kare che jene AjanuM vijJAna Ithara nAmathI oLakhe che. che ane cetanAne prabhAvita karavAvALI zakti te bhAvakarma che. karmanI 2. adharmAstikAya A dravya sthira rahevAmAM sahAya kare che. jene yogya vyAkhyA mATe karmanA AkAra (Form) ane viSayavastu (Mat- vijJAnamAM 'enTi Ithara' kahevAmAM Ave che. ter) baMne samucita hovA jarUrI che. jaDakarma paramANu karmanI viSayavastu 3. AkAzAstikAyaH A dravya avagAhanA dAna (jagyA che ane manobhAva enA AkAra che. ApaNA sukhadu:khAdi anubhavo ApavAnuM)mAM sahAya kare che. ene vijJAna "spesa' kahe che. 103 karmasrota Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kALa: parivartanamAM sahAyaka che. navAnuM jUnuM, AjanuM kAlanuM kahe che. prathama mahAvargaNAmAM rahelA skaMdho jIvane upayogI na hovAthI ItyAdi parivartana enAthI thAya che, te apradezI che mATe astikAya tene agrahaNa yogya prathama mahAvargaNA kahe che. mahAvargaNAnI aMdara kahevAtuM nathI. rahelI anaMtIvargaNAne peTAvargaNA kahe che. prathama mahAvargaNAnI 4. pudgalAstikAyaH puraNa-galana svabhAvavALuM A dravya chellI peTA vargaNA je anaMta paramANunI banelI anaMtapradezI che varNagaMdha-rasa-sparzavALuM eka mAtra rUpI dravya che je jagatamAM vividha emAM eka paramANu umeravAthI anaMta + 1 te bIjI mahAvargaNAnI citro rajU kare che. prathama peTAvargaNA bane che. emAM paNa kramaza: anaMta + 2 = bIjI uparanA cha dravyomAMthI kALa mAtra aDhI dvIpamAM pravarte che. vargaNA, anaMta + 3 = trIjI vargaNA yAvat anaMta + saMkhyAt, AkAzAstikAya loka ane aloka baMnemAM che. bAkInA cAra dravyo anaMta + asaMkhyAta, anaMta + anaMta ema skaMdhonI banelI bIjI AkhA lokamAM rahelAM che. AmAMthI jIva ane pudgala A be dravyo mahAvargaNA kahevAya che. je odArika zarIra banAvavAnA kAmamAM potAnA mULa svabhAva choDIne ekabIjAnI sAthe saMyojAya che ane Ave che tene dArika grahaNa yogya vargaNA kahevAya che. tyAra pachI vibhAvadazAne prApta kare che. bAkInA dravyo potAnA svabhAvamAM ja bIjI mahAvargaNAnI chellI peTAvargaNAmAM 1 paramANu umeratAM je rahe che. nizcayathI chae dravyo potapotAnI kriyA kare che. vyavahArathI skaMdha bane che te trIjI mahAvargaNAnI prathama peTA vargaNA che. yAvat jIva ane pudgala kriyA kare che, zeSa akriya che. evI ja rIte kramazaH soLa vargaNA bane che. emAMthI eka naMbaranI pugalanuM svarUpa: pudgala jainadarzana dvArA prayojAyelA eka vargaNAo jIva mATe agrahaNa che ane bekI naMbaranI vargaNAo jIva vizeSa arthavALo zabda che. jeno ullekha mAtra jainadarzanamAM ja che. mATe grahaNa yogya che je kramazaH A pramANe che- dArika, vaikriya, jene Adhunika vijJAna 'Matter' kahe che. pudgalanA be svarUpa 1. AhAraka, tejasa, bhASA, zvAsocchavAsa, mana ane kArmaNa. e ja paramANu (Atom) ane (2) skaMdha nAmanI ATha agrahaNa vargaNA (Molecule). Git 2934l al dArika che. A badhI vargaNAo kramazaH kamAM svataMtra astitva dharAve che. sUkSmathI sUkSma che. emAMthI paramANu- parama+aNu . parama soLamI vargaNA ekadama eTale aMtima, aNu eTale aMza. vaikriya sUkSmAtisUkSma che. je AtmA para arthAt pudgala dravyano evo eka coMTIne karmanuM svarUpa dhAraNa kare nAno aMza jeno samartha che. A badhI vargaNAo AkhA jJAnIo paNa bIjo bhAga kalpI lokamAM ThAMsI ThAMsIne bharelI che. na zake, jemAMthI bIjA vibhAga je o dArika zarIra Adi na thaI zake evo aMza paramANu banAvavAnA 'ro maTiriyala'kahevAya che, je AkhA lokamAM tejasa tarIke che. je kSetra avagAhIne phelAIne rahyAM che. e ja paramANu | zvAsocchavAsa jIva hoya te ja kSetra avagAhIne jyAre be traNa-cAra Adi AhAraka A vargaNAo paNa rahelI hoya saMkhyAmAM joDAIne rahe tyAre tene che. eTale jarUriyAta pramANe skaMdha kahevAmAM Ave che. A paNa kArpaNa :: AtmA grahaNa karato jAya che. AkhA lokamAM phelAIne rahyAM che. jema ke audArika zarIra banAvavuM vargaNAnuM svarUpaH varganA hoya to te o dArika samUhane vargaNA kahevAya che. | bhASA mahAvargaNA grahaNa karIne saMkhyAnI dRSTie sarakhA dArika zarIra rUpe pariNAve paramANuvALA pudgala skaMdhonA che. ema bIjI vargaNAo mATe vargane (samUha) vargaNA kahe che samajI levuM. A badhI vargaNAo athavA to lokamAM rahelA viziSTa viziSTa jJAna vagara dekhAtI yugalonA vargane vargaNA kahe che. vargaNA anaMta prakAranI che. lokamAM nathI. kArmaNa vargaNA ApaNe Indriya ke yaMtranI madadathI paNa joI eka eka chUTA paramANuo anaMta che. te anaMta chUTA paramANuonA zakatA nathI. tethI tenuM astitva nathI ema nahi samajavAnuM. ApaNe vargane pahelI vargaNA kahevAya che. evI ja rIte be paramANuo jyAM rahIe chIe tyAM AjubAju keTalA badhA taraMgo (Waves) che. joDAIne banelA dvipradezI skaMdha paNa anaMtA che tene bIjI vargaNA paNa zuM e dekhAya che ? dA. ta. ApaNI cArebAju dhvani taraMga kahe che. A rIte traNa-cAra pAMca yAvat saMkhyAta pradezI, asaMkhyAta (Sound Waves) che paNa dekhAtAM nathI. jyAre ApaNe reDiyo pradezI, anaMta pradeza skaMdhanA vargane kramazaH tripradezIne trIjI vargaNA. cAlu karIe chIe tyAre emAM rahe lAM TrAnsamITara e dhvani taraMgone evI rIte cothI, pAMcamI, saMkhyAmI, asaMkhyAtamI, anaMtamI grahaNa karIne ene avAjamAM parivartita karI de che. jethI reDiyomAM vargaNA kahe che. pahelI vaNAthI mAMDIne anaMtamI vargaNA sudhInI ApaNane gIta vagere saMbhaLAya che. e ja rIte ApaNAmAM rahelAM dareka vargaNAne eka vibhAgamAM samAveza karIne tene prathama mahAvargaNA rAgadveSarUpI bhAvo TrAnsamITara kArmaNavargaNArUpI vela grahaNa karIne prabuddha saMpadA *s*======= je "i" = "iii" ka " en" ******** - * kangi" za thai " " "sain" ============ sri s*= = = = = = "abari new "w" " kA "*r* ****** kaagat surain in any pi star a gapi , " "I want it rea in Frieve "k Firmw"e * *"== === - - - - - Fakiri re "ima is "es"===== == *************in wei , , , , * = :: * ====" ", *,* == = = = = ===== = = 104 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma rUpe pariNAve che jene kAraNe A badhA vividha rUpo jovA (4) yogAzrava- mana, vacana ane kAyA (zarIra) traNa yogo che. maLe che. saMsArI jIvane A traNa sAdhanomAMthI koIne eka to koIne be ke traNe bIjuM dRSTAMta mobAIlanuM levAthI vadhu samajAze. mobAIla sAdhano maLe che. vaLI pratyeka saMsArI jIvane zarIra to avazya maLe che. paNa neTavarkathI cAle che. e neTavarka paNa kyAM dekhAya che. e badhA dvindriya ane uparanA jIvone bIjo vacanayoga maLe che, tathA mAtra paNa pudgalanI vargaNAnA ja prakAra che. zabda, rUpa, gaMdha, rasa vagere saMjJI paMcendriya jIvone ja mana yoga maLe che. A rIte A traNa sAdhano rUpe pariName che. mAtra anubhavAya che. emAM kArmaNavargaNA to ati jIvone maLe che. jenA AdhAre jIva karmabaMdhanI pravRtti kare che. (karmathI sUkSma che to kevI rIte joI zakAya! paNa darekanA judAM judAM rUparaMga, joDAya che.) azubha pApakarma paNa A traNa yoga dvArA ja thAya che. ane gamA-aNagamA, sukha-du:kha vagerethI khyAla Ave che ke koIka tattva zubha puNya paNa A traNa dvArA ja thAya che. jene anukrame pApAzrava ane che, jenAthI A badhA dRzyo zakya bane che. puNyAzrava kahe che. mATe A traNa yogane AzravanA kAraNa gaNyAM che. jema reDiyo cAlu karIe to ja TrAnsamITara vesane pakaDe che. (5) kriyAzrava- saMsArI jIva mAtra vividha prakArI kriyA kare che. tema A kArmaNavargaNA paNa emane ema coMTatI nathI, paNa mana- saMsArI jIva kriyArahita hoya nahi. gamana-Agamana kriyA che, tema vacana kAyAnI pravRtti-kriyAthI AtmAmAM eka kaMpana avasthA pedA rAga-dveSa karavo ke hiMsA karavI, AraMbha-samAraMbhAdi karavA A badhI thAya che. spaMdana thAya che jethI kAmaNavargaNA AtmA pAse Ave che, kriyAo ja che. AvI paccIsa prakAranI mukhya kriyAo che. jIva jyAre jene Azrava kahevAya che. e AzravanuM svarUpa nIce mujaba che. A prakAranI koIkane koIka kriyAne AdhIna thAya che tyAre Azrava- Azrava arthAt A+zrava. A=AvavuM, zrava=zravIne, kArmaNavargaNAno Azrava thAya che. AthI jIva karmANuothI lipta thAya sarakIne AvavuM. je kriyAothI AtmAmAM kAmaNavargaNA Ave che che. siddha AtmA ja mAtra akriya-niSkriya che. saMsArI jIva to kriyA tene Azrava kahevAya. AzravanA mukhya pAMca dvAra gaNavAmAM AvyA sahita hovAthI karmo bAMdhe che. mATe paccIsa prakAranI kriyAzrava che. (1) IndriyAzrava (2) kaSAyAzrava (3) avratAzrava (4) yogAzrava kahevAya che. ane (5) kriyAzraya. A Azravone naukAmAM paDelA chidronI upamA Ama A pAMca mukhya Azrava dvAronA peTA vibhAga betAlIsa ApI zakAya. thAya che. A bhedo dvArA kArmaNavargaNAno Azrava AtmAmAM praveze che. (1) IndriyAzrava : IndriyonI pravRtti dvArA je Azrava thAya te ene AtmA grahaNa kare che. grahaNa karIne baMdhanakaraNa dvArA karmarUpe IndriyAzrava che. tenA (IndrayonA) pAMca bheda che. (1) sparzendriya (2) pariNamAve che. jevI rIte rUpiyAnI noTa chApavA mATe prathama kAcAmAla rasendriya (3) dhrANendriya (4) cakSudriya ane (5) zravaNendriya. A pAMca tarIke kAgaLanA rIma hoya te kAgaLa tarIke ja oLakhAya che. paNa jyAre IndriyonA anukrame 8-5-2-5-3 viSayo che, je kula maLIne trevIsa enA para rijharva benka mahora mAre che tyAre ene rUpiyA tarIkenI oLakha viSayo thAya che. saMsAramAM sarva jIvo sazarIrI che. ane zarIra che to maLe che. ema kArmaNavargaNA karma mATenuM ro maTiriyala che. jo ke te ema Indriyo avazya hoya. koIne eka to koIne betraNa-cAra ke pAMca Indriyo ne ema to karmaNavargaNA ja che, paNa jyAre AtmA ene grahaNa karIne maLe. jIva tenA mAdhyamathI te te viSayone grahaNa kare che. jema ke baMdhanakaraNa dvArA mahora mArI de che pachI te AtmA sAthe kSIra-nIranI sparzendriyathI ATha prakAranA sparzane grahaNa karI zakAya. ethI AtmAne jema ekameka thaIne baM dhAI jAya che e Tale karma nI oLakha prApta thAya sparzAnubhava jJAna thAya che. e rIte pAMce Indriyo potapotAnA viSayane che athavA AtmArUpI naukA vargaNArUpa pANImAM tare che. A naukAmAM pAMca grahaNa kare che. temAM paNa rAgadveSanA bhAva bhaLe che. jema ke sugaMdha priya chidro dvArA karmA zrava (karmarUpI pANI) Ave che. A chidrone baMdha karIne lAge che. durgadha apriya lAge. mITho rasa priya hoya, kaDavo rasa apriya pANI AvatuM aTakAvavuM te saMvara che. ane AvI gayelA pANIne bahAra lAge. A prakAranA rAga-dveSamAM Indriyo nimitta hovAthI Azrava kADhavuM te nirjarA che. mithyAtva Adi Azravane samyakatva, vrata, apramAda, kahevAya che. akaSAya ane ajoganA bAraNAthI baMdha karI devAthI saMvara thAya. jyAM (2) kaSAyAzrava- kaSa+Aya=kaSAya. kaSa=saMsAra ane Aya sudhI A chidro khullA che tyAM sudhI AtmA samaye samaye satata sAta =lAbha. arthAt jenAthI saMsArano lAbha thAya-saMsAra vadhe tene kaSAya (AyuSya karma choDIne) ke ATha karmono baMdha karato rahe che. te ATha karmo kahevAya. mukhya kaSAya cAra prakAre che. jema ke krodha, mAna, mAyA ane A pramANe cheH (1) jJAnAvaraNIya karma (2) darzanAvaraNI. karma (3) lobha. AtmA jyAre krodhAdi kaSAyone kAraNe rAga-dveSAdi bhAvone vedanIya (4) mohanIya (5) AyuSya (6) nAma (7) gotra ane aMtarAya AdhIna thAya che tyAre AtmAno saMsAra vadhe che. mATe A kaSAya paNa karma. A mULa karmonA anya prakAre be bheda che, jema ke (1) ghAtakarma AtmAmAM kArmaNavargaNAnA pugala paramANuone kheMcIne lAvavAnuM ane (2) aghAtI karma. kArya kare che. AthI cAra prakAranA kaSAya Azrava kahevAya che. ghAtakarma- je karma AtmAnA jJAnAdi mULa guNono ghAta kare che (3) AtAzrava- a+vrata=avata. arthAt vratano abhAva. vratathI (AvaraNa kare) te ghAtakarma kahevAya che. ghAtI karma cAra prakAre che. jema viparIta cAlavuM e avrata kahevAya. Ata pAMca che jema ke, (1) hiMsA ke, jJAnAvaraNIyakarma. darzanAvaraNIya karma, mohanIya ane aMtarAya karma. (2) jUTha (3) corI (4) maithuna ane (5) parigraha vRtti. ahiMsA, ghAtI karmanA peTA bheda rUpe be bheda che. (1) sarva ghAtI : je karma potAnA satyAdi pAMca vrato dharma svarUpa che. satata enA AcaraNathI karmAzrava DhAMkavA yogya guNano saMpUrNa ghAta (AvaraNa) kare che te sarvaghAtI kahevAya thaI zakato nathI. paraMtu jIva jyAre hiMsA, jUTha, corI, Adi AtonuM che. sarvaghAtakarmanI kevala-jJAnAvaraNIya, kevala darzanAvaraNIya, pAMca AcaraNa kare che tyAre AtmAmAM kArmaNavargaNAno Azrava thAya che prakAranI nidrA, pahelA bAra kaSAya ane mithyAtva ema kula vIsa prakRti mATe pAMca prakAranA hiMsAdi avrata kahevAya che. che. (2) dezaghAtI : je karma potAnAthI DhAMkavA yogya guNano kAMIka 105 karmasrota Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMze ghAta (AvarA) kare che te dezadhAtI kahevAya che. jema ke sUrya vAdaLAthI DhaMkAyelo hovA chatAM paNa divasa ke rAtanuM jJAna thAya che. tema kevaLajJAna dhanadhAtI karmo dvArA DhaMkAyeluM hovA chatAM paNa kevaLajJAnano ane tamo bhAga AMzikabhAga rUpe burjhA rahevAthI mati Adi jJAnamAM vaheMcAI jAya che. eTale matiAdi cAra jJAna dezayAtI gaNAya che. dezadhAnInI mati jJAnAvaraNIya AdicAra, cadarzanAvaraNIya Adi traNa, saMjvalana kaSAya-cAra, naukAya-nava ane aMtarAyapAMca Ama kula paccIsa prakRti che. athAtIkarma - je. karma AtmAnA jJAna Adi mULa guono pAta na kare tathA mULa guNone pragaTa thavAmAM bAdhaka banatAM nathI tene aghAtI karmabaMdhanI prakriyA paNa jANavI jarUrI che. jema makAna bAMdhatI vakhate sImenTa-retImAM pANI nAkhIne ja mizraNa karavAmAM Ave che. A mizraNanI prakriyA tenA padArtho upara AdhAra rAkhe che. temAM jo pANI ochuM haze to mizraNa barAbara thaze nahi. e ja rIte roTalI banAvavA mATe loTamAM pANI nAkhIne mizraNa karIne, masaLIne piMDa banAvavAmAM Ave che. emAM paNa pANInA vattAochA pramANa para AdhAra che. e ja rIte AtmAnI sAthe karmabaMdhamAM paNa kaSAyAdinI mAtrA AdhArabhUta pramANa che. sImenTa, retI ane loTamAM mizraNa pANI para AdhArita che tema AtmAnI sAthe jaDa kArmaNaskaMdhonuM mizraNa kaSAya para AdhArita che. kaSAya ahIM paNa paNa rasanuM kAma kare che. e ja karmabaMdhanI prakriyAnuM mAdhyama che. je rIte pANI vastuMochuM hoya to loTamAM tathA sImenTanA mizraNa yA baMdhanamAM pharaka paDe che. e ja rIte kaSAyonI tIvratA athavA maMdatA AdinA kAraNe karmabaMdhanamAM didhiyatA athavA daMDhanA Ave che. AthI karmabaMdhanI prakriyA cAra prakAre batAvI che. jema ke, karmabaMdhanI prakriyA (1) sRSTa (zithila) karmabaMdha : jema ke sUkA kapaDAM upara lAgelI dhULanI rajakaNa je khaMkheravA mAtrathI dUra thaI jAya che, athavA to dorAmAM sAmAnya gAMTha * zithila (DhIlI) rIte ja vALavAmAM AvI che, e sahaja prayatna karavAthI khUlI jAya che. vizeSa prayatna karavo paDato nathI. e ja rIte sAmAnya-alpa mAtrAnA kaSAyAdi kAraNathI bAMdhelA karma jo AtmA sAthe sparzamAtra saMbaMdhathI coMTyA hoya to sAmAnya pazcAttApa mAtrathI dUra karI zakAya che. ane spaSTa-sparzabaMdha karma kahevAya che, je nIcenA dRSTAMtathI jANIe. zrI prasannacaMdra rAjaRRSiH karma kahe che, tenA cAra prakAra che. (1) vedanIya, (2) AyuSya, (3) nAma ane (4) gotrakarma. adhAtIkarSa nI ve danIya-be, AyuSya-cAranAma saDasaTha, gotra-be. Ama kula paMcotera prakRti che. ghAtI karmono nAza thayA pachI aghAtI karmo lAMbo samaya TAM nathI. AyuSya pUrNa thatAM ja bAkInAM traNa thAtI karmono kSaya thAya che. tethI jIva karmaratita banI siddha thaI jAya che. prabhu mahAvIranA samayanI A vAta che. potanapura nagaranA rAjAnuM nAma prasacaMdra hatuM. eka vAra prabhu mahAvIra potanapura padhAryA. temanI dezanA sAMbhaLIne rAjA prasannacaMdra saMsArathI udvega pAmyA ane potAnA bALakumArane rAjagAdI upara besADI tema prabhu pAse dIkSA lIdhI. tyArapachI prabhu vihAra karato karatAM rAjagRhI padhAryA tyAre prabhunA darzana karavA zreNika rAjA potAnI senA-parivAra sAthe nIkaLyA. temaNe rastAmAM tapa karatAM dhyAnastha prasannacaMdra munine joyA AthI durmukha nAmano senApati bolyo, "are! A to prasannacaMdra prabuddha saMpA 106 A rIte karmasrotanuM mukhya ghaTaka kAryaNavargaNA Azrava dvArA AtmAmAM pravezIne baMdhanakaraNa vaDe vividha karmasvarUpe sthAna prApta kare che. rAjA che, jemaNe potAnA rAjyano badho kArabhAra potAnA bALakumAra upara mUkyo che! A to kAMI dharmI kahevAya ? enA maMtrIo rAjakumArane rAjya uparathI padabhraSTa karaze.' A prakAranA vacano dhyAnastha muni prasannacaMdre sAMbhaLyA ane manathI ciMtavavA lAgyA ke, 'dhikkAra che mArA akRtajJa maMtrIone! jo huM rAjya saMbhALato hoya to teone AkarI zikSA karata.' AvA saMkalpavikalpothI rAjarSI potAnA grahaNa karelA dIkSA tane bhUlI jaI manathI maMtrIo sAthe yuddha karavA lAgyA. temanA badhA Ayudho khalAsa thatAM mastaka uparanA zirasANathI zatrune mAruM, evuM dhArI temaNe potAno hAtha mAthA upara mUkyo. tyAM to mAthe loca karelo che, pote tamAM che e jANI tarata ja potAnA AtmAne niMdavA lAgyA ane tenI AlocanA pratikramaNa karIne pAchA prazasta dhyAnamAM sthira thaI gayA ane kSepaka zreNImAM caDI jatAM kevaLajJAna pAmyA. Ama prasannacaMdra rAjarSinA dhyAnamAM vicAro bagaDyA tethI je karmabaMdha thayo e zithilabaMdha mAtra ja hato. be ghaDImAM pazcAtApI karmakSaya thaI gayo ane karmamukta thaIne temano mokSa thayA (2) baddha (gaDha) karmabaMdha: A baMdha pahelA karmabaMdha karatAM thoDo vadhAre gADha che. vadhAre majabUta che. bhInA kapaDAM upara lAgelI dhULa kADhavA mATe vizeSa prayatno karavA paDe che. mAtra khaMkheravAthI nIkaLe nahi paraMtu sAbu Adino prayoga karavo paDe athavA to dorAmAM gAMTha kheMcIne sakhata rIte vALI hoya to te kholavAmAM muzkelI paDe che. evI ja rIte AtmAnI sAthe karmano baMdha gADha-majabUta thayo hoya to tene baddha karmabaMdha kahevAya che. mAtra pazcAtApathI A baMdha chUTato nathI. enA kSaya mATe vizeSa prayatno karavA paDe che. prAyazcita levuM paDe che. dA. ta. aImuttAmunine prAyazcita karatAMja karmakSaya thaI gayo. A baMdhamAM kaMIka zithila aMza paNa hoya che ane kaMIka gADha aMza hoya che. jenuM dRSTAMta nIce mujaba che. amuttAmuni prabhu mahAvIranA samayanI A vAta che. rAjagRhI nagarImAM gautamasvAmI gocarI levA nIkaLyA che tyAre ramatA aImuttA bALake munine joyA ane potAnA mahele munine bhikSA levA mATe AvavA vinaMtI karI. bALakanI bhAvanA joIne gautama svAmI bALakanA mahele gayA ane bhikSA grahaNa karI. tyAre amuttAe sahaja Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALabhAve gautamasvAmIne kahyuM ke, lAvo, A pAtro mane Apo. aMgIkAra karIne temanI pAsethI yAvata jIvana chaThThanA pAraNe chaThTha bhojanano ghaNo bhAra che, huM upADuM. tyAre gautama svAmIe javAba tapasyAthI AtmAne bhAvita karavAnI AjJA mAMgI. Apyo, "nA, nA. A bIjA koIne na ApAya. e to amArA prabhunI AjJA meLavI arjunamuni chaThThanA pAraNe gocarI mATe jevA cAritra pALatA sAdhu ja upADI zake. A sAMbhaLI aImuttAe jatA tyAre nagaranA strI puruSo temane dhutkAratA, gALo ApatA, sAdhu thavAnI haTha lIdhI. mAtA pAse yenakena prakAre rajA meLavI mAratA. AvI rIte badhAMthI tiraskRta thavA chatAM arjunamuni temanA lIdhI ane gautamasvAmI sAthe samavasaraNamAM AvI prabhu pAse upara dveSabhAva karatA nahi ane samatAbhAve sahana karI cha mAsa dIkSA lIdhI." sudhI cAritranuM pAlana karI ardhamAsikI saMkhanA karI siddha gatine eka vAra vRddhamuni caMDIla mATe vanamAM jatA hatA, temanI pAmyA. sAthe aImuttA muni gayA. rastAmAM eka nAnuM sarovara AvyuM. Ama arjunamunie bAMdhelA karmono kSaya tapa-tapazcaryAdi tyAre bALa bhAve aImuttAmunie nAnAM pAtronI hoDI banAvI vizeSa rIte karI mokSagati meLavI. temAM taravA mUkI. A joI vRddhamunie samajAvyuM ke, ApaNAthI (4) nikAcita karmabaMdha : jevI rIte kapaDAM para lAgelA AvuM na karAya. A pANInI aMdara AvI ramato karIe to chakAyanA oIlanA DAgha kADhavA mATe sAbu, vizeSa dravyo vAparo to paNa jIvanI virAdhanA thAya ane enA phaLarUpe ApaNo jIva durgatimAM DAgha nIkaLe nahi. athavA to rezamI dorI upara majabUta gAMTha mArI jAya. A sAMbhaLI bALa munine ghaNI lajjA AvI, ghaNo pastAvo enI upara mINa lagADyuM hoya to te khUlavI asaMbhava banI jAya thayo. potAnA karelA kArya mATe samavasaraNamAM AvI 'IriyA che. evI ja rIte AtmAnI sAthe tIvratara-tIvratama kaSAyAdine vahI paDikkamatA' zukaladhyAnamAM caDI gayA. zuddha bhAvathI karela kAraNe eTalo bhayaMkara gADhakarmabaMdha thaI jAya che ke tapazcaryAdi pApanuM prAyazcita karatAM karatAM ke vaLajJAna pAmyA. Ama anuSThAnathI paNa kSaya thato nathI, bhogavavo ja paDe che. koI paNa aImuttAmunie zuddhabhAve prAyazcita karatAM ja karmano kSaya karyo. saMjogomAM e phaLa ApyA vagara chUTato nathI. ene nikAcita (3) nidhatta karmabaMdha: jevI rIte kapaDAM para lAgelA kAdavanA karmabaMdha kahe che, jenuM dRSTAMta nIce mujaba che. DAgha kADhavA mATe mAtra sAbu Adino prayoga kAma Ave nahi paraMtu zreNika rAjA : vizeSa padArthono temaja braza AdithI ghasavuM paDe, athavA to prabhu mahAvIranA samayanI A vAta che. rAjagRhI nagarImAM rezamI dorAmAM lagAvelI pAkI gAMTha je kholavI muzkela jevI ja magadha dezanA rAjAnuM nAma zreNika hatuM. temane zikAra karavAno thaI gaI, evI ja rIte karmano baMdha tIvra kaSAyanI vRttimAM ati khUba zokha hato. eka divasa zreNika rAjA zikAra karavA jaMgalamAM majabUta banI jAya che tyAre AsAnIthI chUTI zakato nathI. A gayA. temaNe dUrathI eka haraNIne joI. temaNe potAno ghoDo te nidhatta prakArano baMdha kahevAya che. pahelAM be baMdha karatAM te bamaNo tarapha doDAvyo. dhanuSya para bANa caDAvI barAbara nizAna tAkI majabUta hoya che. A karmono kSaya, tapa-tapazcaryAdi dharmAnuSThAna rAjAe tIra choDyuM. tIra haraNInA peTamAM khUMpI gayuM. tenuM peTa vizeSa rIte karIne kaThinAIthI thAya che. arjunamALIe viziSTa phATI gayuM. peTamAMthI haraNInuM mareluM baccuM bahAra paDI gayuM ane tapazcaryA karI karmakSaya karyo, jenuM dRSTAMta nIce mujaba che haraNI paNa marI gaI. arjunamALIH - zreNika rAjA ghoDA uparathI utarIne marelI haraNI pAse AvyA. - rAjagRhI nagaramAM arjuna nAme mALI raheto hato. tene dRzya joIne e khUba ja khuza thayA. garvathI bolyA, "mArA eka ja baMdhumatI nAmanI suMdara patnI hatI. arjunamALIno nagara bahAra tIrathI babbe pazuo marI gayA! haraNI ane tenuM baccuM paNa ! eka moTo bagIco hato. tyAM muddagarapANi yakSanuM eka maMdira paNa zikAra Ane kahevAya!' zreNika rAjAno AnaMda samAto nathI. hatuM. arjunamALI mudagarapANi yakSano upAsaka hato. harSathI teo jhUmI UThyAM, AthI emanuM pahelI naraka gatinuM karma ekadA te nagaranI 'lalitA' nAmanI aparAbhUta mitramaMDaLI baMdhAI gayuM. mudagarapANI yakSanA maMdiramAM Amoda-pramoda karavA AvI. te samaye tyAra pachI kALakrame ane dhIme dhIme jJAna prApta thatAM bhagavAna arjunamALI ane tenI patnI paNa puSpo laI yakSanA maMdira tarapha mahAvIranA parama upAsaka banyA. eka vAra bhagavAnane potAnI gayA. tyAre baMdhumatI 'lalitA ToLI'nI najare paDI. AthI gati viSe pUchatAM, bhagavAne javAba Apyo ke, "zreNika marIne arjunabhALIne bAMdhIne tenI patnI sAthe cha mitro anetika vyavahAra tuM pahelI narake jaIza, kAraNa ke zikAra karIne tuM khUba khuza thayo karavA lAgyA. AthI arjunamALI vicAravA lAgyA ke, jo hato. AthI tAruM naraka gatinuM AyuSya baMdhAI gayuM che. tAruM A mudagarapANI yakSa kharekhara ahIM hAjara hota to zuM mane A prakAranI pApakarma nikAcita hatuM. AthI A karma tAre bhogavavuM ja paDaze. sthitimAM paDelo joI zakata? te ja samaye muddaga2pANI yakSe tenA ame paNa te anyathA karavAne samartha nathI. AthI zreNika rAjA zarIramAM praveza karyo ane baMdhanone toDI che puruSo ane baMdhumatIne marIne pahelI narake gayA. mArI nAMkhyA. Ama magadhanA rAjA zreNike zikAramAM nikAcitakarma bAMdhyuM A pramANe mudaga2pANI yakSathI AviSTa arjunamALI hatuM ke jene lIdhe emane narakamAM javuM paDyuM. rAjagRhInI AsapAsa roja cha puruSa ane eka strInI vAta karato. AvI rIte jIva potAnA maMda, tIvra, tIvratara, tIvratama ekadA sudarzanazeThe arjunamALInA AviSTa yakSane bhagADyuM. AthI prakAranA vividha kaSAyonA AdhAre uparokta cAramAMthI bhinna bhinna arjunamALI prabhu mahAvIra pAsethI dharmopadeza sAMbhaLI saMyama prakAranA karma bAMdhe che. 107 kamabaMdhanI prakriyA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oTha karmanI uttara prakRti ane karma vipAkatA prakAra uttara prakRti karma vipAkanA prakAra karma sthitibaMdha 1. jJAnAvaraNIya ( 5 (1) mati jJAnAvaraNIya (2) zruta jJAnAvaraNIya (3) avadhi jJAnAvaraNIya (4) mana:parvaya jJAnAvaraNIya (5) kevaLa jJAnAvaraNIya jaghanya aMtarmuhUrta u. 30 kroDAkroDI sAgaropama 10. (1) zrotAvaraNa (2) zrota vijJAnAvaraNa (3) netrAvaraNa (4) netra vijJAnAvaraNa (5) dhrANAvaraNa (6) dhrANa vijJAnAvaraNa (7) rasendriyAvaraNa (8) rasendriya vijJAnAvaraNa (9) sparzendriyAvaraNa (10) sparzandriya vijJAnAvaraNa 2. darzanAvaraNIya uttara prakRti pramANe jaghanya aMtarmuhUrta u. 30 kroDAkroDI sAgaropama 3. vedanIya (1) cakSudarzanAvaraNIya (2) acakSudarzanAvaraNIya (3) avadhi darzanAvaraNIya (4) kevaLa darzanAvaraNIya (4) nidrA (5) nidrA nidrA (6) pracalA (7) pracalA pracalA (8) thINaddhi nidrA 2 zAtAvedanIya-azAtAvedanIya zAtAvedanIyanA 8 bheda (1) manojJa zabda (2) manojJa rUpa (3) manojJa gaMdha (4) manojJa rasa (5) manojJa sparza (6) mananuM sukha (7) vacananuM sukha (8) kAyAnuM sukha . azAtAvedanIyanA 8 bheda amanojJa zabdAdi uttara prakRti pramANe jaghanya aMtarmuhUrta uM. 30 kroDAkroDI sAgaropama 4. mohanIya jaghanya aMtarmuhUrta u. 70 kroDAkroDI sAgaropama (1) darzana mohanIya (2) cAritra mohanIya (1) darzana mohanIyanA 3 bheda-samyakatva mohanIya, mizra mohanIya, mithyAtva mohanIya. (2) cAritra mohanIyanA 25 bheda. kaSAya mohanIyanA 16 bheda-anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI, saMjvalana A cAra prakAranA krodha, mAna, mAyA, lobha 4/4= 16 darzana mohanIyanA 3 bheda, cAritramohanIyanA 2 bheda. A rIte 3+2= 5 bheda, cAritra mohanIyanA rabhedanA 25 peTA bheda che. kaSAya nokaSAya mohanIyanA 9 bheda-hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsaka veda 5. AyuSya narakAyu, tiryaMcAyu, manuSyAya devAyu. uttara prakRti pramANe 6. nAmaka". jaghanya aMtarmuhUrta u. 33 sAgaropama jadhanya ATha muhUrta u. 20 kroDAkroDI sAgaropama 14 piMDa prakRti +8 pratyeka prakRti + 10 trasa dazaka + 10 sthAvara dazaka athavA 93 14 piMDa prakRtinA 65 bheda + 8 pratyeka prakRti + 10 traNa dazaka + 10 sthAvara dazaka (1) zubhanAma 2) azubhanAma. zubhanAmanA 14 bheda (1-5) ISTa zabda, rUpa,gaMdha, rasa, ISTa sparza (6) ISTa gati (7) ISTa sthiti (8) ISTa lAvaNya (9) ISTa yazakIrti (10) ISTa utthAnAdi (11) ISTa svara (12) kAMta svara (13) priya svara (14) manojJa svara. azubha nAmanA 14 aziSTa zabdAdi. 7. gotrakarma uttara prakRti pramANe jaghanya ATha rmuhUrta uM, 20 kroDAkoDI sAgaropama 2 (1) UMcauMtra (2) nIcagotra. (1) UMca gotranA 8 bheda, UMca-zreSTha jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, zruta, lAbha ane aizvarya. (2) nIca gotranA 8 bheda, nIca jAti Adi. 5 (1) dAnAMtarAya (2) lAbhAMtarAya. (3) bhogAMtarAya (4) upabhogAMtarAya (5) vIryaMtarAya. 8. aMtarAyakarma (1) UMcagotra (2) nIcagotra. jaghanya aMtarmuhUrta u. 30 kroDAkoDI sAgaropama prabuddha saMpadA 108 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanuM neTavarka karmanuM neTavarka svayaM saMcAlita ane adbhuta che. jyAM sudhI mukta na thavAya tyAM sudhI kyAreya na khoravAya evuM avirata cAlyA ja kare che. mana-vacana-kAyA rUpa beTarIne rAga ane dveSa kriyA dvArA satata ricArja karyA kare che. zarIrarUpa mobAIlanI boDImAM anAdikALathI ApAyela AtmarUpa sImakArDa che ane sattArUpa memarIkArDa che. karmanuM neTavarka barAbara cAle e mATe AkhA vizvamAM kArmaNavargaNArUpa taraMgo (waves) phelAyelA che. kArmaNavargaNArUpa taraMgo Azrava dvArA sImakArDamAM praveze che ane mobAIlanuM neTavarka ekTiveTa thatuM rahe che. ekTiveTa thatAM ja karmanA neTavarkanI aMtargata vividha avasthAo astitvamAM Ave che tenuM ahIM saMkalana karyuM che. (1) baMdha Adhava dvArA karmayogya kAryaza vargIzA kAryaza zarIramAM (sImakArDa)mAM Ave che tathA AtmA ane kAryanna vargAnuM joDANa thAya tene baMdha kahevAya. athavA AtmAnI sAthe saMlagna karmogya varganA karmanA rUpamAM parivartita thAya e prakriyAne baMdha kare che. jIva jevo kAryaNa vargA sAthe joDAIne karmabaMdha kare che ke tarata ja cAra vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. prakRti, pradeza, sthiti ane anubhAga baMdha. jema gAya ghAsa khAya che tyAre te pAsa dUdha rUpe pariName che. te ja samaye dUdhamAM (1) mIThAza jevo guNadharma nakkI thAya che, (2) te keTaluM dUdha Apaze enuM pramANa nakkI thAya che, (3) te dUdha keTalo samaya Takaze teno nirNaya thaI jAya che, (4) te dUdhamAM rasa-kasa guNavattA ochA ke vadhu teno nirNaya thaI jAya che e ja teno nirNaya thaI jAya che e ja rIte karmabaMdha cAra prakAramAM vaheMcAI jAya che. (1) prakRtibaMdha: svabhAvano nirNaya thavApUrvaka karmonuM Atmapradeza sAthe ekAkAra thavuM te prakRtibaMdha (Nature). AtmAnA jJAnAdi ATha guNane AvaravAnI zakti utpanna thAya che tene prakRti kahe che. jema judA judA pazuonA dUdhamAM judA judA svabhAva hoya, jema ke UMTATiyAnA rogamAM UMTaDInuM dUdha kAma Ave, laya jevA rogamAM bakarInuM dUdha kAma Ave, kolesTarolane kAbUmAM rAkhavA gAyanuM dUdha kAma Ave, zakti mATe bheMsanuM dUdha kAma Ave che. ema jIvanI judI judI jAtanI pravRttine kAraNe kAryaNa skaMdhamAM judI judI jAtanA svabhAvano anubhava karAvI zake evI zakti utpanna thAya che. jema ke jJAna-jJAnInI AzAtanA ka2vAthI kAryaNa skaMdhomAM ajJAnI, mUrkha banAvavAnI zakti utpanna thAya te teno svabhAva che. ema ATha karmono svabhAva prakRtivat jANavo. prakRtibaMdhanuM kAraNa yoga che. jo zubha yoga hoya to jIva zubhapuNya prakRtine bAMdhe che. azubha yoga hoya to jIva azubhapApa prakRti bAMdhe che. mULa prakRti ATha prakAre che ane tenA AvAMtara bhedonI saMkhyA ekaso ne aThThAvana (158) che. je koSTakamAM batAvavAmAM AvI che. (2) pradeza baMdha : (Quantity) prakRti anusAra dareka vibhAgane cokkasa pramANamAM prApta thayela karmalikonuM AtmA sAthe ekAkAra thavuM te pradezabaMdha, jema judA judA pazuonA dUdhano jaththo ocho vadhu hoya che. bakarInuM dUdha 1-2 lITara prApta thAya, gAyanuM 6-8 109 lITara, bheMsanuM dasa bAra lITara maLe ema dareka karmane judo judo jaththo prApta thAya che. A jaththo sAta ke ATha vibhAgamAM vaheMcAto rahe che. emAMthI sauthI moTo hisso vedanIya karmane maLe che kAraNake vedanIyane anubhavavA mATe sauthI vadhAre hisso joIe che. bAkInA karmone sthiti pramANe jaththo maLe che. mohanIyanI sthiti moTI che mATe ene bIjA kramano jaththo maLe che ema kramazaH samajavuM. dA. ta. 64000 jeTalA pradezano jaththo maLyo. emAMthI 48000 vaMdanIyane 12000 mohanIyane, 1000 jJAnAvaraNIyane, 1000 darzanAvaraNIyane, 1000 aMtarAyane, 375 nAmane, 375 gotrane ane sauthI nAno hisso 250no AyuSya karmane maLe che. A rIte pradezanI vaheMcaNI thaI jAya che. pradeza baMdhanuM kAraNa yoga che. jIva yogAnusAra ochAvattA pramANamAM kAryajJaskaMdhane grahaNa kare che. jema koI yAtrI dhImethI cAle to ocho rasto kapAya ane jhaDapathI cAle to vadhu rasto kapAya che ema koI jIvanI mana-vacana-kAyAnI pravRtti dhImI hoya to thoDA ane pravRtti jhaDapI hoya to vadhu kAryazaSTha grahaNa thAya che. eTale jIva yogAnusAra kAryazasko ochA grahaNa kare to dareka karmanA bhAgamAM thoDA karmadaliko Ave ane vadhu grahaNa kare to vadhu karmadaliko maLe. (3) sthitibaMdha- (Period) prakRtine anurUpa te kAryaNa skaMdhonuM amuka kALa sudhI AtmapradezonI sAthe ekAkAra thavuM te sthitibaMdha. kALa pUro thatAM karma kharatA jAya ane navA karma AvatA jAya. jema gAya AdinuM dUdha unALAmAM jaldI bagaDI jAya. ziyALAmAM ThaMDakamAM lAMbo samaya Take e ja rIte nAma gotranA pudgala vadhumAM vadhu (utkRSTa) 20 kroDAkoDI sAgaropama sudhI Atmapradezo upara coMTI rahe che. tema ja jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, aMtarAya, e cAra karmanA skaMdho vadhumAM vadhu 30 kroDAkoDI sAgaropama sudhI Take che, mohanIya karmanA pudgalo vadhumAM vadhu 70 kroDAkoDI sAgaropama sudhI coMTelA rahe che. sauthI ocho samaya-AyuSya karmanA vadhumAM vadhu 33 sAgaropama sudhI coMTI rahe che. badhA karmono ochAmAM ocho (jaya) kALa aMtarmuhUrtano che. emAMya zAtA- vedanIyano kALa to mAtra be samaya sudhI TakavAno che. sthitibaMdhanuM kAraNa kaSAya che eTale kaSAyanI mAtrA pramANe kAryaNaskaMdhamAM sthitino nirNaya thAya che. jo kaSAyanI mAtrA vadhu hoya to te vakhate grahaNa karAtAM kAryaNaskaMdho Atmapradeza 52 vadhu ane jo kaSAyanI mAtrA ochI hoya to ocho samaya coMTI rahe che. (4) anubhAga-2sabaMdha (Intensity-Quality): karmanI te prakRti ochA ke vadhAre jussA-baLathI zubhAraMbha karmano anubhava karAve te rasabaMdha kahevAya. jema koI pazunA dUdhamAM mIThAza vadhu hoya, koImAM ochI. vaLI ghanatA ke cikAzanuM pramANa paNa ochuM vadhu hoya. bakarInA dUdhamAM cikAza ochI ane bheMsanA dUdhamAM vadhu hoya. e ja dUdhane UkALavAmAM Ave to cIkAza vadhe che ane pANI nAkhIe to cIkAza ochI thAya che. e ja rIte kaSAyanI mAtrAnusAra zubhAzubha karmaprakRtimAM rasabaMdha thAya che, jema jema kAryonI tIvratA vadhatI karmanuM neTavarka Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haze. jAya tema tema azubha karmomAM rasanuM pramANa vadhatu jAya ane jema beMkamAM paisA bharavA bhegA ja ApaNane maLatA nathI paNa enI zubhakarmomAM ghaTatuM jAya e ja rIte kaSAyonI mAtrA ghaTatI jAya tema keTalIka prosIjara thayA pachI maLe che. ema karma baMdhAyA pachI e ja tema zubhakarmomAM rasanI vRddhi ane azubhamAM hAni thAya che. samaye udayamAM na AvI zake e avasthAne abAdhAkALa kahevAya che. ahIM pravRtti karatAM vRttinuM mahattva vadhAre che. eka guMDo ane athavA to jema bIjane vAvatAM turata ja phaLa ApavAnuM zarU thatuM DaoNkTara baMnenA hAthamAM charI che. baMne charIno upayoga kare che paNa nathI. mATImAM dharabAya, pachI aMkurita bane, choDamAMthI vRkSa bane baMnenI vRttimAM AsamAna jamInano pharaka che. eka vedanA Ape che pachI ja phaLa Ape. e vaccenI avasthA te abAdhAkALa. bIjo maTADe che eTale karmanA rasabaMdhamAM paNa pharaka paDI jaze. abAdhAkALa daramiyAna karma dalika racanA na kare ne phaLa paNa na karma karatI vakhate jIvAtmAno bhAva kevo che tenA para rasabaMdhano Ape. ene sUtelA ajagara samAna kahyuM che. je karmanI jeTalA kroDAkroDI AdhAra che. eka ja karma mANasa rasa reDIne karI zake ane e ja karma sAgaropamanI sthiti baMdhAya teTalA ja 100 varSano abAdhAkALa rasa vagara paNa thaI zake che. jo koI karma ApaNe rasa vinA karyuM haze baMdhAya che. dA. ta. mohanIya karma 70 kroDAkroDI sAgaropamanuM che to to te karma udayamAM Avaze tyAre enI tIvratA-vega ocho haze. 70x100 = 7000 varSa sudhI karmadalika udayamAM Ave nahi. je rasapUrvaka karyuM haze to tIvra-vega haze. tethI puNyakarma rasapUrvaka karavuM karmanI sthiti eka kroDAkroDI sAgaropamanI aMdara baMdhAya che teno ane pApakarma udAsInabhAve karavuM. abAdhAkALa aMtarmuhUrta hoya che. koI vyaktine asahya vedanA thatI hoya tyAre samajavuM ke teNe karmane pAkavA mATe samaya joIe che e samajAI jAya to karmanA rasapUrvaka koIne duHkha ApyuM haze. ane saraLatAthI saphaLatAnA udayamAM vartatI viSamatA jANIne vicalita nahi thaIe. Aje pagathiyAM caDatA joIne samajavuM ke teNe rasa reDIne puNyakarma bAMdhyA kukarmIone lahera karatA joIe chIe ane dharmIne duHkhI thatA joIe chIe tyAre abAdhAkALane sAme rAkhazuM to karmanA phaLa pratye azraddhA Ama kArmaNaskaMdho baMdha samaye cAra vibhAgamAM vaheMcAI jAya nahi thAya. pApI hamaNAM je karma bAMdhe che teno abAdhA cAlu che ane che enuM svarUpa barAbara samajAI jAya to kevA prakAranA baMdha thAya te pUrve bAMdhelA puNyakarmanuM phaLa bhogavAI rahyuM che ane dharmI hamaNAM je vize jAgrata thaI zakAya ane dhIme dhIme haLavA karmabaMdha karIne sarvathA du:kha bhogave che te paNa pUrvakRta ja che. hamaNAMno dharma ta abAdhAmAM mukta paNa thaI zakAya. che je pAchaLathI udayamAM Avaze. (2) sattA ApaNe paNa aneka janmonA karmo laIne ahIM AvyA chIe. karmonI Atmapradeza para hAjarI. baMdhathI kArmaNa vargaNA je samaye emAMya koI abAdhA kALamAM haze to koI udayamAM AvI rahyA che. coMTe che te samayathI mAMDIne AtmAnI sAthe jyAM sudhI rahe che tene (4) udayasattA kahe che. arthAt karma baMdhAyA pachI silakamAM hovuM karmanuM AtmA kAlamaryAdAthI karmonuM svataH phaLa devuM. karmapudgala kArya karavAmAM upara rahevuM. sattAno artha che hovApaNuM. AtmAnI beMkamAM karmanuM hovApaNuM. jyAre samartha thaI jAya tene udaya kahe che arthAt karmono abAdhAkALa dA. ta. ApaNI pAse karoDo rUpiyA che paNa beMkamAM jamA che. hamaNAM pUro thatA karmanI bhogavavAnI avasthA. udaya be rIte thAya che. (1) ApaNA hAthamAM nathI. emAMthI ApaNe bhogavavA hoya eTalA prAptakALamAM karmano udaya eTale abAdhAkALa vityA pachIno udaya, jarUriyAta mujaba upADatA jaIe chIe. ema karmo hamaNAM udayamAM jene zuddhodaya kahe che. (2) aprAptikALano udaya-abAdhAkALa vityA na hoya paNa ApaNI AtmabeMkamAM jamA (belensa) paDyA hoya ane pahelAM udIraNakaraNathI thato udaya, jene azuddhodaya kahe che. yathAsamaye udayamAM AvatA jAya. karmano abAdhAkALa pUro thAya ane karmadaliko kramaza: sattA be prakAranI che-svarUpa sattA ane pararUpa sattA. goThavAIne (niSeka racanA) phaLa ApavAnuM zarU kare che. te udaya be svarUpa sattA-je karmo potAnA baMdha vakhate nakkI thatAM mULa prakAranA che. pradezodaya ane vipAkodaya. svabhAvane choDyA sivAya AtmAnI sAthe rahe tene svarUpa sattA (1) pradezodaya-je karmano udaya Atmapradeze AvIne kharI jAya kahevAya. che paNa jIvane anubhavamAM Avato nathI tene pradezodaya kahe che. jema pararUpa sattA-je karmo anya sajAtIya karmaprakRtimAM saMkramIne ke najarakedanA kedIne jelanI anubhUti na thAya paNa kedI tarIkenI potAnA mULa svabhAvane choDIne pararUpa thaIne AtmAnI sAthe rahe sajA to bhogavI ja rahyo hoya che. tema ja keTalAka karma potAnI tene pararUpasattA kahevAya che. sajAtIya prakRtinA vipAkodayamAM bhaLIne paNa bhogavAI jAya to (3) abAdhAkALa tene paNa pradezodaya kahevAya che. - a =nahi, bAdhA = phaLano bhogavaTo, pIDA (udayarUpa pIDA), (2) vipAkodaya-karmadaliko potAnA mULa svarUpe eTale ke je kALa = samaya. karma baMdhAyA pachInA prathama samayathI jyAM sudhI e rIte baMdhAyA hoya e ja rIte bhogavAya-anubhavAya tene vipAkodaya anubhavAya nahi-enuM phaLa maLe nahi eTale udayamAM na Ave tyAM kahe che. je karma udayamAM AvatA phaLanI anubhUti karAvIne naSTa thAya, sudhIno samaya te abAdhAkALa. emAM pradezodaya ke vipAkodaya baMne AtmapradezomAM anubhava karAvIne bhogavAI jAya te vipAkodaya na hoya. che. vividha athavA viziSTa prakAranA phaLa ApavAnI zaktine vipAka karma baMdhAIne sattAmAM gayA pachI karma phikSa DipojhITanI jema kahevAya che. phikSa thaI jAya che ane enI mudata pAkatAM udayamAM Ave che. ene abAdhAkALa vityA pachI keTalAka karma pradezodayathI to keTalAka abhogyakALa ke abAdhAkALa kahe che. ene zAMtikALa paNa kahe che. vipAkodayathI udayamAM Ave che. jinanAmakarma pradezodayathI ja Ave prabuddha saMpadA 110 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja paNa thAya. nitika citA kevI rIte ? che. AyuSya karma vipAkodayathI ja Ave che eno pradezodaya hoto ja che. koI paNa karma chellI udayavalikAmAM AvI jAya pachI mAtra eno nathI. bAkInA karma baMne prakAre udayamAM Ave che. e karmono jo udaya ja hoya che udIraNA na thAya; kAraNake karmano sToka ja khatama vipAkodaya thAya evI paristhiti na hoya to pradezodaya to avazya thavA Avyo. chellI udayavalikA pachI koI karmadalika ja nathI to hoya ja che. eTale abAdhA vityA pachI emAM eka udaya hoya ja. udIraNA kevI rIte thAya. AyuSyakarmanI udIraNA pradezathI ja thAya karmano paripAka ane udaya sahetuka paNa thAya ane nirdetuka sthiti AdithI na thAya. bAkInAnI prakRti Adi cAre prakArathI paNa thAya eTale svayaM paNa thAya ane bIjA dvArA paNa thAya. nimittathI udIraNA thaI zake. Ama udIraNAthI karma samaya pahelAM paNa bhogavAI paNa thAya ane nimitta vagara paNa thAya. zake che. sahetukamAM pAMca prakAranA hetu bhAga bhajave che. dravya, kSetra, (6) saMkramaNakALa, bhAva ane bhava. dA. ta. eka karmaprakRtinuM potAnI sajAtIya karmaprakRtimAM rUpAMtara thavuM dravyathI - koIe AIskrIma khAdho ne e dravya zaradI thavA mATe te saMkramaNa kahevAya. arthAt mati jJAnAvaraNIya prakRtinuM nimitta banyuM. enAthI azAtAvedanIyano udaya thayo zrutajJAnAvaraNIya prakRtimAM rUpAMtara thavuM. paNa vijAtIyamAM rUpAMtara tene dravyahetu kahevAya. dravya nimitta banyuM. na thaI zake eTale ke jJAnAvaraNIya sivAyanI pravRtiomAM TrAnsaphara kSetrathI- himAlayanI baraphamALAmAM gayA ane zaradI thaI te na thAya. matijJAnAvaraNIya prakRti cakSu jJAnAvaraNIyamAM TrAnsaphara na kSetrahetu kahevAya. thaI zake. tema ja AyuSya karmanI prakRtio sajAtIya hoya to paNa kALathI- comAsAnI RtumAM bhIMjAyA ane zaradI thaI te kALahetu saMkramaNa thatuM nathI. e ja rIte darzana mohanIyanI prakRtionuM cAritra kahevAya. mohanIyamAM saMkramaNa nathI thaI zakatuM. bhAvathI- krodhAdinA AvezamAM jhagaDyA ne raDavuM AvyuM jethI zaradI A saMkramaNa mAtra sajAtIya prakRtimAM thAya che paNa eka karmanuM thaI te bhAva hetu kahevAya. bIjA karmamAM saMkramaNa na thAya. jJAnAvaraNIya karma darzanAvaraNIya bhavathI- bhava ja evo maLyo ke satata pANInA saMparkamAM rahevuM karmamAM pheravAI jAya nahi. paDe ne kAyamI zaradI rahe te bhavahetu kahevAya. - saMkramaNanA cAra prakAra che-prakRti-sthiti-anubhAga ane pradeza Ama udayamAM hetu paNa mahattvano bhAga bhajavatA hoya che. saMkramaNa. (5) udIraNA (1) prakRti saMkramaNa-eka sajAtIya prakRtinuM bIjI sajAtIyamAM aparipakvakALa bhogavavo- niyama samayathI pahelAM karmanuM saMkramaNa thavuM. udayamAM AvavuM ke bhagavAvuM tenuM nAma udIraNA. vizeSa (2) sthiti saMkramaNa-dIrghakAlIna karmasthitinuM alpakAlIna ane adhyavasAyathI athavA vizeSa prayatnathI tapa vagere karIne je karma hamaNAM alpakAlIna karmasthitinuM dIrghakAlIna rUpe parivartana thavuM. udayamAM AvavAnuM nathI paNa bhaviSyamAM udayamAM AvavAnuM che tenI (3) anubhAga saMkramaNa-AtmAnA bhAvomAM parivartana thavuM. karmonI sthitino ghAta karIne jaldIthI udayamAM AvavA yogya banAvI devA phaLa ApavAnI tIvra zaktinuM maMda zaktimAM ane maMda zaktinuM tene udIraNA kahe che. TUMkamAM lAMbAkALe phaLa ApavA yogya karmane tI zaktimAM parivartana thavuM. zIghra phaLa ApavAnI yogyatAvALA karIne udayamAM lAvavA te udIraNA. (4) pradeza-saMkramaNa-bahupradezanuM alpapradeza rUpe ane alpapradezanuM te prayatnathI paNa thAya che ane apavartanAdithI svata: paNa thAya che. bahupradeza rUpe parivartana thavuM te pradeza saMkramaNa kahevAya. phIkSa DipojhITamAMthI mudata pAkyA pahelAM paisA upADavA (prImecyora - saMkramaNane manovijJAnanI bhASAmAM mArgotarIkaraNa (SublikALamAM paisA levA). udayamAM AvelA athavA je karma udayAvalikAmAM mation of Mental Energy) tathA uddAtIkaraNa kahevAmAM (pAkI gayA) AvI gayA hoya tenI udIraNA na thAya. jema ke phIkSa Ave che. DipojhITanI mudata pAkI jAya pachI prImecyora na kahevAya. saheje saMkramaNano siddhAMta pratyeka vyakti mATe eka AzAspada evam paisA maLavAnA ja che. ema udayAvalikAnA karma saheje udayamAM purUSArthano preraka che. manuSya bhale pApothI gherAyelo hoya paNa varta AvavAnA ja che enA mATe koI puruSArtha (prayatno karavAnI jarUra mAnamAM sadbhAvanA- savRttithI yukta thAya to karmonA du:khada nathI. phaLothI chUTakAro paNa meLavI zake che. udIraNAno sAmAnya niyama che ke je karmaprakRtino udaya ke bhoga (7) udvartanAthaI rahyo hoya te ja karmanA sajAtIya prakRtinI udIraNA thaI zake che. u=vadhAro, vartanA=vartamAna karma prakRtinI niSeka racanA dA. ta. zAtA vedanIyano udaya cAlu che ane vidhivat upavAsa karatA (karmonI udayamAM AvavA mATenI goThavaNa). vartamAna karyaprakRtinI zarIrane kaSTa paDe, mAthuM du:khe, pitta caDe vagerethI azAtAvedanIyane thayelI niSeka racanAmAM Atmaprayatna dvArA anubhAga ane sthitimAM udayamAM laI AvyA te azAtA vedanIyanI udIraNA karI kahevAya. vadhAro karavo te udvartanA. te je karmaprakRtinI hoya, te prakRti baMdhAtI A rIte sajAtIyamAM zubha-azubha baMnenI udIraNA thaI zake che. hoya tyAre ja thaI zake che. dA. ta. matijJAnAvaraNIya karmanI udvartanA 6ThThA guNasthAna pachI AyuSya ane vedanIya karmanI udIraNA matijJAnAvaraNIya karma jyAM sudhI baMdhAtuM hoya tyAM sudhI ja thaI zake thatI nathI. kAraNake apramatta avasthAmAM enA udIraNA yogya che. baMdha samaye ekAda mAsa ke tethI ochA samayamAM phaLa ApavAnI adhyavasAyo hotA nathI. badhA karmanA udayanI jema udIraNA paNa yogyatAvALA goThavAyelA karmadaliko (karmapradezo)ne ekAda varSa pachI cAlu hoya che. AyuSya sivAyanA karmonI udIraNA samaye samaye thAya phaLa Ape tevA karavA. eTale vipAka AzrIta hIna zaktivALA 111 karmanuM neTavarka phaLIyA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kavargava samIzivaraMga | 1 para ke te ka da bAburI javajalI 1 = nara, na (kArmana zarIranAma ra thakI re karmadalikone adhika zaktivALA karavA te udvartanA kahevAya che. te niddhatakaraNa kahevAya che. enA cAra prakAra che. prakRti niddhata, sthiti zubha azubha baMne prakRtimAM thaI zake. AtmA mATe hitakArI ane niddhata, anubhAga niddhata ane pradeza niddhata. ahitakArI paNa banI zake. AyuSya karmamAM udvartana na thAya. pradeza (11) nikAcitaane prakRtimAM paNa udvartana na thAya. karmabaMdha vakhate tene prAyogya utkRSTa kakSAno tIvratAthI baMdha karavo (8) apavartanA te nikAcita baMdha kahevAya che. A baMdha eTalo pragADha hoya che ke tenI - apa =ghaTADo, vartanA=vartamAna karma prakRtinI niSeka racanA. kALa-maryAdA ane tIvratAmAM koI parivartana thaI zakatuM nathI athavA vartamAna karmaprakRtinI thayela niSeka samayathI pahelAM phaLa paNa bhogavI racanAmAM Atmaprayatna dvArA zakAtuM nathI. karma jevA rase anubhAga ane sthitimAM ghaTADo AtmA dvArA karmone grahaNa karavAnI prakriyA tIvratAthI bAMdhyA hoya evA rase ja karavo te apavartanA. vipAka AzrI bhogavavA paDe che . bhogavyA adhika zaktivALA karma dalikone sivAya tenI nirjarA thatI nathI. hanazaktivALA karavA. sthiti ane karmanI A avasthAnuM bIjuM nAma rasanI apavartanA te karmanA baMdha 'niyati' paNa che. AmAM IcchA sAthe saMbaMdhita nathI. je karma prakRtinI svAtaMtryano sarvathA abhAva hoya sthiti ke rasanI apavartana thAya, che. nikAcIta karmamAM urvatanA, prAkRtika jAkara satI dantara te prakRti baMdhAtI hoya ke na baMdhAtI apavartanA, saMkramaNa, udIraNA, hoya to paNa thAya che. upazama Adi koI karaNa lAgu apavartanA zubha ke azubha paDatuM nathI. vaidika darzanomAM jene baMne prakRtimAM thaI zake che. AtmA (bhiyAna aditi prArabdha karma kahe che tevA prakAranuM mATe hitakArI ane ahitakArI paNa A karma svarUpa che. banI zake che. (12) kSaya- udvartanA ane apavartanA AtmapradezathI karma pudgalanuM eTale je svarUpe karma bAMdhyA hoya e alaga thavuM te kSaya. baMdhAyelA karma svarUpe udayamAM na AvatA jIvanA jaDamULathI nAza thaIne pharI na baMdhAya pariNAmanuM nimitta prApta karI ne e e rIte sattAmAMthI AThe karmanuM nI sthiti ane anubhAgamAM saMpUrNa nAza thavuM. parivartana thaI javuM. (13) kSayopazama(9) upazamanaAtmA kArmaNa vargaNAne grahaNa kare che te hakIkata prasAraNa kendra ane | je karma udayamAM Ave tene upa=AtmA samIpe (AtmA reDIo dvArA samajAvavAmAM AvI che. jevI rIte prasAraNa kendra samAcAra vipAkodayathI bhogavI levA ane dvArA), zamana-DhAMkavuM AvaraNa karavuM. prasArita kare che tyAre dhvani taraMgo TrAnsamITa dvArA vidyuta taraMgomAM sattAmAM paDelA hoya teno upazama jemake aMgArA para rAkhanuM AvaraNa parivartita thaIne AkhA vizvamAM phelAI jAya che je reDIyonA yaMtrathI pharI karavo te kSayopazama mAtra cAra ghAtI karavuM tema sattAmAM hovA chatAM dhvanirUpe parivartIta thaI jAya che. evI rIte AkhA vizvamAM phelAyelI karmano ja thAya che. abAdhAkALa pUro thatAM prayatna kAma vargaNA AtmA dvArA grahaNa thaIne karmarUpe pariNata thaI jAya che. | Ama A avasthAo thI vizeSa karIne karmane udayamAM na | (sojanya re karma! tArI gati nyArI." ). karmanuM neTavarka vividha rIte kAryarata lAvavAnI prakriyAne upazamana kahe rahe che. enI aMdara DAunaloDa ane che. karmonI udaya, udIraNA, niddhata ane nikAcIta e cAre kriyAone apagreDa thAya che. baMdharUpa kI peDathI vividha prakAranA baMdhathI karmo seva niSphaLa karI devI che. karmanI phaLa ApavAnI zaktine thoDA samaya mATe thAya che. thoDo samaya rahIne keTalAka karmo memarImAMthI ApoApa DiliTa dabAvI devI te upazamana. upazamanathI karmanI sattA naSTa thatI nathI. thAya che enI jagyAe navA karmo AvatA jAya che. keTalAka DoramanTa ke mAtra thoDA samaya mATe phaLa ApavAmAM akSama banI jAya che. upazamanano bloka thAya che. keTalAka mIsa, TrAnsaphara ke veiTIMgamAM jAya che. keTalAka sIdho saMbaMdha mohanIya karma sAthe che mATe upazama mAtra mohanIya karmano konpharansa sIsTamathI udayamAM Ave che. ekanA eka mobAIlathI kaMTALIne thAya che. navA laIe ema sImakArDa vividha gati ane jAtivALA mobAIlamAM (10) niddhata InsarTa karIe chIe. jyAre ema lAge ke have A neTavarkathI kharekhara karmonuM eka prakAre AtmA sAthe joDANa. karmano baMdha tIvra kaSAyanI trAsa thAya che tyAre sImakArDa DIekTIva karI nAMkhIe ema karmalepavALA vRttimAM ati majabUta banI jAya che tyAre AsAnIthI chUTI zakato AtmArUpa sImakArDane DIekTIva karIe eTale emAMthI kArpaNa zarIra nathI. evA baMdhane niddhata baMdha kahevAya che. A baMdhamAM karma eTalA kAyamI vidAya laI le che; je thI AtmA neTavarkathI mukta thaI jAya che dRDhatara thaI jAya che ke tenI sthiti ke rasamAM vadha-ghaTa (uvartanA- te pharIthI ekTiva thaI zakato nathI ane siddhakSetramAM jaIne sthira thaI apavartanA) thaI zake paraMtu saMkramaNa, udIraNA vagere na thaI zake tene jAya che. sarvathA potAnI mastImAM lIna thaI jAya che. prabuddha saMpadA 112 ra7, ' kahe (( Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanI kathanI 'ramata ramADe karmarAyajI dAva rame che saghaLA, jJAna vadhu ne vadhu vastuone prakAzita karI zake che. koIne banAve raMka to koIne banAve rAjA' jJAnAvaraNIya karmanI mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane jainadarzana anusAra mukhya ATha karma che. temAM karma kevA kevA dAva kevaLajJAnAvaraNIya A pAMce uttara pravRtio che. khelIne ramata ramADe tenuM Alekhana, karmanuM svarUpa vagerenuM citraNa kathA jJAnAvaraNIya karmabaMdhanA kAraNo sahita ahIM prastuta che. 1. jJAna ke jJAnInA avarNavAda avaguNa bolavA, niMdA karavI vagere. jJAnAvaraNIya karma: 2. jJAna ke jJAnIne chupAvavA, jema ke jenI pAsethI jJAna meLavyuM hoya AtmAno mukhya guNa jJAna che te anaMta che. jagatanA anaMta joya enuM nAma chupAvIne kahe ke A jJAna to meM mArI rIte ja meLavyuM che. padArthone prakAzita karavA mATe samartha che. tema chatAM Aje ApaNuM Ama jJAnadAtAnuM nAma chupAvIne potAnI mahattA vadhAre. jJAna anaMta zeya padArthone prakAzita karI zakatuM nathI. jema sUrya badhAne 3. jJAna bhaNatA hoya ene aMtarAya pADe dA. ta. mammI pote gharamAM prakAzita karI zake tevo zaktizALI che, chatAM jyAre tenA para vAdaLAM ArAmathI beThA hoya paNa bela vAge ke phonanI ghaMTaDI vAge to AvI jAya tyAre te badhA padArthone pUrNa prakAzita karI zakato nathI. pote UbhA na thAya paNa je bALaka bhaNatuM hoya ene uThADIne evI ja rIte anaMta vastune jaNAvanAra AtmAnA jJAnaguNarUpI sUrya bAraNuM kholavAnuM ke phona levAnuM kahe. vaLI bhaNanAranA copaDA upara jJAnAvaraNIya karmarUpI vAdaLAM AvI javAthI ApaNane anaMta phADavA, saMtADavA jethI te bhaNI na zake. bhaNatAM hoya tyAM moTethI vastuonuM jJAna thatuM nathI. avAja karIne khalela pADe vagere. zAstrakAra bhagavaMte jJAnAvaraNIya karmane AMkhe bAMdhelA vastranA 4. jJAna ke jJAnI para dveSa kare, IrSyA kare. dveSa buddhithI bhaNanArane pATAnI upamA ApI che. jema ke koI vyaktinI AMkho para kapaDAMnA herAna kare vagere. ghaNAM paDavALo pATo bAMdhavAmAM Avyo hoya to te AMkho hovA chatAM 5. jJAna ke jJAnInI AzAtanA kare. jJAnIno vinaya na kare, bahumAna vastuone saMpUrNa rIte joI zakato nathI. tevI ja rIte ApaNe paNa na kare, emanI vAta na mAne. vagere. anaMta jJAnanI zakti dharAvatA hovA chatAM jagatanA padArthone pUrNataH 6, jJAnI sAthe khoTA vAda-vivAda karavAthI, emane nIcA pADavAnI jANI zaktA nathI. jema jema AMkha uparanA (kapaDAnA) pATAnA paDa pravRtti karavAthI, jhagaDo-kaleza karavAthI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya khUlatAM jAya tema tema vastune vadhu sArI rIte jANI zakAya che. tevI ja che. A karmane samajavA mATe zAstromAM moSatuya muninuM udAharaNa rIte jJAnAvaraNIya karma jema jema ochuM thatuM jAya, tema tema ApaNuM ApyuM che. mASatuSa muninuM daSTAMta pATalIputra nagaramAM rahetAM be bhAIo dIkSA laI jaina sAdhu be divasa, traNa divasa vItI gayA chatAM pATha yAda rahyo nahi. tyAre | banyA. temAMthI eka bhAInI buddhi teja hovAthI zAstrono gahana gurujI samajI gayA ke pUrvabhavamAM bAMdheluM jJAnAvaraNIya karma udayamAM abhyAsa karI bahuzruta jJAnI gItArtha banyA. gurudeve temane AvuM lAge che. AthI temaNe "mA ruSa, mA tuSa" arthAt koInI upara AcAryajInI padavI ApI. jyAre bIjA bhAI maMdamativALA hatA. dveSa na rAkha ane koInI upara rAga na rAkha. A be zabdanuM raTaNa AthI abhyAsamAM ruci jAgI nahi. gocarI pANI lAvIne khAIne karavAnuM kahyuM. paraMtu jJAnAvaraNIyakarmanA udayane kAraNe A be zabda masta rahI sUtAM rahetA. jyAre AcAryazrIno Akho divasa paThana- paNa temane yAda rahetAM nahi, AthI teo mAgatuSa-HIStuSa pAThanamAM pasAra thaI jato. kyAreka to gocarI karavAno samaya paNa bolatA. loko paNa temanA upara hasatAM chatAM teo samatAbhAve mAMDamAMDa maLato hato. ekavAra AcAryazrI potAnA bhAIne joIne satata A be zabdanuM raTaNa karatA jethI temanuM nAma mAtuSa muni paDI vicAravA lAgyA ke, are ! A keTalA sukhI che! khAI-pIne sUvuM, na gayuM. koI ciMtA ke ciMtana! tyAre mane to samaya ja nathI maLato. kAza huM 'mASatuSa no eka artha lokoe evo paNa karyo ke "mASa' eTale paNa vadhu bhaNyo na hota to ? 'mUrarvatva hi sarave manA pita' AvI aDada ane 'tuSa' eTale photarAM. arthAt aDadanI photarAvALI dALa durmati AcAryazrIne sUjhI. jJAna upara dveSabhAva lAvavAthI temanuM evo artha karIne loko temane aDadanI dALa ja vahorAvatA hatA, je jJAnAvaraNIya karma to baMdhAI gayuM. joke tyArabAda temane khUba pazcAtApa emanA svAthya mATe pratikULa hatI chatAM teo tapobhAvamAM sthira thayo ane pAchA potAnA svAdhyAyamAM lIna banI gayA. rahI bhikSA grahaNa karatA hatA. A pramANe bAra varSa vItI gayA chatAM AyuSya pUrNa karI svarge gayA. svargamAMthI eNvIne pAchA eka paNa jJAna gokhavAmAM kaMTALo lAvyA nahi. aMte jJAnAvaraNIya karmano govALane ghare putrarUpe janmyA. yuvAvasthAmAM sAdhu-saMtano samAgama saMpUrNa kSaya thavAthI temane kevaLajJAna pragaTa thayuM. A rIte prApta thatAM dIkSA grahaNa karI sAdhu banyA. temanI yAdazakti eTalI jJAnAvaraNIyakarmanuM vAdaLa dUra thavAthI kevaLajJAnarUpI sUrya pragaTa thayo. sArI hatI ke rojanA 50-100 zloko kaMThastha karI letA hatA. paNa jJAnanI AzAtanAthI je jJAnAvaraNIyakarma bAMdhyuM hatuM teno kSaya jJAnanI pUrvabhavamAM bAMdheluM jJAnAvaraNIya karma A bhavamAM udayamAM AvyuM. upAsanA karIne anaMtajJAnI banyA. jJAnAvaraNIya karmano kSaya karavA banyuM evuM ke gurudeva pATha Ape paraMtu temanAthI pATha yAda rahe nahi. mATe jJAna-jJAnInI upAsanA ja sAco mArga che. 113 karmanai kathanI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIya karma anaMtadarzana, AtmAno guNa che. darzana eTale vastuno sAmAnya bodha. saMpUrNa lokAokamAM rahelAM sarva dravya-paryAyone eka sAthe dekhADanArI Atmazaktine anaMtadarzana kahe che. jIva haMmezAM dRSTA che. niAgrasta karIne sUvaDAvI de che. jethI AtmA kazuM paNa joI zake nahi AtmA bhAna bhUlIne nidrAmAM paDI rahe che. darzanAvaraNIyakarma baMdhananA kAraNA joke te vizvanA sarva dravya-paryAyone joI zakato nathI. jema sUrya upara vAdaLa AvatAM te badhA padArthone pUrNa prakAzita karIzuM. zakato nathI tema darzanAvaraNIyakarmanA AvaraNathI jIva svalpa ke saMpUrNa vizvane joI zakato nathI. A karma eka che chatAM potAnI sAthe nava nava madadagArone teNe potAnuM kArya karavA rokI lIdhA che. eTale ke darzanAvaraNIyakarmanI uttaraprakRti nava prakAre che. temAM cAra prakAre darzanano Ava2Na che ane pAMca prakAre nidrA batAvI che. 1. darzananA dhArakajanonI niMdA kare, doSa bole, A loko jUThAM che vagere bolavAthI. darzana ke darzanInA upakAra na mAnavAthI, jema ke darzanInI pAsethI upadeza sAMbhaLe, jJAna-zraddhA vage2e svIkAre tyArapachI tenA tattvajJAnane chupAvIne potAnI baDAI hAMke che ke A to mane AvaDatuM hatuM, vagere. 3 darzanI bhAtAM hoya ene anaMtarAya pArka, temaja jIva mAtra darzana sahita che. eTale enA koIpaNa kAryamAM aMtarAya pADavuM te vagere. 4. darzanAvaraNIyakarmane dvArapALanI upamA ApavAmAM AvI che. jema ke koI manuSyane rAjAnA darzana karavA hoya paNa rAjamahelamAM pravezatAM pahelAM dvArapALa tene roke che. tenI rajA vagara te manuSya rAjAnA darzana karI zakato nathI. tevI ja rIte AtmAnI jovAnI zakti anaMta che. paraMtu A anaMtadarzanazakti upara dvArapALa jevuM darzanAvaraNIyakarma A guNane rokI rAkhe che jethI AtmArUpI rAjAnA darzana thatAM nathI. pariNAma svarUpa anaMtadarzanazakti hovA chatAM paNa AtmA badhuM joI zakato nathI athavA to AtmAne eka samayanI vAta che. te samaye eka mahAna ane vidvAna pUjya AcAryadeva nAmanA eka gurubhagavaMta hatA. temanA eka ziSyanuM nAma bhAnudattamuni hatuM. AcAryadevanA A bhAnudatta muni mukhya ane khAsa ziSya hatA. AthI AcAryadeve temane khUba parizrama karI cauda pUrvono abhyAsa karAvyo. ziSya bhAnudatta muni paNa hoMziyAra ane vidvAna hatA. AthI thoDA ja vakhatamAM caudapUrvanuM jJAna meLavI lIdhuM. jenA kAraNe teo paNa caudapUrvadhArI kahevAtA hatA. nItikAro kahe che ke dhana ane vidyA maLyA pachI e mane saMbhALavAnuM ati duSkara che. bhalabhalAne paNa lakSmI ane vidyAno mada caDatAM vAra lAgatI nathI. temAM paNa bhAnudatta muni caudapUrvadhArI mahAtmA hatA. vidyAno mada (garva ) vadhato garyA. vaLI pUrve darzanAvaraNIya karmabaMdhanA cha kAraNomAMthI koI paNa kAraNa vaDe darzanAvaraNIyakarmabaMdha karyo haze teno paNa udaya thayo. jenA kAraNe pramAda ane nidrAno udaya vadhato gayo jenA phaLa svarUpe sUryAsta thatAM ja AMkho gherAvA lAgatI, gurudeva vAraMvAra emane jagADavAno prayatna karatAM paraMtu temanA mATe jAgavuM muzkela banatuM gayuM. chatAM gurudeva emane jagADIne sAvadhAna prabuddha saMpA 114 bhAnudatta muninuM dRSTAMta 5. darzana ane darzanInI AzAtanA karavI, darzanInAM vinaya na karo, tenA upakaraNo, vastuo vagerenI AzAtanA karavI. darzana ke darzanI para dveSa karavo, arthAt tattvajJAnanuM nirUpazca thatuM hoya tyAre manamAM e tattvajJAna pratye, tenA vaktA pratye ke tenA sAdhano pratye IrSyA karavI vagere, 6. darzanI sAthe khoTA-vAdavivAda karavA, tenI sAthe asabhyatA batAvavI, emane nIcA pADavAnI pravRtti karavAthI, jhaghaDo karavAthI darzanAvaraNIyakarma baMdhAya che. karatAM ane kahetAM ke he pUrvadhara muni! pUrvenI punarAvRtti karI zo, nahIMtara bhUlI jazo. paraMtu nidrAnA udayI pramAdagrasta banelA bhAnudatta muni gurunI hitazikSA sAMbhaLavAne badale krodhita thaI jatAM ane pUrvonI punarAvRtti Adi karato na hatAM. A rIte keTalAMka samaya vItato gayo. ziSyane krodha karato jo Ine gurudeve paNa have zikhAmaNa ApavAnuM ke kahevAnuM badhuM ja choDI dIdhuM. have temane koNa kahe ? koNa jagADe ? pramAda ane nidrA eTalAM badhAM vadhI gayA ke AkhuM pratikramaNa paNa nidrAmAM vitAvavA lAgyA. kyAre pratikramaNa zarU thayuM ane kyAre pUruM thayuM ? koza, kyAre zuM bolyu ? vagere kazIja khabara bhAnu datta munine rahetI nahi. Ama divasa-rAta temano samaya have nidrA ane pramAdamAM pasAra thavA lAgyo. jethI temanuM cauda pUrvanuM jJAna paNa dhIre dhIre bhUlAvA lAgyuM. Ama nidrAmAM ne nidrAmAM temanuM bhaLyuMgaNyuM badhuM ja nakAmuM gayuM. aMte teo badhuM ja bhUlI gayA. ane mRtyu pAmIne durgatimAM gayA. eka nidvAdarzanAvaraNIyakarmane kAraNe cauda pUrvadhArI mahAtmA paNa durgatimAM gayA. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedanIya karma vizuddha sukha, zAzvata sukha, AtmAno guNa che. puNyakarmanA uttaraprakRti rUpe be prakAre che. vedanIya karmane madhulipta talavAranI udayathI je sukha maLe te paugalika sukha che, du:kha sApekSa sukha upamA ApavAmAM AvI che. che. jyAre saMpUrNa karmano kSaya thavAthI je sukha maLe che te Atmika vedanIya karmabaMdhanA kAraNo sukha che. tene avyAbAdha sukha kahe che. arthAt duHkha-pIDA rahitanuM bhagavatI sUtramAM zAtAvedanIya karma baMdhanA dasa kAraNo sukha. AvA avyAbAdha sukhane DhAMkanArA kArmaNarka dhone tema ja azAtAvedanIya karma baMdhanA bAra kAraNo batAvyA che. vedanIyakarma kahe che. vedanIya karma jIvane zAtA ane azAtA ApI jema ke, tenA maulika ane sAhajika sukhane roke che. vikasendriya jIvo, vanaspati jIvo, paMcendriya jIvo, cAra vedanIyakarmano svabhAva madhathI lepAyelI talavAranI dhArane sthAvara jIvone du:kha na ApavAthI, zoka na karAvavAthI, viyoga cATavA jevo che. jema madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATatAM na karAvavAthI, Tapaka-Tapaka AMsu na paDAvavAthI, na mAravAthI, madhu mIThuM lAgavAthI prathama sukhano anubhava thAya che. ane pachI temaja trAsa na ApavAthI zAtAvedanIya karmabaMdha thAya che. madhanI samAptithI jIbha kapAI jatAM du:khano anubhava thAya che. koI eka prANIne, bhUtane, jIvane, sattvane du:kha ApavuM, tevI ja rIte jIvane managamatAM sAdhano maLatAM sukhano anubhava zoka karAvavo, taraphaDAvavA, AMsu paDAvavA, mAravA, trAsa thAya che ane aNagamatA sAdhanano saMyoga thatAM du:khano anubhava upajAvavo. tevI ja rIte ghaNAM prANI, bhUta, jIva, satvane du:kha thAya che. eTale vedanIya karma, jIvane sukhadu:khano anubhava karAvatuM ApavuM, zoka karAvavo, taraphaDAvavA, AMsu paDAvavA, mAravA ke hovAne kAraNe, zAtAve danIya ane azAtAvedanIya ema trAsa upajAvavAthI azAtAvedanIya karmabaMdha thAya che. mRgAputranuM daSTAMta prabhu mahAvIranA samayanI A vAta che. ekavAra pariNamana pAmIne bahAra Avyo. tene paNa te cATI gayo. AvuM gautamasvAmI prabhu mahAvIra sAthe vicaratAM vicaratAM mRgAvatI dayanIya ane bIbhatsa dRzya joI gautamasvAmI pAchA pharyA ane nagaranA caMdanapAdaya udyAnamAM padhAryA. prabhunA AgamananI vAta prabhune tenI AvI durdazAnuM kAraNa pUchyuM, tyAre prabhu mahAvIre sAMbhaLI janatA prabhunA darzanArthe nIkaLI, tyAre eka dIna-hIna teno pUrvabhava batAvyo. janmAMdha puruSane paNa prabhunA darzana karavAnuM mana thAya che. jethI "bhAratavarSanA zatadvAra nAmanA eka nagaramAM IkAI nAmano te bIjA puruSanA sahAre prabhu darzane Ave che. tene joI rASTrakUTa (rAThoDa) raheto hato. tenA tAbAmAM pAMcaso gAmo gautamasvAmI prabhu mahAvIrane pUche che ke, zuM AnAthI 9 hatA. te atyaMta durAcArI, adharmI, ghAtakI ane vyasanI hato. vadhu bIjo koI dIna-hIna janmAMdha puruSa che? tyAre prabhu te prajAjano upara aneka atyAcAro gujArato hato. karapINa mahAvIra javAba Ape che ke, A nagaranA vijayakSatriya rAjA rIte te mANasonA AMkha, nAka, kAna Adi aMga-upAMgo chedI ane mUgAdevI rANIne mRgAputra nAmano eka bALaka che je nAkhato hato. kAramI pIDAthI A mANaso cIso pADatA tyAre janmathI aMdha che, tema ja hAtha, paga, AMkha Adi aMga-upAMga te khUba khuza thato. niraparAdha loko upara jUThA Aropa mUkI vinAno che. tenI mAtA mRgAdevI tenuM lAlana-pAlana gupta temane parezAna karato. rAta-divasa pApakRtyomAM tallIna rahe rIte kare che. tyAre gautama svAmIne te bALakane jovAnI IcchA to hato. teNe AvA ghaNAM bhaya kara pApakarmono saMcaya karyo, thaI. pariNAma aMta samaye ribAI-ribAIne mRtyu pAmyo. pApanA bIje divase prabhu mahAvIranI AjJA laI teo rAjamahelamAM phaLarUpe pahelI narakamAM gayo. narakamAM eka sAgaropamanuM lAMbu AvyA ane rANI mRgAvatIne bhoMyarAmAM gupta rIte rahela AyuSya bhogavIne A bhavamAM te mRgAvatI rANInI kUkhe utpanna bALakane jovAnI IcchA darzAvI. tyAre mRgAvatI paNa prabhu thayo che. Ama pUrvabhavamAM ghAtakI ane dUra karmone kAraNe teNe mahAvIranA sarvajJapaNAthI prabhAvita banyA. azAtAvedanIyakarma bAMdhyuM hatuM teno atyAre udaya pravarte che. tyArabAda khAvApIvAnI vipula sAmagrI laI, mukha upara tethI te asahya ane bhayaMkara pIDA bhogavI rahyo che. AvA mahA vastrikA bAMdhI bhoMyarA pAse Ave che. gautamasvAmIne paNa mukha du:kha bhogavI chavvIsa varSanuM AyuSya pUrNa karI narakamAM utpanna upara kapaDuM DhAMkavAnuM kahe che. temaNe bhoMyarAnuM dvAra kholyuM. dvAra thaze. kholatAM ja asahya durgadha AvI. tyArabAda dIrghakALa sudhI bhavabhramaNa karI apAra vedanAo mRgAvatI devIe potAnI sAthe lAvela vipula AhAra bhogavyA pachI tene manuSyabhavanI prApti thaze. tyAM saMyamanI putranA mukha kahI zakAya tevA piMDanA chidromAM nAkhyo. te AhAra ArAdhanA karI devalokamAM jaze. tyAMthI cyavI anukrame siddha padane tarata ja khAI gayo. ane tenuM tatkALa rasI ane lohInA rUpamAM pAmaze. 115 vedanIya karma Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIya karma vItarAgatA ane akSayacAritra AtmAno guNa che. zuddha jJAnopayoga, zuddha darzanopayogAdi svaguNamAM-svabhAvamAM ramavuM te akSayacAritra kahe vAya che ane akSayacAritra guphAne DhAMkanArA karmane mohanIyakarma kahe che. A karma varna muMjhAve che tethI mohanIya evuM tenuM nAma ApavAmAM AvyuM che. AThe karmamAM moha-karma agrabhAga bhajave che. bIjA karmo tenI pAchaLa rahI tenI pUravaNI karatA hoya che. vItarAgatAne DhAMkanArA kAryaNaskaMdho be vibhAgamAM vaheMcAtA hovAthI mohanIya krama be prakAre che. 1. darzanamohanIya ane 2. cAritramohanIya karma. mohanIya karmano svabhAva madirApAna karelA manuSya jevo che. jema madirA pIdhelo mANasa bhAna bhUlI jAya che. ane game tema bolavA lAge che. bolavAno ane kriyAno viveka hoto nathI. e ja rIte mohanIya karmanA udayathI jIvano anaMtacAritra guNa DhaMkAI jAya jene pariNAme jIva svabhAvane bhUlI parabhAvamAM ramyA kare che. mamatva buddhine kAraNe potAnuM nathI tene paNa potAnuM mAne che. AthI mohanIya karmane madirApAna samAna kahyuM che. mohanIyakarmanI anukrame traNa ane paccIsa ema kula aThThAvIsa uttaraprakRtio che. mohanIya karmabaMdhanA kAraNa 116 tIvra krodha, mAna, mAyA, lobha karanAro, kaleza-kaSAyane karanAro cAritra mohanIya tathA hAsya, ThaThThA-mazkarI, bhaya zokAdine AdhIna thayelo jIva nava-nokaSAya mohanIya karma bAMdhe che. khoTA mArgane sAco ane sAcA mArgane khoTo batAvo, jina paramAtmA, sAdhu-munirAja tathA saMdhAdinI virUddha janAra darzanamohanIya karma bAMdhe che. arthAt devagurudharmanA avarNavAda bolavAthI, tIvra rAga ke chaLakapaTa karavAthI, pApa karma karavAthI, tIvra kaSAyAdi karavAthI jIva mohanIya karma bAMdhe che. caMDakauzikanuM dRSTAMta dharmaghoSa nAmanA eka vRddha tapasvI hatA. temanA bALaziSyanuM nAma damadataM muni hatuM. eka vAra teo gocarI levA jatA hatA tyAre temanA paga nIce eka nAnI deDakI kacaDAIne marI gaI. tyAre bALamunie gurudevane ArlocanA karavAnuM kahyuM. paMratu A vAta gurudevane gamI nahIM. sAMjanA pratikramaNa bAda bALamunie potAnA gurudevane savA2nI vAta prabhu mahAvIre jJAnathI A caMDakauzikanA bhavo jANIne yAda karIne AlocanA karI levAnuM kahyuM. paraMtu gurudeva A tene pratibodhavA caMDakauzika raheto hato te vanamAM Ave che. vAta sAMbhaLI khUba ja krodhita thaI gayA. vAraMvAra A ja vAta-caMDakauzike prabhune joIne jorathI huMphADo mAryo paNa prabhu upara tenI kAMI asara thaI nahi. AthI krodhe bharAI prabhunA caraNakamala para Dasyo paNa rudhirane badale dUdhanI dhArA thaI. A joI te vismaya pAmyo. tyAre prabhu bolyAM ke, are caMDakauzika bUjha! bUjha! bhagavAnanA AvA vacana sAMbhaLatAM ja tene jAti smaraNa jJAna thayuM. tethI prabhune vaMdana karI manomana anazana karavAno nizcaya karyo. yAda karAvavAthI temanA krodhe mAjhA mUkI ane tene mAravA doDyA. krodhamAM ahiMsaka paNa hiMsaka banI jAya che. aMdhAruM hovAthI vacce Avato thAMbhalo dekhAyo nahi, ane temanuM mAthuM bhaTakAyuM ane sajjaDa mAra lAgyo. AthI temanuM mRtyu thayuM. marIne bIjA janmamAM kauzika gotravALA tApasa banyA, temaja vanakhaMDanA svAmI thayA. bIjA tApasone A vanakhaMDamAMthI phaLa ke phUla toDavA detA nahi ane jo koI phaLaphUla toDe to krodhita banI tene mAravA doDatA. eka divasa hAthamAM kUhADo laI phaLa toDatA eka rAjakumAra pAchaLa doDyA. karma saMjoge khADAmAM paga paDatAM te paDI gayA ane hAthamAMno kuhADo mAthAmAM jorathI vAgatAM tatkALa mRtyu pAmyA. A janmamAM paNa atikrodhI ane mA2vAnI durbuddhimAM mRtyu pAmavAne kAraNe tiryaMca gatimAM sApa banyA. pUrvajanmanA krodhanA saMskAro pharIthI sApanA janmamAM paNa udayamAM AvyA. caMDakauzika sApa bhayaMkara viSadhArI-daSTiviSa sarpa banyo. tenA phUMphADA mAtrathI prANIo vagere marI jatA. prabuddha saMpA zvetAMbI nagarI tarapha jatA rastAmAM A sarpa raheto hato. tenA dRSTiviSane kA2Ne A rasto verAna banI cUkyo hato. Ama krodha kaSAyane kAraNe mohanIyakrameM baMdha thavAthI caMDakauzikanI manuSyagati paNa bagaDI ane tiryaMcanI durgatimAM ene janma levo paDyo. have vadhu pApathI bacavA rAphaDAmAM moM rAkhI hAlyA cAlyA vinA te anazanadhArI paDyo rahyo. lokonI avarajavara paNa zarU thaI. ane A sarpa devatA have zAMta thayA che tethI tenI pUjA karatAM. koI zarIre zrI chAMTatA, to koI dUdha. dUdha-ghInI sugaMdhathI asaMkhya kIDIo tenA zarIra upara AvI zrI khAtAM khAtAM karaDavA lAgI. AthI sarpanuM zarIra cAraNI jevuM thaI gayuM. paNa sarpa duHsaha vedanA sahana karato rahyo ane A bicArI alpa baLavALI kIDIo dabAI jAya nahi evuM dhArI potAnu zarIra paNa halAvyuM nahi. A pramANe karuNAbhAvavALo sarpa eka pakhavADiyAmAM mRtyu pAmI devalokamAM devatA thayo. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSya karma akSayasthiti AtmAno guNa che. jeno kSaya na thAya tevuM jIvana uttaraprakRtio che. arthAt janma-maraNa vagaranuM jIvana tene akSayasthiti kahevAya. A AyuSyakarmabaMdhanA kAraNa akSayasthiti guNane DhAMkanArA karmane AyuSya karma kahe che. muktAtmA naraka AyubaMdhanA mukhya cAra kAraNa che-(1) mahA AraMbha kare sivAyanA jeTalA jIvo A saMsAramAM rahyA che te badhA AyuSyakarmane che (2) mahA parigraha (3) paMcendriya jIvono vadha karavAthI tema ja vaza che. zAstrIya paribhASA pramANe navA AyuSyano udaya prAraMbha (4) madya-mAMsa AdinA sevanathI jIvo narakamAM jAya che. tiryaMca te 'utpatti ane cAlu bhavanA AyuSyanA udayanI samApti te "mRtyu' AyubaMdhanA paNa cAra kAraNa che. (1) mAyA kare, arthAt manamAM kahevAya che. utpattithI mAMDIne maraNa sudhIno kALa AyuSya kahevAya jUduM, bahAra alaga. (2) gADha mAyA kare, chetarapIMDI kare. (3) asatya tenuM kAraNa AyuSyakarma che. bole, svArtha mATe jUThuM bole ane (4) paisA mATe khoTA tola-mApa AyuSyakarma jIvane maryAdita kALa sudhI devAdi cAra avasthAmAM karavA, khoTAM trAjavA (kAMTA) rAkhavAmAM tiryaMcanuM AyuSya baMdhAya keda karI detuM hovAthI beDI sarakhuM kahyuM che. jema polIsa corAdine che. manuSya AyubaMdhanA mukhya cAra kAraNa che. (1) bhadra eTale ke pakaDI hAthakaDI paherAvIne pUrI de che tyAre tene aparAdhanI sajA saraLa svabhAva (2) vinayabhAva hoya (3) dayAbhAva hoya ane (4) bhogavavA maryAdita kALa sudhI jelamAM rahevuM paDe che. tema AyuSyakarma te jIvane garva na hoya, ahaMkAra rahita hoya te jIva manuSyanuM AyuSya akSayasthitivALA AtmAne pakaDI zarIrarUpI jelamAM pUrI de che. pachI bAMdhe che. deva AyubaMdhanA paNa cAra prakAra che. (1) rAgayukta saMyama jyAM sudhI AyuSyakarmanI mudata pUrI na thAya tyAM sudhI jIvane zarIramAM pALe (2) saMyama ane asaMyama (zrAvakapaNuM) pALe (3) bALa tapasyA pUrAI rahevuM paDe che. eTale AyuSyakarmane beDInI upamA ApI che. kare (ajJAna tapa) tema ja (4) akAma nirjarA arthAt IcchA vagaranI AyuSyakarmanI narakAyu, tiryaMcAyu, manuSyAya ane devAyu A cAra nirjarA karavAthI jIva devanuM AyuSya bAMdhe che. naMdamaNiyAranuM daSTAMta prabhu mahAvIranA samayanI A vAta che. rAjagRhI nagarImAM tarIke janmavuM paDyuM. naMda maNiyAra zeThano jIva je deDako thayelo naMda maNiyAra nAmano eka dhanADhya zreSThi raheto hato. ekavAra hato te vAvane kAMThe besI zeThanA vakhANa, vAvanA vakhANa prabhu mahAvIra rAjagRhI nagarImAM padhAre che. tyAre temanI dezanA sAMbhaLato. sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM tene eka divasa jAtismaraNa sAMbhaLI naMda maNiyAra zrAvakavratadhArI banyo. eka vakhata jJAna thayuM ane tarata ja potAno pUrvabhava yAda Avyo. tene unALAnA jeTha mahinAmAM temaNe covihAro aThThamatapa karyo ane thayuM arere...meM amUlya evo manuSyabhava vAvanI AsaktimAM sAthe poSadhavrata laI upAzrayamAM rahyAM. eka to jeTha mahinAnI gumAvI dIdho. paNa have huM pharI A bhavamAM dharma-ArAdhanA karuM, sakhata garamI, vaLI nirjala cauvihAro aThThama eTale zeThane bhAre pAchA vrata-niyama svIkAruM. ema vicArI deDakAe chaThTha-tapAdi tarasa lAgI. manamAM pANI...pANI... yAda Ave, vaLI najara sAme karavAno nirNaya karyo. pANInI vAva ane kUvA dekhAya. vaLI vicAra Avyo ke kharekhara ekavAra zreNika mahArAjA prabhu mahAvIranA darzana karavA to dhanya che je loko pANInI vAva ke kUvAo baMdhAve che. tyAMthI nIkaLyA. sAthe caturaMgI senA, aMtaHpura vagere moTo Ama pauSadhamAM zeThanA manamAM pANI, vAva vagerenA vicAro rasAlo hato. ghaNAM loko prabhunA darzane jaI rahyA hatA. tyAM ciMtavyA. to prabhunA darzane javAnA...vagere zabdo deDakAnA kAne paDyA. bIje divase zeTha pauSadha pALI ghare AvyA. yathA vidhi pramANe tene paNa prabhunA darzana karavAnI bhAvanA thaI. te teyAra thaI jaLapAna karI upavAsa choDyA paNa vAvanA vicAra na chUTyA. gayo, chalAMga mArI vAvanI bahAra Avyo. utsAhamAM zeThe eka moTI vAva nagaranI bahAra baMdhAvavAnuM Ayojana karyuM AvIne kUdato kUdato te mArga upara doDavA lAgyo. lokonI jotajotAmAM nagaranI bahAra eka vizALa vAva banI paNa gaI. najaramAM Ave tethI loko tene pAcho laI jaIne vAvamAM nAMkhe. loko vAvanuM mIThuM pANI pItA, potAno thAka utAratA ane pAcho bahAra Ave. Ama be, traNa vAra banyuM. tyAM pharI bahAra vAva baMdhAvanAra zeThanA vakhANa karatAM. naMda maNiyAra zeTha paNa Avyo ane zreNika rAjAnA ghoDAnA paga nIce kacaDAI javAthI vakhANa sAMbhaLIne khUba rAjI thatA. Ama dhIre dhIre zeThano vAvanA mRtyu pAmyo. te samaye tenA manamAM prabhunA darzananI, pANI pratye ane vAva pratye AsaktibhAva vadhato gayo. vAva dharma sAMbhaLavAnI tI IcchA hatI tethI te mRtyu pAmI deva pratye temanI mAyA vadhatI gaI. pariNAme temanA AyuSyano baMdha banyo. paDyo ane teo mRtyu pAmIne temaNe ja baMdhAvelI vAvamAM Ama jIva jyAM prIti kare che tyAM svAbhAvika rIte tenI deDakA tarIke utpanna thayA. ATalI tapazcaryA, pauSadha vagerenI Asakti baMdhAya che. ane jo te samaye tenA AyuSyano baMdha ArAdhanA hovA chatAM paNa pariNAma bagaDyA ane temane deDakA paDe to tyAM ja tenI utpatti thAya che. 117 naMda maNiyAranuM dRSTAMta Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma karma arUpI-anAmI AtmAno guNa che. jemAM rUpa, rasa, gaMdha, samAveza thaI jAya che. sparza vagere hoya te rUpI ane jemAM raMga, rUpa, gaMdha vagere na hoya nAmakarmabaMdhanA kAraNa te arUpI kahevAya che. AtmAnA A arUpI guNane DhAMkanArA karmane zubhanAmakarma baMdhanA mukhya cAra kAraNa zAstromAM batAvyA che. nAmakarma kahe che. AtmA potAnA guNa-svabhAva pramANe vartavA jIva zubha pravRtti kare to zubha Alekhana thAya che jemake 1. kAyAnI pUrepUro svataMtra hovA chatAM A nAmakarmane lIdhe te jema dorAve saraLatA arthAt zarIrathI koIne aDacaNa na thAya tema besavAmAM, tema dorAvavuM paDe che. jema nacAve tema nAcavuM paDe che. nAnA, jovAmAM, ApavAmAM athavA zarIranI je je pravRtti thAya temAM saraLatA moTA, pazu-pakSI, vanaspati vagere aneka svarUpamAM AtmAne dekhAya, vakratA, prapaMca na jaNAya te kAyAnI saraLatA che. 2. vacananI potAnI svataMtratA choDIne dareka bAbatamAM namatuM ApavuM paDe saraLatA arthAt vANIthI bolAya tyAre jevuM hoya tevuM spaSTa kahe te che. mATe AtmAne namAvanAra A karmanuM nAma "nAmakarma' rAkhavAmAM koIpaNa samajI zake eTale vANImAM vakratA na hoya. 3. mananI RjutA Avela che. (bhAvanI saraLatA) eTale mana paNa evuM spaSTa bhAve varte. AMTIghUTI, nAmakarma citrakAra sarakhuM che. jema citrakAra raMgaberaMgI judI chetaravAnI kaLA vagere manamAM na Ave. 4. koInI paNa sAthe kaMkAza, judI jAtanA sArA-narasA nirjIva citro banAve che, tevI ja rIte jhaghaDo, vivAda, khaTapaTa thAya tevuM na kare. A cAra prakAre jIva zubhanAma anAmI-arUpI evA AtmAne nAmakarma eka zarIranA DhAMcAmAM karma bAMdhe che. DhALI tenA aMgaupAMga AkAra banAve che. gati-jAti AdimAM azubha nAma karmabaMdhanA paNa mukhya cAra kAraNa che. 1. mokale che. kALo-goro raMgavALo banAve che. anAmIno have kAyAnI vakratA arthAt bIjA upara humalo karavo, mAravuM vagerethI nAma-vyavahAra bane che tethI nAmakarmane citrakAranI upamA ApI 2. vacananI vakratA arthAt bIjAne vacananI vakratAthI chetaravA, che. A nAma-karmanA kArmaNaskaMdho judA judA vibhAgamAM vaheMcAI cAlabAjI karavI vagere. 3. mananI vakratA arthAt manamAM dveSa hoya jatA hovAthI nAmakarma kula betAlIsa prakAre thAya che. te bhedo paraMtu upara uparathI vahAla batAvavuM, vagere. 4. game tenI sAthe (nAmakarma)nI uttara pravRtio ekaso ne traNa che. jo ke zubhanAma sahaje sahaje laDAI karavI. kaMkAsa karavo, khaTapaTa karavI. A cAra karma ane azubha nAmakarma A be bhedamAM tenA badhA ja peTA bhedono prakAre jIva azubha nAmakarma bAMdhe che. naMdiSeNamuninuM dRSTAMta magadha dezamAM naMdI gAmamAM somIla nAmano brAhmaNa raheto sAdhu du:kha bhogave che ane tane khAvA-pIvAnuM sUjhe che! ane vaLI hato. tene somIlA nAme strI hatI. temane naMdiSeNa nAme putra vaiyAvaccano moTo Theko dhAravo cho ! AvA AvA zabdo bolavA thayo. durbhAgye te kadarUpo hato. nAnapaNamAM ja tenA mAtA-pitA lAgyA. AthI naMdiSeNa muni gocarI paDatI mUkI sevA karavA mATe mRtyu pAmyA eTale mAmAne tyAM jaI rahyo. mAmAe tene potAnI zuddha pANI vahoravA gayA. paraMtu jyAM jAya tyAM devonI mAyAthI doSa sAta putrIomAMthI eka putrI sAthe paraNAvIza evuM AzvAsana dekhAya. mAMDa mAMDa thoDuM zuddha pANI maLyuM te laI naMdiSaNa muni nagara ApyuM hatuM. paraMtu sAte dIkarIoe kurUpa evA naMdiSeNa sAthe bahAra rogI sAdhu pAse gayA. tyAM jaIne pelA rogI sAdhunA zarIranI paraNavAnI nA pADI dIdhI. AthI naMdiSeNa ghara choDI ratnapura nagaramAM naMdiSeNa munie samatAbhAvapUrvaka pANI vaDe sAphasUphI karI. paNa Avyo. tyAMnA lokone sukhI joIne teNe ApaghAta karavAno vicAra jema jema sApha karatA jAya tema tema vadhu ne vadhu paru bahAra AvavA karyo. AthI te ApaghAta karavA vanamAM gayo. tyAM acAnaka rastAmAM lAgyuM. AthI temane potAnA khabhA upara besADI upAzraya laI javA tene jainamunino bheTo thayo. munie tene dharma upadeza saMbhaLAvyo. mATe cAlavA lAgyA. rastAmAM A sAdhu naMdiSeNa muni upara maLaane ApaghAta karavAthI thatAM ghora pAponuM varNana karyuM. AthI mUtra kare che chatAM teo potAnI vaiyAvaccanI bhAvanAthI saheja paNa naMdiSeNa vairAgya pAmI munirAja pAse dIkSita banyA. vaLI temaNe calita thayA nahi. ulaTA evo vicAra karavA lAgyA ke are re! mArAthI AjIvana chaThThane pAraNe AyaMbila ane ladhu, vRddha ke rogavALA A sAdhune keTalI badhI azAtA thAya che. rastAmAM naMdiSeNa muninI sAdhuonI vaiyAvacca karyA pachI ja jamavuM evo abhigraha dhAraNa pITha upara beThelA muni khUba gusso karI gALo Ape che, dhIre cAlavA, utAvaLe cAlavA dhamakAve che. chatAM teo kSamA dhAraNa karI temanI naMdiSaNa muninA vaiyAvacca guNathI AkarSita banI Indra sevAmAM apAra AnaMda mAne che. Akhare baMne devo potAnI hAra mAnI mahArAje devasabhAmAM temanI khUba prazaMsA karI. AthI be devo temanI pragaTa thaI temanI vaiyAvaccanI mukta kaMThe prazaMsA karI kSamA mAMge che. parIkSA karavA AvyA. eka deve rogI sAdhunuM rUpa lIdhuM ane te naMdiSaNa munie spRhArahita saraLa bhAvathI dharmI puruSa sAdhu ratnapura nagaranI bahAra beThA. jyAre bIjA deva paNa sAdhunuM munizrInI anupama sevA satkAranA zubhabhAvathI zubhanAmakarma bAMdhyuM. rUpa laI upAzraye AvyA. naMdiSeNa muni chaThThanA pAraNAnI taiyArI ane atyaMta rUpa-saundaryayukta zarIravALA vAsudeva tarIke AgaLanA karatA hatA tyAM AvI rADo pADavA lAgyA ke gAmanI bahAra bimAra bhavamAM utpanna thayA. karyo. prabuddha saMpadA 118 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotra karma agurulaghu AtmAno guNa che. jemAM UMca-nIcano bheda na hoya tene agurulaghu kahevAya. dareka vyaktinuM Atmatva eka sarakhuM ja che. koI paNa zuddha AtmA bhAruM nathI ke halako nathI, moTo nathI ke nAno nathI. UMcanIcanA bheda nathI. aguruladhu guzayALo che. AtmAnA A guNane DhAMkanArA kAryaNaskaMdhone gotrakarma kahe che. gotra eTale nAma uparAMta vizeSa jenAthI oLakhI zakAya che te gotra che. jema koI zAha, jhAlA, gohila vagere aTakI oLakhAya che tema jIva ucca gAnathI ane nIce gogathI oLakhAya che. gotrakarmane kuMbhAranI upamA ApavAmAM AvI che. jema kuMbhAra eka ja mATImAMthI ghaDA banAvato hovA chatAM keTalAka ghaDA evA sarasa banAve che ke te ghaDA maMgaLa-kalaza Adi tarIke vaparAya che. jyAre keTalAka ghaDA evA banAve che ke teno upayoga maMdirAdi bharavA tarIke vaparAya che. A rIte ucca ane nIca ghaDAnI zreNInI jema gotrakarma paNa larna ucca-nIca gotramAM laI jAya che. koIne harikezI koI eka samaye mathurA nagarInA zaMkharAjAe saMsArathI virakta banI dIkSA grahaNa karI, cAritra dharmanI ArAdhanA karatA hatA. ekavAra teo vihAra karatAM karatAM hastinApura padhAryAM. mikSA mATe vicaratA zaMkhamuni eka gInI najIka AvyA. tyAM sUnakAra jotAM najIkamAM rahetAM somadatta purohitane mArga pUchyo. te galInuM nAma "bhutavaha-rathyA' hatuM. ne grISmaRRtunA sUryanA tApathI tapelA loDhAnI samAna atyaMta garama rahetI hatI. jethI A mArga upara ughADA page cAlavuM koIpaNa puruSa vyakti mATe zakya na hatuM. paraMtu somadattane munio pratye dveSa hato eTale teNe dveSavaza saMtamunine te ja hutavaha rathyAno uSmamArga batAvI dIdho. zaMkhamuni nizcala bhAvathI IryA samitipUrvaka te mArga upara cAlyA. paraMtu temanA tapobaLanA prabhAvathI ja uAmArga ekadama zItaLa banI gayo. zaMkhamuni dhIre dhIre te mArgane AnaMdapUrvaka pAra karI rahyAM hatAM. muninuM dRSTAMta cAritrapAlananA kAraNe teo AyuSyakarma samApta thayA bAda svargamAM gayA. deva AyuSyapUrNa karI somadeva muni jAtimadanA kAraNe bAMdhelA nIMcotra karmanA kAraNe gaMgAne kinAre harikeza gotrIya cAMDAlonA adhipati 'balakoTTa' nAmanA cAMDAlanI patnI 'gaurI'nA garbhamAM putra rUpe utpanna thayA. tenuM nAma bala rAkhavAmAM AvyuM, vaLI rUpamadanA kAraNe e manuSya zarIra sau bhAgya rUparahita ho vAne lIdhe te manA sagAMsaMbaMdhImAM ghRNApAtra tema ja hAsyanuM kAraNa banatuM. jema jema moTA thatA gayA tema tema temano svabhAva krodhI ane jhaghaDAkhora thato gayo. AthI temanI sAthe koI ramatuM nahi. A joIne somadatta brAhmAnA Azcaryano pAra na rahyo. te ja samaye teo nIce AvyA ane e ja mArga upara ughADA page cAlyA. tyAre galIno caMdana samAna zItaLa sparza anubhavI temanA manamAM ghaNo ja pazcAtApa thayo. zaMkhamuni pAse AvI, temanA caraNomAM paDI potAnA anucita kArya badala kSamA mAgI tyAre zaMkhamunie temane dharmopadeza Apyo. dharmano upadeza sAMbhaLIne somadeva brAhmaNane vairAgya utpanna thayo ane emanne zaMkhamuni pAse dIkSA grahaNa karI. somadatta munie ghaNAM varSo sudhI cAritra to pALyuM paNa teo haMmezAM bolatAM ke huM brAhmaNa purohita chuM, amArI jAti ja zreSTha gaNAya. bIjI badhI jAti to halakI gaNAya. huM uttama kuLa jAtivALo chuM. Ama jAtimaMda, rUpamada karatA rahyA, jenA kAraNe temaNe nIcotrakarma bAMdhyuM. rAjakuLamAM janma maLe che to koIne camAra Adi kuLamAM janma maLe che. ucca gotra pUjanIya gaNAya che to nIca gotra niMdanIya gaNAya che. gotrakarmanI (1) ucca golakarma ane (2) nIce gotrakrama ema be uttaraprakRti che. gotrakarma baMdhanA kAraNa 119 uccakuLamAM janmelAM hoya chatAM temane jAti ane kuLano mada na hoya, adbhuta rUpa hoya chatAM rUpano garva na hoya, ajaya baLa hoya chatAM baLanuM abhimAna na hoya, icchita vastu maLe chatAM lAbhano garva na hoya, agADha zrutajJAna hovA chatAM zrutanuM abhimAna na hoya, tapanuM abhimAna na hoya ane aizvaryanuM abhimAna na hoya te uccagotrakarma bAMdhe che. tevI ja rIte je jAti, kuLa, baLa, rUpa, jJAna, tapa, lAbha ane e zcarya no mada kare che, abhimAna kare che te nIcotrakarma bAMdhe che. tema ja che ja sArI jAti maLavAthI jIvo uddhatAIthI mAnanA mArge jAya to notrakarma baMdhAya. ekavAra bhUla ekalo lAcAra ane duHkhI thaI beTho hato. eTalAmAM tyAM eka kALo viSadhara sApa nIkaLyo. tyAre cAMDAloe te duSTasarpa che ema kahI tene mArI nAkhyo. thoDIvAra pachI azika jAtino nirviSa sApa nIkaLyo. lokoe tene viSarahita che kahIne choDI dIdhuM. A baMne ghaTanA dUra beThelAM banne (cAMDAlaputra) joI. A duSya joI teNe ciMtana karyuM ke mArA baMdhujano mArA doSayukta vyavahArane lIdhe ja mane vizvasarpanI jema dhutkAre che. jo huM pA azikanI jema doSarahita hota to sahuno priyapAtra hota. A prakAranI vicAradhArAmAM nimagna thatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyAre tene pUrvabhavamAM bAMdhela jAtimadanA phLa svarUpe hamaNAM prApta thayela nIcatra tema ja bhogavI Avela dervAcita sukhonI vinazvaratAnA vicAro AvyA. AvA AvA vicAro AvatAM teNe A saMsArane tuccha samajIne vairAgyapUrvaka dIkSAAta aMgIkAra karI lIdhuM ane e harikezabAnA nAmathI saMsAramAM vikhyAta thayA. gotra karma Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAya karma anaMtavIrya, anaMtazakti AtmAno guNa che. AtmA dAna, lAbha, ga Adi anaMtazaktino mAlika che. AtmAnI A anaMtazaktine DhAMkanArA kArmAsyuMrdhAne aMtarAyakarma kahe che. jIvane aMtarAyakarma tenI saMpattirUpI anaMta zakti bhogavavA deto nathI. te sarve labdhi zaktinuM vargIkaraNa karIne pAMcalabdhimAM samAveza karyo hovAthI tene DhAMkanAra aMtarAyakarma pAMca prakAre kahyuM che. aMtarAyakarmane rAjAnA bhaMDArInI upamA ApI che. jema ke rAjA bhaMDArIne Adeza Ape ke tuM yAcakAdine dAnAdi Apa paraMtu bhaMDArI yAcakane kahI de ke atyAre mane samaya nathI, pachI Avaje, ema bahAnA batAvI ane nA pADI de che. evI ja rIte aMtarAyakarma e vighnakartA che. dAna, lAbha Adi prApta thayuM hoya emAM bhaMDArInI jema vighna nAMkhavAnuM kAma aMtarAya karma kare jenA kAraNe jIva sukha sagavaDa, zArIrika baLa Adi prApta karI zakartA nathI. aMtarAyakarmanA 1. dAnAMtarAya 2. lAmAMtarAya 3 che. bhogAMtarAya 4. upabhogAMtarAya ane 5. vIryaMtarAya ema pAMca uttaraprakRtioche. anaMtarAyakarmabaMdhanA kAraNA 120 aMtarAyakarma baMdhanA mukhya pAMca kAraNo che. (1) bIjAone dAna ApavAmAM aMtarAya-vighna nAMkhavAthI, dAnadharmanI niMdA karavAthI dAnAMtarAyakarma baMdhAya che. (2) bIjAne sukha-sagavaDanA sAdhano maLatA hoya tyAre aMtarAya pADavAthI lAbhAMtarAyakarma baMdhAya che. (3) ekavAra bhogavI zakAya evI vastu mATe bIjAnA bhogasukhamAM aMtarAya pADavAthI bhogAMtarAyakarma baMdhAya che. (4) vAraMvAra bhogavI zakAya evI vastu mATe paNa bIjAnA upabhoga sukhamAM vighna nAMkhavAthI upabhogAMtarAyakarma baMdhAya che. (5) temaja bIjAnI vIrya zaktimAM aMtarAya pADavo tathA potAnI zakti hovA chatAM ALasa vagere karavAthI vIryaMtarAyakrama baMdhAya che . DhaMDhaNa muninuM dRSTAMta zrIkRSNa vAsudevanA samayanI A vAta che. zrIkRSNa A vAta badhA sAdhuonI sAthe DhaDhaNamunie paNa sAMbhaLI. AthI temaNe prabhu pAse abhigraha lIdhI ke, AjathI huM mArI labdhi dvArA ja bhojana maLo to ne vAparIza. paralabdhithI athavA to koIe lAvelI gocarI vAparIza nahi. A rIte AhAra na maLatAM DhaMDhAmuninA cha mahinA vItI gayA. vAsudevanA putra DhaMDhAkumArane zrI neminAthanI dharmadezanA sAMbhaLI verAgyabhAva jAgyo. AthI temAM zrI neminAtha pAse dIkSA aMgIkAra karI. sAdhu jIvanane anukULa hoya te pramANe je gocarI AdinI garvaSA karI AhAra grahaNa karatA. Ama je kAMI prAruka AhAra maLe teno AhAra karatA. paNa pUrva bhavamAM bAMdhela aMtarAyakarmano udaya thayo eTale jyAM jyAM gocarI mATe jAya tyAM tyAM zuddha bhikSA maLe nahi, eTaluM ja nahIM paNa emanI sAthe jo koI sAdhu hoya to temane paNa gocarI na maLe evuM banavA lAgyuM. samaya vItato gayo tyAre bIjA sAdhuoe zrI neminAtha bhagavAnane pUchyuM ke, he paramAtmA! tamArA ziSya, zrIkRSNa vAsudevanA putra, dhArmika, dhanAsa ane udAra gRhasthavALI dvArakA nagarI chatAM zrI DhaMDhaNamunine gocarI kema maLatI nathI? tyAre zrI neminAtha bhagavAne temanA pUrvabhavano vRttAMta kahetAM kahyuM ke, DhaMDhaNa munino AtmA pUrvajanmamAM magadha dezano pArAsara nAmano brAhmaNa hato. te gAmanA loko pAsethI rAjyanA khetaro kheDAvato hato. dararoja bhojana veLA thAya ane badhAnI bhojana sAmagrI AvI jAya to paNa te bhojana karavAnI badhAne rajA Apato na hato. paNa loko pAsethI vadhu kAma ka2AvavAnA AzayathI bhUkhyA loko ane bhUkhya baLado pAsethI haLa kheDAvI khetaromAM vadhu kAma karAvo. A kAryathI parAsara brAhmaNe aMtarAyakarma bAMdhI lIdhuM hatuM ane te A bhavamAM DhaMzamunine udayamAM AvyuM che jethI temane gocarI-pANI sujhatA maLatA nathI. ekavAra zrIkRSNa vAsudeve bhagavAna neminAthane pUchyuM ke, tamArA sarva sAdhuomAM duSkara kArya karanAra koNa che? tyAre prabhue kahyuM, badhA ja muni duSkara kArya kare che. paNa DhaMDhaNamuni sarvathI adhika che. tyArabAda zrIkRSNa prabhune vaMdana karI pAchA pharatA hatA tyAre temane mArgamAM DhaMDhaNamunine gocarIe jatA joyA. AthI zrIkRSNa vAsudeve temane bhaktipUrvaka vaMdana karyAM. tyAre eka gRhasthane DhaMDhazamuni mATe mAna upajyuM. AthI te muni kevA mahAna cAritrazIla haze, ema vicArI potAnA AvAse laI jaI bahumAnapUrvaka mAdaka vahorAvyA. DhaMDhaNamuni paNa gocarI laI svasthAnake pAchA AvI prabhune pUchyuM ke, Aje mane gocarI maLI che. zuM mAro abhigraha pUro thayo ? tyAre neminAtha prabhue javAba Apyo ke, he cUMTaNa! A AhAra to zrIkRSNa vAsudevanI labdhine lIdhe maLyo che. tamArI svalabdhino nathI. prabuddha saMpA A javAba sAMbhaLI DhaMDhakAmuni ke jeo rAga AdithI rahita thayelA che, A paralabdhino AhAra che, mane na khape, ema vicArI jaMgalamAM modaka Adi AhAra paraDavA gayA. lADuno bhukko karatAM karatAM vicAravA lAgyA ke, mArA AtmAe karma karatAM kema vicAra na karyo ? pUrvopArjita karmano kSaya thavo muzkela che. ema vicAratA ane dhyAnamAM magna thaI jatAM rezamunine kevaLajJAna thayuM. * Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhityamAM karmavAda jaina sAhityamAM mukhyatve be bheda pADI zakAya (1) Agama karyo che. sAhitya ane Agametara sAhitya. AThamA zatakamAM 8mA uddezAmAM karmanI caubhaMgI (cAra vikalpa) (1) Agama sAhitya-rAgadveSa vijetA jina tIrthakara bhagavaMtanA che. karmaprakRti ane pariSaha paNa che. 10mA uddezAmAM ATha karmamAM tattva-ciMtananuM jemAM varNana che te Agama che. jenAthI padArthanuM saMpUrNa anya karma niyamA ke bhajanAthI hoya te batAvyuM che. yathArtha jJAna prApta thAya che. Agama adhyAtmajJAnano pavitra temaja vIsamA zatakamAM 7mA uddezAmAM traNa prakAranA baMdha batAvyA akSayastrota che. che. AThe prakAranA karmabaMdhamAM ane udayakarmamAM (1) jIva prAyogya (2) Agametara sAhitya- Agama sivAyanA sAhityane baMdha, anaMtara baMdha ane paraMpara baMdha-A traNa prakAranA baMdha hoya Agametara sAhitya kahe che. Agama sAhityanA bhAva, rahasyanI saraLa evuM vivecana che. ogaNatrIsamA zatakanA 11mA uddezAmAM pApakarmo sAdI bhASAmAM samajUtI jemAM ApavAmAM AvI che tene Agametara vecavA bAbatanuM nirUpaNa thayuM che. sAhitya kahe che. anya zatakanA uddezAomAM paNa karmanuM svarUpa koIne koI Agama sAhityamAM karmavAda rIte ja che. vistArabhayanA kAraNe ahIM vistRta Alekhana zakya nathI. zrI bhagavatI sUtra - zrI ThANAMgasUtradvAdazAMgI (12 aMga) sUtramAMthI A pAMcamuM aMgasUtra che. dvAdazAMgInuM trIjuM aMgasUtra ThANAMgajI che. emAM eka sthAnathI A sUtra mahAsAgara jevuM vizALa che. vizvanA tattvamAMthI koI viSaya eka eka vRddhi karIne daza sthAna parvatanA bhAvonI vRddhi karavAmAM evo nahi hoya jenuM samAdhAna bhagavatImAMthI na maLe, evuM gahana AvI che. A 10 sthAnamAM vividha viSayonuM saMkalana karavAmAM AvyuM A sUtra che. A samagra zAstra praznottarono vizALa ratnabhaMDAra che. che. A sUtra aneka saMketo karIne jIvane enuM sAcuM sthAna batAve prabhu mahAvIra ane prathama gaNadhara gautama svAmI vacce thayelA che. potAnuM svarUpa prakAzita karavA mATenuM sAIna borDa che. 36000 praznonuM nirAkaraNa A sUtramAM che. enA eka eka prazna, ThANAMgasUtramAM karmavAdaeka eka siddhAnta ane eka eka zAstranuM udghATana kare che-Ama A sUtramAM karmanA phorA yatratatra jovA maLe che. jema ke bIjA A eka alaukika sUtra che. ThANAnA trIjA uddezAmAM pradezodaya e vipAkodayanuM svarUpa batAvyuM bhagavatI sUtramAM karmavAda che. jyAre cothA sthAnamAM karma saMbaMdhI vividha cobhaMgIo che. 1lA A sUtramAM karmavAdanuM suMdara vivecana che. jenadarzanamAM uddezAmAM alpakarma-mahAkarmanI, bIjA uddezAmAM karmabaMdha ane upakrama karmavAdane pradhAnatA ApIne tenuM nakhazikha varNana karavAmAM AvyuM AdinI 10 cobhaMgI, cothA uddezAmAM zubhAzubha karmavipAkanI, che. jaina tattvajJAnanA kammapayaDI, pakhaMDAgama, gomaTasAra ke baMdha vagerenI ane cAre gatinA AyubaMdhanI caubhaMgIo batAvavAmAM karmagraMtho AdinA abhyAsathI e pUravAra thAya che. karmasiddhAMta mATe AvI che. sAtamA uddezAmAM pApakarmano saMcaya ane zAtA-azAtA bhagavatI sUtramAM je UMDuM talasparzI sacoTa spaSTIkaraNa che te anya vedayanIkarmanuM phaLa batAvavAmAM AvyuM che. AThamA ThANAmAM ATha sAhityamAM maLavuM muzkela che. karmanA nAma, caya,upacaya vagere che. sAmAnya rIte janasAmAnyanI mAnyatA hoya che ke bhAgyamAM zrI pannavaNA-prajJApanA sUtraje lakhyuM haze te thaze. e loko e vAkyamAM ja samasta karmavAdane jenA mAraphate jIva-ajIva Adi tattva prakarSarUpe (zreSTharUpe) samAvI de che. paraMtu bhagavatI sUtramAM karmasiddhAMtanuM vivecana karatAM jaNAvavAmAM Ave che tene prajJApanA kahe che. bAra upAMgamAM A spaSTapaNe kahyuM che ke karmonA baMdhamAM ane bhAgyamAM lakhAyelA tattvomAM cothuM upAMgasUtra che. A sUtranA racayitA kaliyugamAM satayuga ghaNuM ja parivartana karI zakAya che. jene karmavAdamAM saMkramaNa (sajAtIya racanAra, tIkSNa medhAvI, zrI sImaMdharasvAmInA mukhe videha kSetramAM karmanI prakRtinuM ekabIjAmAM parivartana), udvartana (karmasthitimAM paNa jemanuM nAma levAmAM AvyuM evA zrI zyAmAcArya che. vRddhi), apavartana (karmasthitimAM ghaTADo) Adi kahevAya che. jenAthI A sUtramAM 36 pada che. A sUtranI racanA praznottara rUpe thaI karmamAM parivartana thaI zake che. temAM AtmAnA vizaSa puruSArthanI che. AnA pratyeka padane aMte paNa vaNAe bhagavaIe pATha Ave che jarUra che. mAtra nikAcita karmone choDIne zeSa karmonI avasthAomAM tethI ema siddha thAya che ke aMgasUtromAM je sthAna bhagavatI sUtranuM parivartana zakya che e viSayamAM bhagavatI sUtramAM vizada prakAza che tevuM ja viziSTa sthAna upAMgasUtromAM zrI pannavaNAnuM che. pAtharavAmAM Avyo che. pannavaNAjInA keTalAka padono havAlo zrI bhagavatI sUtramAM emAMnA keTalAka vizeSa adhikAro ullekhanIya che, jema ke zataka ApavAmAM Avyo che paNa pannavaNA sUtramAM koIpaNa sUtrano havAlo prathamamAM kAMkSA mohanIyano vicAra, karmaprakRti, jIvanuM upasthAna ApavAmAM Avyo nathI temAM je je viSayonuM nirUpaNa karavAmAM (Urdhvagamana) apakramaNa (patana), karmaphaLa bhogano siddhAMta AvyuM che temAM te viSayonuM saMpUrNa kathana che. vagere che. pannavaNAmAM karmavAda chaThThA zatakamAM-jIva ane karmano saMbaMdha svAbhAvika rUpe thAya A sUtranuM 23muM pada karmaprakRtinuM che tenA be uddeza che. uddezaka che ke prayatnathI? te mahattvanA viSayane vastranA dRSTAMta dvArA spaSTa - 1- AmAM pAMca dvAronA mAdhyamathI 24 daMDakavartI jIvo dvArA 121 jaina sAhityamAM karmavAda Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmasiddhAMtanI carcA karI che. daMDaka-jyAM jIva utpanna thaIne karmanA daMDa bhogave tene daMDaka kahe che. te te prakAranA jIvonA samUhane oLakhavAnI saMjJAne daMDaka kahe che. daMDaka 24 che. nArakI, 10 bhavanapati, pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, beIndriya, teIndriya, caurendriya, tiryaMca paMcetriya, manuSya, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika (1) kammapathaGi - karmaprakRti - A graMthanA kartA pUjya AcAryazrI zivazarmasUrijI che. jeo prAyaH 10 pUrvadhArI hatA. vikramanI zarUAtanI sadImAM thayA ema manAya che. A graMtha prAkRta bhASAmAM padyarUpe 475 zloka pramANa che. jemAM vargaNAnuM svarUpa, prakRtibaMdha, pradezabaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha, dhruvabaMdhI-avabaMdhI AdinuM uddezaka-2- ATha karmanI mULa ane uttaraprakRttionA bhedaprabhedanuM varNana, ekendriyathI laI saMjJI-asaMzI-paMce driya sudhInA jIvomAM ATha karmonA baMdhanI kAlamaryAdA tathA ATha karmonI jaghanya (ochAmAM ochI - sauthI alpa) ane utkRSTa (sauthI vadhu) sthitine bAMdhanArA jIvonuM vistRta varNana ka2vAmAM AvyuM che. abAdhAkALa-vistArathI varNana che. A graMtha para 7000 zloka pramANa ajJAtakartRka nirdhaka kALa AdinuM varNana che. cUrkI che. 8000 zloka pramANa saMskRta bhASAmAM gadyarUpe pUjya malayagirIjIkRta TIkA che. tema ja 13,000 zloka pramANa pU. upA. yazovijayajI ma. kRta saMskRta TIkA che tathA paM. zrI caMdulAla nAnacaMdajI kRta gujarAtI TIkAnuvAda paNa che. A badhAe karmasvarUpane samajAvavA mATe UMDuM ciMtana karIne gahana viSayane sarala banAvavAno prayatna karyo che. pavaNAnA 24 thI 27 padamAM anukrame karmabaMdha, kramabaMdhavedana, karmavedabaMdha, ane karmaveda-vedaka pada-ema cAra padamAM karmanA baMdha ane vaidana tathA vedana ane baMdhano paraspara saMbaMdha pradarzita karyo che. Ama zrI pakSavaNAjImAM karma saMbaMdhI suvistRta varNana maLe che. gAnAdharma kAMga - karmatattvano vicAra karavAmAM Avyo hato. pUrvI to viccheda gayA paNa enA AMzika vibhAgo emAMthI utta thayelA mAnI zakAya evA aneka graMthI zvetAMbara ane digaMbara baMne matamAM Aje paNa jovA maLe che. emAMnA keTalAko ahIM AMzika paricaya prastuta che. zvetAMbara matamAM prasiddha graMtho pUrvAtmaka karmazAstra- A bhAga sauthI prathama ane moTo che. kAraNa ke pUrva vicchedana gayA tyAM sudhI tenuM astitva hatuM. bhagavAna mahAvIra pachI lagabhaga 900 athavA 1000 varSa sudhI kramazaH hrAsa thatA thatA eka pUrvanI vidyA vartamAna rahI hatI. cauda pUrvamAMthI AThamuM karyapravAdapUrva AkhuM karmaviSayaka hatuM. jemAM 128 hAthI pramANa zAhIthI lakhI zakAya eTaluM adha...dha...dha jJAna hatuM je Aje viccheda (naSTa) gayeluM manAya che. tenA sivAya bIjA naMbaranA agrAyaNIya pUrvamAM eka viSaya karmaprAkRta hato jemAM prabuddha saMpA 122 (2) paMcasaMgraha - A graMthanA kartA zrI caMdravarSa mahattarAcArya che. 963 zloka pramANa A graMtha che. A graMthakartA pArSinA ziSya hoya ema lAge che. A graMtha 52 9000 zloka pramANa svopanna chaThThuM aMgasUtra- AnA mULasUtramAM 55,56,000 pardAmAM sADAtraNa karoDa dharmakathA hatI. hAla 5500 gAthA che. jJAtA eTale udAharaNa pradhAna- eTale je aMgasUtramAM udAharaNa pradhAna dharma-ane 18,8pa0 zloka pramANa pUjya malayagirijI kRta saMskRta kathAo che te jJAtAdharmakathAMga tattvajJAna kathAmAM pIrasIne jJAnane TIkAo che. A paMcasaMgrahanA be bhAga che. prathama bhAgamAM pAMca rasALa banAvanAra sUtra che. enA chaThThA adhyayanamAM tuMbaDAnA draSTAMtathI dvAro che-1. yogopayoga viSaya mArganA 2.baMdhaka 3. baMdhanya 4. ATha karma bAMdhavAnuM ane choDavAnuM batAvyuM che. aSTakarmabaMdhaka bhArekarmI baMdhahetu ane 5. baMdhividha--A pAMca dvArono saMgraha hovAthI thaI narakagAmI bane ane sAdhanA dvArA karmadoSa palALIne chuTA karI paMcasaMgraha kahevAya che. bIjA bhAgamAM karma prakRtinA anusAre ATha de to karmabaMdhathI mukta thaIne lokapre jaIne siddha thaI jAya. karaNonuM varNana che. A graMthanI TIkAno gujarAtI anuvAda paM. zrI zrI uttarAdhyayana sUtra- hIrAlAla devacaMdae karelAM che tathA paM. zrI pukharAja amIcaMdabhAIe punaH tenuM saMpAdana karIne sAta saMgraha karela che. A paMca saMgrahomAM karma saMbaMdhI ghaNA rahasyoATana thayA che. karmane vizeSa samajavA mATe ghaNA ja upayogI che. jaina AgamagraMthamAM 'mULa sUtra' tarIke prasiddha, saraLa, kathAtmaka, rocaka saMvAda ane rasALa racanA zailIne kAraNe 'zrI uttarAdhyayana sUtra' eka mahattvapUrNa Agama manAya che. muninI jIvanacaryAnA prAraMbhamAM mULabhUta sahAyaka bane che tathA AgamanA adhyayanonI zarUAta enA paThanathI thAya che mATe tene mULasUtra kahevAya che. bhagavAna mahAvIranA karmavAdanA mahattvanA viSayanuM-33mA adhyayana kammapathaDI-karmaprakRtimAM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. karmanA bheda-prabheda, baMdha, baMdhanA prakAra, baMdha hetu vagerenuM varNana prApta thAya che. Ama Agama sAhityamAM karmavAda vize saprasaMga vistRta vicAraNA thaI che. Agamatara sAhityamAM karmavAda prAcIna karmagraMtha SaTka - zrI devendrasUrijInA racelA karmagraMtho saraLa ane arvAcIna che. tethI tenI apekSAe pUrve racAyelA karmagraMthone 'prAcIna karmagraMtho' kahevAya che. evA cha karmagraMtho che je bhinna bhinna kartAnA banAvelA che. prAcIna ane arvAcIna baMnenA nAma sarakhA che. (1) karmavipAka - A prathama karmagraMthanA kartA gargaSimuni che. te 168 zloka pramANa che. udita karmonA vipAkanuM (phaLanuM) varNana karela hovAthI nAma karmavipAka rAkhela che. A karmagraMthanI racanA vikramanI 10mI sadImAM thaI che. te graMtha upara (1) paramAnaMdasUri kRta TIkA (2) udaya prabha sUrijIkRta TippaNaka ane (3) ajJAtakartRka TIkA che. A TIkAo ane TippaNaka prAyaH vikramanI bAramI-te2mI sadImAM thayela che. (2) karmastava - A bIjA karmagraMthano kartAnuM nAma anupalabdha che. te 57 zloka pramANa che. tenA upara be bhASyo ane be saMskRta TIkAo che. banne bhASyonA kartA ajJAta che. paraMtu banne TIkAonA kartA anukrame (1) govindAcArya ane (2) udayaprabhasUrijI che. A bIjA karmagraMthanuM 'bandhodaya-sad-yukta stava' evuM bIjuM nAma Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa che. (3) bandhasvAmitva - A graMthanA kartAnuM nAma paNa anupalabdha che. A graMtha 54 zloka pramANa che. A graMtha upara eka saMskRta TIkA che, je TIkAnA kartA pU. zrI haribhadrasUri che. A haribhadrasUrijI mana:sthitikarA karaza- vikrama saMvata 1284mAM zrI bRhadgacchanA zrI mAnadevasUrijInA ziSya hatA. tethI yAkinI mahendrasUrijIe 167 zloka pramANa A graMtha, tathA 2300 zloka mahattarAsUnuthI anya che. A TIkAnI racanA vi. saM. 1172mA varSamAM-pramANa tenA upara svopajJa TIkA teoe ja banAvI che. vikamanI 12mI sadImAM thaI che. (4) SaDDIti - A graMthanA kartA jinavallabhagaNi che. A graMtha 86 zloka pramANa che. tethI ja tenuM nAma 'SaDazIti' rAkhavAmAM Avela che. A graMthanI racanA vikramanI bAramI sadImAM thaI che. A graMthanuM bIjuM nAma 'Agamika vastu vicArasAra' prakaraNa che. A graMtha upara ajJAtakartRka be bhASyo che jenI anukrame 23 ane 38 gAthAo che tathA traNa saMskRta TIkAo che. (1) zrI haribhadrasUrijI kRta TIkA che. (A haribhadrasUri thAkinI mahArAsnuthI judA che.) (2) pUjyazrI malayagiri k ta TIkA ane (3) pU . zrI yazobhadrasUri kRta TIkA A traNe TIkAo vikramanI bAramI sadImAM thaI che. A cothA karma graMthanA kartA zrI jinavabhagAi zrI jinezvarasUrinA ziSya hatA ane ayade vasurijI pAse vidyAbhyAsa karatA hatA, caMpakartA vi. saMvata 1163mAM svargavAsI thayA che. (5) zataka- A pAMcamA karmagraMthanA kartA pU. zrI zivazarmasUrijI che. jeo kammapayaDinA paNa kartA che. A karmagraMtha 100 zloka pramANa che tethI ja tenuM nAma 'zataka' rAkhela che. A karmagraMtha upara traNa bhASyo, eka cUrNi ane traNa TIkAo che. traNa bhASyomAMthI be laghubhAo che jenI 24-24 gAthAo che. teonA kartA azAta che. paraMtu trIjuM bRhad bhASya che. jenI 1413 gAthA che. vikrama saM. 1179 mAM racAyuM che. tenA kartA zrI cakrezvarajI che tathA cUrNinA katti ajJAta che. traNa TIkAomAM pahelI TIkAnA kartA madhArI zrI hemacaMdrAcAryajI che. bIjI TIkAnA kartA zrI udayaprabhasUrijI che ane trIjI TIkAnA kartA zrI guNaratnasUrijI che. A traNe TIkAo vikramanI anukrame bAramI, te2mI ane paMda2mI sadImAM racAI che. (6) saptatikA - A graMthanA kartA caMdra mahattarAcArya che. (athavA zivazarmasUrijI hoya ema paNa prAcIna itihAsa saMzodhakonuM mAnavuM che.) A graMthanI 70 gAyA che. tethI ja tenuM saptatikA nAma rAkhela che. A graMthano keTaloka viSaya kaThIna che. tenI saraLatA mATe tenA upara capelA bhASyamAMthI keTalIka gAthAo prakriSna karAI che. jethI hAla 91 gAthA jovA maLe che. A graMtha upara zrI abhayadevasUrijIta 191 gAyAnuM bhASya che. ajJAta karyuMka cUrNi che. candrarSi mahattarAcAryata prAkRtavRtti che. zrI malayagirita saMskruta TIkA che. merUtuMgAcAryanI vikrama saMvata 1449 mAM racAyelI bhASyavRtti che. tathA zrI guNaratnasUrijInI vikramanI 15mI sadImAM racAyelI avasUri paNa che. sArdhazataka - karmagraMthanA ja viSayane samajAvatAM zrI jinavallabhagaNijIno banAvelo 155 zloka pramANa A graMtha che jenI racanA vikramanI 12mI sadImAM thaI che. tenA upara ajJAtakartRka bhASya che tathA eka cUrNi ane be TIkAo paNa che. (1) vikrama saM vata 1170mAM, zrI municaMdrasUriSkRta 2200 zloka pramANa cUrNi che. (2) vikrama saMvata 1171mAM, zrI dhanezvarasUrijIkRta 3700 zloka pramANa saMskRta TIkA che ane (3) vikrama saMvata 1179mAM zrI cakrezvarasUrijI kRta 1400 zloka pramANa vRtti Tippazaka paNa che. 123 saMskRta karmagraMtha cAra- vikramanI 15mI sadImAM kula 59 zloka pramANa, saMskRta bhASAmAM cAra karmagraMtho zrI jayatilakasUrijIe banAvyA che. bhAva prakaraNa - vikrama saMvata 1623mAM zrI vijaya vimala gaNijIe 30 zloka pramANa 'bhAva prakaraNa' nAmano graMtha tathA tenA u52 325 zloka pramANa svopajJa saMskRta TIkA banAvI che. bandhahetudaya tribhaMgI - vikramanI 16mI sadImAM zrI vijayaharSakula garijIe 65 gAthA pramANa A graMthanI racanA karI che tathA tenA upara ja 1150 zloka pramANa saMskRta TIkA vAnarapiMgAie 1602mAM banAvI che. vikramanI 17mI sadImAM zrI bandho dayasattA prakaraNa vijayavimalAjIe 24 gAthA pramANa A graMthanI racanA karI che tathA A ja graMtha upa2 kartAe pote ja 300 zloka pramANa svopajJa avasUri paNa banAvI che. - karmasaMvedhabhaMga prakaraNa - vikramanI 17mI sadImAM zrI devacaMdrasUrijIe 400 zloka pramANa A graMthanI racanA karI che jemAM saptatikAnA anusAre saMvedha bhaMgAonuM ja varNana che. bhUyaskarAdi vicAra prakaraNa - zrI lakSmIvijayae 60 zloka pramANa A graMthanI racanA karI che jemAM bhUyaskAra-alpata2-avasthita baMdha ane avaktavya baMdhanuM savista25Ne varNana che. tathA pUjya AcAryadeva zrI premasUrizvarajI ma.sA.nA mArgadarzana ane preraNAthI temanA ziSya -praziSyoe (1) baMdha vidANa mahAgrantha tathA (2) khavagarsI-uvasamarsaDhI ItyAdi muLa grantho prAkRtamAM ane TIkAo saMskRta bhASAmAM racelI che. tathA pUjya AcAryadeva zrI premasUrIzvarajI ma. sA.nA mArgadarzana ane preraNAthI temanA ziSya-praziSyoe (1) baMdha vihANa mahAgraMtha tathA (2) khavagarsaDhI-uvasamaseDhI ItyAdi mULa graMtho prAkRtamAM ane TIkAo saMskRta bhASAmAM racelI che. tathA vaLI pUjvadhi zrI abhayazekharavijayajI ma. sAhebatta karmaprakRti padArtha bhAga-1-2, tathA karmaprakRti praznottarI bhAga-3 ityAdi sAhitya paNa karma upara suMdara chaNAvaTapUrvaka racAyeluM jovA maLe che, kammapaDi ane zataka nAmanA pAMcamA karmagraMtha upara pUjya municandrasUrijI ma.sA.nI banAvelI viSamapadA nAmanI TippaNI paNa che. arvAcIna karmagraMtho - pAMca, pUrve prAcIna cha karmagraMthono ullekha che te te ja nAma ane viSayone jaNAvatA sa2La bhASAmAM prAkRta padyamaya lipimAM pU. zrI devendrasUrijIe navA pAMca karmagraMtho banAvyA che. hAla A ja karmagraMtho vadhAre adhyayana adhyApanamAM pracalita che. A pAMce karmagraMtho upara graMthakartAnI ja svarUpajJa TIkAo che. paraMtu koI agamya kAraNasara trIjA karmagraMthanI TIkA anupalabdha che. jaina sAhityamAM karmavAda Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pAMce karmagraMtho upara 2958 zloka pramANa zrI muni- nemicaMdra siddhAnta cakravartIe pakhaMDAgamane enA khaMDonA zekharasUrijIe TIkA banAvI che tathA pAMce karmagraMtho upara thaIne AdhAra para jIvakAMDa ane karmakAMDa nAmanA be vibhAgomAM vibhAjana 5407 zloka pramANa A. guNaratnasUrijIe TIkA banAvI che tathA karyuM. kamalasaMyama upAdhyAyajIe 150 zloka pramANa mAtra bIjA karmastava (2) kaSAyaprAbhRta - pahelI ke bIjI zatAbdImAM guNadhara nAmanA para 1559mAM vivaraNa lakhela che tathA pAMce karmagraMtho para traNa AcAryane dvAdazAMgI zrutanuM keTaluMka jJAna hatuM. emaNe kaSAyaprAbhUta bAlAvabodha lakhAyela che.(1) vikramanI 17mI sadImAM zrI nAmanA dvitiya siddhAMta graMthanI racanA jJAnapravAda nAmanA pAMcamA jayasomasUrijIe 17,000 zloka pramANa. (2) vikramanI 17mI pUrvanI dazamI vastumAMthI karI. emAM karma ane kaSAyanA viSayanuM sadImAM ja zrI maticaMdrasUrijIe 12,000 zloka pramANa ane (3) atizaya vistArathI varNana che. pakhaMDAgama ane kaSAyaprAbhRta graMtho vikramanI 19mI sadImAM (saMvata 1803) zrI jIvavijayajIe Agama jeTalA mAnanIya ane vistRta che. A graMtha para cAra TIkAo 10,000 zloka pramANa bAlAvabodha lakhela che. che. (1) zAmakuMDAcAryanI (2) tuM bUlurAcAryanI (3) bappapUjA sAhitya - zrI vIravijayajI racita cosaTha prakArI pUjAmAM devasUrijInI (4) vIrasenAcAryanI 60000 zloka pramANa ATha karma nivAraNanI ATha divasanI pUjAvidhi batAvI che. pratyeka jayadhavalA nAmanI mahATIkA che. divase eka karmanI vidhi sahita pUjA karavAnI e rIte ATha karmanI (3) mahAbaMdha - mahAdhavalanA nAmathI paNa oLakhAya che. A ATha divasamAM pUjA pUrI thAya. graMtha SakhaMDAgamano ja chaThTho khaMDa che. emAM 40 hajAra zloka che. digaMbara matamAM prasiddha graMtho sAta bhAgamAM vibhAjita che. (vibhAjana karyuM che.) (1) pakhaMDAgam - AnuM bIjuM nAma saMtakammapAhuDa che. (1) prakRtibaMdha - sarvabaMdha, nosarvabaMdha, utkRSTa baMdha, anutkRSTa (satkarma prAbhRta) (I. sa. pahelI-bIjI zatAbdimAM) giranAra baMdha Adi adhikAronuM prarUpaNa che. (gujarAta)nI caMdraguphAmAM dhyAnamagna AcArAMganA pUrNajJAtA dharasena (2) sthitibaMdha - emAM mukhyatve mUlaprakRti sthitibaMdha ane AcAryae potAnuM jJAna lupta na thaI jAya e AzayathI AMdhrapradezamAM uttaraprakRti sthitibaMdha be adhikAra che. mUlaprakRti baMdhanA mukhya cAra sthita puSpadaMta ane bhUtabali nAmanA be munione bolAvIne aticAra-(1) sthitibaMdha sthAna (2) niSeka (3) abAdhAkaMDaka (4) potAnI pAse raheluM jJAna emane pIrasyuM. emAMthI e baMne munioe ane alpabadutva che. AgaLa vadhIne addhAcheda, sarvabaMdha, nosarvabaMdha, pakhaMDAgamanI racanA karI. puSpadaMtamunizrIe 177 sUtromAM utkRSTa baMdha, no utkRSTa baMdha Adi adhikAro dvArA mUlaprakRti satrarUpaNA ane bhUtabali munizrIe 6,000 sUtromAM zeSa graMtha sthitibaMdhano vicAra karyo che. e ja rIte uttaraprakRti sthitibaMdhano lakhyo. A rIte 14 pUrvonI aMtargata bIjA agrAyaNI pUrvanA paNa vicAra karavAmAM Avyo che. mahAkarma prakRti nAmanA cothA prAbhUta adhikAranA AdhAre (3) sthitibaMdha - no zeSa vibhAga che. baMdha sagnikarSa vividha pakhaMDAgamanA ghaNAkharA vibhAga lakhANA che. karmasvarUpa samajavA jIvonI apekSAe bhaMgavicaya, bhAgAbhAgaprarUpaNA, parimANa mATe pakhaMDAgama eka mahattvano graMtha che. enA upara aneka TIkAo prarUpaNA, kSetra prarUpaNA, sparzana prarUpaNA, kAla prarUpaNA, bhAva lakhAI che. emAM cha khaMDa che mATe enuM nAma pakhaMDAgama che. prarUpaNA ane alpabadutva nAmanA adhikAra dvArA viSayanuM vivecana (1) jIvaThANa nAmaka-pahelA khaMDamAM-sat saMkhyA, kSetra, karavAmAM AvyuM che. sparzana, kALa, aMtara, bhAva ane alpabahutva e ATha anuyoga (4) anubhAga baMdha - mUlaprakRti ane uttara prakRtino niSeka dvAra che ane nava cUlikAo che. emAM guNasthAna ane mArgaNAonuM ane rUddhaka prarUpaNA Adi dvArA vivecana che. varNana che. (5) anubhAga baMdha - adhikArano zeSa vibhAga-sagnikarSa, (2) bIjo khaMDa-kSullaka baMdha-enA 11 adhikAra che. jenA bhaMgavicaya, bhAgAbhAga, parimANa, kSetra sparzana Adi prarUpaNAo dvArA karma baMdha karavAvALA jIvo nA karma baMdhanA bhedo sahita dvArA vivecana che. varNana che. (6) pradeza baMdha - pratyeka samaye baMdhane prApta thavAvALA mULa (3) trIjo khaMDa-baMdhasvAmItvavicaya-karma saMbaMdhI viSayono ane uttara karmonA pradezonA AzrayathI mULa prakRti pradezabaMdha ane karmabaMdha karavAvALA jIvonI apekSAthI varNana che. uttaraprakRti pradezabaMdhano vicAra karavAmAM Avyo che. aneka anuyoga (4) cotho khaMDa-vedanA-emAM kRta ane vedanA nAmanA be dvArothI enuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che. anuyoga dvAra che. emAM vedanAnA kathananI pradhAnatA che. (7) pradeza - adhikAranA zeSa bhAganuM nirUpaNa che. emAM (5) pAMcamo khaMDa-vargaNA-A khaMDano pradhAna adhikAra kSetrasparza -kALa-aMtara-bhAva-alpabahuta prarUpaNA, bhujagArabaMdha, baMdhanIya che jemAM 23 prakAranI vargaNAonuM varNana che. padanikSepa, mutkIrtanA, svAmItva, alpabadutva, vRddhibaMdha, (6) chaThTho khaMDa-mahAbaMdha-bhUtabalimuni ane puSpadaMta adhyavasAna, samudAhAra ane jIvasamudAhAra nAmanA adhikAro dvArA muniracita sUtrone meLavIne pAMca khaMDomAM 6000 sUtro racyA pachI viSayanuM pratipAdana karyuM che. A rIte sAta vibhAgamAM cAre prakAranA mahAbaMdhanI 30,000 zloka pramANa racanA karI. A graMtharAjane baMdhanuM vizada varNana AmAM jovA maLe che. mahAdhavalathI oLakhavAmAM Ave che . e mAM prakRti, sthiti, (4) gomaTasAra - nA kartA 11 mI sadInA dezIyagaNanA anubhAga ane pradezabaMdhanuM khUba ja vistArathI varNana karavAmAM nemicaMdra siddhAMta cakravartI che. siddhAMtazAstranA advitiya paMDita AvyuM che. hovAne kAraNe siddhAMta cakravartIthI prasiddha hatA. emaNe pote ja prabuddha saMpadA 124 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyuM che ke jema koI cakravartI potAnA cakra dvArA pRthvInA cha khaMDone zAstrano svAdhyAya karI rahyA hatA. cAmuMDArAyane jotAM ja temaNe nirvina rUpe potAne vaza karI le che ema meM paNa mArA potAnA e zAstra baMdha karI dIdhuM. AthI cAmuMDArAye baMdha karavAnuM kAraNa matirUpa cakra dvArA pRthvInA cha khaMDanA siddhAMtanuM samyakarUpathI saMdhAna pUchayuM, tyAre kahyuM ke A zAstra vAMcavAnA tame adhikArI nathI. karyuM che. emaNe potAnA graMthanI prazastimAM vIrananTi AcAryanuM tyAre emanI vinaMtIthI enA saMkSipta sAra rUpa graMthanI racanA karI smaraNa karyuM che. dhavalAdi mahAsiddhAnta graMthonA AdhArathI emaNe ane ene "gomaTasAra' nAma ApyuM. cAmuMDArAye suprasiddha bAhubali gommaTa-sAranI racanA karI che. enuM bIjuM nAma paMcasaMgraha (baMdha, ke gomaTa (cAmuMDArAyanuM gharanuM nAma) svAmInI pratimA pratiSThita badhyamAna, baMdhasvAmI, baMdhahetu ane baMdhabheda A pAMca viSayonuM karI hatI, eTale e gomyuTarAya paNa kahevAtA hatA. mATe A graMthanuM vivecana hovAne kAraNe) gomaTasaMgraha ane gommaTasaMgrahasUtra paNa nAma gomaTasAra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. che. ene prathama siddhAMtagraMtha ke prathama zrutaskaMdha paNa kahevAya che. (5) kSapaNAsAra - AcArya nemicaMdra siddhAnta cakravartI dvArA | gomaTasAra be vibhAgamAM vibhakta che-jIvakAMDa ane karmakAMDa. viracita mohanIya karmanA kSapaNa (kSaya) viSayaka 653 prAkRta (1) jIvakAMDamAM-mahAkarmaprAbhUtanA siddhAMta saMbaMdhI jIvasthAna, gAthAno graMtha che. enA AdhAra para mAdhavacaMdra vidyadeve eka svataMtra sudrabaMdha, baMdhasvAmI, vedanAkhaMDa ane vargaNAkhaMDa-A pAMca viSayonuM kSapaNAsAra nAmano graMtha saMskRta gadyamAM lakhyo hato. enI eka varNana che. emAM guNasthAna, jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJA, TIkA paM. ToDaramalajI (I. sa. 1760)kRta upalabdha che. 14 mArgaNA ane upabhoga e 20 adhikAromAM 733 gAthAmAM (6) labdhisAra - AcArya nemicaMdra siddhAMta cakravartI (I. sa. jIvanI aneka avasthAonuM pratipAdana karyuM che. 1 1no pUrvArdha) dvArA viracita mohanIya karmanA upazama viSayaka (2) karma kAMDamAM - prakRtisamutkIrtana, baMdhodayasattva, 391 prAkRta gAthA baddha graMtha che. A graMthanI nemicaMdrakRta saMskRta sattvasthAnabhaMga, tricUlikA, sthAnasamutkIrtana, pratyaya, saMjIvanI TIkA tathA 5. ToDaramala (I. sa. 1736)kRta bhASA TIkA bhAvacUlikA, trikaraNacUlikA ane karmasthiti racanA nAmanA nava prApta che. adhikAramAM 972 gAthAmAM karmonI avasthAonuM varNana karavAmAM niSkarSa - Ama karmavAda para vizada vicAraNA jaina sAhityamAM AvyuM che. maLe che. jo ke vaidika tathA bauddha sAhityamAM paNa karma saMbaMdhI vicAraNA Ama karma viSe samajAvato A eka ullekhanIya graMtha che. jarUra jovA maLe che. paraMtu te thoDA pramANamAM che jyAre jainadarzananuM gommadasAra mATe kahevAya che ke gaMgavaMzIya rAjA rAyamallanA karmasAhitya bejoDa che. jethI siddha thAya che ke jainadarzanamAM pradhAnamaMtrI cAmuMDArAya A. zrI nemicaMdrajInA paramabhakta hatA. eka karmavAda eka mahattvano viSaya che. divasa jyAre teo AcAryazrInA darzanArthe AvyA tyAre AcAryazrI karmagraMthano saMkSipta paricaya jenadarzananA vizALa karmasAhityano abhyAsa karavAnuM ApaNuM thAya che te ApaNe karelA karmabaMdhane kAraNe ja che evuM samajAI jatAM gajuM na hoya to mAtra jemAM karmavAdano saMpUrNa sAra AvI jAya che ApaNo jIvana mATeno abhigama badalAI jAya che. pachI evA karma evA cha karmagraMthono abhyAsa karIe to paNa ApaNA sAte koThe karavA tatpara thaIe chIe ke jenA phaLa ApaNane anukULa banI rahe. dIvA thaI jAya eTaluM vilakSaNa jJAna prApta thaI jAya che. je karmonA phaLa mAThA maLe evA karmothI dUra rahIe chIe ane kadAca eTale ja kadAca vividha sAhityanA sarjaka jainetara evA karavA paDe to emAM rasa to reDatAM ja nathI. tene kAraNe ApaNuM caMdrahAsabhAI trivedIe emanA karmasaMbaMdhI karmasAra pustakamAM lakhyuM jIvana zAMta saraLa vahe che. jIvana jIvavAnI kaLA prApta thAya che ane jIvana dhanya banI jAya che. 'karma jevA gahana ane jaTila viSayane huM saraLatAthI sparzI zrI gagarSi vagere bhinna bhinna muni bhagavaMtoe (1) karmavipAka zakyo chuM tenuM eka kAraNa ke karmane samajAvavA meM je siddhAMtano (2) karmastava (3) baMdhasvAmItva (4) SaDazIti (5) zataka (6) Azraya lIdho che te jaina karmagraMthomAMthI lIdhela che je viziSTa ane saptatikA nAme prAcIna cha karmagraMtho racyA hatA ene ja saraLa vaijJAnika che." bhASAmAM samajAvIne arvAcIna pAMca karmagraMtha pU. A. zrI ame jyAre karmavAdanA lekha mATe emane phona karyo tyAre A devendrasUrijIe racyA che. ja vAtanuM puruccAraNa karatAM kahyuM ke jainadarzananuM karmajJAna kharekhara kartAno paricaya adbhu ta che. 13mI ke 14mI sadImAM thaI gayelA pU. A. zrI e jJAnathI ApaNe vaMcita rahIe e kema cAle? tethI ahIM devendrasUrIzvarajI ma.sA.e A pAMca karmagraMthonI racanA karIne bhavya e cha karmagraMthono achaDato paricaya rajU karIe chIe. jIvo upara upakAra karyo che. temanA gurujInuM nAma zrI karma saMbaMdhI jemAM gUMthaNI karavAmAM AvI che tene karmagraMtha kahe jagacaMdrasUrIzvarajI hatuM. teo savizeSa tapa AcaratA hovAthI che. evA cha karmagraMtho che. je karmanI jhINAmAM jhINI vigatonuM udghATana teonA tapa prabhAvathI prasanna thaI cittoDanA mahArAjA jetrasiMhe kare che. enuM adhyayana karavAthI samabhAvanI prApti thAya che. jIvana temane "tapA' birUda ApyuM hatuM. tyArathI A gaccha jaitapAgacchanA jIvavAnI cAvI maLI jAya che. ApaNane je kAMI sukhadu:kha prApta nAme prasiddhi pAmyo. graMthakartA vi. saM. 1327mAM svargavAsI thayA 125 karmagraMthano saMkSipta paricaya Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. teonuM "caMdrakula' hatuM. temaNe A pAMca karmagraMtho uparAMta udaya, udIraNA ane sattAno kSaya thAya che enuM svarUpa batAvavAmAM zrAddhadinakRtyavRtti, siddha paMcAsikAvRtti, sudarzana caritra, siddhadaMDikA AvyuM che. karmavipAkamAM 158 prakRtinuM svarUpa jANyuM emAM baMdhane Adi aneka graMthonI racanA karIne bhavya jIvo upara upakAra karyo che. yogya 120, udaya-udIraNA yogya 122 ane sattAne yogya 148 teo e banAvelI TIkA Adi graMthonuM saMzodhana vidvatna zrI ke 158 prakRtio hoya che. eno saraLatAthI bodha thaI zake mATe dharmakIrtisUrijI tathA vidyAnaMdasUrijIe karyuM che. zrI devendrasUrIzvarajInA sarvaprathama karmavipAka kahyo pachI karmastava kahyo che. A pAMce graMtha prAkRta bhASAmAM racAyelA che. pachI enAM jarUriyAta sakalakarmakSayanuM kAraNa samyakatvAdi guNo che tethI samyakatvAdi pramANe gujarAtI, hindI, saMskRta bhASAMtara thayA che. munizrI naravAhana guNo prApta karavAnuM lakSya hovuM joIe. jethI mithyAtvAdi doSo nAza vijayajI, munizrI mizrImalajI, paM. bhagavAnadAsajI, paM. sukhalAlajI, thaze ane karmabaMdhanI prakriyA aTakaze. karmabaMdhanI prakriyA aTakatAM ja zrI somacaMdra zAha, paM. zrI dhIrajalAla mahetA, sAdhvI lalitAbAI ma., sattAno paNa aMta Avaze. jevo sattAno aMta Avaze evI ja udayaviduSI sAdhvI harSaguNAzrIjI (ramyareNu) Adie khUba puruSArtha karIne udIraNA prakriyAno paNa aMta AvI jaze. udaya-udIraNAnuM kAraNa enuM suMdara vivecana karyuM che je mananIya che. karmasattA, karmasattAnuM kAraNa karmabaMdha ane karmabaMdhanuM kAraNa mithyAtvAdi - A chae karmagraMthanI viSayavastu sAra rUpe ahIM prastuta che. (1) doSo che. jyAre jIvanuM guNasthAna para caDANa zarU thAya che ke mithyAtvAdi kammavivA-karmavipAka-prAkRta bhASAmAM 61 gAthA pramANa do So kramazaH nAza pAmatA jAya che samyakatvAdi guNo prApta thatA racAyelo A karmagraMtha karmazAstranuM pravezadvAra che. ahIMthI jAya che. tethI baMdhAdi prakriyAno paNa aMta Ave che. eTale sarvaprathama karmavAdanI yAtrA zarU thAya che. jo enuM adhyayana barAbara karavAmAM guNasthAnanuM svarUpa batAvyuM che. Ave to AgaLanA karmagraMtho samajavAmAM saraLatA rahe che. A graMthanI guNasthAna - moha ane yoganA nimittathI jIvanI zraddhA ane aneka TIkAo che ane bhASAMtaro che. caritraguNonI thavAvALI tAratamya avasthAone guNasthAna kahevAmAM enI pUrvabhUmikAmAM prAyaH badhA darzanoe karmanI mAnyatA svIkArI Ave che. enI saMkhyA 14 che. jenuM A aMkamAM anyatra vivaraNa che. che e batAvIne vividha darzanonA karma-svarUpane batAvyuM che. tema ja tyArabAda A dareka guNasthAne keTalI prakRtino baMdha, udayaudIraNA sattA vargAnuM svarUpa batAvyuM che. hoya enuM vistRta varNana che. pachI prathama zlokathI bhagavAna zrI mahAvIrane vaMdana karavArUpa Ama A karmagraMthamAM guNasthAna ane baMdhAdi pravRtionuM maMgalAcaraNa karyuM che. pachI karma kone kahevAya che te batAvIne karma kevI vizleSaNa karIne karmakSayasiddhi samajAvI che je samajyA pachI karmabaMdha rIte baMdhAya che e vividha prakAranA modaka (lADu)nA dRSTAMtathI samajAvyuM ocho karavAno prayatna karIe to sukhanI prApti thAya che. mATe A che. pAMcajJAnanuM svarUpa samajAvIne jJAnAvaraNIya Adi karmanuM upamA karmagraMthanuM avazya adhyayana karavuM joIe. sahita ane enI prakRtio sahita varNana karyuM che. jenuM koSTaka ahIM (3) baMdhavAmItva - trIjo karmagraMtha sauthI ochI 24 gAthAmAM A aMkamAM anyatra mUkyuM che. ATha karma kaI kaI pravRttithI baMdhAya che ja racAyo che. prAkRta bhASAmAM che. AtmA pariNamI nitya che tethI enuM paNa ahIM vigatathI varNana che. 158 prakRti artha sahita samajAvI vividha paryAyomAM rUpAMtarita thayA kare che. kyAreka nArakI, kyAreka tiryaMca che tathA ATha karma upamA sahita samajAvyA che. vagere gatimAM. vaLI tiryaMcamAM paNa pRthvI, pANI Adi sthAvaramAM A graMthamAM karmanI mULa ane uttara pravRtionA vipAka ekendriyapaNe ke pachI beIndriya, teIndriya vagere jAtimAM, kyAreka jJAnI (karmanA phaLa) kevA hoya enuM vigate varNana che mATe enuM nAma "karmavipAka' ajJAnI, kyAreka saMjJI asaMjJI ema aneka paryAyomAM pravarte che. eTale che. A graMthano abhyAsa karyA sivAya karyastavAdi bIjA kramagraMthano ke eka ja guNasthAnamAM judI judI paryAyavALA jIvo hoya che. e sarva abhyAsa karI zakAto nathI. tethI karmagraMthano abhyAsa karanAra karAvanAra jIvonuM vyaktigata baMdhasvAmItva jANavuM chadmastha jIvo mATe azakya che loko ghaNuM karIne A graMthane "prathamakarmagraMtha' kahe che. karmane samajavA eTale pratyeka guNasthAnamAM rahelA anaMtAasaMkhyAtA ke saMkhyAtA jIvo avazya A graMthanuM adhyayana karavuM ja joIe. keTalI karmaprakRtine bAMdhI zake che e sahelAIthI jANI zakAya e hetuthI (2) karmastava - prAkRta bhASAmAM 34 gAthA pramANa A karmagraMtha siddhAMtamAM eka sarakhI paryAyavALA jIvonuM vargIkaraNa karIne te sarvene arka samAna che. A bhavasAgaramAM jIva anAdikALathI gamanAgamana kula 14 bhAgamAM vaheMcI ApyA che. e vibhAgane zAstrIya bhASAmAM karatA karatA thAkI jAya che tyAre du:khathI mukta thavA mATe ke zAzvata mArgaNA kahe che. enA peTA bheda 62 che. sukha meLavavA mATenA prayatno karato ja hoya che. emAM ya karmavipAkathI baMdhasvAmItvamAM e 62 bhedanuM baMdhanuM svarUpa batAvyuM che eTale jIva kyA kayA karmo dvArA kevA kevA prakAranA sukhaduHkha anubhave che e ke jIva je mArgaNAmAM hoya tyAM ene je je guNasthAna prApta thatA hoya jANyA pachI svAbhAvika jIjJAsA thAya che ke karmakSayano upAya zuM che? te te guNasthAne jeTalI prakRti bAMdhI zake enuM varNana che mATe enuM guNasthAnanuM supere svarUpa jANIe to e upAya jANI zakAya che, nAma baMdhasvAmItva che. enAthI khyAla Ave che ke ApaNe keTalI prakRti mATe guNasthAnanuM svarUpa temaja sakalakarmakSayavidhi A graMthamAM batAvI bAMdhatA hazuM. ochI prakRti bAMdhavA zuM karavuM eno paNa khyAla Ave che. A sakalakarmakSayavidhi graMthakAra bhagavaMta jANe mahAvIra svAmInA che. manuSya gatimAM kula badhA guNasthAne maLIne 120 prakRti baMdhAya apAyAgama atizaya guNanI stuti (stavanA) karatAM karatAM ApaNane che paNa te badhA manuSyano samuccaya vicAra karIne thAya che. paNa batAvI rahyA hoya e rIte karavAmAM AvI che mATe A karmagraMthanuM nAma vyaktigata to vadhAremAM vadhAre 73 thI 74 prakRti ja bAMdhI zakAya che. karyastava che ane stutino viSaya sakalakarmakSaya che. eka vyakti eka sAthe 120 kyAre paNa na bAMdhI zake e rahasya ahIM A graMthamAM kayA kayA guNasthAne kaI kaI karmaprakRtino baMdha, jANavA maLe che. gati badalAya enI sAthe ja karmano baMdha, udaya, prabuddha saMpadA 126 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAna vagere paNa badalAI jAya che enI suvistRta samajaNa A karmagraMthathI prApta thAya che. je te guNasthAne AvyA pachI tyAM jeTalI prakRti bAMdhI zakato hoya e karmaprakRtinA baMdhano ane svAmI kahevAya che mATe A graMthanuM nAma baMdha svAmItva rAkhavAmAM Avyu che . A thano viSaya mArga NAne anu sarIne che mATe maMgalAcaraNa pachI mArgaNAnI gAthAthI zarUAta thaI che. mArgAne pathiaudhapIThikA paNa kahevAmAM Ave che. mArgaNA karmagraMthanI racanA karI che. enA viSayo gahana che chatAM sArI rIte samajIe to AnaMdanI anubhUti paNa thAya che. kammapayaDI ane zataka prakaraNanI racanA pU. zrI zivasUri ma.sA. agrAyaNIpUrva ane graMbaMdhavidhAnamAMthI karI che. tene saraLa karIne pAMcamA karmagraMthanI racanA karI che. gai indie ya kAe, joe vee kasAya nANe ya / saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre / / gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMzI ane AhAraka e 14 mArcA che. tenA 62 peTAbheda che. je nIce mujaba che. (1) gati-4 (2) Indriya-5, (3) kAya-6,(4) yoga-3(5) veda- 3. (6) kaSAya-4.(7) jJAna-8.(5 jJAna+3 ajJAna)(8) saMyama 7. (9) darzana-4. (10) bhaizyA . (11) bhavyAbhava- 2. (12) samyaktva-6, (13) saMzI-2, (14) AhAraka- 2. A14 mArgaNAnA kula peTAbheda 62 thAya che. A 62 bhedamAM jene je gunnasthAna hoya e dareka guNasthAnamAM jeTalI karmaprakRti baMdhAya enuM supere varNana A karmagraMthamAM AvyuM che. (4) dhaDazIti-pa-azani 6+80-86 paDIta eTale ke jemAM 86 gAthA che te dhaDazIta nAmanI cothI karmagraMtha che. A karmagraMthamAM sUkSmadraSTithI jIvasthAnakAdi viSayonI vicAraNA karelI hovAthI A graMthanuM nAma 'samAAryavicAra' paNa che tema ja A graMthamAM AgamamAM karAyela padArthanI vicAraNAno sAra hovAthI bIjuM nAma 'Agamika vastu vicAra sAra" paNa che. A graMthamAM karmanA viSaya sAthe saMbaMdha dharAvatA ane karmanuM jJAna pAkuM thAya mATe keTalAka prakIrNa viSayo kramasa2 ane paddhatisara ApavAmAM AvyA che. jyAre paripakva buddhivALA sAdhakane AgaLanA graMthono abhyAsa karyA pachI vadhu ne vadhu jANavAnI IcchA jAge che. tyAre te AgaLa vadhatA cothA-pAMcamA-chaThThA karmagraMthono abhyAsa karavA prerAya che. sAmAnya jANakArI mATe prathamanA traNa graMtho puA che. A graMthamAM (1) jIvasthAnaka (jemAM jIvo rahe che te) (2) mArgaNAsthAna (vAdi padArthonI vicAraNA jemAM che te) (3) guNasthAna (4) upayoga (cetananI kriyA) (5) yoga (6) vezyA (7) baMdha (8) alpabahatva (koNa konAthI ochA vadhu che enI vicAraNA) (9) bhAva (jIva ane jIvanuM svAbhAvika vaibhAvika rUpe pariNamana) (10) saMkhyAtAdi mApa (DAlA-pAlAnuM svarUpa) vagerenI sUkSma vicAraNA rajU karavAmAM AvI che mATe ene 'sUkSmArthavicAra' kahevAmAM Ave che. jenuM sArI rIte adhyayana karavuM jarUrI che. (5) zataka - 100 gAthA hovAne kAraNe pAMcamA graMthanuM nAma zataka thayuM che. avasarpiNIkALanA pAMcamA ArAmAM vo alpAyu ane maMdabuddhivALA hoya che. tethI te jIvone dhruvabaMdhI vagere viSayano bodha sahelAIthI ka2AvavA mATe AcArya zrI devendrasUri ma. sA. kammapayaDInA baMdhanakaraNa ane zataka prakaraNamAMthI zataka nAmanA pAMcamA 127 A graMthamAM dhruvabaMdhI (baMdhahetu prApta thatAM avazya baMdhAya), avabaMdhI (ava=bhajanA), dhruvodayI, avodayI, dhruva (niyamA) sattA, ava sattA, yAtI adhAtI, parAvartanamAna, aparAvartamAna, puNya-pApa, jIvavipAkI, bhava vipAkI, pudgala vipAkI, kSetravipAkI, vagerenI vyAkhyA sahita prakRtio batAvI che. bhUyaskAra Adi cArabaMdhanuM svarUpa prakRtibaMdhamAM batAvyuM che. sthitibaMdhamAM mULa ane uttara prakRtinA jaghanya utkRSTa sthitibaMdha batAvyA che. koI prakRti satata keTalo kALa baMdhAya ane abaMdhakALa keTalo vagere batAvyuM che. 2sabaMdhamAM-jIvane rahevAno kALa, rasasthAnanA chaThThAAvaDiyA, maMda-tIvra rasasthAna, japantha-utkRSTa sabaMdhanA svAmI vagere batAvyuM che. pradezabaMdho-vargaNAnuM svarUpa, karma dardIkanI vaheM caNI jAnya-utkRSTa prade zaba ghanA svAmI ane guhAzreNIo, popamanuM svarUpa, pudgala parAvartanuM svarUpa, kSepaka = upazamazreNI ghanIkRta lokAdinuM svarUpa vagere viSayonuM AmAM vivecana che. te (6) saptatikA - chaThTho karmagraMtha atiprAcIna che te A graMtha - jovAthI khyAla Ave che. A graMthamAM karmanuM sarvAMgI dRSTie vivecana thayuM che. jANe sAgarane gAgaramAM samAvavAno prayatna karavAmAM Avyo che. A prAcInagraMthanA kantu keTalA sAnI haze te A graMthanuM avagAhana karavAthI khabara paDe che. tIrthaMkara bhagavaMte je arthadezanA ApI tene gaNadhara bhagavaMtoe sUtrarUpe gUMthI jene dvAdazAMgI kahevAya che. temAM 12mA dRSTivAda sUtranA pAMca vibhAga che. (1) parikarma (2) sUtra (3) pUrvagata (4) anuyoga (5) cUlikA. emAMthI pUrvagatamAM 14 pUrva che temAM agrAyaNI nAmanA pUrvamAM 14 vastu batAvI che. temAM kSAdhi nAmanI pAMcamI vastumAM 20 prAmRta batAvyA che. temAMthI cothA prAkRtanuM nAma karmaprakRti che. te sarve tIrthaMkaranI vANIrUpa che. teno ja aMza eTale chaThTho karmagraMtha. A graMthamAM 30 gAthA che mATe enuM nAma saptatikA che. A graMthanA kartA prAcIna AcArya mahArAja che ane temaNe sIdho ja bIjA agrAyaNI pUrvamAMthI e graMthano uddhAra karyo jaNAya che. racanA ghaNI ja gaMbhIra tathA prasanna che te ja kAyama rAkhI che. te navo racavAmAM Avela nathI. emAM karma prakRtinA baMdhaudayaudIraNA tathA sattAnA saMrvadhano vicAra karavAmAM Avyo che. saMvaidhA saMsamyak prakAra, vaidha=bhegA thavuM. yathAyogya rIte baMdha, udaya, sattAnuM bheguM thavuM tene baMhRdayasattAno saMvedha kahevAya. je mAMgA ke vikalponA nAmathI paNa oLakhAya che. A graMtha sthiti vagerenA saMvaidhI samajavAnI bhUmikA racI Ape che. A graMthamAM mULakarmano dhaMdhodayasattAno saMvedha, jIvasthAnakamAM mULakarmano saMvedha, guNasthAnakamAM mULakarmano saMvedha, uttaraprakRtino baMdhodayasattAno saMvedha, mArgaNAdimAM uttaprakRtino saMvedha temaja upazamazreNI ane kSapakazreNInuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. Ama uttarottara chae karmagraMtho zreSTha che. eno abhyAsa karavAthI jIvanano uddhAra thaI jAya che. jIvana jIvavAnI kaLA prApta thAya che ane jIvana dhanya banI jAya che. karmagraMcano saMkSipta paricaya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya darzanomAM karmavAda A vizvamAM vividha darzano che. e dareka darzanonA pratyeka bhedajJAna thAya che ke prakRti ane mukta karI de che. siddhAMtomAM ekarUpatA na hoya e svAbhAvika che. to paNa karma (4) yogadarzanaane karmaphaLanI mAnyatAmAM sau prAyaH ekamata che. jo ke enA A darzananA AdyapraNetA pAtaM jalaRSi che. temanI nAma svarUpamAM pharaka jarUra che. paNa dareka darzano e potAnA mAnyatAnusAra jIva kalezapUrvaka je kAMI pravRtti kare che tenA saMskAra zAstromAM bhinna bhinna rIte karmavAda samajAvyo che. jemake- cittamAM paDe che te saMskArane karma kahevAya che. temAM eka janmanA (1) bauddha darzana saMcita karma ne "karbhAzaya' ane aneka janma saMbaMdhI karma saMskAranI tathAgata gautama buddha A darzananA sthApaka che. emanI paraMparAne 'vAsanA' kahe che. mATe karbhAzaya ane vAsanA karma' che. mAnyatA pramANe rAga-dveSa mohAdi karmabaMdhanA kAraNa che. jIva ene (5) mImAMsAdarzanakAraNe mana, vacana ane kAyA dvArA je kAMI pravRtti kare che te paNa A darzananA saMsthApaka jaiminiya che. emanI mAnyatA pramANe karma kahevAya che. e pravRttinA kAraNe cittamAM je kAMI saMskAra paDe manuSya je kAMI yajJAdi anuSThAna kare che te kriyArUpa hovAthI kSaNika che te paNa karma kahevAya che. temAM mAnasika kriyAjanya saMskArane che tarata nAza pAmI jAya che ane tenuM phaLa to janmAMtaramAM maLe 'vAsanA' kahe che. ane vacana tathA kAyAjanya saMskArane avijJapti che. jyAM sudhI phaLaprApti na thAya tyAM sudhI apUrva nAmanuM tattva kahe che. eTale bauddhadarzanamAM karmane 'vAsanA' ke avijJapti kahe aMdara ja rahe che. je kAlAMtare phaLaprApti karAve che. tethI apUrvane che. karma ja saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. te karmanA teonI dRSTie karma mAne che. vaLI avidyAne paNa karma tarIke mAne che . vastu nA cAra bheda che. (1) janaka (2) upastaMbhaka (3) upapIDaka (4) yathArtha svarUpanuM ajJAna e ja avidyA che te ja karmabaMdharUpa che. upaghAtaka. mATe te karma che. nyAya-vaizeSikadarza (6) zIkhadharma darzananaiyAyika darzananA sthApaka gautamaRRSi che. jyAre vaizeSika- zIkhadharma darzananA AdyapraNetA guru nAnaka che. emanI darzananA sthApaka kaNAdaRSi che. e baMnenI karmanI mAnyatAmAM mAnyatA anusAra mAnavI svayaM karmanuM bIja vAve che ane tenuM bheda nathI. baMnenA mate jagatkartA Izvara jIvone temanA zubha- phaLa bhogave che. emaNe karmavAdane svIkAryo che paNa niyatavAdane azubha karma pramANe sukhIduHkhI, rogI-nirogI, rAjAka banAve svIkAryo nathI. niyatavAdane badale mAnavInI IcchA-svAtaMtryane che. Izvara jagatkartA che chatAM karmane to mAnavuM ja paDe che. jIva svIkAryuM che. zIkha dharmanA cAra pAyA che-karma-saMsAra-jJAna-mukti. rAga-dveSa ane mohane kAraNe je kAMI pravRtti kare che tenAthI dharma- e cAra pAyAmAMno eka pAyo karma che. arthAt karmane karma svarUpe adharmanI utpatti thAya che. temAM sArI pravRtti dvArA dharma ane kharAba ja svIkAryuM che. paraMtu karma niyAmaka tarIke Izvarane mAne che. pravRtti dvArA adharmanI utpatti thAya che. e dharma -adharma (5 zya- (7) IslAmadharma -darzanapApa) zabdAMtarathI karma ja che. tenuM bIjuM nAma adRSTa che. temanI IslAma dharmanA pravartaka payagambara mohaMmada sAheba che, je mAnyatA pramANe kriyA kSaNika che to pachI tenuM phaLa janmAMtaramAM chaThThI, 7mI zatAbdImAM thaI gayA. emanA mate ImAna (AsthAkema maLe? te nu samAdhAna adRSTanI kalpanAthI karyuM che. vizvAsa) ane AmAla (karma) dvArA mAnava mATe banAvelA parama - kriyA dvArA AtmAmAM adRSTa janme che. kriyAjanya adRSTa lakSyane prApta karavuM joIe. ImAnanA viSayane vizvAsa vacana kahI AtmAmAM paDyuM rahe che te kriyA ane phaLanI vacce kaDIrUpa hovAthI zakAya je pAMca karmakAMDo (Five Pillars) dvArA prApta thAya che. je vipAkakALe sukhaduHkha rUpe phaLano anubhava karAvIne cAlyuM jAya nIce mujaba cheche. paraMtu adRSTa pote potAnI meLe kAMI karI zakatuM nathI. mATe (1) ImAna-vizvAsa vacanane aMgIkAra kare. adRSTane AdhAre Izvara karmaphaLa Ape che. mithyAjJAnane karmabaMdhanuM (2) namAja-dararoja pAMca vakhata namAja (prArthanA) paDhavI joIe. kAraNa mAne che. (3) jakAta-potAnI kamANIno 40mo bhAga athavA aDhI TakA (3) sAMkhyadarzana samAja sevAmAM vAparavo jene daridra sevA Teksa paNa kapila RSi A darzananA sthApaka che. emanI mAnyatA pramANe kahevAya che. AtmA phUTastha (jemAM pheraphAra na thAya evo) nitya che. akartA che. (4) rojA-ramajAna mahinAmAM rojA (upavAsa) rAkhavA. abhoktA che. paraMtu prakRtinA saMsargathI AtmAne saMsAramAM (5) haja-sAmarthya hovA para jIvanamAM eka vAra makkA-kAbAnA bhaTakavuM paDe che. AMdhaLA ane laMgaDAnA nyAye paMgutulya AtmA darzananI yAtrA karavI. A pAMca staMbha ja IslAmamAM karmakAMDa niSkriya che paNa aMdhatulya prakRtinA saMsargathI tenA khabhA para [ atulya prakRtinA samagathI tenA khabhA para tarIke oLakhAya che. besIne sakriya banIne saMsAramAM bhaTakI rahyo che. ema puruSa ane (8) pArasIdharma -darzana prakRti be ja tattva che emAM prakRti ja saMsAralIlAnI sarjaka che. A darzananA pravartaka aSo jarathuSTra che. je I. sa. pUrve 7mI prakRtinA saMyogathI saMsAra ane viyogathI mokSanI prApti thAya sadImAM thayA. pArasIdharmamAM muktimArga mATe karmakAMDomAM vizvAsa, che. mATe prakRti ja "kama' che. puruSa-prakRtinA abhedajJAnane dAna, pazcAtApa, tapa tathA karUNA para baLa ApyuM che. jo ke sAthe karmabaMdhanuM kAraNa mAne che. jyAre puruSane prakRti bhinna che evuM sAthe dareka vyaktinA karma ja uttaradAyI gaNAya che. jAti ke kuLa prabuddha saMpadA 128 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi. pArasIdharmamAM ahUra majadA (zubha) ane aharimana (azubha) Ama IsAIdharmamAM karma nahi paraMtu IzvarIya prema ane tenA A baMne tattvone svIkArIne aMte ahiramana para vijaya meLavavAno anugraha para vizvAsa karavAthI kSamA ane pApamocana thaI zake evuM hoya che. paraMtu pArasI dharmamAM karmavAdanA siddhAMtano alagathI batAvyuM che. tema ja azubha samasyAnuM samAdhAna dhArmika rItathI svIkAra karavAmAM Avyo nathI. jo ke aneka duHkho mAnavone thaI zake che. potAnA karelA karma anusAra bhogavavA paDe che te anusAra naraka (10) pAzcAtyadarzana ane svarganI kalpanA paNa karavAmAM AvI che. ene mATe ahura A darzanamAM karmavAdanuM spaSTa vive cena nathI paNa majadA badhI vyaktine IcchA-svAtaMtryanuM dAna kare che. ane IcchA pAzcAtyadarzana AcAradarzanamAM sukhavAdI dArzanika karmanI dvArA thayelA dareka karmono javAbadAra te vyakti pote ja hoya che. phaLazrutinA AdhAra para emanI zubhAzubhatAno nizcaya kare che. (9) IsAI dharma -darzana (khristI dharma ) jyAre mArTinanyU karmapreraka upara emanI zubhAzubhatAno nizcaya A dharmanA pravartaka Isu khrista che je I. sa. pUrve cothI sadImAM kare che. temaja sAmAjika jIvanamAM bIjAo prati vyavahArano thaI gayA. emano mukhya dharmagraMtha bAIbala che. A dharmamAM Izvarane dRSTikoNa svIkRta che. jevo vyavahAra tame tamArA mATe Iccho cho nimitta ane upAdAna kAraNa mAnavAmAM AvyA che. jo ke Izvara tevo bIjAo mATe karo. eka ja vAra sRSTinI racanA kare che. eTale IsAI dharmamAM kevaLa kANaTe paNa kahyuM che ke kevala e niyama anusAra kAma karo eka ja jIvananA pApaphaLa mATe pApIne tenA pApanA nimitta jene tame eka sArvabhauma niyama banAvavA mAMgatA ho. pratyeka pratikAra rUpe daMDanI vyavasthA karI che. jo ke te anaMtakALa sudhI pAzcAtya vicArakoe naitika jIvananI pUrNatA mATe zubhAzubhathI bhogavavuM paDe che. temanA matAnusAra IzvaranI AjJAnuM ullaMghana pare javAnuM jarUrI mAnyuM che kAraNake AtmapU rNatAnI vyavasthAmAM karavAthI ja saMsAramAM pApa Ave che ane IsunI bhaktithI pApa zubha ke azubhano virodha paNa raheto nathI. mATe pUrNa AtmAnA dUra thaI zake che. jo ke IsAI dharmamAM prAraMbhathI ja mAnava kalyANa sAkSAtkAra mATe zubha-azubhathI upara uThavuM jarUrI che. ane du:kha nivAraNa para jora ApavAmAM AvyuM che. upasaMhAra ya : karttA karma bhedAnAM, bhoktA karma phalasya ca / Ave enA vipAke jIvo sukha-zAMti anubhave che. basa ATalo saMsartA - parinirvAtA saMhyAtmA nAnyalakSaNaH / / sAdo siddhAnta jIvamAtra samajI jAya to saMsAramAM sukha ke duHkha bhAvArtha : je karmano kartA che ane karmaphaLano bhoktA paNa che rahe nahi. paraMtu viparIta jJAnane lIdhe jIva hamezAM sukhane jhaMkhe che te ja saM sArI AtmA-saMsAranI cAreya gationA cakramAM ane sukhane meLavavA te vadhu ne vadhu saMsAranI paraMparAmAM aTavAto paribhramaNa karato ja rahe che. jIvonA saMsaraNazIla svabhAvanA kAraNe jAya che. jema karoLiyo pote ja potAnI jALamAM phasAI jAya che ja saMsAra che. jIvone ja saMsAra hoya che. ajIva-jaDane tema jIva paNa sukhanI bhramaNAmAM pote ja phasAto jAya che ane cAre saMsAra na hoya, te sukhIdu:khI paNa na thAya ke karma paNa bAMdhe nahi. gatinA cakramAM pharyA kare che. paraMtu jo ApaNe karmavAdano siddhAMta karma to mAtra jIva ja bAMdhe che ane te karmonA udayathI sukhIdu:khI barAbara jANI laIe to jarUra emAMthI chUTavA prayatna karazuM. thAya che. karmabaMdhana che to karmamuktino upAya paNa batAvyo che je ApaNane punarara nanne punarapi mara, punarapi nanana nare zayanam | karmavAdathI jANavA maLe che. phuda saMsAre rava7 kustAra.... karmavAda eka vizALa ane gahana viSaya che. emAMya jainadarzanano arthAtu- pharI pharIne janma, pharI pharI mRtyu ane pharI pharI mAtAnI karmavAda pAtALI gaMgA jevo UMDo ane gahana che. tene 25-50 kukSimAM utpatti e ja saMsAranuM kharuM duHkha che. pAnAmAM samAvavo eTale gAgaramAM sAgara samAvavA jevuM kArya che. na sA jAi, na tat joNI, na tat kulaM, na tatta ThANaM / chatAMya gaMgA nadInA pANInuM Acamana pavitra banAve che ema tantha nIvo 3naMtaso, na nannA, na mUTT || karmavAdanI thoDI-sI chAlaka anAdikALathI mUrdhAmAM paDelA AtmAne bhAvArtha - evI koI jAti nathI, evI koI yoni nathI, jAgRta karI deze. evuM koI sthAna nathI ke jyAM jIva anaMtavAra janmyo na hoya. maryo satyano ahesAsa karAvI deze. apAra evA karmavAdanA na hoya. paNa jyAM sudhI karmanI paraMparA che tyAM sudhI janma-maraNanI siddhAMtono pAra to kyAMthI pamAya paNa sAra pAmIe to paNa paraMparA paNa cAlu ja rahe che. e ja vAta prabhu mahAvIre aMtima dezanA asAra saMsAramAMthI pAra paDI javAya. ApatI vakhate uttarAdhyayananA cothA adhyayanamAM karI che ke-"DaLa A sA2 prApta karavA khUba manomaMthana karIne keTalAya nmAna na morava tthiA' arthAt je karmo karyA che (bAMdhyA che) te pustakono abhyAsa karIne ahIM enI thoDI jhalaka ApI che. emAM bhogavavA ja paDe che. karma bhogavyA vagara chUTakAro (mokSa) nathI. paNa amArI chadmasthatAne kAraNe koI kSati rahI gaI hoya to vidvAnone zAzvata niyama e che ke karelA pApakarmo udayamAM Ave ane dhyAna doravA namra vinaMtI che. jinAjJA viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya tenA vipAke jIvo du:kha anubhave tema ja karelA puNyakarmo udayamAM to micchAmi dukkaDam. 129 anya darzanomAM karmavAda Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 4. 5. 6. 7. ma.sA. 18. karmasiddhi-zrI dAmajI premajI vorA 3. karmaprakRti ane guNa (jIva) sthAnaka-muni mahArAja zrI 19. tattvArtha sUtra-paMDita sukhalAlajI harSacaMdrajI 20. 8. 9. 10. 1. 2. saMdarbha sUci karma taNI gati nyArI-bhAga-1-2, paM. aruvijaya 16. bAratIya tattvadarzana-DAhyAlAla zAstrI 11. karmasAra-caMdrahAsa trivedI 12. karmavAdanA rahasyo-caMdrahAsa trivedI 13. karmano siddhAMta-hIrAbhAI Thakkara 3. mahArAja re karma tArI gati nyArI-pU. AcArya guNaratnasUrIzvarajI 14. baMdhana ane mukti-pU. munirAja zrI harIzabhadra vijayajI ma. 15. karmagraMtha-bhAga-1 thI 6-dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA 4. 5. karmagraMtha-bhAga 1 thI 6 - ramyareNu jaina karma siddhAMta kA tulanAtmaka adhyayana-DaoN. sAgaramala jaina vipAka sUtra-zrI guru prANa phAunDezana uttarAdhyayana sUtra-zrI guru prANa phAunDezana ane dhIrajamuni bhagavatI sUtra-zrI guru prANa phAunDezana ane dhIrajamuni sthAnAMga sUtra-zrI guru prANa phAunDezana ane dhIrajamuni patro dvArA karaNAnuyoga paricaya-DaoN. sau. ujjavalA dinezacaMdra zahA karmabaMdha : karma rUpe banelA kAryaNa skaMdho AtmapradezonI sAthe ekameka thaI jAya tene karmabaMdha kahe che. prakRtibaMdha : sukha du:khAdi ApavAnI je zakti-svabhAva utpanna thAya che, te prakRti kahevAya. svabhAvano nirNaya thavA pUrvaka karmonuM Atmapradeza sAthe ekAkAra thavuM te prakRtibaMdha kahevAya che. sthitibaMdha: te te svabhAvano amuka samaya sudhI karmadalikomAM rahevAno nirNaya thavA pUrvaka karmonuM AtmapradezanI sAthe ekAkAra thavuM te sthitibaMdha kahevAya che. 2sabaMdha: ochA-vadhatAM pramANamAM zubhAzubha phaLa ApavAnI zaktino nirNaya thavA pUrvaka karmonuM AtmapradezonI sAthe ekAkAra thavuM te 2sabaMdha kahevAya che. pradezabaMdhaH svabhAvadITha dareka vibhAgane cokkasa pramANamAM maLelA karmadalikonuM AtmapradezanI sAthe ekAkAra thavuM, te pradezabaMdha kahevAya che. yogaH mana, vacana, kAyA dvArA thatI pravRti yoga eTale 6. prabuddha saMpadA 17. praznottarI-pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (paMDita ma.sA.) pAribhASika zabdo 130 mahAsaMgha 21. karmagraMtha bhAga 1 thI 6-jIvavijayajI ma.sA. 22. karmagraMtha bhAga-1,2,3-paMDita sukhalAlajI anu.lalitAbAI mahA. 23. sUtrakRtAMga-zrI guruprANa phAunDezana 24. 25. 26. prajJApanA sUtra-zrI guruprANa phAunDezana jJAtAdharmakathA sUtra-zrI guruprANa phAunDezana cosaTha prakAranI pUjA-zrI guruprANa vIra vijayajI 27. pAMtrIsa bolanI vAMcaNInI buka-caMdrakAMtabhAI 28. kammapayaDi (karmaprakRti) AcArya zivazarmasUrijI 29. jenendra siddhAMtakoSa-kSu. jinendravarNI 30. bhagavad gomaMDaLa-pravINa prakAzana 31. huM - zramika svAmI yogezvara 32. kaMkaNano bodha-AtmAnI zodha-dhIra guru 7. 8. 9. jaina pAThAvalI-1 thI 4-zrI bRhad muMbaI vardhamAna sthA.jaina 10. 14. 15. 11. 12. sattA-karmonuM AtmAnI u52 rahevuM sattA kahevAya che. 13. abAdhAkALa-jeTalI sthitimAM tathAsvabhAve ja bhogavavA yogya karmadaliko goThavAtA nathI teTalI sthitine abAdhAkALa (bAdhAsthiti) kahe che. svarUpa sattA-je karma potAnA mULa svabhAvane choDyA sivAya AtmAnI sAthe rahe te svarUpa sattA kahevAya. pa2rUpa sattA-je karmonuM anya sajAtIya karma prakRtimAM saMkarmIne (potAnA mULa svabhAvane choDIne) pararUpe thaIne AtmAnI sAthe rahe te parUpa sattA kahevAya. pradezodayaH karmanA phaLano spaSTa anubhava na karAve tene 16. AtmapradezanuM kaMpana. utkRSTakALaH moTAmAM moTo kALa (samaya) jaghanyakALaH sauthI ochuM, alpatama kALa aMtamurhutaH 1 murhuta (48 miniTa) karatAM kAMIka ocho samaya. skaMdhaH koI paNa akhaMDa mUlyane skaMdha kahevAya. skaMdhane ja AjanuM vijJAna molecule kahe che. karmadalikoH karmanA pradezo. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezodaya kahevAya che. 34. anaMtajJAna-saMpUrNa lokAlokamAM rahelAM sarvadravyanA sarva 17. vipAko dayaH karmadalikone svasvarUpe (potAnA paryAyone ekI sAthe jaNAvanArI Atmazaktine mULasvabhAve) bhogavavA te vipAkodaya kahevAya che. anaMtajJAna kahe che. 18. udaya: karmanA phaLano anubhava karavo te udaya kahevAya. 35. anaMtadarzana-saMpUrNa lokAlokamAM rahelAM sarvadravyanA sarva 19. niSeka: karmadalikanI sthApanA 'ni-sikhkha' dhAtuno artha paryAyone ekI sAthe dekhADanArI Atmazaktine sthApavuM thAya che. anaMtadarzana kahe che. 20.. dhAtIkarmaH je karma AtmAnA mULabhUta guNane Avare tene 36. akSayasthiti-sadAkALane mATe jIvavuM, athavA janma maraNa ghAtakarma kahe che. ghAtakarmanA be prakAra che. sarvaghAtI ane rahita jIvana. dezaghAtI. sarvaghAtI: je prakRti potAnAthI DhAMkavA yogya 37. akSaya cAritra-zuddha jJAnopayoga, zuddha darzanopayo gAdi mULa guNano (yogya guNano) saMpUrNa ghAta kare che te svaguNamAM, svabhAvamAM ramavuM te akSayacaritra kahevAya che. sarvaghAtI. 38. samyakatva-navatattvanI yathArtha zraddhA hoya te, sAcI dezaghAtI : je prakRti potAnAthI DhAMkavA yogya guNano mAnyatA, vastune vastu tarIke oLakhavI tenuM nAma kAMIka aMze ghAta kare che, te dezaghAtI karma kahevAya che. samyakatva che. 2 1. aghAtI karma : je karma prakRti potAnAthI DhAMkavA yogya 39. guNasthAna-kaSAya ane yoganA kAraNe AtmAnA jJAna, guNano kAMIka aMze paNa ghAta karatI nathI, te aghAtI darzana ane cAritrarUpa guNonI vadha-ghaTavALI avasthA karma kahevAya che. jJAnAdi guNonuM sthAna te guNasthAna che. 22. dhruvodayI : je prakRtino vipAkodaya potAnA udayaviccheda 40. paryApti-AhAra AdinA yugalone grahaNa karIne zarIra, sthAna sudhI dareka jIvone satata hoya, te prakRti dhruvodayI Indriya AdimAM pariNamAvavAnI jIvanI pogalikazakti kahevAya che. vizeSa. 23. adhUvodayI : je prakRtino vipAkodaya potAnA udaya 41. gaNadhara-tIrthaMkaranA mukhya dvAdazAMgI (bAra aMga sUtra) viccheda sthAna sudhI kyAreka hoya ane kyAreka na hoya, te 2canArA ziSyo. gaNa-samUha, dhara-dhAraka ghaNAM ziSya prakRti adhuvodayI kahevAya che. samUhanA dhAraka. 24. dhruvasattAka : je prakRtinI sattA samyakatvAdi viziSTa guNo 42. pudgala dravya-je rUpa, rasa, gaMdha ane sparzavALuM hoya te prApta na karyA hoya evA dareka jIvone satata hoya, te pugala dravya kahevAya che. prakRti dhruva sattAka kahevAya che. 43. vargaNA-saMkhyAnI dRSTie sarakhA paramANuvALA kArmaNAdi 25. adhuvasattAka : je prakRtinI sattA samyakatvAdi viziSTa skaMdhonA samUha (varga)ne vaNA kahe che. kArpaNa guNo rahita jIvone kayAreka hoya ane kyAreka na hoya, vargaNA-karmano kAco mAla, karmanuM raoN-maTIrIyala. te prakRti adhuvasattAka kahevAya che. 26. jIva vipAkI : je prakRti potAnA phaLano anubhava jIvane karAve che, te jIva vipAkI kahevAya che. bhava vipAkI : je prakRti potAnuM phaLa nara-nArakAdi bhavamAM deza ja batAve che, te bhava vipAkI kahevAya che. 28. kSetra vipAkI : je prakRti potAnuM phaLa AkAzamAM (vigrahagatimAM) batAve che, te kSetravipAkI kahevAya che. prardeza 29. pudgala vipAkI : je prakRti potAnuM phaLa zarIra rUpe - pa2mANe pariName lA pudgala paramANumAM batAve che, te pugalavipAkI kahevAya che. skaMdha : akhaMDa padArtha 30. AlocanA-mAphI mAgavI, kSamA mAMgavI. deza : skaMdha sAthe joDAyelo apUrNa hisso avyAbAdha sukha-bAdhA, pIDA, kaSTa na pahoMce tevuM. eTale madI : skarSa sAthe joDAyelA paNa janA kevaLI na pace tevuM eTale pradeza : skaMdha sAthe joDAyelo paNa jenA kevaLI bhagavaMta paNa be zAzvata sukha. vibhAga na karI zake evo pudgaladravyano chellAmAM chello agurulaghu-halakuM paNa nahi ane bhAre paNa nahi. vibhAga te pradeza arUpI-anAmI-jemAM rUpa, rasa, gaMdha vagere hoya te rUpI 44. paramANu-jenA kevaLI bhagavaMta paNa be vibhAga na karI ane jemAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere na hoya te arUpI- zake evo pugaladravyano chellAmAM chello vibhAga (aMza) anAmI kahevAya che. je paramANu hoya paraMtu je skaMdhathI chUTo paDelo hoya 131 saMdarbha sUci aMka akhaMDa skaMdha 31. lh lh Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene paramANu kahevAya. athavA baMdhodaya aTakAve che te parAvartamAna kahevAya che. 45. saMkhyAto kALa-aMtamUhutathI pUrvakroDa sudhIno kALa 49. aparAvartamAna-je prakRti potAnA baMdha ke udaya athavA asaMkhyAto kALa-pUrva krioDa jhAjherAnI saMkhyA, palyo pama, baMdhodaya vakhate bIjI sajAtIya aparAvartamAna prakRtinA sAgaropama vagere. baMdha ke udaya athavA baMdhodayane aTakAvatI nathI te anaMta kALa- asaMkhyAtAkALa pachIno kALa anaMtakALa aparAvartamAna kahevAya che. kahevAya. anAdikALa-jenI Adi nathI te anAdikALa 10. palyopama-palya-pAlo. eka vizeSa prakAranuM mApa. tenI kahevAya. upamA dvArA je samayanI gaNanA karavAmAM Ave che tene 47. ghanIkRta loka-koI paNa saMkhyAne traNa vAra sthApIne palyopama kahevAya che. paraspara guNavAthI je saMkhyA Ave che te ghana kahevAya. dA. 51 sAgaropama- sAgaranI upamA dvArA je samayanI gaNanA ta. asat kalpanAthI lokane DabAnA AkAramAM goThavatA karavAmAM Ave che tene sAgaropama kahevAya che. dasa loka 7 rAja lAMbo, 7 rAja pahoLo ane 7 rAja jADo kroDAkroDI palyopamano eka sAgaropama thAya. kroDAkroDI thAya che mATe te ghanI-kRta loka kahevAya che. eTale kroDane kroDa vaDe guNavuM. mithyAtva- AdhyAtmika ajJAna, mAyA, avidyA, 7 rAja tattvajJAnano abhAva vagere mithyAtvanA artha thAya che. 7 rAjA tattvaviSayaka yathArtha zraddhAno abhAva ane tattvanI huM rAja ayathArtha zraddhA mithyAtva kahevAya. 53. mArgaNA-jIvAdi padArthonI vicAraNAne mArgaNA kahe che. ghanIkRta loka hu rAja 54. Azrava-jenAthI navA karmonI Avaka thAya te. 55. saMva2-AvatA karmone ti paccakakhANa Adi dvArA rokavA te. 7 rAju 56. nirjarA-AtmAnA pradezathI bAra prakAranA tapathI karmanuM jharIne dUra thavuM. 48. parAvartamAna-je prakRti potAnA baMdha ke udaya athavA 57. IriyAvahiyA-rastAmAM AvatAM jatAM (lAgelA doSanuM baMdhodaya vakhate bIjI sajAtIya prakRtinA baMdha ke udaya prAyazcita) 52. 7 rAje June @ viveka ane avivekanA kAraNe karmabhakti ane baMdha je AsavAteparissavA, jeparissavAte AsavA / je aNAsavA teparissavA, je aparissavA te annaasvaa| zar BIRaaN sUtra, udayayana-4 3ddeza-2. bhAvArtha : (1) je AzravonuM sthAna che, te ja kyAreka parisava-karmanirjarAnuM sthAna banI jAya che. (2) je parisavanuM sthAna che te kyAreka Asava banI jAya che. (3) je anAsava-vratavizeSa che, te paNa kyAreka pramAdanA kAraNe aparisaMva-karmanirjarAnuM sthAna na bane. ane (4) je aparissava-karmanirjarAnuM sthAna nathI te paNa kyAreka pariNAmonI vicitratAthI anAsava-karmabaMdhanA kAraNa banatAM nathI. vivecana : A sUtramAM karmabaMdha ane karmanirjarAnA viSayamAM alaga alaga cAra vikalponuM spaSTIkaraNa karyuM che. baMdha ane nirjarAno mukhya AdhAra adhyavasAya che. bAhya kAraNo gauNa che. vyaktinI sAvadhAnI, vivekabuddhi jAgRta hoya to te saphaLatA meLavI zake che, athavA avivekanA kAraNe asaphaLatA. te A vAta ahIM karI che. prabuddha saMpadA 132 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilakSaNa benka karma 7 pU. abhayazekhara sUri zake.' * jJAnIo kahe che jIva zubhabhAvamAM rahIne jyAre zAtAvedanIya vagere puNyakarma bAMdhe che tyAre pUrve azu bhabhAvathI bAM dhe lu azAtAvedanIya vagere keTaluMka pApakarma paNa zAtAvedanIya vagere puNyakarmamAM TrAnsaphara thaI jAya che. samasta vizvavyApI che eka 'benka'... * khUba ja nyArI ane khUba ja nirALI... * leNu mA karavA bese tyAre udAratA-dayALutA paNa evI... * leNuM vasula karavA bese tyAre kuratA-kaThoratA paNa evI... *potAnI pAse jamA-udhAranI koI noMdha rAkhe nahIM... pAsabUko khAtedAra pAse ja rahe... * khAtedAre svayaM emAM jamA-udhAranI noMdha karavAnI..... * AnIviziSTatA e ja che ke, bIjAnA khAte jamA thayelI 2kama potAnA khAte jamA karI zake...chatAM bIjAnA jamA khAtethI e ochI na thAya...ane bIjAnA khAte uMgharAyelI rakama potAnA khAte udhArI paNa zake chatAM bIjAnA khAte udhArAyelI rakama ochI na thAya. * potAnA khAte ko'ka navI rakama jamA karAvI e Tale jUnI udhArAyelI 2kamamAMthI keTalIka rakama jamAmAM TrAnsaphara thaI jAya. e ja rIte, navI 2kama udhAratI vakhate jUnI jamA rakamamAMthI keTalI rakama udhAramAM TrAnsaphara thaI jAya. je kAMI rakamo udhArAI hoya te khAtedAra cAhe to bhUMsI zake..paNa ene bhUMsatA AvaDavuM joIe...to udhAra pAsAnI badhI ja noMdha gAyaba thaI jAya..bIjI rIte kahIe to A benkaja sAmethI khAtedArone kahe che ke mAtra pAMca-paccIsa hajAranI rakama nahIM paNa karoDo ke abajonI 2kama amAre leNI nIkaLatI haze to paNa jyAM sudhI e Due nahIM thAya. ane benka vasUlAta karavAnuM cAlu nahIM kare tyAM sudhImAM khAtedAra jo yogya rIte arajI kare to bhAre udAratApUrvaka benka e badhuM levuM mApha karI deze..eka paiso paNa cUkavavo nahI paDe...paNa jo khAtedAra ema karavAmAM niSphaLa rahe ane benka vasUlAta cAlu karI ...to pachI eka pAI mApha karavAmAM nahIM Ave. pUrepUrA leNAnI vasUlAta mATe je kAMI kaThoratA, kaDakAI, mUratA apanAvavA paDe, e badhuM ja A benka apanAvI zake che. khAtedArane eka nahIM aneka karuNa mota Ave to paNa A benDa jarAya dayA dAkhavatI nathI. dAkhavaze paNa A nahIM. have Apaze paNa AvI benkanA ekAuTa holDara hoIe to zuM karIe... * A 'nokhI' ane sAva 'anokhI" benkanuM nAma che 'karmasattA..... saMsAranA samasta jIvo enA khAtedAra che. khAtu kholAvavA mATe koI phorma bharavAnuM nahIM ke, koInI bhalAmaNanI jarUra nahIM, kAraNa ke koIe khAtu kholAvyuM ja nathI anAdikALathI badhA khAtedAra ja che. khAtedArejabadhIno~dhaka2vAnI...'je kAMI sAruM kAma karyuM e AtmAnI pAsabUkamAM puNyarUpe jamA thaI gayuM' ane 'je kAMI galata pravRtti karI te pAparUpe dharAI jAya.... * hiMsA vagere duSTa pravRtti dvArA baMdhAyelA pApo tarata udayamAM nathI AvatA...eTale karmasattA nAmanI eka jIvane cAnsa e Ape che...jo e vasulAta cAlu thavA pUrve pazcAttApapUrvaka AlocanA, prAyacitta rUpe jIva arajI kare to A karmasattAnI benka badhuM ja devuM mApha karI de che. paNa jo 2 phikaro banI A bAbatanI upayA dAkhave che, to A benka jIvanI kalpanA paNa na hoya eTalI kaDaka rIte paThANI vyAja sAthe pAIe pAInI vasulAta kare che. vanA vividha prakAranA sukha para TAMca Ave ne AphtonI vaNajhAra utarI paDe...ane tethI jIva rovA bese, AkraMdana kare, karuzavilApa kare. A paddhatithI thatI vasulImAMthI potAne mukta karavA have game teTaluM karagare AjIjI kare...dInatA dAkhave...paNa kazuM ja vaLatuM nathI. te vakhate bhAre majabUrIthI paNa badhI ja hisAba cokhkho karavo paDe che... A jIvaDo paNa AjanI bhArata sarakAra jevo ja mUDha che. jema AjanI sa2kA2 lona ane lonanA vyAjanI cUkavaNI mATe navuM moTuM devuM karatI rahe che. tema A jIvaDo jUno hisAba cokkho karatA karatA bhAre hAyavoya vagere karIne navuM gaMjAvara devuM ubhuM karI de che. eTale anAdikALathI 'devuM', 'kaDaka vasulAta', 'navuM devuM' A paraMparA cAlatI ja rahe che... sAvacitraane vicitra jaNAtIA'karmasattA nAmanI beMkanA Apa sahu paNa ekAunaTa holDaro ja chIe.' benkanI udAratAno lAbha uThAvI levo ke anAdikALathI enI kaThoratAno bhoga banI rahyA chIe e ja paraMparA cAlu rAkhavI e ApaNI marajInI vAta che. e jeo benkanI karuNAno lAbha uThAvatA zIkhI jAya che teo e dvArA kramazaH eka divasa bartho ja hisAba cUkate karI de che ne e ja kSaNe enuM khAtuM klojha thaI jAya che...ne jIva karmabenkanA krUra sakaMjAmAMthI mukta thAya che. * zuM AvI nirALI beMkanA khAtedAra hovuM e anicchanIya che ke jethI emAMthI mukta thavAnI vAta karo cho ? "hA...atyaMta anicchanIya che. A beMke kAMI maphtamAM jIvone potAnA khAtedAra nathI banAvI dIdhA... 'jIvanA anaMta sukhane DIpojhITa tarIke rAkhIne khAtedAra banAvyA che.' eTale to AgaLa kahI gayA ke e koInI bhalAmaNa cIThThI paNa mAgatI nathI. abajo rUpiyathI paNa jenuM mUlyAMkana na thaI zake evI potAnI devaLajJAna, zAzvatasukha vagere mUDI jIve DIojhITa karAvI rAkhI hoya pachI benka anyanI bhalAmaNa mArge paNa zA mATe? ATalI jaMgI belensanI sAme A benka jIvane je kreDITa Ape che vimakSA benka karma - * 'bIjAo sukRta karIne je kAMI potAnA khAte jamA karAve...ane pote anumodanA dvArA potAnA khAtAmAM jamA paNa karI zake.' ane 'bIjAo hiMsA vagere pApa karIne, je kAMI potAnA khAte udhAre...ene pote anumodanA dvArA potAnA khAtAmAM paNa udhArI 133 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eno vicAra jo karavAmAM Ave to vaDAnI mUrkhAmI bhAsyA vagara na rahe...abajonI sAme khAlI pAMca-paccIsa rUpiyA jeTalI lona paNa A benka sIdhe sIdhI nathI ApatI. enA kAMIka sukRtane gIrave mUkAvIne ja Ape che. ane pAchI e pAMca-paccIsa rUpiyAnI vasulAta kevI rIte kare che? e jANavuM che? * mAruM zAzvatasukha benkamAM belensa paDeluM che-DIojhITa rUpe eluM che. mAre e potAnuM (Atmika) sukha ja upADavuM joIe-mANavuM joIe A vAtane A jIvaDo sAva bhUlI gayo che...gamAra che ne ? vaLI, A benkane A mahattvanI vAta bhUlAyelI rahe emAM ja rasa che, eTale pachI jIvaDo paudgalika sukha mATe benka pAse hAtha kaMbAve che. * saMbhUtimunie AtmikasukhamAMgI levAne badale cakravartInAstrIratnanuM paudgalika sukha mAMgyuM. benke kahyuM... lona ema ne ema nahIMmaLe..gIrave zuM mUke che ? beMkanI dAdAgIrI te juo... anAdi zAzvata sukha dabAvIne beThI che ene yAda paNa nathI karatI...ane A jIvaDo thoDuM paNa mAMge to pUche che ke bola gIrave zuM mUke che? ane A benkanI kuTilatA paNa kevI che ke e je tane gIro tarIke le che e, lonanI vasUlAta e je karyA pachI paNa pAchI ApavAnI to vAta ja nathI karatI * saMbhUtimunie nirmaLasaMghama pAlana, adbhuta tyAga, kaThora tapazcaryA, dIrghakAlIna jJAna-dhyAnanI sAdhanA... A badhuM ja gIrave mUkyuM eTale thoDAM varSo mATe lona maLI gaI. ane pachI vasulAta zarU karI...vasulAta peTe be AMkho ja laI lIdhI. eTaluM ja nahIM cha khaMDanuM sAmrAjya chInavI lIdhuM, atidurlabha evuM manuSyapaNuM jhUMTavI lIdhuM ane 33 sAgaropamanA jaMgI kALasudhI havA pANInuM sukha paNa na mANI zake evA behAla karI viSamatA : A saMsAramAM kyAMya samAnatA jovA maLatI nathI. ekanA jevA guphAdharmo bIjAmAM na hoya te viSamatA. AvI viSamatA saMsAramAM Dagale ne pagale jovA maLe che. jema ke mAtA jevI putrI na hoya ane pitA jevo putra na hoya. eka mAtAnA cAra saMtAno paNa sarakhA hotA nathI. eka sukhI hoya to eka duHkhI. vaLI temanA vicAro, guNadharmo, svabhAvamAM paNa bhinnatA jovA maLe che. dIdhA. rUparsane sunaMdAnA rUpadarzananA sukhanI lona mAMgI...ane vasulAta mATe sAta sAta bhava karavA paDyA. dareka vakhate akALe maravuM paDyuM... * AryamaMgue svAdano AsvAda mAMgavAnuM karyuM...ane vasulAta mATe vaimAnika devalokanI adbhuta samRddhi chInavAI gaI...nagaranI durgaMdha bharelI gaTaranA adhiSThAyaka yakSa banavuM paDyuM... carAcara vizvarUpa A saMsAranuM svarUpa ... che marIcie kulanA ahaMkAranuM sukha lIdhuM ane vasulAta mATe nIMcakuLamAM utpanna thavuM paDyuM, e paNa cUkavaNI karatAM karatAM thoDuM bAkI rahI gayuM e Tale prabhu mahAvIranA bhavamAM 82 divasa sudhI nIcakuLamAM rahevuM paDyuM A benka to kahe che ke anaMtakALe thanAra accheruM mane mAnya che, paNa devAno hAthI nIkaLI gayo che mAtra pUchaDuM rahI gayuM che. eTaluM paNa mApha karI devuM mane mAnya nathI. zuM ema nathI lAgatuM ke A benkanI cUMgAlamAMthI zIghrAtizIghra chUTI javuM joIe ? jo karmasattA nAmanI benkamAMthI chUTavuM hoya to e benkanA badhA kAranAmA jANavA joIe. e benke jIvaDAnI kevI kevI lakhalUMTa samRddhi japta karI lIdhI che, e samajavuM joIe... vasulAta karavAnI enI vividha nirdaya paddhatione pichANI levI joIe. mana-vacana ane kAyAnI kevI kevI pravRttio karavAthI zAtAvaMdanIya vagere zubhanAmakarma rUpe zuM jamA thAya che? ane enAthI viparIta kevI kevI pravRttio karavAthI azAtAvaMdanIyAdi azubhanAma karmarUpe zuM zuM udhAra thAya che? A jamA ke udhAra thayelI rakamamAM zI rIte pheraphAra thAya che? chevaTe A benkanI bhedI jALamAMthI chUTakAro meLavavA mATe zuM karavuM joIe? e bAbatone jhINavaTathI karmavAda samajAve che. 134 maLe che. Ama viSamatA ane vividhatAthI A saMsAra dRSTigocara thAya che. vicitratA : A saMsAra viSamatA, vividhatAnI sAthe citra-vicitra paNa che. saMsAramAM je banavAnI zakyatA ke saMbhAvanA vicArI pA na zakAya tevI ghaTanAo bane che. tenuM nAma che vicitratA, roja keTalAya corI karIne pakaDAI jAya che, sajA paNa bhogave che chatAM paNa navA loko corI, khUna ke baLAtkAra jevA pApo choDI zakatA nathI. dArU, sigAreTa, bIDI, tamAkune lIdhe kensara jevA vividhatA : e ja pramANe saMsAramAM vividhatA paNa ghaNI che. eka zrImaMta jIvaleNa rogo thAya che. keTalAya maraNane zaraNa thaI jAya che. che to bIjo nirdhana, eka mAlika che to bIjo nokara che, eka ucca kuLamAM janme che to bIjo nIca kuLamAM janma le che. eka sonAnA pAraNe jhule che, to bIjAne phATelI godaDI paNa durlabha che. ekane khAvA basa pakavAna che, to bIjAnA dvAre rAkhanA paNa ThekANAM nathI. ekane 5he2vA hIra-cIra che to bIjAne tana DhAMkavA pUratA kapaDA paNa nathI. ekane vaga2 zrame badhuM maLe che jyAre bIjAne mahenata karavA chatAM muzkelathI thoDuM ghaNuM prabuddha saMpadA chatAM A vyasano choDI zakatA nathI. eka yuvAvaye maraNa pAme che to koIka maravAne vAMke rogathI pIDAI pIDAIne jIve che. AvA vicitra saMsAranI vicitratAno koI pAra nathI. AvuM trividharUpe A saMsAranuM svarUpa jovA maLe che. tenuM kharUM kA2Na ekamAtra karma ja che. dareka jIvanA karma anusAra ja tene vividhatA, viSamatA ane vicitratA prApta thAya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamamAM karmanuM svarUpa | DaoN. utpalAbena kAMtilAla modI karamano re koyaDo alabelo (2) pramANe che. (1) jJAnAvaraNIya karma, (2) darzanAvaraNIya karma, (3) he jI ene saMbhaLAvavo nathI, sahelo, karamano re... vedanIya karma, (4) mohanIya karma, (5) AyuSya karma, (6) nAma eka mAtAne putra be emAM eka catura eka ghelo, karma, (7) gotra karma, (8) aMtarAya karma. A rIte ATheya karmonA he..jI, ekane mAMgatA pANI na maLatuM, nAma jaNAvyA che ane emano krama A rIte rAkhavAmAM Avyo che. bIjAne dUdhano relo...karamano re.. (1) prAya: anya paNa nAnA moTA zAstromAM ane graMthomAM A ja krama caMdanabALA rAjakumArI, dharama ene varelo, rAkhavAmAM Avyo che. udAharaNa tarIke 'prazamarati' prakaraNa graMtha, he...jI kaMcanakAyA enI coTe vecANI, karmagraMtha, navatattva prakaraNa ane 'tattvArtha viMgama sUtra'mAM A ja krama tyAre Atama eno raDelo...karamano re...(2) rAkhavAmAM Avyo che. tathA A prakAranA kramanA AdhAre zrI vIra karamane nahi zarama Ave bhale tuM bhaNelo, vijayajI mahArAje cosaTha prakArI pUjA paNa banAvI che. he...jI gurunuM karyuM gurujI bhogave, je nAgamamAM 'uttarAdhyana' sUtramAM traNa vAta karmane spaSTa celAnuM bhogave celo. karamano re...(2). samajAvanArI che. uparanA kAvyamAM karmano sAra samajAI jAya che. kAvyamAM (1) 3DDAlka 3 niyasa vaMdho -jIvanA potAnA ja batAvelA viSamabhAvonuM kAraNa eka ja che-jIve pote bAMdhelA karmo ! pariNAmathI karma baMdhAya che. jo ke vizvamAM anaMtAnaMta jIvo che tenA be vibhAga che(1) siddha-je (2) ttAraneva 3LunA rukma I-karma kartAne ja anusare che. saMpUrNa karmathI mukta che. (2) saMsArI-je karmathI baMdhAyelo che. karmathI (3) rUST 2nmAna na movara tya | -karelA karma bhogavyA baddha jIvo A saMsAramAM vividha gati-yonimAM vAraMvAra janma-maraNa vinA jIvano tenAthI chUTakAro thato nathI. karmano kartA ane karIne du:kha pAme che. koI paNa zubha karmano udaya thAya to te devalokamAM bhokatA je rIte jIve che tema karmano saMhartA (nAza karanAra) paNa devapaNe avatare che. koIpaNa azubha karmonA udayathI naraka- jIva ja che. mATe karmathI mukta thavA mATe mumukSue karma prakRtione, tiryaMcAdimAM paNa janma le che. jyAM sudhI te karmanA svarUpane samajato ane kevI rIte karmanuM baMdhana thAya che tenA svarUpane jANavuM jarUrI che. nathI, ane temAMthI mukta thavA puruSArtha karato nathI, tyAM sudhI te karmanA acaLa kAyadAthI punarjanmano svIkAra, jaDa, mAyA ke saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. potAnA karmathI ja te sukhI- karmathI saMDovAyeluM caitanya je je jAtanI kriyA kare che tenuM phaLa tene duHkhI bane che. A rIte karmano kartA ane bhoktA jIva svayaM che. potAne ja bhogavavuM paDe che. jainadarzana karmapradhAna che ane karmanI sarvoparI sattAmAM mAne che. karmano kAyado ja evo che ke jyAM sudhI bIja baLI na jAya tyAM enuM svarUpa AgamomAM yathArtha jovA maLe che. emAMnA keTalAMka sudhI zubha ke azubharUpe paraMparAgata pariNamana thatuM rahevAnuM. ane AgamomAM AvatuM karmanuM svarUpa ahIM AlekhyuM che. jyAM sudhI karmathI saMbaMdha rahe tyAM sudhI te jIvAtmAnA bhinna bhinna jaina Agama sAhityamAM pavitra mAnavAmAM AvelA ane zrI sthAne yojAvAnAM nimitta banavAnA ane punarAgamana thatuM ja mahAvIra prabhunI aMtima dezanA rUpa zrI uttarAdhyayanasUtranA 33mAM rahevAnuM. karmaprakRti nAmanA adhyayanamAM 8 karmonI mImAMsA karavAmAM karma e AkhA jagatano acaLa kAyado che. A kAyadAne vaza AvI che. AkhuM jagata pravartI rahyuM che. A kAyado jugajuga jUno che. temAM aTTha kammAI vocchAmi, ANupubbiM jahAkkammaM / parivartana thatAM ja nathI. game tevuM samartha baLa bhalene ho ! paraMtu jehiM baddhe ayaM jIve, saMsAro pUrikatae / / 1 / / tenA para tenuM cAlI zakatuM nathI. nANassAvaraNijja, daMsaNAvaraNa tahA / aneka samartha zUravIro, yogI puruSo ane cakravartIo thaI veyaNijjaM tahA mohiM, AukammaM taheva ya / / 2 / / gayA paNa te kAyadAne vaza to temane rahevuM ja paDyuM. aneka devo, nANakammaM ca goaMca antarAya taheva ya / dAnavo, rAkSasa, vagere pAkyA. paNa ahIM to temane mastaka namAvavuM uvameyAi kammAiM, advaiva ya samAsao / / 3 / / ja paDyuM. (3ttarI. 3. - rUrU sno 93) A karmanI racanA gaMbhIra che. karmane AdhIna thayeluM caitanya upara ApavAmAM AvelA zlokomAM prathama ja 8 karmono potAnuM svarUpa sAthe hovA chatAM tene bhUlI jAya che. jaDanA gharSaNathI nAmollekhapUrvaka nirdeza karavAmAM Avyo che. '31duM rummA vorachAmi, vividha sukhadu:khanA anubhava kare che ane tanmaya banI jaI aneka ypaviM nImna' A prathama paMktimAM ja kahevAmAM AvyuM che ke gatiomAM jaDanI sAthe ne sAthe paribhramaNa kare che. ATha karmone-jema AnupUrvI krama che ema kahuM chuM-evuM kahIne AThe karma eka chatAM bhinna bhinna pariNAmonI apekSAe tenA ATha ya karmonA nAma AgaLa be zlokomAM gaNAvyA che. jeno krama A varga che. sauthI prabaLa sattA, prabaLa sAmarthya, prabaLa kALasthiti ane 135 AgamamAM karmanuM svarUpa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaLa rasasaMvedana kevaLa mohanIya karmanA manAya che. mohanIya eTale caitanyanI bhrAMtithI utpanna thayeluM karma. ATha karmono sarvopari nRpati che. A nRpatine jItyA pachI bIjA sAmaMto vaza thaI zake che. A badhAM karmonA pudgala pariNAma, tenI kALasthiti tene aMge caitanyanA thatAM parivartana, kAma, krodha, lobha, moha vagere zatruonA pracaMDa prakopa vagere adhikAro uttarAdhyayana sUtranA te tetrIsamA adhyayanamAM bahusparzI varNavyA che. AvA ciMtanathI jIvana para thatI karmanI asa2thI ghaNe aMze chUTI javAnuM banI zake che. jIva svayaM caitanya svarUpI zuddha, buddha ajara-amara che, paraMtu sonAnI khANamAM sonuM ane mATI jema sahaja rIte mizrita thayelA hoya che, teja rIte jaDa karmo ane jIva paNa anAdikALathI ekameka rUpe rahelAM che. jaDa karmanA saMyoge jAva potAno svabhAva choDIne vikAra bhAvane prApta thAya che. te svayaM vItarAga svarUpa zuddha hovA chatAM karma saMyoge rAga-dveSAdi vikArI bhAvo kare che. rAgadveSI karmabaMdha ane karmabaMdhathI janmamaraNa thAya che. janma-maraNa karatAM karatAM jIva karmonA udayane bhogave, temAM punaH rAga-dveSAdi bhAvo kare ane karma punaH karmabaMdha kare che. A rIte jIva karmanA kAraNe janmamaraNanA cakramAM paribhramaNa karyA kare che. jyAM sudhI karmarUpa vikArI tattvano saMyoga rahe che tyAM sudhI jIvanuM paribhramaNa cAlu ja rahe che. A rIte jIvanA saMsAra paribhramaNanuM mULabhUta kAraNa karmano saMyoga che. kaSAya ane yoganA nimittathI kArpaNa vargaNAnA pudgalonuM jaizyAnA saMyoge kSIra ane nIranI jema Atma-pradezomAM ekameka thaI javuM, tene karmabaMdha karyo che. A lokamAM ATha prakAranI vargaNAnA pudgalo bharyA che. temAM eka kAryaNavargaNA-karma yogya pudgalo che. te paNa samagra lokamAM vyApta che. kaSAya ane yoganA nimittathI AtmapradezomAM kaMpana thAya che. te kaMpana dvArA Atmapradezo para rahelA kAryaNavargaNAnA pudgalo AtmA sAthe ekarSaka thaIne saMyoga saMbaMdhathI baMdhAI jAya che. kAryaNavargaNAnA pudgalo jyAM sudhI jIve grahaNa karyA na hoya, tyAM sudhI te karma kahevAtA nathI. paraMtu jIva jyAre potAnA vikArI bhAvothI te pudgalone grahaNa karIne AtmA sAthe ekameka kare tyAre ja te karmanuM rUpa dhAraNa kare che. karmabaMdhanA cAra prakAra karma baMdhAya te pUrve kAryaNavargaNAmAM jJAnAvaraNIya Adi ATha prakAranuM ke anya koI paNa prakAranuM vibhAjana hotuM nathI. paraMtu karmabaMdha thAya te ja samaye tenA cAra prakAra thAya che-(1) krarmonI prakRti (2) karmonI sthiti (3) karmono anubhAga-La ApavAnI taratamatA (4) karmavargaNAnA pugono jaththo. tene ja cAra prakArano baMdha kahevAya che. pittano nAza kare. A rIte modakamAM je dravyanI pradhAnatA hoya, te pramANe teno svabhAva hoya. te ja rIte grahaNa karelA karma pudgalono svabhAva kevo thaze? te jJAnane AvaraNa ka2ze? darzanano AvaraNa (1) prakRti baMdha : sUMTha, sAkara, thI vagere aneka dravyono saMyoga karIne modaka banAvyo hoya. temAM jo sUMThanI pradhAnatA hoya, to te vAyuno nAza kare, jIruM vagere ThaMDA padArthonI pradhAnatA hoya, to te prabuddha saMpA 136 karaze ? vage2e tenA svabhAvAnusAra tenuM kArya nizcita thAya che; tene pratibaMdha kahe che. tenA mULa ATha prakAra che -jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya (2) sthiti baMdhaH modakanI kALamaryAdA bhinna bhinna hoya che. keTalAka modaka paMdara divasa sudhI rahe che, keTalAka ATha divasamAM kharAba thaI jAya che. te ja rIte baMdhAyelA karmo AtmA sAthe keTalo samaya raheze tenI kALamaryAdA nizcita thavI, tene sthiti baMdha karyo che. AThe karmonI sthiti bhinna bhinna hoya che. (3) anubhAga baMdha: madakamAM svAdanI tIvratA ane maMdatA hoya che, jema ke koI modaka atyAdhika mITho hoya athavA koI ocho mITho hoya. koI modaka anya methInA kAraNe alpa kaDavI hoya, koI adhika methInA kAraNe adhika kaDavo hoya che. te ja rIte baMdhAyelA karmonI phaLa ApavAnI zakti, karmano udaya tIAparNa thaze ke maMdapaNe thaze te nizcita thAya, tene anubhAga baMdha kahe che. (4) pradeza baMdhaH modakano pramANamAM nAnA moTApaNuM hoya che. te rIte baMdhAyelA karma pradezonA jaththAne pradezabaMdha kahe che. A cAra prakAranA baMdhamAM prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yoganA AdhAre thAya che tathA sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha kaSAyanA AdhAre thAya che. ATha karmonI prakRtino svabhAva : (1) jJAnAvaraNIya-jenA dvArA padArthonuM svarUpa vizeSa-vizeSa rUpe jANavAmAM Ave, tenuM nAma jJAna che. jJAnopayogane DhAMkanAra karmanuM nAma jJAnAvaraNIya karma che. jema vAdaLAMo sUryane DhAMke tema jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAna guAne DhAMke che. (2) darzanAvaraNIya-jenA dvArA padArthonuM svarUpa sAmAnya rIte jovAmAM Ave arthAt padArthano sAmAnya baudha thAya, te darzana guDDA che. AtmAnA darzanopayoga guNane DhAMkanAra karmanuM nAma darzanAvaraNIya karma che. jevI rIte dvA2pALa rAjAnA darzana karavA na de tevI rIte darzanAvaraNIya karma AtmAne padArthonA darzana na thavA de. saMkSepamAM AtmAno darzanaguNa potAnA viSaya pramANe padArthonuM sAmAnya rIte darzana karAve che. tatsaMbaMdhI anya vividha vizeSatAono bodha jJAnagurAthI thAya che. A rIte AtmAmAM sadA sahavartI A baMne guNo maLIne padArthono sambodha karAve che. te baMne mukhya guone AvartIta karanAra be karmone ATha karmomAM agrasthAna ApyuM che. (3) vedanIya karma-AtmAne Indriyajanya sukha ane duHkhano pUrvAcAryoe cAra prakAranA baMdhanI prakriyAne modakanA dRSTAMtathI anubhava karAve, tenuM nAma vaMdanIya karma che. jevI rIte madha lagADelI samajAvI che. yathAtalavAra cATavA jatAM jIbha kapAI jAya che, sAthe madhano svAda paNa Ape che, tevI rIte vedanIya karma dvArA AtmAne zArIrika-mAnasika sukha ane duHkhano anubhava thAya che. (4) mohanIya karma je karmanA prabhAvathI AtmA mUDha banI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che, jene mohanIya karma kahe che. jevI rIte madirAnA nazAmAM thAya, tene avadhijJAna kahe che. tene AvaraNa karanAra karma mANasa kartavyAkartavyanuM bhAna bhUlI jAya che, tevI rIte kaSAya ke veda avadhijJAnAvaraNIya karma kahevAya che. manaparyavajJAnAvaraNIya-Indriya jevA mohanIya karmanA prabhAvathI AtmAne heya-upAdeyanuM bhAna rahetuM ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt AtmAthI aDhI dvipa kSetramAM nathI. rahelA saMzI jIvo nA manogata vicArone jANI levA, te (5) AyuSya karma-je karmanA udayathI jIva eka gatimAM athavA mana:paryavajJAna che. tene AvaraNa karanAra karma mana:paryava jJAnavaraNIya ekabhavamAM potAnI niyata samaya maryAdA sudhI rokAI rahe, tene karma kahevAya che. kevaLa jJAnAvaraNIya-vizvanA bhUta, bhaviSya ane AyuSya karma kahe che. jevI rIte jelamAM rahelA mANasanA pagamAM vartamAna kAlIna samasta padArthone eka samayamAM jANe, tene kevaLajJAna beDInuM baMdhana, tene niyata samaya pahelAM jelanI bahAra javA detuM kahe che. te jJAnane AvaraNa karanAra karma kevaLajJAnAvaraNIya karma nathI, tevI rIte AyuSyakarma jIvane niyata samaya pahelAM bIjI gatimAM kahevAya che. javA detuM nathI. darzanAvaraNIya karmanI uttara pravRtio jemAM nidrA, nidrA nidrA, (6) nAma karma-je karmanA udayathI jIvanA zarIra, aMgopAMga pracalA, pracalA pracalA ane svAnagRddhi. udayarUpe darzana guNano AdinI racanA thAya, tene nAma karma kahe che. jevI rIte citrakAra vighAta kare che ane za Sa cAra bheda cakSudarza nAvaraNIya, aneka prakAranA nAnA-moTA citro banAve che, tevI rIte nAma karmanA acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIya prabhAve jIva zarIra, aMgopAMga AdinI vividha prakAranI AkRti AvaraNa rUpe darzana guNano vighAta kare che. A rIte darzanAvaraNIya vagerenI racanA kare che. karmanI 5+4=9 prakRti che. je karmanA udayathI jIva sukhapUrvaka sUve (7) gotra karma-je karmanA udayathI jIvAtmA UMca-nIca saMjJAthI ane sukhapUrvaka jAgI jAya te nidrA che. je karmanA udayathI jIvane saMbodhita thAya che, te gotra karma che. jevI rIte kuMbhAra mATIne ghInA muzkelIthI UMgha Ave ane muzkelIthI jAge te nidrA nidrA che. je ghaDA, madirAnA ghaDA vagere UMca-nIca rUpamAM pariNata kare che; tevI karmanA udayathI jIvane beThA-beThA ke UbhA-UbhA paNa UMgha AvI rIte gotra karma jIvane jAti, kuLa AdinI ucca-nimna avasthAone jAya te pracalA nidrA che. je karmanA udayathI jIvane cAlatAM-cAlatAM prApta karAve che. paNa UMgha AvI jAya, te pracalA pracalA nidrA che. je karmanA udayathI (8) aMtarAya karma-je karma dAna-bhoga AdimAM aMtarAya-vipna jIva divase ciMtaveluM kArya rAtre UMghamAM karI le, tevI gADhatama nidrA upasthita kare che, denAranI devAnI ane lenAranI levAnI icchA hovA syAnagRddhi nidrA che. tevI gADha nidrAmAM jIvane utkRSTa vAsudevanuM chatAM baMnenI IcchA pUrNa na thavA de, tene aMtarAya karma kahe che. jevI ardha baLa AvI jAya che. jaghanya ane madhyama baLamAM aneka prakAre rIte rAjA dvArA bhaMDArIne koIne dAna devAno Adeza ApavAmAM hInAdhikatA hoya che. A rIte pAMca prakAranI nidrAmAM AtmA kramaza: Ave, to paNa bhaMDArI potAnI prakRti anusAra ukta vyaktine gADha, gADhatara ane gADhatama bebhAna thato jAya che. pAMca prakAranI dAna devAmAM aMtarAyarUpa bane che. tevI rIte aMtarAya karma AtmAne nidrAmAM AtmAno darzana guNa avaruddha thaI jAya che. tethI teno dAnAdi karavAmAM vidgakAraka bane che. samAveza darzanAvaraNIya karmamAM thAya che. cakSudarzanAvaraNIya karmakarmonA udaya samaye prakRti baMdha- AtmAnA guNane AvRta cakSu dvArA cakSu viSayagata padArthonuM sAmAnya bodharUpa darzana thAya kare che. sthiti baMdha- karma prakRti anusAra niyata kALa sudhI phaLa tene cakSu darzana kahe che. te guNane AvaraNa karanAra karmane Ape che. anubhAga baMdha- karma prakRti anusAra tI athavA maMdarUpe cakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. acakSudarzanAvaraNIya karma-AMkha phaLa Ape che. arthAt anubhAga baMdha pramANe jIva sukha ane duHkhano sivAyanI cAra Idriyo ane manathI padArthonuM sAmAnya bodharUpa je anubhava kare che. pradezabaMdha- Atma pradezomAM karma pudgalono parokSadarzana thAya tene acakSudarzana kahe che. tenuM AvaraNa karanAra anubhava karAve che. karma acakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. avadhidarzanAvaraNIya karmaATha karmonI uttara prakRti : jJAnAvaraNIya karmanA pAMca prakAra Indriya ane mananI sahAyatA vinA avadhidarzananA viSayabhUta rUpI che. zrutajJAnAvaraNIya, abhinibaudhika (mati), jJAnAvaraNIya, padArthonuM sAmAnya bodharUpa darzana thAya, tene avadhidarzana kahe che. avadhijJAnAvaraNIya, mana:paryava jJAnAvaraNIya ane kevaLa- tene AvaraNa karanAra karmane avadhidarzanAvaraNIya karma kahevAya che. jJAnAvaraNIya. zAstro vAMcavA ane sAMbhaLavAthI je arthajJAna thAya kevaLadarzanAvaraNIya karma-saMsAranA rUpI ane arUpI saMpUrNa padArthonuM tene zrutajJAna kahe che. athavA matijJAna thayA pachI jemAM zabda ane sAmAnya bodharUpe darzana thAya, tene kevaLa darzanAvaraNIya karma arthanI paryAvalocanA thAya te zrutajJAna che. zrutajJAnane AvaraNa kahevAya che. karanAra karma zrutajJAnAvaraNIya karma kahe vAya che. Abhinibodhika vedanIya karmanA be prakAra che-(1) zAtA vedanIya (2) azAtA jJAnAvaraNIya-Indriya ane mana dvArA sanmukha AvelA padArthonuM je vedanIya. je karmanA udayathI jIvAtmAne pAMceya Indriya viSaya saMbaMdhI jJAna thAya, tene Abhinibodhika (matijJAna) kahe che. matijJAnane sukhanI tema ja zArIrika, mAnasika ke sAMyogika sarva prakAranI AvaraNa karanAra karmane matijJAnAvaraNIya karma kahe che. anukULatAnI prApti thAya te zAtAvedanIya karma che ane je karmanA avadhijJAnAvaraNIya-Indriyo ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt udayathI jIvAtmAne ISTa viyoga ane aniSTa saMyoganuM duHkha AtmAthI amuka avadhi ke maryAdAmAM rahelA rUpI padArthonuM jJAna anubhavavuM paDe tema ja zArIrika, mAnasika, sAMyogika sarva prakAranI 137 AgamamAM karmanuM svarUpa Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikULatAnI prApti thAya, te azAtAvedanIya karma che. kaSAya. je kaSAyanI pariNAma dhArAno aMta dekhAto nathI, jenI mohanIya karmanA be bheda che-darzana mohanIya ane cAritra koI sImA ke maryAdA hotI nathI te asIma, amaryAdIta aMta vinAnA mohanIya. kaSAyane anaMtAnubaMdhI kahe che. A kaSAyanA prabhAvathI jIvAtmA darzana mohanIya-tattvArtha zraddhAna athavA tattvanI abhirUcine anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karato rahe che. te AtmAnA samyagdarzana kahe che; teno ghAta karanAra karma, darzana mohanIya kahevAya samyakatvaguNano ghAta kare che. apratyAkhyAna kaSAya- je kaSAyanA che. darzana mohanIya karmanA traNa bheda che-samyakatva-mohanIya-je karmanA udayathI jIvane koI paNa prakAranA pratyAkhyAnanI prApti thatI nathI, udayathI AtmAne jIvAjIvAdi padArthomAM zraddhA hoya, tattvarUci hoya te apratyAkhyAna kaSAya che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya-je kaSAyanA paraMtu temAM kaMIka malinatA hoya, tene samyakatva mohanIya kahe che; udayathI sarvaviratirUpa pratyAkhyAna prApta thaI zakatA nathI, tene je rIte cazmA AMkhone AvaraNarUpa hovA chatAM jovAmAM pratibaMdhaka pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya kahe che. saMjavalana-je kaSAya AtmAne thatA nathI. te ja rIte samyakatva mohanIya karma AtmAnA samyagdarzana vAraMvAra kSaNikarUpe saMvalita karato rahe che, tene saMjavalana kaSAya guNanA AvaraNarUpa hovA chatAM, vizuddha hovAnA kAraNe te tattvArtha kahe che. je kaSAya, anukULa-pratikULa saMyoga-viyoganA prasaMge zraddhAnuM vighAtaka thatuM nathI. munione kiMcitmAtra saMjvalita kare che, tene saMjavalana kaSAya kahe samyatva mohanIyanA udayathI AtmAne zAyika-samyaktvanI che; temaja je kaSAyano udaya yathAkhyAta cAritranI prAptimAM bAdhaka prApti thatI nathI, tema ja tenA prabhAvathI samyakatvamAM thoDI malinatA thAya, te saMjvalana kaSAya che. thAya che. tethI sUkSma tattvonI vicAraNA karavAmAM aneka prakAranA nokaSAya cAritra mohanIya-(1) je bhAvo krodhAdirUpe na dekhAtA saMzaya thAya che ane alpa samayamAM ja te naSTa thaI jAya che. mithyA chatAM saMsAravardhaka hoya che, je svayaM kaSAyarUpa na hoya paraMtu kaSAyanI mohanIya karmanA zuddha thayelA daliko ja samyakatva mohanIya utpattimAM nimitta bane, kaSAyanA sahacArI hoya, tene nokaSAya kahevAya che. cAritra mohanIya kahe che. jema eka vyaktinuM hAsya bIjA vyaktinA mithyAtva mohanIyaH je karmanA udayathI AtmAne padArthonuM yathArtha krodhanuM kAraNa bane che. hAsya svayaM kaSAya nathI paraMtu hAsyanA darzana na thAya, padArthonA svarUpane viparIta rUpe jANe, hitane ahita nimittathI krodha utpanna thAya che. tethI tene nokaSAya kahe che. (2) je ane ahitane hita samaje, te karmanuM nAma mithyAtva mohanIya che. moha, kaSAyarUpa nathI paNa kaSAyathI bhinna cAritra mohanIya karmanuM mithyAtva mohanIya karma azuddha dalika rUpa che. ja eka rUpa che, te nokaSAya cAritramoha che. saMkSepamAM karmanuM ja eka - mizra mohanIyaH je karmanA udayathI AtmAne tattva ke atattva rUpa che, te nokaSAya cAritramoha che. saMkSepamAM cAritraguNane Avarita baMne pratye samAna rIte tattva buddhi thAya, jinadharma ke anya dharmomAM karanAra karmanA be rUpa che-kaSAya ane nokaSAya. nokaSAyanA sAta samAnatA lAge, sarva dharmone satyarUpa samaje, A prakAranI athavA nava bheda che-hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA ane mizrAvasthA, mizra mohanIya karmanA udayathI thAya che. mizra mohanIya veda, te sAta bheda che. vedanA puruSaveda, strIveda ane napuMsakaveda karma mithyAtva mohanIya karmanA zuddhAzuddha dalika rUpa che. ema traNa bheda karavAmAM Ave to (6 a3) kula nava bheda thAya che. cAritra mohanIyaH AtmAnA cAritra guNanA vighAtaka karmane A 16+9=2 5 prakRtinA udayathI jIvAtmAne cAritra mohanIya kahe che. je karmanA udayathI AtmA cAritranA phaLane cAritradharmamAM aMtarAya athavA skUlanA utpanna thAya che. jANavA chatAM cAritra grahaNa karI zakato nathI, cAritra viSayaka AyuSya karma mUDhatAne prApta thaI jAya tenuM nAma cAritra mohanIya karma che. tenA AyuSya karmanI uttara pravRtio cAra che-(1) devAyu (2) be prakAra che-kaSAya cAritra mohanIya ane nokaSAya cAritra mohanIya. manuSyAya (3) tiryaMcAyu (4) narakAya. pUrva janmamAM jIva jeTaluM kaSAya cAritra mohanIya :-kaSa eTale saMsAra ane tenI Aya AyuSya bAMdhIne Avyo hoya teTalo kALa jIvane te te bhAvamAM rahevuM eTale prApti. jenA dvArA saMsAranI prApti thAya tene kaSAya kahe che; paDe che. narakagatimAM rokI rAkhanAra karma narakAyu che. te ja rIte cAre saMsAranI prAptirUpa bhavabhramaNanA kAraNane kaSAya kahe che krodha, mAna, prakAranA AyuSya samajI levA joIe. mAyA ane lobha cAra kaSAya che. je karmanA udayathI jIva A cAra nAma karma kaSAyamaya banI jAya che. krodhAdi kaSAya rUpe jenuM vedana thAya, tene tenA mukhya be bheda che-zubha nAma karma ane azubha nAmakarma. kaSAya cAritra mohanIya karma kahe che. krodha, mAna, mAyA ane lobha (1) zubha nAma-je nAma karmanA udayathI zreSTha zarIranI racanA thAya, te cAra mULa kaSAya che. te darekanI tIvratA, maMdatAnA AdhAre tenA suMdara, manohara, sarvajanone priya zarIrAdi prApti thAya, tene zubha anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana, nAma kahe che. (2) azubha nAma-je nAma karmanA udayathI hIna, ema cAra cAra bheda thAya che. jema ke anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, sarvajanone apriya evA zarIrAdi prApta thAya tene azubha nAma karma mAyA ane lobha; apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA ane lobha, kahe che. pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, ane lobha; saMjavalana krodha, prajJApanA sUtramAM nAma karmanA zubha, azubha be bheda na mAna, mAyA ane lobha A rIte kaSAyanA 16 bheda thAya che. karatAM sAmAnya rIte 93 bheda karIne tatsaMbaMdhI nirUpaNa karavAmAM anaMtAnubaMdhI kaSAyaH anaMta saMsArano anubaMdha karAvanAra AvyuM che. prabuddha saMpadA 138 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotra karma tenA be bheda che-ucca gotra ane nIce gotra (1) ucca gotraje karmanA udayathI uccakuLamAM janma thAya temaja zreSTha jAti Adi prApta thAya, tene uccagotra kahe che. tenA ATha bheda che-(1) ucca jAti, (2) ucca kuLa, (3) zreSTha baLa, (4) zreSTha rUpa, (5) zreSTha tapa, (6) zreSTha ezvarya, (7) zreSTha zruta, (8) zreSTha lAbha. (2) nIce gotra-je karmanA udayathI jIvane halakI jAti, kuLa Adi prApta thAya, tene nIca gotra kahe che. tenA paNa ATha bheda ucca gotranI samAna che(1) hIna jAti, (2) hIna kuLa, (3) hIna baLa, (4) hIna rUpa, (pa) hIna tapa, (6) hIna aizvarya, (7) hIna zruta, (8) hIna lAbha. ukta ATha prakAre ucca gautranuM phLa bhogavatAM teno mada-dharmaDa na karavAthI ucca gotrano baMdha thAya che ane mada karavAthI nIce gotrano baMdha thAya che. aMtarAya karma tenA pAMca bheda che-(1) dAnAMtarAya : je karmano prabhAvathI varna, dAnanI cIjo vidyamAna hovA chatAM, yogya pAtra upasthita hovA chatAM ane dAnanA phaLane jANavA chatAM dAna karavAno utsAha na thAya tene dAnAMtarAya kahe che. (2) lAmAMtarAya : je karmanA prabhAvathI, padArthonA lAbhamAM aMtarAya Ave, dAtAmAM udAratA hoya, dAnanI vastu pAse hoya ane yAcanAmAM kuzaLatA hoya to paNa lAbha na thAya, tene lAbhAMtarAya kahe che. (3) bhoLAMtarAya : je karmanA prabhAvathI jIvanI pAse sAdhana-sAmagrI hovA chatAM rogAdinA kAraNe bhogya padArthone bhAMgavI zake nahIM. te mAMgAMtarAya karma che. (4) upabhogAMtarAya : je karmanA udayathI upabhoganI sAmagrI pAse hoya, tene tyAga paNa na hoya, tema chatAM upabhogya vastuono upabhoga na karI zake, tene upabhogAMtarAya karma kahe che. je padArtha ekavA2 bhogavAya tene bhogya kahe che, jema ke khAvApIvAnI vastuo. je padArtha vAraMvAra bhogavAya tene upabhogya kahe che. jema ke paheravAoDhavAnI vastuo, vastra, makAna, AbhUSA Adi. (5) vIryaMtarAya : vIryano artha che sAmarthya-zakti. je karmanA prabhAvathI jIva baLavAna, zaktizALI hovA chatAM te koI sAdhAraNa kAma paNa karI zake nahIM, tema ja je karmanA udayathI sAmarthya ke zaktinI prApti thatI nathI tene vIryaMtarAya karma kahe che. karmabaMdhanA kAraNonuM kathana zrI bhagavatI sUtramAM che, anya vistRta varNana zrI prajJApanA sUtramAM che tathA karma saMbaMdhI sAMgopAMga varNana kammapathanI graMthamAM ane karmagraMthanA cha bhAgomAM che. jIva samaye-samaye kaSAya ane yoganA nimattathI anaMta-anaMta kAryaNavargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. dravyathI-eka samayamAM grahaNa thatAM te anaMta-anaMta kAryAvargaNAnA puchyo avya jIvothI anaMtagaNA hoya che ane anaMtAsiMhanA jIryAthI arthAt siddhonI saMkhyAthI anaMtamAM bhAge nyUna hoya che. kSetrathI-je rIte agni svayaM je kSetramAM hoya, te kSetramAM rahelA padArthone agnirUpa pariAta kare che. te ja AkAza pradezo para avagAhana karma pudgalone grahaNa kare che. grahaNa karAyelA te karma pudgalo kSIra-nIranI jema AtmA sAthe ekameka thaI jAya che arthAt teno baMdha satya pradezomAM 139 thaI jAya che. jJAnAvaraNA Adi karmonI utkRSTa sthiti trIsa kroDAkroDI sAgaropamanI che ane jaghanya sthiti aMtarmaahUrtanI che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAyakarmanI sthiti paNa sarakhI che. mohanIya karmanI utkRSTa sthiti sittera kroDAkroDI sAgaropamanI che ane jayanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. AyuSya karmanI utkRSTa sthiti teMtrIsa sAgaropamanI che ane thanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. nAma ane gotrakarmanI utkRSTa sthiti vIsa kroDAkroDI sAgaropamanI che ane jAnya sthiti ATha mUhUrtanI che. karmanI phaLa ApavAnI zaktine anubhAgabaMdha kahe che. baMdhanakALamAM tenA kAraNabhUta kASAyika adhyavasAyanA tIvramaMdabhAva anusAra pratyeka karmamAM nA-maMda phaLa devAnI zakti utpanna thAya che. te ja anubhAga baMdha che. baMdhanakALamAM tenA kAraNabhUta kASAyika adhyavasAyanA tIvra-maMda bhAva anusAra pratyeka karmamAM nIMda-maMda phaLa devAnI zakti utpanna thAya che. te ja anubhAgabaMdha che pratyeka karma potAnuM phaLa karmadaliko dvArA ja pragaTa kare che. jIvonA adhyavasAya sthAno asaMkhyAta che. paraMtu eka eka avasAyasthAna dvArA anaMtAnaMta karmakiko grahaNa thAya che ane anaMtAnaMta daSTiko eka sAthe potAnuM sAmarthya pragaTa kare che. eka samayamAM anubhavAtA karma daSTiko abhavya jAvothI anaMtaguNA ane siddhothI anaMtabhAge nyUna hoya che. paraMtu sarva anubhAga sthAnanA karmadaliko sarva jIvothI anaMtaguDDA adhika hoya che. kAraNake anaMta saMsArI jIvA samaye samaye anaMtAnaMta karmadaddhiko grahaNa kare che. tethI te dilako sarva jIvothI anaMtaguNA adhika thaI jAya che. jJAnasva AnuM vizataH jJAnanuM phaLa virati che. karmabaMdhanA vijJAna dvArA jIva karmabaMdhathI virAma pAmI saMva2 ane nirjarA tattvanI ArAdhanA kare che. karmanA pariNAma tIvra bhayaMkara che. karmano siddhAMta aTala che. je vyakti jevA pariNAmathI karmono baMdha kare che, tevA phaLa tene bhogavavA paDe che. zubha ke azubha baMne prakAranA karmo jIvane ke baMdhanarUpa che, saMsArarUpa che. A prakAre karma siddhAMtanI acalatAne je jANe che ane te A bhavamAM navA karmabaMdha na thAya tenA mATe sAvadhAna rahe che. te dharma puruSArthathI pUrvakRta karmono kSaya karIne Atmazuddhi kare che. AvI rIte zrI uttarAyana sUtranA tetrIsamAM 'karma prakRti' nAmanA adhyayanamAM karmanuM bheda-prabheda sahita vistRta svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. zrI jJAtAdharmakathA zrI jJAtAdharmakathA sUtranA chaThThA adhyayanamAM tuMbaDAnA dRSTAMtathI vanuM bhArepaNuM ane haLavApaNuM siddha karyuM che. bhagavAna mahAvIra svAmI rAjagRha nagaranA guNazIla udyAnamAM birAjamAna hatA tyAre gautamasvAmIe bhagavAnane prazna pUchyo ke jIva guru-bhAre kema thAya che ane laghu-haLavo kema thAya che? java gurutA ane ladhutAne kevI rIte pAme che? prabhue tuMbaDAnA dRSTAMtathI samajAvyuM ke tuMbaDAno svabhAva AgamamAM karmanuM svarUpa Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANI upara taravAno che. paraMtu tenA upara ghAsa ane mATInA lepa tethI jIvanA utthAnAdinI sahaja siddhi thaI jAya che. karavAmAM Ave to te bhAre banI jAya che ane pANImAM DUbI jAya sAmAnya apekSAe kAMkSAmohanIya karmano samAveza mohanIya che. tema prANAtipAtAdi pAponA sevanathI ATha karmanA lepathI yukta karmanI uttara prakRtidarzana mohanIyanA eka bheda samyakatva mohanIyamAM jIva bhAre bane che ane saMsAramAM DUbI jAya che. ane jema te lepa dUra thaI zake che ane utkRSTatAnI apekSAe mithyAtva mohanIyamAM teno thatAM tuMbaDuM haLavuM banI pANI upara tare che tema ATha karmanA lepathI samAveza thAya che. kAMkSAmohanIya karmanA nAzano sacoTa upAya che rahita thavAthI jIva haLavo banIne lokAgre pahoMcI, mokSamAM zraddhA. je padArtho ke viSayo, tarkagamya, buddhigamya, Indriyagamya ke birAje che. chadmastha gamya na hoya tevA viSayamAM tameva sarvALisaM = nihiM A dRSTAMta dvArA sAdhakone e samajavAnuM che ke jIva game teTalo pavedya | jinezvare je prarUpyuM che te ja satya che. A prakAranI daDha zraddhA bhAre karmI hoya, anaMta saMsAramAM paribhramaNa karato hoya, paNa jo rAkhavAthI kAMkSAmohanIya karmano nAza thAya che ane dRDha zraddhApUrvaka te saMyama ane tapa dvArA karmakSaya mATe puruSArtha kare, to te ATheya ArAdhanA karanAra jIva ArAdhaka bane che. sAdhaka koI paNa nimitta karma karI, haLavo phUla banI siddha banI lokAgre siddhakSetramAM pahoMcI samaye zraddhAne dRDha na rAkhe to kramazaH te samyagdarzananuM vamana karI, jAya che. mithyAtvI banI jAya che. zrI bhagavatI sUtramAM kAMkSAmohanIya karmanuM vistRta vivecana "samavAyAMga sUtra'mAM nAmakarma betAlIsa prakAre jaNAvyA che. che. kAMkSA eTale anya darzananI abhilASA. te samakitano aticAra karmavipAka sUtra (karmanA zubhAzubha phaLa batAvanAra adhyayana)nA che. paraMtu kAMkSAmohanIya zabdaprayoga mithyAtva mohanIyanA paryAya teMtAlIsa adhyayana kahelA che. trIsamAM samavAyamAM mohanIyakarma arthamAM prayukta che. mithyAtvAbhimukha thavAmAM 'kAMkSA' mukhya dvAra che bAMdhavAnA kAraNabhUta trIsa sthAna kahela che. kAraNake zaMkA athavA anyamatanA paricaya AdithI jyAre jIva zrI prajJApanA sUtranA trevIsamAM padamAM karmasiddhAMtanI saMkhyA, svamatanI zraddhAthI calita thAya ane paramatanI zraddhAmAM kheMcAya ke 24 daMDakavartI jIvomAM tenA sadbhAvanI prarUpaNA, samuccaya jIva te nI AkAMkSAvALo thAya tyAre tene mithyAtvano udaya thAya che. tathA 24 daMDakavartI jIvo, ATha karmonI paraMparAnuM sarjana kevI rIte kAMkSA dvArA AtmapariNAmomAM mithyAtva mohano bhAva jAgRta thAya kare che tenuM varNana che. eka ke aneka samuccaya jIvo tathA 24 daMDakavartI che tethI "kAMkSA'nI sAthe mohanIya zabda joDI mithyAtva mohanIyane jIvomAM mULabhUta kAraNarUpa rAga ane dveSanuM nirUpaNa che. uparAMta kAMkSAmohanIya karma kahyuM che. 25 prakAranA jIvo ekatva ke bahutvanI apekSAe ATha karmothI kyA kAMkSAmohanIya karmano baMdha sarvathI sarva thAya che. arthAt samasta kyA karmonuM vedana kare che tenuM kathana che. ATha karmanI vipAka yogya Atma pradezathI eka samayamAM grahaNa karavA yogya samasta karmadalikone prakRtionuM varNana che. ATha karmonI mULa ane uttara pravRtionA jIva eka sAthe grahaNa kare che ane teno baMdha paNa samasta bheda-prabhedonuM nirUpaNa che ane bheda prabhedonI sthitinuM varNana che. AtmapradezomAM thAya che. AtmA eka akhaMDa dravya che. tethI tenI koI A rIte karmabaMdhanA kAraNa, karma paraMparA tathA ATha karmanI prakRti, paNa kriyA sarvAtmapradezathI thAya che baMdha Adi pratyekanA saikAlika sthiti ane anubhAga (vipAka) baMdha vagere karma siddhAMtonuM vizada AlApaka thAya che. kAMkSAmohanIya karmano baMdha pramAda ane yogathI vizleSaNa che. thAya che. pramAda yogathI utpanna thAya, yoga vIryathI, vIrya zarIrathI A rIte judAM judAM AgamomAM karma saMbaMdhI mAhitI prApta ane zarIra jIvathI ane jIva utthAnAdi dvArA A sarva kriyA kare che thAya che. jJAnAvaraNIyAdi ATha karmanA kramanuM prayojana. jIvanuM lakSaNa upayoga che. upayoga be prakAre-jJAnopayoga karma pachI cothuM mohanIya karma kahyuM che. mohanIya karmanA udayathI ane darzano yoga che. temAM jJAnopayoga mukhya che. kAraNa ke sakaLa mUDhAtmA AraMbha ane parigrahAdimAM Asakta thaI UMca-nIca zAstranI vicAraNA jJAna dvArA ja thAya che. sarva labdhio paNa gatimAM AyuSyano baMdha kare che. eTale AyuSya karmanuM kAraNa jJAna dvArA ja prApta thAya che ane mokSanI prApti samaye paNa jJAnano mohanIya karma che. tethI mohanIya karma pachI pAMcamuM AyuSyakarma ja upayoga hoya che. mATe jJAna gu Nane pradhAna guNa gaNIne tene kahyuM che. narakAdi AyuSyano bhogavaTo zarIra vagara thaI zakato DhAMkanAruM jJAnAvaraNIya karma prathama gaNAyuM che. jIva nathI. eTale nAmakarmanuM kAraNa AyuSyakarma che. tethI AyuSya karma jJAnopayogamAMthI avazya darzanopayogamAM jAya che. jJAna upayoga pachI chaThuM nAmakarma kahyuM che. nAmakarmano udaya thayA pachI jIvamAM pUrNa thatAM tarata ja darzanano upayoga hoya tethI jJAnAvaraNIya ucca-nIcano vyavahAra thAya che. eTale nAmakarma pachI gotra karma karma pachI darzana guNane DhAMkanAruM darzanAvaraNIya karma kahyuM che. A sAtamuM kahyuM che. gotrakarmanA udayathI dAna, lAbha, bhoga AdinI banne karmanA kSayopazamanI hInAdhikatAne kAraNe jIvane sukha- prApti ane viyoga thAya che. eTale e tarAyakarmanuM kAraNa gotrakarma du:khano anubhava thato hovAthI trIjuM vedanIya karma kahyuM che. vedanIya che. tethI gotrakarma pachI AThamuM aMtarAyakarma kahyuM che. Ama dareka karmanA udayathI jIvane sukhaduHkha rUpe rAga-dveSa thAya che, eTale karmane pUrva-pUrva kAraNane anurUpa krama Apyo che te ekadama sacoTa rAga-dveSarUpa mohanIya karmanuM kAraNa vedanIya karma che. tethI vedanIya ane mananIya che. prabuddha saMpadA 140. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnaka ane karma | DaoN. ketakI yogeza zAha Do. ketakIbahene muMbaI yunivarsiTImAMthI 'guNasthAnaka' jevA sthAnakamAM za Sa kAM I bacatu nathI ane karma mAM thI chU TavA gahana viSaya upara pIeca.DI. padavI prApta karela che. teo kavayitrI guNasthAnaka sivAya bIjo koI rasto nathI. tathA saMgItajJa che. teo jena tattvajJAnanA UMDA abhyAsI che.[ jJAna, darzana ane cAritra e AtmAnA svAbhAvika guNo che. jagatamAM dekhAtI viSamatA ane vicitratAnuM kAraNa karma che. te guNo Avazyaka karmothI dabAyelA che. pahele guNasthAnake Avaraka eka ja mAnA be dIkarA hovA chatAM eka vidvAna ane eka mUrkha hoya. karmo vadhAre pramANamAM hovAthI azuddhi vizeSa hoya che tyAre jJAnAdi eka ja sarakhI mahenata karavA chatAM eka dhanavAna ane eka nirdhana guNo alpa pramANamAM pragaTa thayelAM hoya che ane upara uparanA hoya. AvI vibhinnatA ane vividhatAnuM kAraNa dArzanika jagatamAM guNasthAnake pUrva guNasthAnakanI apekSAe zuddhi vadhAre vadhAre hovAthI pUrvakRta karma che. jJAnAdi guNo vadhAre pramANamAM pragaTa thayelA hoya che. AtmAnuM vAstavika svarUpa zuddha jJAnamaya ane paripUrNa sukhamaya AtmAnA samagra vAstavika svarUpane pragaTa karavAmAM che paNa rAga ane dveSa AdinA kAraNe kAzmaNa vargaNAnA pudgalo jJAnAvaraNIyAdi ATha karma avarodhaka bane che. A ATha karmamAM AtmA sAthe coMTI jAya che, te karma che. A karmanA kAraNe AtmAnuM mohanIya karma sauthI vizeSa baLavAna che. jyAM sudhI mohanIya karmanuM svarUpa malina bane che. jema koI prakAzita ratna upara dhULa chAMTavAmAM AvaraNa saghana che tyAM sudhI AtmAnA utkarSa tarapha gati nathI. jema Ave ne jo dhULanuM pramANa vadhu hoya to ratnano prakAza jhAMkho lAge jema AvaraNa dUra thAya che tema tema jIvanI gati zuddhi tarapha vadhatI che ane jema jema dhULanuM pramANa ochuM thatuM jAya tema tema ratna vadhu jAya che ane rAgadveSajanita moha sarvathA kSINa thaI jAya che tyAre prakAzita lAge che. tevI rIte karmano jaththo AtmA para vadhu lAgatA AtmA pUrNa zuddha dazAne pAmI jAya che. AtmasvarUpanI jhalaka jhAMkhI paDe che ane jema jema karmano jaththo zrI samavAyAMga sUtranA 14mA samavAyamAM cauda guNasthAnaka AtmA parathI dUra thato jAya tema tema AtmA vadhu ne vadhu UjaLo (jIvasthAnaka) nAma che te A pramANe cheH lAge che. (1) mithyAtva guNasthAnaka zrI jJAtAdharmakathA sUtranA adhyayana-6 mAM bhagavAna kahe che ke (2) sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka mATInA lepathI bhAre thaI gayeluM tuMbaDuM pANInA taLiye besI jAya (3) mizra (samyamithyAdRSTi) guNasthAnaka che. te ja tuMbaDuM mATInA lepathI mukta thaI jatAM haLavuM thaIne pANI (4) avirata samyagdaSTi guNasthAnaka upara taravA lAge che. tevI ja rIte AtmA para lAgelAM karmonA (5) dezavirati guNasthAnaka lepathI bhAre thayelo AtmA saMsArarUpa bhavasAgaramAM DUbavA lAge (6) pramattasaMyata guNasthAnaka che paNa potAnA puruSArthathI ane satata jAgRtithI te karmonA lepathI (7) apramattasaMyata guNasthAnaka mukta thaI haLavo banIne lokAgre pahoMcI, mokSamAM birAje che. (8) nivRtti bAdara guNasthAnaka karmathI lepAyelA azuddha AtmAne karmamukta zuddha AtmA (9) anivRtti bAdara guNasthAnaka (10) sUkSmasaMparAya banavA mATe bhinna bhinna avasthAomAMthI pasAra thavuM paDe che. jema guNasthAnaka koI cokkasa mukAme jatAM rastAmAM sTezano Ave che, jema amuka (11) upazAMta mohanIya guNasthAnaka mALa upara pahoMcavA mATe pagathiyAM caDavA paDe che tevI ja rIte (12) kSINamohanIya guNasthAnaka muktirUpI acala sthAne pahoMcavA je avasthAomAMthI jIva pasAra (13) sayogIkevaLI guNasthAnaka thAya che te sarva avasthAo jANavI-samajavI muzkela hovAthI tIrthakara (14) ayogI kevaLI guNasthAnaka karmabaMdhanA pAMca kAraNa che, bhagavaMta tathA jaina dharmAcAryoe ene saMkSepamAM 14 vibhAgamAM te mithyAtva, Ata, pramAda, kaSAya ane yoga che. tenA pratipakSI vargIkRta karI "cauda guNasthAnaka'nI saMjJA ApI che. samyakatva, virati, apramAda, akaSAya ane ayoga che. tenI prApti AcArya nemicaMdradeva 'gomaTasAra'nI gAthA 3 ane 8mAM anukrame jema jema thatI jAya tema tema jIva te guNasthAnaka choDIne kahe che-moha ane yoganA nimittathI jIvanI zraddhA ane cAritra upara uparanA guNasthAnake jAya che. mithyAtva chUTatA jIva paheluM guNonI thavAvALI tAratamyarUpa arthAt hInAdhika avasthAone guNasthAnaka choDI cothe guNasthAnake jAya che. A chUTatA jIva cothuM guNasthAnaka kahe che. TUMkamAM AtmavikAsanI kramika avasthAo- guNasthAnaka choDI pAMcame-chaddesAtame guNasthAnake jAya che. pramAda Stages of Spiritual Development eTale guNasthAnaka. chUTatA jIva chaThTha guNasthAnaka choDI sAtamA guNasthAnake jAya. kaSAya Atmika vikAsakrama-guNasthAnakano mukhya AdhAra karmaprakRti para chUTatA jIva dazamu guNasthAnaka choDI, 11, 12, 13 me guNasthAnake avalaMbe che. jIva jema jema karmaprakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama jAya che. yoga chUTatA jIve 13muM guNasthAnaka choDIne 14me karato jAya tema tema kramaza: guNasthAnakanA eka eka pagathiyAM caDhato guNasthAnake jaIne tyAMthI pAchI mokSamAM jAya. jyAM jIvane karma jAya che. karmanA baMdhanamAMthI chUTavAnI prakriyA guNasthAnakamAM rahelI bAMdhavAnA koI kAraNa upasthita nathI. karma na hovAnA kAraNe zarIra che. guNasthAnakamAMthI jo karmano cheda karavAmAM Ave to gu nathI, janmamaraNa nathI, roga nathI, zoka nathI, du:kha nathI. te AtmA 141 guNasthAnaka ane karma Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta Atmika sukhamAM vicare che. A anivRttikaraNa sudhI mithyAtva mohanIya karmanA daliko paheluM mithyAtva guNasthAnaka-"yathA nAma tathA guNa'nA nyAye udayamAM che. anivRttikaraNa aMtarmuhUrta pramANa che. te sthitimAM jyAre A guNasthAnake mithyAtva mohanIya karmanA udayane kAraNe jIva kudevamAM saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe che tyAre aMtaHkaraNanI kriyA zarU thAya deva, kugurumAM guru ane kudharmamAM dharma mAne che. deva, guru ane dharmanA che. A kriyAmAM jIva mithyAtva mohanIya karma je udayamAM AvavAnAM satya svarUpathI ajANa evA jIvanI ahIM prAraMbhika ajJAta avasthA che tene AgaLa-pAchaLa karI de che. kAraNa ke jyAM sudhI mithyAtvanA hoya che. jema janmAMdha manuSya janmathI ja koI vastunuM darzana nahIM daliko ekasarakhA udayamAM cAlu ja hoya tyAM sudhI samyakatvanI prApti karavAthI tenuM svarUpa yathAtathya jANI zakato nathI tema A guNasthAnake thatI nathI. jo mithyAtvanA dalikono udaya aTake to ja samakitanI vartato mithyAtvI jIva nava tattvone jANato nathI. ane jo koI prApti thaI zake. jema khetaramAM badhe ja ekasarakhuM ghAsa patharAyeluM jANe to paNa jema dhaturApAna karavAthI athavA kamaLAnA rogathI hoya ane temAM jo koI eka sthaLe Aga lAge to te Aga jyAM gherAyelo manuSya vastune viparIta yA anya rIte dekhe che tema ghAsa che tyAM tyAM badhe ja phelAI jAya; paraMtu vacce kyAMka jo ghAsa mithyAtvanI dRSTi avaLI-viparIta hoya che. vagaranI jagyA hoya to tyAM Aga rokAI jAya che. jema maNa dUdhamAM rati jeTaluM jhera paNa hAnikAraka ane Arogya aMtaHkaraNanI kriyA pachI pahelA ja samaye jIvane samakitanI mATe bAdhaka che tema mithyAtvano ochAmAM ocho aMza paNa paheluM prApti thAya che. mithyAtvanA gharamAM rahIne mithyAtvane haTAvIne jIva guNasthAnaka choDavA deto nathI. madirA jevuM mohanIya karma A avirati samyagdaSTi cothA gusathAnakamAM praveza kare che. ahIMthI guNasthAnake gADhuM hovAthI sarvajJa bhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI jIva mokSamArganI teyArI kare che. mokSano mArga e mohanIya karmanA che, te vastu tenAthI viparIta svarUpe svIkAre ke mAne che. vijayano mArga che. jevI rIte navI kharIdelI ghaDiyALamAM kAMTA goThavyA anAdikALathI mithyAtva mohanIya karmathI baMdhAyelo jIva jo na hoya to dareka samaye samaya khoTo batAve che. ghaDiyALa cAle che abhavya (mokSa pAmavAnI yogyatA dharAvato na hoya) haze to A paNa samaya khoTo. tema mithyAtva mohanIya karmanA kAraNe kalAkanA guNasthAnakamAM ja rAcyA karaze. AvA jIvo dravyathI cAritra pALIne kAMTArUpa kAyA, miniTanA kAMTArUpa vacana ane sekanDanA kAMTArUpa tenA puNyodaye nava raiveyaka sudhI pahoMcI zake che. paNa bhAvacAritrano mana cAle to che paNa jiMdagInA, mAnavabhavanA badhA samaya khoTA svIkAra karyo na hovAthI temano vistAra azakya banI jAya che. pUravAra thAya che. jyAM sudhI mohano pAvara cAlu hoya tyAM sudhI cAra je jIvo muktipada pAmavAnI yogyatAvALA che tevA bhavya gatinA pAMkhiyAvALo saMsArano paMkho cAlu ja rahe che. jIvo A guNasthAnakanA aMte mithyAtva mohanIya karmathI chUTavAno mithyAtva dazAmAM eka paNa vAstavika guNa pragaTelo na hovA prayatna kare che. "nadI ghola pASANa jAye' eTale jema nadInA pravAhamAM chatAM tene prathama guNasthAnaka kahyuM kAraNa ke jIvanI azuddha taNAI rahelo paththara potAnI meLe ja lIso banI jAya che tema mAnyatAvALI sauthI nIcalI kakSA batAvavAnI apekSAe ane jIvano sAhajika rIte ja AyuSya sivAyanI sAte karmanI dIrdha sthitinI sattA vikAsa jyAMthI zarU thAya che te zarUAta darzAvavA mithyAtvanI kapAIne aMtaH kroDAkroDI sAgaropama thaI jAya tevuM yathApravRttakaraNa bhUmikAne guNasthAnaka kahyuM. 70 kroDAkroDI sAgaropama sudhInA karma thAya che. tyAre jIva graMthideze-graMthi pAse Avyo kahevAya che. bAMdhanAra jIva aMto kroDAkoDI sAgaropama karmabaMdha sudhI Ave pachI jainadarzanamAM anAdikALathI jIvane vaLagelAM rAgadveSanA gADha ja samakita pAmI zake che e jIvano vikAsa A guNasthAnake pariNAmane "graMthi' kahe che. jyAre e tI.pariNAmarUpa durbhedya gAMThane thAya che. toDI (bhedI) nAMkhe che tyAre "graMthibheda' karyo kahevAya che. avirati samyagudRSTi guNasthAnake jIva anaMtAnubaMdhI catuSka abhavya jIvo ghaNIvAra graMthideze AvIne pAchA pharI jAya che. (krodha, mAna, mAyA, lobha) ane darzana mohanIyanI 3 prakRti graMthideze AvelA badhA bhavya jIvo graMthibheda kare tevuM nathI kAraNa ke (mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya, samakita mohanIya) ema darzana graMthibheda karavA mATe atyaMta varSollAsa phoravavo paDe che. je jIvamAM saptakano kSaya, upazama ke kSayopazama kare che. chatAM koI paNa prakAranA AdhyAtmika vikAsa sAdhavAnI yogyatA pragaTI che tevA Asabhavya vrata-niyamAdi dhAraNa karI zakato nathI. kAraNa ke haju cAritra mohanIya jIvo durbhedya karmagraMthirUpa mahAbaLavAna parvatano graMthibheda kare che. karmanA gADha AvaraNa che. te jIva pApane pAparUpe jANe che, svIkAre apUrvakaraNa rUpa tINa bhAva-vajUthI bhedI nAMkhe che. jema janmAMdha che, mAne che paNa te pApakarmanuM AcaraNa rokI zakato nathI. puruSane zubha puNyano udaya thatAM cakSuno lAbha thatAM dRSTi maLe che je jIvane upazama samakitanI prApti thaI gaI hoya arthAt anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzanamohanIya krarmanI traNa prakRtino -yathApramattakaraNa--apUrvakaraNa- -anivRttikaraNa upazama karyo hoya te jIvane koI nimitta maLatAM anaMtAnubaMdhI ]. samakitanI kaSAyano udaya thAya to te samakitathI patana pAme paraMtu haju graMthideza graMthi graMthideza mithyAtvanA pariNAmane prApta thayo nathI te bIjA sAsvAdana guNasthAnake Ave che. jema khIranuM bhojana karyA pachI vamana (UlaTI) thaI gayuM tevo Atmika tAttvika AnaMda upaje che. je jIvane pUrve kyAreya nahIM tyAre mAtra khIrano svAda rahyo te samAna sAsvAdana samakita che. Avelo evo je vizuddha adhyavasAya utpanna thAya che tevA apUrvakaraNa jema ghaMTAno nAda, pahelo jorathI thayo, pachI raNako rahI gayo. pachI uttarottara vizuddha adhyavasAya rUpa anivRttikaraNa che, je samakti jorathI avAja thayo te samAna upazama samakita gayuM, raNako rahI prApta karAvyA vagara aTakatuM nathI. gayo te samAna sAsvAdana samakti rahyuM. A guNasthAnaka upazama prabuddha saMpadA 142 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatithI pAchAM pharatA jIvane Ave che. prathama guAsthAnakathI caDatA prApta na thAya kAraNa ke anAdikALano mithyAtvI jIva prathama vAra samakita prApta kare tyAre pahele gujJasthAnakathI cothe guNasthAnake jAya. bIjA guNasthAnakethI jIva avazya pahele guNasthAnake jAya. anAdino mithyAtvI jIva 19 guNasthAnakethI bIjuM guNasthAnake jato nathI tema 1le guNasthAnakethI trIje guNasthAnake paNa jato nathI. trIjA guNasthAnake mizra mohanIya karmanA udayanA kAraNe pUrepUrI samyaktvanI zuddhi paNa nathI ke pUrepUrI mithyAtvanI azuddhi paNa nathI. jema dahIMmAM sAkara bheLavIne zrIkhaMDa banAvatA temAM ekalA dahIMno svAda paNa nathI ane ekalI sAkarano svAda paNa nathI. tema tene jinavacana pratye ruci ke arucino bhAva hoto nathI. tene guNa paNa game che ane doSa paNa game che. saMsAra paNa game che ane mokSa paNa game che. ahIM dRSTi hoya che paNa nIra ane kSIra vacceno viveka karavA jeTalI te spaSTa hotI nathI. trIjA guNasthAnakanI apekSA cothA guNasthAnakamAM jIvane suspaSTa thaI jAya che ke sAcuM zuM ane khoTuM zuM? ahIM sudhInA guNasthAnakomAM darzana mohanIya karma sAtheno saMgharSa hato, paNa AnAthI AgaLanA guNasthAnakomAM cAritra mohanIya karma sAtheno dharma che. Atma vikAsanA kramamAM AgaLa vadhato jIva darzanasaptaka karmano kSaya, upazama ke kSayopazama kare ane apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya catuSka karmano kSayopazama kare arthAt te eka nAnuM paNa tapaccakkhANa dhAraNa kare tyAre pAMcamA dezavirati guNasthAnake Ave tevA jIvanI dRSTi spaSTa thaI, mArga dekhAyo paNa pUrepUruM calAya nahIM. tenuM kAraNa cAritra mohanIya karma che. jema aphINane jhera mAnatI vyasanI vyakti aphINanuM sevana kare che tema A guNasthAnake vartato zrAvaka paNa AraMbha ane parigrahane khoTA mAnato hovA chatAM AtmakArya sAdhato maryAdAnI aMdara pravRtti kare che. apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya catuSTranA kSayopazamanA kAraNe deza-aMzathI viratine svIkAre che ane sAdhu banavAnA manauratha seve che. chaThThA sarvavirati guNAsthAnake jIva darzana saptaka karmano kSaya, upAma ke lopAma kare tathA apratyAkhyAnAvaraNIya ane pratyAkhyAnI kabAya catu no thayo pAma kare che. pratyAkhyAnI krAya catu nA naryApazamanA kAraNe pApa vyApArathI vidhipUrvaka sarvathA nivRtti laI, saMyata (sAdhu) banI pAMca mahAta, 10 yatidharma, aSTa pravacanamAtAnuM pAlana kare che. tema chatAM yoga capaLa, kaSAya capaLa, vacana capaLa ane dRSTimAM capaLatAno aMza rahevAthI pramAdapaNAnA kAraNe A guNasthAnakane pramatta saMyata guNasthAnaka kahe che. chaThThA ane sAtamA guNasthAnakanI kSaya, upazama ane kSayopazamanI prakRti sarakhI che paNa sAtamA apramatta saMyata guNasthAnakanA sAdhake pAMca pramAda (madya, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA) pUrNapaNe khaMkherI nAMkhyA hoya che. dhyAna ane anuSThAnamAM apramattapaNe udyata rahetA zubhalezyAmAM ja rahe che. A guNasthAnakano kALa, ke vaLa aMtarmuhUrtano che paNa bahu Critical- nAjuka che. jo e be ghaDI sacavAI gaI to mokSa hAyaveMtamAM ane jo e be ghaDI veDAI gaI to pAchAM gabaDI javAya. sAtamo guNasthAnakra sudhI daSTi karatAM prIta thAya che ke darzana mohanIya karma ane cAritra mohanIya karma-e baMnene parAsta karyA vagara AgaLa vadhI ja na zakAya. mohanIya karma ja sauthI vadhAre prabaLa che. bIjAM badhAM ja karyo to tenI chAyAmAM ja pAMgaryA hoya che. eka vAra mohanIya karmanuM notiMga vRkSa paDyuM ke pachI bIjAM karmo to ApoApa sukAI javAnAM ke tenA bhArathI ja kacaDAI javAnAM. mohanIya karmano jema jema parAjaya thato jAya tema tema anya karmo jIrNakSIrNa thaIne pAtaLAM paDatAM jAya che. 143 AThamuM nivRtti bAdara saMparAya athavA apUrvakaraNa gu NasthAnaka che. vavitA putva mmADuM, saMgamena tavena ya-pUrva saMcita karmano kSaya saMyama ane tapa dvArA thAya che. tapamAM paNa zreSTha evuM zukaladhyAna che. te zukladhyAnanI prApti jIva A guNasthAnake karIne mokSe javAnI zreNI mAMDe che. pratisamaya anaMta guNa vizuddhinA pariNAmathI karmano sthitiyAna, rasadhAna, guNa zreNI, guNAsaMkramaNa, sthitibaMdha-e pAMca apUrvakarAnA kAryo kare che. satvanI prApti samaye apUrvakaraNa thayuM hatuM tenA karatAMya apUrva kArya ahIM thAya che. A zreNInuM apUrvakaraNa che kAraNa ke jIva ahIMthI upazamazreNI ke pakazreNI upara caDe che. upazamazreNIvALo jIva mohanIya karma prakRtinAM daLano upazama karato 95, 10me thaI 11me suhAsthAnake jAya che. pakakezIvALo jIva mohanIya karma prakRtinAM daLano kSaya karato hame, 10me thaI 12me guNasthAnake jAya che. navamA anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake kSepaka zreNIvALo jIva saMjvalananA lobha sivAyanI nava nokaSAya (hAsya, rati, ati, bhaya, zoka, durgaMcchA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda), saMjvalana krodha, saMjvalana mAna, saMjvalana mAyA e 12 prakRti ane pUrvenI 15 prakRti ema kula mohanIya karmanI 27 prakRtino kSaya kare che. upazama zreNIvALo jIva e 27 prakRtino upazama kare che. saMjvalanano lobha-je mohanIya karmanI eka mAtra prakRti rahI che, je lobha paNa atyaMta kRza banI gayo che. dezanuM sUkSma saMparASa guNAsthAnakamAM mAtra saMjvalananA lobha kaSAyano sUkSma udaya hoya che, jyAM sUkSma, thoDIka, pAtaLI saMparAya kaSAya) kriyA rahI che. saMjvalananA lobha sivAyanI mohanIya karmanI 27 prakRtino kSaya karato hoya tevA jIva dazamethI bArame guNasthAnake jAya che ane upazama karato hoya tevo jIva dazarmathI agiyArame gunnasthAnake jAya che. agiyAramA upazAMta moha guAsthAnakanA prathama samaye saMjvalananA lobhano uparAma kare che. mohanIya karmanI sarva 28 prakRtiono upazama hoya che. upazAMta eTale pANI dvArA saMpUrNa agni bujhAvyAnI jema nahIM paNa rAkha vaDe DhAMkela agninI jema mohanIya karmanI 28 prakRtine sarvathA upazAMta karI che. jIva rAga-dveSa Adi vibhAvika pariNAmathI cAra kaSAya dvArA karma bAMdhe che. temAM dveSanA gharanA krodha ane mAna navamA guNasthAnake gayA. rAganA gharanA mAyA lobha che temAM mAyA navamA guNasthAnake gaI ane lobha te A guNasthAnake gayo. rAganA gharano lobha gayo hovAthI agiyAramA guNasthAnake jIva rAgadveSathI rahita thaIne 'vItarAgI' bane che paraMtu jJAnAvaraNIyAdi pAnI karmono hradaya havAthI chadmastha' kahevAya che. guNAsthAnaka ane karma Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyArame guNasthAnake mohanIya karma pANImAM taLiye paDelI AyuSya karmanA kSayathI akSaya sthiti pAme che. azuddhi jevA hoya che, dabAyelI spriMga samAna hoya che mATe A nAma karmanA kSayathI amUrta guNa pAme che. guNasthAnakethI jIva avazya nIce utare che, caDatA nathI. gotra karmanA kSayathI agurulaghu guNa pAme che. bAramA kSINa moha guNasthAnaka jIva mohanIya karmanI 28 aMtarAya karmanA kSayathI anaMta vIrya pAme che. prakRtino kSaya karavAthI pAme che. jema samudramAM svayaMbhUramaNa samudra prAyaH badhA dharma darzano karmane mAnya kare che. paNa karmamuktino sarvathI moTo che tema karmamAM moTo mohanIya karma rUpa samudra pAra vyavasthita pagathiyAM rUpa pravAsa phakta jaina dharma darzanamAM maLe che. karIne jIva A guNasthAnake pANIthI agni bujhAve che tema mohanIya A guNasthAnakanI avadhAraNA AtmAnI karmonA nimittathI thatA karmano sarvathA kSaya kare che. A guNasthAnake Avelo jIva avazya te baMdhanathI tenI vimukti tarapha jatI yAtrAne prakAzita kare che. ja bhavamAM mokSa pAme che. guNasthAnaka sApasIDInI ramata jevuM che. kyAreka jIva potAnA mohanIya karma nAmano senApati have hArI gayo eTale bIjA samyak puruSArthathI karmanA savaLAM pAsAM pheMkIne guNasthAnakanI sIDI traNa ghAtI karmanI senA paNa hArI javAnI. teramA sayogI kevaLI caDI jAya che. to kyAreka jIva mithyAparAkramathI ke apramattatAthI guNasthAnakanA prathama samaye jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane karmanAM avaLAM pAsAM pADIne guNasthAnaka rUpa sApamAM nIce UtarI aMtarAya karmanI prakRtino kSaya thatA, jIvane kevaLajJAna ane kevaLadarzana jAya che. pragaTe che. sAdhanAkALanI sarvotkRSTa avasthA ane dareka jJAnI karmano siddhAMta anukULapratikULa saMyogomAM samAdhAna ApI AtmAnA dhyeya samAna kevaLajJAnanI prApti jIvane mokSa samIpa lAvI zAMti-samatAne sthApe che, sAmAjika jIvanane taMdurasta banAve che to AdhyAtmika jIvanane phaLadrupa banAve che. sAdhaka AtmAne A guNasthAnake je jIve pUrvanA trIjA bhavamAM vizaSa pApabhIru ane bhavabhIru banAvavAmAM sahAyaka thAya che. bhavabhIru ArAdhanAnA baLa vaDe tIrthakara nAma karma bAMdhyuM hoya tevA jIvone banelo sAdhaka janma maraNanA pherAmAMthI, karmanA viSacakramAMthI chUTavA tIrthakara nAma karmano udaya thAya che. te tIrthakara kahevAya che. sarvottama mokSa taraphano saMvega vadhArI, saMsAra pratye nirveda bhAva keLavI, ane paramotkRSTa prakRtinA udayanA kAraNe teo bhagavaMta banI guNasthAnakanA sopAnamAM AgekUca kare che. pahelA guNasthAnakanA pUjAya che. aMte jIva karma rUpI mahAparva tane samyakatvarUpa suraMgathI bhedI nAMkhe ahIM birAjita kevaLI bhagavaMtane haju zarIrano yoga hovAthI che. cothA guNasthAnake tenA moTA moTA TukaDAo dUra kare che, AThamA vedanIya, AyuSya, nAma e gotra-A cAra aghAtI karma baLelI guNasthAnake tenAthI paNa nAnA nAnA TukaDAo dUra kare che, dazamAM siMdarI jevA vidyamAna che. siMdarI baLI gayA pachI teno vaLa, AkRti guNasthAnake nAnI nAnI kAMkarIo dUra kare che, bAramA guNasthAnake dekhAya che, paraMtu temAM baLa nathI, rAkha che tevA aghAtI karmo banI jhINI bArIka retI banAvI de che. caudamAM guNasthAnake tene paNa dUra gayAM che. karIne cokhkho banIne mokho (mokSa) prApta karI le che. je kevaLI bhagavaMtonI AyuSya karmanI sthiti karatAM zeSa traNa jIvanA utthAna ane patana mATe jIvanAM karmo ja javAbadAra karmonI sthiti vadhu hoya te "kevaLI samudyAta' nAmanI prakriyA karI che. mATe mokSamArgamAM prasthAna karanAra jIve karmane ja potAnuM nizAna cAre ya karmonI sthiti samAna karI de che. jethI AyuSya pUruM thAya banAvIne tIra tAkavAnuM che. karma sAthe saMgharSano mArga, e ja mokSa tyAre karmano eka paNa aza bAkI rahe nahIM. mArga che, e ja guNasthAnaka che. e mokSanA sopAnarUpa guNasthAnakamAM karma mukhyatve yoga ane kaSAyanA kAraNe baMdhAya che. dazamA anukrame pasAra thatA thatA ja karmarahita avasthA prApta thAya che. jema guNasthAnake kaSAyane dUra karyo paNa haju rahelA yogano nirodha jIva sAgarakheDuo pote sAgaramAM kyA akSAMza ane rekhAMza upara che A teramAM guNasthAnakanA aMtima bhAgamAM kare che. tenuM satata dhyAna rAkhe che tema sAdhake pote sAdhanApatha uparanA mana, vacana, kAyAnA sUkSma ke sthULa koI paNa prakAranA yoganA potAnA sthAnathI satata mAhitagAra rahevuM joIe. abhAvathI zailezIkaraNa karI AtmAnI meru jevI niSkapa avasthA bhagavAna mahAvIra kuzaLa sArthavAhaka ane kuzaLa upadekhA che. jyAM hoya che tevuM caudamuM ayogI kevaLI guNasthAnaka hoya che. pAMca temaNe pote sAdhanApatha cAtarIne, tenA upara cAlIne, pAchaLa hrasva svaronA uccAraNa karatAM jeTalo samaya lAge teTalA samayamAM AvanArAo mATe sImAnA paththaro- milestone mUkyAM che. AtmA sarva karmarahita thaIne karmanA AzrayasthAna samA dehane choDIne khuda bhagavAna mahAvIrane paNa pUrvakRta karmoe choDyAM nathI. temaNe mokSane prApta karIne dehAtIta thaI jAya che, guNasthAnakAtIta thaI te pracura karmomAMthI chUTavA je puruSArtha karyo che te nAthI lagabhaga jAya che. caudamA ayogI kevaLI guNasthAnakane choDyA pachI tatkALa dareka jainI mAhitagAra che. AtmA lokAkAzanA agrabhAge siddha banIne virame che. to cAlo ...ApaNe paNa anAdikALanA jaththAbaMdha karmothI | navakAramaMtranA bIjA siddhapadanA 8 guNa che. 8 karmanA kSayathI chUTavA, Asavano mArga tyAgI, saMvara-nirjarAnA mArge mohanIya te 8 guNa pAme che. karma sAme jaMganuM elAna cheDI, guNasthAnakanA pagathiyAM caDhavA jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI kevaLajJAna pAme che. AtmAne kaTibaddha karIe ...to zubhasya zIdhrama... darzanAvaraNIya karmanA kSayathI kevaLadarzana pAme che. 5/5, svAmI lIlA zAha sosAyaTI, gArDana lena, vedanIya karmanA kSayathI avyAbAdha Atmika sukha pAme che. saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI-400 086 mohanIya karmanA kSayathI vItarAgatA pAme che. mobAIla: 9323568999, phona: 022-25004010 prabuddha saMpadA 144 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cosaTha prakArI pUjAmAM karmanuM Alekhana ] DaoN. abhaya dozI [vidvAna lekhaka muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA sahayogI adhyApaka, pIeca.DI.nI upAdhi mATenA mArgadarzaka, jainadharma viSayaka pustakonA kartA, zodhanibaMdha 'covIzI svarUpa ane sAhitya'nA lekhaka temaja prabhAvaka vaktA che.] madhyakALanA aMtima kALakhaMDamAM thayelA paMDita vIravijayajIe aneka pUjAo, rAsAo, stavana, caityavaMdana Adi kRtio racI che. A sarvamAM temanI layamadhura pUjAo bhavyajIvone mATe vizeSa AkarSaNano viSaya banI rahI che. vikramanI ogaNIsamI sadInA pUrvArdhamAM brAhmaNa kuTuMbamAM temano janma thayo hato. jaina muni zubhavijayajInA saMparke vairAgyavaMta banI dIkSA dhAraNa karI hatI. temaNe racelI aneka pUjAomAM cosaThaprakArI pUjAnuM sthAna viziSTa che. vAstavamAM cosaThaprakArI pUjA eka pUjA nathI, paraMtu ATha pUjAono samUha che. A cosaThaprakArI pUjA karmasudanatapanA ujamakAmAM mukhyarUpe bhaNAvavAnI hoya che. je pUjA ATha divasa sudhI cAle che. A karmasudanatapa aSTakarmanA viccheda karavAnA Azaya sAthe karavAmAM AvatuM hoya che. emAM eka eka karmane AzrIne 1 upavAsa, 1ekAsaNuM, 1 ekasIkva, 1 ekalaThANuM, 1 ekadantI, 1 nIvI, 1 AyaMbila, 1 aSTakavAno tapa karavAmAM Avato hoya che. Ama ATha karma mATe kula 64 divasanA tapanI pUrNAkuMti tharya utthApanarUpe A pUjA karavAnuM vidhAna che. A pUjAonI sugeyatA temaja maMtrAtmakatAne lIdhe aMtarAya tema ja vedanIya karmanI pUjA vizeSarUpe svataMtra bhaNAvavAnuM calaNa rahyuM che. kavie A pUjAmAM A AThe karmonI sthiti, teno udaya, baMdha AdinuM karmagraMthamAM varNita tattvajJAnane rasika rIte varNavavAno upakrama karyo che. vaLI, kavinI dRDha zraddhA che ke, A jagatanI sau sattA karatAM karmasattA zaktizALI che. paraMtu A karmasattA karatAM paNa dharmasattA vizeSa zaktizALI che. karmanA marmane bhedavA mATe dharmathI vizeSa sAmarthya A jagatamAM koI paNa padArthanuM nathI. AthI A dharmasattAnA bhaMDAra samA prabhunI bhakti mATenA vividha dravyothI karmanA nAzanuM Alekhana kavie bhAvapUrNa zailImAM karyuM che. kavie ATheya karma mATe ATha-ATha DhALa aSTaprakArI pUjAne saMdarbhe phALavI che. prathama jJAnAvaraNIya karma pUjAno prAraMbha kavi potAnA parama ArAdhyadeva zaMkhezvara pArzvanAtha, sarasvatI dhruvI tathA guru zubhavijayajIne praNAma karI AcAradinakara graMtha anusAra karmasudana tapanI vidhi darzAvI che. jJAnAvaraNIyakarmasudana pUjAnI prathama pUjAmAM paramAtmAne jaLaabhiSeka dvArA ajJAna dU2 ka2vAno mArga darzAvyo che. bIjI pUjAmAM jJAnAvarahIya karmanI vividha prakRtionI vizeSatA carcA che. trIjI pUjAmAM puSya dvArA zrutajJAnovarIya karmane dUra karavAnI vAta AlekhI che. kavie A vAtane manohara dhruvapaMkti dvArA abhivyakta karI che. samavasaraNe zrutajJAna prakAze, pUje suvara 145 phUlanI rAze svAmi! phUlanI rAze. cothI pUjAmAM dhUpa dvArA avadhijJAna pAMcamImAM dIpaka dvArA mana:paryavajJAnane prApta karavAnI vAta AlekhI che. chaThThI pUjAmAM akSapada prApti mATe amRtapUjAne AlekhI che. ahIM paramAtmAne thatAM kevalajJAnanuM cittahArI varNana ka2vAmAM AvyuM che. trizalanaMdana nihALIe, bAra varasa eka dhyAna. niMda svapna jAgara dazA, te savi dUra hoya. dekhe ujAgara dazA, ujjavala pAyA doya. lahI guNaThANuM teramuM, 2 samaye sAkAra. bhAva jinezvara vaMdIe, nAThA doSa aDhAra. punaH sAtamI ane AThamI pUjAmAM jJAnaguNano mahimA gAvAmAM kavi jJAnamahimAne baLadanA dRSTAMtathI rajU kare che; telI baLada pare kaSTa kare, jarjIvikA yutavahe; nizadina nayana mIMcANe, pharato ghe2no ghe2. telIno baLada rAtadivasa phare, kaSTa sahana kare, paNa e gharamAM ne gharamAM ja hoya ema jIvo samyak zrutajJAnanI lahe2 vinA saMsAra sAgarano pAra pAmI zakatA nathI. emanA tapa, japa, kriyA Adi niSphaLa rahe che. kavi jJAnAvaraNIya karma bAda bIje divase karavAnI darzanAvaraNIya karma sudanArtha pUjA Alekhe che. kavi darzanAvaraNIya karmanA baMdhanA mukhya kAraNa rUpe jinAgama ane nimUrtinA darzanamAM vighnakAryane gaNAve che. kavi cakSu vaDe prabhudarzanano ullAsa darzAvatAM kahe che; tuja mUti mohanagArI, rasiyA, tuja mUrati mohanagArI. dravya guNa parajAya ne mudrA, cauguNa paDimA pyArI. tArI mUrti mohanagArI che. A mUrti nimitte tIrthaMkara prabhunA dravya, guNa paryAya ane mudrA sAthe anusaMdhAna racAya che, mATe A cAra guNavALI pratimA manohArI che. A pUjAmAM cAra prakAranA darzana AcaraNa temaja pAMca prakAranI nidrA aMgenA zAstranI vividha dRSTAMtonI rasika zailImAM rajUAta karI che, dvAdazAMgI giyArUpa peTI re, muniyarNa nidrA lapeTI re. pUravadhara paNa zrutameDI re, rahyA nirmAdamAM du:kha veMDhI re. karmasudana tapanA udyApanamAM trIje divase vedanIyakarma nivAraNa pUjA bhaNAvavAmAM Ave che. svataMtra rIte je pUjAo bhaNAvavAmAM Ave che, temAM vaMdanIyakarma nivAraNa pUjAno pracAra vizeSa che. enI prathama DhALamAM kavie layAtmaka rIte paramAtmAnA janmamahotsavanuM Alekhana karyuM che; nhavaNanI pUjA re, niramala AtamAre. tIrthodakanAM jaLa melAya, manohara gaMdhe te bheLAya. havA.1. pahelI DhALane ane kavi eka mArmika vAna Alekhe che; vedanI vidhare maNi jhalake,' AtmAnA guDha svarUpanA darzanamAM thAtI-adhAnI banne karmo sosaTha prakArI pUjAmAM karmanuM Alekhana Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avarodhaka che. ema chatAM ghAti kSaya thayA pachI paNa, aghAtino prabhunuM smaraNa temaja gurudevanuM smaraNa kare che. kavi aMtarAyakarmanI saMpUrNapaNe kSaya na thAya, tyAM sudhI AtmA siddha svarUpa banI zakato vyAkhyA karatAM kahe che; e bhaMDArI samAna che. rAjA prasanna thaI nathI. A aghAtimAM vedanIya karma pradhAna hovAthI, kavi vedanIyakarma ApavA Icche, paNa bhaMDArI nArAja hoya to koI ne koI prakAre vighaTe tyAre zuddha AtmasvarUpa maNi jhaLake che, ema jaNAve che. A avarodha Ubho kare e rIte aMtarAyakarma AtmAnA zuddha svarUpanI pUjAnI cothI DhALamAM prabhubhakti dvArA zata zatAvedanIya karma prAptimAM avarodha Ubho kare che. bAMdhanArA ane bAramA devalo ke janArA jIrAzeThanuM dRSTAMta kavi prathama pUjAmAM aMtarAyakarma bAMdhavAnA kAraNo varNave AlekhyuM che. A DhALa svataMtra stavanarUpe paNa pracalita che. pAMcamI che. temAM uttara gujarAtanI bolInI chAMTa jovA maLe che; DhALamAM lavasatama munio sarvArthasiddha vimAnamAM kevuM divya- paMjarIye popaTa dIdha, ketI vAta kahuM ghaNI re. saMgItanuM sukha anubhave che, tenuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. aMtarAyakarama cama kIdha, te savi jANo cho jagadhaNI re. chaThThI DhALamAM azAtAvedanIya karmabaMdhanA kAraNo AlekhyA che. (1, 8). sAtamI DhALamAM karmakSaya arthe viSaya-vikArano tyAga karavAnI vAta bIjI pUjAmAM dAnAMtarAyakarmanI vAta karavAmAM AvI che. paradezI rAjAnA dRSTAMtathI AlekhI che. AThamI DhALamAM prabhu ahIM prAraMbhe ja zAstra prasiddha zreNika rAjAnI kapilA dAsInuM daSTAMta mahAvIranuM caritro saMkSepamAM A khI zAtA danIya- mUkyuM che. dAnAMtarAyakarmanA udayavALA kupaNa jIva potAnI pAse azAtAvedanIya karma haTAvavA mATe Atmika vIrya phoravavAnI vAta ghaNuM dhana hovA chatAM, anyane ApI zakatA nathI. are, potAnI AlekhI che. to vAta javA do, anyanI vastunuM paNa tenI AjJA hovA chatAM cothI mohanIyakarma nivAraNapUjAmAM paNa mohanIyakarmanI dAna ApI zakatA nathI. AvA kupaNo saMsAramAM sanmAna pAmI vividha pravRtionA baMdha-udaya AdinA kAraNo darzAvI nivAraNa zakatA nathI. A vAta rajU karatAM kavi kahe che; mATe prabhu bhaktino mArga darzAvyo che. karapI lakSmIvaMtane re, mitra sajjana rahe dUra, kavi pAMcamI Ayu ...karma nivAraNa pU jAne prAraMbhe alpadhanI guNa dAnathI re, vaMche loka paMDura. AyuSyakarmanuM svarUpa spaSTa karatAM kahe che; trIjI pUjAmAM kavie lAbhAMtarAya karmanI vAta rasika rIte 'paMcamakarmataNI karuM, pUjA aSTaprakAra; vividha dRSTAMtonA mAdhyamathI rajU karI che. rAjagRhI nagarImAM eka moharAma darabAramAM, jIvita kArAgAra." bhikSa ka bhogAMtarAya karmathI pIDAto hato, te AvI samRddha kavie vividha AyuSyanA baMdhanA kAraNo tathA te-te nagarImAM bhikSA mATe pharato hovA chatAM, aMtarAyakarmanA gADha AyuSyanA nivAraNanA upAyo rasika rIte pUjAmAM AlekhyA che. udayane kAraNe mAMDa peTa bharIne bhojana meLavavA samartha thato hato. dA. ta. mAyA ane avivekathI tiryaMca AyuSya baMdhAya; enI vAta lokonI kRpaNavRtti para cIDAyelo, potAnA karmane na jANato AlekhatAM kahe che; krodhita thaI loko para zIlA pADavAnuM vicAre che. paraMtu, e zIlA thaI dhIrolI sAdhavI, zeTha suMdara ho vaMdana maNiyAra ke, pADavAmAM pote ja maraNa pAmI sAtamI narake jAya che. zrIkRSNanA eviveke parabhava lahe, gohajAti ho deDaka avatAra ke. putra DhaMDhaNa aNagAra paNa aMtarAyakarmanA udayathI bhikSA pAmatA eka sAdhvIe dIkSA bAda mAyApUrvaka kiMmatI ratnane sAcavI nathI. bhojana samaye pazuo dvArA aMtarAya pAmyA hatA. paraMtu, rAkhyuM. aneka tapazcaryA bAda AyuSya pUrNa thaye e sAdhvIno jIva teo jinavANInA jJAtA hovAthI karma udayane samabhAve sahana ratnanI bAjumAM garoLIno avatAra pAmyo. e ja rIte vaMdana karI kevaLajJAnane prApta karanArA banyA. Ama, paristhiti eka ja maNiyAre avivekathI vAvaDI-sarovara vageremAM Asakti rAkhI, hovA chatAM, manuSyano e paristhiti pratyeno dRSTikoNa badalAI mATe bIjA avatAre deDakAno bhava maLyo. jatAM, pariNAma keTaluM badalAya che, tenuM hRdayasparzI citraNa Ama, vIra vijayajIe karmagraMthanA kaThina viSayane paNa kathA- AlekhAyuM che. RSabhadeva prabhune paNa dIkSA lIdhA bAda eka varSa dRSTAMto temaja rasabharI DhALanI dhruvapaMktio dvArA yathAzakya rasika sudhI bhojana na maLyuM, prabhu e samatAbhAva dhAraNa karyo. banAvavAno prayatna karyo che. varSAnta zrI zre yAM saku mAra dvArA Izu rasanuM bhojana prApta thayuM. - chaThThI nAmakarmanI pUjAmAM nAmakarmanI aneka zubha-azubha Ama, lAbhAMtarAya karmanA udaya samaye jinavANIne samajelA loko prakRtio che, AthI A pUjAmAM karmagraMthamAM AlekhAyela prakRtinuM samatA dhAraNa kare che ane sarva karmono kSaya karI mokSAdhikArI Alekhana pradhAnarUpe AlekhAya che. e ja rIte sAtamI gotrakarmanI bane che. pUjAmAM zubha-azubha gotra kayA karmothI AtmA pAme che, tenuM kavi cothI pUjAmAM bhogAntarAya karmanI vAta kare che. je Alekhana karavAmAM AvyuM che. vastu eka ja vAra vAparI zakAya te bhojana, vividha pINAMo - AThamI aMtarAyakarma nivAraNa pUjA jainasaMghamAM savizeSa temaja vilepana Adi bhoga kahevAya. jyAre e vastuo vAraMvAra pracalita che. A pUjAmAM paMDita vIravijayajInuM dArzanika tattva vAparI zakAya, tyAre tene upabhoga kahevAya. dAgInA, vastro Adi temaja kavitva paNa savizeSa khIlyuM che. padArtho upabhogamAM gaNAya che. A bhogAMtarAya karmanA dRSTAMta aMtarAyakarmanI pUjAne prAraMbhe kavi zaMkhezvara pArzvanAthAya rUpe zrIpAla rAsamAM AvatI mayaNAnI bahena surasuMdarInuM daSTAMta prabuddha saMpadA 146 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajU kare che. rAjakuLamAM paraNelI hovA chatAM, aMtarAyakarmanA udaye dRSTAMta ApatA kavi kahe che; naTaDI banI nAcavuM paDyuM. aho karmanI gati! AthI ja kavi suMdara vIrya vighana ghana paDalarse, avarANuM ravi teja; dhruvapaMkti dvArA A vAta samajAve che; kAla grISma sama jJAnathI, dIpe Atama sate ja. (6, bAjI bAjI bAju bhUlyo bAjI, bhoga vighanaghana gAjI. duhA-1) kavi zAstra prasiddha dRSTAMtanI sAthe ja A DhALamAM eka rasika vIAMtarAya karmarUpa vAdaLonA paDaLathI AtmAnuM teja avarodha lokakathA paNa gUMthe che. nAnA gAmamAM eka vepArI raheto hato. pAme che. grISmaRtu samAna tejasvI jJAnathI AtmAnuM teja pragaTa enI pAse eka bAlikA kharIdI karavA AvI. bAlikA jANI tene thAya che. kavi A pUjAmAM cakravartIthI vizeSa baLavAna bAhubali kiMmatamAM chetarI. Aje vadhu napho thayo ethI patnIne ghare ghebara tema ja rAvaNathI vizeSa baLavAna vAlIkumAranuM dRSTAMta rajU kare banAvavAno saMdezo mokalAvyo. patnIe ghebara banAvyA, paNa che. A pUjAmAM kSAvikabhAve AtmaguNonA anubhavane kavi acAnaka jamAIrAja padhAravAthI e ghebara to jamAInA bhojanamAM bhAvapUrvaka yAce che. vaparAI gayA. pati ghare Avyo, tyAre to sAduM ja bhojana maLyuM. sAtamI pUjAmAM paMca-aMtarAyakarmanA vinAze pragaTela zuddha A kanyA gAmanA koTavAlanI dIkarI hatI, AthI koTavAle bhAvanI siddhasvarUpanuM Alekhana karyuM che. kavi pUjAnI DhALane prAraMbhe ja tapAsa karatAM, potAnI dIkarI chetarAyAnI khabara paDatAM vepArIne manohArI dhruvapaMktithI rasikajanonA manane AkarSe che. jelamAM nAkhyo. Ama, saMsArI manuSya potAnA sukha-bhoga mATe "akhiyanameM avikArA, jigaMdA terI akhiyanameM avikArA." vadhu dhana kamAvavA Icche che. paraMtu, prApta thayeluM dhana to koI kavi A avikArIdazAnuM rahasya darzAvatAM kahe che; anya bhogavI le che, ane saMsArI jIve to tenI sajA ja | 'zAMtaruci paramANu nipAyA, tuja mudrA manohArA." bhogavavI paDe che. vIravijayajIe A rasika kathAne TUMkANamAM A pachI, kavi siddhanA 31 guNonuM varNana kare che. AThamI AlekhI che. phaLapUjAmAM paNa bAramA guNaThANAmAM sAdhaka kaI rIte nagama eka nArI dhUtI paNa, ghebara bhUkha na bhAgI; jamI aMtarAyakarmano kSaya kare che, tenI prakriyA varNavI che. aMte, prabhu jamAI pAcho vaLiyo, jJAnadazA tava jAgI. (4,3) mahAvIranA smaraNa sAthe pUjA pUrNa karI che. kavie guruparaMparAnuM upabhogAMtarAyakarma nivAraNa mATenI pAMcamI pUjAmAM smaraNa karyuM che, temaja rAjanagara (amadAvAda)mAM saM. 1874mAM aMjanA satI, damayaMtI, sItA AdinA dRSTAMto varNavyA che. aMjanA A pUjA racI che. ema kaLazamAM jaNAvyuM che. satI bAvIsa varSa sudhI pati viyogamAM jhUrI, sItAe cha mAsa kavie karmanuM dArzanika jJAna khUba suMdara rIte pUjAnA sudhI azokavanamAM pati viyogamAM AkraMda karyuM, e ja rIte damayaMtIne mAdhyamathI rasika rIte AlekhyuM che. je kaThina tattvajJAna che, te paNa paNa vana-vana bhaTakavAnuM thayuM. AvA bhayAnaka karmane samajI, A kavie kuzaLatAthI kAvyanA mAdhyame zakya eTaluM saraLa banAvI karma nivAraNanA mArgarUpa zrI jinezvaradevanI utkRSTa bhAvabhaktithI pIrasyuM che. A karmanuM tattvajJAna AtmA mATe keTaluM Avazyaka che, upAsanA karavAnuM kahe che. kavi upabhogAMtarAya karma saMdarbhe mammaTa e vAta paMnyAsazrI bhadraMkaravijayajI mahArAja potAnI mArmika zeThanuM dRSTAMta rasika rIte TUMkANamAM Alekhe che; zailImAM jaNAve che; munivarane modaka paDilAbhI, pachI karI ghaNI nidaMnA re; karmanA svarUpanuM jJAna thatAMnI sAthe ja jIva namra banI jAya zreNika dekhe pAusa niziye, mammaNa zeTha viDaMbanA re. (5,4) che. e namratA, jyAM sudhI jIva karmathI sarvathA mukta na thAya, tyAM pUrvabhavamAM mammaNa zeThanA jIve munibhagavaMtane modaka sudhI TakI rahe che. mukti paryata namratA pedA karanAra tatvajJAna na vahorAvyA bAda, pote karelA dAnanI ghaNI niMdA karI. dAnane maLe, to AtmA karmano kSaya karanAra tAttvika dharmane pAmI zakato pariNAme, bIjA bhave ghaNo dhanika banyo, paNa niMdAne lIdhe nathI.' baMdhAyelA upabhogAMtarAyakarmane lIdhe atikupaNa banyo. eNe AvA tAttvika dharmane apAvanAra karmanA tattvajJAnane saraLamahAmUlA ratnothI baLadanI joDa banAvavAnuM vicAryuM. A ratno rasAtmaka rIte pUjA ane bhaktinA mAdhyamathI pIrasanAra kavi bhegA karavA divasa-rAta parizraNa karavA lAgyo. kaDakaDatI ThaMDI paDatI vIravijayajIno jainasaMgha para apAra upakAra che. hoya, evI varasAdI rAte nadImAMthI taNAIne AvatA lAkaDA levA nadImAM paDyo. zreNikarAjA potAnI prajAne du:khI jANI, A lekhamAM upayogamAM levAyela saMdarbha : 1. vividha pUjA duHkhanivAraNa mATe tyAM pahoMcyA. paNa zeThanI atidhanika avasthA saMgraha (pUjAnA sarva avataraNo mATe) ane baLadanA ziMgaDAnA ratno mATenA A puruSArtha sAMbhaLI, karmanI vicitra gatinA darzana karI cUpa rahyA. Ama, jIvane ghaNu | bhAga 1 thI 7, prakAzaka-je na prakAzana maMdira, dhana hovA chatAM paNa bhogavI na zake, e upabhogAMtarAya karmanuM amadAvAda 2. ajAta zizunI amaravANI : le, paM. zrI pariNAma che. bhadraMkaravijayajI ma.sA. e ja rIte, AtmA anaMta zaktino bhaMDAra che. paraMtu saM. pUrNacaMdravijayajI ma. sA. pR. 77. (prakaraNa-28) pra. vIryaMtarAya karmanA udayathI AtmAnI zakti rUMdhAyelI che. A aMge jaina dhArmika tattvajJAna pAThazALA, aMdherI, muMbaI. 147 sosaTha prakArI pUjAmAM karmanuM Alekhana Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNa jJAna ane karmavAda | DaoN. razmi bhedA zrAvikA gRhiNI DaoN. razmi bhedA jaina tattvajJAnanA abhyAsI gADha bane che te smRti paTa para aMkAI jAya che, athavA to korAI che. "amRta yoganuM prApti mokSanI'e viSaya para zodha prabaMdha lakhI jAya che ane vartamAna prasaMga ke vartanAnI kaDI bhUtakALanA koI temaNe muMbaI yunavarsiTamAMthI pIeca. DI.nI padavI prApta karI che. bhavamAM maLI Ave che. enI smRti thavI te jAtismaraNa jJAna che. A zodha prabaMdha pustaka AkAre pragaTa thayo che ane TUMka samayamAM jenAthI pAchalA bhava jANI zakAya che. A jJAna jyAM sudhI pAchalA tenI be AvRtti paNa thaI che.] bhavamAM asaMjJIpaNuM na AvyuM hoya tyAM sudhI AgaLa cAlI zake che. "koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharuM? konA A jJAna manuSya, deva, nAraka ane saMjJI tiryaMca ema cAra gatinA saMbaMdhe vaLagaNA che ? rAkhuM ke e pariharuM? enA vicAra vivekapUrvaka jIvone thaI zake che. zAMta bhAve jo kare, to jAtismRtijJAnathI te pUrva bhavane anubhave." A jAtismaraNa jJAna koI viralA jIvone ja thaI zake che. jAtismRti jJAna eTale jIvano pUrva paryAya ke paryAyonuM jJAna. pUrvabhavanuM, pUrvabhavanA jJAnanuM smaraNa darekane thatuM nathI. pUrvabhavamAM pUrvabhava athavA bhavonA prasaMgo AdinI smRti thavI tene game eTaluM jJAna saMpAdana karyuM hoya te chatAM e bhava pUro thaI bIjA jAtismaraNa jJAna kahe che. jaina darzanamAM jJAnanA pAMca bheda batAvyA bhavamAM tenI vismRti thAya che. pUrvabhavanI A vismRti thavAnuM che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna. kAraNa jJAna upara karmanuM gADha AvaraNa AvI jAya che. je nimna prathama bheda matijJAnAvaraNIya karmamAM nirmaLatA AvavAthI A jJAna kAraNothI che. pragaTa thAya che . nirma LatAnuM cu nAdhikapaNuM ahaMtA, mamatA ane (1) pUrvadeha choDatA jIvano upayoga deha ane bAhya padArthomAM pamAM sukhabuddhinA tyAga para avalaMbita che. matijJAnanA mukhya Asakta rahe ane e sthitimAM ja deha tyAga kare ane navo cAra bhedo che. emAM dhAraNA nAmanA bhedamAM A jJAna samAya che. deha pAmI emAM ja Asakta rahe. matijJAnanA mukhya cAra bhedo nIce pramANe che. (2) garbhAvAsanuM vedana AsaktipUrvaka thavuM. (1) avagraha-iMdriya sAthe viSayano saMbaMdha thatAM "kaMIka che" evo (3) deha te huM e bhAvanuM niraMtara smaraNa. avyakta bodha thAya che. A avyakta bodhane avagraha eTale jeTalA aMze dehAsaktipaNuM tIvra hoya teTaluM jJAna paranuM kahevAya che. AvaraNa gADha hoya che, enAthI uchuM jeTalA aMze dehAsakti maMda | (2) ihA-kaMIka che" evo bodha thayA bAda te zuM che' evI jijJAsA hoya teTaluM jJAnAvaraNa ochuM hoya che. thAya che. teno nirNaya karavA mATe thatI vicAraNA te ihA che. eTale pUrvabhavanI smRti nIcenA kAraNo hoya to AvI zake (3) apAya-vicAraNA thayA bAda "A amuka vastu che' evo je che- pUrvadeha choDatA eTale maraNa samaye jIvano upayoga dehamAM nirNaya te apAya. tIvrapaNe na hoya, dehAsaktinI prabaLatA maMda thaI hoya tema ja navo (4) dhAraNA-nirNaya thayA bAda teno upayoga TakI rahe te dhAraNA. deha dhAraNa karI garbhAvAsamAM rahetA tathA janma thatA dehAsakti je dhAraNAnA avismRti, vAsanA ane smRti ema traNa bhedo che. aMze maMda hoya tyAre e pramANamAM jAtismRti jJAna pragaTavAnI avismRti- nirNaya thayA bAda te vastuno upayoga TakI rahe te zakyatA hoya. A jJAna jo sAta varSanI uMmaranA pahelA thayuM hoya avizruti dhAraNA. to tenI vismRti thoDA ja kALamAM thAya che. jyAre sAta varSa pachI vAsanA- avismRti dhAraNAthI AtmAmAM te viSayanA saMskAra A jJAna thAya to te jJAna TakI rahe tema ja AgaLa vadhI e vyakti ke paDe che. A saMskAra e ja vAsanA dhAraNA. jIvane AtmajJAna paNa thaI zake che. AtmAmAM paDelA jJAnanA saMskAro nimitta maLatA AvI rIte samakitI jIvonA bhAvo dehatyAgane avasare dharmamaya jAgRta bane che. tethI ApaNe pUrvAnubhUta vastune ke ane prabhumaya hoya che, dehAtmabhAva hoto nathI. tethI temanuM prasaMgane yAda karI zakIe chIe. enuM kAraNa dhAraNAno jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma haLavuM thAya che. jeTalI jJAna bIjo bheda vAsanA dhAraNA che. jenAthI AtmAmAM e ane svabhAvadazA UMcI teTalI pUrvabhavanI smRti jaldI Ave che. viSayanA saMskAra paDe che. jenA saMskAra AtmAmAM na arthAt jJAnI puruSone jAtismaraNa jJAna thAya che. jo ke kyAreka paDyA hoya tenuM kadI smaraNa thatuM nathI. jAtismRti ke mithyAtvasahita ajJAna dazA hoya to paNa pUrvokta kAraNasara jAtismaraNa paNa A smRti dhAraNAno ja bheda che. jAtismaraNa jJAna thaI zake che. ApaNe zrImad rAjacaMdranuM udAharaNa jIvanA bhavobhavanA bhramaNa daramyAna teNe je je sAMbhaLyuM hoya, joIe. zrImad rAjacaMdra sAta varSanA hatA tyAre eka paricitanI vAMcyuM hoya, jANyuM hoya, anubhavyuM hoya te sarva matijJAnamAM Ave baLatI citA joIne temane vicAra Avyo ke Ama zA mATe karatA che. A badhAmAMthI je viSayonI UMDI chApa, UMDA saMskAra AtmAmAM haze ? zA mATe A mANasane bALatA haze... vagere. UMDI vicAraNAmAM paDyA hoya te sarva saMskAra matijJAnanA "dhAraNA' bhedamAM Ave che. utarI gayA. e vakhate jJAna paranuM AvaraNa tUTI jatA temane dareka jIva potAnuM vartana pUrvanA saMskAra ane anya jIvo sAthenA jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvajanmanI khAtarI ApatuM eka padya temaNe saMbaMdhanA AdhArita kare che. keTalIka vakhata A pUrvanA saMskAra eTalA vi.saM. 1945mAM lakhyuM cheprabuddha saMpadA 148 smRti Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "laghu vayathI adbhuta thayA, tattvajJAnano bodha; e ja sucave ema ke gati Agati kAM zodha ? je saMskAra thavo ghaTe ati abhyAse kAya, vinA paridharma te tho, bhavAM kArzI tyAM ' jAtismaraNa jJAnanA prakAro A jJAnanA sAmAnya ane mukhya ema be prakAro che. sAmAnya jAtismaraNajJAnamAM Avela smRtinI asara upara uparanI, AchI ane tarata cAlI jAya tevI hoya che. enuM kAraNa ghaNI vakhata jAtismaraNa thAya tyAre tenA para dhyAna devAmAM AvatuM nathI. tenA pratye durlakSa apAya che. AthI te jJAnano vikAsa thato aTake che. ApI enA duSTAMta joIe to koI vakhata koI vyakti nana navA sthaLe pharavA gaI hoya, e sthaLanI suMdaratA mANatI hoya ane acAnaka e sthaLanI jagyA, koI rasto paricita bhAse che, tyAM pahelA gayA hoIe, A dRzya pahelA paNa joyuM che evuM bhAse che, evo smRtimAM jhabakAro thAya che. tyAre 'kyAM' ane 'kevI rIte' joyuM che e jijJAsAthI uhApoha thavAno saMbhava hoya che. tyAre jo jJAnAvaraNIya karma maMda thayuM hoya to pUrvanI smRti, pUrvanuM dazya sAme Ave che paNa jo e vakhate evI vizeSa vicAraNA na karatA te smRtinI upekSA paNa karAya che. evI ja rIte koI vakhata rastAmAM jatA taddana ajANI vyakti maLe che tyAre teno cahero paricita lAge che, ene kyAMya paNa joyo hoya tevI jhAMkhI thAya che, te pUrva paristhitinI jhAMkhI paNa jAtismRtino eka prakAra che. paraMtu e vakhate temane kyAMka joyA haze paNa yAda rahetuM nathI athavA samAna mukhAkRtivALA paNa ghaNA hoya che, ema vicArI e prasaMganI upekSA kare che ane te prasaMgane vistRta kare che. A pUrvabhavanA prasaMganI kSaNika smRti che. jAtismaraNa jJAnano sAmAnya prakAra che. AvI rIte sAmAnya jAtismaraNa jJAna eTale pUrve joyela sthaLa athavA dRzya, pUrve sAMbhaLela vAta athavA prasaMgakathA Adi bIjA bhavamAM punaH anubhavamAM AvavA. enA pratye durlakSa na karatA te pratye upayoga devAmAM Ave, anubhavI, jJAnI puruSa pAsethI mArgadarzana meLavI yogya dizAmAM prayatna thAya to te jJAna vikasita karI zakAya ane sukha duHkhanuM vedana jotA pote ja karmono kartA bhoktA che ema zraddhA thAya che. A ja ciMtana AgaLa vadhatA A zubhAzubha bhAvono kSaya thaI zake che eTale mokSa che evo zraddhAbhAva Ave che. e mATe tapa, saMyama, dhyAna dvArA siddha pada arthAt mokSa maLI zake che. A rIte AtmAnA cha pada para zraddhA dRDha thatAM AtmajJAna ane AtmasvarUpanI prApti mATeno mArga spaSTa thAya che ane puruSArtha karatA sahaja rIte e mArga para AgaLa vadhI zake che. jAtismaraNa jJAna thavAnA nimitto sAmAnya jAtismaraNa jJAna to sAmAnya nimitto jevA ke pUrve joyela sthaLa athavA duzya, athavA koI vyakti vagere jovAthI thaI zake che. (pUrva bhava yAda AvI zake che.) jyAre mukhya jAtismRti jJAna udbhavavAnA nimitta kAraNo che- utkRSTa saMvega, jJAnayoga ane satsaMga. A prakAranA be vibhAga thaI zake che (1) AtmajJAna pahelAnuM jAtismRti jJAna (2) AtmajJAna pachInuM jAtismRti jJAna. AtmajJAna pahelAnuM jAtismaraNajJAna sAta varSanI uMmara pahelAM thayuM hoya, te vaya sudhImAM pUrva bhavanI smRtimAM potAnuM janmasthaLa, nAma, potAnA kuTuMbIjano vagerenuM jJAna thAya che, paNa te bhUlI javAya che. sAta varSa pachI prApta thayela jAtismaraNajJAna AtmajJAnanI prApti mATe atyaMta upakArI thAya che. kAraNa prathama jaNAvyuM tema A jJAna jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karma maMda thavAthI thAya che. eTale A jJAnanA prabhAvathI pUrve pote hato, vartamAnamAM che ema jaNAvAthI AtmAnA astitva ane nityatvanI pratIti thAya che. vizeSa vicArathI potAne thatA zubha, azubha bhAvo tema ja 149 (a) saMvega-eTale AtmAnA zuddha svarUpanI arthAt mokSaprAptinI prabaLa IcchA. saMrvaMga, nirveda AvavAthI prApta thAya che. nirveda eTale A saMsAra ane saMsAranA viSayomAMthI mananuM uThI javuM, jJAnInA vacanothI A saMsAranuM anityapaNuM ane azarApaNuM samajAya che ane sAthe ja anaMtakALathI A saMsAracakramAM rakhaDatA AtmAne enuM sahajAtmasvarUpa pragaTa karavAnI jIjJAsA, tAlAvelI jAge che. e ja bhAvamAM e ciMtana karatAM karatAM huM koNa chuM ? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharUM? e vicAraNA satata cAle che ane eka subhaga paLe jAtismaraNa jJAna pragaTa thAya che. (ba) jJAnayoga - jJAna eTale AtmajJAna ane yoga eTale joDAvuM jJAnayoga eTale potAnuM je zuddha AtmasvarUpa che temAM ja ramaNatA karavI, tenI sAthe ekarUpa thavuM. jJAnayoganI prApti mATeno je puruSArtha che te paNa jJAnayogamAM ja samAya che. jJAnayogamAM dhyeya zuddhAtmAnI prAptinuM che ane avalaMbana paNa zuddhAtmAnuM ja che. e mATenI sAdhanA karatA jyAM citta zAMta thAya che tyAre kyAreka pUrva bhava athavA bhavonuM smaraNa thAya che. (ka) satsaMga - jAtismaraNa jJAnaprAptinuM trIjuM nimitta kAraNa satya jIvana tarapha prayANa karI zakAya. jAtismaraNa jJAnano bIjo che satsaMga. satsaMganuM mahAtmya apAra che. satpuruSa ke jJAnapuruSanA prakAra che mukhya jAtismaraNa jJAna. pavitra satsaMgano apUrva yoga prApta thavo e durlabha che to padma koI mahAna paramArtha puSpanA udaye tevo yoga thAya tyAre pUrvabhavanI smRti thavI sulabha bane che, jyAre jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karma haLavA thayA hoya ane evI paLe jJAnI puruSanA satsaMgathI citta zAMta thAya che, rAgadveSanI pariNatirUpa sAMkaLa tUTe che, citta ekAgra ane sthira thatAM pUrvabhavanuM jJAna pragaTa thAya che. AvI rIte jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma, je bAMdhavAnuM mULa kAraNa che jIvanI Asakti tema ja parapadArthamAM moha ane sukhabuddhi. A doSo jema jema ghaTatA jAya, ochA thatA jAya tema jIvanI vRtti potAnA zuddha AtmasvarUpa tarapha vaLe che. jJAnano ughADa thato jAya che. doSonI nyUnatA ane kSINatA thavA mATenA nimitta kAraNo che sazruta, sadvicAra, svAdhyAya, satsaMga ane jJAnI puruSano samAgama yoga. A chelluM kAraNa sauthI pradhAna nimitta jAtismaraNa ane karmavAda Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa che. sadAcAranuM hRdayathI se vana ane pUrva bhava jANavAnI avadhijJAna dvArA pUrvabhavanuM jJAna thAya che. paraMtu A jJAna temane vAraMvAranI parama jIjJAsA ho ya tyAre jAtismaraNajJAna pragaTa thAya paramArtha mATe, AtmakalyANa mATe upayogI thatuM nathI. kAraNa emane che. jAtismaraNa jJAna cAre gatimAM thAya che e jJAna sahaja che, enA mATe temane UMDA ciMtanamAM nathI javuM paDatuM A jJAna deva, nArakI manuSya ane tiryaMcagatinA saMjJI jIvone ke koI jIjJAsA ke uhApoha thato nathI je manuSyane jAtismaraNa thaI zake che. paNa bIjI gatinI apekSAe A jJAna manuSya gatimAM jJAna pragaTa thatAM pUrva hoya che. adhikAMzapaNe devagati ane nArakInA vizeSapaNe ane sulabhatAthI thaI zake che. kAraNa manuSyane A jJAna jIvomAM verAgyanI jhalaka hotI nathI tethI avadhijJAnathI pUrvabhava potA thakI ke paranA nimittathI thaI zake che. jyAre saMjJI tiryaMca jANavA chatAM te prasaMgothI AtmA para koI vairAgyabhAvanI asara jIvomAM A jJAna adhikAMzapaNe paranA bodha ane AlaMbanathI thAya thatI nathI. che. kyAreya koI jJAnI puruSa potAnA adabhUta vacanothI koI pUrve kahyuM tema jAtismRtijJAna e matijJAnanI nirmaLatA saMjJI tiryaMcane bodha ApI tenA pUrvabhavanI smRti karAve che ane thavAthI pragaTa thAya che. pUrva bhavo jANavAnI enI paNa maryAdA enA AtmakalyANamAM sahAyabhUta thAya che. jenA ItihAsamAM hoya che. pUrva bhavomAM jyAM sudhI saMjJIpaNuM hoya tyAM sudhI ja te ApaNane dRSTAMto maLI Ave che. manuSyane paranA nimittathI jJAna bhavo de khAya che . asaMjJIno bhava AvavAthI jAtismaraNa jJAna thatuM prApta thavA mATe mahAvIrasvAmI ane meghakumAranuM dRSTAMta che jyAM nathI. mahAvIrasvAmIe meghakamArane eno hAthIno parvabhava yAda karAvI AvI rIte jJAnAvaraNIya karma nI maMdatAthI pragaTa thatA ene saMyamamAM sthira karyo. jyAre saMjJI tiryaMcanA dRSTAMta mATe mahAvIra jAtismaraNa jJAnathI vyaktinA vicAramAM, AcAramAM kalyANakArI prabhu ane caMDakauzika sarpanuM udAharaNa laI zakAya. devagatinA sarva parivartana AvI zake che. ene paramArtha mArge gati karavAmAM A jIvone janmathI ja sahaja avadhijJAna hoya che eTale e jIvo potAnA jJAna upayogI thAya che. pUrvabhava jANI zake che. evI ja rIte nArakInA jIvone paNa jainIjhamanA ahiMsA ane hindu dharmano karmano siddhAMta sarvazreSTha che jenIjhamanA jIvadayA ane ahiMsAnA siddhAMto ane hiMduIjhamanA karmanA siddhAMto viSe DaoN. cepala kahe che. hiMduIjhamanA karmanA siddhAMto mAnasika zAMtinI prApti mATe ane atyAranI phAsTa lAIphamAM bahu juja vyaktio jIvananA karmonA eka uttama mAnavI tarIkenuM jIvana jIvavA mATe samagra vizvamAM siddhAMtone samaje che. hiMdu dharmamAM karma viSe je bhagavAna rAma ane zreSTha che. mAnasika zAMtinI saMpatti ja sAcI mUDI che. bAkI bhautika kRSNae hajAro varSo pahelAM kahyuM che te AjanA bhautika sukhothI sukho to mAtra sthaLa saMpatti samA che. A kathana koInuM nahIM paraMtu kharaDAyelA jIvanamAM paNa bahu ja sabala rIte lAgu paDe che. DaoN. amerikAnA vikhyAta ekeDemIzIyana prophesara DaoN. krisTophara kreya cepalanA kahevA pramANe amerikAmAM eka bAju yuvA varga bhautika cepalanuM che. DaoN. cepala atyAre losaenjalasanI loyolo sukhono AnaMda mANavA doTa mukI che. jyAre bIjI bAju 'vora merImAunTa yunivarsiTInA ekeDemIka vAIsa presiDanTa che ane kalcara'no sApa phaMphADA mArI rahyo che. vikhyAta hAravarDa yunivarsiTInI kalcara ane rIlIjIyasa sTaDInI DaoN. cepale spaSTapaNe kahyuM ke atyAre amerikAmAM lagabhaga kamiTinA sauthI siniyara sabhya che. teo bhAratIya saMskRti ane 50 TakA loko yuddhanI virUddha thaI gayA che ane tAjetaramAM Thera Thera bhAratIya dharmonA UMDA cAhaka banI gayA che. teo kahe che. bhArata hajAro lokoe 'vora kalcara'nI virUddha benaro sAthe bhAre dekhAvo jevI pavitra bhUminI saMskRti pAMca hajAra varSa junI che jyAre karyA hatA. amerikAmAM moTA bhAganA ekeDemIzIyano, DaoNkTaro, amerikAnI saMskRti to mAtra 200 varSa jUnI che. A banne vakIlo, vijJAnIo ane TuDanTo voranI virUddha thaI gayA che. vora saMskRtinI koI hisAbe sarakhAmaNI na thaI zake." kalyare soziyala phebrikano nAza karI nAkhyo che. amerikAmAM lokone jainIjhama, upaniSada, mahAbhArata ane rAmAyaNano UMDo have mAnasika zAMtinI bhAre jhaMkhanA che. tethI karIne ja ghaNAM ghaNAM abhyAsa karanAra DaoN. cepale karmanA siddhAMto upara aneka lekho amerikano bhAratIya dharmo tarapha AkarSAyA che. lakhyA che ane teo samagra vizvamAM bhAratIya dharmonI zreSThatA sauthI rasaprada vAta e che ke DaoN. cepala vejITerIyana che ane viSe pracAra karavAnuM kadI cUkatA nathI. bhAgye ja kAMdA ke lasaNa khAya che. teo sAttvika zAkAhArI bhojana DaoN. capala jainIjhamathI bahu ja prabhAvita thayA che. teo spaSTa levAmAM ja mAne che ane niyamita yogAsano kare che. paNe kahe che ke je ahiMsAnI vAta atyAranA chIcharA rAjakAraNIo temanA patnI morIna paNa ekeDemIzIyana che ane rasaprada potAnA svArtha khAtara kare che te vAta sonA jevA sAcA arthamAM vAta e che ke morIna bhAratIya sTAIlamAM sADI pahere che ane ghare bhagavAna mahAvIra svAmIe 2400 varSa pahelAM karI hatI. AvelA mahemAnonI bhAratIya prathA pramANe AgatA svAgatA jainIjhamanA jIvadayA ane ahiMsAnA guNo to mANasane pApa kare che. A true American Indian academic couple par mukta karanAra che. ex-cellence. prabuddha saMpadA 150 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana karmavAda saMdarbhe karmaphaLanuM vizvavyApI svayaMsaMcAlita abhuta nyAyataMtra || guNavaMta baravALiyA [le khaka vyavasAye cArTarDa ekAunTanTa che. cAlIsa pustakonA hatuM. lekhaka, saMpAdaka che, vizvavAtsalya temaja anya sAmayikonA jainonA prathama tIrthakara zrI RSabhadeva jyAre rAjya saMbhALatA bhUtapUrva maMtrI che, prakhara vyAkhyAtA che ne parya paNa hatA tyAre samAjajIvana, rAjyavyavasthA ane surakSA vyavasthAmAM vyAkhyAnamALAnA saMyojaka che. hAlamAM teoe jena vizvakozanuM krAMtikArI parivartano karyA. e samayamAM aparAdhIne Thapako virATa kArya hAtha dharyuM che. ] Apavo, najarakeda karavo eTale nakakI karelA kSetranI bahAra javA jainadarzanano vAda adabhata ane viziSTa che tana para pratibaMdha ane baMdhana tathA daMDo ugAmavA sudhInI daMDanItino gaNita cokkasa ane pAradarzaka che. vistAra thayo hato. A nIti DaoNkTara dvArA prastAvelI oSadhi karmasattAnuM eka supara kaoNpyuTara che je jIvAtmAnA sArA ke jevI che. narasA karmono hisAba rAkhe che ane A adRzya kaoNpyuTara zrI somadevasUrijInA mate-daMDa ApavAno hetu aparAdhInuM svayaMsaMcAlita che. jene jainadarzananuM karma vijJAna kahe che. A vizuddhikaraNa eTale ke doSamukti hoIne te paryApta mAtrAmAM jema kaoNpyuTara karmanA hisAbamAM kadI bhUla karatuM nathI. auSadhi levAmAM Ave tema ja Apavo joIe, tethI lAge che ke vyaktine sArAM ke narasAM karmanuM phaLa acaka maLe ja che. vyakti pUve doSamukti mATenA adhikAranuM sAmarthya e mAtra daMDa mATenuM duSTa karma kare te kSaNe ja acuka tenI sajA nakkI thaI jAya che. nirjarA prayojana na hatuM. bhagavAna RSabhadeve sAma-dAma-daMDa-bheda A thaI zake tevuM karma hoya to tenI sajAmAM bAhyAbhyAMtara tapanA cAra prakAre rAjanAtinA A na tapanA cAra prakAre rAjanItinI sthApanA karI je jagatanA cAra mArgonuM puruSArtha dvArA sajAmAM pheraphAI thaI zake che e paNa eTaluM ja nizcita milanasthAna ke saMgamasthAna hatuM. che. ane jo karma nikAcita hoya to nakkI thayelI sajA avazya jainadarzananA karmavAda ane tenA phaLane sacoTa rIte, jaina bhogavavI ja paDe che. jaina daMDanIti e karmasiddhAMtanuM ja saMtAna Agama ? na Agama graMtho vipAka sUtra, du:khavipAka ane sukha vipAka rajU kare che. jainadarzananI daMDanItino artha che karmapratinA yuddhamAM yUharacanA. racanA che. ubaTadata, soTIrayadata, aMju zrI, mRgApura , devadatA, satyugamAM karma yuganA zaizavakALanI vAta che. yugalika subAhukumAra, jinadAsa vigere kathAono abhyAsa karavo joIe. yuganA astAcaLanA samaye yugalamanuSyo sukharUpa jIvana pasAra samAjajIvana sucAru rIte cAle ane rAjyakArabhAra vyavasthita karatAM hatAM. mAnavajIvanamAM aparAdhabhAvano udaya thayo na hato. cAle, gunAonuM sAmrAjya na chavAI jAya mATe mAnavIo e IrSA, niMdA, corI, hiMsA, laDAI, jhaghaDA na hatA. kAyadA ghaDyA. dareka vyaktine nyAya maLe ane gunegArone sajA kALacakra vItatA kalpavRkSanI zakti kSINa thavA lAgI. maLe tethI nyAyAdhIza ane nyAyAlaya dvArA nyAyataMtranI racanA parivartana, kudaratano niyama che. saMkrAMtikALa pachI kulakara vyavasthAno vikAsa thayo. kuLanA rUpamAM saMgaThita samUhanA netAne kAyadAnI kalama dvArA aparAdhIne gunegAra TharAvI sajA karAvI kulakara kahetA. A avasthAmAM traNa prakAranI daMDanIti pracalita zakAya. A sajA thavAnA ane samAjamAMthI pratiSThA javAnA Dare hatI. keTalIka vyaktio gunA AcaratI aTakI jAya che. evA umadA kulakara vimalavAhananA samayamAM 'hakAra' nItino prayoga hatuthI nyAyataMtranI pratiSThA karavAmAM Ave che. thato hato. e samaye mAnava UMca nItimattAvALo ane lajjALa prAcIna bhAratamAM nyAyataMtra para lokone pUrNa vizvAsa hato. hato. teM Ama karyuM ? basa ATaluM kahevuM te ja ucca prakArano daMDa kAjhI, rAjyo ke rAjAone nImelA nyAyAdhIzo jhaDapI ane yogya hato. ATaluM sAMbhaLavuM paDe te paristhiti ja mAnava mATe asahya nyAya prajAne ApatA. keTalAka nyAyapriya rAjAo e gu ne gAra hatI. mAnavI AvA Rju hRdayano hato. jaNAtA po nAnA putra ke parivArajanone paNa AkarI sajAo yazasvI ane abhicaMdrakulakaranA samayamAM nAnA aparAdha mATe karI ane prajAne nyAya Apyo che tevA asaMkhya prasaMgo bhAratanA hAkAra ane moTA aparAdha mATe mAkAra eTale AvuM na karo eTaluM itihAsamAMthI ApaNane maLaze. kahevuM te ja daMDa hato. sAMprata samAjajIvana saMkula ane viSama banI gayuM che. aparAdha prasenajita, marudeva ane nAbhi kulakaranA samayamAM dhikkAra ane AtaMkanI duniyAno behudo vistAra thayo che. gunAkhorIe nIti cAlI. nAnA aparAdha mATe hAkAra, madhyama aparAdha mATe vikarALa svarUpa dhAraNa karyuM che. mAkAra ane moTA aparAdha mATe dhikkAra nItino prayoga thato sAMprata samAjajIvana saMkula ane viSama banI gayuM che. aparAdha hato. e samayano mAnavI, samAja ane rAjyanA niyamomAM ane AtaMkanI duniyAno behudo vistAra thayo che. gunAkhorIe rahenAro, maryAdApriya ane Rju hato. be zabdo dvArA temaNe karelA vikarALa svarUpa dhAraNa karyuM che. ayogya kAryanuM du:kha pradarzana ke dhikkAra tene mATe mRtyudaMDa samAna kAyadA eTalA badhA vadhI gayA che ke dareka pravRtti ane samagra 151 jaina darzana karmavAda saMdarbhe karI. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananuM jANe kAyadA dvArA niyamana karavAno prayAsa thaI hyo che. nIcalI adAlatathI mAMDIne sarvocca adAlata ane AMtararASTrIya nyAyAlayo sudhI vizvamAM nyAyataMtrano vistAra thayo. che. korTa, vakIla ane kAyadAnI kalamonA jaMgalamAM athaDAtAphUTAnA mAnavI mATe nyAya meLavavo kharcALa ane vilaMbita banI gayo che. jainadarzananA karmanizAnanA saMdarbhe daMDanIti samajavI mAnavajIvana mATe kalyANakAraka che. dArzanika karmavijJAnanA mate, jema samAja ane rAjyanA stare kAjhI, mukhI, nyAyanuM paMca, lokaadAlata ke sarakAranuM nyAyataMtra lokone nyAya ApavA kAryarata che tema eka vizvavyApI adbhuta svayaMsaMcAlita karmanI korTa che. ApaNI tamAma korTamAM hajI kaoNmpyuTara AvyAM nathI, paraMtu karmanI korTa kSatirahita supara kaoNmpyuTarathI svayaM saMcAlita, vAyarasa ke sadI parivartananA bhaya vinA anAdithI cAlI rahI che ane anaMta cALaze. saMsAranI korTamAM to je gunegAra pratyakSa dekhAto hoya, guno dekhanAra sAkSI maLe, pratyakSa ke sAMgika purAvA upalabdha hoya to ja gunegArane sajA thaI zake che. sAMgika purAvAne kAraNe nirdoSane daMDAI javAno paNa bhaya rahe che. khoTA sAkSI, kapaTa ke SaDayaMtranA bhoge nirdoSane paNa doSI TheravI zakAya che. eka zrImaMta yuvAna khUnanA kesamAM sapaDAI gayo. enne UMcI phI ApIne bAhoza vakIla rAkhyo. kesa cAlyo. sAmA pakSanA dhArAzAstrIe badhI dalIla karI. nyAyAdhIze pelA vakIlane kahyuM ke have tame dalIla karo, paNa Azcarya! eNe dalIla ja na karI. chevaTe nyAyAdhIze cukAdo Apyo ke 'henga hIma'. pelA vakIle malakAIne potAnA asIlanA kAnamAM kahI dIdhuM ke ciMtA na karIza, tane bacAvI laIza. phAMsInA mAMcaDo taiyAra thayo. yuvAnanA gaLAmAM doraDuM bharAvAyuM ane saheja ja pATiyuM khasyuM ke tarata ja doraDuM kheMcanArane aTakAvI daIne vakIla bolyoH sajAmAM mAtra henga hIma' A ja Adeza che. mAro asIla e sajA atyAre pUrI karI cUkyo gaNAya,kilomITarane aMtare AvelA potAnA mULa gAmamAM vekezana gALavA mATe ene choDI mUko. kAyadA mujaba eka ja sajAno amala bIjI vAra na karI zakAya! tyAra pachI nyAyataMtranA kAyadAomAM sudhAro karavo paDyo ke, 'henga hIma TIla Detha' eTale ke mRtyu pAme tyAM sudhI laTAkavI rAkho. Ama buddhinA ATApATAthI doSI paNa chUTI gayAnA dAkhalA che. AvyA. potAnA vatananA A nAnakaDA gAmamAM roja savAre te nadIkinAre pharavA jAya. nadItaTanA vRkSonA jhUMDa pAchaLa zocakriyAnuM kAma paNa patAvI le. eka divasa eNe zaucakriyA daramiyAna joyuM ke eka mANase khaMjarathI bIjA mANasanI hatyA karI. hatyAro bhAgI chUTyo. gujasAhebe khUnIne AMkhoAMkha barAbara joyo hato. A aMgeno kesa emanI ja adAlatamAM Avyo. AropI hAthamAM na AvatAM polIse bhaLatA mANasane AropI tarIke Ubho karI dIdho ! nyAyAdhIze teno cahero joIne ja nakkI karI lIdhuM ke hatyAro to A nathI, paraMtu polIse potAnI Ijjata bacAvavA mATe bhaLatA mANasane mArI-pITIne khUnI tarIke kabUlAta karAvIne pAMjarAmAM Ubho karI dIdho che. vaLI, vakIla paNa evo bAhoza nIkaLyo ke teNe potAnuM kAyadAnI AMTIghUMTI, lAMcaruzvata ke buddhinA vyabhicArathI gunegAro paNa AbAda bacI jatA hoya che. paraMtu ekAMtamAM, gupta rIte guno karanArane karmanI korTa to sajA ApI de che. jANo karmanI korTane karoDo AMkho na hoya! ahIM bAhoza vakIla, paisAnuM jo2 ke lAgavaga kAma karatAM nathI, ahIM zaMkAne jore zaMkAne chUTI javAtuM nathI. karmanA kAnunathI cAlatA nyAyataMtrano vahIvaTa svacDa, spaSTa, pAradarzaka ane samayAnucita che. prabuddha saMpA karmanI korTamAM sajA mATe eka kSaNano paNa vilaMba nathI. jevo guno Acaryo tevI te ja kSaNe sajA e karmano kAnUna che, karma ka2nA2no sAkSI to teno potAno AtmA sadAkALa tenI sAthe ja che. ahIM guno puravAra karavA mATe koI sAkSI ke purAvAnI jarUra nathI. bIjA zabdomAM kahIe to karmabaMdha eja sajA che. mAnavI mana, vacana ke kAyA vaDe koI paNa guno kare to tene te pramANe karmabaMdha thAya che. karmanA kartAe karma bhogavavuM ja paDe che. saMsAranA nyAyAlayamAM aparAdhIne sajA guno thayA pachI cokkasa kAnUnI prakriyA bAda guno sAbita thAya tyAre thAya che. AropI nyAyAlayamAM arajI kare to sajA mokUpha rahe ane ucca nyAyAlaya e sajAne mAnya rAkha tyAre sajAno amala thAya che. paraMtu karmanI korTamAM guno sAbita karavAno prazna ja nathI. manathI hatyAno krUra vicAra karyo ke, 'huM tane mArI nAMkhIza, choDIza nahIM' evAM krUra rIte krodhapUrNa vacano kahyAM hoya. AtmAnI pariNAma dhArA ne bhAva pramANe karmanA kAnUnamAM ene guno gaNI levAmAM Ave che ane te pramANe karmabaMdha thAya che. A karmabaMdha te ja sajA che. hA, sattAmAM paDelA karmo hRdayamAM na Ave te kALane dArzanika paribhASAmAM aAdhAkAta kahevAya che. sajA bhogavavAno karyodaya tatkALa paNa hoI zake. A janmamAM hoya ke janmAntare paNa hoya zake che. saMsAranA nyAyataMtramAM vIza varSanI sajA pAmelI vyakti eka-be varSamAM ja mRtyu pAme to bAkInI sajA tene bhogavavAnI rahetI nathI. karmanA kAnUnamAM A sajA, pachInA bharva paNa bhogavavI paDe che. seMkaDo mAdAsanI hatyA karanAra vyaktine saMsAranI korTa eke je mRtyudaMDa daI zake te tenI maryAdA che. jyAre karmano kAyado te jIvane nArakInI duHkhakAraka yonimAM hajAro vAra mRtyunI vedanA ApI zake ane hajAro varSa sudhInuM tyAMnuM AyuSya ApI zake che. sArI vartaNUMkane kAraNe rAjyanA nyAyataMtra dvArA sajA haLavI banI zake che. 152 karmasattAnA nyAyataMtranI karAmatane eka prasaMga dvArA samajIe. jillA korTanA eka nyAyAdhIza te jillAthI 25-30 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhuM ja buddhikauzala vAparIne te mANasane khUnI tarIke sAbita detA karmodayane doSI gaNaze. ethI ArtadhyAna ane raudradhyAnathI karI dIdho. bacI zakaze. saMyogothI svabhAva para dRSTi jaze tethI manane zAMti jaja to stabdha thaI gayA. AMkho nA pADe che ke A vyakti maLaze. hatyAro nathI, kAyado kahe che ke hatyAro ja che. nirdoSa upara sajAnuM bhAlanaLakAMThA vistAramAM eka rAjakIya AgevAne jajamenTa lakhatA jaja trAsI gayA, paraMtu nyAyAdhIzane dharmamAM zraddhA samAjasevakanI hatyA thaI, te vakhate sAMprata daMDanIti paratve munizrI hatI. te jANAta hatA ke manuSya bhUla kare paraMtu karmasattAnuM supara saMtabAlajIe vyathA vyakta karI hatI ke khUnIone korTa pUrepUrI kaoNpyuTara kadI bhUla na kare. tahomatadAra TharAve to zArIrika sajA sivAya korTa bIjuM zuM karavAnI teo pelA AropIne cuMbaramAM laI gayA. sAcI hakIkata che? e thAya toya amArA jevAne to rovAnuM che, kAraNa ke jaNAvavAnuM kahetA te raDI paDyo. potAnI nirdoSatA ane zArIrika sajAthI gunegAra sudharato nathI ane hiMsA thAya che. jo polIsanA damananuM varNana karyuM. jaje pUchyuM, A pUrve teM koInuM zaMkAno lAbha ApI choDI mUke to samAjamAM e pratyAghAta khUna karela? AropIe kahyuM hatuM. meM be khUna karelAM, paraMtu hoMziyAra paDavAno che ke AvA moTA mANasanuM dhoLe dahADe khUna karanAra vakIlane kAraNe huM nirdoSa chUTI gayo. A sAMbhaLI jajanA manane paNa chUTI jaI zake che. AmAM prathama karatAM bIjAmAM vadhu bhayaMkara zAMti thaI. sAthe vizvanA adRzya adbhuta karmanA svayaMsaMcAlita hiMsA che, kAraNa ke temAM khUnI dhULa rIte sajA nathI bhogavato, nyAyataMtra paratve zraddhA daDha banI. paNa abhimAnI ane samAjaghAtaka dizAmAM AgaLa dhapavAnuMDaoN. rameza lAlane jainadarzananA karmavAda saMdarbhe daMDanIti aMge vadhavAnuM ene kAraNa maLe che tethI mahAna hiMsA bane che. samAjamAM keTalAka ciMtanasabhara muddAo TAMkyA che. ghaNAM aniSTo emAMthI pAMgare che. jaina Agamo badhA gunAzAstrIo ane daMDanItikArone AcArya mahAprajJajI A saMdarbhe hRdayaparivartana para bhAra mUke upayogI padArtho pUruM pADe che. che. anuzAsana kevaLa daMDazakti dvArA vyavasthA parivartananI vAta jaina zAstro daMDanItino udgama ane vikAsa sAta kare che. A daMDazakti dvArA karavAmAM AvI raheluM A vyavasthAnuM daMDanItimAMthI kare che. parivartana aMte saphaLatAmAM pariNamaze nahIM ke sthAyI paNa banI jaina purANomAM daMDanItino vikAsa sAta daMDanIti uparAMta zake nahIM. eka sImA sudhI daMDazakti ane tenI sAthe sAthe vividha prakAranA gunAo ane kasoTInI sAthe sajAothI hRdayaparivartana lakSaNa ane banne sAthe sAthe cAle tyAre vyavasthAmAM zodhI zakAya che. AmUla parivartana thaI zakaze. vyavasthA badalavAnI sAthe vyaktinuM jaina zAstronI kathAo ane dRSTAMto dvArA anaMtA janmo hRdaya badalavAnI kriyA saMyukta rIte cAle tyAre parivartananI sudhI cAlatI vyaktigata javAbadArIo ane pratikULa bhAvanA sAkAra thaI zake. bAbatone karmasiddhAMtanI pratikriyAnA pariNAmarUpI darzAvI adhyAtmayoginI pU. lalItAbAI mahAsatIjIe prAyazcitanA bhAvo samajAvatAM kahyuM che ke, guru ke paramAtmAnI sAkSIe gunegArone nAthavA mATe apAtA sajAnA prakAra ane svarUpa doSadarzana, pApanuM prakSAlana, gunA ane karmonI kabulAta ane te tathA narakanI yAtanAonuM jelanI yAtanAo sAthe nA pAponuM punarAvartana na thAya. tenA nirmaLa hRdayathI pratyAkhyAna sAdRzyatAnuM varNana, guno tathA sajAnI asaranI mAhitI pratijJA mAnavIne prAyazcitanI punitagaMgAmAM snAna karAvI pAvana meLavavA satata prere che ane kadAca sajAnI nAbUdI mATe kare te ja, sAcuM pratikramaNa che. je rAjya daMDa, bhaya ane lAlacathI joradAra dalIla tarapha dore; na thaI zakatuM hoya te aMta:karaNanA anuzAsanane anusaravAthI karma, jIva jevuM kare tevuM pAme e bhUmikA uparAMta gunAnA sahaja bane che. kAraNa mATe yathArtha spaSTIkaraNa pUruM pADe che. svavikAsa mATe anuzAsana jarUrI che. girI pravacanamAM Izue dharma, vyaktine pAMca mahAto ke aNuto dvArA saMvarane dasa AjJAo karI..jo koI eka tamAco tArA gAla upara mAre dhAraNa karyA pachI tene jALavavAmAM lAgatA aticAra ane to bIjo gAla tuM dharaje...! eno artha e ke janasamAjamAM moTA do kho nI zuddhi mATe prAyazcita e eka zaktizALI bhAge evA mAnavIo hatA ke eka tamAco mAravA jeTalI ja prakriyA che. bhUla karI zake. pelI vyakti sajA mATe gAla dhare paraMtu sAmevALo A muddAonA pariprekSyamAM jaina daMDanItinA yathArtha phALAnuM bIjo tamAco mAravA jeTalI hiMmata na kare. A hatI e samayanA mUlyAMkana karatA e vAta spaSTa hovI joIe ke A siddhAMta kevaLa mAnavInA hRdayanI RjutA. tattvajJAna nathI, paraMtu te karmanI utpatti ane pariNAmanI koI paNa gunAhita kRtya AcaratAM pahelAM jAgRti rahe ke bhayAnakatA sAme yuddha karavA mATe vyavahAramAM mUkI zakAya evo karmabaMdha e ja sajA che. eka vizvavyApI, svayaMsAcalita adbhuta mArga batAve che. kAyadAnuM nyAyataMtra astitvamAM che tenuM smaraNa rahe to jIvanamAM rAjya ane samAja dvArA cAlatA nyAyAlayo jarUrI che ja, nirmaLatA vadhe ane karmanA aTala kAyadAmAM zraddhA jAge to ApaNAM paNa jyAre temAM nyAya na maLe tyAre. e ciMtana karavAnuM ke sarvoparI hRdayamAM karuNAnA bhAva pragaTAvaze ane sahaja banaze. adAlato karmanA kAnUnanI che. A vicAradhArA nimittane doSa na 153 jaina darzana karmavAda saMdarbhe Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma nirjarAno hetu parISaha bAna ane saMskRtanA jana lipi vaghavArI nirjarA hatu A LprajJA bipinacaMdra saMghavI (lekhikA 'jena siddhAMta AcArya', ema. e. (saMskRta), zrI tattvArthAdhigama sUtramAM navamA adhyayanamAM nIce pramANe Apela che. rAjematI mahilA maMDaLamAM tattvajJAna ane saMskRtanA mAnada zikSikA 'kSutpipAsA zItoSThAvaMzamazarUnA gunhA tirastrI niSazayyAvrajezache, jaina sAhitya samAroha mATe saMzodhana patra lakhe che, jUnI lipi vadhayApanAnAmarogatRSTha|spafmanasaQArapurAraprajJA jJAnAnAnA' ukelI lipyAMtara karavAmAM kauzalya dharAve che. ] - karmanI nirjarA hetu A badhA parISahone sahana karavA joIe parISaha ane karma paraspara saMkaLAyelA che. karmanA udayathI evo upadeza jinazAsanamAM ja che. anyatra nathI. sAdhakanA jIvanamAM parISaha Ave che. jo sAdhaka parISahane jItI parISaha ane karmano saMbaMdha jAya to tenA anaMta karmonI nirjarA thAya che. navA karma baMdhAtA A 22 parISahone dharmAcaraNamAM vighna upasthita karavAnuM nathI ane mokSa najIka thAya che. paraMtu jo te parISahothI parAbhUta kAraNa zuM? to kahe che ke jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya ane thAya to caturvidha saMsAranA cakrathI bacI zakatA nathI. A parISaha aMtarAya karmanI prakRtino udaya ja enuM aMtaraMga kAraNa che. jema ke, zuM che? (1) jJAnAvaraNIya karmanA udayathI 1) prajJA ane 2) ajJAna parISaha parISahanuM svarUpa parISaha jaina pAribhASika zabda che. parISaha zabda saMskRta pari+ (2) vedanIya karmanA udayathI 1) sudhA=bhUkha, 2) pada parathI Avyo che. ri eTale cAre bAju athavA vizeSapaNe ane pipAsAtarasa, 3) zIta=ThaMDI, 4) uSaNa=garamI, 5) daMzamazaka, sada eTale sahana karavuM. riSadanI saMdhi thatAM riSada thAya che. vikalpa 6 thI 6) caryA, 7) zayA,8) vadha, 9) roga, 10) tRNasparza, 11) mala parIsaha, pariSaha ke parisaha paNa lakhAya che. parisIMte ti pariSag | ema 11 parISaha samyagdarzanAdi ratnatraya svarUpa mokSamArgamAM sthira rahevA ane karma (3) mohanIya karmanA udayathI 1) acala 2) arati 3) strI nirjarAnA hetuthI tIrthakara tema ja gaNadharAdi sAdhakAtmAo dvArA je ) na - 4) niSadhA=besavAno, 5) Akroza, (6) yAcanA, (7) satkAra sahana karavAmAM Ave che tenuM nAma parISaha che. bIjA zabdomAM jenA puraskAra e 7 parISaho cAritra mohanIya karmanA udayathI ane (8) nimittathI dharmArAdhanAmAM - mokSamArganA sAdhanamAM tathA karmonI darIna che. darzana parISaha darzana mohanIya karmanA udayathI. nirjarAnA upAyabhUta tapazcaraNamAM vighna upasthita karI zake evA (4) aMtarAya karmanA udayathI 1) alAbhano parISaha kaSTa vizeSane parISaha samajavo joIe. A karma zuM che? A 22 parISahomAMthI keTalAka zArIrika che. keTalAka mAnasika che. keTalAka anukULa parISaha che to keTalAka pratikULa che. je anukULa karmanuM svarUpa parISaha hoya te anukuLatA karIne ke pramAdI cittamAM gamavAno bhAva vyavahArika bhASAmAM vaparAto zabda 'prArabdha' temAM koIka utpanna karIne sAdhune saMyama mArgathI calita karAvanAra che. je pratikULa niyama pravartato hoya che te che kemasiddhAMta. jena dhame karmavAdamAM parISaha hoya te kaSTo ApIne calita karAvanAra che, paraMtu koIpaNa mAne che. cite rUti varma: | jIva dvArA thatI mana, vacana ane kAyAnI parISahathI vicalita na thavuM ane saMyamamArgamAM dRDha rahevuM te ja sAdhakanuM pravRttinuM phaLa te karma. jIva jyAre rAgadveSa kare che tyAre AtmapradezomAM kartavya che. tethI parISahone samabhAvathI sahana karavA joIe. parISaha thatAM spaMdano thI AkarSA Ine kArma Navarga NAnA ane te anaMtaskaMdho sAdhakAtmAnI kasoTI che. tenA dvArA karAyA pachI sAdhu mokSamArgathI Atmapradezo sAthe coMTI jAya che, tene karma kahe che. te zubha ane calita nathI thatA ane virSollAsa pragaTa karIne karmonI nirjarA karIne azubha ema be prakAranA hoya che. teno udaya thAya tyAre tene tevA potAnuM kalyANa kare che. svarUpe bhogavavA ja paDe che. jJAnAvaraNIya karmanA udayathI AvatA parISaha hakIkatamAM roga, vyAdhi ke IjA thaI hoya tyAre ApaNe (1) jJAna, jJAnI athavA jJAnInA sAdhano saMbaMdhI dUSita iMjekazana letAM, davA pItAM ke oparezana samaye mana majabUta rAkhIne pariNAmo thavA, (2) jJAna pAse hovA chatAM bhaNAvavAnuM TALavuM, manekamane sahana karatA AvyA chIe, paNa ahIM vAta thAya che svecchAe garunuM nAma chUpAvavuM. (3) irSAbhAvathI bIjAne na bhaNAvavuM ke na rAjIkhuzIthI thoDA ke vadhu samaya mATe acAnaka AvI paDelA kaSTane bhaNavA devuM. (4) jJAnAbhyAsamAM vighna UbhuM karavuM, (5) jJAnIno. jarApaNa ucATa karyA vagara svAbhAviktAthI, sthiratAthI sahana asatkAra, anAdara karavo. sAcA jJAnInuM jJAna pragaTa thatuM aTakAvI karavAnI. AvA parISahanI vAta jaina dharmamAM sAdhaka AtmAo- devuM. (6) prazastajJAnamAM paNa dUSaNa lagAvavuM, ALasa karavI. A sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAne lakSamAM rAkhIne kahevAmAM AvI che. tathA e vA anya kAraNo thI jJAnAvaraNIya karma baM dhAya che . zrI bhagavAna mahAvIra svAmIe kevaLajJAna dvArA sAkSAt karIne sAdhakAtmAne sAdhanA daramyAna A karmanA udayathI parISaha Ave to kahyuM che ke A jinazAsanamAM nizcayathI 22 parISaho che. temAM sarva be prakAranA Ave. prakAranA sahana karavA yogya kaSTo - parISahono samAveza thaI jAya (1) prajJA parISaha : jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama vadhu hoya che. AnA viSe zrI uttarAdhyayanamAM bIjA adhyayanamAM pharamAveluM che. to pragaTa thayela buddhi vizeSane prajJA kahe che. je samaye AtmAmAM A 22 parISahono nAmollekha karatuM sUtra AcArya umAsvAti racita prajJAnI hInatA hoya tyAre sAdhune evo vicAra Ave ke huM kAMI prabuddha saMpadA 154 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANato nathI, mUrkha chuM, mAro parAbhAva thAya che. te prajJA parISaha che. doSarahita evI bhikSA grahaNa kare. koI vakhata aMtarAya karmanA udaye athavA zrutajJAnanI viziSTatA AtmAmAM thavAthI te samaye te sAdhune zAstrAjJAnusAra nirdoSa gocarI prApta na thAya tyAre vedanIya karmanA teno mada thAya ke huM viziSTa jJAnasaMpanna chuM. pratyeka vyakti mArI pAse udayathI sudhAparISaha sahana karavo paDe che. te samaye bhagavAnanI AjJAnuM potapotAnI jijJAsAnuM samAdhAna karavA Ave che. te prajJA parISaha ullaMghana karIne doSita gocarI grahaNa na kare. bhUkhathI pIDAvA chatAM che. A rIte prajJAno utkarSa ane apakarSanA bhedathI A parISaha be sAdhu eSaNA samitimAM doSa na seve kintu dIna banyA vinA apramattapaNe prakArano che. prajJAno apakarSa hoya tyAre sAdhu evuM vicAre ke mArA nirdoSa AhArAdi mATe phare. jJAnAvaraNIyAdika karmono keTalo tIvra udaya che ke jJAnanA sAdhana hovA "pahelA Adi jinezvara samarIe varSa eka pharyA nitya gocarIe, chatAM paNa mane jJAnanI prApti thaI zakI nathI. mArA ja karelAM karma che nahi bhojana jala malivuM jarIe, juo anaMtarAya karmanI evI gati." ethI mAre ja bhogavavA paDaze. AvI pariNatithI AtmA prajJAparISahane sAdhakAtmA manamAM khinnatA na ANe paraMtu evo bhAva kare ke vairyapUrvaka sahana karI zake che. prajJAno prakarSa hoya tyAre ema vicAre ke jo yogya gocarI maLaze to saMyamanI vRddhi ane jJAnanI ArAdhanA je jJAna prApta thayuM che te jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI prApta thaze ane jo nahi maLe to tapanI vRddhi ane sudhAvedanIya karmano kSaya thayela che. jo teno mada karIza to navA jJAnAvaraNIyAdi karmono baMdha thaze. thaze ane eno jyAre udaya thaze tyAre yathArtha jJAnathI paNa huM vaMcita | (2) tRSA parISaha : sudhA zAMta karavA AhAra karyA pachI tarasa thaI jaIza. matidhrutarUpa parokSa jJAnane Azrita A baMne prakAranA lAge. tarasane sahana karavI joIe. gAmAkara, nagara vagerethI bahAranA parISahone sAdhue sahana karavA Avazyaka che. rastA upara vicaratA sAdhune mArgamAM tarasa lAge tyAre sAdhu bhagavaMta jevI rIte puSpadaMtAcAryanA bhadramati nAmanA maMdamati ziSyane doSarahita aceta pANI ja vApare. te na maLe to tRSA sahana kare paraMtu ekanI eka gAthA gokhatAM varSo vItI gayA chatAM teoe kheda karyA game teTalI tIvra tarasa lAgI hoya to paNa doSathI yukta ke sacitta ke vagara pairyapUrvaka prajJAparISaha sahana karatAM karatAM prazasta dhyAnathI kSapaka aceta hovA chatAM adatta pANI vApare nahi. adIna banI rahe. paraMtu e zreNI para AruDha thaI kevaLajJAna prApta karyuM. pANI vAparavAnI manamAM IcchA paNa seve nahi. (2) ajJAna parISaha : avadhijJAna Adi pratyakSa jJAna che tenA zIta parISaha : jyAre zItakALa eTale ke hemaMta ane zizira Rtu abhAva rUpa A parISaha che. munie potAnA AtmA mATe evo hoya tyAre khUba ThaMDI paDe che, tyAre durbaLa zarIravALAne, snigdhAhAra, vicAra karI kheda na pAmavuM joIe ke huM mokSamArgamAM ja vicaraNa karI telamardana AdinA tyAgathI dhUsara zarIravALA munine ThaMDIthI bahu pIDA rahyo chuM chatAM mane hajI sudhI avadhi, mana:paryava rUpa pratyakSa jJAnanI thAya che. ThaMDA pavananA sparzathI zItaparISaha Ave che. tyAre prApti thaI nathI to A dharmAcaraNa karavAthI mane zuM lAbha thayo? sAdhakAtmAo ThaMDIthI bacavA mATe potAnA vasanI maryAdA uparAMta athavA avadhijJAna, mana:paryavajJAna to thayuM paNa hajI kevaLajJAnanI vadhu vastro, kAmaLA, kAmaLI rAkhe nahi ke akalpanIya vastro grahaNa kare prApti thatI nathI. jJAnanI prAptinA abhAvamAM viSAda na karavo joIe. nahi. agninI sahAya paNa na le. potAnA manane sthira ane svastha AnuM ja nAma ajJAna pariSadane jItavo e che. vedanIya karmanA udayathI rAkhIne zIta parISahano prabaLatApUrvaka sAmano kare. AvatA parISaha (4) uSNa parISaha: grISma jyAre sUryanA prakhara kiraNothI prabaLa (1) du:kha=pIDArUpa pariNAma, (2) zoka=iSTa vastuno viyoga tApanI varSA varase che tyAre tenAthI tapI gayelI dhULa ane pASANavALI thavAthI thato kheda, (3) tApa=koI anucita kArya thaI gayA pachI jyAre bhUmi para cAlavAthI thatA kaSTathI, garama thayelA vAyunI lUthI, athavA niMdA Adi thAya athavA eno bhaya rahe to saMtApa thavo, (4) AkraMdana= dAhajavara AdithI thanAra AMtarika tApathI ane atyaMta garamIthI azrupAta karavo, (5) vadha=daza prakAranA prANomAMthI koInA ekapaNa atizaya pIDita sAdhu gabharAya nahi. zItaLa pavana Adino saMyoga prANa naSTa karavAnI pravRtti, (6) paridevana=jora jorathI raDavuM. A maLavAthI zAMti thAya evA bhAva na kare, ke na te bhInA kapaDAMthI lUMche. chae kAraNa traNa prakAre thAya. svane viSe, parane viSe tathA ubhayane zarIra upara vIMjhaNA vagerethI pavana paNa na nAkhe. paraMtu tenAthI gabharAyA viSe. tema thavAthI azAtAvedanIya karma baMdhAya che. sAdhanA daramiyAna vagara samabhAve uSNa parISaha sahana kare. A karmanA udayathI parISaha Ave to 11 prakAranA Ave. (5) daMzamazaka parISaha : comAsAnA samayamAM DAMsa, macchara, (1) kSudhA parISaha: mAkhI, mAkaDa vagerenI utpatti thAya che. te zarIra para besIne pIDA kare pathikane mATe jarA samAna koI du:kha nathI, che. vedanIya karmano udaya hoya tyAre sAdhaka AtmA tenA dvArA pIDita garIbI jevo koI anAdara nathI, thAya che chatAM samabhAvathI sahana karI le. kaSAyabhAva na lAve cittamAM maraNa samAna koI bhaya nathI ane udvega na lAve. eka sthAnathI bIje sthAna na jAya. DAMsa maccharane potAnA sudhA samAna koI vedanA nathI.' zarIra parathI haTAve nahi. tenA karaDavAthI manane kaluSita kare nahi. ane bhUkha rUpano nAza kare che, smRtino dhvaMza kare che. pAMca iMdriyonI vacanAdikane paNa praduSTa na kare. ane te jIvo viSe manathI paNa azubha zaktione kSINa kare che. klezanA pariNAmone jAgrata kare che. dhairyane na ciMtave. mAdhyasthabhAva rAkhe. jaDamULathI ukheDI nAkhe che. chelle chelle A bhUkha prANIonA prANonuM (6) caryA parISaha : grAmAnugrAma vihAra karavo tenuM nAma caryA paNa haraNa kare che. saghaLA sadaguNono nAza kare che. che. caryA sAdhuno kalpa che. paNa A kalpa kaSTadAyI hovAthI sahana karavo. samasta parISahomAM sudhA parISaha sauthI duSkara che. (sAdhu) bhikSu paDe che. cAturmAsa kalpane choDIne muni mATe eka sthaLe sthira rahevuM sudhA saMtoSavA mATe gocarIe jAya tyAre zAstramAM batAvela 42 jainazAsananI AjJAthI bahAra che. prAsuka eSaNIya AhArathI potAno 155 karma nirjarAno hetu parISaha Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvAha karavAvALA muni kSudhA, tRSA Adi parISahone jItatA rAgadveSathI rahita banIne gAma nagara nigamamAM samudAya sAthe ke ekAkIpaze vicare che. potAnA kalpanuM pramAdI AcaraNa na karavuM te parISahajanita parAjaya che mATe pramAdano tyAga karIne aniyatavAsa karavAvALA apratibaMdha vihArI muni Asaktirahita banIne vicaravArUpa carcA karavAthI carcA parISaha jIte che. uDatI raja AvIne coMTe che. tenAthI zarIramAM AkuLatA thatI rahe che. chatAM paNa mArA A melanuM nivAraNa kema ane kyAre thaze evo vicAra karI vilApa na kare. paNa evuM ciMtavana kare ke A zarIra to azucithI bhareluM-azucinuM ja baneluM che. to hajArovAra snAna karavA chatAM paNa emAM nirmaLatA AvavAnI nathI to evI sAvadya kriyAonI abhilASA zA mATe rAkhavI? vaLI huM - AtmA to sadAne mATe pavitra ja chuM, zarIra ane AtmAmAM aMtara che to huM snAnAdithI mela kADhI konI zuddhi karuM. AtmA pavitra hovAthI enI zuddhi karavAno prayAsa vyartha che. hA, AtmA karmathI malina thAya che to te malinatA dUra karavA udayamAM tenoAvelA karmane bhogavIne dUra karuM ane samabhAve sahana karIne anaMta karmanI nirjarA kare mohanIya karmanA udayathI AvatA parIbaha (7) rAmyA parISaha : vihAramAM ke cAturmAsa daramyAna potAnuM besavA ke sUvA mATe maLelI jagyA (zayyA) UMcInIcI hoya, bahu taDako, tApa, TADha ke pavanavALI jagyA hoya to paNa te mATe manamAM jarApaNa udvega na ANavo ane bhagavAnanI AjJA pramANe prasannacittathI svIkAra karI levo te zayyA parISaha che. anukULa ke pratikULa sthAnamAM rAgadveSa kare che te pApaSTi muni samatAbhAva rUpa, maryAdAno nAza karIne saMyamathI patita thaI jAya che. mATe muni samabhAve zayyA parISaha sahana kare. (8) vadha parISaha : vadha-tADana, tarjana, hanana koI duSTa vyakti AvezamAM AvIne munirAjane lAkaDI Adino prahAra karIne, mAre mArIne, gadaDApATu karIne tADana kare tyAre muni krodhathI tapI na jAya, manane dUSita paNa na kare. paraMtu te sAdhu uttama kSamAdirUpa kartavyano te tathA AtmasvarUpano vicAra kare ke kSamA e ja dharma che. A to mane pUrvopArjita karmonuM phLa maLI rahyuM che. emAM e bicArAno koI ja doSa nathI. Ama pratikAranI bhAvanA na rAkhe paNa tenA mATe karuNA upaje ke Aje mane nimitta banAvIne te karmono upacaya kare che. muni vicAre ke A zarIra pudgalanuM che mAro AtmA tenAthI bhinna che. te ajara amara che. ja (9) roga parISaha: vAta, pitta ane kapha e traNanI viSamatAthI thatA roga tema ja vedanIya karmanA udayathI zvAsa Adi 16 prakAranA roga saMbaMdhI du:kha utpanna thAya che. tene sAdhakAtmA zAMtipUrvaka sahana kare. te evI rIte ke huM A samaye je vyAdhithI pIDita thaI rahyo chuM e mArA pUrva bhavanA karelAM karmano badalo che. azubha karmonuM phaLa che. tene sahana kare. nivadya cikitsA Icche to karAve ane na Icche to na karAve. kadAca auSadha kare to ya saMyamanA ja dhyeyathI kare. potAnA azubha karma bhogavAI rahyA che ema cIMtavI roga sahana karI levo joIe. (10) tRNasparza parISaha : munine tela AdinuM mAlIza karavAnuM varjita hovAthI ane anazana Adi tapa karavAnuM hovAthI temanuM zarIra rUkSa ane kRza thaI jAya che. rUkSa zarIramAM lohI ochuM hovAthI darmAdika tuzanA Asana athavA pathArImAMnI ghAsanI aNIo vArga athavA sUtAM besatAM kharabacaDI jamInano kaThaNa sparza thAya tyAre vedanA thAya che. tathA garamInA kAraNe zarIramAM je parasevA thAya che te tRNasparzathI je utpanna thayelA ghAvamAM lAge tyAre adhika vedanA thAya che. tyAre sAdhunuM kartavya che ke teNe cittamAM samatA, svasthatA, dhAraNa karavI joIe ke jethI navA azubha karma baMdhAya nahi ane udayamAM Avela azubha karmo bhogavAI jAya te sivAya anya anaMta karmonI nirjarA thAya. (11) mela parISaha : mela e to sAdhunI zobhA che, kAraNake snAna parityAga rUpa maryAdAmAM muni rahe che. unALAnI RtumAM tathA zaradakALa ane varSAkALamAM uSNa sparza dvArA utpanna thayelA parasevAthI zarIrano mela DhIlo paDe che ane zarIrathI chUTo paDe che. pharI e ja sthaLe prabuddha saMpA 156 sarva karmano rAjA mohanIya karma che, je karma AtmAne mohita kare che arthAt sArA narasAnA vivekathI zUnya banAvI de che te mohanIya karma. tenA mukhya be bheda che. darzana mohanIya ane cAritra mohanIya. kevaLI bhagavAna, zruta, caturvidha saMgha, paMcamahAonA tyAga rUpa dharma ane cAra prakAranA deva-A badhAnA avarNavAda eTale ke asadbhUta doSonuM AropaNa karAvavALA je bhAva thAya te tIvra pariNAma kahevAya. tenAthI darzanAhanIya karmano baMdha thAya che. (1) je karyuM tattva rucirUpa samyaktvamAM bAdhaka to na hoya paraMtu Atma svabhAvarUpa aupazarmika ane zAyika samyaktva thavA na de, jenAthI sUkSma padArthonuM svarUpa vicAravAmAM zaMkA utpanna thAya, samyaktvamAM milanatA AvI jAya, cala mala agADha doSa utpanna thaI jAya te samyaktva mohanIya karma. (2) jenA udayathI jIvane tattvanA yarthAtha svarUpanI ruci na thAya, tattva para zraddhA na thAya te mithyAtva mohanIya karma (3) jina prazita tattvamAM ruci paNa na hoya ane aruci paNa na hoya, zraddhA na hoya ane azraddhA paNa na hoya te mizra mohanIya karma. rAgadveSa athavA krodha, mAna, mAyA, lobha AdithI vazIbhUta thaIne jIvanA evA pariNAma thaI jAya che ke jenAthI te dharma ke dharmanA sAdhanone paNa naSTa karavA lAge che athavA emAM aMtarAya utpanna kare che. tapAlanamAM zithIla banAvI de che. AvA bhAvane tI pariNAma kahevAya che. tenAthI cAritra mohanIya karmano baMdha thAya che. A cAritra mohanIya karmanA udayathI sAdhakane 7 parISaha Ave che. ja (1) acela parISaha : jinakathI sAdhu ane digaMbara sAdhu nirvastra hoya che. bAkInA sAdhuo pramAorpata tathA alpamUlyavALA vone dharmabuddhithI ja paridhAna kare che, mUrchA bhAvathI niha. tethI te acelaka tulya ja che. sAdhunA vo jIrNa zIrNa thaI gayA hoya ke cora vagere koI uThAvI gayA hoya tyAre te lajjA, ciMtA, kheda kare nahi. manamAM yobha ke hInatAno bhAva AvavA de nahi. je paristhiti UbhI thAya che te pUrve bAMdhela karmanu ja phaLa hoya che mATe rAgadveSa na kare ke kuvikalpa na kare. (2) arita parISaha: saMyama viSayaka aprItinuM nAma arita che. mohanIya karmanA udayathI thanArI saMyama arucirUpa Atma pariNatinuM phaLa cIkaNA karmabaMdha rUpa che. tenAthI jIvanuM caturgati rUpe saMsAramAM paribhramaNa thAya che ema samajIne A atine sAdhue manathI paNa ghaTAvavI jo Ie ane svAdhyAya ane zu bha dhyAnamAM potAnI AtmapariNatine joDavI joIe. ati parISaha jItavAnI yogyatA prApta karyA vagara muni avasthA AvatI nathI. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) strI parIdharma : strI paryAya niMdanIya, parAdhIna paryAya che. brahmacaryano bhaMga karavA AdinI apekSAthI durAcArI che. strI taraphnA rAgapUrvaka gamana, vilAsa, hAsya, ceSTA tathA cakSuno vikAra, kaTAkSa AdinA avalokanathI puruSomAM viSayAsakti rUpa rAga utpanna thAya che. te viSayarAga utpanna thavAthI puruSa tene vazIbhUta banI jAya che. cAritranI maryAdAmAM rahevAvALA muni brahmacarya rUpa ArAma udyAnamAM ja vicaraNa kare. brahmacarya tanuM navavADathI rakSaNa karavuM joIe. A strI pariSaha anukULa parISaha che. A parISahathI na AkarSAtA cittane dRDhatAthI cAritrazuddhimAM ekAgra karI devuM joIe ane strI parISahane navo joIo. (4) niSadyA parISaha : pApakarmonI ane gamanAdi kriyAonI nivRttirUpa niSedha jenuM projana hoya te naiSadhikI che athavA niSadyA, e kAryotsarganI bhUmi svarUpa ke svAdhyAyanI bhumi svarUpa hoya, eTale ke svAdhyAya karavA mATe athavA kAryotsarga karavA mATe strIpazu-paMDaka rahita smazAna Adine Asana mAnIne nirbhayatApUrvaka zarIranA mahattva rahita te muni tyAM rahe ane upasarga vagere saghaLuM sahe, paraMtu eka sthAnathI bIjA sthAna para na jAya, upasarga mAruM zuM karI zakavAnA che? nizcala citte evo vicAra karI sahana kare. (5) Akroza parIdhama : ArkAzavacana eTale asabhya vacana. sAdhu bhagavaMtono veza evo che ke te joIne ja kUtarA bhase. ajJAnIo apamAna kare, paradharmI manuSyo kaThora vacana kahe, koI tucchakAre, koI ALa caDhAve ke apazabda bole, koI daMbhI, pAkhaMDI kahI gusso kare. AvA durvacano ke je krodharUpI agni utpanna karanAra hoya che, te sAMbhaLI teno pratikAra karavAmAM samartha hoya paNa muni potAnA azubha karmano hRdaya che ema samajIne potAnA hRdayamAM krodhane sthAna na Ape. samabhAvathI sahana karI le. tethI Akaza parIta para vijaya prApta kare che. (1) keMsarA parISada: isA parIyAne samyaktva parIyA pA kahe che ane ahaMsA parISaha paNa kahevAya che. teno artha thAya che zraddhAmAMthI calAyamAna karavA mATeno prayatna. zarIra ane mananuM baLa keLaveluM haze to game te vyakti ke prasaMga Ubho thAya to paNa sudeva, suguru, sudharmamAM rahelI zraddhA Dage nahi. devatAnA DagAvyA Dage nahi. caLAvyA caLe nahi. kriyAvAdI Adi anekavidha siddhAMtone zravaNa karavAthI tarkavitarka ubhA thAya paraMtu aDaga zraddhA dharAvanArane samakitIne- sAdhaka AtmAne tarkavitarka thAya nahi ane potAnI zraddhAmAM daDha rahe. 157 A 22 parISahone sAdhaka AtmA sahana karIne, karmonI nirjarA karIne potAnuM kalyANa kare che. jyAre parISaha AvI paDe tyAre tenI pratye mitrabuddhithI jue ane potAnA upara upakAra thaI rahyo che evI upakAranuddhithI vicare aMtarAya karmanA udayathI 1 parISaha Ave che. te che (1) alAbha parISaha: sAdhu jyAre gRhasthanA ghare jAya ane AhArAdikanI yAcanA kare to lAbhAMtarAya karmanA udaya hoya to sAdhune AhArano lAbha na thAya tyAre te potAnA AtmAne kaluSita na kare. abhitAdhita vastunI aprAptithI manamAM vikRti lAve nahi. sacita banI rahe tenAthI alAbha parISaha jItI javAya che. dharmaprAptimAM moTAmAM moTI dakhalagIrI rUpa koI karma hoya to te mithyAtva mohanIya karma ja che. jIva khUba mAra khAIne taDakA tApa veThIne narakanA ghora du:kho bhogavIne bALatapa vagere karIne game te rIte mohanIya karmanI sthiti kapAIne aMtaH kroDA kroDI sAgaropamanI sthiti thAya tyAre ja samyaktvabhAva thAya che. A stare pahoMcatA je kaSTa sahana karyA te karI ja kahevAze parISaha nahi kahevAya. jyAre jIva mokSa mArganI sAdhanA zarU karaze tyAra pachI ja karmonA udaya pramANe parISaharUpa kasoTI thAya che. ane karmonI nirjarA thAya che ane navA karma baMdhAtA nathI. guNasthAnavartI jIvonA parISaho (6) yAcanA parISaha : gRharahita aAgAranI samasta vastuo thAcita ja hoya che. mATe saMthama jIvana ghaNuM duSkara che. sAdhujIvanamAM gocarI, auSadha, upakaraNa vagerenI yAcanA karavAnA prasaMge abhimAna, kSobha ke lajjAno bhAva AAvo na joIe. vinamratAthI yAcanA karavI joIe. vaLI AvazyakatA vinA mAgavAnA svabhAvavALA paNa na banI javuM joIe. ethI AtmAnuM sattva haNAya che. tRSNA ke vAsanA vadhe che. saMyamazIla saMkoca cAlyo jAya che. mAgavAmAM zarama AvavAthI gRhasthAzramane sArI mAne to te paNa ThIka nathI, kAraNake gRhasthAzrama ghaNA sAvadya karmothI bharela che. (7) satkAra puraskAra parISadaM: anya dvArA vajrapAtrAdinA ApavArUpa satkAra ane abhyutthAna, Asana pradAna tathA vaMdanA Adi karavA rUpa puraskAra. A banne prakArano parISaha che. sAdhune satkAra puraskAranI prApti hovAthI vRddhi ane tenA abhAvamAM dveSa na karavo joIe. vajrapAtrAdikano lAbha hoya agara na hoya, koI vaMdanA Adi kare ke na kare e tarapha lakSa na ApavuM athavA A viSayamAM harSa viSAda na ka2vo. svAgata mATe koI na Ave to kheda na thavo joIe ane bahu badhA Ave to garva na karavo joIe. gamo aNagamo thAya nahi to te banne prakAranA parISahane jItI zakAya. darzana mohanIya karmanA udayathI sAdhu jIvanamAM 1 parISaha mana vacana kAyAnuM baLa maLe ane tenAthI parISahane jItI le. Ave che karma nirjarAno hetu parISaha : duHkharUpa hoya che nirjarArUpa nahi, 1thI 4 guNAsthAnavartI : A jIvone 22 parISaho hoya paNa te che karmabaMdha hoya ke rAptaviSa baMdhaka hoya, upazamaka hoya ke kSepaka hoya pathI 9 guNAsthAnavI : bAdara kAyayukta A jAvo aSTavidha teone 22 parISahono saMbhava che. eka kALamAM eka jIva adhikamAM adhika 20 parIpatanuM vaMdana karI zake che kAraNake paraspara virodhI evA zata ane uSAmAMthI eka ane carcA ane zamyA parISahamAMthI ekanuM vaMdana thAya che. ja che athavA mohanIya karma zAMta athavA kSINa thaI gayuM che te jIvone 10, 11, 12 gupAyAnI : jyAM lobha kaSAya atyaMta maMda mohanIya karma nimittanA 8 parISahI varjhane 14 parISaha lAbha che. 13, 14 gujAsthAnavartI : mAtra vRMdanIya karmanA nimittavALA 11 parISaha tALuM ane eka samaye vadhumAM vadhu 8 parIyaDo veke. sAdhu bhagavaMtoe badhA parISahI samabhAvapUrvaka madhyasthatAthI sahana karI levA joIe. temane mATe parISaha Arta ke raudradhyAnanuM nimitta na banavA joIe. jema jema deha uparanI mamatA ochI thatI jAya tema tema parISaha pArano vijaya saraLa thato jAya. vIryAtarAya karmanA yopAmI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmano karmavAda ane punarjanma || DaoN. madhu jI. baravALiyA [DaoN. madhubena baravALiyA hiMdI sAhityamAM ema. e., rahe che. rAgAdi bhAvonA cuMbakIya tattva dvArA karmarUpI rajakaNo pIeca. DI. che. mahilA maMDaLa AdinuM netRtva kare che ane jena AtmAne satata coMTatA rahe che. A rajakaNo karmanA paripAka rUpe sAhitya samArohamAM saMzodhanapatra rajU kare che. AtmA bhogavyA ja kare che. punarjanma thayA ja kare che. jyAM sudhI te karmavAda ane punarjanma para dareka darzana, vaijJAniko, karmarahita thaI siddhagati prApta na kare. phalita e thAya che ke Atma philosophara, AdhyAtmika guru, saMto, vicArako dvArA prAcIna karmane (rajakaNo ne ) potAnA para coMTADavAnI kriyA karato ho samayathI Aja dina sudhI navA navA vicAro, saMketo maLatA rahyA vAthI (vibhAvamAM rahevAthI) te karmano kartA che ane jyAre e che. punarjanma jenI sAthe joDAyelo che tevA asIma tattva AtmAne rajakaNo enA phaLa Ape tyAre AtmA bhogave paNa che mATe e viSe tarkavitarka thayA ja kare che. e agocara AtmAtattva dareka karmano bhokatA paNa che. darzanamAM anubhavAyuM che, dRSTimAna thayuM nathI. gItAmAM AtmAnI karmavAdanI jaMjIramAMthI mukta thavAnA jainadarzanamAM upAya sAbitI ApatA zloka che. paNa sacoTa batAvyA che. jema AtmA karmano kartA che, bhokatA 'vinAzamanyayasyAsya na kazcita kartuM marhati / ' che, to karmabaMdhanathI mukti thavAnA ane mokSaprAptinA upAya paNa avinAzIno vinAza karavA koI zaktimAna nathI. cetanA che. karmathI mukta thavAno mArga jine zvara bhagave to e prarUpe e AtmAnuM lakSaNa che. jaDa padArthathI ane jIva cetana tattvathI lo che . e che samyakdarzana, samyakajJAna, samyakracAritra. A oLakhAya che. caitanyamaya AtmA che teno kadI nAza thato nathI. traNa agninI bhaThThI samAna che, jemAM AtmA suvarNa karmarajathI 'nenaM chidanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH chUTo thaI ekadama zuddha banI jAya che ane e AtmAno mokSa sahaja nacainam kalendayantyApaH, na zoSayati mArutaH' thaI jAya che. AcArya umAsvAtinA graMtha tattvArthasUtranA pahelA AtmAne koI paNa zastra chedI zakatAM nathI, agni AtmAne adhyayanamAM ja emaNe mokSano mArga prazasta karatAM kahyuM chebALI zakato nathI, pANI bhIMjavI zakatuM nathI, pavana tene sukavI "sakhyatvana jJAna vAritrAmAM moTA mArga:' (zoSI) zakato nathI. samyagudarzana, samyajJAna, ane samyagucAritra e AtmAno zarIra jene jainadarzananI paribhASAmAM pudgalano piMDa kahIe mokSa mArga che, eTale mokSano upAya che ane aMte AtmA akhaMDa chIe e nAza pAme che, paNa tenI sAthe raheluM Atmatattva jene avyAbAdha sukhane prApta kare che. Ama jainadarzanamAM AtmA ane ajara-amara-avinAzI kahevAya che teno ja karmAnusAra punarjanma karmavAda aMge A cha pada batAvyAM che. zrImad rAjacandranI thayA kare che. jyAM sudhI te karmamukta thato nathI tyAM sudhI janmamaraNa AtmasiddhimAM, tattvArtha sUtramAM Agama graMthomAM batAvyuM che ke thayA ja kare che. "go nityaH zAzvato vaMg TTH " arthAt manuSyano AtmA che, nitya che, karmano kartA che, karmano bhokatA che. karmamukta A AtmA janmarahita, mRtyurahita zAzvata ane nitya che.' thavAnA upAyo che ane AtmAno mokSa che. Atmatattva e dareka zarIrathI bhinna ane amara che. te siddhAnta jinendra prabhue vizvadarzanamAM sarve jIvAtmAonuM darzana karyuM. vaidika paraMparAmAM paNa vizeSa vyApaka thayo che. punarjanma vize po te je uccattama Atmasthiti pragaTa karI e ja sthiti dareka hindu tattvavettAo kahe che: AtmA bhautika dRSTie judA judA jIvAtmAomAM apragaTa rUpe paDelI che. dareka jIvAtmA zuddha svarUpa dehamAMthI pasAra thato hoya che ane AdhyAtmika dRSTithI kahIe paramAtmA ja che, paraMtu kArmika rajakaNothI tenuM svarUpa DhaMkAI gayuM to judI judI mAnasika bhUmikAomAMthI te pasAra thato hoya che. che. enA ja kAraNe jIvAtmA bhavabhramaNamAM bhaTakyA kare che. vastutaH navo janma letAM prANIo ane jIrNa thaIne mRtyune vaza * hRdayamAM satya pratyenA kaTTara pakSapAtano abhAva (mithyAtva). thatAM prANIone jotAM punarjanma jevuM bhAsita thAya che. je na * jIvamAM satyanA jIvaMta AcaraNano abhAva (avirata). siddhAntanI dRSTie janmanuM pramANa mRtyunA pramANanI sAthe haMmezAM * jIvAtmAmAM utpanna thatAM rahetAM ataMdurasta khaLabhaLATa (kaSAya). meLa rAkhe che, tethI sarva sthaLe janma ane mRtyunI vRddhi hRAsa haMmezAM 0 mana, vacana ane kAyAnI pravRttio (yoga). samatola pramANamAM rahe che. kahe che samagra lokamAM eka paNa jIva anaMta karuNAnA karanArA jinezvara devoe karmamuktino upAya vadhato nathI, eka paNa jIva ghaTato nathI. mAtra paryAya badalAya che. paNa batAvyo che ane te che sudharmanuM AcaraNa. jainadarzana karmavAdane vadhu mahattva Ape che. karma pramANe jaina darzanano karmavAda mAne che ke jIvAtmA para lAgelAM karmo AtmAnI gati badalAtI jAya che. AtmA dehathI bhinna eka svataMtra jyAM sudhI bhogavAI na jAya, karmonI nirjarA na thAya tyAM sudhI vastu che ane te nitya' che. Avo AtmA 'karmano kartA' paNa che. e janma janmAMtara AtmA sAthe ja coMTelA rahe che. Ama karmanI rajakaNo samagra lokamAM ThAMsIThAMsIne bharI che jene AtmA jainadarzanano karmavAda punarjanmane svIkRti Ape che. potAnA mana, vacana, kAyAnA upayoga dvArA satata grahaNa karato je nadharmanA covIsa tIrtha karo nA caritra sahita prabuddha saMpadA 158 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tribaSTizalAkAmAM puruSanA caritromAM A mahApuruSonA aneka bhavanI vAta Ave che. uparAMta jaina kathAnuogamAM punarjanmane sAMkaLatI aneka kathAo aMkita che. jainadarzana spaSTa kahe che ke, * jJAnano AdhAra deha nathI. dehathI potAnuM svataMtra tattva dharAvanAra koI juduM tattva dehamAM karatAM jenuM vizeSa jJAna che te jANe; athavA jene jAtismRtijJAna che (AtmA). che, te puruSanA (athavA strInA) saMbaMdhamAM koI jIva pUrvabhave Avyo che, vizeSa karIne Avyo che tene saMbaMdha jaNAvatAM kaMI paNa smRti thAya to tevA jIvane paNa pratIti Ape. * dezanA nArA sAthe e tattvano nAza thato nathI. gata janmonI smRti hakIkata A traNa vAta puravAra kare che. jainadarzana AvI smRtine jAtismaraNa 'jJAna' kahe che. jaina dharma AtmavAdI dharma che. AtmAne te zAzvata mAne che, AthI punarjanmamAM tene dRDha vizvAsa che. je puruSo yogadhyAnAdikanA abhyAsabaLa vaDe sthita hoya temAMnA ghaNA puruSo bhavAMtara jANI zake che, ane ema banavuM e kAMI kalpita prakAra nathI. je puruSane AtmAnuM nizcayAtmaka jJAna che, tene bhavAMtaranuM jJAna ghaTe che, hoya che. kacit zAnanA tAratamya kSayopazama bhede tema nathI paNa hotuM; tathApi jene AtmAnuM pUrNa zuddhapaNuM varte che, te puruSa to nizcaya te jJAnane jANe che, bhavAMtarane jANe che. AtmA nitya che, anubhavarUpa che, vastu che. bhagavatI sUtramAM bhavAMtaranuM varNana karyuM che. matinI nirmaLatAne kAraNe pAchaLanA ane pachInA bhavanuM jJAna saMbhavI zake che tema banI zake che. vAdaLAM vagerenAM cinho parathI varasAdanuM anumAna thAya che, tema A bhavanI ceSTA parathI tenA pUrvakAraNa kevAM hovAM joIe e paNa samajI zakAya; thoDe aMze vakhate samajAya tema ja ceSTA bhaviSyamAM kevuM pariNAma pAmaze te paNa tenA svarUpa uparathI jANI zakAya; ane tene vize vicAratAM kevI bhava thavo saMbhave che, tema ja kevo bhava hato, te paNa vicAramAM sArI rIte AvI zakavA yogya che. punarjanma eTale AtmA sAthe jyAM sudhI krarmothI saMlagna che tyAMsudhI AtmAnuM punaH punaH dehadhAraNa thayA kare che. matalaba ke pharI janama, pharI maraNa. vAraMvAra janma-maraNa eTale punarjanma, bhavabhramaNa. navajAta zizune stanapAna karavAnuM koNa zIkhave che? koI ja nahIM, chatAM tanmanI AhArasaMzAnA prabhAve zizu dhAvaNa mATe valakhe che. pUrvajanmanI saMskArajanya smRtinuM pariNAma che. tAjA janmelA bALakane sukha-duHkhanI anubhiti thAya che, te paNa tenA janmajanmAMtaranA saMskArane AbhArI che. punarjanma e karmabaddha jIvAtmAnI avasthAnuM parivartana che. AtmA kyAreya marato nathI, mare che teno mAtra deha, deha maratA AtmA enA sUkSma zarIra sAthe, potAnA karmAnusAra bIjo janma levA prayatnazIla bane che ane no janma dhAraNa karI le che. evo ekAMtika niyama nathI ke A janmamAM karelA zubhaazubha karmanA phaLa A jIvAtA jIvanamAM ja maLe. tenA phaLa tene bIjA bhavomAM paNa maLatAM hoya che. karelAM karmanA phaLa bhogavavAM ja paDe che. te mATe punarjanma thato ja rahe che. paraloka-punarjanma AjanA vijJAnIo mATe sajjaDa purAvAo sAthe paDakAra banyA che. A mATe Adhunika vijJAnIo pAse parAmAnovijJAna Para Psychology nAmanuM viziSTa vijJAna che. bhAratamAM ane videzomAM A viSaya para vizada ane mahattvapUrNa saMzodhana thayAM che, thaI rahyAM che ane ghaNA vijJAnIo jAheramAM punarjanmano svIkAra karI rahyA che. punarjanmanI yAdanA aneka kissAo banyA che. punarjanmanI satya ghaTanAo noMdhapAtra saMkhyAmAM banI che. pUrvaz2anmonI ghaTanAo A janmamAM yAda AvavI tene jainadarzana 'jAtismaraNa jJAna' kahe che. A zAnanA hajAro prasaMgo dharmagraMthomAM ane AjanA akhabAro ane sAmayikomAM graMthastha thayAM che. jyorja barnADa zaoN prakhara buddhivAdI hatA. jagavikhyAta briTiza nATyakAra hatA. mahAtmA gAMdhIjInA putra devadAsa gAMdhInI sAthenA eka vArtAlApamAM emaNe kahyuM hatuM ke, 'mArI bhAvanA AvatA bhave bhAratanA koI jaina parivAramAM janma levAnI che.' A vArtAlApamAM punarjanmano siddhAMta dargoicara thAya che. amuka dezamAM, amuka gAma, amuka ghe2 pUrva deha dhA2Na thayo hoya ane tenAM cinho bIjA jIvane jaNAvavAthI te dezAdinuM athavA tenA nizAnAdinuM kaMI paNa vidyamAnapaNuM hoya to bIjA jIvane paNa pratItino hetu saMbhave che; athavA jAtismRtijJAnavAna 159 navajAta, zizunA hAsya, kaMpa ane rudananA kAryo tenA vartamAna jIvananA koI paNa zikSaNa ke anubhava vinA paNa thatAM jovAmAM Ave che. A kAryo tenAmAM utpanna thayelAM harSa, bhaya ane zokane pradarzita kare che. jo amuka anubhava pUrvano na mAnIe to anukULa saMjogomAM harSa, moTo avAja Adi thatAM, bhaya ane bhUkha lAgatAM zokano anubhava tene kyAM kArothI samajI zakAya? stanapAna karavAnI IcchAthI prerAIne ja te zikSu bhUkhanI nivRtti arthe saMkalpapUrvaka pravRtti kare che, jethI A kArya bhUkhanivartaka che ema tene pUrva anubhava hovo joIe tema sAbita kare che. AvA pUrvasaMskAra A janmamAM to prApta thayA nathI, te pUrvajanmamAM prApta thayA hovA joIe ema svIkAratAM pUrvajanma sAbita thAya che ane tethI punarjanma paNa ApoApa sAbita thaI jAya che. punarjanma darzAvatAM jIvanavRttAMto punarjanmane darzAvatA ane pUrvabhavanuM smaraNa thayuM hoya tevA manuSyone lagatI aneka vArtA avAranavAra pragaTa thatI rahe che. ane mAnasazAstrIo Psychologists tathA varlDa mAnapatro nA saMvAdadAtAo aneka prasaMgone rajU kare che. ahIM to ApaNe traNa manuSyonA jIvanaprasaMgono TUMkamAM vicAra karIzuM. jeonI prasiddhi potapotAnA kSetramAM, bhAratanA ja nahi paNa samasta vizvanA prathama paMktinA puruSomAM thayelI che. jaina dharmano karmavAda ane punarjanma Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punarjanmanAM viziSTa dRSTAMto SThavano , kavitvano, vacanAtizayano, vicAragAMbhIryano ane vikramanA soLamAM saikAmAM bihAramAM zaMkara mizra nAmanA pUrvabhavamAM temaNe sAdhelI sAdhanAno spaSTa paricaya kAravI de che. eka vidvAna kavi thaI gayA. temanA bALapaNano A prasaMga che. teoe pote ja karelAM keTalAMka vidhAno ApaNane punarjanmanI eka vAra temanA gAma pAsethI tyAMnA rAjAnI savArI pasAra spaSTa pratIti karAve che. thaI. sAmAnya rIte rAjAnI savArI jovA so mANaso jAya tevo vartamAnamAM ApaNe je dehamAM rahIe chIe te dehanI avadhi te vakhate rivAja hato eTale te paNa gAmanI bhogALe jaIne Ubho pUrI thaye ApaNuM astitva naSTa nathI thatuM arthAt A zarIra choDIne rahyo. te vakhate zaMkaranI uMmara pAMca varSanI hatI, paraMtu zarIra khUba paNa bIjuM zarIra dhAraNa karavuM paDe che e hakIkatano je svIkAra kare svarUpavAna hatuM. hAthI para beThelA rAjAnI dRSTi A bALaka para che tene Astika kahevAmAM Ave che ane punaH dehadhAraNarUpa je paDI. rAjAe te bALakane saMskRtamAM pUchyuM, "vatsa! kema, ekAda avasthA tene punarjanma kahevAmAM Ave che. cArvAka (nAstika) darzana kavitA saMbhaLAvI zakIza?' bALake uttara Apyo, 'rAjana! meM sivAyanA badhA ja AryadarzanakAroe ekamate punarjanma siddhAMtane pote racelI saMbhaLAvuM ke anyanI racelI?' rAjAe kahyuM, 'tane svIkArIne potapotAnA darzanomAM tenI puSTi karI che. kavitA racatAM paNa AvaDe che?' bALake uttara Apyo, eka ja mAtA-pitAnA judAM judAM bALakonuM bAhya tara 'bAlo'haM jagadAnanda na me bAlA sarasvatI / vyaktitva juduM juduM spaSTapaNe dekhAya che. badhAyano uchera, keLavaNI apUrNe paMcame varSe varNayAmi jagattrayam / / ' ane saMyogo sarakhA hovA chatAM eka hoMziyAra ane eka ThoTha 'arthAt jagatane AnaMda ApanAra he nareza! huM bALaka chuM, hoya che, eka goro ane eka kALo hoya che, eka bhUlo, laMgaDo, paNa mArI vidyA kAMI bALaka nathI. haju to mane pAMcamuM varSa paNa bahero ekAda aMga vagarano hoya che, to bIjo saumya, suMdara pUruM thayuM nathI, paraMtu huM traNe lokanuM varNana karI zakuM chuM.' ane sarvAMgasaMpUrNa hoya che. A zloka sAMbhaLI harSita thayelA rAjA e bALakane anya eka ja varganA e ja zikSako ane e ja vidyArthIo hovA dvArA racAyeluM pada saMbhaLAvavA kahyuM. te vakhate zaMkara mizra, vedanI chatAM eka vidyArthI UMcA guNa meLavI uttIrNa thAya che, jyAre bIjo eka RcA bolyo ane tenA pUrvArdhamAM suMdara pada racI rAjAnI traNa varSa thavA chatAM paNa uttIrNa thaI zakato nathI. stuti karI. pAMca varSanI uMmara pUrI thayA pahelAM vedanI RcAnuM pazuomAM aneka prakAranuM janmajAta vera jovAmAM Ave che. jJAna ane saMskRta bhASAmAM uttama kavitva tene kevI rIte prApta udarabilADI, sApa-noLiyo, mora-sApa vagere prANIo sAmA thayuM ? vartamAna jIvanamAM tevA prakAranA zikSaNanA abhAvamAM pakSanA prANIone jotAMveMta ja koI paNa prakAranI bAhyaceSTA ke pUrvabhavanA saMskAra vaDe ja te prApta thayuM ema nyAyathI mAnavuM kAraNa vagara sAmA prANI sAthe verabhAvathI prerAIne laDavA lAgI paDe che. jAya che. gaI sadImAM ApaNA dezanA madrAsa rAjyamAM zrInivAsa janmathI ja atizaya vicakSaNa buddhi dhAraNa karanArA manuSyo rAmAnujam nAmanA eka mahApuruSa thaI gayA. temano janma I. sa. itihAsaprasiddha paNa che ane najIkanA bhUtakALamAM paNa thayelA 1887mAM thayo hato. atyaMta nAnI vayathI ja gaNita pratye temane dekhAya che. je prakAranI ane je pramANanI buddhi amuka vayamAM ke agAdha ruci hatI ane sUjha paNa asAmAnya hatI. prasiddha aMgreja amuka saMjogomAM saMbhavI ja na zake tevI ati virala ane ati vaijJAnika juliyana haksale (Julian Huxely)e temane A sadInA viziSTa prajJAsaMpannatA dekhI ApaNe Azcaryacakita thaI jaIe chIe. sauthI mahAna gaNitakAra tarIke biradAvyA che. bhAratIya gaNitajJa AnAM dRSTAMta have pachI ApaNe joIzuM. sosAyaTI samakSa temaNe rajU karelA sATha praznomAMthI vIsa prazno koIka vyaktine Agano bhayaMkara Dara lAge to koIkane UMDA haju aNaUkalyA ja rahyA che. teo trIsa varSanA thayA tyAre I. sa. pANIno khUba ja bhaya lAge. 1917mAM temane IMglenDamAM Fellow of Royal Society mAnad vazIkaraNanA videzI niSNAta ele kajhAMDara keno ne biruda enAyata karavAmAM AvyuM hatuM. vazIkaraNanA ghaNA prayogo karyA. temaNe "dha pAvara vIdhIna' nAmanuM koI paNa prakAranI keLavaNI A janmamAM prApta karyA vagara pustaka lakhyuM che. potAnI AgavI buddhipratibhAthI samasta vizvanA gaNitajJomAM temaNe karelA prayogo parathI jaNAya che ke UMDA vazIkaraNanA sarvazreSTha padavI prApta karanAra A puruSanuM jIvana tenA adbhuta prayogathI pUrvajanmanI smRti thaI zake che ane te punarjanmane siddha pUrvasaMskAra ane pUrvAbhyAsane svayaM siddha karI de che. kare che. elekajhAMDare tenA graMthamAM aneka ghaTanAo noMdhI che, mahAtmA gAMdhIjIe potAnA AdhyAtmika mArgadarzaka tarIke temAMthI be ghaTanA joIzuM. gaNela zrImad rAjacaMdrajI (kavi rAyacaMdabhAI) paNa eka mahAsamartha eka mANasa liphTano upayoga na kare. tene liphTa paDI javAno puruSa thaI gayA che. sAta varSanI uMmare temane jAtismaraNa jJAna Dara lAgato. te hipnoTisTanI pAse gayo. UMDA vazIkaraNa dvArA (AgalA bhavonuM spaSTa smaraNa) thayeluM. temaNe dasa varSanI uMmare pUrvajanmanI smRti jagADatAM teNe kahayuM ke, te cAInIjha jarnala lakhelI "mokSamALA' moTA moTA paMDitonA garvane paNa gALI nAkhe hato. UMcA makAnathI akasmAte paDI jatAM khoparI phATatAM mRtyu tevA jJAnano , nItino , nyAyano , siddhAM tano , bhASAso thayuM hatuM. pUrvajanmanA paDI javAnA daDhasaMskAre tene liphTathI prabuddha saMpadA 160 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayabhIta karyo hato. eka strI pANIthI Dare. hipnoTisTe UMDA (Telepathy) karavAnI zakti sAMbhaLavA maLI ke tarata ja vazIkaraNa dvArA tenI betAlIsa varSanA A prAdhyApaka e vyaktinI rUbarU mulAkAta levA pUrvanI smRti jAgRta karI. pUrve te puruSagulAma roma dezamAM UpaDI ja gayA hoya. hatI. aparAdhane kAraNe sAMkaLa bAMdhI tene UMDA pANImAM keTalAka to evA paNa kissA temaNe sAMbhaLyA hatA ke je utAravAmAM AvatAM gUMgaLAmaNathI mRtyu thayeluM. A saMskAranuM sAMbhaLavA mAtrathI mAnI ja na zakAya, paraMtu jyAre temaNe saMkramaNa thayeluM. jAtatapAsa karI tyAre teo vimAsaNamAM mukAI gayA hatA kemake A uparathI phalita thAya che ke jainadarzana mATe bhUtapUrva janma evI jAtismRti jemane thaI hatI temaNe bhUtapUrva jIvananA vagerenI smRtinI vAta jarAya Azcaryajanaka nathI. prasaMgone bahu cokasAIthI rajU karyA hatA. paraMtu Adhunika vaijJAnika mAnasa A vAtone sAMbhaLatAM ja vidyAbhUSaNa zrI razmi pote A viSayamAM zuM kahe che te camakI UThe che. "asaMbhava' kahI devA utAvaLuM thaI jAya che, kemake joIe. teo kahe che ke, "mRtyu ApaNuM zaraNa zodhe che. tame vijJAna e ghaNuM karIne jaDanuM vijJAna che. eNe jaDa paramANu vagerenA kadAca A vAtane sAva nakArI daIne kahezo ke evuM te zI rIte saMbaMdhamAM keTaluMka saMzodhana karIne e viSayamAM ja keTalIka kahevAtI bane ? mRtyu kyAM ApaNuM zaraNa zodhe che? paNa huM vinamrapaNe pragati sAdhI che. vijJAna e tattvajJAna nathI, vijJAna to mAtra kahIza ke tame ahIM jarAka bhUlyA cho kemake kharI rIte mRtyu ja jaDanuM eka viSayanuM-vismRta kahI zakAya tevuM jJAna che. tattvajJAnanA tamArI pAse Azraya mAge che. asaMkhya varSothI satata prayatnazIla jaDa ane cetana tattvanA tamAma pAsAMone sAMbhaLatAM ja Ajano rahevA chatAM e tamanetamArA AtmAne jANI zakyuM nathI. samayanA vaijJAnika mUMjhAI jAya te taddana sahaja che. ATalA lAMbA gALAmAM paNa e eka AtmAno nAza karavAmAM AvI mUMjhavaNamAMthI ja kema jANe; AjanA vaijJAnikoe A saphaLa thaI zakyuM nathI. to parAjaya kono ? tamAro ke mRtyuno? viSayamAM paNa saMzodhana-kArya AraMbhya che. pahelAM pAzcAtya jagata mAnatuM hatuM ke mRtyunI sAthe ja jIvanano A viSayamAM paddhatisaranuM saMzodhana karavA mATe bhArata aMta AvI jAya che-jIvana upara mRtyuno vijaya thAya che-paNa sarakAre paNa A prayatno AdaryA che. evA prayatnonA eka phaLarUpe have e kahevA lAgyuM che ke, "jIvana aparAjeya che. mRtyu pachI paNa jayapuramAM Ave lI rAjasthAna yunivarsiTImAM perA-sAyako lo jIvana hayAta rahe che. te kyAreya maratuM nathI." jI vibhAga kholavAmAM Avyo che. te vibhAgamAM punarjanmanI khristI lokone mAnya bAIbalamAM punarjanmanI vAtone mAhitInuM saMzodhana karavA mATe DaoN. eca. ena. benarajIe nakArI nAkhavAmAM AvI che. Ama chatAM adyatana khristI jagatanA rokavAmAM AvyA che. ghaNAM varSothI DaoN. benarajI punarjanmanI vikhyAta dharmapracAraka, normana vinsenTa pIlanuM kahevuM che ke, pacAsa mAnyatAnI satyatA aMge bhAre jahemata uThAvI rahayA che. varSa daramiyAna jIvana-maraNanI samasyAone ukelavAno prayatna temaNe Aja sudhImAM punarjanmanI smRti thaI hoya tevI karatAM mane je anubhavo thayA che tenA AdhAre huM kahI zakuM chuM ke, lagabhaga 500 vyaktio tapAsI che. jyAM kyAMya paNa koIne "mRtyu e jIvananI samApti nathI paraMtu vadhu moTA vistAranI upalabdhi punarjanmanI smRti thayAnI vAta temane jANavA maLI jAya ke tarata che; mRtyu to mAtra be jIvana vaccenI sImArekhA ja che.' ja teo tyAM doDI jAya che. vizvanA khUNekhUNAmAM pharIvaLIne A jANItA mAnasazAstrI DaoN. kenetha vokara kahe che ke, "prANI mAnyatAnuM satya pAmavA teo sAbadA banyA che. pharI pharI janme che. punarjanmano asvIkAra nahIM karI zakAya, paNa jo ke haju sudhI DaoN. benarajIne kazoye aMtima uttara prApta mRtyu ane punarjanma vacce je tUTelI kaDI che tenuM rahasya jyAM sudhI thayo nathI. chellAM bAra-bAra varSanI sAdhanA pachI paNa teo hajI vaijJAniko nahIM pAmI zake tyAM sudhI punarjanmanA badhA pAsA spaSTa A prazna aMge mathAmaNa ja anubhavI rahyA che, paraMtu tema chatAM nahIM thAya." teoe evo nirNaya to nathI lIdho ke have, "mAnavI e kevaLa mAnasazAstrI gaNAtA phoIDa kahe che ke, 'janma samayanI vyathA jaDayaMtra che ke pachI AdhyAtmika zaktio dharAvato ucca AtmA ane maMtraNA eTalI badhI tIvra hoya che ke ene kAraNe mAnasapaTa che?' evA jugajUnA vivAda aMgenuM satyAnveSitva tyAgI ja devuM! haMmezane mATe zUnya thaI jAya che. janmaveLAnI A vedanA nA, hajI temanuM maMthana ane mathAmaNa beya cAlu ja che. temanI mAnasazAstrIya vizleSaNamAM ghaNIvAra upara Ave che. A ja rIte sAme ghaNAM tophAno paNa UbhAM thAya che, paraMtu haju sudhI teo yuvAvasthAmAMthI prauDhAvasthAmAM thato praveza paNa ati kaparo hoya jANe ke eka karmayogInI adAthI kAma karI ja rahyA che. che. keTalAka evA AghAta-pratyAghAto Ave che, jenA kAraNe rAjasthAnanA A manovaijJAnika samakSa je samasyA AvI pahelAnI ghaNI vAto smRtimAMthI sarI paDe che.' UbhI che te e che ke koI uccakakSAnA smRtikoSonI kAryavAhInI "janazakti' de nikamAM pragaTa thayelo zeTha kuSNagopAlanA ke mastiSkanI koI acetana prakriyAnI vaijJAnika samajUtI zI rIte punarjanmano kisso rasaprada che. ApavI? ane A samajUtI pUrvAnumAnonI upekSA karyA vagara barelInA kAyastha sajjana zrI badAmIlAla saksenAne tyAM kema rajU karavI? sunIla nAmano cAra varSano emane putra hato. cAra varSe paNa jemanAmAM parokSa darzana karavAnI zaktinI ke vicArasaMkramaNa bolatAM na zIkhyo eTale mAtA-pitA tene bahero ane mUMgo 161 jaina dharmano karmavAda ane punarjanma Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajavA lAgyA. che?' tyAre te navA prinsipAle kahyuM ke, "huM to be varSathI ja ahIM eka vAra pitAe sunIlane koI kAma soMpyuM. teNe tarata niyukta thayo chuM. mArI pahelAM prinsipAla pAThaka hatA. temaNe kahyuM, 'mArA nokarane bolavo, huM kAma nahIM karuM." A kaoNlejamAM 31 varSa sudhI kAma karyuM hatuM. A kaoNlejanA sthApaka sunIlane ekAeka A rIte bolatAM sAMbhaLIne sahu Azcarya zeTha zrI kRSNagopAla yuvAnImAM ja hArTa pheIla thatAM mRtyu pAmyA sAthe AnaMda pAmI gayAM. paNa sAthe e vizeSa kutUhala paNa thayuM hatA. teo saMtAnahIna hovAthI temanA patnIe eka chokaro dattaka ke gharamAM eka paNa nokara na hovA chatAM sunIle nokaranI zI vAta lIdho che, je badho vahIvaTa saMbhALe che.' karI? - tyAra pachI bALakane pahelAnA prinsipAlanA ghera laI javAmAM jyAre teNe potAnI vAta karI tyAre paNa teNe jaNAvyuM ke, Avyo. prinsipAlane jotAM ja sunIla temane vaLagI paDyo. pachI huM mArI potAnI nizALamAM ja bhaNIza." pitAe gussAmAM kahyuM, kaoNlejanI vyavasthA ane pherabadalInI bAbatamAM keTalIka mahattvapUrNa 'tArA bApanI nizALa kyAM che? huM to garIba chuM ane sAdhAraNa carcA karI. bALakanA moDhethI A badhI vAto sAMbhaLIne loko daMga nokarI karuM chuM.' thaI gayA. sunIla tarata bolyo, 'tamArI nizALa na hoya to kAMI nahIM, pachI bALakane tenI pUrvajanmanI patnI pAse laI javAmAM paNa mArI potAnI nizALa badAyumAM che. huM sunIla nathI Avyo. tyAM bALake patnI, sagAMo ane nokarone oLakhI kADhyA. paNa badAyu nA jANItA dhanavAna zeTha zrI kRSNagopAla chuM. be varSa pahelAM ja mRtyu pAmelA DrAIvara vaphAtanI bAbatamAM paNa mArI be nizALo ane zrIkRSNa InTara kaoNleja che, tyAM prinsipAla jhINI pUchaparacha karI. DaoN. pAThaka che." jaina dharmanA dArzanika karmavAdanA siddhAMto dvArA punarjanma A badhI vAta sAMbhaLIne tenA pitA khUba Azcarya pAmyA. siddha thAya che. mAtra bhAratIya dArzaniko ja nahIM paraMtu vizvanI temaNe svajana-saMbaMdhIone bolAvyA. gAmano keTaloka adhikArI anya dArzanika paraMparAo paNa have mAne che ke punarjanma che. varga paNa bolAvyo. temanI samakSa sunIle pharI badhI vAta karI. hipnoTijhama ane anya vaijJAnika prayogo dvArA punarjanmane tyAra bAda be-traNa labdhapratiSTha gRhasthonI sAthe sunIlane nakkara puSTi prApta thAya che. badAyu laI javAmAM Avyo. | triSaSTizalAkhA puruSa, jaina AgamonI kathAo punarjanmane kaoNleja pAse AvatAM ja sunIla aMdara doDI gayo ane puSTi Ape che. prathama tIrthakara RSabhadevanA samayamAM bhagavAna prinsipAlanI khurazI upara pAThakane badale bIjA koIne jotAM ja mahAvIrano jIva tridaMDI rUpe hato e ja jIva parama tIrthakara rUpe te hebatAI gayo. teNe kahyuM, "A prinsipAla nathI.' pragaTe che. A ghaTanA karoDo varSanA kALacakra karma ane punarjanmanA sunIlanA pitAe te bhAIne pUchyuM ke, "zrI pAThaka kyAM anubaMdhane siddha kare che. karmanuM neTavarka samajAvatuM AMzika rUpaka baMdha : ramezabhAIne zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA maMtrInA pramukhazrInA naMbara seva karyA te saMkramaNa. Teliphona naMbara seva karavA hatA. te temaNe mobAIla neTavarka 7. udvartana : pramukhazrInA bIjA paNa be naMbara seva karyA te ekTIva karI kIpeDa dvArA seva karyA. te baMdha. udavartanA. 2. sattA : e naMbara memarI kArDamAM jamA thayA te sattA. 8. apavartana : pachI khyAla Avyo ke A naMbara paNa kAmanA abAdhAkALa: jyAM sudhI e naMbarano upayoga na nathI, eTale temAMthI eka naMbara rAkhI bIjA naMbara DilITa thaI zake tyAM sudhI abAdhAkALa eTale ke seva karelAM karyA te apavartanA. naMbara rAtre oNphisa baMdha hotA na joDI zakAya te 9. nisbata : pramukhazrInA naMbara na lAgatAM oNphisa mAraphata abAdhAkALa. kaoNnpharansa dvArA konTeka (saMparka) karyo, paNa temaNe jAte udaya : bIje divase ophisa samaye naMbara joDIe te maLavAnuM kahyuM te nirdhAta. udaya. 10. nikAcita : jAte ja maLIne konTekTa karavo paDe te nikAcita.. udIraNA : paraMtu maMtrIzrInuM arjanTa kAma hatuM mATe 11. upazamana : e naMbarane bloka karyA te upazamana. emanA gharano naMbara meLavIne samaya pahelAM saMparka karyo te 12. kSayopazama : emAMthI keTalAMka naMbara DIlITa karyA ane keTalAMka udIraNA. bloka karyA te kSayopazama.. 6. saMkramaNa : pachI khabara paDI ke emanA kArya mATe maMtrInI 13. kSaya: have temanA naMbara jarUrI na hatA mATe DIlITa karyA te nahi paNa pramukhazrInI jarUra che mATe e naMbaranI jagyAe kSaya. prabuddha saMpadA 162 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavAda ane vijJAna | DaoN. razmi jhaverI [vyavasAye C.A. thayelAM ramibhAI jhaverIe pAMsaTha varSanI che-Azrava. pudgalamAM sneha che-AkarSita thavAnI yogyatA. be uMmare jenolojImAM M.A. karyuM ane tyArabAda "prekSAdhyAna' upara bhinna tattvo (elements)no parasparamAM saMbaMdha (fusion) thaI zodha prabaMdha lakhI pIeca.DI.nI upAdhi grahaNa karI. jena jagata, zake che. tevI ja rIte jIva ane karma parasparamAM dUdha-sAkaranI jema maMgalayAtrA ane zrI jIvadayAnA eka samaye taMtrI, AcArya ekAkAra banI zake che. mahAprajJanA sUtrakRtAMganA gujarAtI anuvAdaka, jaina pracAra kSetre vijJAna 'AtmA' nAmanA tattvanuM svataMtra astitva svIkAratuM videzomAM jaina dharmanAM ArAdhaka, prekSAdhyAnanA saMcAlaka ane nathI. vijJAna gUDhavAda (mysticsm) ke Izvaraka tvavAda pracAraka temaja jaina dharmanA vividha viSayo uparanA prabhAvaka vaktA (theology)no svIkAra nathI karatuM. vijJAna to mAtra prayogothI ane UMDA tattvaciMtaka che.] siddha thayelA siddhAMtone ja mAnyatA Ape che. vizvanA prakhyAta vizvanA bahumatI dharmo-IsAI, IslAma, vedAMta, Adi -- vaijJAniko ane dArzanikoe vizvanI utpatti, AtmA, karmavAda, Izvara kartutvavAdamAM mAne che. teo Izvarane jagatano kartA, hartA, IzvarakartutvavAda, Adi viSayo para ciMtana karyuM che. prasiddha vaijJAnika niyaMtA mAne che. jaina darzana Izvara katvavAdano svIkAra nathI sTIphana hokIMge (Stephen Hawking) enA be vizvavikhyAta karatuM. e AtmakartutvavAda, puruSArthavAda ane karmavAdano svIkAra pustako-A brIpha hisTrI opha TAIma" (A Brief History of kare che. AcArya haribhadra "zAstravArtA samuccayamAM kahe che ke, Time) ane sAMprata prakAzita "dha grAMDa DijhAIna' (The Grand 'AtmAmAM parama aizvarya ane anaMta zakti che, eTale e ja Izvara Design)mAM vizvanI utpatti vagere viSayo para gaMbhIra carcA karI che ane e ja kartA che." che. emaNe "vizvanI utpatti kema ane kyAre thaI? koI Izvare vijJAna paNa "Izvara' nAmanA koI tattvano svIkAra nathI karatuM, ene banAvyuM che? to pachI Izvarane koNe banAvyo ? ApaNe A paraMtu vizvanA vaijJAniko, gaNitazAstrIo ane khagoLazAstrIo vizvamAM kyAMthI AvyAM ?' Adi praznonI carcA karI che. A badhAM vizvanI utpatti, eno AkAra, Adi viSayo para avAranavAra prazno karmavAda ane vijJAnanI samIkSA karavA prere che. zodhakhoLa karatA rahyA che. 'karmavAda' e vijJAnano viSaya nathI; A pustakomAM emaNe grIka philosophara erisToTala e darzanano viSaya che. chatAM paNa vijJAnanA siddhAMto karmavAdanA (Aristotle340 B.C.), TolemI, (Ptolemy-2nd century siddhAMtone samajavAmAM sahAyarUpa bane che. A laghu-zodha lekhamAM A.D.), polIza pAdarI nikolasa koparanIksa (Nicholas A viSayanI carcA karavAno prayAsa karavAmAM Avyo che. Copurnicus-1514), ITalIno gelilIyo (Galileo Galilei zrI bhagavatI sUtra, zrI pannavaNA sUtra, zrI rAyaprazrIya sUtra, 1600), briTanano sara AIjheka nyUTana (Sir Isaac Newton Adi jenAgamomAM vijJAnanI aneka zAkhAonuM vistArathI varNana 1687), Imenyuela kAMTa (Immanual Kant 1781), albarTa karavAmAM AvyuM che. loka (universe), AkAza (space), kALa AInsTIna (Albert Einstein 1905) vagere prasiddha (time), pudgala (matter), jIva vijJAna (biology), Adi para vijJAnIonA vicAronI chaNAvaTa karI che. emaNe tAraNa kADhayuM vizada carcA karavAmAM AvI che. pudgalanA prakAza (light), dhvani che ke samaya jatAM eka pachI eka dhuraMdhara vijJAnIonI dhAraNAo (sound), paramANu (atom), Adi metaphysical viSayo para AMzika athavA samagrapaNe khoTI paDatI gaI che. arthAt vijJAna paNa gahana ciMtana AmAM jovA maLe che. paNa koI aMtima satyanI sthApanA karavA asamartha che. AnI sAme bhagavatIsUtro (1/6/ 31 2-31 3)mAM jIva ane karma jaina darzanano kevaLajJAnanA siddhAMta dRDhatApUrvaka kahe che ke (pudgala)nA saMbaMdhamAM vizada carcA che. jIva ane karma baMnemAM kevalajJAnI-sarvajJa samagra satyane joI zake che. eTale ja emaNe atyaMtAbhAva che. jIva cetana che; karma pudgala che, acetana che. racelA zAstro koI prayogo para AdhArita nahIM paNa AtmAnA baMnenA astitvanI naikAlika svataMtratA che, kAraNa cetana kayAreya nirAvaraNa-parama vizuddha jJAnanA AdhAre racAyelAM che. A carcAnA paNa acetana nathI thatuM ane acetana kyAre paNa cetana nathI thatuM. AdhAre karmavAda ane vijJAnanI samIkSA A lekhamAM karavAmAM to pachI A baMneno saMbaMdha kema ane kevI rIte thaI zake ? bhagavAne AvI che. kahyuM che ke saMsArI jIva ane pudgala (karma) paraspara baddha, spaSTa, zrI bhagavatI sUtra (25/1/17)mAM jaNAvyuM che ke jIva avagADha, snehapratibaddha ane eka ghaTakamAM rahe che. dUdha ane pANInI pudgalane (matter) bhogave che, nahIM ke pudgala jIvane. paNa jema paraspara otaprota rahe che. A saMbaMdha bhautika che. bhagavatI pudgala (karma)thI jIva prabhAvita thAya che. jIva ane pudgalanI sUtro anusAra A saMbaMdha kevaLa jIva athavA kevaLa pudgalanI A arasaparasanI asara mAtra dArzanika dRSTithI ja nahIM paNa (karma)nI taraphathI ja nathI thato, paNa baMne bAjuthI thAya che. AdhyAtmika dRSTithI paNa agatyanI che. anaMta zaktimAna AtmA A siddhAMta have vaijJAnika dRSTie joIe. A saMbaMdhane potAnA "akarmavIrya'thI karmanI zakti upara vijaya meLavI zake 'sneha- pratibaddha' kahevAya che. jIvamAM sneha (cIkaNApaNuM) che. AtmAnI A zakti jAgRta karavA mATe AdhyAtmika 163 karmavAda ane vijJAna Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakarmabhAva nathI. vijJAnathI (karmabaMdhanamAMthI AtmAnI) vimukti anuSThAnonI sAthe sAthe vijJAnanI keTalIka zAkhAono abhyAsa paNa Avazyaka che. zarIra-vijJAna (Anatomy), magaja (Brainneuroscience), e tasrAvI graMthitaMtra (Endocrine-Systerm), eno magaja sAtheno saMbaMdha (Neuro Endocrine-System), paridhigata nADI saMsthAna (Peripheral Nervous Systerm), svataH saMcAlita nADI-saMsthAna (Autonomous Nearvous System), jaivika vijJAna (Genetics Science) Adino UMDo abhyAsa karavAthI Adhunika vijJAna ane karmavAdanI tulanAtmaka samIkSA thaI zake che. karma zabda bhAratIya darzanano bahu jANIto zabda che. jaina, bauddha ane vaidika badhA darzano dvArA e mAnya karavAmAM Avyo che. A kriyAnI pratikriyA che; tethI teno asvIkAra paNa karI zakAto nathI. prastuta lekhamAM jaina darzanamAM karmanI je vilakSaNa vyAkhyA che tenI ane Adhunika vijJAnanI tulanAtmaka samIkSA karavAmAM AvI che. darzana ane vijJAna vacce haMmezAM moTI khAI rahetI AvI che. kAraNake vijJAna mAtra praryAgIthI siddha thayelAM siddhAMto ja mAnya rAkhe che. jyAre darzana jJAnIonA vacanone zraddhAthI svIkArI ve che. darza nazAstrIo ane vaijJAniko jo e kabIjAnA siho to ne samajavAno prAmANika prayatna kare to vizvanA ghaNAM praznonA hala thaI zake che. karma zabda e jaina darzanano pAribhASika zabda che, je eka viziSTa arthamAM vaparAyo che. vAcaka umAsvAtio karmanI paribhASA karI che-"sakabAyavAvaH karmazo yogyAna puddagalanAdatta' (8/2). arthAt kAyayukta jIva je karmavargazAnAM pudgalone grahaNa kare che, tene karma kahevAya che. AcArya tulasIjIe jena siddhAMta dIpikAmAM enI vyAkhyA karI che-'AtmapravRtttAkRSTAstasrAyogya pudagalAH karma:' (4/1). arthAt AtmAnI (sat-asata, zubha-azubha) pravRttithI karmanA baMdhane yogya je pudgalone AkarSe che tene karma kahevAmAM Ave che. Ama karmavargIzAnAM viziSTa pudgalo jyAre AtmA dvArA AkarSAya che, tyAre te karma kahevAya che. gItAmAM karma zabda pravRtti bI dRSTie joIe to vijJAna pAse mAnavanA sarvAMgINa yogakSema mATe koI asarakAraka upAya nathI. kAraNa vizvanI pratyeka kriyA kevI rIte (How) thAya che, te ja vijJAna jaNAvI zake che. jyAre karmavAda A kriyAo zA mATe (Why) thAya che te samajAvI zake che. A baMne siddhAMtone- 'kevI rIte' (How) ane 'zA mATe'mATe vaparAyo che. bauddha darzanamAM ene vAsanA athavA saMskAra (Why) ekabIjAnA pUraka banAvIe (Supplementary and Complementary) to ja karmavAdanA gahana siddhAMto sahelAIthI samajI zakAze. dazarva kAlika sUtranA caturtha 'parjivanikAya' adhyayanamAM bhagavAne kahyuM che ke "prathama jJAna pachI dayA (AcarA).' emAM AgaLa kahyuM che ke je mANasa jIva kone kahevAya ane ajIva kone kahevAya e nathI jANato te saMyamanuM pAlana kevI rIte karI zake ? ahiMsAnA pAlana mATe jIva, jIvanI jAto, jIvanI khAsiyato, Adi mATe jIvavijJAnano abhyAsa karavo Avazyaka che. zrI sUktAMga sUtra (bhAga 2 adhyayana 3/4), zrI jIvAvAbhigama sUtra (1) 10) Adi AgamomAM paNa sUkSmAtisUkSma ekendriya (sthAva2)thI laIne paMcendriya sudhInA jIvonuM vizad varNana che. Ane mATe Adhunika vijJAnanA viSaryA -prANIzAstra (Zoology), vanaspatizAstra (Botany), ane sUkSmajIvazAstra (Microbiology) Adino abhyAsa upayogI thaI zake che. jaina darzananA karmavAdanA siddhAMtanI ane Adhunika jIvavijJAnanI gaMbhIra samIkSA 'Jain Biology" mAM (lekhaka-sva. jeThAbhAI jhaverI ane muni mahendrakumA2) ka2vAmAM AvI che. nizcaya nadhamAM karmavAda nizcaya nayanI dRSTie AtmA ane karma baMne taddana bhinna tattvo che. zuddhAtmA karmano kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI. vyavahAra nayanI dRSTithI saMsArI AtmA karmano kartA kahevAya che. tenuM mULa paNa ajJAna ja che. zrI samayasAramAM kundakundAcArya spaSTa kahe che ke AtmA pudgalakarmano nimitta naimittika bhAvathI paNa kartA nathI. karma pudgala dravya che, jaDa che, acetana che; jyAre AtmA cetana tattva che ane jJAna eno svabhAva che. A baMne para dravyone paraspara prabuddha saMpA 164 kahevAmAM Ave che. karmavargaNAne yogya pudgalo samasta lokamAM phelAyelA che. sAmAnya pudgala-skaMdha ATha sparzayukta hoya che, paNa karmavargazAno pudgala-sko mAtra cAra sparza ja dharAve che-snigdha rUkSa ane zIta, uSNa, te catuHsparzI hovAthI atisUkSma che ane carmacakSuthI ke anya sAdhanathI joI zakAtA nathI paNa emAM snigdha ane rUkSa sparza hovAthI te zakti (Charge) utpanna karI zake che. lokamAM rahelAM A puddago nyuTrala (Neutral) hoya che, padma jyAre te AtmA dvArA AkarSAya tyAre e zaktizALI bane che, Charge thAya che ane AtmAne zubha-azubha kya Ape che. saMsArI AtmAnI traNa jAtanI pravRttio hoya che-mananI, vacananI ane kAyAnI. A traNa pravRttione jaina paribhASAmAM 'yoga' kahevAya che-manayoga, vacanayoga ane kAyAoga, yoganI pratyeka kriyA vakhate karmano baMdha thAya che. AtmA ane karmano saMbaMdha thAya tene baMdha kahevAmAM Ave che. karma AkarSatI vakhate jIvanA jevA bhAga hoya-bhAvanA hoya te pramANe karmanI prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza bane che. Ama baMdhanA A cAra bheda che. prakRti karmano prakAra, sthiti enI samayamaryAdA, anubhAga enI tIAtAmaMdatA ane pradezabaMdha karmasamUhanI rAzi (samUha) nizcita kare che. karmonI mULa jJAnAvaraNIya Adi ATha prakRtio, karmonI sthiti, karmono anubhAga ane karmonA pradezAca mATe uttarAdhyAna sUtranuM teMtrIsamuM adhyayana ane karmonI vividha uttara prakRtio mATe prajJApanA sUtranuM pada 23 paThanIya che. have ApaNe A karma-baMdha-udaya-pravRtti-punaHbaMdhanA viSacakranI vyavasthAne dArzanika vaijJAnika rUpe joIe. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATheya karmomAM vRtti ane pravRtti karAvanAra karma che-cAritra mATe rAsAyaNika bhASAmAM saMdezAo DIenae (DNA)nA rUpamAM mohanIyakarma. mohanIyakarma to bAkInA sAteya karmono rAjA che. lakhAyelA hoya che. AnAthI emano dekhAva, zarIranI racanA enA mukhya be bheda che-darzana mohanIya ane cAritra mohanIya. AdimAM ghaNuM sAmya hoya che. paNa bannenuM vyaktitva, svabhAva, darzana mohanIyanA udayathI AtmA mUDha banI jAya che. potAnuM vRttio, Adi alaga alaga hoya che. A bhedanuM upAdAna kAraNa bhAna bhUlI jAya che. pote anaMta jJAna, darzana, AnaMda ane che-bannee karelAM potapotAnA karma je emanI bhAvadhArAo ane zaktino mAlika che te vIsarI jAya che. karmanI A prakRti AtmAne legyA mATe javAbadAra che, jemAMthI emano svabhAva, vRttio Adi AtmAnuM darzana karavAmAM ja aMtarAya pADe che. paNa AtmAnI vRtti utpanna thAya che. ane pravRtti mATe to javAbadAra che-cAritra mohanIyakarma. eno karma ane nyUrosAyansa krama A pramANe che atyAra sudhI sUkSma jagatamAM ja badhI kriyAo thaI che. have pUrvajanita cAritra mohanIyakarmano udaya pratyeka kSaNe thato A vRttio, bhAvanAo, Avezo, Avego, utte janAo rahe che ane pratyeka kSaNe e AtmAmAM sUkSmatama spaMdana utpanna kare (Urges, Impulses) sthULa jagatamAM praveze che, ane magajanI che. A karmano udaya enA baMdhanI sthiti pUrI thavAthI (abAdhAkALa madhyamAM AvelA atyaMta zaktizALI supara kaoNpyuTara (Super pUro thavAthI) athavA nimitta maLavAthI thAya che. udaya thatAM ja te Computer)ne sakriya karI ene nirdeza (Command) Ape che. zubha-azubha adhyavasAyarUpI saMdeza ApI AtmAthI alaga thaI A ApaNI maptiskIya vyavasthA magajanI madhyamAM AvelI limbika jAya che, lokanA anya karmavargaNA yogya pugalo sAthe maLI sisTama (Limbic Sys-tem) kahevAya che. jAya che. have je lAgaNIo-vRttio (feelings-emotions-pascAritra mohanIyakarmono udaya AtmAmAM rAga-dveSanA saMdeza sions) utpanna thAya che, e ApaNA graMthitaMtrane (neuroendoApe che. je adhyavasAyanA rUpamAM cAra kaSAya ane nava nokaSAyanA crine system) sakriya kare che. vRttionuM have rAsAyaNika rUpe pariName che. cAra kaSAya che-krodha, mAna, mAyA ane lobha. bhASAmAM rUpAMtaraNa thAya che, je ApaNI aMtaHstrAvI graMthiomAMthI nava nokaSAya che-hAsya, zoka, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, nIkaLatA sAvo dvArA moTara narvasa (motor nerves)ne pahoMcADe strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda. che, je ApaNI abhuta narvasa sisTama (nADItaMtra) dvArA zarIranA have A kaSAya-no kaSAyo (sUkSma spaMdanarUpamAM) vividha cokkasa avayavane pravRtti karavAno Adeza Ape che. Ama bhAvono-bhAvanAono nirdeza Ape che, jenuM tejas zarIra vRttionuM pravRttiomAM rUpAMtaraNa thAya che. yoganI pravRtti zarU (BioElectric Body) dvArA lezyAmAM rUpAMtaraNa thAya che. A thAya che. ane navA karmone baMdha thAya che. e samaye kaSAyAdinI tejas zarIra paNa atisUkSma che ane e kaSAyAdinA bhAvonuM tIvratA-maMdatAnA AdhAre navA karmonI prakRti, sthiti, anubhAga raMganA taraMgomAM rUpAMtaraNa kare che. e mIDiyA boDI (Media ane baMdha thAya che. A navA karmano abAdhAkALa pUro thatAM ke Body) che je vidyu-cuM bakIya kSetra (Electro-Magnetic nimitta maLatAM pAchAM udayamAM Ave che, vRtti utpanna kare che, je Field)nA kiraNo (Radiation) dvArA karmajanita saMdezane AgaLa pravRttimAM pariName che ane navA karmo baMdhAya che. Ama karmanuM vadhAre che, jenuM vezyAnA (Aura) rUpamAM pragaTIkaraNa (Manifes- viSacakra cAlu rahe che. jIvane saMsAramAM janma-mRtyunA cakkaramAM tation) thAya che. A vezyAonA enA raMga anusAra cha bheda 2khaDAve che, nacAve che, enA progrAma mujaba sukha-du:khano batAvavAmAM AvyA che. kRSNa, nIla, kApota- A ToNa anubhava karAve che. azubha-mAThI vezyAo che ane pahma, tejas ane zukala le have A lekhamAM AtmAnA zuddhikaraNanI prakriyA vize carcA zyAo zubha lezyA che. azubha adhyavasAyonuM kALA-gaMdA karavAmAM AvI che. AmAM paNa vijJAnanI vividha zAkhAonuM jJAna raMgomAM ane zubha sakArAtmaka adhyavasAyonuM camakatA tejasvI upayogI che. ApaNAM zarIramAM be prakAranI nADIo che-jJAnavAhI suMdara raMgomAM rUpAMtara thAya che. mANasanA zarIranA AbhAmaMDaLa nADI (Sensory Nerves) ane kriyAvAhI nADI (Motor parathI-enA raMgo parathI e mANasanI bhAvanAo pArakhI zakAya. Nerves). jJAnavAhI nADIo ApaNI pAMca IndriyothI grahaNa che.narI AMkhe na joI zakAtA A raMgo- taraMgo-kriliyana kemarA karelA saMdezA magaja (Brain)ne pahoMcADe che. jenAthI magajamAM vaDe joI zakAya che. vRttio utpanna thAya che. te uparAMta mananI aMdara paNa satata - have A sUkSma raMga-taraMga rUpI saMdeza (lezyA) vyaktinA cAlatA ciMtana- manana-zruti-kalpanA Adi paNa magajamAM bhAvataMtrane prabhAvita kare che ane enI bhAvanAonuM nirmANa vRttio utpanna kare che. A vRttio pramANe magaja kriyAvAhI kare che, vRttio pedA kare che. nADIo (Motor Nerves) ne pravRtti karavAno Adeza Ape che. be sagA bhAIomAM AnuvaMzika siddhAMta anusAra mAtA- have jo azubha vRtti thAya paNa azubha pravRtti na thAya to navuM pitAnA jIna (genes)no vAraso, kromosoma (23 mAtAnA karmabaMdhana paNa nathI thatuM. A kevI rIte zakya che? ene mATe ane 23 pitAnA) vagere ekasarakhA hoI zake che, jemAM emanA AtmAnA zuddhikaraNanI prakriyA A pramANe che. 1 165 karmavAda ane vijJAna Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA zuddhikaraNanI prakriyA eTale je kAraNothI karmabaMdha ane azubha pApakArI kriyAo para aMkuza AvI jAya che . Ama thAya che e ja kAraNone viparIta dizAmAM pheravI nAkhavAnI prakriyA. prabhAvazALI Counter Command dvArA azubha karmamAMthI bacI bhagavAne kahyuM che, "je AsavA te parivA, je parisavA te zakAya che. karmanuM viSacakra nabaLuM paDe che. AjanuM vijJAna A vAta AsavA.' eTale ke je Azrava che-karmabaMdhanuM kAraNa che, te ja siddha kare che ke avacetana mana (Sub-Conscious Mind) ne parizrava paNa che. karma rokavAnuM paNa e ja kAraNa banI zake che. prabhAvita karI nakArAtmaka vRtti ane bhAvanAomAMthI mukti karmabaMdhana mATe mukhya kAraNa che mana-vacana-kAyAnI pravRtti. to meLavI zakAya che. ene toDavA mATe paNa A traNa yoganI pravRttino ja upAya atyAra sudhI ApaNe ghULa jagatamAM ja prayogo karyA che. batAvavAmAM Avyo che. phera mAtra eTalo che ke je have A have bahu agatyano prayoga che. dhULamAMthI sUkSmanI yAtrA. e che pravRttiono eka mAtra uddeza haze- AtmAnuM zuddhikaraNa, karmabaMdhana AbhAmaMDaLanA zuddhikaraNanI prakriyA. traNa mAThI vezyAnA azubha rokavuM ane kRta karmane toDavA. raMganuM zubha prakAzita raMgomAM rUpAMtaraNa karavAnI prakriyA have ApaNe zuddhikaraNanI prakriyAnA kramanI carcA karIe. che-lezyA dhyAna. gaMdA raMgo para zubha pavitra raMganA prabhAvazALI sarvaprathama pagaluM che-sAmAyika. sAmAyikamAM saMkalpa karavAno prati taraMganuM (Counter Waves) dhyAna karavAthI AbhAmaMDaLanA che ke "sAvajja jogaM paccakhAmi.' sarva prakAranA sAvadya yogono raMgonA taraMgonuM rUpAMtaraNa karI zakAya che. AbhA maMDaLanI zuddhi huM tyAga karuM chuM arthAt cokkasa samaya (48 miniTa) sudhI huM thavAthI bhAvatuM TonI zuddhi thAya che. A eka parivartana koIpaNa prakAranI pApakArI pravRtti nahIM karuM. mArA manathI, vacanathI (Transformation)nI prakriyA che. alaga alaga zubha raMgonA taraMgone ane kAyAthI pApa karIza nahIM ane anya koI pAse karAvIza nahIM. sakriya karavA nIce nA vaijJAnika prayogo karavA akuzaLa mana, vacana ane kAyAnI pravRttino virodha karI mAtra jevA che. kuzaLa mana, vacana ane kAyAnI pravRtti ja karIza. A traNeya yoganI lalATanA madhyabhAgathI mastiSkanA madhyabhAga sudhI cittane pravRtti udita karmanA ekapaNa Adeza mujaba nahIM karuM. A AtmAno laI jaI, jyotikendramAM ekAgra karI, tyAM jo pUrNimAnA candramAM puruSArtha che je jaina dharmano pAyo che. je vA camakatA sapheda raMganuM dhyAna karavAmAM Ave -pUrA bIjuM pagaluM che-kAyotsarga. zarIrane zAMta sthira ane zithila AbhAmaMDaLamAM camakatA sapheda raMganA paramANu onA taraMgo karIne, manane ekAgra karIne have bahirmAmAMthI aMtarmAmAM praveza banAvI-dhyAnanI prakriyA dvArA vikRta bhAvo (Psychological karavo. cittanI cenala cenja karI ene aMtarmukha banAvo. zarIranA Distortions)ne, jevA ke krodha, mAna, mAyA, lobha tathA ISya graMthitaMtra ane AtmAnA caitanya kendro para dhyAna ekAgra karavA ane veranI vRttione- zAMti, kSamA, mRdutA, saraLatA, saMtoSa cittane tyAM laI jAo. tathA maitrInA zubha bhAvomAM parivartana karI zakAya che. graMthitaMtra ane caitanya kendronA sthAna (Endocrine Gland) saMdarbha graMtha sUci: caitanya kendra graMthitaMtra sthAna 1. karmavAda-AcArya mahAprajJa (jena vizvabhAratI, lADanU) hAyapothelomasa (Hypothelemus) mastakano uparano bhAga 2. dhyAna cikitsA paddharti-aruNa ane mayUrI jhaverI jyoti kendra piniyala (Pineal) lalATanI madhyamAM (aham senTara, muMbaI) darzana kendra piTyuTarI (Pituitary) be bhRkuTionI vacce 3. Scientific Vision of Lord Mahaveera (Dr. Samani vizuddhi kendra thAIroIDa (Thyroid) gaLuM - kaMTha Chaitanya Pragya) AnaMda kendra thAImasa (Thymus) chAtInI madhyamAM 4. A Briaf History of Time' and 'The Grand Design - tejas kendra eDrInala (Adrenal) nAbhinI pAchaLa Stephen Hawking (Bantam Books -- New York) zakti kendra gonAsa (gonads) karoDarajjuno aMtima bhAga 5. (i) Neuro Science and Karma -Jain Doctrine of pratyeka graMthimAMthI cokkasa prakAranA hormonsano avirata Psycho-Physical Force' (ii) Microcosmology: pravAha vaheto hoya che. je ApaNAM nADItaMtra (nervous Atom in Jain 'Philosophy and Modern Science' System)ne vividha prakAranA rAsAyaNika saMdezAo ApI (iii) Jain Biology pravRttio karAve che. A saMdezAo mujaba madhya-magajamAM rahelI All by - Late Jethalal S. Zaveri and Prof. Muni limbika sisTama (Central limbic system) moTara nADI dvArA Mahendra Kumar (Jain Vishva Bharti Institute, alaga alaga aMgomAM alaga alaga jAtanI pravRtti karAve che. jo Ladnu) graMthitaMtra para ekAgracitte vidhAyaka zubha bhAvanAo nuM dhyAna 6. An Enigma of an Universe Prof. Muni karavAmAM Ave to hormonsamAM rAsAyaNika parivartana Ave che. Mahendra Kumar (Jain Vishva Bharti Institute, azubha bhAvanAonuM rUpAMtaraNa zubha saMdezAomAM thaI jAya che Ladnu) prabuddha saMpadA 166 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma viSenI sajjhAya I 5. pU. AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI mahArAja jainadarzanamAM karmanuM tattvajJAna ajoDa che. A baMne sajjhAyano marma jIvanamAM parivartana lAvavA samartha che, sadgati ApavA samartha che. karyAM karma bhogavavA ja paDe, emAM koInuM na cAle. karma viSayaka A sajjhAya che. yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI A kRtimAM karmanuM varadAna kSaNamAM AvI paDaze tema kahe che. karmanuM evuM ja che. varadAna ke abhizApa kevA rUpe AvI Tapakaze, kaMI kahevAya nahi paNa AvI to paDe ja. sukha, du:kha bhogavavA ja paDe. sAruM ke khoTuM je kaMI bAMdhyuM haze, acUka te AvI paDaze ane bhogavavuM paDaze. e mithyA nahi thAya. pratyeka paristhitinuM aMtima smita devAdhIna, karmAdhIna che. pratyeka IcchAno aMtima pratyuttara karmAdhIna hoya che. nasIbanA khela gajaba che. bila geTsa ke dhIrubhAI aMbANI ke evA anekanAmAM ApaNI AsapAsanA vizvamAM upalabdha che ja. gaIkAla emanI zUnya hatI, emanI pAse kaMI ja nahotuM. Aje vizvabharanA lokomAM emanuM nAma che, evAMya ghaNAM nAma che ke je gaIkAle samagra vizvamAM chavAyAM hatAM, Aje koI ja jANatuM nathI : eka jUnI kaDI yAda Ave cheH sagAM dIThAM meM zAha AlamanA, bhIkha mAMgatAM zerIe kismatanA khela nirALA che. kavi kahe che : karoDo rUpiyA kramAvAnI AzAthI vahANa laIne paradeza kheDavA jAya, e vahANa ja samudramAM ardha raste besI jAya che, tyAM ja vyaktinuM maraNa thAya. eka ja mAtA pitAnA be putro hoya. baMne sAthe janmyA, bhaNyA ane moTA thayA. eka jJAnI thAya, bIjo nirakSara rahe! nasIba potAnA khelanuM rahasya kadIya koIne kahetuM nathI. saphaLatA maLatAM varSo thAya che, niSphaLatA paLamAM chAtI para caDhI bese che. vRkSane pAMgaratAM varSo jAya che. paNa paLamAM kharI paDe che. kismatanI AkhIya lIlA akaLa che. kavi A sajjhAyanI cothI kaDImAM gAthAmAM varNave cheH lumba AMbA kerI levA, koIka jhADe caDe, AyuSya avidha AvI hoya to palaka mAMhi paDe. AMbAnI DALa para madhura phaLa levA caDe ne e ja vakhate jo AyakhuM pUruM thatuM hoya to e ja DhaLI paDe. je karmamAM che te acUka thAya che. paNa tenI ciMtA karIne herAna thavAnI jarUra nathI. kavi yoganiSTha AcAryazrInI AtamavANI sIdhI che: je thavAnuM hoya te thavA do. tenI ciMtA ja zA mATe karavI? aMtima paMktimAM kavi dharmano sAra ApI de cheH nirarthaka mahenata karavI nahi ane je thavAnuM hoya te thAya, phogaTa ciMtA paNa karavI nahi. ApaNe to AtamadhyAnamAM rahevuM. sAruM kArya ka2vuM ane jo karyuM haze to ja IcchIzuM te thaze. sArA karmanA ka2nA2ne du:kha, Apatti AvI paDatAM nathI, mULamAM kSati satkarmanI che. kalyANano ka2nA2 kadI durgatimAM jato nathI, e dharmavacana bhUlavA jevuM nathI. phUlano choDa vAvyo haze to sugaMdha jarUra maLaze. saMtanuM kArya vaDanA vRkSanI jema saune zAMti ApavAnuM hoya che, saMtanuM kArya parabanI jema saune zItaLatA ApavAnuM hoya che, saMtanuM 167 kArya saune phUlanI jema sugaMdha ApavAnuM hoya che. karma vizenI A sajjhAyamAM saMtonA e satkAryanI saurabha prApta thAya che. kavi dAnamuni A sajjhAyamAM jIvanamAM AvI paDatAM du:kha ke kalezathI mUMjhAI na jaIe paNa ApaNe ja bAMdhelA karmano prasAda che tema samajIe tevo mIThapabhIno upadeza Ape che. vidyamAna vizvamAM eka paNa vyakti evI nathI ke jeNe nAnuM athavA moTuM sukha ke duHkha joyuM na hoya. evA samaye svasthatA jALavI rAkhavI ane manamAM nirAzA pravezavA na devI te DahApaNanuM kAma che. sukha, zAMti ke samRddhi prApta thAya ke duHkha, Apatti ke virodha AvI paDe tyAre harakhAI javA jevuM nathI ke parezAna thaI javA jevuM nathI. bIjAnuM sukha joIne manamAM roSa ke IrSyA pragaTavA na devAya. A samaye manamAM viSAda dharavo na joIe paNa samajavuM joIe ke A karmano prasAda che, karmano khela che. A jagatamAM karmathI koza mukta rahyuM che? bAra bAra varSa sudhI rAma vanamAM phaLAhAra karIne jIvyA, sItAne rAvaNa upADI gayo.. A badhuM kema thayuM ? A badhAM karmanA vikaTa kArya che. jaMgalamAM mukuMdanuM ekalA rahevuM, vRkSa vRkSa bhaTakavuM tathA harizcaMdranuM nIcanA gharamAM jaLa bharavA rahevuM ane nIce muMDIe jIvavuM, naLarAjAe rAtrinA samayamAM damayaMtine pahikarI ane nAma, ThAma, kuLa gopavIne rAjA naLe samaya vitAvavo paDyoH A badhuM koLuM karyuM ? karmano ja e baghuM khela che. jagatamAM sauthI rUpavAna cakravartI sanatakumAranI vAta jANo cho ? rUMvADe rUMvADe sAta prakAranI pIDA jAgI ne sAtaso varasa e vedanA temaNe bhogavI! deva jevA rUpALA, rAjakumArane vaLI parAkramI pAMce pAMDava baMdhuoH vana vana bhaTakyA, bhukhyA-tarasyA rakhaDyA! A badhuM kema thayuM? karmanA ja kaDavA kAma! jenI haMmezAM devo, manuSyo sevA kare che, pUje che, sarvatra khammA khammA thAya che ane tribhuvanapati che, vikhyAta che evA mahApuruSone paNa karmanI viTaMbaNA sahana karavI paDI che, temane paNa karmoe choDyA nathI to sAmAnya mAnavInI zuM visAta? jiMdagImAM du:kha AvI paDe tyAre koIne doSa na apAya. bIjAM sau to nimitta che. sAco duHkhano denAra to che karma. AvA samaye koIne doSa ApavA karatAM, dharmanA zaraNe javuM joIe. sAcuM sukha to gharmanA zaraNamAMthI ja saMprApta thaze. duHkhathI akaLAtA ane paLavAramAM saune doSa detA mAnavIne lagAma tANatI A sajjhAya che. A ANe karyuM ane A teNe karyAnI vAta raTatA mAnavIne kavi samajAve che ke je kaMI thayuM te koIe karyuM nathI paNa ApaNe ja bAMdhelA karmathI thayuM che! karma koIne choDatuM nathI. paramAtmAne paNa nahi ane pAmara jIvane paNa nahi. saune jyAre teno samaya Ave tyAre bhogavavuM ja paDe. e samaye dalIla na cAle. e samaye phakta eka ja upAya che. dharmanuM zaraNa. dharma evuM kalpavRkSa che jyAM vipatti ane viSAda nAza pAme che, saMpatti ane zAMti AvI maLe che, sukha ane samRddhi vadhe che. karma viSenI sajajhAya Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNa caDe? AtmA ke karma? [ pU. rAjahaMsa vijayajI ma. sA. A saMsAramAM eka prazna anAdikALathI cAlyo Ave che. ane AvA anekAMtavAdanI zailImAM AgaLa vadhIe... AvanArA anaMtAnaMta kALa sudhI A prazna cAlato ja rahevAno che.. A silasilAmAM eka navo prazna che-koNa caDe? AtmA ke anaMtakALa vItI cUkyo che ane anaMtakALa haju vItI karma?... koNa baLavAna? konI tAkAta vadhAre-AtmAnI ke karmanI? javAno...paNa A prazna anuttara ja rahyo che... anaMtajJAnano mAlika che AtmA... A prazna che-"paheluM koNa? maraghI ke IMDuM?' akSaya zaktino strota che A AtmA... A saMsAramAM sarvaprathama zuM AvyuM? pahelAM maradhI AvI ke akSaya sukhano bhaMDAra che AtmA.. pahelAM IMDuM AvyuM? AtmA lokane alokamAM ane alokane lokamAM pheravI javAbamAM jo "maraghI' kahe to prazna e UThe ke IMDA vinA maraghI nAkhavAnI zakti dharAve che... AvI zI rIte ? ane jo "IMDu' javAba tarIke rajU kare to prazna uThe ke mAtra lokAkAzamAM ja nahi, anaMta alokamAM paNa jovAnuM maraghI vinA IMDuM AvyuM zI rIte? sAmarthya dharAve che A AtmA... saravALe "paheluM koNa? maraghI ke IMDuM ?' prazna anuttara ja AvI aMzamAtra paNa aMta vinAnI anaMta zakti dharAvato rahe che. AtmA baLavAna ja hoya ne!!... AdhyAtmika jagatano paNa Avo ja eka prazna che-A saMsAramAM sAmA pakSe karmanI tAkAta paNa kAMI ochI na AMkI zakAya... pahelAM koNa AvyuM? AtmA ke karma?... pahelAM AtmA Avyo ke anaMtajJAnanA mAlika A AtmAne paNa karmasattA nIce dabAyo pahelAM karma AvyuM?.. hovAne kAraNe bArAkhaDI zIkhavI paDe che...dareka bhave navesarathI bhaNavuM jo ema kahevAmAM Ave ke pahelAM AtmA Avyo to prazna e paDe che... uThe ke karma vinA AtmA A saMsAramAM paribhramaNa kare ja zI rIte ? anaMta zaktino srota gaNAto A jIva karmasattAnI eDI nIce ane jo ema kahe ke pahelAM karma AvyuM to prazna e che ke AtmA kacaDAyelo hovAthI mAyakAMgaLo banI gayo che..thoDuMka vajana vinA karmanuM sarjana thayuM zI rIte ? UMcakatA tenI kamara lacakI jAya che. jarAka vAgI jatAM phekyara thaI saravALe A prazna paNa anuttara ja pharyA kare che... jAya che... jagatamAM je kaMI paNa thAya che, te badhuM ja IzvarakRta che. AvI avyAbAdha sukhano bhoktA gaNAto AtmA karmavaza duHkhI eka mAnyatA jagatamAM jora-zorathI pravarte che... - duHkhI thaI jAya che. peTamAM duHkhe che... B.P., DAyAbiTIsa jevA rogothI jagata Izvarasarjita hoya to ja uparokta prazna Ubho thAya gherAI jAya che... che..kAraNa ke je navasarjana pAmyuM hoya, enI Birth date hoya AtmAnA pradeza-pradeza para karmasattAe potAno aDDo jamAvyo ane jyAM Birth date hoya tyAM ja prazna thAya ke paheluM koNa ? che...AtmAnA eka-eka pradeza para anaMtAnaMta karmapradezono khaDakalo paheluM koNa jammu-paheluM koNa sarjana pAmyuM? ane pachI UbhI thaI gayo che. thAya tenA AnuSaMgika praznonI bochAra!!... AtmAnA eka eka pradezane anaMta-anaMta karmapradezoe gherI chevaTanI paristhiti e Ave ke e prazna niruttara ja rahe !!... lIdho che. A AkhuMya jagata anAdi che...Aje je rIte A jagata zvasI AtmAnA asaMkhya pradeza sAme karmanA anaMtAnaMta pradezo khaDe rahyuM che, te ja rIte te anaMtakALa pUrve paNa zvasI rahyuM hatuM ane page UbhA che. anaMtakALa pachI paNa dhabakatuM ja raheze... A jagatanI koI Adi AtmAnA eka pradeza para anaMtAnaMta karma pradezonI sattA nathI, ane kyAreya teno aMta nathI.. anAdi-anaMta che A jagata!! dharAvanAra karma baLavAna gaNAya ja ne!! koI vastunI Adi hoya to Birth dateno prazna ane "paheluM have vicAraNA e mudde Ave che ke vadhu baLavAna koNa ? AtmA koNa'no prazna mAthAmAM vAge...paNa jyAre Adi ja nA hoya, ke karma ? anAdirUpeNa te pravAhita ja hoya to AvA vAhiyAta prazno UbhA pahelI najare jotAM lAge che ke karma vadhu baLavAna che!! AtmAnA thAya kyAMthI? eka eka pradeza sAme karmanA anaMtAnaMta pradezo cokI pahero anekAMtavAdanI A ja vizeSatA che... tyAM samasyA kyAreya bhare che !! niruttara na rahe...samasyAnuM samAdhAna kare tenuM nAma ja che - svAduvAda, paNa jarA UMDANathI vicArazo to samajAze ke karma nahIM, paNa anekAMtavAda... AtmA ja baLavAna che.. ane kAMtavAda pAse samAdhAna che, jyAre ekAMtavAda pAse AtmAne eka pradezane baMdhaka banAvavA karmanA anaMtAnaMta samasyA che... jyAM mAtra ekAMte samasyA che te ekAMtavAda.. pradezone kAme lAgavuM paDe che...karmanA anaMtAnaMta pradezo bhegA thAya ane jyAM samasyA sAthe samAdhAna paNa che tenuM nAma che- tyAre AtmAnA eka pradezane vazIbhUta karI zake ! anekAMtavAda.... tAtyA Tope, maMgala pAMDe jevA eka krAMtikArIne pakaDavA mATe prabuddha saMpadA 168 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgreja lazkarane seMkaDo nahi, hajAronI palaTana khaDI karavI paDI dharAvatI... hatI...hajAronI palaTana bhegI thayA pachIye, dagAthI jyAre eka te game teTaluM jora kare to ya AtmAnA ATha rUcaka pradezone krAMtikArI pakaDAto, tyAre aMgreja gavarnarane paNa kahevuM paDatuM ke kadI dabAvI zake tema nathI... amArA aMgrejo karatAM A bhAratIya krAMtikArIo hajAro gaNI zakti AtmAnA A ATha rUcaka pradezo anAdikALathI karmamukta che...te dharAve che. aMgrejanA baLa ane buddhi karatAMye bhAratIonAM baLa koI kALe karmanA baMdhanamAM baMdhAyA nathI.. baMdhAtA ya nathI ane ane buddhi anekagaNI vadhu zakti dharAvatA hatA. paNa nahIM. AtmAnA eka pradezane baMdI-baMdhaka banAvavA karma sattAne ane mATe ja to AtmA potAnuM Atmatva TakAvI zakyo che... potAnA anaMtAnaMta pradezane kAme lagADavA paDe che... A ATha rUcaka pradezonA kAraNe ja to zAstramAM kahevAyuM che A vAta e ja jaNAve che ke AtmAnI zakti karma karatAM ke- naMtano mAgo naa 3ADo riDha | akSarano anaMtAnaMta gaNI vadhAre che....anaMtAnaMta zaktino dhaNI che A anaMtamo bhAga to haMmeza ughADo rahe che... karma game teTaluM jora kare AtmA... to ya AtmA AgaLa kamajora ja rahe che. A ATha rUcaka pradezo anaMta zaktino dhaNI AtmA jyAre zakti phoravavA mAMDaze magarolIyA paththaranI jema kyAreya karmabaMdhananA sakaMjAmAM AvatA tyAre karmasattA dhamadhaNI uThaze... nathI... AtmA jyAre potAnI zaktino paraco batAvavAnI zubha jJAnAvaraNI karma game teTaluM bhayaMkara hoya to ya akSarano zarUAta karaze, tyAre karmasattAnA anaMtAnaMta pradezonA phuracaracA anaMtamo bhAga to sadAkALa mATe ughADo ja rahe che...AtmAne jJAnano UDI jaze... prakAza te Apato ja rahe che... AtmA jyAre potAnI zaktine kAme lagADaze, tyAre A paNa AtmAnI baLavatara vAtane ja puravAra kare che... karmasattAnA koI pradezo tene baMdhaka nahIM banAvI zake. AtmAnA dabAyelA jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya, upayoga A AtmA anAdikALathI karma pradezothI jakaDAyelo pharI prakAzita thaI zake che. sImita jJAnAdine asIma-ni:sIma che...karmoe tene kyAreya zarUAtathI nathI jakaDyo... banAvatA koI rokI zake tema nathI....AtmAnI anaMtatA sAme mukta AtmAnI tAkAta sAme karma lAcAra che.karma game teTalA karmasattA vAmaNI pUravAra thAya che. dhamapachADA mAre to ya mukta AtmAne te pachADI zake tema nathI... AtmAnI tAkAta sAme te (karma) nirbaLa che.. anAdikAlIna karma baMdhanamAM baMdhAyela AtmA paNa karma nI AtmAnI lAyakAta sAme tenI (karmanI) koI aukAta ja nathI. tAkAtane toDI zake tema che, to mukta AtmAnI to vAta ja zI ane eTale ja to anaMtA siddho atyAre vidyamAna che... dareka kALacakra karavI? ! anekAneka AtmAo siddhatvadazAne pAme che. anAdikAlIna A vAta paNa AtmAnI paDakhe UbhI rahIne karmasattAne kamajora karmabaMdhanadazAthI mukti meLave che.. sAbita kare che! Atmapada - karma cho rahyo bahu moTo roga, paNa tene kADhI, vaLI, anAdikALathI karmanA baMdhanamAM jakaDAyela AtmAnA tuM Atmatva Aroga...' tamAme tamAma pradezone baMdhaka banAvavAnI tAkAta karmasattA nathI | anya darzanomAM karmavAda karmabaMdha thavA mATe kaMI ne kaMI kAraNa hoya che. kAraNa vagara kArya thAya nahi. A kAraNane hetu kahevAmAM Ave che. bhAratIya darzanomAM hetunuM svarUpa nIce mujaba che. 1. jaina darzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa mukhyatve mithyAtva, Ata, pramAda, kaSAya ane yoga che. 2. bauddha darzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa rAga-dveSa, mohAdine mAnavAmAM Ave che. 3. sAMkhya-yoga darzanamAM: prakRti puruSanA abhedajJAnane karmabaMdhanuM kAraNa mAnyuM che. 4 nyAya vaizeSika darzanamAM: karma baMdhanuM kAraNa mithyAjJAnane kahyuM che. 5. vedAMta AdimAM: karmabaMdhanuM kAraNa avidyA batAvyuM che. Ama anya darzana paNa hetune mAne che. jyAre jainadarzana hetu sAthe kriyA para paNa bhAra mUke che. 1 zreNI ArUDha thavAno krama anAdino mithyAtvI AyuSya sivAyanA 7 karma aMtakrioDAkroDI bAMdhavAnuM zarU karI emAMthI paNa palyano asaMkhyAtmo bhAga ane e aMtarmuhUrta hIna bAMdhavA mAMDe tyAre ene samakitanI prApti thAya che. pachI emAMthI paNa bethI nava palyopama hIna bAMdhe tyAre zrAvakapaNuM prApta thAya. pachI emAMthI paNa saMkhyAtA sAgaropama kSINa thAya tyAre sarvavirati prApta kare. pachI pUrvemAMthI paNa pAchA saM khyAtA sAgaropama kSINa thAya tyAre apramattapaNe prApta thAya. pAchuM emAMthI paNa pAchA saMkhyAtA sAgaropama kSINa thAya tyAre upazama zreNI ArUDha thAya.pAchA saMkhyAtA sAgaropama kSINa thAya tyAre kSapaka zreNI ArUDha thAya.pAchA saMkhyAtA sAgaropama kSINa thAya tyAra pachI mokSe jAya. 169 koNa caDe? AtmA ke karma? Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudghAta-karmo para ghAta karavAnI prakriyA pannavaNAnA 36mA padane AdhAre samudghAtanuM svarUpa - DaoN. pArvatI neNazI khIrANI ane DaoN. ratana khImajI chADavA jema koI pakSInI pAMkho para atyaMta dhULa chavAI gaI hoya tyAre te pakSI potAnI pAMkha phelAvI (phaphaDAvI) tenA para chavAyelI dhULane khaMkherI nAMkhe che tema AtmA paNa bahu karmanA aNuone khaMkheravA mATe samuddAta nAmanI kriyA kare che. AtmapradezomAM saMkoca-vistArano guNa hoya che. tethI ja sAmAnya rIte AtmA potAnA nAmakarmanA udayathI prApta thayelA nAnA-moTA zarIra pramANe sthita thaI jAya che. tema chatAM kyAreka, keTalAka kAraNothI, alpa samaya mATe pradezone zarIranI bahAra phelAve che ane pAchA saMkocI le che. A kriyAne ja jaina paribhASAmAM samuddhAta kahe che. vedanIya ane kaSAya samuddhAtamAM zarIranI aMdaranA polANamAM ja AtmAnA pradezo bahAra nIkaLe che. bAkInAmAM zarIranI bahAra. tathA zarIranI bahAra kAna ane khabhAnI vaccenA AkAzapradezo para te Atmapradezane phelAvI pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM jaghanya aMgulano asaMkhyAtmo bhAga ane utkRSTa eka ja dizAmAM jyAM upajavAnA che te navA sthAna sudhI asaMkhyAna yojanamAM vyApta thaIne, aMtarmuhUrta sudhI te ja avasthAmAM sthita rahe che. A kriyAne mAraNAntika samuddAta kahe che. te samaye AyuSya karmanA pudgalo vedana thaIne kSaya pAme che. A samuddAta eka bhava daramiyAna vadhAremAM vadhAre be vakhata thaI zake. prathama vakhatanI samuddAtamAM maraNa pAme athavA pAcho Ave to pachInA aMtarmutamAM svAbhAvika rIte avazya mRtyu pAme athavA bIjI vakhate mAraNAMtika samaghAta karIne temAM avazya maraNa pAme. eka vakhata A samuddAta thAya pachI vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUtathI vadhAre vakhata jIva te bhavamAM na rahe avazya mRtyu pAme. samu,mAM maraNa pAme tene sohiyA maraNa kahevAya. AyuSyano baMdha niyamA samuddAta pahelA paDI gayelo hoya to ja A sayu. thAya. AyuSya karmanA dayiko Ayu.nI sthiti karatAM vadhAre hoya to ja A samu. thAya che. maraNano aMta bAkI rahe tyAre ja A samu. thAya mATe mAraNAMtika samu. kahevAya che. (4) vaikriya samuddhAMta : vaikriya zarIra banAvavAnA prAraMbha samaye vaikriya zarIra nAmakarmane Azrita je samuddAta thAya tene vaikriya samuddAta kahe che. vaikriya labdhi saMpanna jIva potAnA jIrNa zarIrane puSTa ane suMdara banAvavA mATe athavA vividha rUponI virghaLA karavA mATe potAnA Atmapradezone eka daMDanA AkAre bahAra kADhe che. te daMDanI pahoLAI ane jADAI zarIra pramANa ane laMbAI saMkhyAta yojananI hoya che. eka aMtarmuhUrta paryaMta A avasthAmAM sthita rahIne vaikriya zarIra banAvavA yogya sUkSma pudgalone grahaNa kare che. A vaikriya samuddAta che. (5) tejasa samuddhAMta : tejolabdhinA prayoga samaye tejolabdhi saMpanna puruSa potAnA AtmapradezonuM zarIranI bahAra prakSepaNa kare che, tene tejasa samuddAta kahe che. te pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM saMkhyAta yojana pramANa daMDAkAre Atmapradezone phelAve che ane tadyogya pudgalone grahaNa karIne, tejolezyAno prayoga kare che. teno uddezya anugraha (saMrakSakazItaLatA) ane nigraha, (bALavuM-saMhAraka) A baMne prakArano saMbhave che anugrahane mATe zIta tejovezyA ane nigraha mATe uSNa tejovezyAno prayoga thAya che. Adhunika vijJAna paramANu zaktino upayoga nirmANa ane dhvaMsa baMne mATe kare che. te ja rIte tejolabdhino prayoga paNa nirmANa ane dhvaMsa baMne mATe thAya che, A samu,no sIdho saMbaMdha tejasa zarIra nAmakarma sAthe che. A samune tejalezyA sAthe koI vasaMbaMdha nathI (7 thI 12 devokanA devo tejovezyA na hovA chatAM tejasa samu. karI zake che jyAre yugalika tejolezyA hovA chatAM samu. samupAta (1) vizeSa paristhitimAM potAnA AtmapradezonuM bahAra prakSepaNa karavuM te kriyAne samuddAta kahe che. (2) sama=ekI sAthe, ud-utkRSTapaNuM, ghAta=karmono bAta. je kriyAmAM ekI sAthe utkRSTapaNe karmono ghAta-kSaya thAya te kriyAne samuddAta kahe che tenuM svarUpa A pramANe che (1) vedanA samuddhAta : vaidanAnA nimitte je samuddhAMta thAya tene vedanAsamuddhAta kahe che. te azAtAvedanIya karmajanya che. jyAre jIva vaMdanAthI atyaMta pIDita thAya tyAre te anaMtAnaMta (azAtA vedanIya) karma skaMdhothI vyApta potAnA Atmapradezone zarIranI bahAranA bhAgamAM phelAve che. te mukha, uMdara Adi polANane tathA kAna ane khabhAnI vaccenA aMtarAlone bharI daIne, laMbAI ane pahoLAImAM zarIra pramANa kSetramAM vyApta thAya che. jIva eka aMtarmuhUrta paryaMta A avasthAmAM rahe che. A kriyAnuM nAma vedanA samuddAta che. te aMtarmuhUrtamAM azAtAvedanIya karmanA ghaNA pudgalo vedana thaIne ya pAme che. zAtAvedanIya samuddhAne na thAya. (2) kaSAya samudlAta: krodhAdi kaSAyanA kAraNe thatA samuddAtane kaSAya samuddAta kahe che. te mohanIya karmane Azrita che. tIvra kaSAyanA udayamAM jIva jyAre krodhAdiyukta bane che tyAre Atmapradezone bahAra phelAvIne, mukha, udara Adi zarIragata polANa tathA kAna ane khabhAnI vaccenA bhAgamAM vyApta kare che. vyApta thaIne Atmapradezo zarIramALa lAMbA-pahoLAM kSetramAM aMtarmuhUMta paryaMta sthira rahe che. A kriyA kaSAya samuddhAMta che. te samayamAM kAya mohanIya karmanA puddo vedana thaIne kSaya pAme che. A samuddhAtano saMbaMdha kaSAya sAthe hovAthI cAritra mohanIya karmamAM ja thAya che. (3) mAraNAMtika samuddAta : mRtyu samaye, AyuSyakarmane Azrita je samuddhAta thAya tene mAraNAntika samuddhAta kahe che. AyuSyakarma bhogavatAM bhogavatAM jyAre aMtarmudbhUta pramANa zeSa rahe tyAre potAnA Atmapradezone phelAvIne zarIramAM mukha, udara vagere polANa prabuddha saMpA 170 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na karI zake.) (6) AhAraka samRdghAta : cauda pUrvadhArI sAdhu AhAraka zarIra banAve che. AhAraka labdhinA praryAga samaye thatAM samuddhAMtane AhA2ka samuddAta kahe che. AhA2ka labdhidhArI sAdhu AhAraka zarIra banAvavAnI IcchA karIne, pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM saMkhyAta yojana pramANa Atmapradezone daMDAkAra zarIramAMthI bahAra kADhe che ane te kSetramAM sthita AhAraka zarIra banAvavA devalI samudghAtanuM svarUpa -trI prathama - mIjA samaya samaya AThamo sAtamo - jo samaya samaya samaya rIzakAra daMDAkAra pUrva-pazcima pATAkAra lokAMtanA khUNAnA pradeza khAlI o che. cothA samaye tene paNa pUrNa karI samasta lokAkAzane AtmapradezothI vyApta kare che, kAraNa ke vIkAkAzanA ane jIvanA pradeza tulya che. pAMcamA, chaThThA, sAtamA ane AThamA samaye viparIta kramathI Atmapradezono saMkoca kare che ane zarIrastha thAya che. ATha samayamAM A kriyA pUrI thatAM navamA samaye AtmA zarIrastha banI jAya che. eka sAthe baMdhAtA karmanA samUhane 'baMdhasthAna' kahe che. (1) ATha karmano baMdha : trIjuM guNasthAnaka varjhane ekathI sAta guNasthAnaka sudhI ATha karmano baMdha thaI zake che. eka bhavamAM ATha karmabaMdhanI sthiti jagha. uta. aMtarmuhUrtanI ja hoya che. (2) sAta karmano baMdha (AyuSya varjIne) : trIjA, AThamA ane navamA guNasthAnake ekAMta sAta karmano ja baMdha thAya che. sAta karmabaMdhanI sthiti samaye samaye hoya che. niraMtara sAta karmabaMdhanI sthitino uta.kALa kroDapUrvano trIjo bhAga ane cha mahinA nyUna 33 sAgara hoya che. (3) cha karmano baMdha (AyuSya, mohanIya varjIne) : dasamAM samaya yogya pudgalone grahaNa kare che, te samuddAta che. AhAraka (7) kevalI samuddhAta aMtarmuhUrtamAM ja mokSa prApta karanArA kevalI bhagavAna je saghAta kare tene kevI saghAta karyA che. vaMdanIya, nAma, gotra A traNa karmonI sthitine AyuSya karmanI samAna ka2vA mATe A samu d ghAta kare che, jemAM kevala ATha samaya ja thAya che. prathama samayamAM kevalI bhagavAna AtmapradezonA daMDanI racanA kare che. te deDa pahoMLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM * prathama bo samuddhAta IrAdApUrvaka karI zakAtI nathI. zeSa cAra samuddhAta svacchAo kare che. * UrdhvalokAMtathI atholakAMta paryaMtano vistRta hoya che. bIjuM samaye te daMDane (pUrva-pazcima ane uttara-dakSiNamAM phelAve che. jethI te daMDa lokaparyaMta phelAyelA be kapATano AkAra dhAraNa kare che. trIjA samaye kapATane lokonaparyaMta phelAvIne te jagyAne pUrita kare che. tyAre te ja kapATa, pUrita maMthanano Aka2 dhAraNa kare che. Ama karavAthI lokano adhikAra bhAga AtmapradezothI vyApta thaI jAya che. paraMtu mAtra audArika zarIravALA keTalAka jIvo bhava daramiyAna ekeya samuddAta na kare evuM paNa banI zake che. karmanA cAra pAMcamI samaya uttara-dakSiNa pATa banato maM=nAkAra 171 cotho sAya kevalI samuddhAna : jemane nirvANathI cha mahinA pUrve kevaLajJAna thayuM hoya evA ghonA AyuSyakarmanI sthiti karatAM nAma-gorAMdanInI sthiti vadhAre hoya tene sama karavA mATe nizI aMtarmuhUrta pahelA A samuddAta kare. A prakriyAmAM nAmagovAnIyanA karmono kSaya thAya che. mATe e traNa karma AdhI che. prathama pAMca samuddhAtamAM maraNa thaI saMpUrNa lokapUrasa agA zake che. zeSa bemAM ki. mAraNAMtika ane kevaLa varjIne zeSa pAMca samuddAtamAM AyuSyano baMdha thaI zake che. pahelI pAMca samu. mithyAtvI ane samakitI baMne karI zake che . che lI be samakitI ja karI zake che. baMdha sthAna guNa sthAnake phakta cha karmano ja baMdha thAya che. niraMtara cha karmabaMdhanI sthiti jaya., uta. aMtarmuhUrtanI hoya che. eka bhava AthI cha krarmano baMdha, uta cAra vakhata, upazamadhyethI AzrI thaI zake che. (4) eka karmano baMdha (zAtAvedanIya) : 11, 12, 13mA guNasthAnake eka zAtAvedanIya karma ane te paNa phakta be samayanI sthitinI ja baMdhAya che. eka karmano baMdha chAsya AzrIne eka bhavamAM uta. be vakhata, ghaNAM bhava AzrI pAMca vata niraMtara aMtarmuhUrta baMdhAya che. eka karmano baMdha kevaLI AzrI jagha. aMtarmuhUrta, uta. deze uDDA kroDapUrva sudhI baMdhAya che. samudlAta-karmo para ghAta karavAnI prakriyA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavAda ane mokSa 1 caMdrahAsa trivedI lekhaka arthakAraNa ane rAjakAraNamAM ema. e. thayelA che, adhyApaka, AkAzavAI para udghoSaka, vividha sAhityanA sarjaka ane 'gujarAta samAcAra'mAM 'agama-nigama' staMbha ane dharmoka'mAM 'vimarza' staMbhanA lekhaka che. saMskRta, gujarAtI ane aMgrejI sAhityanuM parizilana karanAra ane vividha dharmonA prakhara UMDA abhyAsI che.] bhAratIya dharmadhArAomAM molanI vAta karavAmAM Ave che ane tene caraNa paNa mAnavAmAM Ave che. vividha dharmoe mokSa aMge je vicAra karyo che temAM thoDIka bhinnatA dekhAya che paNa eka vAtanuM to sAmya che ke mokSa e kRtakRtya avasthA che. te prApta thayA pachI jIve bIjuM kaMI prApta karavAnuM hetuM nathI. mokSanA vicArane samajavA mATe keTalAka vicArakoe tene bhaugolika sthaLa tarIke sthApyo jyAM jIvane mAtra sukhAnubhava ja rahe mokSa bhaugolika sthAna che ke nahIM enI carcAmAM ApaNe na paDIe to paNa ApaNe eka vAta no svIkAravI paDaze ke mokSa mukta thavAnI vAta kare che. mokSa zabdano artha ja muktino thotaka che. jyAM baMdhana che tyAM sukhAnubhava kevo ? mukta zemAMthI thavAnuM ? mukta koLuM thavAnuM? mokSanI abhilASA, mokSanuM lakSya e vAtano nirdeza kare che ke ApaNe kyAMka baMdhAyelA chIe ane temAMthI ApaNe mukta thavAnuM che. Ama, karmavAda mAla sAthe gADha rIte saMlagna che. jIva karmathI baMdhAyelo che. jyAM sudhI karma che tyAM sudhI baMdhana che ane baMdhana che tyAM duHkha che, vedanA che, parAdhInatA che. karmanuM evuM cakkara cAlyA ja kare che ke te kyAMya aTakatuM nathI. pUrvakarma bhogavAtAM jAya ane navAM baMdhAtAM jAya. Ama, karmano sToka kyAreya khAlI thato nathI. karma mAtra baMdhana che, kAraNa ke temAM parAdhInatA che chatAMya ApaNane puNyakarma game che kAraNa ke temAM sukhAbhAsa thAya che. tattvajJoe to puNyakarmane paNa baMdhana gaNyuM che ane tenAthI paNa mukta thavAnI vAta karI che. sukhAnubhava muktimAM che. sukhAbhAsamAM nahIM A vAtane dhIrajathI samajavAnI che. puNyakarmano emAM niSedha nathI kAraNa ke puNyakarmane sahAre manuSya pApakarmone haThAve che. paNa puNyakarma aMte to choDI devA jevuM che. kAraNa ke te paNa baMdhana to che ja. jema upara caDanAra mANasa doraDAno sahAro le paNa nisaraNI caDI gayA pachI doraDuM choDI de che, tene pakaDI rAkhato nathI tema chevaTe puNyakarma paNa choDI devAnuM che. A bahu sUkSma vAta che. rezamanI dorIthI bALakane bAMdho ke lokhaMDanI sAkyathI bAMdho paNa baMdhana e baMdhana emAM koI zaMkA nathI. puNyane paNa choDavAnI vAta sAdhanAnA chellA pagathiyuM che nahIM ke pahele pagathiyuM. ghaNIvAra moTA moTA ciMtakoe paNa A bAbate utAvaLa abhiprAya ApyA che jethI te aMge ghaNI gerasamaja pravarte che. Ama, mokSa jIva mAtranuM carama lakSya hovuM joIe kAraNa ke temAM anaMta sukhAnubhava che. mokSanI niSedhAtmaka kalpanA ApaNane mAnya nathI. jo mokSa kaMI ja na hoya to pachI meLavavA jevuM zuM rahyuM? have jo mokSanI prApti karavI hoya to karmanA baMdhanamAMthI chUTavuM joIe. jo ApaNane koIe bAMdhyA hoya to te karyo. karmanuM baMdhana tUTatAM ja heso mukta thaIne mAnasarovarane kAMThe besI thIranuM amRtanuM pAna karavAno, mATe ja koI vicAra, bhAva ke kriyA karmanA viSacakrane toDe te sAdhanA che. karmavAdano abhyAsa ApaNane karmanA koThAonuM jJAna Ape che ke jene prabuddha saMpA 172 sahAre ApaNe sAteya koThA jItI bahAra AvI jaI zakIe. ApaNe karmabaMdha viSe jANyuM, karmanA bhogavaTAno vicAra karyo, nimittonI prabaLatA samajyA, karmano vipAkodaya ane pradezodaya carcA gayA e badhAno sAra eTalo ja che ke karma bAMdho thoDAM, paNa toDo ghaNAM. sAdhanAno artha eTalo ja che ke udayamAM AvelAM karmone niSphaLa banAvo, navAM karmone AvavA na do. bAMdhelAM karmone khaMkherI nAkhI, jhATakI nAkho. game tema karI karmane kADho. chevaTe bhogavIne paNa karmane kADhI. tethI ghaNI vAra ArAdhako sAme cAlIne nimitto ApIne karmone kheMcI lAvI bhogavavAnuM pasaMda kare che. karmanuM devuM cUkavyA vinA koI tenA sAmrAjyanI sarahada oLaMgI zake tema nathI. tethI jyAre manuSyabhava maLyo che, dharmanI anukULatA che, deva-gurunI nizrA sulabha che tyAre karmano hisAba cokhkho karI nAkho. paNa ahIM eka vAte sAvadha rahevAnuM che ke sAmethI karmane kheMcI lAvI bhogavavAnI prakriyA dharmazUrAoe karavA jevI che. sAmAnya jIvoe nahi, kAraNa ke vagara tAkAta A prayoga karanAra UlaTAno phuTAI jAya. zuM jo karma bhogavIne kADhavAnAM hoya to to karoDo varSo to zuM karoDo janmo joIe. vaLI karmanA bhogavaTA vakhate navAM karma baMdhAtA jAya tenuM zuM ? tethI sAdhanA enuM nAma ke je karoDo varSa cAle eTalAM karmano sToka be-traNa janmamAM khatama karI nAkhe ane mukta thaI jAya. Ama joIe to kALa upara ApaNo bahu kAbU nathI paNa sAdhanAmAM kALa bahu jAgatI cIja che. sAdhanAmAM to karmanI sthitinemudatane uttarottara toDIne TUMkI karavAnI che. karmanI sthiti jeTalI tUTe eTalI pragati, eTalI guNaprApti vadhAre sAdhanAmAM jyAre praveganI eksIlarezananI sthiti sarjAya che tene kSapakazreNI kahevAmAM Ave che te kALano ghAta karIne ja maMDAya che. te samaye karoDo varSe ke janme jeno bhogavaTo thaI zake tevAM karmonI sthiti-kALamaryAdA, lAkhkho nahi, hajAro nahi, are, seMkaDo nahi paNa chevaTe be-traNa ghaDI sudhI AvI jAya che. utkRSTa ArAdhanA karanAra to karmone eka ja janmamAM pUrAM karI nAkhavAnI peravI kare che. AtmAnA guNo pragaTa thatA jAya tema krarmanI sthiti tUTatI jAya, karmanI sthiti tUTe eTale teno bhogavaTAkALa tUTe, paNa tenA paramANuo to eTalA ne eTalA ja rahe. je karma-paramANuo lAMbA kALamAM bhogavavAnA hoya te pachI alpakALamAM pradezo dayathI bhogavAI jAya. karma-paramANuo jIva sAthe coMTelA hoya che je be rIte tenAthI vimukta thAya. eka to karma bhogavAya eTale te kharI paDe. bIjI rIta che pradezayanI jemAM karmanI asa2 na vartAya ane te kharI paDe. karelA karmo avazya bhogavavAM paDe ema je kahevAya che te karmanA paramANuonI apekSAe japa-tapa-vrata-dAna-dharma-sadAcAra-dhyAnayogabhakti badhAMno gUDhArtha e che ke karmane toDo-khaMkherI nAkho. A badhAM anuSThAno karmanI sthiti ane rasane toDI nAkhavAmAM sahAya kare che. karmano rasathAta thatAM karma tAkAta vagaranAM banI jaIne kharavA lAge che. rasaghAtanI prakriyA to sthitighAta karatAMya jhaDapI hoya che. sAdhanAnI aMtima kakSAe sAdhaka badhA ja karmadalikone pradezodathI sUkavIne, tapta karIne khaMkherI nAkhe che jene keLavI samudayAtane nAme oLakhavAmAM Ave Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che - basa tyAra pachI jIva mu kta thaI jAya che- karmathI mukta thaI jAya che ane ane ta sukhAnubhavamAM tenI sthiti thaI jAya che. bIjI eka mahattvanI bAbata che caitanyanI sattAnI. ApaNe joI gayA ke Ama to karma eka jaDa padArtha che. padArthamAM anagaLanI zakti rahelI che to sAme caitanyamAM anaMta zakti rahelI che. karmanI zakti eTale jaDanI zakti. je caitanyamAM anaMta zaktine AvarIne dabAvIne beThI che ane teno A saMsAra che. paNa e bAbata nirvivAda che ke jaDa kyAreya caitanya banI zakatuM nathI ane caitanya kyAreya jaDa banI jatuM nathI. chatAMya banneno ekabIjA upara prabhAva che. karmanI je kaMI jaMjALa che, teno je kaMI vistAra che te jaDa ane cetananA paraspara thatA saMbaMdhone kAraNe. karmanI hAjarImAM caitanya amuka rIte varte che paNa jo karma naSTa thaI jAya, cetanane jaDa evAM karmono saMsarga na rahe, to pachI caitanya zuddha svarUpe vilasI rahe che. jaDane potAno svabhAva che ane tenI AgavI zakti che to caitanyane paNa potAno viziSTa svabhAva che ane tenI pAse viziSTa zakti che. Ama to tanyanI tAkAta, jaDanI tAkAta karatAM anekagaNI che. paNa game tenI tAkAtavALo jaMgalane dhrujAvanAra siMha pAMjare purAo hoya to pachI tenI tAkAta kyAM rahI ? ApaNuM caitanya karmarUpI pAMjarAmAM purAyeluM che tethI asahAya banIne karma Ape che eTaluM le che ane karma nacAve tema nAce che. paNa eka vAra caitanya jAgI UThe, ALasa khaMkherIne pUrNa baLathI, pUrNa zraddhAthI pAMjarAne toDIne bahAra AvI jAya to pachI te potAnA svabhAvamAM AvI jaI zake che. mULa vAta che caitanya evA jIva ane jaDa evA karmanA saMbaMdhone toDavAnI. zai ghaNA loko ema kahe che ke caitanya zuddha-buddha che. tene jaDa evAM karma kaMI karI zake nahi. A vAta sAMbhaLavAmAM sArI lAge che, sAMbhaLavI game tevI che paNa vAstaviktA UlaTI che. jo caitanya upa2 karmano prabhAva na paDato hoya to madArI jema rIMchane nacAve tema caitanya evA Apaze, saMsAramAM karmanA nacAvyA kema nAcyA karIe chIe ? jema gaLe sAMkaLa bAMdhela kUtaro, sAMkaLanI DhIla pramANe pharatAM pharatAM kahe ke huM svataMtra chuM huM tenA jevI A vAta lAge che. jo jIva svataMtra che to pachI tene A saMsAra kema? A parAdhInapaNuM, A asahAyatA kevI? mULa vAta che jIve karmanI cuMgAla phagAvI daIne svataMtra thavAnuM che. svabhAvathI AtmA zuddha-buddha ane anaMta sAmarthyavALo che paNa tenA te guNo karmathI AvRtta che-DhaMkAyelA che, karmathI dabAyelA che je teNe pragaTAvavAnA che. A gurgAno AvirbhAva karavA mATe te puruSArtha karavAno che. kIDonI saMpattino mAlika jyAM sudhI potAnI saMpattithI ajANa hoya ke jyAM sudhI te meLavI na zake tyAM sudhI to te daridra ja che. Apo ghATa AnA jevo che. ApaNe anaMtanA svAmI chIe paNa atyAre to karmanA mAryA ane doryA saMsAramAM athaDAIe chIe - kuTAIe chIe. jyAM sudhI karmano dhvaMsa nahi karIe tyAM sudhI ApaNA bhAgyamAM kuTAvAnuM ja che. paNa AzA eTalI che ke caitanyamAM anaMta zakti che ane jo tene jugADavAno, jIva puruSArtha kare to jaDa evA karmano parAbhava karIne pote avazya mukta thaI jAya. ghaNA loko to TherathI ja vAta kare che ke jaDa evuM karma caitanyane asara na karI zake. are, jaDa evI davAonuM sevana karavAthI ApaNA upara keTalI badhI asara thAya che ? dArU jaDa che ane brAhmI paNa jaDa che;paNa eka buddhine bhramita kare che to bIjuM buddhine sarcata kare che. jaDa evA padArtho upara cetanAthI dhabakato jIva keTalI Asakti rAkhe che? jaDa padArtho upara jIva 173 nabhe che ane tene meLavavA jIvanabhara doDyA kare che. maMgaLa ane gurunA graho upara jyAM vana nathI tyAM jaDanuM astitva to che paNa koI mArAmAro nathI, koI saMsAra caMDAryA nathI. jyAM jaDa che ane cetana che tyAM ja saMcAra che. saMsAra eTale jaDa ane cetananI ramata. tyAM jaDanI asara cetanA upara na thAya e vAta gaLe kema Utare ? paNa hA, ApaNe eTaluM avazya svIkAravuM ja rahyuM ke jaDa e jaDa che, te kyAreya caitana banI zake nahIM. caitana e caitana che te kyAreya jaDa banI zake nahIM. cetana e cetana che te kyAreya jaDa banavAnuM nathI. baMnene potapotAnI zakti che to baMnene potapotAnI maryAdA paNa che. jaDanuM saMsAra upara sArvabhaumatva nathI to cetananuM paNa sArvabhaumatva nathI. baMne potapotAnI sImAmAM rahIne ja kAma kare che ane parasparane asara kare che. koI vakhata ApaNe jaDa evAM karmonI vadhAre asara nIce AvI jaIe chIe to koI vakhata cetanAnA guNono prabhAva vadhI jAya che. jaDa pAse puruSArthanI zakti nathI, je caitana pAse che. jo cetanA jAgI UThe ane puruSArtha Adare to Aje nahIM to kAle, A mare nahIM to Avate mATe jaDa karmone phagAvI daIne potAnA zuddha-buddha svarUpane prApta karI anaMta sukhamAM sthita thaI zake che. A puruSArtha jagAvavA mATe ane puruSArtha karyA karavAno che, kevI rIte thaI zake te jANAvA mATe to karmanI vyavasthA siddhAMta samajavAno che. karmanA siddhAMtonuM rahasya samajIne, teno bheda jANIne, teno dhAta karIne caitanya svabhAvamAM AvI javAnuM che. navAM karmone na bAMdhavAM, bAMdhelA karmo toDavAM tathA hRdayamAM AvelA karmone niSphaLa karavAM e ja mokSamArgano puruSArtha che. ahIM bhAgyane AdhIna nathI rahevAnuM pracaMDa puruSArtha karavAno che. A prakriyA traNa rIte thAya che. eka to karma samatAthI bhogavI levAM, udayamAM na AvyAM hoya tene paNa kheMcI lAvIne nirjaravAM khaMkherI nAkhavAmAM Ave che. kArSika bhAva jemAM karmono kSaya thAya che. bIjo bhAva che pAmika bhAva. jemAM karmonuM zamana karI devAnuM. tene TADhAM pADI devAnAM. A avasthA le g2adArane samajAvI- mu ddata pADI pAcho kADhavA je vI che. Aje to leNadAra pAcho vaLyo paNa AgaLa upara devuM to UbhuM ja che. trIjo mArga, vacalo mArga che jemAM karmanA rasane toDatAM javAno, karmanI sthitino - muddatano ghAta karatA javAno ane karmanA dalikone - paramANuone nirjharatA javAnA- kheravatA javAnA ane temanuM zamana paNa karatA javAnuM, A che zAo pAmika bhAva. jyAre dAyika bhAvamAM eTale karmanA udayathI pravartanAra bhAvamAM to karmane AdhIna thavAnuM. emAM to jIva UMghato ja jhaDapAI jAya che. karma je mArga te badhuM sAme dharI devAnuM, pachI game teTalA raDo ke kakaLo tenI karmasattAne kaMI paDI nathI. Ama, thAyikabhAva ane thAryA pamika bhAva ArAdhanAnA gharanA che. aupAmika bhAvamAM ArAdhanA kharI paNa te praznanuM nirAkaraNa na lAve, phakta tAtkAlika samAdhAna karAve paNa prazna to Ubhelo ja rahe ; jyAre au dAyika bhAva to zaraNAgatino bhAva che. - Ama, karma isaddhAMtano abhyAsa, karma vyavasthAnI samajaNa A bhava ane parabhava baMnene sudhArI levAno tema ja bhavabhramaNamAMthI bahAra nIkaLI jaIne anaMta sukhamAM javAno mArga batAve che. tenuM prAthamika lakSya che - karmathI baco, ane karma bAMdho to sArAM - zubha karmo ja bAMdho ane aMtima lakSya che karmanu upArjana baMdha karo ane bAMdhelAM karmone khaMkherI nAkhI - nirjarI, svarUpamAM AvI jAva ane svabhAvamAM ramaNa karo, - karmavAda ane mokSa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmayoganuM vijJAna - bhANadevajI [adhyAtmapathanA pathika vidvAna lekhaka yogAcArya che. yoga ane tattvajJAnanA pracAra arthe videza bhramaNa karyuM che. lagabhaga 35 pustakonA kartA che. sau2ASTramAM mo2bI pAse temanA AzramamAM sthApI che. 1. prastAva karmaNohyapi boddhavyaM boddhavyaM ca vikarmaNaH / akarmaNazca boddhavyaM gahanI karmaNo gatiH / -zrImad bhagavad gItA 4-17. karmanuM svarUpa jANavAogya che. vikrarmanuM svarUpa paNa jANavAogya che ane akarmanuM svarUpa paNa jANavAogya che. karmanI gati gahana che.' je zabda satata kAne paDato hoya, jenA saMparkamAM ApaNe satata rahetA hoIe tenI gahanatA aMge ApaNe beparavAha banI jaIe chIe. ati paricayane lIdhe tenI gahanatA tarapha ApaNuM dhyAna jatuM nathI. karma ApaNA jIvana sAthe gADha rIte ekarasa thaI gayuM che. javavuM ane karmo karavA banne sAthe sAthe ja che. na hi kazcitkSaNamapi jAtu tiSThatyakarmakRt (gItA-3-5) koI paNa jIva kSaNa mATe paNa karma karyA vinA raheto nathI.' karma mAnavajIvana sAthe ATaluM onaprota thayeluM che. chatAM ApaNe karmanA yathArtha svarUpane na jANatA hoIe ema banI zake; eTaluM ja nahi paNa tene lIdhe ApaNane karmanA rahasya aMge jANavAnI IcchA paNa na thAya ema paNa banI zake ! karmanI gahanatAno khyAla paNa na Ave! 2. karma eTale zuM? karmano zAbdika artha to sau jANe che. karma-ku (karoti) karavuM te = To do. paNa ATalAthI karmano artha jANI gayA evuM nathI karmanA paryAyavAcaka zabdo jANavA, tenI vyutpatti jANAvI ane tenA yathArtha rahasyane AtmasAt ka2vuM te baMne alaga alaga bAbato che. karma eTale mahAcaitanyanI abhivyakti (Manifestation)nI ghaTanA, sRSTinA prAraMbhe mUla prakRti (gatihIna zAMta prakRti) tarapha mahAcaitanyanI daSTi paDatAM mUla prakRtimAM caitanya pragaTe che. mUla prakRtinI triguNAtmikA samutAlAno bhaMga thAya che. gatihIna prakRtimAM gati pragaTe che. A prathama gati e ja Adi karma che. karmanI A sAMkaLa cAlu ja rahe che. sarga prakriyA eTale zuM ? sarga eTale caitanyanI abhivyaktinI prakriyA. jema jema sarga krama vikasato jAya che tema tema sRSTimAM 5ramAtmA vadhu ne vadhu abhivyakta thato jAya che. Akho sargakrama karmanI ja prakriyA che tethI mUlatta karma mahAcaitanyanI abhivyaktinI ghaTanA che. sAmAnyataH ApaNe karmanA yathArtha svarUpanA anusaMdhAnane cUkI jatA hoIe chIe paNa e anusaMdhAna punaH joDI zakAya tema che ane e ja krarmayoganI cAvI karmamAtra caitanyanA dhakkAthI pragaTe che. acaMtana dvArA karma pragaTI prabuddha saMpA 174 zake nahi, tethI karmanuM caitanya sAthe anusaMdhAna che ja. karma karatI vakhate karma je mahAcaitanyanA dhakkAthI pragaTe che tenI sAthenA anusaMdhAna aMge jAgRta rahI zakAya to karmanuM karmayogamAM rUpAMtara thAya che. karmayoganuM A rahasya che. (3) karmanAM svarUpo (1) sAdhana karma: dareka adhyAtma praNAlimAM bahiraMga sAdhanapaddhati hoya che. tene ja sAdhanakarmo karyo che. tene ja kriyAkAMDa, kriyAyoga ke bahiraMga yoga paNa kahe che. yajJayAga, pUjApATha, nAmajapa, prAzAyAma, prazAMpAsanA, stotrapATha Adi sAdhanakarmo che. sAdhanakarmIne karmayoganuM svarUpa ApavuM, temane adhyAtmapreraka rUpa ApavuM saraLa che. kemake tevAM karmo mUlataH adhyAtmanA sAdhano che. temanuM svarUpa ja evuM che ke temanuM mukha mahAcaitanya tarapha che. sAdhanakarmanA anuSThAnathI jIvanamAM jJAnabhakti pragaTe che. sAnakamAM cittazuddhi ane adhyAtmaprAgaTyanA uttama sAdhano banI zake tevI temAM kSamatA che. (2) sevAkarma: koI paNa vyakti ke samuhanA kalyANa mATe, badalAnI apekSA vinA thatA karmane sevAkArya kahe che. sevA mAnavI mAnavetara prANInI paNa hoI zake che. sevAkAryo paNa cittazuddhinuM sAdhana banI zake che. sevAkarmone paNa sAdhanAnuM svarUpa ApI zakAya tema che. niSkAmabhAve anyane upayogI thavA mATe thatAM karmo vyaktinA vikAsanuM mAdhyama banI zake tema che. (3) bhagavatprItyaryakarma, eka evI avasthAe sAdhaka pahoMce che jyAM tenA badhA karmo bhagavatprItyartha thAya che. te avasthAmAM koI paNa krarma tenA mATe bhAgavata sevAkArya banI jAya che. A avasthAmAM sAdhakanA cittamAM karmanuM mULa anusaMdhAna pragaTe che ane tenA cittamAM karmanA yayArtha svarUpanuM udghATana thAya che. (4) bhAgavatakarma. virala prasaMgamAM bhAgavatacetanA vyakti pAse karma karAve che. vyakti bhagavAnanA kAryonuM vAhaka bane che. AvAM karmone bhAgavatakaryo kahe che. bhagavAna pote ja koI karma vyakti dvArA karAve tyAre te vyakti dhanya bane che. bhAgavata karmonA sAdhana banavuM parama sadbhAgya che, paNa ema banavuM e bhagavatapA para avalaMbe che. potAnI pasaMdagI ke puruSArthathI meLavI zakAya tevI siddhi nathI. koI paNa karma niSkAmabhAvathI ane bhagavat samarpaNabhAve karIe to tevAM karmo bhAgavatakarmo gaNAya ke nahi? nA. e badhAM karmo bhAgavatakarmo na gaNAya. bhagavAna pote ja potAnA kArya mATe vyaktine pasaMda kare ane tenI pAse karma karAve te ja bhAgavatakarmo gaNAya. ema thayA vinA satkarmo, sAdhanakarmo, niSkAmakarmo, bhagavatprItikarmo paNa bhagavatakarmo gaNAya nahi. paNa badhAM ja karmo bhagavAnanA ja karmo che. ema na gaNAya ? ema koI pUche to teno javAba zo ? parokSa rIte, prakRti dvArA badhAM karmo bhagavAna karAve che e sAcuM, pA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSAt ane aparokSa bhAgavatkarmonI to kalA ja judI che. manosvAthya mATe, mananI prasannatA ane svataMtratA mATe svAzrayI niSiddhakarmono samAveza ApaNe uparokta vargIkaraNamAM karyo hovuM e bahu mUlyavAna paribaLa che. nathI kema ke niSiddhakarmo sAdhana karmo banI zake nahi. temanuM svarUpa (6) karma potAnI jAtane jovAnA arIsAnuM kAma ApI ja evuM che ke teno tyAga ja ISTa che. jema ke vyabhicAra, lUMTa, zake che. palaMgamAM sUtA sUtA vyaktine potAnA cittamAM zuM bhareluM khUna, corI vagere karmono tyAga ja ISTa che. che tenI jANakArI na maLe tevo saMbhava che, paraMtu vyakti jyAre te ja rIte bhogakarmono samAveza paNa uparokta vargIkaraNamAM karmanA kSetramAM Utare tyAre cittanI prakriyAone jANavAnInathI. kema ke sAdhanAnA arthamAM bhogakarmone karmo gaNI zakAya samajavAnI taka maLe che. jAgRta vyakti karmane potAnI jAtane nahi. badhAM bhoga karmo pApakarma ke niSiddhakarma hotAM nathI. chatAM jovAnA arIsA tarIke laI zake ane e rIte karma cittazuddhinuM bhoga mAnavIne bAMdhe ja che, tethI bhogakarmono samAveza sAdhana banI zake che. potAnA cittane jANavuM e cittazuddhi mATe karmayogamAM na karI zakAya. ghaNuM mUlyavAna paribaLa che. vaLI kAmyakarma paNa vyaktine bAMdhe che ane tethI mukti ke (7) karma dvArA vyaktinI anekavidha kSamatAo vikase che. AdhyAtmika vikAsanuM sAdhana AvAM kAmyakarmo banI zake nahi. ane je vyaktinA vikAsanI prakriyA cAlu che tevuM manosvAthya tethI kAmyakarmone paNa karmayoga gaNI zakAya nahi. satkarmo paNa jaLavAI rahe che. je vyaktinA jIvanavikAsanI prakriyA baMdha paDI jo kAmyakarmo hoya to temAMthI kAmanAno aMza jAya pachI te jAya tenuM jIvana baMdhiyAra banI jAya che ane baMdhiyAra jIvana sAdhanakarma banI zake che. krama bAMdhatuM nathI, kAmanA bAMdhe che, tethI gaMdhiyAra bane che. evo siddhAMta che ke jeno upayoga thAya te kAmanAthI dUSita thayeluM karma bahiraMga dRSTie game teTaluM mahAna zaktino vikAsa thAya ane jeno upayoga na thAya te zakti adRzya satkarma hoya to paNa te vyaktinA AdhyAtmika utkarSanuM sAdhana thAya che. karma jIvanavikAsanI gatine sahAya kare che ane e rIte banI zake nahi. | cittazuddhinI prakriyAmAM sahAyaka bane che. dareka vyaktimAM zaktino 4. karma dvArA cittazuddhi karma jharo che. karmanA abhAvamAM A jharo baMdhiyAra banI jAya tevuM jokhama karmane cittazuddhinuM sAdhana gaNavAmAM Ave che. karma dvArA che. karma A jharAne vaheto rAkhe che. mana ane zarIranA svAthya cittazuddhi kevI rIte thAya che te ApaNe Adhunika manovijJAnanI mATe A jharAnuM vahevuM bahu upayogI che. karma dvArA vyaktinI paribhASAmAM samajavA prayatna karIe. zakitanA pravAho mukta thAya che. tethI karma dvArA zaktinA (1) karma dvArA vyakti laghutAgraMthimAMthI mukta thAya che. nAnA pravAhonI racanA, paddhati ane gati taMdurasta rahe che ane bane che. saraLa kAryomAMthI moTAM kaThina kAryo tarapha javAya che. ane vyakti (8) karma dvArA akarmaNyatA, pramAda, jaDatA, dIrghasUtrIpaNuM puruSArtha dvArA karmanA kSetramAM jema jema vikasatI jAya che tema tema Adi tamoguNanI avasthAonuM bhedana karI zakAya che. tamo guNa teno AtmavizvAsa vadhato jAya che. pariNAme laghutAgraMthinI pakaDa adhyAtmapathamAM bAdhArUpa che. karma dvArA tamoguNanuM bhedana thatAM tenA citta parathI khasavA lAge che. (2) karma dvArA vyakti vyaktinI adhyAtmayAtrA sukara bane che. pApagraMthimAMthI paNa mukta thaI zake tevI saMbhAvanA che. pApagraMthi 5. karma dvArA AdhyAtmika vikAsa eTale pote pApI che, gunegAra che tevo bhAva. karma dvArA vyaktinA (1) karma samarpaNanuM mAdhyama banI zake che. adhyAtmapatha para cittamAM kaMIka sAruM karyAno saMtoSa, kaMIka bIjAne upayogI bhagavat samarpaNanuM mUlya AMkIe teTaluM ochuM che, paNa samarpaNanuM thayAno saMtoSa utpanna thAya che. pariNAme vyakitanA citta paranI paNa koIka mAdhyama hoI zake che. karma samarpaNanuM mAdhyama banIne pApagraMthinI pakaDa DhIlI paDavA lAge che. sevAkarmo ke satkarmo- sAdhanAnuM svarUpa dhAraNa kare evI temAM kSamatA che. puNyakarmomAM pApagraMthimAMthI choDAvAnI kSamatA vadhu che. kAraNa (2) prakRtigata rIte vyakti svakendrI hoya che. svakendrIpaNuM puNyakarmonA abhyAsathI vyaktine pote sAruM karyAno saMtoSa vadhu e bahArathI aMdara levAnuM manovalaNa che. svakendrIpaNAmAM vadhu maLe che je pApagraMthinA bojane haLavo kare che. ApavAnI nahi levAnI manovRtti hoya che. karma e aMdarathI bahAra (3) karma vyaktine vaiphalyamAMthI mukta thavAmAM madada kare che. javAnI ghaTanA che. tethI karmayoganA anuSThAnathI svakendrIpaNuM tUTe vaiphalya eTale hatAzAnI sthiti. karma dvArA vyaktimAM AtmavizvAsa, che. A rIte karma vyaktine svakendrIpaNAmAMthI mukta thavA mATe AzA, saphaLatAno saMtoSa, navuM sAhasa karavAnI vRtti Adi pragaTe sahAya kare che. che je vyaktine vaiphalyamAMthI mukta thavAmAM madada kare che. (3) karmanA mAdhyamathI vyakti cetanAnAM uccattara staro sAthe (4) karma vyaktine sArthakatAno anubhava Ape che. pote anusaMdhAna karI zake che. karmano dhakko cetanAnA uccattara upayogI che, bojArUpa ke nirarthaka nathI, evo saMtoSa vyaktine staromAMthI Ave che, tethI karmanuM joDANa cetanAnA uccatara staro karma dvArA maLe che. karma dvArA vyaktinA jIvanane kaMIka artha, kaMIka ke sattvo sAtha hoya che. jAgRta sAdhaka upayukta abhigama rAkhe gati, kaMIka dizA maLe che. A sArthakatAno anubhava vyaktinA to karmanA mAdhyamathI cetanAnA uccattara staronA saMparkamAM AvI manosvAthya mATe bahu mUlyavAna che. zake che. (5) karma vyaktine svAzrayI banAve che. je kaMI karato nathI (4) karmanA mAdhyamathI vyakti dvArA uccatara cetanAnAM tene potAnA jIvanavahana mATe parAzrayI rahevuM paDe che. vyaktinA paribaLonI abhivyakti thAya evI saMbhAvanA che. dRzyamAna jagata 175 karmayoganuM vijJAna Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ astitvanI ItizrI nathI. dRzyamAna jagata karatAM adRzya jagata che eTale ke niSkAma karma zakya nathI. A vidhAna prAkRta dRSTithI ghaNuM moTuM che. A adRzya jagatamAMnuM ghaNuM A dRzyamAna jagatamAM thayeluM vidhAna che. AdhyAtmika dRSTithI vicArIe to darzana juduM abhivyakta thavA Atura hoya che. karma A abhivyaktinuM sAdhana che. e vAta sAcI che ke karma akAraNa hotuM nathI. paNa e kAraNa banI zake che. eTaluM ja nahi paNa vyaktinI potAnI cetanAnI kAmanAmaya ja hoya evuM nathI. kAraNa ane kAmanA paryAyavAcaka abhivyakti mATe paNa karma mAdhyama banI zake tevI karmamAM kSamatA nathI. tethI niSkAma karma paNa zakya che. aMgata eSaNA ke icchA che. abhivyakti e jIvananI uccattara preraNA che. A preraNAnI vinA karma zakya banI zake che. jo niSkAma karma zakya ja na hoya paritRpti jIvanavikAsamAM sahAyaka che ane karma tenuM mAdhyama che. to karmabaMdhanamAMthI mukti zakya ja na bane kema ke kAmanA bAMdhe 6. sAdhanakarmanI AdhyAtmika viziSTatA che, karma nahi. je koI karma kAmanAthI thAya che te karma tenI sAthe jo upayukta manovalaNapUrvaka karavAmAM Ave to badhAM karmo rahelI kAmanAne lIdhe baMdhananuM kAraNa bane che. karma vinA jIvana cittazuddhi ane AdhyAtmika vikAsamAM sahAyaka banI zake che, zakya nathI ane kAmanA vinA karma zakya ja nathI, kema ke kAmanAparaMtu A baMne hetunI siddhi mATe sAdhanakarmonuM viziSTa pradAna karma-karmaphaLa-baMdhana-kAmanA-A sAMkaLa to akhaMDa cAlu ja rahe. che. sAdhanakarmonuM viziSTa AdhyAtmika svarUpa che. temanuM prayojana paraMtu A sAMkaLane bhedavAno upAya paNa che. kema ke sadbhAgye ja cittazuddhi ane AdhyAtmika vikAsa che. tethI sAdhanakarmonI kAmanA vinA karma zakya che ane jema kAmyakarmo baMdhananuM kAraNa viziSTa mahattAno svIkAra karavo joIe. eTaluM ja nahi, bane che tema niSkAma karmo muktinuM kAraNa bane che. kema ke kAmanA sAdhanakarmonA anuSThAnathI anya karmonuM anuSThAna sAdhanabhAve nIkaLI jatAM karma bhinna svarUpa dhAraNa kare che. niSkAmatAne lIdhe karavAnI kaLA hAtha lAge che ane tema karavAnI sAdhakanI yogyatA karmamAM navuM parimANa umerAya che. sAdhanakarmonA anuSThAnathI ke LavAya che. dRSTAMtaH have prazna e che ke kAmanA vinA karma zakya bane kevI rIte? viSNu sahastranAmano pATha, daradInI sevA ane kheDUtanuM karmanuM yathArtha svarUpa joIe to karmano kartA ane karmano mAlika khetIkArya-A traNa karmo che. prathama karma sAkSAt sAdhanakarma che. bhagavAna che. vyakti potAne kartA mAne che te ajJAnajanya bIjuM karma sevAkarma che. trIjuM karma svadharmarUpakarma che. dvitIya ane ahaMkArayukta dRSTine lIdhe. badhAM karmo paramAtmAmAMthI nIkaLe che. tRtIya karma niSkAmabhAve ane bhagavatprItyartha karI zakAya tevI vyakti nimitta bane che. tethI vyakti nAhaM kartA hariH kartAA zakyatA che ane tema thAya to teo baMne sAdhanakarmo banI jAya satyanuM darzana kare to karma sAthe kAmanA joDyA vinA karma zakya tevI saMbhAvanA che, paraMtu karma to sAkSAt sAdhanakarma che. svarUpatA bane che. kAmanA vinAnuM karma ja yathArtha karma che. karma satya che, ja sAdhanakarma che. tethI AdhyAtmika dRSTithI tenuM viziSTa pradAna mahAcaitanyanI lIlAno bhAga che. kAmanA ajJAnane kAraNe UbhuM ane mahattva che. eTaluM ja nahi paNa dvitIya ane tRtIya karma thayeluM bhrAmaka joDANa che. e joDANa chUTI jatAM karma enA yathArtha AdhyAtmika svarUpa dhAraNa kare te mATe prathama karma sahAyaka banI svarUpe pragaTa thAya che, je vyaktine bhagavAna tarapha dorI jAya che. zake che. eTale sAdhake sAkSAt sAdhanakarmo nA anu SThAnanI kadI 8, kAmanAnAM bhinna bhinna svarUpo : upekSA karavI nahi. sAkSAt sAdhanakarmo e AdhyAtmika jIvanano (1) bahiraMga phaLanI kAmanA kheDUta khetI kare ane pAkanI AdhAra che ane e ja sAdhanakarmanI AdhyAtmika viziSTatA che. spRhA rAkhe to te karma bahiraMga-sthULa-prathamadarzI phaLanI spRhA adhyAtmapathanAM traNa sopAna che, traNa tabakkA che. che. sAmAnyataH karma tenA A dekhItA sthULa pariNAma mATe karavAmAM 1. karmakAMDa -bahiraMga sAdhanA yajJa, pUjA, pATha, AvatuM hoya che ane tenA sthULa phaLane pAmavAnI spRhAne vAjabIjapa, vyAvahArika rIte vAjabI gaNavAmAM Ave che. tevI kAmanA paNa prANAyAma vagere kAmanA to che ja. 2. upAsanAkAMDa -aMtaraMga sAdhanA ciMtana, mAnasajapa, (2) saphaLatAnI kAmanA : karmanA bahiraMga ke dhULa phaLanI dhyAna vagere kAmanA na hoya to paNa saphaLatanI kAmanA paNa hoI zake che. 3. jJAnakAMDa -sAkSAtkAranI avasthA. saphaLatAnI kAmanA e mAnasika phaLanI kAmanA che, sUkSmaphaLanI e samajavuM Avazyaka che ke A sopAna zreNI vizeSataH kAmanA che. dRSTAMtataH eka khelADIne khelamAM vijaya meLavIne dhananI sAdhanakarmone khyAlamAM rAkhIne batAvavAmAM Ave che. tethI spRhA na hoya tema banI zake che, paNa saphaLa thavAnI spRhA hoI sevAkarma ke svadharmakarma sAthe sAdhanakarmanuM anuSThAna avazya karavuM zake che. saphaLatA ahaMnI tRpti mATe hoI zake che. joIe. mAtra karmo karavAthI karmayoga banI jAya che evuM nathI. (3) koIne khuza karavAnI kAmanA vyaktine karma dvArA bhautika karma ane karmayoga baMne eka nathI. game tevA mahAna satkarmo paNa rIte kazuM meLavavuM na hoya chatAM koI anya vyaktine khuza karavA, sAdhanakarma na bane tema banI zake che. sevA ke svadharmane nAme sAdhake tenI kRpAdRSTi meLavavAnI kAmanA, tenA karma pAchaLa hoya tema sAdhanAmAMthI kadI vimukha na thavuM. anyathA karmano vega mAyAno banI zake che. eka pradhAnanI kRpAdRSTi meLavavA mATe koI vyakti vega banI zake che. gahanA karmaNo gatiH | karma kare tyAM A prakAranI-anyane khuza karavAnI kAmanA hoI 7. niSkAma karma : zake che. sAmAnyataH ema manAya che ke karmano janma kAmanAmAMthI thAya (4) pada ke pratiSThAnI prAptinI kAmanA : ghaNI vAra evuM prabuddha saMpadA 176 * vagara Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovAmAM Ave che ke vyaktimAM karmanA bahiraMga phaLanI kAmanA na saMjJA maLI zake che. hoya paNa koI pada ke pratiSThA mATe karma thatuM hoya che. AvA karma (3) karmayoga niSpanna thavA mATe trIjI AvazyakatA che-karma paNa niSkAma karma na gaNAya. kema ke pada-pratiSThAnI kAmanA paNa daramiyAna caitasika anusaMdhAna jaLavAI rahevuM joIe. A caitasika kAmanA to che ja. anusaMdhAnane lIdhe karma navuM ja parimANa dhAraNa kare che. (5) AMtarika abhAvapUrtinI kAmanA : vyakti potAnA (4) karmoyogano pathika-sAdhaka jAgarUka hoya e Avazyaka AMtarika abhAvanI pUrti mATe karma kare tevuM paNa banI zake che. che. A satata vahetuM jAgRtinuM jharaNuM sAdhakanI rakSA kare che. bebhAna karmanA bAhya phaLanI bhale spRhA na hoya paNa AMtarika abhAvanI avasthAmAMthI pApa nIkaLe che ane avadhAnayukta jIvanapaddhatimAMthI pUtinI kAmanA paNa kAmanA to che ja. tethI AvA karma paNa niSkAma adhyAtma saMprasAda utpanna thAya che. karma na gaNAya. (5) karmomAMthI karmayoga niSpanna thAya e mATe e bahu (6) puNyaprAptinI kAmanA : puNyaprApti, svargaprApti ke evA Avazyaka che ke sAdhaka japa, dhyAna, pUjA Adi sAdhanonuM anuSThAna pAralaukika lAbha meLavavAnI icchAthI karma thatAM hoya tema paNa paNa kare. kema ke AvAM sAdhano dvArA sAdhakanA cittane sAdhanapravaNa bane che. AvA karmo paNa niSkAma karmo nathI, kema ke temAM paNa bhUmikA UbhI thavAmAM sahAyatA maLe che. AvA sAdhanakarmonuM kAmanA to che ja. anuSThAna karmonuM karmayogamAM rUpAMtara karavAmAM ghaNuM upayogI (7) salAmatInI kAmanA : bhayane lIdhe potAnA jIvananI che. salAmatI mATe paNa vyakti karmo kare tema paNa banI zake che. 10. karma mArga nI maryAdA salAmatInI kAmanA paNa eka kAmanA ja che. tethI AvA karmo (1) karma svayaMparyApta sAdhana nathI. karmane jJAna ane bhaktinA paNa sakAmakarmonI kakSAmAM ja Avaze. puTa ApavA joIe. jJAna ane bhaktinI upekSA karIne mAtra (8) Adhipatya jamAvavAnI vRttimAMthI paNa karmo AvatAM karmayogamAM ja ramamANa rahIe to karma mArganI aneka maryAdAo hoya ema banI zake che. karma dvArA sattA ke Adhipatya jamAvI devAnI UbhI thAya che. gaNatarIthI karmo thAya to te karmo paNa kAmanAjanya karmo ja gaNAya. (2) karma ghaNuM mUlyavAna sAdhana che. chatAM karma e jIvananI (9) keTalIka vAra paristhitinI viMTabaNAne kAraNe karmomAMthI ItizrI nathI. satkarmo ke sAdhanakarmo paNa jIvananI itizrI nathI. pAchA haThI zakAya tema ja na hoya eTale vyakti nachUTake, bhagavaprApti e parama dharma che ane e nI tu lanAe anya lAcArIpUrvaka karmo kare tema banI zake che. AvA karmo paNa sakAma dharmo go Na dharmo che . karma cittazuddhimAM sahAyaka che , karma karmo gaNAya kema ke nachUTake lAcArIpUrvaka karelA karma pAchaLa paNa AdhyAtmika vikAsamAM paNa sahAyaka che, karmajIvananI abhivyakti koIka kAmanA ja kAma karI rahI hoya che. AvAM karmo niSkAma karmo che, chatAM karma jIvananI paramakRtArthatA nathI. karma jIvanano aMtima gaNAya nahi. uddeza nathI. jIvana mAtra karmo karavA mATe ja nathI. (10) keTalIka vAra evuM jovAmAM Ave che ke vyakti karma (3) badhA mANasono jIvanamArga karmaparAyaNa ja hoya evuM dvArA kazuM meLavavA IcchatI na hoya paNa karmanI ja Asakti hoya. nizcita nathI. prakRti bhede karmanuM pramANa ane svarUpa bhinnabhinna karmaphaLanI Asakti na hoya paNa karmanI Asakti hoI zake. rahevAnA che. gAMdhIjI karmaparAyaNa jIvana jIvyA. ramaNa maharSinA karmaphalAsakti ane karmAsakti baMnemAM kAmanA to che ja. tethI jIvanamAM AvI karmaparAyaNatA jovA maLatI nathI, tethI ramaNa karmAzaktine paNa kAmanAmAM ja gaNavI joIe. maharSinI jIvanapaddhati galata gaNI zakAya nahi. A sivAya anya paNa sthaLa-sUkSma kAmanAo hoI zake che (4) sAdhanAnA koI tabakke karmono tyAga karavAnuM Avazyaka je jAyeajANya karma pAchaLa kAma karatI hoya che. niSkAma karma bane to sAdhake tema karatAM acakAvuM na joIe. jema karma karavAnI sahelI vAta nathI ane kAmanAonAM pragaTa ke chadma svarUpa hoI zakti jarUrI che tema karmatyAganI zakti paNa jarUrI che. karmazake che. phalAsaktino tyAga Avazyaka che tema karmAsaktino tyAga paNa 9. karma ane karmayoga Avazyaka che. koI paNa karma karmayoga kyAre bane? (5) karmamAtranI eka maryAdA e che ke vyakti karmanI jALamAM (1) karmamAMthI karmayoga ni paza thavA mATe pahelI phasAtI jAya che ane karmayoga banato nathI. mAtra karmonI jaMjALane AvazyakatA e che ke karmo Asaktiyukta na hovAM joIe. ja karmayoga jAhera karI devAnI vRtti sarvatra jovA maLe che ane karma AsaktithI kareluM karma bAMdhe che ane tevuM karma muktimAM sahAyaka jaMjALIone karmayogInuM pramANapatra ApavAmAM Ave che. karmo banI zake nahi, tethI karmayoga niSpanna thavA mATe kAmanAmAMthI karavAM ane karmayoganuM anuSThAna karavuM te baMne eka nathI. mukta thavuM joIe. mAnavasahaja nabaLAIne lIdhe te karmamAM ja ramamANa rahe che ane (2) karma bhagavatprItyartha thAya, bhagavansamarpaNabhAvathI yathArtha karmayoga bAjue rahI jAya che. thAya to ja karmo karmayoga banI zake che. karmo ochAM thAya teno jyAre A taracetanAmAM prabhuno sparza maLe tyAre ja vAMdho nahi. jeTalAM karmo thAya teTalAM karavAM paNa bhagavAnane vyaktinA jIvanamAM karma yoganI ghaTanA ghaTI zake che. samarpita thaIne karma karavAmAM Ave tyAre tevAM karmone karmayoga 177 karmayoganuM vijJAna Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmayoganuM arthaghaTana- zrImad bhagavad gItAnA saMdarbhe i DaoN. niraMjana ema. paMDyA [arthazAstramAM Pd. D.nI padavI prApta karI. 2001mAM ma.kahI zasra grahaNa kare che. sa. yunivarsiTInA arthazAstra viSayanA prophesara ane adhyakSa tarIke nivRtti. atyAre grAhakonA prazno aMge kAma karatI saMsthAmAM kAryarata che. eka sahakArI benkamAM ceramena che. koIne paNa prazna thAya ke AvA bhayAnaka saMhAraka yuddhanA AraMbhamAM gUDha jJAnopadeza mATe ATalo badho samaya zI rIte phALavI zakAya? vyAsa munie kRSNa-arjuna saMvAda dvArA A tattvajJAnane pratyeka mAnava sudhI pahoMcADavAnuM ucca koTinuM nimitta UbhuM karyuM che. bIjI rIte joIe to dareka vyakti ane dareka samAjamAM ISTa ane aniSTa, zubha ane azubha tema ja maMgala ane amaMgaLa vacce sadAya tumula yuddha cAlatuM ja hoya che. potAnA dvArA thatI bhUlo ane tenAthI AgaLa vadhIne saMpUrNa gaNatarI tema ja samaja sAthe thatAM pApo sAme mAnavanuM AMtarika mana virodha kare che ane e virodhane dhyAnamAM laIne adhyAtma vikAsanA mArge jeTalo AgaLa vadhe te pramANe potAnA jIvanamAM upakAraka gaNAya tevuM parivartana lAve che ane jIvanane urdhvagAmI banAvavA prayatnazIla rahe che. AnAthI viparIta, moTA bhAganA mANaso AMtaramana dvArA thatA virodhane avagaNIne ke dabAvI daIne, kharAba prakAranA aMgata svArtha mATe thatAM kAryomAM pravRtta rahe che. duniyAmAM AvA be prakAranA mANaso vase che. bhagavadgItA emane yogI ane sAmAnyajana ema be vibhAgamAM vaheMce che. yA nizA sarvabhUtAnAM tAM jAgarti saMyamI yasyAM jAti bhUtAni sA nizA pazyo mune nizA je sarva bhUtonI, temAM jAgrata saMcamI, jemAM jAge badhA bhUto, te jJAnI muninI nizA. (adhyAya - 2, zloka 6) gItAnA racanAra zrIkRSNane A zlokano sukSma artha abhipreta che. A baMne prakAranA lokonA mArgo bhinna che kAraNake jIvananA dhyeya aMgenI emanI samajaNa taddana judI judI che. je mokSamArgano yAtrI che te khUba samajaNapUrvaka ane tethI saMbhALapUrvaka jIvana jIve che. paMcendriyo kahe te pramANe karmo karavAne badale, indriyone vazamAM rAkhIne, paramAtmAnI paramakRpAthI maLelA A mAnava jIvanane mokSagAmI banAvavA mATe jarUrI evAM karmomAM ja racyApacyA rahe che. zrImada rAjacaMdra to hIrAno vepAra karatA hatA chatAM sarova2mAM khIleluM kamaLa jema jaLathI aspRzya rahe che te pramANe temo svadharmAcaraNAnAM karmothI jarApaNa dUSita thayA vagara, adhyAtma kSetre eTalI pragati karI ke mahAtmA gAMdhIjIne paNa hiMdudharma aMge keTalAka mULabhUta prazno UbhA thayA temanuM zrImade sArI rIte samAdhAna karI ApyuM. AthI viruddha, moTA bhAganA loko paMcendriyonA vazamAM rahIne, atyaMta svArthamaya jIvana jIvyA kare che. A badhA loko gItAnA zlokamAM batAvelA sarvabhUtAnAma athavA bhUtAnimAM AvI jAya che. Ama baMnenuM dhyeya juduM eTale mArga judA ane dhyeya siddhi mATenAM sAdhanonI guNavattA paNa taddana bhinnA yogInAM sAdhano atyaMta sAtvika vRttithI, niSkAma bhAvathI thayelAM karyo che. jyAre sarvabhUtAnAma eTale sAmAnyajanonAM karmo, rajasa ane tamasa guNo dvArA AcarAyelAM karmo che jenAthI AvA mAnavone jIvananI aMtima avasthAmAM velthanI nathI huM Icchato chata, nahIM rAjya, nahIM sukho; rAja ke bhoga ke vyuM, amAre kAmanuMzuM? adhyAya 1, zloka 32 AvI gherI hatAzAnI paristhitimAMthI arjunane bahAra kADhIne, samajaNapUrvaka yuddha mATe taiyAra karavA zrIkRSNe kula aDhAra adhyAyanA 700 zloko dvArA, arjunanA nimitta dvArA samasta mAnavajAtane jJAna ApyuM che. A upadezathI arjunanA mananuM samAdhAna thAya che, moha dUra thAya che ane svadharmanuM jJAna thatAM aMte 'kariSye vacanaM tava'tIvra lAgaNI thAya che. emanAM jIvanakarmothI samagra mAnavajAtane ke prabuddha saMpA bhArate, vizvane Apelo tattvaciMtanano zreSTha graMtha che 'zrImad bhagavad gItA'. gAMdhIjIe kahyuM che ke duniyAnAM badhAM pustakomAMthI mane koI eka zreSTha pustaka pasaMda karavAnuM kahe to huM niHsaMkoco zrImad bhagavad gItAne pasaMda karyuM. ApaNA dezamAM seMkaDo varSothI potAnA astitvanAM mULiyAM zodhavAnI ane mAnavajIvanano uddeza tema ja sArthakatA jANavA- samajavAnI mathAmaNa RSimunio dvArA thatI rahI che. e mULabhUta brahmajijJAsAmAMthI je samRddha tattvajJAna prApta thayuM teno sAra eTale maharSi vyAsa dvArA racAya aa mahAbhAratamAM samayane sthagita karI daIne bhagavAna zrIkRSNanA svamukhe arjunane upadezarUpe kurukSetranI yuddhabhUmi para ApavAmAM AveluM gItAjJAna mahAbhAratanA mahAsaMhAkara yuddhanA AraMbhanI kSomAM, sAme pakSe bhISma pitAmaha, guru droNa tema ja kRpAcArya jevA svajano ane vaDIlonI sAthe yuddha mATe pratibaddha baMne pakSanA lAkho sainikone joIne arjuna UMDI viSAda anubhave che. yuddhane aMte thanArA vinAza ane tene AnuSaMgika udbhavatAM sAmAjika duSonA vicArathI te atyaMta khinna bane che. te zrIbAne kahe che - kuLano nAza thatAM sanAtana kuLadharmo naSTa thaI jAya che ane dharma nAza pAmatAM samasta kuLamAM pApa phelAI jAya che. (adhyAya 1, zloka 40), he kRSNa! pApa ghaNuM vadhI jatAM kuLanI strIo atyaMta dUSita thaI jAya che ane huM vArSyAtha! jyAre strIo dUSita thAya che tyAre varNasaMkara prajA janme che. (adhyAya 1, zloka 41), arjuna AvuM duHkhada pariNAma Icchato nathI. Ama arjuna viSAda yogathI gItAno AraMbha thAya che. vaDIlo, gurujano tema ja lAkho sainikonA saMhArane aMte prApta thanArA vijaya ane hastinApuranA siMhAsananuM arjunane koI AkarSaNa nathI. zastro heThAM mUkI yuddha nahIM karavAnA nirNaya sAthe hatAza thaIne rathamAM besI jato arjuna, potAnA sArathipade sthita zrIkRSNane prazno ane pariprazno karato rahe che, enA pratyuttaramAM mAnava jIvanane urdhvagAmI ke nimnagAmI banAvatAM sarva paribone samAvI leto zrIkRSNano upadezAtmaka saMvAda che zrImad bhagavad gItA. na kADhyuM vijayaM krRSNa na ca rAjya sukhAni ca ino rAjyena govinda kiM bhogaiIvartana vA|| 178 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA nAnA samUhane phAyado thavAno to prazna ja raheto nathI. yajJayAgAdi mATe jarUrI pUjana karmo. zrIkRSNa karmakAMDanA A maryAdita ApaNA dezamAM sarvasAmAnya mAnyatA evI che ke IzvaraprApti arthane choDIne karmayogane ghaNuM UMcuM sthAna Ape che. A dRSTie mATe traNa mArgo che - bhaktimArga, karmamArga ane jJAnamArga. ananya joIe to karma e karmayoga nathI. ApaNe rojabarojanI pravRttinA bhakti ane saMpUrNa zaraNAgati dvArA Izvara prAptinAM keTalAMka jvalaMta bhAgarUpe aneka kAryo karIe chIe. A badhAM kAmone karmayoga evuM udAharaNa ApaNe jANIe chIe. mIrAMbAI, narasiMha mahetA, uccakoTinuM nAma na ApI zakAya. Ama judAM judAM karmo-kAryo suradAsa, tulasIdAsa ane anya bhaktoe utkRSTa bhakti dvArA Izvara ane karmayoga vacce koI sAmya nathI. karmayoganI samajaNa Apato prApti karI. jJAnamArga dvArA Izvara prAptinAM jvalaMta udAharaNomAM zloka A pramANe cheadvaita tattvaciMtananA samartha ugAtA zaMkarAcArya ane te pachI karmaye vAdhikAraste nA phale pu kadAcanA madhyayugamAM thayelA tejasvI tattvaciMtako jevA ke madhvAcArya, mA karmaphalahetubhUrmA te sagoDasvakarmaNi || rAmAnujAcArya temaja vallabhAcAryane gaNI zakAya. A badhA tane tAruM niyata karma karavAno adhikAra che, paraMtu karmanA tattvaciMtakomAM jJAna uparAMta bhakti ane saMpUrNa zaraNAgatinuM phaLamAM kadApi nahi. mATe te potAnI jAtane kadApi potAnAM karmonAM UrdhvagAmI tattva to kharuM ja. ethI paNa AgaLa I.sa. pUrve chaThThI phaLonuM kAraNa mAnIza nahi ane sAthe sAthe svakarma na karavAmAM sadImAM sthapAyelA baudhdhadharmanA pravartaka gautama buddha ane jainadharmanA paNa kadI tArI Asakti na ho. pravartaka mahAvIra svAmInA preraNAdAyI jIvanamAM bhakti, karma ane (adhyAya 2, zloka 47) jJAnano subhaga samanvaya ApaNe joI zakIe chIe. gAMdhIjInI moTA bhAganA mANasonI bAbatamAM temaNe karelAM karmone gaNanA vizvabharamAM mahAna karmayogI tarIke thAya che, paraMtu sAthe karmayoga na banavA devAmAM sauthI mukhya ane prAraMbhika bAdhA temanA sAthe IzvaranI eTalI ja avicaLa bhakti emanAmAM hatI. zrI ramaNa dvArA karmonA phaLamAM rakhAtI Asakti che. paraMtu gItAkAra to AthI maharSi ane zrI araviMdo gAMdhIjInI jema karmayoganA yAtrI nahIM, paNa eka DagaluM AgaLa jaIne ema kahe che ke Asaktino tyAga paraMtu jJAnamArga ane bhaktimArganA ananya pravAsIo hatA. (zrI karavA mAtrathI e karmayoga banato nathI. bIjI rIte kahIe to ramaNa maharSinuM samagra vedAMtanuM ciMtana mAtra trIsa zlokomAM samAvI niSkAma karma ane karmayoga paNa samAnArthI zabdo nathI. Ama niSkAma letuM nAnuM pustaka upadezasAra jovA jevuM che.) karma paNa karmayoga bane eTalA mATe haju thoDA pagathiyAM adhyAtma gItAmAM karmayoga atyaMta mahattvanuM sthAna eTalA mATe dharAve mArge AgaLa vadhavAnAM che. che ke arjuna yuddha na karavAnI vAta karIne, enuM sahaja karma karavAnI karmaphaLa sAthe joDAyelI Asaktino tyAga karyA pachInuM bIjuM nA pADe che. zrI kRSNane sahaja karmamAMthI pAchA haTI javAnI A pagathiyuM che-badhAM ja karmo Izvarane samarpaNa karavAM. zrIkRSNa vAtamAM kSatriyane na zobhatI kAyaratA jaNAya che. A uparAMta, kahe chepotAnA svajano taraphanI AsaktimAMthI janmelo moha A mATe mayi sarvANi karmANi saMnyasvAdhyAtmacetasA | kAraNabhUta che. arjunanuM A mohanirasana thAya te mATe zrIkRSNa nirAzIrnirmamo bhUtvA yudhyasva vigatajavaraH || bhagavadgItA Ape che. aMtaryAmI paramAtmAmAM saMlagna citta rAkhIne, badhAM ja karmo iti te jJAnamAkhyAta guhyAguhyatara mayAA mane samarpIne, IcchA vinAno ane mamatva vinAno thaIne tuM vimR thai tadaze Sa Na yathe cchasi tathA ku ruA. yuddha kara. Ama A gopanIyathI ya ati gopanIya jJAna meM tane kahI (adhyAya 3, zloka 30) dIdhuM; have A rahasyayukta jJAna viSe pUruM manana kara ane pachI te ApaNe karelAM badhAM ja niSkAma karmo paNa Izvarane arpaNa jema Icche ema ja kara. karI devAnAM che. Izvara samarpaNabhAvathI karmanuM svarUpa badalAI jAya (adhyAya 18, zloka 63) che ane sAthe sAthe karma karanAranI cetanA paNa badalAI jAya che. A pachInA emanA upadezanA chellA zlokamAM zrIkRSaNa pUche bhagavad samarpaNa bhAvathI karmamAM bhaktino umero thAya che. karma che-he pArtha! zuM A gItazAstrane te ekAgracitte sAMbhaLyuM? ane ekanuM eka hovA chatAM bhAvanAnA bhedane lIdhe phare paDe che. saMsArI he dhanaMjaya! zuM tAro ajJAnamAMthI upajelo moha nAza pAmyo? jIvanuM karma AtmAne bAMdhanAruM bane che. jyAre saMtanuM, paramArthI (adhyAya 18, zloka 72) mANasanuM karma AtmavikAsa karanAruM sAbita thAya che. koI karmayogI arjunane potAnI dalIlomAM rahelI visaMgatatAnI pratIti gorakSAnuM kAma kare to enI dRSTi kevI haze? gAyanI sevA karavAthI thaI eTale zrIkRSNane kahe che gAmanAM anya kuTuMbone dUdha pUruM pADI zakAze, gausevAnA karmanI naSTo moha: smRtirlaLyA tva...sAdAtmayAtru to sAthe sAthe AkhI pazusRSTi sAthe premano saMbaMdha keLavI zakAze. sthitoDarmi gItasanda ha:kariSya vacanaM tavA Ama bhagavAna samarpita karmayogI gosevakane anya gausevakanI he azruta! ApanI kRpAthI mAro moha naSTa thaI gayo ane meM jema pagAra to maLaze paraMtu ene maLatA AnaMdamAM paramArthanI mRti meLavI lIdhI che. have huM saMzayarahita thaIne sthita chuM, mATe divyabhAvanA umerAya che. Asakti vinAnA karmayogamAM paNa Izvarane ApanI AjJAnuM pAlana karIza. phaLa samarpaNa karavAnI bhAvanAnI bhInAza hovI joIe. ApaNA (adhyAya 18, zloka 73) bRhad samAjamAM eka bIjo khyAla paNa khUba pracalita thaI gayo che. ApaNe sAmAnya rIte samajIe chIe te pramANe karmakAMDa eTale te e ke paramArthIe, sAdhusaMtoe koI sAmAnya mANasa jevuM kAma 179 karmayoganuM arthaghaTana- zrImad bhagavad gItA saMdarbhe Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnuM rahetuM nathI. eTale sAmAnya loko svAbhAvika rIte evo prazna pUche che ke je khetI karuM, gausevA karuM, khAdI kAMte ane pachI tene kevI rIte sAdhu kahevAya ? paraMtu ApaNe tyAM to saMtoe mahAna karmayogI zrIkRSNanI mUrti UbhI karI che. te to moralI vagADato. vagADato gAyo cArato hoya, ghoDAnI cAkarI karato hoya, yudhiSThiranA rAjasUya yajJamAM eThAM patarALAM UMcakato hoya ane mahAbhAratanA yuddhamAM arjunanA sArathi tarIkenuM kAma karato hoya, tevI che. te ja pramANe je saMtone potAnAM Asaktirahita Izva2samarpita karmothI Izvara prApti thaI hoya emAMnA koI saMta darajIkAma, to koI kuMbhArakAma, to koI marelAM Dhora kheMcI janArA khAlapAnuM kAma karatA hoya che. vinobAjI jyAre gAMdhIne emanA amadAvAda AzramamAM pahelI vAra maLyA tyAre gAMdhIjIne zAka samAratA joIne emane Azcarya thayeluM. digdha karmayoganA mArga parathI paNa koIkavAra sAdhusaMtonI patananA mArge cAlyA javAnI zakyatA rahe che. tenA mULamAM ApaNI indriyono khAsa svabhAva che. khAsa karIne satata vicAratuM ane viharatuM rahetuM mAnavamana rAgadveSanA dvaMdvamAM rokAyeluM hoya che. je vyakti ke vicAra ApaNane game te mATe tA rAga ane na game tenA ta2pha eTalo ja tIvra tiraskAra ane dveSa hoya che. Izvara samarpaNayukta, niSkAma karmayoga to divya AnaMdanI anubhUti karAvanAro hoya che, paraMtu rAgadveSanA cakkaramAM sapaDAIne ApaNe te gumAvI besIe chIe. zrIkRSNa nIcenA zloka dvArA ApaNane sajAga- satarka thavAnuM kahe che - IndriyascendriyasyArthe rAgadveSI vyavasthito tayorna vazamAgacchanto ghasya paripanthinau / / pratyeka IndriyanA viSayamAM rAga ane dveSa chupAIne rahelA che paraMtu manuSya IndriyonA viSayonA niyaMtraNamAM AvavuM joIe nahIM kAraNake te baMne AtmasAkSAtkAranA kyANa mArgamAM vighno UbhA karanArA mahAzatruo che -A mArgamAM avarodhaka che. (adhyAya 3, zloka 34) karmayoganI vadhAre vistRta carcA zrIkRSNa 'jJAnakarmasaMnyAsa yoga' nAmanA cothA adhyAyamAM AgaLa calAve che. ahIM karma, vikarma ane akarmanA svarUpanI samajaNa ApavAmAM AvI che. karmo dhi baudrarya, bauddhamaM ca vikarmAH | akarmaNo bodravya gahanA karmaNo gatiH / / karma, vikarma ane akarmanuM svarUpa jANavuM joIe kAraNa ke karmanI gati ati gahana che. (adhyAya 4, zloka 17) keTalAka zabdo ApaNe rojabarAjanA jIvanamAM sAMbhaLatA hoIe chIe paraMtu enA gahana arthano khyAla hoto nathI. karma paNa Avo ja eka zabda che je janmathI mRtyu paryaMta mAnavajIvana sAthe gADha rIte saMkaLAyelo che. Ama hovAthI jIvana jIvavuM ane vividha karmo karavAM e baMne ekabIjA sAthe abhinna rIte joDAyelAM che. karmonuM vargIkaraNa- sAdhana karma, sevA karma, bhagavatprItyartha karma, bhAgavatakarma - A rIte karavAmAM AvyuM che. sarva prakAranAM karmomAM bhAgavatakarmanuM mUlya sauthI vadhAre UMcuM gaNAyuM che. Izvara prabuddha saMpadA 180 svayaM potAnA kArya mATe koI vyaktinI pasaMdagI kare ane tenI pAse mAnavajIvana UrdhvagAmI bane tevuM karma karAve te bhAgavatakarma. mahAtmA gAMdhI, zrI araviMda, mA maharSi dvArA svayaM Izvara e kAryo karAvyAM te bhAgavatakarma gaNAya. rAmakRSNa paramahaMsanuM jIvana vAMcatAM ApaNe joIe chIe ke ghaNA prasaMgoe emaNe svAmI vivekAnaMdane kahyuM che ke A huM kyAM boluM chuM? kALImAtA bolAve che te pramANe huM boluM chuM. e ja pramANe svAmI vivekAnaMdanuM vizvadharma pariSadamAM javuM ane hiMdu dharmanI UMDI samajaNa dharAvatuM vaktavya ApavuM e A prakAranuM bhAgavatakarma gaNAya. mAnava jIvanamAM keTalAMka na karavA yogya anItipUrNa ane apramANiktA pracura kAryo thatAM ApaNe joIe chIe. temane vize vAMcIe chIe ane sAMbhaLIe chIe tyAre ApaNe khinnatA ane nirAzA anubhavIe chIe. rojabaroja dainikapatromAM khUna, corI, lUMTa, vyabhicAra vagere aMgenA samAcAra vAMcIe chIe. je nidhdhikarmo gAvAmAM AvyA che ane uparanA vargIkaraNamAM sthAna pAmatAM nathI. nidhdhikarmonI jema bhogakarmono samAveza pA uparokta vargIkaraNamAM thato nathI. niSidhdhakarmonI sarakhAmaNImAM bhogakarmo ochAM aniSTapUrNa hovA chatAM, sAdhanAnA UrdhvagAmI mArga para pragati karanAra mATe varjya che. A ja pramANe dareka prakAranI IcchAo ane kAmanAo, pApakarmo ane niSidhdhakarmo jeTalI hAnikAraka na hovA chatAM emAMthI ahaMkAra, rAga, dveSa jevAM tattvo nIkaLI jAya pachI ja sAdhana kArya bane che. niSkAma karma bAMdhatuM nathI. paraMtu kAmanAo pUrNa ka2vA mATe thayelAM karmo bAMdhe che ane samAdhanamArgamAM avarodhaka bane che. ApaNuM. karma niSkAma rahe eTalA mATe svadharmanA AcaraNanI khUba AvazyaktA rahe che paraMtu svadharmanuM AcaraNa paNa sakAma hoya ema bane. koI vyakti bahArathI ahiMsaka dekhAtI hoya paraMtu mananI aMdara hiMsaka hoI zake kAraNake hiMsA manano dharma che. Ama hovAthI bAhya dRSTie hiMsA karma na karanAra vyakti ahiMsAmaya banI gaI che. ema mAnavuM atyaMta bhUlabhareluM che. bAhya dRSTie koI vyaktinuM karma kAmabhAvanAthI prerita na hovAnuM dekhAtuM hovA chatAM, mananI aMdara kAmabhAvanA prajvalita hoI zake che. mATe ja kAmadevane manasija mAnavAmAM Ave che. Ama niSkAmatA manano dharma hovAthI svadharmanA AcaraNanI sAthe sAthe sUkSma AtmaparIkSaNa dvArA manano mela kADhI nAkhavo khUba jarUrI che. gItAmAM karmano artha svadharmAcaraNAno karavAmAM Avyo che. paraMtu svadharmAcaraNa rUpI karmane niSkAma karma sudhI laI javA mATe rAgadveSa, kAmakrodhane jItavAnI AvazyaktA che. Ama AtmaparIkSaNa athavA cittanA saMzodhana mATe je karma karavAnuM che tene gItAmAM vikarma gaNavAmAM Avyu che. thoDA punarAvartananA bhoge ema kahevuM jarUrI che ke bAhya svadharmAcaraNanI sthULa kriyA te karma paraMtu ene mananA UMDANamAMthI saMpUrNa rIte svaccha karavuM, rAgadveSathI mukta karavuM tenuM nAma vikarma. gAMdhIyuganI ApaNA dezane maLelI AdhyAtmika kSetranI eka mUlyavAna deza te vinobA bhAve. teo lakhe che, 'bahArathI zaMkaranA liMga para ekasarakhI dhAra karI abhiSeka karuM chuM, paNa pANInI e dhAranI sAthe sAthe mAnasika ciMtananI akhaMDa dhAra cAlatI nahIM hoya to e abhiSekanI kiMmata zI? pachI to sAmenuM zivanuM liMga e eka paththara ne huM paNa paththara. ne Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paththara sAme paththara beTho che eTalo ja artha thAya. bahAranA karmanI Ama karmanI sAthe vikarma joDAvAthI zakti sphoTa thAya che ane sAthe aMdaranuM cittazuddhinuM karma joDAya to ja niSkAma karmayoga prApta temAMthI akarma pedA thAya che. Ano artha ema karI zakAya ke karma thAya. (gItA pravacano, paraMdhAma prakAzana, pavanAra, pAna 34) Ama karyAno koI bhAra lAgato nathI ane mananI zuddhine lIdhe karmanuM hovAthI, niSkAma karmamAM karma zabda karatAM niSkAma zabda vadhAre karmapaNuM nIkaLI jAya che. anAsakta bhAve cittazuddhithI kareluM karma mahattvano che. tethI mAtra svadharmAcaraNanuM karma karavA sAthe niSkAma sarvabaMdhanothI karma karanArane mukta rAkhe che ane pApa ke puNya kazuM mana, rAgadveSa rahita mana, kAmakrodharahita mananuM vikarma joDAyeluM ja bAkI rahI jatuM nathI. karmamAM vikarma bheguM thatAM koI rAsAyaNika nahIM hoya to eka mAtra karmamAM moTuM jokhama raheluM che. e karmayoganA ke adhyAtmika kriyAthI akarma thaI jAya che te samajAvatAM ghaNAM abhyAsIe samajI levAnI khUba AvazyaktA che. udAharaNo ApyA pachI paNa, saMtoSa na thatAM, zrIkRSNa arjunane eTalA mATe bAhyakarmamAM hRdayanI bhInAza umerAya to nIce pramANe kahe che. svadharmAcaraNa bhArarUpa banatuM nathI. koI mANasa mAMdAnI sAravAra tadviddhi praNipAta na pariprazna na sevayA karavAnuM kAma hAthamAM le paraMtu A sevAkArya sAthe manano sAco upadezyanti te jJAna jJAninastattvadarzinaH || sevAbhAva na hoya, komaLa dayAbhAva na hoya to sevA karanArane A sarune zaraNe jaIne satyane jANavAno prayAsa kara, emane kAma kaMTALArUpa lAgaze ane sAmA pakSe rogIne paNa e bhArarUpa yogya rIte daMDavat praNAma karavAthI, emanI sevA karavAthI tema ja lAgaze. mananI UMDI samajaNa ane pratIti vagaranI sevAmAMthI kapaTa choDIne saraLa bhAve prazna pUchavAthI te prabuddha mahAtmAo tane ahaMkAra paNa pedA thaI zake. uparAMta e rogI pAsethI bhaviSyamAM jJAnopadeza karI zakaze kAraNake temaNe satyanuM darzana karyuM che. ApaNI sevA eNe karavI joIe evo svArthabhAva paNa manamAM (adhyAya 4, zloka 34) jAge. vinobAjI tulasIdAsa kRta rAmAyaNano eka prasaMga TAMke che.- Avo ja bhAva pradarzita karatuM zrImada rAjacaMdranuM eka kathana cheH "rAkSaso sAthe laDyA pachI vAnara pAchA Ave che. te badhA jakhamI 'loko trividha tApathI AkuLa vyAkuLa che. jhAMjhavAnAM pANI thayelA hoya che. temanA zarIramAMthI lohI vahetuM hoya che. paNa prabhu levA doDAdoDI karI tRSA chipAvavA Icche che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM rAmacaMdra temanA tarapha premapUrvaka joyuM tenI sAthe te badhAyanI vedanA vismaraNa thavAthI paribhramaNa prApta thayuM che.' zAMta thaI gaI. te vakhate rAme ughADelI AMkhano phoTo pADI laI te 'AvA azaraNavALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNa che. pramANe bIjuM koI potAnI AMkha ughADe to evI asara thAya kharI puruSanI vANI vinA te tApa ke tRSA chedAya tema nathI." ke? evuM koI kare to hasavAnuM thAya." (gItA pravacano, pAna 37) (zrImad rAjacaMdra-1, 8mI A. paNa 26)* { upamA sahita kaSAyanI samajaNa stabha samAna 16 prakAranA kaSAyane cAra vibhAgamAM vaheMcavAmAM mAna. (7) apratyAkhyAnI mAyA-gheMTAnA ziMgaDA samAnaAvyA che je nIce mujaba cheH mahAmuzkelIthI sIdhA thAya ema varSa bhara rahe evI mAyA. (8) (1) anaMtAnubaMdhI- jenI sthiti jIvana parvatanI che. gati apratyAkhyAnI lobha-nagaranI gaTaranA kAdava samAna muzkelIthI kemikala narakanI karAve ane samakita na thavA de (2) apratyAkhyAnI- jenI vagerethI DAgha dUra thAya ema varSa bhara rahe evo lobha (9) pratyAkhyAnI sthiti eka varSanI che. gati tiryaMcanI karAve ane zrAvaka na thavA de. krodha-retImAM paDelI lITI samAna-raNanA vaLAMkavALA TuvAne kAraNe (3) pratyAkhyAnI- jenI sthiti cAra mahinAnI che. gati manuSyanI je lITIo dekhAya che te cAra mahine pavananI dizAthI badalAI jAya karAve ane sAdhu na thavA de. (4) saMjvalana- jenI sthiti 15 divasanI ema thoDA prayatna zAMta thato krodha. (10) pratyAkhyAnI mAna-lAkaDAnA che. gati devanI karAve ane vitarAgI na thavA de. staMbha samAna-pANImAM palALIne muzkelIthI vALI zakAya ema thoDA A cAra vibhAganA 16 prakAra che jene upamA sahita samajAvyA che prayatna name. (11) pratyAkhyAnI mAyA-gomutrikA samAna-rastAmAM (1) anaMtAnubaMdhI krodha-parvatamAM paDelI tirADa samAna-je kyAreya cAlatI gAyanI vAMkIcUkI paDatI mUtrarekhA taDakAdithI dUra thaI jAya pUrAya nahi ema A krodha koIpaNa rIte zAMta na thAya. (2) ema thoDA prayatnathI mAyA dUra thaI saraLatA AvI jAya. (12) anaMtAnubaMdhI mAna-paththaranA staMbha samAna-seMkaDo upAya karavA chatAM pratyAkhyAnI lobha-gADAnA khaMjana (grIsa) samAna-enA DAgha sAbuthI vaLe nahi-ema A mAnavALo kyAreya name nahi. (3) anaMtAnubaMdhI dUra thAya ema thoDA prayatna dUra thAya evo lobha. (13) saMvalanano mAyA-vAMsanA mULa samAna-atyaMta vakratA agnimAM baLe chatAM chUTe krodha-pANInI lITI samAna-bharatIthI kinAre pANInI lITI rahI jAya nahi ema koI paNa upAyathI saraLatA Ave nahi. (4) anaMtAnubaMdhI je paMdara divase pharIthI bharatI Ave tyAre dUra thAya ema jaldIthI zAMta lobha-karamajInA raMga samAna-vastra phATe to paNa raMga nIkaLe nahi thAya evo krodha. (14) saM jvalanano mAna-netaranA staMbha ema aneka prayatnathI paNa dUra na thAya evo lobha. (5) apratyAkhyAnI samAna-sahelAIthI vaLI jAya, ema jaldIthI dUra thAya evo mAna krodha-taLAvanI tirADa samAna-duSkALamAM sukAyela taLAvamAM varSa pachI (15) saMjvalananI mAyA-vAMsanI choI samAna-je saraLatAthI sIdhI varasAda paDatA tirADa pUrAI jAya ema mahAmuzkelIthI zAMta thAya evo thaI jAya ema jaldIthI dUra thAya evI mAyA. (16) saMjvalanano krodha, varSabhara rahe evo krodha. (6) apratyAkhyAnI mAna-hADakAnA lobha-haLadaranA raMga samAna-je dhovAthI nIkaLI jAya ema jaldIthI staMbha samAna-mahAmuzkelIthI vALI zakAya ema varSa bhara rahe evo nAza pAme evo lobha. 181 karmayoganuM arthaghaTana- zrImad bhagavad gItA saMdarbhe Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya darzanonI bhUmikAmAM bauddhadarzanamAM karmasiddhAMta E DaoN. kalA zAha [DaoN. kalAbena zAha muMbaI yunivarsiTInA jaina dharma ane phiphlosophI vibhAga mATe niyukta gAIDa che, dharma, tattvajJAna ane adhyAtma viSayaka patAM pustako pragaTa thayA che. teo jaina dharma viSayaka lekho lakhe che. temanA mArgadarzana heThaLa 22 vyaktioe pIeca. DI. karyuM che, je gaurava levA jevI bAbata che. ] bhagavAna buddha : (560 thI 480 i.sa.pU.) buddhanA pitAnuM nAma zuddhodhana ane mAtAnuM nAma mAyAdevI hatuM. zuddhodhana IvAku vaMzanA zokya zAkhAnA eka zAsaka hatA. teonuM nAnapaNanuM nAma siddhArtha hatuM ane temaNe 'bodhijJAna' prApta karyA pachI loko temane 'buddha'nA nAmathI saMbodhavA lAgyA. yuvAna thatAM temaNe bImAra, vRddha ane mRtane joyA ane mAnavanI A traNa dazA temane du:khamaya lAgI. ane teoe potAnI patnI parNodharA ane putra rAhulane tyajIne gRhatyAga karyo ane A du:khomAMthI mukti prApta karavAno mArga zodhavA cAlI nIkaLyA. saMnyAsa dhAraNa karIne temaNe AlAra kalAmanA gurutvamAM zikSako prApta karyuM. tyArabAda guru udaka rAmaputra pAse gayA. temaNe gautama buddhane tapasanI zikSA ApI ane gautame gayAnagaranA vaTavRkSa nIce evuM jJAna prApta karyuM jenA dvArA mukti prApta thaI zake. te samaye zramaNa paraMparAnI be zAkhAo astitvamAM hatI. A be vizALa zAkhAo. jaina ane bauddha dharmamAM Azcaryajanaka sAmya pratIta thayuM. tethI eka ja nadInI be dhArAo vahI rahI che tevo anubhava thavA lAgyo. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha ane zramaNa, tIrtha tathA dharmacakranA pravartaka, lAMkabhASAnA proMkatA ane du:khamuktinI sAdhanAnA saMgamasthAna hatA. bhagavAna mahAvIra kaThora tapazcaryA ane dhyAna dvArA kevalI banyA. mahAtmA buddha cha varSanI kaThora tapazcaryAthI saMtuSTa na thayA tyAre teo dhyAnamAM lIna thayA ane temane saMbodhi lAbha prApta tho. ke vaLajJAna prApta thayA bAda mahAvIre je kahyuM te dvAdazAMga iipaTakramAM gUMthAyuM che. rmAdhijJAna prApta thayA pachI mahAtmA buddhe je kahyuM te tripiTakamAM gUMthavAmAM AvyuM che. bhagavAna buddhanA mata mujaba duHkha, duHkhasamudaya, nirodha, mArga A cAra Aryasatyo che. janma levo e duHkha che, vRddha thavuM duHkha che, vyAdhi du:kha che ane maravuM e paNa du:kha che. bhagavAna buddhe bauddha dharmanI sthApanA karI ane teno pracAra karyo. bauddha dharma lagabhaga 12mI zatAbdI sudhI bhAratamAM astitvamAM hato paNa have noMdra dharma moTe bhAge tibeTa, cIna, jApAna, thAileMDa, silona vagere dezomAM che. bAMhoe bhAratamAM nAlaMdA, vikramazIla, takSazilA vagere moTA moTA vizvavidyAlayonI sthApanA karI. A vidyAlayomAM rahelI kRtio parathI khyAla Ave prabuddha saMpA 182 che ke bohradharmanA sAhityano bhaMDAra bahu vizALa hato. dharmazAstra : bauddha dharmazAstra lagabhaga 12mI zatAbdI sudhI bhAratamAM hato. bAMhoe bhAratamAM moTA moTA vidyAlonI sthApanA karI. A vidyAlayomAM dharmasAhityano bhaMDAra bahu vizALa hato. bhagavAna buddhe potAnA jIvanakALa daramyAna koI paNa buddhavacana saMbhavataH nathI lakhyA. paraMtu temanA mRtyu bAda rAjagRhamAM 477 i.sa. pU.mAM eka sabhA bharAI hatI jemAM buddha pravacanone lipibaddha karavAmAM AvyA hatA. tyAra pachI so varSa bAda 377 i.sa.pU.mAM vaizAlImAM sabhA thaI. trI sabhA 341 i.sa.pU.mAM pATalIputramAM thaI jemAM dharmazAstronI prAmANiktA sthira karavAmAM AvI. jena tripiTaka eTale traNa boksa (peTI) kahevAmAM AvyA. tyAra bAda tene hInayAna tathA thorAvAdiyAnanA dharmapustaka mAnavAmAM AvyA ane mahAyAnonA vaipulya sUtra tathA trilinda prazna mukhya pustako che. te uparAMta tripiTaka, vinayapiTaka, muttapiTaka ane abhidharmapiTaka che. bauddhadharmamAM karmasiddhAMta sarvaprathama bhAratIya darzanamAM karmasiddhAtanI rUparekhA tapAsIe to jaNAya che ke bhAratIya jana-jIvanamAM karma zabda bALaka, yuvAna ane vRddha badhAMnI jIbha para rahelo hoya che. bhAratanA vicArako, dArzaniko, manovaijJAniko, tattvacintako vagere badhAM karmane eka athavA bIjA rUpe mAne che. 'karma' zabda bhAratamAM badhAM Astika dharmagrantho, darzano athavA dharmazAstromAM yojAyela che. bhAratanA badhAM Astika darzano ane dharmoe 'karma' athavA tenA jevI eka evI sattAno svIkAra karyo che je AtmAnI vibhinna zaktionA guo athavA zuddhattAne prabhAvita, AvRtta ane kuMThita karI de che. karmanA sthAna para A dharmadarzanoe tenA vibhinna nAmo ApyA che. vedAntadarzana tene 'mAyA' athavA 'avidyA kahe che, sAMdhyadarzana tene prakRtti' athavA saMskAranI saMjJA Ape che. yogadarzanamAM tene mATe 'karma-Azaya' athavA 'kvoza' vagere zabdo prayojAyA che. nyAya darzanamAM 'adRSTa" ane "saMskAra zabda vaparAya che. bauddhadarzanamAM karmane 'vAsanA' ane 'avijJapti karyo che. vaizeSika darzanamAM dharmAdharma' zabda che, jaina darzanamAM 'karma' zabda vaparAya che. jaina darzanamAM, jainAgamomAM karmanI sAthe karmamala, karma2ja vagere zabdaprayogo thayelA jovA maLe che. vedomAM karmasiddhAnta H RgvedamAM keTalAMka sthaLo para 'karma'no artha che dhArmika kRtya (yajJa, dAna vagere). vaidika paraMparAmAM vedothI laIne brAhmaNa sudhI yajJa-yAga ane nitya naimittika kriyAo karma kahevAya che. vaidika dharmamAM karmane traNa prakAramAM vibhAjita karyo che. (1) saMcita karma (2) prArabdha ane (3) kriyamANa (saMcIyamAna) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMcitakarmaH A karma atItanA astitvanA karmanA yogaphaLa doSa manAya che. kAraNa ke mohanA lIdhe ja avidyA, rAga ane dveSa che. jenA pratiphaLanI anubhUti atyAre karI zakAtI nathI. utpanna thAya che. jethI dehAdi anAtmaka vastuomAM AtmAnI prArabdhaH prArabdha karma e che ke je vartamAna jIvanamAM zarU thayA pratIti thavA lAge che.' pahelAM pUrvasaMcita karmomAM sarvathI prabaLa hatA ane jenAthI evuM vaizaSika darzanamAM avidyAnA cAra maraNa batAvyA che. saMzaya, parikalpana karavAmAM AvyuM che ke tenA AdhAra para vartamAna jIvana piparthaya, anavadhyAvasava ane svapna. nizcita thAya che. yogadarzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa? kriyamANa : vartamAna jIvanamAM vyakti je kaMI saMgrahita kare yogadarzana anusAra kleza saMsAranuM arthAta baMdhanuM mukhya che te kriyamANa karma che. AgaLa AvanAra jIvana saMcita ane kAraNa che. badhAM klezanuM mULa avidyA che. sAM khyadarza namAM je ne kriyamANanA bhegA karelA karmomAM atyaMta prabaLa karma dvArA nirdhArita viparya ya kahevAmAM AvyuM che. yogadarzanamAM tene kleza kahyo che. ane nizcita hoya che. bauddhadharmamAM karmasiddhAMta pAtaMjala yogadarzanamAM karbhAzayaH maharSi pataMjali lakhe che- bauddha darzanamAM zArIrika, vAcika ane mAnasika A traNa "phlezamala, karbhAzaya-karma saMskAronA samudaya vartamAna ane prakAranI kriyAonA arthamAM karma zabdano prayoga thayo che. tyAM bhaviSya banne janmomAM bhagAvavA paDe che.' kevaLa cetanAne e kriyAomAM pramukhatA ApI che. "cetanA'ne karmonA saMskAronuM mULa- jaDa, avidyA, asmitA, rAgadveSa karma kahIne bhagavAna tathAgata buddhe kahyuM che, ane abhiniveza- A pAMca kleza che. A phlezamUlaka karbhAzaya 'bhikSuo, cetanA ja karma che." evuM huM kahuM chuM. cetanA dvArA je prakAre A janmamAM du:kha Ape che e prakAre bhaviSyamAM thanAra ja (jIva) karmane vANI dvArA, kAyA dvArA, athavA manathI kare che . janmomAM paNa du:kha Ape che. arthAt cetanAnA hovApaNAthI ja badhAM karma-kriyAo saMbhava che. jyAre cittamAM kalezonA saMskAra jAmelA hoya tyAre tenAthI karmanA prakAro : sakAma karma utpanna thAya che. rajoguNa vinA koIpaNa kriyA thatI karmanA mukhyatve be prakAra che. (1) cittakarma - mAnasika karma nathI. Arajo guNano jyAre tamoguNamAM meLa thAya che tyAre (2) caitasika karma - (kAyA ane vacanathI utpanna thatAM karma). ajJAna, adharma, avairAgya ane ezvaryanA karmomAM pravRtti thAya AmAM paNa cittakarma pradhAna che. karma prathama kRta' hoya che che. A banne prakAranA karma zubhAzubha, pApa-puNya athavA zukala- ane pachI "upasthita hoya che. karma karavAnI pRSThabhUmimAM kRSNa kahevAya che. cittabhAvanAno AdhAra hoya che. karma vAda ane janmAntara anusAra maharSi pataMjali lakhe che, karma e ja punarjanmanuM mULa kAraNa che, sadgati ane 'karma ane bhoganI sAthe seMkaDo -hajAro jAtio dUradUranA de asagatino AdhAra karmane ja mAnavAmAM Ave che. e ja teno zo ane karoDo kalpa samayanuM aMtara rahI jAya che, paraMtu tenAthI vipAka che. tenA AnaMtaryamAM koI nukasAna thatuM nathI. tenuM sAmaMjasya banI boddhadarzanamAM anya rIte paNa traNa prakAranA karma rahe che kAraNake smRti ane saMskAra eka jevA banI rahe che.' darzAvyA che. upaniSamAM karmaH manuSyo potAnA karmo eTale ke potAnAna (1) avyakta athavA azukla akRSNa (2) kuzala athavA AcaraNa vaDe potAnuM bhaviSya banAve che. jevuM AcaraNa kare che zukala karma (3) akuzala athavA kRSNakarma eTale ke anetika naitika tevuM phaLa pAme che. sArA karmo karanAra sAro janma meLave che. duSTa ane atinetika karmane kramazaH akuzala, kuzala ane avyakta karma karmo karanArA kharAba janma pAme che. puNyakarmothI vyakti pavitra kahyA che. thAya che ane duSkarmothI duSTa-kharAba thAya che. akuzalakarma : pApanuM vargIkaraNa- boddha darzananA matAnusAra zrImad bhagavadgItAmAM phalAkAMkSA rahita thaIne niSkAma kAyika, vAcika ane mAnasika AdhAra para nIcenA dasa prakAranA bhAve athavA samarpaNa bhAvathI karela karma athavA sahakarma, akuzala karmo athavA pAponuM varNana maLe che. jJAnayuktakarma, karmakauzala vagere sarva-prakAranA kriyA vyApAro (ka) kAyika pApaH (1) prANAtipAta (2) adattAdAna (corI), vyApaka arthamAM karma kahevAya che. (3) kAme sumicchAcAra (kAmabhoga saMbaMdhI durAcAra) yogavaziSThamAM karmaphaLa : (kha) vAcika pApa : (4) mRSAvAda (asatya bhASaNa), (5) yogavaziSThamAM lakhyuM cheH- "evo koI parvata nathI, evuM pizunAvAcA (pinavacana), (6) phasAvAcA (kaThora vacana), koI svarga nathI jyAM ApaNe karelA karmanuM phaLa na maLatuM hoya. (7) sapramApa (vyartha AlApa) ema kahevAya che ke mananA spaMdana ja karmarUpI vRkSanuM bIja che. ane (ga) mAnasika pApa : (8) abhijajA (lobha), (9) vyApAra jAtajAtanA phaLavALI vividha kriyAo tenI zAkhA che. parabrahmathI (mAnasika hiMsA), (10) micchA diTTI (mithyA dRSTi) badhA jIva akAraNa ja udita thAya che. pachI tenAM karma, tenA sukha temaja "abhidhammatyasaMgaho'mAM coda akuzala caitasika karma duHkhanuM kAraNa banI jAya che. badhI kriyAo kAmanArahita thavAthI batAvyA che, jema ke (1) moha (2) pApakarmamAM bhaya na mAnavo phaLa-dAyinI-baMdhakAraka nathI hotI. te azubha phaLa ApavAvALI (3) caMcaLatA (4) tRNA (lo bha), (5) nirlajjatA (6) kema na hoya? je rIte phaLa ApanArI latAo paNa sIMcavAthI mithyAdRSTi (7) ahaMkAra (2) dveSa (9) IrSyA (10) mAtsarya 183 anya darzanonI bhUmikAmAM bauddha darzanamAM karmasiddhAMta Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) kRtakRtanA viSayamAM pazcAtApa na thavo (12) thIna (13) viSayamAM jJAna hatuM. temanuM A jJAna svayaM saMvedya anubhavanuM miThuM (ALasa) ane (14) vicikitsA (saMzaya). pariNAma hatuM. boddhadarzanamAM kuzalakarma jena ane sammata bauddha karmasiddhAMtanI tulanA "saMyukta nikAya'mAM kahevAyuM che ke anna, vastra, zayyA, boddha dharmanI kuzala ane akuzala karmanI tulanA jaina dharmamAM Asana ane cAdaranA dAnI paMDita puruSamAM puNyanI dhArAo vahe varNita pApa puNya sAthe karavAmAM Ave che. jaina darzanamAM baMdhanuM che. tevI ja rIte "abhidhammasthasaMgaho'mAM kuzala caitasika batAvyA kAraNa jaDa ane cetana bane che. bauddha darzanamAM baMdhanuM kAraNa cetana che; jema ke (1) zraddhA (2) apramattatA (smRti) (3) pApakarma che. jaina darzanamAM mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga pratye lajjA (4) pApakarma pratye bhaya (5) alobha (tyAga) (6) e karmabaMdhananA mukhya kAraNa che. boddha darzanamAM paNa avidyA, adveSa (maMtrI) (7) samabhAva, (8) mananI pavitratA (9) zarIranI vAsanA, tRSNA, Asakti vagere caitasika tattvo uparAMta krodha, prasannatA (10) mananuM haLavApaNuM (11) zarIranuM ke Sa ane mohane paNa baM dhananA kAraNa jaNAvyA che. haLavApaNuM(12) mananI mRdutA (13) zarIranI mRdu tA (14) Ama baMnemAM samAnatA che. banne darzanomAM Azravane baMdhananuM mananI saraLatA (15) zarIranI saraLatAne paNa caitasika kahyA che. kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. boddhomAM AzravanA traNa bheda che. avyakta-karma - anupacita-karma (1) kAma, (2) bhava (3) avidyA. 'aMgura nikAya'mAM jevI rIte jainadarzanamAM je kriyAo saMvara ane nirjarAnA "dRSTi'ne paNa Azrava kahevAmAM Ave che. "dharmopada'mAM hetu che te akarma che. jene iryApathika kriyA paNa kahe che. akarma pramAdane Azrava kahyo che. Ama baMne darzanomAM pramAda paNa eTale rAgadveSa tema ja moharahitathI kartavya athavA to zarIra nirvAha Azrava che. mATe kareluM karma. evI ja rIte boddhadarzanamAM paNa tene anupacita karma-muktiH AtmAnA anaMta jJAna, anaMta darzana ane anaMta avyakta athavA akRSNa- akuzala karma kahe che. tevI ja rIte Asakta vIryazakti vagere guNone jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane vedanIya vyaktinI kriyAo je baMdhanakAraka che tene upacita karma athavA ane mohanIya Adi karmo AvRtta kare che. kRSNa-kuzala karma kahe che. upacita karma saMcita thaI phaLa ApavAnI jaina darzana pramANe samagra karmano kSaya mokSa che. AtmAnuM kSamatA yogya ho ya che . je na para parAnA vipAko dIkarma nI bo zuddha svarUpa jo karmodvAra AvRtta hoya, karmakSaya thaI jAya pachI te ddhadarza nanA anu citakarma sAthe te ma ja jainaparaMparAnA pragaTa thAya che. A AtmAnI anaMta jJAnamaya, anaMta darzanamaya, pradezodayakarmanI bauddhadarzananA upacita karma sAthe sarakhAmaNI karI anaMta sukhamaya avasthA che. jaina darzana anusAra muktAvasthAno zakAya. AnaMda zAzvata, nitya, nirupama, niratizaya ane vilakSaNa che. karmanI utpattino hetuH mahAtmA buddhe kahyuM che, "bhikSuo mokSaprAptinA be upAya che. (1) saMvara dvArA navA karmono karmonI utpattinA traNa hetu che.' nirodha tathA (2) nirjarA dvArA pUrvasaMcita karmono kSaya karavo. - lobha karmonI utpattino hetu che. dveSa karmonI utpattinA udAharaNa tarIke: hetu che. moha karmonI utpattino hetu che. jo mUrkha koI paNa karma eka nAva che. tenI vacamAM kANuM che. tethI temAM pANI kare che je lobha, dveSa athavA mohathI prerAyela hoya to te tene bharAyA kare che. jo kANAne baMdha karI devAmAM Ave to pANI na bhogavavuM paDe che. eTale buddhizALI bhikSu e lobha, dveSa ane bharAya. e ja rIte mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti vagere. mohano tyAga karIne vidyA prApta karIne sarva durgatimAMthI mukta Azravo dvArA nirodha karI devAthI jIvamAM karmono praveza nathI thavuM joIe. thato. praveza aTakI javAthI navo saMcaya nathI thato. saMcita karmanuM svarUpaH buddhanI dRSTie karma eka citta saMkalpa che teo karmo tapa dvArA jIrNa thAya che. e jIvana muktAvasthA athavA na to tene vaidika siddhAnta anusAra adRSTa zakti mAne che ke siddhAvasthA che. jainonI jema pogalika zakti mAne che. baMdhanathI muktinI bAbatamAM jaina, boddha tathA anya bauddho karmane anAdi ane avicchinna paraMparAmAM ghaTita paraMparAo e zraddhA, jJAna ane AcaraNane muktinA mArgarUpe ghaTanA mAtra mAne che. teonA matAnusAra svakRta karmonA phalano svIkAra karyo che. vaidika paraMparAmAM tene manoyoga, bhaktiyoga bhoktA prANI svayaM hoya che. anya koI nahIM. phaLa bhogavavAnI ane karma yoga kahevAmAM AvyA che. bauddha paraMparAmAM tene zraddhA, bAbatamAM buddha kahe che, "meM ekAvana kalpa pahelAM eka puruSano prajJA ane zIlanA rUpamAM oLakhAya che. jaina darzanamAM tene vadha karyo hato. e karmanA phaLarUpe mArA paga baMdhAI gayA che. huM je samyajJAna, samyam darzana ane samyagU caritranA rUpamAM zraddhA sArA athavA kharAba karma karuM chuM te sarvano huM bhAgIdAra chuM. samagra ane bhaktine pradhAnatA ApI che. bauddha darzanamAM prajJAne pradhAnatA prANI karmanI pAchaLa cAle che. jevI rIte ratha para caDhela vyakti ApI che. jenoe traNeyanA samanvayane muktimArga mAnyo che. rathanI pAchaLa cAle che.' Ama jaina ane anya paraMparAomAM AMzika samAnatA ane karma saMsaraNanuM mULa kAraNa che. saMsaraNano artha che saMsAramAM viSamatA che. janmamaraNa grahaNa karavA. bhagavAna buddhanA ziSyone punarjanmanA prabuddha saMpadA 184 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyadarzana ane vaizeSika darzanamAM karmano khyAla E DaoN. nareza veda viMda ane hindu zAstronA abhyAsI, prakhara ciMtaka, prabhAvaka vaktA DaoN. nareza vede gujarAta yunivarsiTI tema ja bhAvanagara yunivarsiTInuM upakulapati pada zobhAvyuM che. potAnI 45 varSanI zaikSaNika kArakIrdimAM gujarAtanI kolejomAM prAdhyApaka tarIke, saradAra paTela yunivarsiTInA adhyakSa tarIke ane gujarAtanI ekeDemika sTApha kaoNlejanA DAyarekTara tarIke sevA ApI che. bhAratIya tattvaciMtakoe piMDa ane brahmAMDa, sat ane asat, Izvara ane avatAro, pApa ane puNya, baMdhana ane mokSa, janma ane punarjanma, devItattva ane duritatattva jevI keTalIka mahattvanI dArzanika samasyAoupara mananaciMtana karIne saiddhAntika vicAraNA rajU karI che, tema karma ane prArabdha jevI samasyA vize paNa vicAraNA rajU karI che. evI vicAraNA karatAM emaNe karma eTale zuM? karmano kartA koza che ? karmanI avasthA kevI hoya che? jIva ane karmano zo saMbaMdha che? karmanA AkarSaNanA hetuo kyA che? karmabaMdhanAM kAraNo kyAM che? karma keTalA prakAranA che? karmanAzanA upAyo kyA che? karma ane punarjanma vacce zo saMbaMdha che? -ema A viSayanI vizada ane vyavasthita vicAraNA karI che. bhautika jagatamAM ApaNo anubhava che ke kAraNa vagara koI kArya thatuM nathI. e bAbata lakSamAM laIne bhAratIya dArzanikoe e vAta upara ciMtana manana karyuM ke A jagatamAM jIvonI utpatti thAya che, A jIvotpatti jo kArya che to enuM koI kAraNa hovuM joIe, e kAraNa zuM che? vaLI, e jIva potAnA jIvanamAM saphaLatAniSphaLatA ane sukha-duHkhano anubhava kare che enAM kAraNo kyAM che? janmatA, jIvatA ke maratA jIvAtmAnA jIvanamAM je kAMI bane che e zA kAraNe bane che, enA vize vicAra karatAM emane je kAMI tArkika khulAso maLyo, enuM nirUpaNa eka siddhAntarUpe emaNe karyuM che. e siddhAntane karmano siddhAnta kahIne oLakhAvavAmAM Avyo che. e siddhAnta evuM samajAve che ke jIva jevAM karmo kare, tevAM temanAM phkta pAmato rahe. jevuM vAvo tevuM bo, jevuM kRtya karI tevuM pariNAma pAme evo bhAratIya jIvana darzanano eka mULabhUta khyAla enI pAchaLa pIThikArUpa rahelo che. Avo saiddhAntika khyAla bhAratIya darzanagraMthomAM palo che. ApaNA dezamAM jema jagatanA bAra pramukha dharmo vidyamAna che, tema dharmatattva darzano paNa bAra che. e cheH (1) cArvAkadarzana (2) jainadarzana (3) vaibhASikadarzana (4) sautrAMtikadarzana (5) yogAcAradarzana (6) mAdhyamikadarzana (7) sAMkhyadarzana (8) yogadarzana (9) nyAyadarzana (10) vaizeSikadarzana, (11) mImAMsAdarzana ane (12) vedAntadarzana. A bAreya darzanomAM thI apavAdarUpe eka cArvAkadarzanane bAda karatAM bAkInA badhAM darzanoe karmano siddhAnta svIkArIne tenA vize vicAraNA karIne mArgadarzana ApyuM che. bhAratIya darzanomAM rajU thayelA A karmasiddhAntanI zAstrIya ane sAMgopAMga carcA ghaNI rasaprada ane upayogI bane paNa ema na karatAM, mane soMpAyelI kAmagIrI anusAra huM ahIM nyAyadarzana ane 185 vaizeSikadarzana A viSayanI vicAraNA kaI bAbato para prakAza pheMke che. tenI huM saMkSepamAM vAta karIza, nyAya ane vaizeSika e be darzanonA praNetAo hatA gautamaRSi ane kaNAdaRSi. A be dArzanikonI ane tethI temanA darzananI vizeSatA e che ke anya dArzanikoe jyAre jagatanI utpattimAM prakRti athavA prakRtithI viziSTa paramAtmAne kAraNarUpa mAnyA hatA, tyAre A be dArzanikoe jagatanI racanA prakRtithI nahIM paNa paramANuothI thayelI che ema jaNAvIne A khyAlane vaijJAnika dharAtala upara mUkI Apyo hato. A be dardIno vize atyaMta saMkSepamAM khyAla Apavo hoya to ema kahevAya ke AtmA ane anAtmAnA vizeSa dharmo nakkI karanAra darzana te vaizeSika darzana ane te mATe joItA anumAna vagere pramANanI thojanA ApanAra darzana te nyAyadarzana. A bai darzanoe A rIte prameya ane pramANanI yojanA ghaDI ApI tethI temanuM dArzanika ciMtanadhArAmAM ghaNuM agatyanuM sthAna che. zAstra pratipAdanone paNa tarka, buddhi, vAda-vivAda vage2 kasoTIe caDhAvI temanI tarkazuddhatA cakAsavAno A be darzanoe mahattvano udyama karyo che. tethI temanuM mahattva paNa ghaNuM che. A baMne darzano jaNAve che ke manuSya zarIrathI, manathI ane vANIthI je kriyAo kare che ene enI pravRtti kahevAya. manuSya AvI je pravRtti kare che tenA saMskAra tenA cittamAM paDe che. AmAMthI je anubhavajanya saMskAra che te vAsanA che ane pravRttijanya saMskAra che te karma che. mANasanI pravRtti be jAtanI hoya che: (1) satpravRtti ane (2) asatpravRtti. satpravRtti eTale sAruM karma ane asatpravRtti eTale kharAba karma. AvI satsat pravRttinA phaLa rUpe puNyapApa ke dharmadharma racAya che. A dharmadharmanA samUhane 'adRSTa' kahevAmAM Ave che. A adRSTane kAraNe manuSyane sAruM ke naThAruM zarIra prApta thAya che. jyAM sudhI jIvanI pravRttinA saMskAro jIvIta rahe tyAM sudhI jIve karmaphaLa bhogavavA mATe zarIra dhAraNa karavuM paDe. e rIte janmapunarjanmanuM cakra cAlyA kare. jIvano janma thAya eTale pharI pravRttio thavAnI, tethI pharI karyo karyA karavAnA, tethI tenA adRSTamAM umero thato rahevAno, jyAM sudhI jIvano vAsanAzaya na thAya tyAM sudhI Ama cAlyA ja kare. vAsanA jAya to adaSTamAM thatI vRddhi aTake, paraMtu badhAM karmo bhogavAI na jAya tyAM sudhI jIve saMsAramAM rahevuM paDe. jIvanuM sarjana bhale paramANumAMthI thAya, bhale eno kartA Izva2 hoya, paNa Izvareya jIvanuM sarjana enA adRSTa mujaba ja kare. matalaba ke jIvasarjana karmAnusAra che. jIvasarjana thAya tyAre dareka jIvAtmAne potapotAnA adRSTa anusAra potAnAM karmaphaLa bhogavavAnI anukULatA rahe evo deha maLe. aTThaSTanuM baMdhana IzvaranI sarjanazaktine paNa sAMkaLe che. tethI jIvane nirlepa evo AtmA maLe paNa sArthosAtha aNupa2mANu vaDe mana paNa maLe ane darekane AtmA ekasarakho maLe paNa mana alaga alaga maLe. A baMne darzano AtmAne nitya ane anAdi gaNe che. matalaba ke AtmA nAza pAmato nathI. e mANasanA janma pahelAM ane mRtyu pachI paNa astitva dharAve che. eTale ke manuSyane pUrvajanma ane nyAyadarzana ane vaiziSaka darzanamAM karmano khyAla Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punarjanma baMne che, jIvanA pUrvajanmane puravAra karavA A darzano eka sacoTa udAraNa Ape che. koI abudha zizunA caherA upara kyAreka hAsya to kyAreka Dara ane rudananA bhAvo jaNAya che. AvuM e kAraNe bane che ke enI sAme potAnA pUrvajanmanuM koI ISTa ke aniSTa viSayanuM smaraNa UbharI Ave che. AvuM smaraNajJAna pUrva janmanA koI anubhavone kAraNe Ave che. pUrvanA evA anubhavonA saMskAro e jIvanA AtmAmAM paDyA hoya che, te ja A zizune smaraNabhAna Ape che. anyathA AvuM nAnuM ane abudha bALaka viSayane ISTa ke aniSTa kevI rIte samajI zake ? bALaka e samajI zake che enuM kAraNa A janmamAM nahi paraMtu gata janmomAM kyAreka evo anubhava thayelo. hoya. e anubhavanA pUrvajanmanA saMskAra A bALakamAM hovAthI e hase athavA raDe che. bALakanA A udAharaNathI e siddha thAya che ke pUrvajanma che. jo pUrvajanma sAbita thAya che to punarjanma paNa puravAra thAya che. kAraNa ke janmamaraNano pravAha to nitya ane anAdi che. ahIM koInA manamAM zaMkAprazna udabhavI zake jo Ava janmapravAha nitya ane anAdi hoya to te jIve asaMkhya vakhata manuSya, pazu, paMkhI ke jaMtuno janmadeha dhAraNa karyo hovA joIe ane e badhA janmonA saMskAra paNa tenAmAM hovA joIe. e badhA saMskAro jIvAtmAnA cAlu (vartamAna) janmamAM jAgavA joIe. ene pariNAme e jIvane aLa, ghAsa, caNa ke jIvaDAM tarapha paNa anurAga thavo jo Ie, paraMtu kharekhara ema thatuM nathI enuM kAraNa zuM ? A dArzanikono uttara che ke jIva jyAre navI deha dhAraNa kare che te deha (jAti)ne anurUpa karmono ja vipAka thAya che. tethI tenA vartamAna deha (jAti)ne anurUpa saMskAro ja jAgrata thAya che, bAkInA abhibhUta rahe che. jo mAnavAvatAra pachI pharI pazusRSTimAM jIvano janma thAya to pazune anurUpa karmasaMskAro ubuddha thAya, bAkInA abhibhUta rahe. matalaba ke jIvamAM je rAgadveSa janme che enuM kAraNa pUrvajanmanA saMskAro che ane e saMskAronI jAgRtinuM mukhya kAraNa jAti (manuSya, pazu, paMkhI, jaMtu) che. vaLI, jIvonAM jAtajAtanAM zarIro, jAtajAtanA svabhAvo ane judI judI jAtanI zaktionuM jIvomAM vaicitrya dekhAya che, enuM zuM kAraNa hoI zake ? eno uttara A dArzaniko A rIte Ape cheH enuM kAraNa jIve pUrvajanmamAM karelAM judI judI jAtanAM karmo che. jIva jIva vacce je bheda jaNAya che teno khulAso pUrvajanmanA e jIvonAM vicitra karmone mAnyA-svIkAryA vinA thaI zakato nathI. eka mAbApanA ekasamAna paristhitimAM ucharelAM joDiyA bALakonuM udAharaNa juo. e baMne vacce keTalI bhinnatA dekhAya che! enuM kAraNa e baMne jIvonA pUrvajanmamAM emaNe karelAM karmo ane enI A janmamAM paDatI asaro sivAya bIjuM kAMI nathI. koIne evo paNa prazna thAya ke pUrvajanma che e svIkArIe to pUrvajanmanA amukatamuka viSayanuM ja vartamAna jIvanamAM smaraNa ke thAya che, badhA viSayonuM smaraNa kema thatuM nathI.? matalaba ke, pUrvajanmamAM pote koNa hato, kyAM hato, kevo hato vagere vAtonuM smaraNa vartamAna jIvanamAM kema thatuM nathI? eno uttara ApatAM A darzano ema kahe che ke Atmagata je saMskAro A janmamAM uddhRddha thAya te saMskAro ja smRti utpanna kare. je saMskAro abhibhUta rahe che te smRti janmAvatA nathI. saMskAra hoya eTale smRti thAya ja evuM prabuddha saMpA 186 nathI. smRti-smaraNa thavA mATe pUrvasaMskAranI jAgRti thavI jarUrI che. dA. ta. bALapaNamAM anubhavela badhI ghaTanAonuM smaraNa A janmamAM padma, vRddhAvasthAmAM ApAne kyAM thAya che ? jema duHkhanA othArathI keTalIka paricita vyaktine keTalIka vyakti bhUlI jAya che tema duHkhanA othAre te paricita vyakti vizenA saMskAro tirohita karI dIdhA hoya che. jema du:kha tema mRtyu paNa jIvanA aneka saMskArone tirohita karI de che. tethI vartamAna jIvanamAM purvAvatA2omAM pote koNa, kevo, kyAM hato tenuM smaraNa thatuM nathI. pUrvajanmamAM pote koNa hato, kevo hato, kyAM hato e badhI vAtanI smRtine jAtismaraNa kahe che. AvuM jJAna koIkane ja thAya che ane jene thAya che tenA saMskAra udurbodhakarUpe dharmakAma karato hoya che. saMskAra udbuddha karanAra udbodhakamAM eka che dharma ane bIjo je jAtimAM thAya te janma. jIva je jAti (manuSya, pazu, paMkhI, jaMtu)mAMjanma prApta kare tene anurUpa ja saMskAro jAgRta thAya. che koIne evo prazna paNa thAya ke jIvanA mRtyu sAthe AtmAnuM mRtyu ane enA janma sAthe AtmAno janma thato hoya che ke ema nathI hotuM ? A darzano A aMge spaSTa che. e kahe che jo zarIranI utpatti ane nAza sAthe AtmAnI utpatti ane nAzane svIkArIe to AkhI vicAraNAmAM be doSa Ave. e che kRtahIna ane aAvyAgam, zarIra sAthe jo AtmAnotha nAza thaI jato hoya to jIvane teNe karelAM karmonuM phaLa bhogavavA maLe nahi. ane jo zarIra sAthe AtmA utpanna thato hoya to je bhogavaze te tenA potAnA karmonuM phaLa kevI rIte gaNI zakAya ? jIvano janma kema thAya che? dehotpattinuM kAraNa zuM che? A darzano spaSTa kahe che, pUrva zarIramAM karelAM karmonAM phaLarUpa dharmAdharma ja janma ane dehotpattinuM kAraNa che. dharmAdharmarUpa adRSTathI prerAIne bhUtomAMthI deha utpanna thAya che, bhUto pote dehane utpanna karatAM nathI. jo koI bhautikavAdI dRSTibiMdu dharAvanA2 ema kahe ke strIpurUSanA dehamilanathI thatAM zukrazoNita saMyogane pariNAme deha utpanna thAya che to te vAta paNa pUrNa satya nathI. evA saMyogathI haMmezAM garbhAdhAna ane dehotpatti thatI nathI. mATe barAbara samajavuM joIe ke zukrazoNita saMyoga dehotpattinuM eka mAtra nirapekSa kA2Na nathI. koI bIjA kAraNanI paNa emAM apekSA rahe che, ane e bIjuM kAraNa che pUrvakarma. pUrvakarma vinA zukrodhita saMyoga zarIrotpatti mATe samartha banato nathI. eTaluM ja nahIM, strI-puruSa, vyaMDhaLa evA zarIrabhedano khulAso paNa pUrvajanma karmone mAnavAthI ja maLe che. pUrvakarmane na mAnIe to amuka AtmAne puruSanuM, amukane strInuM to amukane vyaMDhaLanuM zarIra evI je vyavasthA dekhAya che enuM mAnasika samAdhAna kevI rIte thaze ? pUrvakarmane mAnIe to ja A vyavasthAnuM taMtra samajI svIkArI zakAya. kahevAno matalaba e che ke dehotpattimAM jIvanAM karmone nimittakAraNarUpa mAnavA joIe. rAgadveSapUrvaka karAtI kriyA athavA pravRtti potAnuM phaLa Ape ja che. ahIM koIne prazna thAya ke kriyA to zarIra ke mana kare che paNa adRSTa ane tenuM phaLa AtmAmAM utpanna thAya che, ema zA kAraNe ? A darzano kahe che, anuSTanI utpattimAM kriyA kAraNarUpa nathI, kAraNarUpa che rAgadveSa. A rAgadveSano Azraya AtmA che, adaSTa pA AtmAmAM ja utpanna thAya che ane enuM phaLa sukhaduHkha paNa AtmAmAM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja utpanna thAya che. mANasa pAse tarkabuddhi, sArAsAra viveka ane paNa meLavI zake. jyAre jJAnI yogIo potAnI yogasiddhinA baLe aucityabhAna badhuM che. tethI potAne karma karavA mATe maLelI potAnA chellA janmamAM aneka zarIro nirmANa karI pUrvakarmonA svataMtratAno upayoga kyAM, kevI rIte, keTalo karavo te manuSya khude vipAkone bhogavI laIne jIvanamukta banI jAya che. nakkI karavuM joIe. Izvare manuSyane karmo karavA mATe zarIra, Indriyo koI ema mAne che ke karma ane karmaphaLa vacce koI niyata saMbaMdha ane aMtaHkaraNa ApyAM , vive kabu ddhi ApI, karma karavAnI svataMtratA nathI. phaLa karma upara nahIM paNa Izvara upara AdhAra rAkhe che teno A ApI to pachI manuSya je karmo kare che tenI javAbadArI tenI khudanI darzananA praNetAo virodha karIne jaNAve che ke karmanI bAbatamAM rahe che. Izvara nAmaka koI sattA nyAyAdhIza thaI tenAM sakRtya Izvara phakta upadRSTA, mArgadarzaka ane karmaphaLanA niyata saMbaMdhanuM jJAna duSkRtyo anusAra ene sajA ke zarapAva Apato nathI. Izvara karAvanAra che. Izvara kyAM koI pAse baLajabarIthI koI kArya karAve manuSyanAM karmonA lekhAjokhAM karI eno nyAya toLanAro nyAyAdhIza che? jema vaidya mAtra davA batAve che chatAM ApaNe ema kahIe chIe nathI. eno nyAyAdhIza eno aMtarAtmA ja che. manuSya potAnA ke vaidya roga maTADyo, tema Izvara paNa rAga-dveSa vagere rogano IlAja karmonA je phaLa pAme che te tenA rAgadveSanA pariNAmarUpa hoya che. je batAvanAra che, chatAM ApaNe kahIe chIe Izvare phaLa ApyuM. ATalA manuSya rAga-dveSa vagere doSothI mukta thaI jIvanapravRtti kare che te maryAdita arthamAM ja Izvara phaLano kartA ke phaLano saMpAdaka che. vAstavamAM jIvanamukta bane che. karma ane enAM phaLano kartA ane bhoktA to jIva pote ja che. sArAmAThAM karmonA bhogavaTAthI karmono kSaya thato jAya che, paNa Ama, A be darzanomAM karmavicAraNA ghaNI vizada ane karmakSaya mATe ATalI samayAvadhi hovI joIe. evo koI niyama nathI. vyavasthita rUpe thayelI che. e jeTalI rocaka che eTalI ja dyotaka che. pUrvenA anaMta janmomAM jema karmono saMcaya thato jAya che tema janmajanmAMtaramAM enA bhogathI temano kSaya paNa thato raheto hoya che. A lekhamAM A viSayanA prabuddha vidvAno-svAmIzrI manuSya samajapUrvaka rAgadveSa jevA doSothI alipta rahI navA karmo kAzIkAnaMdagiri, zrI nagInabhAI zAha ane zrI jayaMtibhAI bAMdhavAmAMthI mukta thato jaI zake ane bAkI rahelAM karmono samajapUrvaka ThAkaranAM lakhANono meM AdhAra lIdho che. e sauno huM RNabhAra bhogavaTo karI karmaphaLanA pariNAmarUpa janmamaraNanA pherAmAMthI mukti svIkAruM chuM. jati smaraNanA kAraNo koIka manuSyone nimitta prApta thatAM jAtismaraNa jJAna bhAvArtha : darzana thayA bAda, mohakarma dU2 thavAthI thAya che temAM keTalAMka kAraNo mahattvano bhAga bhajave che, jema aMtaHkaraNamAM adhyavajJAnanI zuddhi thatAM mRgAputrane jAtismaraNa ke - (1) mohanIya karmano upazama (2) adhyavasAya zuddhi ane jJAna utpanna thaI gayuM. (3) IhA, apoha, mANA ane gaveSaNA karavAthI. (3) IhA, apoha, mArgaNA ane gaveSaNA karavAthI-zrI (1) upazAMtamohanIya : zrI uttarAdhyayana sUtranA navamA jJAtAdharmakathA sutranA prathama adhyayana "meghakumAra'mAM meghakumAra adhyayana "nami prAjyA'mAM mohanIya karmano upazama thatAM bhagavAna mahAvIra pAsethI pUrvabhava sAMbhaLI, tenuM ciMtana karatAM namirAjAne jAtismaraNa jJAna thayuM. temane jAti smaraNa jJAna utpanna thayuM hatuM. caiUNa devalogAo, uvavanno mANusammi logmmi| tae NaM tassa mehassa aNagArassa, samaNassa jAvao 3vasantanoLikno, sara porALiyuM gADuM || 9 || mahAvIrasa aMtie bhAvArtha: namirAjA devalokathI cyavIne A manuSyalokamAM hayamaDhe soccA Nisamma subhehiM pariNAmehiM, pasatthehiM utpanna thayA ane mohanIyakarmanA upazAMta thavAthI emane ajjhavasANehiM, potAnA pAchalA janmanuM smaraNa thayuM. lessAhiM visujjhamANI hiM, tayAvaraNijjANaM kammANaM ' arthAt potAnA pUrva janmanuM smaraNa karavA mAMDyA. ravaopasameNaM IhA poha-maggaNa-gavesaNaM karemANassa saNNipuvve AnAthI siddha thAya che ke je jIvanuM mohanIyakarma upazAMta thaI jAisaraNe samurappaNNe, eyamaTuM-sammaM abhisamei / / jAya che e AtmA potAnA pAchalA janmo-ne jJAna dvArA joI | bhAvArtha : tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI A le che. paraMtu je jIvanA mohanIyakarmano udaya thAya che e pAchalA janmane to zuM, A janmanA karelAM kAryone paNa bhUlI lAM kAryone paNa bhalI vRttAMta sAMbhaLIne hRyamAM dhAraNa karIne meghakumAra aNagArane jAya che. zubha pariNAmo, prazasta adhyavasAyo, vizuddha vezyAo ane (2) adhyavasAna zuddhi : zrI uttarAdhyayana sUtronA jAtismaraNane AvRtta karanArA jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamanA ogaNIsamA adhyayana "mRgAputra'mAM sAdhunA darzana thavAthI, kAraNe IhA, apeha, mArgaNA ane gaveSaNA karatAM, saMjJI jIvone mohanIya karma dUra thavAthI tema ja adhyavasAna zuddhi thatAM prApta thatuM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM ane jAtismaraNa jJAna mRgAputrane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. dvArA meghamunie potAnA pUrvabhavanI jIvana ghaTanAne samyak prakAre sAhussa darisaNe tassa, ajjavasANaMmi sohaNe / jANI lIdhI. moha gayarasa santassa, jAIsarama - saMpAdikAo 187 nyAyadarzana ane vaiziSaka darzanamAM karmano khyAla Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaniSadamAM karmavicAra i Do. nareza veda upaniSado jIvanavijJAnanA graMtho che, eTale manuSyanAM janma, AyuSya ane tenI sthiti-gatino vicAra paNa kare che. manuSyane kyA sthaLa-kALamAM, kaI jAtimAM, kyA mAtA-pitAne tyAM zA kAraNe janma maLe che, potAnA AyuSyakALa daramyAna e je kAMI karmo kare che te zA kA2Ne kare che, e karmone kAraNe eNe potAnA jIvana daramyAna sukha-suHkhanA vArApherA kema anubhavavA paDe che, enA jIvanakarmo ene kyA mArge kaI yonimAM laI jAya che athavA ene mukti apAve che- e badhI bAbatono vicAra karavAnuM paNa upaniSadanA sraSTAoe TALyuM nathI. eka cArvAka darzana sivAya bAkInA lagabhaga badhAM bhAratIya darzanoe je rIte karmanA siddhAntano vicAra ane svIkAra karyo che, tema upaniSadoe paNa karelo che. joke upaniSado koI eka RSimuninuM sarjana nathI, aneka RSio dvArA emanI racanA thayelI che ane e badhAne mukhya pratipAdya viSaya to adhyAtma ane brahmavidyA hatI tethI anya viSNunI mAphaka karmasiddhAntanI carcA paNa upaniSadamAM saLaMga, sAMgopAMga rUpe maLatI nathI, mukhya viSayanI carcAnA anuSaMge ane anusaMdhAne thayelI che. eTale karmasiddhAntanI vicAraNA azeSa ane pUrNarUpe emAM maLatI nathI, paNa jeTalI maLe che teTalI paNa ghaNI rocaka ane ghotaka che. karma vizenI A vicAraNA mukhyatve Iza, prazna, muMDaka, chAMdogya, maitrAyaNI, kauzrItakI vagere upaniSadomAM thayelI che. temanuM mAnavuM che ke janma laIne koI paNa manuSya karma karyA vinA rahI zakato nathI. jema A duniyAmAM loko je jagyA ke khetara rAkhe tenI upara te rAjazAsananA hUkama pramArge ja bhogavaTo karI zake che, tema mAAsane paNa bhagavAnanA niyama pramANe pote je kAMI karmo kare tenAM pho bhogavavA paDe che. manuSya AtmA jevuM karma kare che, jevuM AcaraNa kare che tevo te bane che. jo jIvanamAM te satkarmo kare che to sAro bane che, pApa karmo kare che to pApI bane che, puNya karma kare che to puNyazALI bane che. manuSya jevI IcchA kare che te mujaba teno saMkalpa thAya che. jevo saMkalpa te kare che te anusAra enuM karma thAya che ane jevuM karma te kare che te anusAra te phaLa pAme che. paraMtu RSionuM kahevuM che ke phaLanI IcchA rAkhyA vinA potapotAnAM karmo karatA rahIne ja manuSya saMsAramAM so varSa jIvavAnI AzA rAkhavI joIe, enA karatAM enA mATe bIjo koI sAro mArga nathI. matalaba ke karmasiddhAnta svIkArIne ja manuSya potAnI abhilASAonI siddhi mATe zatAyu banavuM joIe. vaLI, jo te potAne prApta bhogono upabhoga, je bhogo paNa dharmayukta karmone kAraNe prApta thayAM hoya, anAsaktipUrvaka kare to tenA u52 karmanuM baMdhana caDatuM nathI. paNa manuSya eTaluM samajI levuM joIe ke potAnA pUrvabhavanA pUrvakarmone pAchAM vALI zakAtAM nathI. jIvAtmA sat ane asat karmonAM sat ane asat LarUpI pAzathI baMdhAyelo che. matalaba ke te karma karavAmAM svataMtra che paNa tenA phaLa bhogavavAmAM koI prabuddha saMpadA 188 kedInI jema asvataMtra che. AgaLa cAlatAM teo kahe che, A saMsAramAM be prakAranAM karmo che. eka amRta karma ane bIjuM satya karyuM, je manuSyanAM karma (vAsanA) amRta (mare nahi tevAM) che tene loko trAsa Ape che, paraMtu je vyakti satyakarmI che (eTale ke je vyakti vAsanAthI prerAIne nahi, paNa satyanI prAptine mATe karma kare che) tenuM astitva akhaMDa rahe che. karmonuM bIjI rIte vargIka2Na ka2Ine teo anya be jAtanA karmonI vAta kare che. (1) ISTa karmo ane (2) ApUrta karyo. ISTa karmo eTale mANasa potAnI bhalAI mATe je laukika zubhakarmo kare che te. jemake, agnihotra, tapazcaryA, satya ArAdhanA, ahiMsA pAlana, atithi satkAra, ISTadevanI upAsanA vagere. jyAre ApUrtakarmo eTale bIjAnI bhalAIne mATe manuSya je laukika zubhakarmo kare che te. jema ke, vAva, kUvA, taLAva khodAvIne baMdhAvA, devamaMdiro ane dharmazALAo bAMdhavI, sadAAno calAvavA, jAhera janatA mATe bAgabagIcA banAvavA vagere. AvAM ISTa ane ApUrta karmone ja zreSTha mAnanArA loko mUDha che. kemake te karmo sivAya jIvanamAM emane bIjuM kAMI zreya dekhAtuM nathI. je loko AvAM karmonI pAchaLa ja maMDyA rahe che, teo dakSiNAyana dvArA caMdrAkamAM jAya che ane teo ahIM ja punarjanma laIne pAchA Ave che. teo svargalokamAM potAnAM satkarmonAM phaLa bhogavIne A manuSyalokane athavA tenAthI paNa nIcA evA koI lokane pAme che. badhAya loka (svarga vagere) karma vaDe meLavAya che ema samajIne je loko brahmajJAnI che teoe vairAgyavALA thavuM ane ema samajavuM joIe ke akRta (eTale ke karmathI utpanna na thanArA evA brahmane karma varDa pahoMcAtuM nathI. A satya che je karmone maMtro dvArA maharSioe joyAM te karmono traNa vedomAM (athavA tretAyugamAM) aneka prakAre vistAra thayo che. e karmonuM manuSya AcaraNa karavuM joIe. satkarmathI meLavAtA brahmokamAM javAno e ja mArga che. jemanuM agnihotra pUnama-amAsa-cAturmAsa ane AgrayA nAmanI ISTio (yAgo) vinAnuM rahe che, temi ja atithi vinAnuM, homa vinAnuM, vizvade vanA bali vinAnuM athavA avadhipUrvakanI AhutivALuM rahe che, tenA sAteya lokano e agnihotra nAza kare che. matalaba ke kALanI kAlI, karAvI, manojavA, suohitA, sudhUmravarNA, sphurjiMganI ane vizvarUpA jihmAnA koLiyA thaI jAya che. paraMtu je manuSyo samajadAra thaIne kALajivAne samayasara yathAyogya Ahutio ApIne jIvana gujAre che, tene e brahmalokamAM laI jAya che. A A uparAMta aDhAra jAtanA eka avakarmanI vicAraNA paNa RRSioe karI che. e aDhAra jAta eTale yajJakarma (jemAM yajJa karAvanArA 16 Rtvijo hoya ane yajamAna tema yajamAnapatnI hoya) athavA aDhAra graMtho (eTale maMtra, brAhmaNa ane sUkta ema traNa bhAga sAthenA cAra vedo ane cha vedAMgo hoya) athavA aDhAra Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranA yajJo. AvuM avara jAtanuM karma karanArAe e samajavuM joIe ke A badhA tarApAo paNa asthira che. kevaLa mUDha loko ja emAM kalyANa samaje. AvuM ava2karma karanAra pharIvAra ghaDapaNa ane maraNane AdhIna thAya che. avighAnI vacamAM rahenArA ane potAne buddhimAna ane paMDita mAnanArA mUo AMdhaLA vaDe dorAyelA AMdhaLAnI jema ahIMthI tahIM bhaTakatA phare che. aneka prakAranI avidyAmAM rahelA ane bALakabuddhivALA mUDho 'ame kRtArtha chIe' ema phAMko rAkhe che. paraMtu AvA karmanA anuyAyIo Asaktine lIdhe jJAna meLavI zakatA nathI, ane tethI ja karma vaDe meLavelA svarga vagere lokamAM temano nivAsa pUro thatAM teo AkuLavyAkuLa banIne nIce paDe che. ja ahIM khAsa jovAnuM e che ke brahma urphe AtmA ja eka sat tattva che evuM mAnanArA upaniSadanA RSiono dRSTikoNa vyavahAru che. teo vyavahAru bhUmikAe jagatane, jIvanavyavahArone ane e nimitte karavA paDatAM karmone sAva asat kahevA ke mAnavAnuM pasaMda karatA nathI. teo to ema mAne che ke jyAM sudhI jagata che, saMsAra che, jIvanavyavahAro che tyAM sudhI karmo che ja. e karmo kharekhara to jJAnanI uccoca bhUmikAe pahoMcADanArA sopAno che. tethI ja karmo karatAM karatAM ja so varSa jIvavAnI AzA rAkhavI evI bhalAmaNa temaNe karI che. temanuM to spaSTa maMtavya che ke jeo mAtra avidyArUpa karmanI upAsanA kare che, matalaba ke jeo aNasamaju ane avivekI thaIne karmamAM ja racyApacyA rahe che teo gADha aMdhakAramAM jAya che ane jemane mAtra vidyAmAM ja rasa paDe che teo to vaLI vadhAre gADha aMdhakAramAM Utare che, paraMtu jeo avidyArUpa karma ane vidyArUpa jJAna e baMnene ekI sAthe jANesamaje che, te avidyA vaDe maraNane tarI jaIne vidyA vaDe ama25NuM meLave che. AnA anusaMdhAnamAM RSioe jIvAtmAnI mRtyu pachI be mArgoe gati kalpI cheH (1) pitRyAna ane (2) devayAna. karmo ane yajJonuM sAmarthya jIvane pitRyAnane mArge pitRlokamAM laI javA jeTaluM ja che, devalokamAM jIvAtmAne laI javA ne samartha nathI. tethI patra vagere kriyAkAMDo ane vidhividhAno karavAvALA manuSyo piyAnane mArge caMdralokamAM pahoMcI, potAnAM satkRtyonA sukhaprada phaLa bhogavI, pharI pAchA karyazeSa mujaba UMcI yA nIcI manuSyaryAnimAM avatare che; pA jemaze jJAna mArgano Azraya laI, zraddhApUrvaka tapasyA ane vidhivat upAsanA karI hoya evA jIvAtmA devayAnanA jyotirmaya mArge thaI brahmalokamAM jAya che ane kramamukti pAme che. AkhI carcAnA sArarUpa chAogya upaniSadanA RSi kahe cheH A jagatamAM jeno AcaraNa pavitra ane sArA hoya che. teo harIthI brAhmaNa, kSatriya, vaizya vagerene ghare pavitra ane sAre ThekANe janme che. jenA AcaraNa phUDAM ane naThArAM hoya che, teo bhUMDa, kUtarA ke cAMDALano avatAra pAme che. je manuSya pazu jevuM IndriyaparAyaNa jIvana jivatAM jivatAM azubha ane amaMgaLa karyo kare che teo u52 nirdeza karyo evA pitRyAna ke devayAna mArgomAMthI koIpaNa mArge jatA nathI, teo cAMcaDa, mAMkaDa, macchara vagere jIvajaMtuono avatAra pAme che ane teo janma-maraNa pAmyA ja kare che. jIvAtmAnI A, pelI be uparAMta, trIjI gati che. A trIjI gatinA jIvAtmAone kAraNe ja paraloka bharAI jato nathI. prAcIna bhAratamAM eka vyaktine cAra patnI hatI. eka vakhata te gaMbhIra rIte bimAra paDIne maraNapathArImAM paDyo. te prathama patnIne potAnI sAthe bIjI duniyAmAM AvavA kahyuM. prathama patnIe kahyuM ke, tame mane haMmezAM prema Apyo che, paraMtu have vikhuTA paDavAno samaya AvI gayo che. bIjI patnIe kahyuM ke, jyAre pahelI nathI AvatI to huM zA mATe AvuM. trIjI patnIe AMkhamAM AMsu sAthe kahyuM ke, mArA priya pati, mArI tamArA pratye pUrepUrI sahAnubhUti che. huM tamArI sAthe smazAna sudhI cAlI zakuM chuM. je mArI aMtima pharaja che. cothInI sAthe peja-10689 bhautika jagatamAM jevo kAraNa-kAryano siddhAnta kAma kare che tevo ne tika jIvanamAM karma ane te nAno niyama kAma kare che. janasAmAnyanI sAdhAraNa samaja mujaba kam, akatRma, sarvathA katRt Izvara jIvAtmAne enA sArA-mAThAM karmonuM phaLa ApavA enAM je te karmonI purAMta joIne nyAya toLe che. paraMtu upaniSado emAM IzvaranuM koI katRtva nihALatAM nathI. Izvara manuSyonAM satkRtyo ane duSkRtyonAM lekhAMjokhAM karI nyAya toLanAro Avo koI nyAyAdhIza nathI. nathI koI citragupta nAmano koI devaadhikArI, je jIvAtmAonA karmonI noMdha potAnA copaDAmAM karyA karato hoya. vAstavamAM e citragupta nathI paNa guptacitra che, je pratyeka manuSyanA aMta2mAM paDatuM hoya che. manuSya Icche ke na Icche paNa enA aMtarAtmAmAM je te vyaktinAM zubha-azubha karmonI noMdha thayA karatI hoya che. jevuM vAvo, tevuM lo, jevuM karI, tevuM pArmo- e sanAtana niyama eTale ja karmano siddhAMta. enI AchIpAtaLI je carcAvicAraNA upaniSadomAM thaI che te eTalI sUcaka ane ghotaka che ke e kyAreya aprastuta ke aprAsaMgika nahIM jaNAya. jIvanavijJAnanI samaja ApatAM enA eka bhAgarUpe jIvananA sanAtana niyamanI samajUtI ApavI paNa Avazyaka hoI, upaniSadomAM karmasiddhAntanI, A rIte, khapapUratI vicAraNA thayelI che. na karma ja aMtima samaye sAthe Ave che teNe haMmezAM gulAmo jevo vyavahAra karyo hato. tene ema hatuM ke A to nA ja pADaze. cothIe javAba Apyo, mArA priya, huM tamArI sAthe jarUra AvIza. meM tamArI sAthe rahevAnI pratijJA lIdhI che. huM tamArAthI vikhUTA paDI zakuM nahi." bhagavAna buddhe A kathAno sAra samajAvatAM kahyuM, prathama patnI zarIra che, bIjI patnI dhana, saMpatti, pada pratiSThA che, trIjI patnI sAMsArika saMbaMdho che ane cothI patnI ApaNA karma che. -saMpAdikAo upaniSadamAM karmavicAra Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkhya-yoga darzana-karmavAda | DaoN. kokilA hemacaMda zAha [vidu bI lekhikA je na dharmanA abhyAsI, pIeca.DI. cetana tattvo bhinna che tyAre mokSaprApti thAya che. sAMkhya vaitavAdI vidyArthIonA mArgadarzaka prAdhyApikA ane prabhAvaka vaktA che. darzana che kAraNake A baMne tattvone te mULa tattvo mAne che jenA jaina sAhitya samArohamAM utsAhapUrvaka bhAga le che.] paraspara saMbaMdhathI A jagatano AvirbhAva thAya che. prakRti jaDa bhAratanI pavitra bhUmi darzano nI janmabhUmi che. jemAM tathA eka che jyAre puruSa cetana tathA aneka che. jagatanA bIjA AdhyAtmika ciMtana ane dArzanika vicAradhArAnI pradhAnatA che. padArtho mana, zarIra, Indriya, buddhi AdinI utpatti prakRtimAMthI bhAratanA dareka darzanakAre eka athavA bIjA rUpe karmanA viSaya para thAya che. prakRti trividha guNAtmaka che. A darzanamAM samasta jagatanuM vicAra karyo che. karmano viSaya ghaNo vizALa che. bhAratIya darzano mULa upAdAna kAraNa pravRtti mAnavAmAM Ave che. satva, rajasa ane je AtmAnA astitvamAM mAne che te badhAe ja karmanI sattAno tamasa A traNa guNonI sAmyavasthAnuM nAma prakRti che. A svIkAra karyo che, alabatta karma ane AtmAnA saMbaMdha viSe bhinna sAMkhyanuM viziSTa pradAna che-traNa guNo je prakRtinuM svarUpa che. bhinna vicAradhArA jovA maLe che. bhAratanA cha darzano che-nyAya, prakRti eka che paNa tenA vikAra aneka che. ahaMkAra buddhi vagere. vaizeSika, sAMkhya, yoga, mImAMsA ane vedAMta. A Astika darzano bhautika sRSTino koIpaNa padArtha A traNa guNono banelo uparAMta cArvAka, boddha ane jaina darzana nAstika darzano che kAraNake che. eTale te traNa prakAranI vRtti utpanna kare che-sukha, du:kha ane teo vedaupaniSadonI sattAno svIkAra karatA nathI. temanuM mohanI. pratyeka kAryanuM kAraNa hoya che ane prakRti mULa kAraNa che. tattvajJAna teonA potAnA svataMtra zAstro para AdhArita che. badhI ja boddhika prakriyAno AdhAra buddhi tattva che. te sAttvika darzanomAM cArvAka darzana sivAya lagabhaga badhA ja darzano hovAthI puruSanuM pratibiMba grahaNa karI zake che. buddhimAM jyAre adhyAtmavAdI che. temAM AtmA, paramAtmA, jIva ane karma saMbaMdhI IcchAzakti praveza kare che tyAre te ahaMkAra bane che. ahaMkAra akartA gaMbhIra adhyayana ane sUkSma vivecana karavAmAM AvyuM che. karmavAdanuM puruSamAM kartApaNAnA adhyavasAyanuM AropaNa kare che. emAM viziSTa sthAna che. karma ja AtmAne parataMtra banAve rAkhe anya darzanamAM jene jIva kahe che te prANazakti sAMkhyadarzanamAM che. karma ane puruSArthane sIdho saMbaMdha che. koI alaga tattva nathI. paraMtu mana, buddhi ane ahaMkAra e traNa jema bhautika jagatamAM kAryakAraNano niyama kArya kare che tema aMtaHkaraNanI vRttio che. citta eTale mana, buddhi ane ahaMkAra te naitika jagatamAM paNa kAryakAraNano niyama vyApta che jene ApaNe pariNAmazIla che. puruSa mULathI zuddha, caitanyarUpa tathA zarIra-mananA karmasiddhAMta kahIe chIe. A karmano niyama sarvavyApI che. karma baMdhanothI svataMtra che. paraMtu ajJAna dazAmAM cittathI te saMbaMdhita eTale kriyA. karmavAda pramANe dareka kriyAne tenuM phaLa hoya che. "jevuM rahe che. citta vAstavamAM prakRtithI utpanna thayuM hovAthI acetana karazo tevuM pAmazo'-A niyama che. karmasiddhAMtanI pAyAnI vAta tattva che, paraMtu puruSanuM pratibiMba paDavAthI cetana lAge che. A ja che. paraMtu A siddhAMta kevI rIte kAma kare che te samajavuM hakIkatamAM, sukhaduHkha bhogave che buddhi ja paraMtu puruSa enA jarUrI che. kAryanuM phaLa maLe ja che-A janmamAM nahIM to pachInA sAnnidhyamAM rahIne potAne sukhono tathA du:khono bhoktA mAne janmamAM. keTalAka karmo A janmamAM phaLe che, keTalAka pachInA che. te to phakta jJAtA, dRSTA ja che. AkhI sRSTino vyApAra puruSa janmamAM. kareluM koI paNa karma phaLa ApyA vinA rahetuM nathI-A mATe che. te cetanya che, niSkriya che. prakRtinI lIlAno te kevaLa karmavAdano niyama janmajanmAMtara sudhI vistare che. temaja A ja sAkSI athavA bhoktA ja che. enuM pratibiMba jaDa buddhine prakAzita niyama ApaNA bhUta, bhAvi ane vartamAnane samajAve che. kare che, jethI buddhi kriyAvAna bane che. puruSa akartA ane kevaLa Ama karmano siddhAMta punarjanmanA siddhAMta sAthe saMkaLAyelo dRSTA che ane te buddhi dvArA bhoktA bane che. che. punarjanma hakIkata che. puruSa svayaM zuddha caitanya che. jyAre puruSa prakRtithI alaga che sAMkhyadarzanamAM karmavAda e jJAna thAya che e ja mahattvano puruSArtha che. mokSa e ja parama bhAratIya SadarzanomAM sAMkhya-yoganuM viziSTa sthAna che. dhyeya che. buddhimAM rahela jJAnarUpa bhAva dvArA vyaktine mokSanI prApti sAMkhyayoga baMne vAstavavAdI darzano che. sAMkhyanA tattvajJAnane thAya che. mokSa eTale pUrvakRta karmonA kSaya bAda anantara zarIrapAta yoga svIkAre che. sAMkhya bhAratIya darzanomAM mahattvanuM darzana che thavAthI jJAnInuM sUkSma zarIra punaH navuM zarIra dhAraNa nathI karatuMjenA pravartaka dArzanika maharSi kapila mAnavAmAM Ave che. sAMkhya bIjA zabdomAM saMzaraNa nathI karatuM paNa potAnA mULa kAraNa zabdano artha che. jJAna arthAt prakRti, puruSa ane enA bhedonuM prakRtimAM laya thaI jAya che ane puruSa potAnA mULa Atma yathArtha jJAna eTale sAMkhya. sAMkhya dvaitavAdI darzana che. puruSa ane svarUpamAM avasthita thaI jAya che. te ja kaivalya che. Ama jJAna e ja prakRti be tattvo che. puruSa cetana che jyAre prakRti jaDa che. paNa mokSanuM kAraNa che. mahattvanuM tattva che. zabdAntarathI e ja karma che. sAMkhyano artha che Ama, sAMkhya tattvonA ciMtanathI sAdhakane svayaM kartA, bhokatA vivekajJAna. prakRti tathA puruSanA viSayamAM ajJAna hovAthI A nathI evo anubhava thavo e ja anubhUti vivekajJAnanI utpatti saMsAra che ane jyAre te bannenI bhinnatA samajAya che-jaDa ane karAve che-tyAre prakRti potAnA samagra vyApArone sameTI le che. prabuddha saMpadA 19o Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvo buddhine Azraya che. dharmAdi bhAvakaraNa dvArA urdhvagati ane e kalezamUlaka karbhAzaya janma, Ayu ane bhoga-sukha-du:kha phaLane adharmathI adhogati maLe che. bhAvo buddhisthita che. buddhimAM sthita ApanAruM che. kAraNake tenuM puNyakarma ane pApakarma baMne kAraNa dharma prabhAvathI vyakti evuM kArya kare che ke tene urdhvagati prApta hoya che. thAya che ane buddhisthita adharmanA prabhAvathI vyakti evuM kArya kare maharSi, pAtaMjalie kahyuM che sona cittavRtti nirodhaH che je thakI tene adhogatinI prApti thAya che. kalezathI buddhimAM (yogadarzana 1-2). arthAt cittanI vRttione rokavI te yoga karmaboja utpanna thAya che. che. cittanI vRttio je bAhya tarapha jAya che-te bahirmukhI vRttione hakIkatamAM sukhaduHkhane bhogave che buddhi ja. paraMtu puruSa enI sAMsArika viSayo parathI haTAvIne aMtarmukha karIne cittamAM lIna sAnidhyamAM rahIne potAne sukhano tathA du:khono bhoktA mAne karavI te yoga che. samAdhinI sAdhanA mATe yoganA ATha aMga che. te to phakta jJAtA, dRSTA ja che. sAMkhya-yogadarzana pramANe sahAyaka bane che. (1) yama (2) niyama (3) Asana (4) prANAyama jIva je pravRtti kare che tenA saMskAra cittamAM paDe che jene karma (5) pratyAhAra (6) dhAraNA (7) dhyAna (8) samAdhi. yogadarzanamAM kahevAmAM Ave che. yogadarzana sAMkhyadarzananI tattvamImAMsA svIkAre pAMca yama che. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha. che. yogadarzanamAM karmavAda je jainadarzanamAM pAMca aNu vrata ane mahAta che. A aSTAM gayo pAtaMjala yogadarzanamAM baMdhana ane du:khanA mULa kAraNarUpa gathI azuddhino nAza thAya che, jJAnano prakAza thAya che ane vive pAMca kale za kahyA che- avidyA, asmita, rAga, dveSa ane kajJAna pragaTe che, je saMsAra samudrathI tAre che. samAdhinA phalasvarUpa abhiniveza. (pAtaMjala yogadarzana-23). sAMkhyadarzanamAM A pAMce puruSa svarUpamAM pratiSThita banIne kevalyanI prApti kare che. tamasa, moha, mahAmoha, tAmastra ane aMdhatAmistrane nAme A pramANe baMdha hetuono abhAva ane nirjarAthI karmono o LakhAya che. maharSi pAMtajali anusA2 kale zamUlaka AtyaMtika kSaya thAya che tyAre saMpUrNa karmono kSaya thAya che ane karbhAzaya-karmasaMskAro vartamAna ane bhaviSya baMne janmamAM te ja mokSa che. bhogavavAnA hoya che. yogadarzanamAM bhavabaMdhanuM sarvaprathama kAraNa yogadarzananA praNetA maharSi pataMjali sAMkhya darzananI che avidyA. avidyA eTale anityamAM nityanuM jJAna, duHkhamAM dArzanika vicAradhArA svIkAre che. sAMkhya je paccIsa tattvone svIkAre sukhanuM jJAna, jaDamAM cetananuM jJAna. pAtaMjalanA mata pramANe sukhane che te ja tattvone yogadarzana paNa mAne che-puruSa ane prakRtinA bhogavavAnI IcchA eTale rAga. jyAre du:khanA anubhava pachI je bhedajJAna mATe yoga Avazyaka che. sAMkhya nirIzvaravAdI che. jyAre dhRNAnI vAsanA cittamAM rahe che tene dveSa kahe che. arthAt jenAthI yogadarzana samAdhinI siddhi mATe Izvarane mAne che. du:khanI prApti thAya te dveSa che. jIvone prApta sukha ane du:kha svakRta karmaphaLathI atirikta Ama, karmabaMdhanuM kAraNa kaleza che. je yogIomAM kaleza bIjuM kaMI nathI. Ama karmavAdanI prasthApanAmAM bhAratanA nathI temane mATe karma e kartavya mAtra che. tethI tene karmanuM phaLa sarvadarzanoe potAno dRSTikoNa rajU karyo che. bhogavavuM paDatuM nathI. jyAre kalezonA saMskAra cittamAM janma le saMdarbha sUci: AcArya haribhadrasUri-SadRSTi samuccaya. che tyAre enAthI sakAma karma utpanna thAya che. yogadarzana pramANe mobAila naMbara : 9323079922. karma | saMcita : pUrva janmajanmAMtaramAM thayelAM karmo te paikImAMthI tenA nahi bhogavAyelA phaLa karma yoga : te bAkI rahelA karma Icchita karma : kriyAmANa karma : vartamAna zarIra vaDe navA thatAM koI paNa anicchita karma : karma prArabdha karma : saMcita karmo paikImAMthI vartamAna parecchita karma : zarIrathI bhogavavA mATe phALavela karmo smArta karma : prakRtijanya karma : prakRti dvArA upasthita thatAM karmo aMta:karaNa janya karma : ahaMkAra ane mana dvArA upasthita thatAM zrota karma : karmo niSedha karma : zAstrae amAnya karelAM karmo kAmya karma : vihita karma : zAstrae mAnya karelAM karmo niSkAma karma : sAmAnya karma : zAstrae mAnya karelA paraMtu te huM kartA bhAvamAM thayelAM karmo pUNya karmo Asakti bhAve saMkalpathI karelA karmo IcchA na hovA chatAM saMkalpathI karavA paDela karmo anyanI IcchAthI karelAM karmo- A karmo saMkalparahita thayAM te vargonusAra brAhmaNAdine svadharmAnusAra thayelAM karmo zAstro anusAra yajJayAga vagere pUNya karmo karavAmAM Ave te. phaLanI IcchA rAkhIne karelA pUNya karmo phaLanI IcchA rAkhyA vagara karela pUNya karmo-"huM" 191 sAMkhya-yoga darzana- karmavAda Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu pUrva-mImAMsAmAM kumArika bhaTTa ane prabhAkarano karmavAda | | DaoN. haMsA esa. zAha DioN. haMsAbena esa. zAhe tattvajJAna-philosophinA viSayamAM karmakAMDano siddhAMtaH darzana upara dharma pratiSThita rahe che. vaidika karmakAMDa pIeca.DI.nI padavI prApta karela che. teo jJAnasatra sAhitya potAnI sattA ane sthiti TakAvI rAkhavA kyAreka siddhAMtone mAnyatA samArohamAM abhyAsapUrNa nibaMdho rajU kare che. jene tattvajJAna Ape che. AtmAnA amaratvanI bhAvanA evI ja che. mRtyunI pachI paNa tathA sAhitya kSetre teo videzamAM paNa saMzodhanakArya tathA AtmA vidyamAna rahe che ane pote karelA zubha karmonuM phaLa svargamAM jenadarzananI prabhAvanA kare che.] bhogave che. karmanA phaLane surakSita rAkhavAvALI zaktimAM vizvAsa, paricayaH vedanI RcAonI aspaSTatAone spaSTa karavA je darzano bIjo mAnya siddhAMta che. veda vidyAne sanAtana mAnI apauruSeya kahI racAyA temanAM nAma pUrvamImAMsA tathA uttara-mImAMsA paDyAM. che. veda racanAno samaya ajJAta che. paNa jagata vastutaH satya che. A karmakAMDane lagatI kRtionA samAdhAna mATe pUrva mImAMsA tathA jJAna tathyamAM pUrNa vizvAsa tathA mAnava jIvanane mArmika nahIM mAnIne nitAnta upAsanAne lagatI zrutio mATe uttaramImAMsA racAyAM. ahIM ApaNe satya-yathArtha mAnavo evo siddhAMta che jenA upara karmakAMDano pUro pUrva mImAMsAno vicAra karIe. enA mATe have mAtra mImAMsA ane mahela Ubho che. tene mAnanArane mImAMsako kahIzuM. mImAMsako Izvara viSe aspaSTa che arthAt Izvara che ja tevo temano "mImAMsA' zabdano artha koI vastu ke svarUpanuM yathArtha varNana. Agraha jaNAto nathI. bahudevavAdanA teo saMrakSako che. judAM judAM vedanA be bhAga che-karma kAMDa ane jJAna kAMDa. yajJayAgAdinI vidhi devo, graho, yakSo, rAkSaso, bhUta preto, vagerene vividha karmakAMDa dvArA tathA anuSThAnanuM varNana karmakAMDano viSaya che. emAM muzkelIo dekhAI prasanna karavAM, teone bali ApavA ane temanI naDatara dUra karavI e Ave to virodhone dUra karavA e mImAMsakonI pravRtti che. mImAMsA be vAtamAM teo mAne che. tetrIsa karoDa devo hovAnI hiMdu samAjamAM je prakAranI che -karma mImAMsA ane jJAna-mImAMsA. karmaviSayaka virodhono mAnyatA che te mULamAM mImAMsakoe jagADelI che. pratyeka vizeSa deva parihAra kare che te karma mImAMsA ane jJAna virodhono parihAra kare che. vizeSa kArya karavAnuM sAmarthya dharAve che ane koI vizeSa kArya pUruM te jJAna-mImAMsA. karma mImAMsA ke pUrva mImAMsAnA nAmathI oLakhAtuM karavA te te devanI amuka vidhio dvArA upAsanA karI tene prasanna karavAnI darzana te mImAMsA kahevAya che. jJAna mImAMsA ane uttara mImAMsAnA rIto temaNe batAvI che. karma vicAraNAmAM vaidika mate yajJa karmamAM tenA nAmathI oLakhAtuM te prakhyAta darzana "vedAnta' kahevAya che. "mImAMsA'nuM phaLa mATe prathama devanI apekSA hatI. paNa pachI to e devatAone mukhya tAtparya samIkSA che ane A tattva pUrNatayA vaidika che. saMhitA, maMtramathI svIkAravAmAM AvyA. ane tethI karmanuM phaLa vAstavika devatAne brAhmaNa tathA upaniSadamAM evuM varNana maLe che ke koI vaidika tathya upara AdhIna na rahyuM paNa maMtrane AdhIna rahyuM AthI maMtranA jJAtAnuM mahattva saMdeha thayo hovAthI RSioe yuktio ane tarkonA sahArAthI ucita vadhyuM ane teo ja sarva zaktimAna manAvA lAgyA. Ama mImAMsako vastuno nirNaya karyo hato. mukhyataH A purohita brAhmaNonuM zAstra ekezvaravAdI na rahetA bahu devavAdI banyA. tethI yajJo purohitanA che. parasparamAM virodhI hoya athavA vaikalpika hoya tevI badhI zrutiono Azraya ke sahAya vagara thAya nahIM. teoe aneka maMdiro-pUjA Adi samanvaya karI karmakAMDane nizcita karavuM te tenuM lakSya che. yajJa, homa, bhakti nimitte ubhA karyA. temAM birAjamAna bhagavAna bhaktanI vagere aneka lAMbA tathA jaTila karmo, tenA kartA, tenA adhikArI, bhaktithI prasanna thAya ane abhaktithI nArAja thAya. Izvara bIjAnuM teno kALa, vagere bAbatonA nirNaya mATe A zAstra racAyuM che. A kalyANa karavA ke tene daMDa devA zaktimAna che. temanA AzIrvAda sivAya zAstra karmakAMDI purohito sivAya bAkInA samAjane khAsa sparzatuM kazuM thAya nahIM e vizvAsa lokomAM jagAvyo. Aje dharmAcaraNamAM nathI. brAhmaNa dharmanA adhikAravAdanuM AmAM mULa che ane yajJonA anuSThAnamAMthI hiMsA lagabhaga nirasta thaI gaI che. upara svAhA...svAhA' karatAM ja jIvana pUruM karavuM joIe tevA karmavAdanuM te joyuM tema mImAMsAzAstra karmavAdI zAstra che. karmanuM phaLa avazya AgrahI che. 'yoglIveta 3gnihotram guEyAt" arthAt jyAM sudhI jIvo bhogavavuM paDe che e vAtane teo cokkasapaNe mAne che. teo mAne che tyAM sudhI roja agnihotra karyA ja karo. ke karma thAya tevuM adRSTa bane che ane adRSTa samaya Avye phaLa Ape che. mImAMsAzAstranA kartA maharSi jaimini che paraMtu pravartaka nahIM. AcArya bAdarAyaNa Izvarane karmanA phaladAtA mAne che, paraMtu AcArya klevaranI dRSTie A darzana sahuthI moTuM che. tenuM vizALa kada soLa jeminI, je mImAMsA darzananA Adi AcArya che te karmane ja phaladAtA adhyAyomAM vaheMcAyeluM che. jemAM prathama 12 adhyAya 'dvAdazalakSaNI'nA mAne che-yajJathI ja tatkAla phaLanI utpatti thAya che. anuSThAna ane nAmathI ane aMtima 4 adhyAya "saMkarSaNa kAMDa'nA nAmathI prakhyAta che. phaLanA samayamAM vyavadhAna dRSTigocara thAya che. karmanuM anuSThAna Aja 'udati hotavyam, anudati hotavyama'. thaI rahyuM che paNa tenA svargAdinI prApti kAlAntaramAM sampanna thAya che. homanA viSayamAM kauSItakI brAhmaNa prazna uThAvIne tenA A vaiSamyane dUra karavA mATe mImAMsA darzanamAM 'apUva' nAmano siddhAMta samIkSakajanone nirdeza kare che. "mImAMsate' kriyApada ane "mImAMsA' pratipAdita che. karmathI utpanna thAya che apUrva (puNya athavA apuNya) saMjJApada- banneno prayoga brAhmaNa tathA upaniSada graMthomAM maLe che. ane apUrvathI utpanna thAya che phaLa. A pramANe apUrva ja karma ane tethI mImAMsA darzananI utpatti prAcIna kALathI siddha thaI gayelI pratIta karmaphaLane bAMdhavAvALI zRMkhalA che. veda nitya che ane tene siddha karavA thAya che. mATe mImAMsAe aneka yuktio ApI che. tethI ja phaLa niyAmaka Izvara prabuddha saMpadA 192 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAnI temane jarUra lAgatI nathI. karmanuM phaLa sukha hoya athavA du:kha hoya. ve vihita (mImAMsakonI duSTi pramANe ) karma sukha Ape ane veniSiddha karma te pApa che ane duHkha Ape. sukha bhogavavAnA sthaLanuM nAma svarga ane duHkha vizeSa bhogavavAnuM sthaLa te narka. AnA pA sAta prakAra pADavAmAM AvyA che, jemAM sAmAnya, madhyama, nA, atinI sukhadu:kha bhogavI zakAya che. Ama mImAMsakonA mate A loka sivAya paNa svarga, narka jevA parAka che; paNa mokSa jevI koI vastu ja nathI. teo mAne che ke koI paNa AtmAnI kadI paNa mokSa thato nathI. kAraNake je AtmAo svargAdimAM jAya che te temanA karmanA kAraNe ja jAya che. karmanuM phaLa anaMta hoI zake ja nahi-lAMbA samaya pachI paNa phaLa pUruM to thAya ja. phaLa bhoga pUrNa thayA pachI jIvAtmA pAcho anya bhojya karmo pramANe janma dhAraNa karato rahe. Ama mImAMsakonA mate koIpaNa jIvAtmAno kAyamanA mATe mokSa thato nathI. svargAdimAM amuka samaya puratuM ja javAya che. mImAMsakoe to mAtra karmavAdanA kAraNe ja mokSane mAnyo nathI. karma ane jJAnanA viSayamAM karma mImAMsA ane vedAnte vibhinna dRSTikoNa apanAvyo che. vedAnta anusAra karma tyAga pachI ja AtmA jJAnanI prAptino adhikArI thAya che. karmathI kevaLa citta-zuddhi thAya che. mokSanI prApti to jJAna dvArA ja thAya che, paraMtu karma mImAMsA anusAra 'jIvanaMda vAgavidyA sama' maMtronuM kuLa mumukSu janoe paNa karavuM joIe. paraMtu karma ane tenA phaLanI carcA atyaMta gauNa hatI, eTale ja karma siddhAMtanI carcA upaniSada sudhI to zudhdha vidyA banI rahI. jenI carcA sahu samakSa nahIM paNa ekAMtamAM karavI paDatI. paNa vedavihita karmonA anuSThAnathI karma baMdhana svataH samApta thaI jAya che. tethI karmonuM anuSThAna abhiSTa che. karmano parityAga nahIM. mImAMsAno A nizcita mata che. Ama vedika darzanano mukhya prANa mImAMsA darzana che. mImAMsako saMnyAsane paNa Avazyaka mAnatA nathI. saMnyAsa jJAna mATe che ane jJAna mokSa mATe che. A baMne vArtA temane nirarthaka lAge che. teo kahe che ke zAstramAM eTale vedomAM je vidhi-niSedhAtmaka vAkyo che teTalA ja pramANabhUta vAkyo che. bAkInA (vidhi-niSedha vinAnAM) je che te mAtra arthavAda che, tenI vizeSa mahattA nathI. khUbInI vAta to e che ke vedAntIo jene mahAvAkya tarIke mAne che tevA vAkyo mImAMsakonA mate mAtra arthavAda che ane mImAMsako jene pramANabhUta vAkyo mAne che tene vedAntIo ajJAnIo mATenA aMtaHkaraNanI zuddhi mATenAM vAkyo mAne che. Ama pUruM jIvana agnihotrAdimAM vyatIta karavAnuM hovAthI ane saMnyAsamAM agnihotrAdi karma thatAM nA hovAthI mImAMsako saMnyAsano svIkAra karatAM nathI. gRhasthAzramI rahIne svarga prApti mATe yajana karatA ja rahevuM joIe. svarga ja parama puruSArtha che ema teo mAne che. mImAMsAno viSaya dharmanuM vivecana che. 'ghAma vaSiya mImAsAyA: prayoganama' (zlokavArtika zloka 11). vedanA virodhIonA prabaLa prahArothI bacAvavuM, e ja mImAMsakonuM mukhya kArya rahyuM che. potAnA siddhAMtonI rakSA karavA mATe tathA tenI pramANikatA batAvavA mATe mImAMsakoe potAnA mATe eka navIna pramANazAstra banAvI rAkhyuM che je nyAyanA pramANazAstrIya aneka bAbatomAM vilakSaNa temaja svataMtra che. enA pratiSThAyaka tathA vyAkhyAtA AcAryonI 193 eka dIrgha paramparA che. mImAMsAnuM prAcIna nAma 'nyAya' che. mImAMsaka loko ja prathama naiyAyika che.- tarka dvArA viSayano nirNaya karavAvALuM dArzanika. mImAMsA darzananI traNa dhArAo mAnavAmAM Ave che. traNe pravartakonA nAma cheH kumArikala bhaTTa, prabhAkara mizra ane murAri. kumAriza bhaTTa kumArjila bhaTTanuM nAma mImAMsAnA itihAsamAM maulika sUjha, vizada vyAkhyA tathA alaukika pratibhAnA kAraNe haMmeza mATe maraNIya raheze. Adya zaMkarAcArya pahelA kumArila bhaTTe jaina ane bauddho sAme virodhano jhaMDo pharakAvelo ane bauddhone sakhta parAjaya ApI vedika dharmanI maryAdAnuM saMrakSaNa karyuM. kumArila bhaTTanI je vyavahArita mAnyatAo che tene vedAntIo paNa lagabhaga svIkAre che. 'vAre mAnavaH' temanA zAbara bhASya para vRttirUpa traNa graMtho prakhyAta che (1) kArikAbaddha vipu lakAya RRAMkavArtika'; (2) gadyAtmaka 'taMtravArtika'; (3) TuSTIkA. pAMDityanI dRSTithI prathama baMne vArtika asAdhAraNa vidvattAnA paricAyaka che jemAM bauddhonA siddhAMtonuM mArmika khaMDana ane vaida dharmanA tathyonuM mArmika maMDana che. samatha sAtamI sadIno aMta (650-725 I.). kumArita bhaTTa methilI brAhmA hatA. mImAMsA vijJAna asAmamAMthI banyA ane kumAriva bhaTTA tarIke oLakhAyA. eka mAnyatA pramANe bhaTTa nAlaMdAmAM buddhavAda bhaNavA eTalA mATe gayA hatA ke buddhanA siddhAMtono vaidanA dhArmika karmakAMDanA siddhAMto dvArA virodha karI zake. ane kahevAya che ke temaNe tyAM jaI tyAMnA zikSaka dharamakIrti sAme virodha karyo ane vedika karmakAMDanuM mahattva batAvyuM. kahevAya che ke temane mahAvidyAlayanA TAvara parathI pheMkI devAmAM AvyA. paNa temane AMkhamAM IjA thaI ane bacI gayA. bIjI mAnyatA pramANe temane kahevAmAM AvyuM ke tamane jo vedamAM zraddhA che to e batAvavA vedanuM zaraNuM laI nAma bolatAM bolatAM DuMgara parathI kudako mAro. tamane kaMI paNa IjA nahIM thAya. temaNe kudako mArI batAvyo. jarApaNa kharaca na AvI paNa temanI eka AMkhamAM IjA thaI. A pachI temaNe nAlaMdA choDyuM ane prayAga (AjanA alhAbAda) mAM TharIThAma thayA. bhaTTa ghaNAM rAjyomAM pharyA ane buddhanA paMDito sAthe dharmanI bAbatamAM khUba carcAo karI. je koI carcAmAM jItI jAya, to te rAjyanA rAjAe tathA prajAe e dharmano svIkAra karavo paDe. kahevAya che ke bhaTTanuM mRtyu vArANasImAM temanA 80mA varSe thayuM. prabhAkara mizraH gurumatanA saMsthApaka prabhAkara mizrano kALa tathA vyaktitvanA viSayamAM AlocakomAM eka mata nathI. keTalAMka tene kumArilanA ziSya mAne che, paNa anya Alocaka ene navIna saMpradAyanA saMsthApakanA rUpamAM kumArilathI prAcIna mAne che. bhATTamata tathA gurumatamAM siddhAMta aneka maulika maLI Ave che. emaNe zAbara bhASya para be TIkAo lakhI che - (1) bRhatI (bIjuM nAma 'nibaMdhana') tathA vaghnI (bIjuM nAma 'vivaraNa'). A bannemAM 'bRhatI" prakAzita che, 'lakSmI' Aja sudhI prakAzita nathI thayuM, emanI vyAkhyA saraLa, subodha tathA bhASyAnuMsAriNI che. kumArilanI jema bhASyanI viSaya AlocanA ahIMyAM nathI. hiMdu pUrva-mImAMsAmAM kumArikA bhaTTa ane prabhAkarano karmavAda Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murAri mizra: 'murArestRtIya panyA:' murAri mizrane mImAMsAnA trIjA saMpradAyanA pravartaka hovAnuM alaukika gaurava prApta thayuM che. murArie bhavanAtha (10 zataka)nA matanuM khaMDana karyuM che tathA prakhyAta gaMgeza upAdhyAya ane teno Atmaja vardhamAna upAdhyAya dvArA uSkRta karyA che. Ama emano samaya 12mI zatAbdIno pratIta thAya che. emanA graMtho luptaprAya che. mImAMsaka acAramImAMsAH ApaNe upara joyuM tema mImAMsA darzanano pradhAna uddezya dharmanI vyAkhyA karavAno che. jemInIe dharmanuM lakSaNa ApyuM che. 'vA-nAnA kAryoM dharamaH|' 'codanA" dvArA likhita artha dharma kahevAya che. codanAno artha che-kriyAnuM pravartaka vacana, arthAt vedanuM vidhi vAkya. codanA bhUta, bhaviSya, vartamAna, sUkSma, vyavardhita athavA viparIta padArthone batAvavAmAM jeTaluM sAmarthya che teTaluM sAmarthya na to IndriyomAM che nA koI anya padArthamAM. mImAMsakonI mAnavIya saMmatimAM bhagavatI zrutinuM tAtparya kriyA pre2ka che. vidhinuM pratipAdana ja vedavAkyonuM mukhya tAtparya che. tethI jJAnapratipAdaka vAkya kriyAnI stuti athavA niSedhanuM pratipAdana karavAnuM kAraNa paraMparAgata kriyAkAraka che. tene sAmAnyataH 'arthavAda" kahe che. eTale koI prayojananA uddezyathI veda dvArA vihita yAgAdi artha "dharma" kahevAya che. A arthonuM vidhivat anuSThAna karavAthI puruSane niHsaMdeha du:khothI nivRtti karavAvALI svarga nI upalabdhi maLe che . yathA 'svargakArbo carjata' (svarganI kAmanAvALA puruSa yajJa kare). A vAkyamAM 'thajeta' kriyApada dvArA 'bhAvanA' zabdanI utpatti manAya che. vaidavihita karmonA phlonA viSayamAM mImAMsakomAM be mata pravarte che. e kharuM ja che ke duHkhanI nivRtti ane sukhanI prApti pratyeka prANInuM lakSya hoya che. prANIonI karmavizeSa anuSThAnamAM pravRtti tyAre thAya che jyAre tenAthI koI ISTa, abhilakSita padArtha siddha thavAnuM jJAna thAya che. Ama kumArilanI dRSTie dhArmika kRtyonuM anuSThAna 'ISTasAdhanatAjJAna' kAraNa che. paraMtu prabhAkara 'kAryatAjJAna'ne kAraNa tarIke apanAve che. arthAt vedavihita kRtyonuM anuThAna kartavyabuddhithI karavuM joIe enAthI na sukha pAmavAnI AzA rAkhe, na anya phaLa pAmavAnI cAha rAkhe. kumArilanuM kathana che ke kAmanA karma vizeSa IcchAnI siddhi mATe karavAmAM Ave che, paNa prabhAkarano mata che ke kAmanA karmamAM kAmanAno nirdeza sAccA adhikArInI parIkSA karavA mATe che. AvI kAmanA karavAvALo puruSa e karmano sAco adhikA2I siddha thAya che. kumArita bhaTTa ane prabhAkara mizra, e baMnenA nitya karma viSayamAM mata mAMtara ekadama spaSTa che. kumAritanA matamAM nityakarma (jema saMdhyA vaMdana Adi)nA anuSThAnathI pApano nAza thAya che, ane anuSThAnanA abhAvamAM pApa utpanna thAya che, paraMtu prabhAkaranI saMmatimAM nityakarmonuM anuSThAna vedavihita hovAne kAraNe ja kartavya che. vedanI anulaMghanIya AjJA che ke 'aharahaH saMdhyAmupAsita' eTale ke dina pratidina saMdhyAnI upAsanA karavI joIe. A uddezyathI, kartavya karmanI karavAnI dRSTithI A kRtyonuM saMpAdana karavuM joIe. niSkAma-karma -yo ganI dRSTie kAryo karavA pAchaLanI bhAvanA nispRhatAthI thAya te prabhAkarane mAnanIya che. daryanA prakAra vaida pratipAdhdha karma traNa prakAranuM che-(ka) kAmya-koI kAmanA vizeSa mATe karavAnuM kArya jema ke, 'svarga kAmo yaje ta'; (kha) pratiSiddha-anartha prabuddha saMpradA 194 utpAdaka hovAthI niSiddha jema ke, (jherathI bharelAM zastrothI marelA pazunuM mAMsa nahIM khAvuM joIe); nitya naimittika- ahetuka karaNIya karma, jema saMdhyA vaMdana nityakarma che ane avasara vizeSa para anuSkraya zraddhAdi karma naimittika. anuSThAna karatAM ja phaLanI niSpatti jaldI nathI maLatI, kAlAntaramAM maLe che. have savAla e thAya che ke phaLa-kALamAM karmanA abhAvamAM e phaLa kevA prakA2nuM hoya che? mImAMsakonuM kahevuM che ke apUrva'thI dareka karmomAM apUrva (puSpApuNya) utpanna karavAnI zakti hoya che. karmathI thAya che apUrva ane apUrvathI phLa thAya che. 'apUrva' kalpanA mImAMsakonI karma viSayaka eka maulika kalpanA manAya che. karma mImAMsAno mukhya uddeza e che ke veda dvArA pratipAdita abhiSTa sAdhaka karmomAM lAgyo rahe ane potAnuM vAstavika kalyANa saMpAdana karo rahe. yaza yAgAdImAM koI devatA vizeSa (jema ke Indra, viSNu, vA Adi)ne lakSya karIne Ahuti devAya che. vaidamAM A devonA svarUpanuM pUruM varNana maLI Ave che. paraMtu mImAMsAne mate devatA saMpradAnakAraka sUcaka padamAtra ja che. enAthI vadhIne enI koI sthiti nathI. devatA maMtrAtmaka hoya che. ane devatAonI pRthaka sattA A maMtrone choDIne alaga nathI hotI, jenA dvArA temanA mATe homanuM vidhAna che. tyAre prazna e thAya che ke vaidika karmanuM anuSThAna zA mATe karavuM joIe ? sAmAnya mata e che ke koI kAmanAnI siddhi mATe, paNa vizeSa mata e che ke koI paNa kAmanA vagara ja ApaNI vaidika karmonuM anuSThAna karavuM joIe. RSione dIvya cakSuothI dekhAtuM vaidika maMtromAM gUDha rahelo dharma dhokonA kalyANa mATe che. tethI lo ko eko IpaNa anu Ana siddhinA pra jana vagara svayaM karatAM ja rahevuM joIe. A prakAre niSkAma karma anuSThAnanI zikSA devI te mImAMsAnA kartavyazAstrano carama uddezya che. jarmana tattvajJa kAMTa paNa kartavyanA viSayamAM mImAMsA matanI samAna ja mata rAkhe che. enuM kahevAnuM che ke prANIoe kartavyanuM saMpAdana svArtha buddhithI nahIM karIne nirapekSa buddhithI karavuM joIe. A baMnemAM thoDuM aMtara che. jyAM kAMTanA matamAM karmanA phaLano dAtA Izvara che, tyAM mImAMsaka karmamAM ja phaLa devAnI yogyatA che ema mAne che. kAMTanI dRSTie Izvara ja mAnavane kartavya karavA mATe prerita kare che, paraMtu mImAMsAmAM kartavyano mULa srota apauruSeya veda ja che. e ja lokone niSkAma karma karavAno Adeza Ape che ane ApaNe tenI AjJAnuM pAna kartavya buddhithI karavuM joIe. A dArzanika vivecananA anuzIlanamAM mImAMsAnI dArzanikatAmAM koI prakArano saMdeha nathI rahe to. mImAMsAno mukhya abhiprAya yajJa yAgAdi vaidika anuSThAnonI tAttvika vivecanA che, paNa A vivecananI utpatti mATe eNe ja siddhAntone zodhI kADhyA che te atyaMta mahattvapUrNa che. mImAMsakoe ane karmAlika siddhAMtonuM varNana karyuM che, jeno upayoga smRtigraMthonA artha nirNaya karavAmAM karAya che. smRtionuM kSetra vizALa che tathA emAM nAnA prakAranA virodhasUcaka siddhAMta UbhA thAya che. dekhAvamAM A virodha khUba ja mArmika pratIta thAya che, paraMtu mImAMsAnI vyAkhyA zailIno upayoga karavAthI A virodhono parihAra sArI rIte thaI zake che. eTale smRtinA marmajJAna mATe 'karma mImAMsA'no upayoga khUbaja karAya che. tethI ja mImAMsAnuM anuzIlana niHsaMdeha vedika dharma nI jANakArI mATe atyaMta Avazyaka che. kumArivanuM A kathana yathArtha che- 'dharArya vASiya vastu mAmAsAvA pokhana:||' Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IslAma ane karmavAda - DaoN. mahebUba desAI [DaoN. mahebUba desAI gujarAta vidyApIThanA itihAsa ane saMskRti vibhAgamAM prophesara ane adhyakSa che. 55 jeTalA ItihAsa, sAhityaane AdhyAtmika viSaya paranAM temanA pustako prakAzita thayela che. zrI muMbaI yuvaka saMghanI paryuSA vyAkhyAnamALAnA vaktA che. gujarAtamAM binasAMpradAyika vicAraka, vaktA ane lekhaka tarIke jANItA che. 'karma tere acche hai to, kismata terI dAsI hai niyata terI atI hai, to gharameM mathurA kAzI che. zAyarInA prathama matlAmAM karmanI vAta che. sArA karma karanAra mATe nasIba tenI dAsI samAna banI rahe che. arthAt te nasIbano baLavAna hoya che. Izvara tenA para khuza rahe che. te Izvara pAse je mArga che te prApta kare che. jo ke A mAnyatA dareka dharmamAM judA judA svarUpe jovA maLe che. dareka dharmamAM karmano siddhAMta naitika mUlyonA pAyA para AdhArita che. sevAkIya ane sadkAryo taMdurasta vyakti ane samAja mATe anivArya che. eTale ja IslAma ane hiMdu baMne dharmamAM karmano siddhAMta svIkAravAmAM Avyo che. IslAmamAM mAnavInA karmanA AdhAre ja jannata ane dojhakhano vicAra kurAne zarImAM ApavAmAM Avyo che. e ja rIte hiMdudharmamAM paNa svarga ane narkanI parikalpanAnA mULamAM paNa karmano siddhAMta paDelo che. A ja vicArane AdhyAtmika abhigamathI gItAmAM bhagavAna zrIkRSNae samajAvyo che. gItAnA 1 thI 6 adhyAyamAM karmayoga tarIke tenuM vistRta Alekhana thayuM che. karmanA siddhAMtane sAkAra karato je zloka vizvabharamAM prasiddha che te gItAno, bIjA adhyAyano 47mo zloka che. temAM bhagavAna zrIkRSNa kahe che. arthAt phaLanI apekSA rAkhyA vagara karma karye jA. kAraNa ke sArA ke kharAba karma karavAnuM tArA hAthamAM che. tenuM phaLa tArA hAthamAM nathI. tane tArA karmanuM phLa tArA phLane anurUpa ja Izvara Apaze. IslAmamAM karmane 'AmAla' kahela che. kurAne zarIphamAM vAraMvAra 'AmAlanAmA' zabda vaparAyo che. 'AmAlanAmA'no artha thAya che 'karmapatrikA'. duniyAmAM ApaNe je kaMI sArA narasA karmo karIe chIe tenI noMdha khudAne tyAM rAkhavAmAM Ave che. e noMdha mujaba ja vyaktinA karmono InsApha thAya che. kurAne zarIphamAM kahyuM che. 'kayAmatane divase loko judI judI sthitimAM kabaromAMthI nIkaLaze ane temane darekane temanA mAlanAmAM batAvavAmAM Avaze.' kurAne zarImAM A vAtane vistRta rIte samajAvatAM kahevAmAM AvyuM che. 'jenuM AmAlanAmuM tenA jamaNA hAthamAM ApavAmAM Avaze te loko khuza haze. temane jannatamAM manamAnI moja prApta thaze. jannatanA bAgo temanA mATe khullA haze. temAM mIThA mevA temane ApavAmAM Avaze. A tamAma temanA sadkAryono badalo che. je temaNe duniyAmAM karyA che.' 195 kurAne zarImAM eka anya vAkyano paNa vAraMvAra ullekha che. 'al Amalo bin niyyate' arthAt 'karmanuM phaLa tenA saMkalpa para AdhArita che' athavA 'sadkAryono vicAra mAtra puNya che.' AmAla arthAt karma mukhyatve karIne ImAna arthAt vizvAsa sAthe saMkaLAyela che. ImAna e khudA paranA vizvAsane kahe che. jene khudAmAM vizvAsa che tene khudAnA AmAla ke sadkAryonA AdezamAM paNa vizvAsa che. khudAe dareka muslimane traNa prakAranA sadkAryo karavAno Adeza Apyo che. jakAta (pharajIyAta dAna) ane kherAta ane sadako (marajiyAta dAna). A traNe dAnanA mArgo IslAmanA karmavAdanA siddhAMtane sparze che. dareka muslima IslAmanA pAMca staMbhone mAne che. UmAna, namAjha, rIjhA, jhakAta ane hajja. A pAMce siddhAMtone te pharajIyAta rIte anusare che. jhakAta temAMno eka staMbha 'karmaNyevAdhIkAraste mA leSu kadAcana, mA karmaphalaheturbhUmA te saMgoDasatvakarmaNI.' A eka zlokamAM zrIkRSNa cAra bAbato tarapha nirdeza kare che. che. dareka muslima mATe te te pharajIyAta che. potAnI sthAvara jaMgama 1. karma karavA tuM svataMtra che. 2. paraMtu tenuM phaLa bhogavavA tuM pataMtra che. 3. phLano hetu ja lakSamAM rAkhIne karma nA karIza. 4. tAro armamAM saMga nA thazo. dA. ta. mArI pAse je thoDAM nANAM che te mArI jarUriyAta mATe che. paNa jo tenI mAre jarUrata na hota athavA te mArI jarUrata karatAM vadhAre hota to huM te jarUratamaMdane avazya ApI deta. Avo vicAra mAtra puchya-savAba che. e ja rIte anya eka zabda paNa kurAne zarIphamAM aneka vAra vaparAyo che. te che 'phrI sabIlillAha' arthAt 'khudAnA mArga karma kara." milakatanA aDhI TakA rakama dareka muslima dara varSe garIbo, anAtho ke jarUratamaMdo mATe kapAta kADhe che. tene jhakAta kahevAmAM Ave che. A sAMbha sAthe karmavAdano siddhAMta saMkaLAyelo che. IslAmanA karmavAdanI sau prathama zarata khudA paranuM ImAna che. ImAna eTale vizvAsa, zraddhA, AsthA. jene khudA ane tenA astitvamAM AsthA che, vizvAsa che, zraddhA che tene ja tenA sadkAryonA AdezamAM vizvAsa che. sadkAryonI bIjI kaparI zarata tenI guptatA che. temAM dAna ke sadkAryonI abhivyaktine jhAjhuM prAdhAnya nathI. dAna ke sadkAryonI abhivyakti koI muslima kare to te gunoha nathI paNa teno dekhADo jarUrI nathI. kurAne zarIphamAM kahyuM che. 'tamArA dAnane upakAra jatAvI ke duHkha ApIne vyartha na karo. je potAno mAla lokone dekhADavA mATe kharce che, tene khudA para vizvAsa nathI. ane aMtima nyAyanA divasano paNa tene Dara nathI.' hajharata mahaMmada payagambara sAhebe pharamAvyuM che. 'te mANasanA khudAnA paDachAyA nIce che, jeNe eTalI IslAma ane karmavAda Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guptatAthI dAna karyuM ke tenA DAbA hAthane paNa tenI jANa na thaI." IslAma ane hindu dharmanA uparokta Adarzone jIvanamAM sAkAra 'jo tame jAheramAM dAna karo to te sArI vAta che. paNa jo tame karanAra mahAnubhAvo banne dharmamAM thayA che. mahaMmada sAhebe potAnA atyaMta khAnagImAM dAna karo to te ati uttama che.' samagra jIvana daramiyAna satkAryonI suvAsa dvArA arabastAnanI 'traNa prakAranA kRtyo tamArA mRtyu pachI paNa tamArI sAthe rahe che. jaMgalI prajAmAM IslAmano pracAra-prasAra karyo hato. e yugamAM e traNamAM prathama che vyaktie karela dAna-sakhAvata. teno lAbha mRtyu arabastAnamAM bAgAyatanI jamIna ane milakata durlabha gaNAtA. pachI paNa maLato rahe che.' marjharika nAmanA eka dhanavAne hajharata mahaMmada sAhebane potAnI IslAmamAM lAbhanI prApti ke phaLanI prApti mATe karelA dAnane jamInamAMthI sAta bagIcA bheTa ApyA. mahaMmada sAhebe e tamAma paNa jhAjhuM sthAna nathI. eka karoDapati be lAkhanuM dAna kare che paNa te bagIcA 'vakapha' karI dIdhA. arthAt te tamAma bagIcA lokahitArthe be lAkhanuM dAna mUDI rokANanA hetuthI kare athavA Arthika lAbha arpaNa karI dIdhA. ane e bAgonI tamAma upaja garIbo ane mATe kare to te e dAnanA adhyAtmika lAbhathI vaMcita rahe che. arthAt hAjatamaMdonI unnati mATe upayogamAM levAno Adeza karyo. ekavAra satkAryo badalAnI apekSA vagara nijAnaMda mATe karo. phaLanI apekSAe musApharImAM mahaMmada sAhebanA joDAno paTTo tUTI gayo. eka sahAbIe karavAmAM Avela sarkAryonuM AdhyAtmika mUlya avazya nahIMvat hoya kahyuM, 'lAvo, huM te sAMdhI ApuM.' che. kurAne zarIphamAM A aMge kahyuM che. Ape pharamAvyuM, "e to vyakti pUjA thaI, te mane pasaMda nathI." "ane je zakhsa duniyAmAM potAnA karmono badalo cAhe che tene mahaMmada sAhebanI vaphAta (avasAna) pachI IslAmanA cAre ame teno badalo ahiMyA ja ApIe chIe . ane je zabsa khalIphAoe paNa temanA AvA uttama Adarzone jIvanamAM sAkAra AkhiratamAM potAnA karmono badalo Icche che, ame tene teno badalo karyA hatA. IslAmanA bIjA khalIphA hajharata umaranuM jIvana tyAM ja ApIzuM. ane je loko potAnA karmonA badalA mATe mAtra allAhanA satkAryonA bodha samAna hatuM. lokonA sukhaduHkha jAte jANavA rAtre zukragujhAra che, temane ame teno turata badalo ApIzuM.' zaheramAM gupta veze pharatA. duSkALamAM lokone bhogavavI paDatI taMgIne je koI eka nekI (sakAryo) lAvaze tene tethI dasa gaNuM maLaze. dhyAnamAM rAkhI pote paNa ghI-dUdhano tyAga karI sUkI roTI khAtA. ane je koI eka eka badI (apakRtyo) lAvaze, tene tenA pramANamAM gulAmone paNa potAnA jevuM ja bhojana, vastro ane savArI ApatA. sajA maLaze. paNa tenA upara jhulma karavAmAM Avaze nahiM.' temanI sAthe ja bhojana letA. paradharmIone rAjyamAM rakSaNa ApatA. e lokone evo ja badalo ApavAmAM Avaze jevA kAmatemaNe potAnA kharcano bojo rAjya para na nAkhatA ane kurAne zarIphanI karyA haze.' nakalo karI potAnuM gujarAna calAvatA. AvA sakarmo ja. gItAmAM Aja vAtane vyakta karatAM kahevAmAM AvyuM che. karma tere acche hai to, kismata terI dAsI hai, A lokamAM karmanA phaLa IcchanArAo devatAone pUje che, kema niyata terI acchI hai, to gharameM mathurA kAzI hai" ke manuSyalokamAM karmathI utpanna thanArI siddhi tarata prApta thAya che.' uktine sAcI TheravavA anivArya che. Izvara ke karma - moTuM koNa? ekavAra viSNu bhagavAna ane lakSmIjI pRthvInI parikramA hato te jhADane caMdananuM jhADa banAvI dIdhuM. kaThiyAro to lAkaDA karavA nIkaLyA. pharatAM pharatAM eka nagaranA pAdare AvyA tyAre kApI teno bhAro banAvI bajAramAM Avyo paNa te divase teno temaNe rastAmAM eka garIba kaThiyArAne joyo. A kaThiyAro bhAro vecAyo nahi. lAkaDAno bhAro laI ghare Avyo. ghare bIjA viSNu bhagavAnano bhakta hato. roja savAre pUjA-pATha kare, lAkaDAM hatAM nahi AthI rasoI karavA mATe te ja lAkaDAM bALI viSNu bhagavAnanI stuti Adi karIne pachI ja potAnuM kAma zarU nAkhyAM. Ama bIjo divasa paNa nakAmo gayo. karato hato. tyAre lakSmIjIne A garIba kaThiyArA upara dayA AvI. lakSmIjInA AgrahathI viSNu bhagavAne eka moko vadhu temaNe viSNu bhagavAnane kahyuM ke, A to tamAro bhakta che, to Apyo. temaNe eka pArasamaNi kaThiyArAne Apyo. kaThiyAro zuM tamArA bhaktanI AvI dazA! tyAre viSNu bhagavAna malaka to khuza khuza thaI gayo. lAkaDAM kApavAnuM kAma bAju upara mUkI malaka hasavA lAgyA. paraMtu lakSmIjI teno marma samajI zakyA jhADa nIce sUI gayo. paraMtu jhADa upara beThelo kAgaDo kA...kA... nahi. temaNe to viSNu bhagavAnane kaThiyArAne madada karavAnuM karI tenI UMgha bagADato hato. AthI cIDAIne kaThiyArAe te sUcana karyuM. bhagavAna paNa lakSmIjInI IcchAno anAdara karI kAgaDAne hAthathI UDADavAno prayatna karyo paNa kAgaDo UDyo zakyA nahi. AthI viSNu bhagavAne eka ratnanI poTalI kaThiyAro nahi tyAre teNe bhagavAne Apela pelo pArasamaNi tenI pAse jato hato e rastA para mUkI dIdhI. paraMtu e ja vakhate kaThiyArAne hato teno ja chUTo ghA karyo. kAgaDo to UDI gayo paraMtu kubuddhi sUjhI, vicAryuM lAva jouM ke jo huM AMdhaLo hota to mane pArasamaNi kyAM paDyo te khabara na paDI. kaThiyAro pArasaNine rasto dekhAya che ke nahi? Ama vicArI AMkho baMdha karI cAlavA Ama tema zodhavA lAgyo paNa tene pArasamaNi maLyo nahi. lAgyo ane ratnonI poTalI rastAmAM hovA chatAM tene maLI tyAre viSNu bhagavAne hasatAM hasatAM kahyuM ke, meM to tene ApyuM nahi. paraMtu tenA karmamAM hatuM ja nahi mATe tene kAMI paNa maLyuM bIje divase pharI viSNu bhagavAne kaThiyAro je jhADa kApato -saMpAdikAo prabuddha saMpadA 196 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khristI dharmamAM karmano siddhAMta | DaoN. thomasa paramAra [amadAvAdanA pIeca. DI.nA gAIDa. emaNe gujarAtanA maMdiro- AnaMdano svIkAra karavAmAM Avyo che, jemake; "mANasa potAnA kAmamAM sthApatya para pIeca. DI. karyuM che. eca. ke. ArTsa kaoNlejanA pUrva prophesara, AnaMda mANe enA jevuM sukha bIjuM eke nathI. (tattvadarzI, 3:32). mANasa gujarAtI vizvakoza ane jaina vizvakoza sAthe saMkaLAyelA, aSTApada je kaMI kare che te IzvaranA dhyAnamAM che.' bAIbala jaNAve che ke, "mANasa je saMzodhana samitimAM kAryarata. emanA 11 pustako prakAzita thayA che. kaMI kare che te badhuM prabhunI AgaLa dIvA jevuM spaSTa hoya che ane te satata pazcima eziyAmAM uddabhavelA yahudI dharma, khristI dharma ane IslAma temanA kAryo upara najara rAkhyA kare che.' (upadezamALA, 17:19). jaina dharma semeTIka rIlIjiyansa tarIke oLakhAya che. A traNe dharmonI ghaNIkharI dharma ane bauddha dharmamAM IzvaranA astitvano svIkAra na hovAthI mANasanA mAnyatAo ane siddhAMto vacce sAmya jovA maLe che. A traNeya semeTIka karmanI upara dekharekha rAkhavAno prazna upasthita thato nathI. khristI dharmamAM dharmo bhAratIya dharmo-hiMdu dharma, jaina dharma ane bauddha dharmanA siddhAMtothI zraddhA karatAM paNa kAryane mahattva ApavAmAM AvyuM che. zraddhAnI sAthe kAryano ghaNAM judAM paDe che. AmAMno eka siddhAMta che karmano siddhAMta. bhAratIya Agraha rAkhavAmAM Avyo che. bAIbalamAM jaNAvyuM che ke, "mANasa kAyothI. dArzanika paraMparAmAM karmano siddhAMta ghaNo agatyano che. jaina dharma ane puNyazALI Thare che, kevaLa zraddhAthI nahi." (yokoba, 2:24) vadhumAM jaNAve rboddha dharma to karmapradhAna dharma che. mANase karma karavuM ja paDe che ane e che, 'kAya vagaranI zraddhA paNa marelI che.' (yAkoba, 2:26). karmanA phaLa bhogavavA ja paDe che. karmanA phaLa sArAM ke khoTAM bhogavavA kamanuM phaLa pharIthI janma levo paDe che. karmanA baMdhanane kAraNe mANase janma ane bAIbalamAM karma nA phaLanI paNa vAta karavAmAM AvI che . maraNanA cakarAvAmAM phararavuM ja paDe che. Ama karmanI sAthe punarjanmanI upadezamALAmAM spaSTa jaNAvyuM che ke, dareka mANasane tenA karmanuM phaLa mAnyatA svIkArela che. bhagavad gItAnA bIjA adhyAyamAM niSkAma karma maMga niza i maLe ja che." (upa. 16:14). hajhakiyelamAM paNa jaNAvyuM che ke, 'kare te para bhAra mUkavAmAM Avyo che. mANase phaLanI apekSA rAkhyA vinA karma bhogave' (hajhakiyela, 33:10-20). hajhakiyelamAM ja AgaLa noMdhyuM che karavuM joIe. ke, puNyazALI mANasa potAnA puNyakarmonAM ane bhUMDo mANasa potAnI khristI dharmamAM bhAratIya paraMparA pramANeno karmano siddhAMta pratyakSa bhUMDAInA phaLa bhogavaze (hajhakiye la, 18:20). "puNyazALI mANasa dharmano rasto choDIne bhUMDA mANasanI jema adhama kRtya kare to teNe pahelAM svarUpe jovA maLato nathI. khristI dharmanA pavitra graMtha bAIbalamAM karma karelAM puNyakarmo lakSamAM levAmAM nahi Ave." (hajha:18:24) arthAt vizenA aneka ullekha Ave che. paNa tyAM janma ane mRtyune karma sAthe pAchaLanA bhUMDA karmo pramANe ja badale maLaze. bIjI rIte kahIe to bhaMDA koI saMbaMdha nathI. bAIbala aMtargata jUno karAra (Old Testament) karmonI agAu karelAM puNyakarmonA phaLano lopa thAya che. 'tArA dhRNAjanaka ane navo karAra (New Testament)mAM karma ane tenAM phaLa vize nIce kRtyonA phaLa tAre bhogavavA paDaze." (hajha. 7:4). karmanA phaLane IzvaranI pramANenA ullekho jovA maLe che. bakSisa mAnavAmAM AvI che. "kharekhara mANasa khAya, pIe ane potAnA karmanuM mahattva: kAmanA phaLa bhogave e ja tene maLelI IzvaranI bakSisa che.' (tattvadarzI khristI dharmamAM karmanuM mahattva svIkAravAmAM AvyuM che. jIvana daramyAna 3:13) Ama khristI dharmamAM karmanA phaLanI mAnyatAno paNa svIkAra karavAmAM satata karma karavAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. bAIbalamAM jaNAvyuM che ke, Avyo che. karmanuM phaLa enI meLe maLatuM nathI paraMtu phaLa ApanAra Izvara che. kAma karatAM karatAM gharaDo thA' (upadezamALA, 16:14). IzAvasya jema ke , "huM tamArA duSkarmono hisAba mAMganAra chuM. tamArA duSkarmonI upaniSadano maMtra unna peTa rmANa nigivizata zatam samAH (mANase na gogovazata zatam samA: (mANasa huda tamane sajA karanAra chuM." duSkarmanuM phaLa e IzvaranI sajA che, jyAre karma karatAM karatAM so varSa jIvavAnI AzA rAkhavI joIe.)ne bAIbalanuM pagya karmana kaLa e IzvaranI bakSisa che. TUMkamAM baMne prakAranA karmanuM phaLa A vAkya pratibiMbita karatuM jaNAya che. mANase karma karavuM joIe eTaluM ApanAra Izvara che. mANase jIvana daramyAna karelAM sArAM ke khoTAM karmono pUratuM nathI, teNe tenA karmonuM parIkSaNa paNa karavuM joIe tevo Agraha nyAya Izvara taraphathI chellA divase karavAmAM Avaze. A divasane Day rAkhavAmAM Avyo che. A mATe bAIbalamAM vidhAna che ke, dareka mANase of Judgement-nyAyano divasa athavA chello divasa mAnavAmAM Ave potAnA karmonuM parIkSaNa karavuM; to te potAnI yogyatA jore gaurava laI che. tyAre Izvara pote A pRthvI para padhAraze. AkAza tejomaya thaI jaze zakaze." AvI paDelA kartavyo niSThApUrvaka ane koIpaNa prakAranI phariyAda ane AkAzamAM IzvaranA devadUto raNaziMgA vagADaze ane mRtyu pAmelAM vinA bajAvavA joIe. ema karavAthI IzvaranA niSkalaMka saMtAna banI sau mAnavIo pharI pAchA sajIva thaze. teo punarutthAna pAmaze ane zakAya che ane jIvanano saMdeza vizvamAM prasArI zakAya che. A aMge Izvara saunA kAryono nyAya toLaze . (pI tara, 1:17) sArAM kArya karanArane bAIbala jaNAve che ke, "koIpaNa jAtanA babaDATa ke AnAkAnI vagara sadAkALa svarganuM sukha maLaze ane duSkarmo karanArane sadAkALa narakanA badhAM kartavyo karyo jajo, to ja tame A kuTila ane ADA loko vacce agnimAM tapavuM paDaze. A punarutthAna e punarjanma nathI. karmane kAraNe nirdoSa, saraLa ane IzvaranA niSkalaMka saMtAna banI rahezo ane jIvanano vyakti punarutthAna pAmatI nathI balba karmonA nyAya mATe IzvaranI IcchAthI saMdeza AgaLa dharIne vizvamAM jyotinI jema prakAzazo.' (philipI, 2: te punarutthAna pAme che. ahIM paNa ApaNe joI zakIe chIe ke mANasanA 14-15). vadhumAM jaNAvyuM che ke, "pratyeka satkArya mATe taiyAra rahevuM. karma nuM phaLa ApoApa maLatuM nathI paraMtu Izvara dvArA maLe che . Ama koInuM bhUMDuM bolavuM nahi, jhaghaDo karavo nahi, dila moTuM rAkhavuM ane khristI dharmamAM karmano siddhAMta che paraMtu jaina ane bauddha dharmanI jema temAM saghaLA mANaso pratye satata namra vyavahAra karavo. (titasa, 3:2). karmanA punarjanmano siddhAMta saMkaLAyelo nathI. 197 khristI dharmamAM karmano siddhAMta Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIkha dharma ane karmavAda D varSA zAha [viduSI lekhikA ke. je. somaiyA senTara phora sTaDIjha Ina jenijhama- niravera - koInA duzmana nahIM muMbaImAM rIsarca AsisTanTa ane jenalo jI korsanA ajUnI - janma-maraNathI para prAdhyApikA che.] saibhe - potAnI sattA kAyama rAkhanArA madhyakAlIna yuga ane zIkha dharmanI utpatti guru prasAdi - IzvaranI kRpAnuM prApta thavuM. 15mI-16mI zatAbdI krAntiono yuga hato. krAnti eTale Ama Izvarane nirguNa, dayALu, kRpALu ane jagatanA kartA tarIke AmUla parivartana arthAt vastu ke vastujanita paristhitie sarjelAM svIkAryo che. A zloka zIkhono mULamaMtra che jemAM paramAtmAnuM navAM mUlyAMkano. mAnavajIvana ghaNAM pAsAvALuM hovAthI vividha kSetre varNana che. japujI/ japa(u)jImAM mULamaMtra athavA mahAmaMtranuM vistRta krAnti thayelI jevI ke vaijJAnika krAnti, rAjanaitika krAnti, sAmAjika vivecana che. zIkhonuM dainika paThana nitanema 5 vibhAgomAM vibhAjIta krAnti ityAdi. AvI ja rIte dhArmika kSetre paNa vizvamAM ghaNI che. temAM pahelo dainika paThana japa(u)jI che. vibhUtio thaI gaI jemaNe ajJAna, kurivAjo, mithyA AcAra, khoTI guru nAnakano svabhAva - teo komaLa, mAdhyastha, nyAya, aviruddha, praNAlikAo, dharmAdhatA, naitika patana ane tene pariNAme samAjamAM vizALa, niHspRha, niDara, bhAvanA, tathA bhaktithI bhIMjAyeluM pesI gayelo saDo dUra karavA bhagIratha puruSArtha karI mAnavajAtane ataMrapaTa ityAdi aneka guNothI suzobhita sudhAraka hatA. sukha ane zAMtino sAco rAha batAvyo che. je krAntithI mAnavajAtanI zIkha dharmamAM gurune AdarabhAvathI juve chesukha ane zAMti vadhe te ja zreSTha krAnti kahevAya. AjathI 500 varSa guru goviMda dUnya khaDe kAke lAguM pAI pahelAM zIkha dharmano udaya zrI guru nAnakadevanI zikSAo (bodha) nahArI guru Apane nimi goviMdra kiyA kiravA sAthe thayo che. guru nAnakadevano janma I.sa. 1469 lAhoranA zIkha dharmano marma samajAvavAnuM aneruM kArya emanA 9 ziSyoe talabaMDI (hAle nAnakanA sAhiba)mAM thayo hato. je satya tatkAlIna karyuM jeo guru nAnakanI yazakalagI samAna hatA. rAjanItika, dhArmika ane sAmAjika rUDhio ane kusaMskAro rUpI 10 guruonA nAma kramathI A pramANe che. aMdhakAramAM DUbeluM hatuM tene guru nAnakadeva potAnA aMtaraMgamAM udita guru nAnaka (sana 1469 - 1539) jJAna prakAzathI bahAra kADhyuM che. varNabheda, mUrtipUjA, avatAravAda, guru aMgada (sana 1504 - 1552) jevA kriyAkAMDamAM dharma manAI rahyo hato tyAMthI lokone choDAvI guru amaradAsa (sana 1479 - 1574) satyanA paMthe vALyA che. teo nArIne sanmAnathI jotA hatA. satI guru rAmadAsa (sana 1534 - 1581) prathA, paDadA jevA rivAjono virodha karyo. guru nAnaka eka sArA guru arjana (sana 1563 - 1606). kavi paNa hatA. emanI vANI "vahetA nIra' hatI jemAM phArasI, guru haragobinda (sana 1595 - 1645) mulAnI, paMjAbI, siMdhI, khaDIbolI, arabI, saMskRta ane vraja guru hara rAya (sana 1631 - 166 1) bhASA samAI gaI hatI. teo paMjAba, makkA, madInA, kAbula, guru hara kRSNa (sana 1656 - 1664) siMhala, kAmarupa, purI, dillI, kAzmIra, kAzI, haridvAra jevA sthaLo guru tegabahAdura (sana 1622 - 1675) para jaIne lokone upadeza ApavA lAgyA. adhyAtmika tema ja guru govinda siMha (Dise. 26, 1666- oNkTobara 7. 1708) svAnubhAvathI otaprota vANIthI loko AkarSita thatA gayA. guru guru govindasiMhe saMta ane sipAhI bannenA rUpa dhAraNa karI bhakti nAnakanuM kahevuM hatuM ke hindu-muslima alaga nathI ane badhA lokone ane zakti (khAlasA)nuM sUjana karI bhAratIya ciMtana ane yuddha eka ja bhagavAne banAvyA che. kauzalamAM eka apUrva yogadAna ApyuM. Izvarano sAkSAtkAra bAhya sAdhanothI nahIM paNa AMtarika (krodha, zIkhonuM cinahI moha, kAma, ahaMkAra para vijaya) sAdhanathI saMbhava thaI zake. gurunAnaka vacce akAla purakha ane banne bAju talavAra che. eka tarapha sarvezvaravAdI hatA. mUrtipUjAne teo nirarthaka mAnatA hatA. talavAra pIrI (dharma-rakSA) ane bIjI tarapha talavAra nIrI (rAjanItika ekezvaravAdanI zikSA ApatA gurunAnaka A pramANe kahe che- lakSathI rakSA) vacce cakra che. '( ) Ika oMkAra satanAma karatA purakha zIkhanA be prakAra akAla mUrata nirabhau niravaira ajUnI saibhe guru prasAdi." (1) amRtadhArI (dIkSita) zIkha, pAMca kkAra haMmezAM potAnI jeno zabdArtha A prakAre che D) sAthe rAkhe che. 5 kkAra che. (1) keza (vALa) (2) kaMghA Ika oMkAra - Izvara eka che (kAMsakI) (3) kaDA, (4) kachahirA (eka jAtano zAhI satanAma - emanuM nAma ja satya che. - pozAka), (5) kupANa (talavAra). karatA purakha - badhAne banAvanAra (2) sahejadhArI zIkha pAMca kAramAM nathI mAnatA. zIkha dehadhArI akAla mUrata - nirAkAra gurumAM vizvAsa nathI karatA. guru graMtha sAhiba (guruvANI)ne guru nirabha1 - nirbhaya tarIke svIkAre che. guru nAnakanA vividha lakhANonuM kramabaddha saMkalana prabuddha saMpadA 198 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanAra pAMcamA guru arjunadeva hatA. paDavuM. graMthasAhiba jehA bIjai so luNai karamA saMdar3A khetu|| 1430 pRSThono A bRhada graMtha 5867 zabdomA 5 gurunA (bAraha mAhA, pR. 134) lakhANa sAthe nAmadeva, mIrAbAI jevA bhakto, kabIra jevA sUphI, bhAvArtha : mAnava deha! zarIra khetara samAna che. jevuM vAvetara saMto, bhUTTonI kavitAothI sabhara che. A bRhada graMtha mULa paMjAbI (karma) karavAmAM Ave tevuM phaLa pAka (phasala) maLe che. bhASAmAM gurumukhI lipimAM lakhAyo che. A graMthasAhebane gurudvArA, sArA karma karavAthI phakta mAnava zarIra maLe che paNa lekha zIkhamaMdira tathA zrImaMta zIkhonA gharomAM sthApita karAya che. lakhanArA vidhAtA ja che. aham visarjana ane prabhu smaraNa siddhAnta ane kriyAtmaka rUpathI zIkhanA badhA ja sAMsArika ane (sumirana)thI ja mukti maLe che. zrI guru nAnaka anusAra sArA karma adhyAtmika kAryo gurudvArAmAM saMpanna thAya che. guradvArAno artha thAya sAmAjika ane naitika jIvanano AdhAra manAya che. zubha-sArA karma che gurunuM dvAra athavA ghara jyAMthI vAhigurunuM darzana thaI zake che. thakI manuSyanA hRdayamAM zuddhatA-pavitratA Ave che jenA kAraNe svastha amRtasaramAM zIkhono pramukha pavitra gurudvArA che. dareka utsava pachI ane sArA samAjanI sthApanA thAya che. laMgarathI kAryakrama saMpanna thAya che. laMgara eTale bheda-bhAva vinA dadai dosu na deU kisai dosu karaMmA aapnniaa| sAmUhika bhojana grahaNa karavuM. zIkhonuM mukhya kartavya che niHsvArthabhAve jo maiM kIA sau mai paiA dosu na dIje avara jnaa|| sevA, laMgara ane saMgata (satsaMga) (AsA mahalA, pR. 433) 'vAhegurujI kA khAlasA vAhegurujI kI phatahi.' bhAvArthaH potAnA karmAnusAra phaLa maLe che, bIjAne doSa A vAkyathI zIkhabhAI ApasamAM ekabIjAne saMbodhe che. Apavo vyartha che. A chaTakabArI niSkriyatAnI sUcaka che. zIkha paramAtmA-zaktine tarka ane pramANano AdhAra laIne 'huM kaMIka chuM'mAMthI 'huM kaMI ja nathI'nA bhAvo sarjAya che tyAre samajAvavAno prayatna nathI karatA. paNa paramAtmAmAM rahelA ja hukamanA caraNamAM sthAna maLe che. namratAnA bhANAmAM rahIne akAla alaukika, anAdi satya upasthitino jAtaanubhava kare che. eTalA purakhanI kRpA athavA ananya premanI divya anubhUti jIvAtmAne thAya mATe vAhe gurujI... phatahi udgAra sarI paDe che. che tyAre ja enuM astitva ogaLavAnI zarUAta thavA lAge che. zIkhamata (gurumata) hukama - karma siddhAnta utama se dari Utama kahIAhI nIca karama bahi roii| guru grantha sAhibanA japu jI adhyayanamAM karma (avidyA), (sirI rAga mahalA-1, pR. 15) saMsAra paribhramaNa (AvAgamana), jJAna (bhakti) ane mokSa A bhAvArtha - IzvaranA darabAramAM nIca karma karanAra 5De che. je loko catuSpadI staMbhano tAttvika dRSTie ullekha karyo che. cetana sattA akAla pu2khanI AjJAthI viruddha kArya kare che te o ne bhava sarvavyApI che. mAyA ane ajJAnanA kAraNe carAcara sRSTimAM paribhramaNanA cakkaramAM 84 yoniomAM bhaTakavuM paDe che. ene ja ane sarvatra bheda dekhAya che. ahamnA kAraNe jIvAtmA alaga vyaktitva gurumata narka kahe che. dhAraNa karI potAne kartutva mAne che. pariNAme karma baMdhana kare che. svarga-narkanI IcchA karavI ane poSaNa ApavA barAbara jenA kAraNe vividha janma-maraNa dhAraNa kare che. je jIvo para guru che. zIkha dharmamAM svarga-narka mATe koI sthAna nathI. banne baMdhanarUpa ane vAhigurunI kRpA (nadare-karama) rahe che teonA saMsAra che. kartutva bhAvano tyAga karI vAhiguru sAthe lIna thavuM e ja svarga paribhramaNa maTI jAya che. che ane hukama AjJA viruddha azubha karma karavAthI 84 yoniomAM gurumata anusAra nimitta ane upAdAna kAraNa paramAtmA ja paribhramaNa (AvAgamana) karavuM e ja narka che. che, eTalA mATe e sarvavyApaka, sarvajJa ane sarvazreSTha che. kArya- madhyakAlIna yugamAM bhaktimArgamAM peselA kriyA-kAMDa, kAraNavAda siddhAntamAM "hukama'ne pradhAnatA ApI che. 'hukama' phArasI aMdhazraddhA, niSkriyatA jevA doSono aMta karavA zIkhone traNa jIvanazabda che. jeno artha thAya che IzvarIya-divya--DivAina Adeza, divya sUtro arpaNa karyA che. pharamAna, rajhA, bhANA, kudarata ityAdi zabda vyApaka arthamAM prayukta nAma japaNA', Thakirata karanI' ane ThavaMDa chavaNA. thAya che. karmano siddhAnta paNa hukamanA siddhAntamAM samAI jAya che. nAma japaNA eTale prabhu smaraNa- khAlI zabda ucAraNa nathI. hukamane kAraNonA kAraNa paNa kahI zakAya. satanAma smaraNamAM aMtargAmI tattva samAyela che. je jaDa-pUjAthI jo dhuri likhiA lekhu se karama kamAisI / / para AtmAbhimukha dhyAna AkarSita karIne sat karma karavAnI preraNA (gUjarIvAra mahilA-rU. pR. 510) Ape che. saMsArathI alipta rahIne saMsAranI javAbadArIone bhAvArthaH hukamanI paridhimAM karma karavAnI svataMtratA maLe che. saphaLatAthI pAra pADavAnI e kaLA che. zIkha saMnyAsa grahaNa, yAtrA, jema mAchalI nadInI sImAmAM rahIne svataMtra rIte karI zake che tema ityAdi bAhyAcAra mAnya karatA nathI kAraNa amuka satkarmothI ahaMnI hukamamAM rahIne jIvAtmAne vivekabuddhithI karma karavAnI puSTI thAya che. svataMtratA che. 'kirata karanA' - zArIrika ane mAnasika zaktithI dhana upArjana zIkha dharma manuSya janmane zreSTha mAne che kAraNa Atmika karavuM. svAvalaMbI jIvana jIvavuM. vikAsanI kSamatA enAmAM ja che. 'vaMDa chakaNA' - svakamANIno dasamo bhAga janakalyANa mATe manuSya cAra prakAranA karma kare che. svArtha mATe, kartavya samajIne, kharca karavo. niSkAma karma (se vA-bhakti), vyartha karma -corI, jugArAdi vyasanamAM aham (kartutvabhAva) tyAga karI paropakAra hetu jIvana arpaNa 199 zIkha dharma ane karmavAda Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *$T karIne lakSa tarapha AgaLa vadhavAnuM ane vAhe guru sAthe eka thavuM e rahe che. jIvAtmA turiyA avasthAne prApta kare jyAM roga-zoka janmaja zIkhadharma bodha Ape che. maraNathI para sahujAnaMda svarUpamAM ramaNA hoya che. zIkha dharme mokSa-mArganI sAdhanA mATe vivekabuddhipUrvaka japujInA aMtamAM dharmakhaMDa, jJAnakhaMDa, saramakhaMDa, karmakhaMDa bhaktimArgane mahattva ApyuM che kAraNa zaraNAgati ne samarpaNanA batAvIne chelle sacakhaMDa batAvyuM che. sacakhaMDa e AtmA-vikAsanI bhAvo bhaktimAM samAyelA che. carama avasthA che. hukami rajAI calaNA nAnaka likhiA nAli / / sthULa rIte banne siddhAnta "karma' ane "hukama' paraspara virodhI aura premapUrvaka vacana kiyAH jAi puchahu sohAgaNI pratIti thAya che. jo badhuM IzvarIya Adeza anusAra thatuM hoya to zIkhamata (gurumata)no karma-hukama siddhAMta pachI zubha kArya karavAno utsAha raheto nathI ane jo kevala karma vAhe kinI bAtI sahu pAIau? siddhAnta mAnya karavAmAM Ave to pachI IzvarIya zaktinuM zuM eka kahAhi sohAgaNI bhaiNe inI bAtI sahu paaii| prayojana? guru nAnakajI banne siddhAntano samanyavaya karIne kahe che Apu gavaI tA sahu pAIau auru kaisI cturaaii|| hukamanuM rahasya jANavAthI satyano sAkSAtkAra thAya che. mAnava janma, (tilaMga mahalA-1, pR. 722) karmaphalano niyama, saMsAra svarUpa (anaMta prasAra) ane rahasyane bhAvArthaH prastuta padamAM jIvAtmAnuM paramAtmA sAthe madhura samajavA e ja zIkha mATe puruSArtha che. milananuM citraNa karyuM che. saMdarbha sUci guru nAnaka "hukama'ne vismaya-Azcarya svarUpa batAvIne 1. zIkha dharma philo saphI- bhAga-5, zIkha mizanarI kaoNleja premikAne pUche che ke tArA premIne kevI rIte meLavI lIdho. premikA ludhiyAnA, 2000 javAbamAM kahe che mArA astitvane premImAM samarpita karI nAkhIne 2. insTansa opha varlDa rilIjIyanas, saMpAdaka pravINabhAI zAha, meLavI lIdho. arthAt vibhAva jyAre sadbhAvamAM parivartita jaina sTaDI senTara, northa kerolInA, 1994 thAya che tyAre ja satanA sAMnidhyane mANI zakAya che. je paramAtmA 3. zrI guru granthasAhiba, saMpAdaka medasiMha, zIkha heriTeja pratye bhaktirasamAM bhIMjAya che tenA AtmaguNa svayaM khIlavA pablikezana, paTIyAlA, 2011 lAge che. 4. rIlIjIyansa opha inDiyA, saMpAdaka pro. ramezacandra, komanaveltha sacakhaMDanI avasthA svarUpanuM varNana karatAM guru granthasAhiba pablIkezana, dilhI, 2004 kahe che: 5. sekraDa nitanema, harabana siMha DAubIyA (UMTTaTTaTTa) siMha bradharsa, 'sukha sahaja AnaMda bhavana sAtha saMgI guNa gAvAhi amRtasara, 2014 taha roga soga nahIM janama maraNa' / / 6 tulanAtmaka dharma-darzana (zIkha dharma) (rAmakalI mahala-5, pR 888) 7. http://www.sikhiwiki.org/index.php/karma evI koI alaga jagyA nathI jyAM AtmA (raha--Rdra6). (lAlaca bUrI cIja che! eka nyAyAdhIza, ghaNAM pavitra ane paropakArI. vekazanano phasAI gayA. have hIrA kema vINI zakAya? zeThANInuM moMDhuM DhIluM samaya Avyo ane pharavA javAnuM mana thayuM. parivAra sahita zeTha thaI gayuM. pharavA gayA. pharIne pAchA AvatA sTezana upara utaryA. gAmathI ghoDAgADImAM besI mAMDa mAMDa ghera pahoMcyAM. nyAyAdhIza to thoDe dUra temanuM ghara hatuM. eka ghoDAgADIne UbhI rAkhI. patnI tathA AnaMdamAM che. paNa zeThANI bahu udAsa che. pUche che: "kema bALakone besADyAM ane pote prabhAtano samaya che skUrtivALuM Aje tamAruM moMDhuM paDI gayuM che? musApharIno bahu thAka havAmAna che, tethI cAlatA cAlatA AgaLa vadhe che. ghoDAgADI lAgyo che ?' AgaLa cAlavA lAgI. rastAmAM vADIo AvI. e vADInA cheDe 'nA...nA...' zeThANIe badhI vAta karI. zeTha kahe: 'tAruM mana jhADamAM laTakatI kerIo joIne zeThANIne moMmAM pANI AvI gayuM. bagaDyuM teno ja A daMDa che.' jJAnI kahe cheH "jo jo, khoTAmAM unALAno samaya che, athANuM karavA kAma lAgaze, tema vicArI kyAMya lalacAzo nahi. jo lalacAzo to kSaNika AnaMda Avaze, ghoDAgADIvALAne Ubho rAkhyo. paNa tamAruM mana bagaDyuM ane tenAthI je karma baMdhAyAM teno daMDa game tevA paisAdAra hoya, tene maphatanuM maLe to mUke kharA? paNa tamAre bhogavavo paDaze. sarakArI mANaso dhADa pADavA AvyA mANasanuM mana sadAya atRpta ja che. kerI joIne zeThANInuM mana ane mANasane ema thAya ke- koIne khabara na paDI. badhuM sagevage lalacAyuM. ghoDAgADIvALo kahe: 'zeThANIbA, kerI joItI hoya to thaI gayuM ane bacI gayA, paraMtu anyAya, anItithI upArjana cAbUka mArIne utArI dauM?' zeThANI to khoLo pAtharIne besI karelI saMpatti aMte khoTe raste ja cAlI jAya che. gayAM. keTalIya kerI bhegI thaI, paNa haju zeThANI nA nathI pADatA. khoTA raste je Ave rakama, khoTA raste te cAlI javAnI TIpe eka kerI jorathI pachaDAIne zeThANInA hAthamAM rahelI baMgaDI upara TIpe tijorI bharI, khobe khobe e khAlI thavAnI... paDI. te baMgaDImAMthI hIrA chUTA paDI verAI gayA ane kAMTAnI vADamAM kaMkaNano bodha-AtmAnI zodha'mAMthI udbhUta prabuddha saMpadA 200 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarathostI dharmanA mULabhUta siddhAMto ane karmavAda | zrI barajora. eca. AMTiyA pritiSThita mullA enDa mullA kaMpanInA pArTanara zrI barajora mAnavIne mahAna ane samAjane upayogI kAma karatA zIkhave che. eca. AMTiyA gujarAtamAMthI karIne bombe hAIkorTamAM eDavokeTa bhalAne bhaluM, burAne bUruM. karIke joDAI I. sa. 1962mAM solisITara banyA. teo golDa (E) jarathostI dharmanI bIjI khUbI e che ke mAnavIne meDAlisTa che. pArasI dharmano temaNe UMDo abhyAsa karyo che ane duniyAmAM rahIne duniyAne AbAda banAvavA kahe che ane eka tenA para eka vizada pustaka paNa bahAra pADyuM che.]. bAlakane nAnapaNathI enI pharajo je bajAvavAnI che tenI keLavaNI (1) duniyAno sauthI jUno dharma : (6000 varSa jUno) Ape che. vaMdIdAde kahyuM che ke je mAnavI potAnI pharajo nahIM bajAve rAjyo ane zahero nAza thayA. rAjakIya vicAro badalAyA. te pharajano cora gaNavAmAM Avaze. jarathostI kuTuMbI jIvana pasaMda saMskRtio nAza pAmI, paNa dharmanA siddhAMto Aja sudhI TakyA kare che ke tethI dAdAra horamajada jarathosta sAhebane kahe che ke huM che mahAna vidvAna Victor Hugo nA kahevA pramANe jarathostI kuMvArA karatAM bALabaccAMvALAne vadhu pasaMda karuM chuM. dharmano prabhAva bIjA dharmo para paDyo. (Judaism & (F) jarathostI dharma pramANe duniyA ane duniyAnI dareka vastu Christainity), jarathostI zabdano artha-sonerI prakAza ke sonerI pragati kare che. jarathostI dharma pramANe duniyAnI pragatinA cha tArA thAya. jarathostI dharma e enA jamAnA ane pachInA tabakkA che ane chellA tabakke mAnavI Ave che tenI pahelA jhADaAvanArA jamAnAmAM AdhyAtmika prakAza phelAvyo. pAna, prANI, dharatI, pANI, AkAza ane pragatinA tabakkAmAM (2) jarathosta sAhebanA siddhAMto mAnavI chevaTe Ave che. mAnavI potAnI akakala hoMziyArIthI jarathosta sAhebanA siddhAMto temaNe racelA gAthAmAMthI bAkInA pAMca tattvonI sArI rIte vyavasthA karI zake che. jaratho maLe che. jema hiMdubhAIonuM dhArmika pustaka gItA che. te pramANe stI dharmanA siddhAMta pramANe duniyA pragati tarapha AgaLa jarathostI mATe gAthA che. vadhe che. (A) jarathosta sAheba janmyA tyAre loko jAdu ane (G) jarathostI dharma kahe che ke duniyAmAM be zaktio che. mRgAdevInI pUjA karatA hatA. tethI jarathosta sAhebe gAthAmAM (bhalI ane bUrI). spenatA ane aMgreja meInyu e be zaktio zIkhavyuM ke phakta eka ja adAmAM mAnavuM ane enuM nAma pADyuM vacce haMmezAM jhagaDA cAlyA kare che. ane AkharamAM mAnavInI bhalI ahurA majadA eTale DahApaNanA sU tradhAra. jaratho stI dharma zakti ja bUrI zakti para vijaya meLavI, sArA kAryo karI aMte pramANe duniyAne calAvanAra, nibhAvanAra, pAlanahAra, rakSaNa duniyA ane potAnA AtmAnuM kalyANa kare che . dA. ta. 20 mI karanAra ane teno nAza karanAra paNa khudA che. jarathostI dharma sadImAM mAnavIoe TelIphona, Fax, Computer ane Internet pramANe khudA badhuM jANe che. ane teo badhe hAjara che. eka khudAmAM nI zodha karI jethI duniyA eka nAnA gAmaDA jevI thaI gaI che mAnavuM e jarathostI dharmano pahelo siddhAMta che. ane caMdra para pahoMcyA jevI adbhuta siddhio paNa meLavI. je (B) bIjo ane agatyano siddhAMta e azoI che. azoI kAmanA 200 thI 300 varSa pahelAM mahinAo lAgatA hatA te eTale phakta pavitra ja nahIM paNa saccAI, saMyama ane InsApha che. mAtra eka miniTamAM thavA lAgyA. evI mahAna siddhio mAnavIe je azonuM pAlana kare che te khudAne pahoMce che. 20mI sadImAM prApta karI paNa enI sAthe bUrI zaktinuM paNa (C) jarathostI dharma mahenata ane majUrIne ghaNuM vajana Ape saMzodhana thayuM ane ekabIjAne harAvavAnI ane thoDA kalAkamAM che. jarathosta sAhebanA vakhatanA IrAnIonI kaphoDI sthiti joIne duniyAno nAza thAya evI burI zaktinI paNa zodha thaI. duniyA sakhata mahenatathI jIvana jIvavuM jarUrI banyuM. ane tethI jarathostI bhalAI ane burAIthI bharelI che. 3000 varSa pahelAMno jarathostI dharma khetIvADI ane mahenatane jarUrI gaNe che. vaMdIdAda (3-3031) dharma kahe che ke tame tamArI pharaja samajo ane tamane je vyAjabI jarathosta sAheba savAla pUche che ke, jarathostI dharma kema khIle che? lAge te apanAvajo. bhalAIno rasto apanAvaze. tenuM potAnuM eno javAba e che ke je khetI kare che te azoInuM pAlana kare che. ane bIjA saunuM bhaluM thaze, ane te vaikuMTha pAmaze, ane jo burAI (D) jarathostI dharmanA siddhAMto pramANe dareka mAnavInuM tarapha jazo to naraka pAmazo. jarathosta sAhebe mAthAmAM A be bhaviSya enA kAryo para racAya che. sukha ke duHkha mAnavInA vicAro, zarto upara vAta karI che. ane emanA pachInA dharmo dA. ta. IsAI vacano ane kAryo para racAya che. sukha ke duHkha mAnavInA vicAro, ane jaguDA dharma apanAvI che. vacano ane kAryo para AdhAra rAkhe che ane e AdhAre mAnavIne (3) eka saMpUrNa naitika dharma che : maLe che. TUMkamAM jarathostI dharmanuM zikSaNa che ke tame jevuM vAvazo jarathostI dharma mAnavIne naitika rIte jIvatA zIkhave che. tevuM laNazo. A siddhAMtane dhyAnamAM rAkhI, jarathostI dharma dareka jarathostI dharma mAnavIne pavitra ane paropakArI banavA mATe 2015 jarathostI dharmanA mULabhUta siddhAMto ane karmavAda Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIkhave che ke jethI e pragati pAme; ane duniyAmAM pavitra banavo jostI dharma traNa mukhya zikhAmaNo Ape che. huHkhata, huHkhata, huHvazta-sArA vicAro, sArA vacano ane sArA kAryo, jarathostI dharma mananI zakti para khAsa bhAra mUke che; kAraNa ke mananA vazI mAnavI enI jIMdagInuM koI paNa zikhara kabaje karI zake che. mana enA vicArothI baherAna ke dojakha pAme che. vaMdIdAda eTale burAInI sAtheno kAyado che. 20mI sadInA koIpaNa saMskRti pAmelA dezanA kAyadAmAM je lakheluM che te jo dharmanA 3000 varSa jUnA vaMdIdAdamAM kaheluM che. jemake khUna, corI, mAlanuM vajana ka2vAmAM goTALo, khoTA vacano ApavA, koInI badaboI ka2vI, lAMca levI, kAmadAronA pagAra nahIM cukavavA, jUThuM bolavuM, koInA paisA khAI javA, geraahevAla karavo athavA saMsthAnA paisA geravyAjabI rIta vAparavA. A badhI vArtA saMdIdAdamAM noMdhAyela che. * jo tamArA gharamAM salAhasaMpa haze to dezamAM zista Avaze ane jo tamArA dezamAM zista haze to vizvamAM zAMti Avaze. (5) jarathostI dharma ane karmavAda rIstI dharma karmavAdanA siddhAMtone mAnya rAkhe che, jarathostI jarathostI dharmanuM pustaka gAthA che je jarayosta sAhebanI vANI che. ahunapaMda gAthAnA trIsamA hAnA agiyAramA phakarAmAM dAdara ahamanada jarIyA sAhebane kahe che ke jeo saccAInA (aoI) mArga para cAlo tenuM kalyAA thaze ane jeo saccAIno mArga choDaze teo lAMbA samaya sudhI aherAna thaze. TuMkamAM jeoe A jagatamAM sukhI thavuM hoya to saccAIno mArga pakaDI rAkhavo joIe. karmavAdane mATe jarathostI dharmamAM bIjA dhArmika sucano nIce jaNAvyA pramAo che. dharmanI najare nIce jaNAvelA karmo paNa eka guno che. dA. ta. eka bairI poAtanA ghIne tarachoDa athavA eka bApa potAnI olAdane potAnA chokarA tarIke kabula nahIM rAkhe athavA eka rAjA potAnI raiyata 52 krUratA batAve, lAlaca, adekhAI, rAkheAness) rIte potAnA maMdIdAda eka saMpUrNa naitika kAyado che. vadhumAM jarathostI dharma prANI para dayA rAkhatA zIkhave che. A rIte Society for prevention to Animals nA dhyeyone A dharma 3000 varSa pUrve apanAvyA che. (4) jarathosta eka paryAvaraNanA himAyatI : 202 (1) 'azema vohu vahitema astI uzmA astI' yAne azAInI banneza e uttamamAM uttama nyAyata che; ane temAM ja kharUM sukha samAyuM cheH- tethI azoIno niyama (Law of RighteousAdamIne sIdhe mArge do2vI tenA AtmAne AnaMda Ape che. (2) akrama akAI huM dhahuIma zIma ve dhahave je bhuMDAI karaze tenuM bhuMDuM thaze ane je bhalAI karaze tene bhalA AzIrvAda maLaze: As you sow, so shall you reap karegA sohI pAvegA! mATe bhalAInI khetI karo to bhalAI pAmo, ane bIjAnuM bhUMDuM karo to tamArI ja jIMdagImAM aAgamato natIjo AvI Ubho raheze. bhuMDAI karI koI sukhI thanAra nathI. (3) 'vIspa duzmata, vIspa dujhukhta vIspa dujhavarta noIta baodho varte... acIztama aM dhuhIma azaeta'... yAne AdamI je kAMI kharAba vicAra, vacana ane kAmo kare tenuM mULa kAraNa tenuM jJAna (Ignorance) che, ane tenA pariNAme dojhakh yAne bahu kaMgAla hAlata tarapha ApaNe ghasaDAI jaIe chIe. dojakha to jIvatAM jIvata temaja maraNa bAda thatI duHkhI hAlatanuM nAma che. (4) 'unA ahmAI yahyAI utA kamAI cIta'...yAne tamone sukha joItuM hoya to bIjA koIne prathama sukha Apo; ane paropakAra vaDe tone potAne sukha paNa maLaze. (5) 'aza vIzana azAstraaita daresAma vA...dharmama ghvA ham' cyAne azoIno uttama suMdara nIyama pAdhye to khudAnAM darzana thAya ane te pachI paravaradaMgAra nA dosta banIne temanI aMdara samAI jaIe. 20mI sadImAM grAma paMcAyata ke pazcimanA dezo paryAvaraNa ane pradUSaNa para bhAra mUke che; tyAre ApaNA pUjya payagambara jarathostasAhe be 3000 varSa pUrve kudaratI sattvo jevAM ke pANI, havA, AkAzane sAcavI rAkhavA ane tene mAna sAthe pUjavAnuM zIkhavyuM che. grIkanA philasUpho jevA ke hIro dotasa, sTole, pazugara lakhyuM che ke jararthostIo sUraja, AkAza, pANI, jamIna, havA ane agninI ArAdhanA karatA hatA e pANImAM nahAtA na hatA. thUkatA na hatA ke kapaDAM dhotA na hatA. e ja rIte cepI rogathI dUra rahevAnA kAyadAo vaMdIdAdamAM hajAro varSa pahelA lakhyA che ke eka mANasanA maraNa pazcAta pAMca kalAkamAM enA zarIramAMthI rogo bahAra Ave che. ane tethI marelA mANasanA zarIrane jo hAtha lagADe to snAna karavuM joIe. A ja siddhAMta vIsamI sadImAM paNa apanAvyo che ke je mAnavI pILIyonA dezamAMthI Ave che, jevA ke AphrikAnA dezamAMthI Ave che ane enI pAse pramAA paNa nIha hoya to 9 divasa judo rAkhavAmAM Ave che. jostI dharma arthAI para racAya che. tenI mahattvatA nIcenI lITIomAMthI mAluma paDaze. TuMkamAM jarathostI dharma duniyAnA lokone salAha Ape * jo tamArA jIvanamAM saccAI haze, to tamArI vartaNuMka sArI che ke 'jIvanano saravALo evI rIte gaNo ke maNano javAba banaze. sAco Ave. * jo tamArI vartaNUMka sArI haze, to tamArA gharamAM salAhasaMpa tathAstu | vadhaze. prabuddha saMpradA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmasiddhAMta-jIvanano ujAgara dRSTikoNa ] chAyA zAha DaoN. chAyArbana pI. zAha paMDita prabhudAsa becaradAsanA jIvana upara pIeca. DI karyuM che. gujarAta vidyApIThanA jaina kendramAM sevA ApI rahyA che. paryuSaNamAM yojAtI vyAkhyAnamALAmAM pravacana Ape che. sArA kaviyatrI che. temanA be kAvya saMgraha pragaTa thayA che.sArA lekhaka che. temaja jaina dharmanA abhyAsu che.] dareka bhAratIya dArzanika ane naitika vicAradhArAe karmavAdane eka yA bIjI rIte svIkAryo che. veda tene mAyA kahe che. vaizeSika tene adRSTa kahe che. bauddha darzana tene vAsanA ke avijJapti kahe che. dareke potAnI rIte karmavAdanuM pRththakaraNa karyuM che. jainadarzane karmasiddhAMtanuM taddana AgavI zailIthI nirUpaNa karyuM che. jaina darzane karma siddhAMtanuM sUkSma kAMtaNa karyuM che. AthI dhRtara darzano paNa koI mata-matAMtara vagara e vAta svIkAre che ke jaina darzane karma siddhAMtanI je budvigamya, hRdayasparzI ane nyAyapuraHsara samAlocanA karI che te anya kyAMya nathI. Ama to jaina darzananA A karma siddhAMtane samajavI hoya to pAtratA pAmavI paDe. ArAdhanA karavI paDe ane upAsanA AdaravI paDe. paraMtu A lekhamAM mAtra eka sImita dRSTikoNa rAkhI A karma siddhAMtanI samaja rojIMdA jIvanamAM kevI rIte upayogI che ? jIvananI vividha zaMkAo ane samasyAonuM samAdhAna kevI rIte kare che? jIvananA mUlyo kevI rIte samajAve che, unnatino mArga kevI rIte bhUse che tenI vAta karavI che. karma siddhAMtanI vAstavikatAne sparzanI che. siddhAMtanI A samajathI pelI vyaktimAM navI AzAno saMcAra thAya che. jema jema A maLelI samaja anusAra satttAnA AcaraNa dvArA pUrvabaddha karmone nirjarIta karato jAya che tema tema tenA saphaLa pariNAmo prApta karato jAya che. aMte niSphaLatAnI vedanAmAMthI saMpUrNa paNe mukta thaI AnaMdano AkAzamAM viharaNa kare che. vartamAna samayamAM mAnavI vadhu ne vadhu ekalo thato jAya che, A yogInI ekalatA nathI. maoNbAIla, kaoNmpyuTara vagerenA atirekathI mAnavI taddana ekalo thato jAya che. mAnavI sAmAjika prANI che te vAta bhUlAtI jAya che. amuka hada pachInI ekalatA aneka anartho UbhA kare che. te bhayabhIta banato jAya che. laghutAgraMthithI pIDAya che. guMgaLAmaNa anubhave che. du:khI banato jAya che. ahIM karma siddhAMtanI samaja AkhI bAjI palaTAvI zake che. karma siddhAMta AvI vyakti sAme AtmazaktinuM darpaNa dharI de che. A darpaNamAM te vyaktine tenuM zaktimaya svarUpa batAve che. tene pratIti karAve che ke tuM koI sAmAnya prANI nathI. tArI aMdara raheto AtmA anaMta zaktino mAlika che. tane jo avadhijJAna thAya to tArI AtmA banneya lokamAM rahetA rUpI (puddagala) padArthone joI zake che. tane jo mana:paryavajJAna thAya to tAro AtmA eDI dvIpanA saMkSI paMcendriya jIvonA samagra manogata bhAvIne jANI zake che. aMte jo kevaLajJAna prApta thAya to te sarva kSetra, dravya ane kALa eka sAtha sAmaTuM grahI zake che. tAro AtmA anaMta zaktino mAlika che. to pachI tuM AvI mAsika pIDAo zA mATe bhogave che ? tArI aMdara rahelA AtmAmAM to traNeya bhuvana para sAmrAjya karavAnI zakti rahelI che. mATe 'UTha', Ubho thA. zAstrakAroe batAvelo puruSArtha AdarI pUrvabaddha karmone nirjarIta kara, zubhakarmo bAMdhI Atmazaktine jAgRtta kara. darpaNamAM potAnA AtmAno AvA vaibhava joI pelI vyaktine prathamavAra AnaM danI pratIti thAya che. te potAnI ekalatAne Atmazakti jAgRta karavAmAM palaTAvI nAkhe che. karmasiddhAMta ene samajAvI de che ke tAruM hita tArA hAthamAM ja che. AvI samaja prApta thayA pachI te vyakti Atmazakti prApta karavAno puruSArtha karavA mAMDe che, jema jema Atmazaktio prApta thatI jAya che tema tema badhI ja mAnasika pIDAomAMthI bahAra nIkaLato jAya che ane nijAnaMdamAM masta banato jAya che. jaina darzana anusA2 'karma' eTale koI kartavya, kriyA ke puruSakRta prayatna nahIM, paraMtu karma eTale mAtra 'pudgala paramANuono piMDa', mAtra bhautika pudgono jaththo, je AtmAnI zaktione AvarI ve che. AcchAdita kare che ane tenA vipAkI bhogavavA majabura kare che. karma siddhAMtanI A vyAkhyA dhyAnamAM rAkhIne e siddhAMta vAstavika rIte kevI rIte sAMprata samayamAM upayogI che, tenI carcA karIzuM. sAMprata samaya mAtra bhautika pragatine potAnuM lakSyAMka mAne che. tenI ADaasara rUpe mAnavI keTalIka samasyAno bhoga banyo che. pahelI samasyA che "niSphaLatA'. sAMprata samayamAM bhautika sukho pAmavAnI ghelachAmAM vyakti zaktithI upara pAmavAno prayatna kare che. parigraha tene aMdha banAve che. gajA uparAMta pAmavAnI ghelachA tene kyAreka niSphaLa banAve che, vyaktine jyAre niSphaLatA maLe che tyAre te badhI rIte bhAMgI paDe che. tenI pravRtti niSThANa banI jAya che. potAnI jAte ja AzAnA dvAra baMdha karI daI, nirAzAnA baMdha bAraNe taddana ekalo banI jaI guMgaLAmaNa anubhave che. AvA samaye karma siddhAMtanI samaja tene hAtha pakaDIne bahAra lAve che. tene samajAve che ke tene maLela niSphaLatA e pote ja bAMdhelA karmono vipAka che. udayamAM AvelA karmono bIjo koI pratyAghAta ApavAne badale tene samatA ane sthiratAthI sahana karI levAnuM kahe che. pUrve bAMdhelA karmane, satkRtyonA AcaraNathI nirjarIta karI zakAya che. e rIte A niSphaLatAne saphaLatAmAM pheravavI e tArA hAthamAM ja che. karma 203 aitihAMtanI samaja vyaktine aMdhazraddhAnA vamaLamAMthI bahAra kADhe che. vyakti potAnA vighno, samasyA, musIbato vagerethI mukti pAmavA kyAreka camatkAra, dorA, dhAgA, bhoga vagere aMdhazraddhAnA ravADe caDhI jAya che. temAM kyAreka paisA, pratiSThA gumAve che to kyAreka nirdoSa jIvono bhoga Ape che. AvI vyakti jo karmasiddhAMta samaje to A aMdhazraddhAno bhoga bane ja nahIM. pote ja bAMdhelA krama pote bhogavI rahyo che, eTaluM ja nahIM paNa satkRtyo karIne pUrvabaMdhakRta karmone te zubhakarmamAM parivartIta karI zake che. e rIte potAnA vighnone pote ja saphaLa rIte dUra karI zake che. AvI samaja maLatA te svayaM ja jAgRta thaI jAya che. karmasidhdhAMta- jIvanano pTikoNa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM koI du:khI, koI sukhI, koI buddhizALI to koI ajJAnI, koI rogI to koI svastha-AvI vividha taratamyatAo che. AnuM kAraNa zuM ? Ittara dharmo Uzvarane e javAbadArI soMpe che. IzvarecchA pramANe badhuM thAya che. jyAre jaina dharmano A karma siddhAMta Izvarane 'sRSTino banAvanAra nahIM paraMtu sRSTino batAvanAra' tarIke batAve che. je tatamatyAo ane vaividhyatAo che te mAtra ane mAtra karmane ja AbhArI che. svakRta karma ja badhI vyavasthA calAve che. Ano artha e thayo ke vyaktine IzvaranI maherabAnI ke IzvaranA prakopanA bhoga banavAnI majabUrI che ja nahIM. vyakti svapuruSArtha karI potAnuM kalyANa karI zake che. A svapuruSArtha karI zakavAnI zakyatA vyaktine navuM joma Ape che. pote zubha karmo karI sva-52 tathAgata buddha ane mANavaka vacceno saMvAda jagatanI vyavasthA-niyamanA rUpamAM buddha svarUpathI karma siddhAMtano svIkAra kare che. suttanipAtamAM svayaM buddha kahe che ke, koInuM karma naSTa thatuM nathI. kartA ane (karmane) prApta kare ja che. pApakarma karavAvALI paralokamAM potAne dukhamAM paDelo jue che. saMsAra karmathI cAle che. prajA dharmathI cAle che. rathano ka jevI rIte (dharI) aNIthI baMdhAyelAM rahe che evI rIte prANI karmathI baMdhAye to rahe che. vizvanI vicitratA IzvarakRta nathI paraMtu loka vicitrya karma ja che. A viSaya para tathAgata boddha sAthe zubha mANavaka thayelo vArtAlApa mananIya che. jema ke, zubha mAAvakaH hai gautama, zuM hetu che ? zuM pratyaya che, ke manuSya hovA chatAM paNa manuSya rUpamAM hInatA ane uttamatA jovA maLe che ? vaLI ahIM manuSya alpAyu jovA maLe che, to koI dIdhaMdhu pakSa, bahu rogI to alpothI padma, kurUpa to koI svarUpavAna paNa, mATe he gautama, zA kAraNathI A prANIomAM ATalI hInatA ane uttamatA dekhAya che ? tathAgatabuddha H he mArAvaka! prANI karmasvayaM karma jenA potAnA karmavAda, karmayoni, karmabandha ane karmapratizaraNa che. karma ja prANIone te hInatA ane uttamattAmAM vibhakta kare che. karmanA kAraNe ja AcAra, vicAra te maja svarUpanI A vividhatA che. A prakAre boDha dharmanA kAraNe mAnIne prANIone hInanA temaja uttamatAno uttara ghaNo ja suMdara rIte spaSTa rUpamAM Apyo che. prabuddha saMpradA IzunA 'giripravacana ' jagatane khuNe khuNe khristIdharma vAryo che. kadAca vizvamAM sauthI moTI saMkhyAmAM A dharmanA anuyAyIo haze. khristI dharmanA sthApaka Isu khrista che. Isune "mAnava putra' ane 'Izvara putra' gAvAmAM Ave che. jo ke khristI dharmamAM karmano siddhona sAMgopAMgo jovA maLato nathI. te ma chatAM 'giri pravacana" isu nA upade zo mAM ziromaNirUpa che, temAM atra, tatra naitikatAnI draSTie karma siddhAMta jovA maLe che. Isuno upadeza kalyANa karI zake che te vicA2 tene utsAha Ape che ne tethI ja jene A karma siddhAMta samajAya che tevA anaMtA AtmAo svapuruSArtha dvArA potAnuM kalyANa karI gayA che ane bIjAne preraNA ApatA gayA che. A rIte karma siddhAMta vyaktine svapuruSArtha karavAnI preraNA ApI jIvanane naMdanavana samuM banAvI zake che. aMtamAM jene svayaMkRta karmone saMpUrNapaNe nirjarIta karI nAkhyA che ane jeo muktAtmA banI gayA che evA AtmAonuM zaraNa levAthI, emanI bhakti karavAthI jIvanamAM zAMti, saubhAgya ane sukhanI prApti thAya che. Ama karma siddhAMta vAstavika jIvanane sparzI jIvanano ujAgara dRSTikoNa bane che. 1. A saMsAramAM jeo namra, sadAcArI, dayALu, pavitra ane saMpa tathA zAMtine vadhAranAra che, teo dhanya che. 2. jyAre loko tamArI niMdA kare, julama kare tyAre tame tamArI jAtane nasIbadAra samajo, kAraNa ke tethI tamAruM kalyANa ja thavAnuM che. 3. paisA tamane zAMti nahi Ape, enuM baLa nahIM mAno. e jaze tyAre tamane saMtApa thaze. 4. tame tamArA zatru upara paNa prema karo, kadI koIno doSa to kazo ja nahi, je tamane herAna kare temanuM hita Icchajo. 5. tame potAne dIna ke dayA pAtra mAnazo nahi, tame to A duniyAnuM nUra cho, jagatanI prANa cho. 6. 7. tamArA karma ane vANI tamArA hRdayanuM pratibiMba che. tame tamArA parasevAnI roTI khAjo. kAlanI phikara karazo nahi. zraddhApUrvaka prabhune carA jIvana arpaNa karajo. hRdayathI Izvarabhajana karavuM e ja prabhuprAptino sAryo mArga che. bAIbalamAM zraddhA, AzA ane udAratA A traNa bAbata upara vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. temaja musAnA jUnA karAronI daza AjJAomAM paNa hiMsA, corI, vyabhicAra, jUTha Adine niMdanIya mAnyA che. IsAIo mATe pralobhanomAM na paDe. tathA parIkSAmAM nApAsa na thAya te mATe prArthanA batAvavAmAM AvI che ke jenAthI mananI zAMti ane zuddhi prApta karI zake. zrImaMta ane garIba vaccenA bhedabhAva vagara sarvane samAna gaNyAM che. sahu IsAI potAnI svataMtra IcchAne IzvaranI AjJAone lagAvI de, jethI Izvara samAna pavitra ane satya-saMkalpI thaI javAya ane IzvaranI sahabhAgyatAnA adhikArI thaI zakAya. tethI dareka vyaktie nyAya, dAna, prAmAzikatA, naitika mUlyo ane sadAcArI jIvana jIvavA mATe puruSArtha temaja sArA zubha karmo karavA joIe. A temanA muLabhUta siddhAMto che. -saMpAdikAo 204 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thus He was Thus He Spake: The Karma Reshma Jain 'Even chance meetings are the result of karma... Things in life are fated by our previous lives. That even in the smallest events there's no such thing as coincidence' The above line is written by prominent Japanese writer Haruki Murakami but a thought which most constantly stays with me in all my vulnerable moments is my Guru Shrimad Rajchandra's...' je pan thaychey ae vyavasthit kaaran na lidhej thay cheyEach moment, event, good or disaster is perfect as is..' Karma is the most quoted word in the Indian subcontinent- more misquoted also. So as I dwell into my obsession with everything karmic, I would like to share the personal views of my two best friends' on what Karma means to them. The three of us really are chalk and cheese yet love each other to death and constantly try to strive to be good, better human beings. Lina Mathias is a Catholic, steers clear from concepts like rebirth, yet occasionally ponders over concepts like Karma. Alpana Lath Sawai grew up with stories of Hindu mythology, was deeply moved by her Buddhist Vipassana experiences but has chosen to be an agnostic-she cannot bear it if people don't take complete responsibility for their actions, no solace of "Karma thinking" for her. I on the other hand - live, drink, breathe, quote Karma in all the situations of life. My conscious, subconscious all constitute the branches and balances of Karmic debts. Lina Mathias expresses her views on Karma: "As somene who was born into a Roman Catholic family and grew up in a totally Hindu-dominated neighbourhood, participating in all the Hindu festivals and religious ceremonies, my spiritual knowledge is a rich mixture of felt and read content from both these religions. The word 'Karma' has so many meanings for different people conjuring up words and images like rebirth, fruit of one's actions, what goes around comes around etc For me, primarily Karma would mean "action", what I do and why I do it. Even though Christianity does not believe in rebirth and neither do I, I do believe that what you do and say does have ripple effects far beyond and more significant than merely the immediate consequence. For example, while I might not think of it consciously, the Biblical line "The sins of the fathers are visited upon the children" would be at the back of my mind when I wonder if a certain unkind action of mine would rebound on my son especially if I have been impatient and intolerant of a young person. While I am definitely not qualified to comment upon Christian theology, I do believe that Christianity is an outward looking religion. In the sense, that it is your actions, your deeds, what you do, that take on great importance and though Christian mystics are venerated, it is the saints who went out and worked among the lepers and the sick and the widows and orphans who are the most worshiped. Christ said "Whatsoever you do unto the least of my brethren, you do unto me" Meaning that what you do for the lowliest of the low is actually what you do for me. I would like to think that that is a form of karmawhat you do for the marginalised and the underprivileged actually bears fruit as your worship of Christ So even if I do not believe in rebirth and heaven and hell are concepts that might seem rather far away in the hurly-burly of life, what would motivate me to act justly, kindly and truly reach out to anyone in need, not just a friend or relative or acquaintance. For me, it would definitely be another line from the Bible "Much has been given unto you, much is expected of you." As usual there are many interpretations of this but I think it means that not using the gifts and talents given to you for the greater good and happiness of those in need, is the big sin. Not using let's say, your intelligence, your linguistic skill, your gift for music or cooking or organising for others--is being selfish. So, my concept of Karma is when I act, when I reach out, think of what to support, what to protest against, it would be a mixture of all of the above that would propel me." 205 Alpana Lath Sawai's view on Karma "Karma has got a bad name. Most people associate it with a sense of inevitability, like it's as bad as death. But karma is what you make of it. Nothing is inevitable, not even death, because who's to say what dies and what remains? Karma is simply an interpretation we give to things that we find hard to understand or deal with. Like children suffering people who don't understand Hinduism or karma always throw this in our face - how can children have done anything to warrant the kind of suffering they experience? I know how karma would explain it. But, I think we use karma to shield ourselves from the randomness of our existence. Our suffering is random. No one's sitting up there picking us off one by one. No Thus He was Thus He Spake: The Karma Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ one keeps a record of our good or bad deeds and if I am born again, so then how will it be l who is born punishes or rewards us. It's all clever ruses to make us again? The creature born again is not me. It's someone behave. We came from animals and often behave like or something else. So I only have this life to love myself, them. The concept of punishment for bad deeds whether love life and the people around me in that order. Only in this life, another life or in hell -- is all to terrorise us this life has "me" as me - no other. Only this life to do into behaving. what's right. There is no karma; there is only now. This How much simpler it would be if we taught our does not mean the 'now' is important. If we came into children to be kind because that is the right thing to do being in such a random manner, we are nothing. But I -- not just to avoid bad punishment afterwards... am going to live it the best I can. Without too much of a I don't think we were built for a higher purpose. I fuss." think we came into being -- it took millions of years for XXX bacteria to evolve into us and we cannot process or The three of us, we have been together for several handle the fact that it was all a random series of years through life's journey as fellow travellers with our occurrences. We have a need to make our life own concepts and views on life, religion, politics and something. So we endow it with a God, a divine maker, the world at large and yet we are together and with each who was so bored that he needed a playground to reflect other - what better proof that we are held by a deep his existence and to entertain and validate him. Or we karmic bond. say that there is continuity to our spirit. What that is, is a I t is all a swing between destiny and free will and scientific fact. The amount of mass in this world does that combination for me is Karma. The thoughts I have, not increase or decrease. Which means, we will remain these words I write, the steps that I take, everything is here in one form or another... we simply get recycled. propelled by and constitutes of Karma. Karma is a way of trying to make us behave. But the law is simple - each experience is repeated it's negative reinforcement. We should do what's right or suffered till you experience it properly and fully and because it is right. Not because we don't want learn the full impact. punishment. And yet.... It is all beautiful because it is all Importantly, I think I only have this one life. The key perfectexactly the way it was meant to be. word is 'T'. The 'l' that exists right now with all my thoughts and the essence of me - that will anyway change even KARMAVAD AND GOD The celebrated and British theoretical physicist philosopher of this and cosmologist STEPHEN HAWKING has asked a century, said, 'The sole remaining task for question in his best-seller book, 'A brief History of Time'- philosophy is the analysis of language.' What a - Where did we come from? Why is the universe the comedown from the great tradition of philosophy from way it is? Aristotle to Kant!' He has also challenged the theory that God In 2010, he has again set off Science v/s Religion created Universe by stating that the universe is debate by dismissing the role of God as Creator of governed by a set of rational laws.' Universe, by publishing his book 'The Grand Design'. In his conclusion he writes (Pg. 190-191) 'Upto In this book he has said (Pg. 171-172). 'The laws of now, most scientists have been too occupied with the nature tell us how the universe behaves, but they don't development of new theories that describe what the answer why? universe is to ask the question why. On the other hand, 1. Why is there something rather than nothing? the people whose business it is to ask why, the 2. Why do we exist? philosophers, have not been able to keep up with the 3. Why this particular set of laws and not some other? advance of scientific theories. In the eighteenth century, Some would claim the answer to these questions philosophers considered the whole human knowledge, is that there is a God who chose to create the universe including science, to be their field and discussed that way. It is reasonable to ask who or what questions such as: did the universe have a beginning? created the universe, but if the answer is God, then However, in the nineteenth and twentieth centuries, the question is merely been deflected to that of science became too technical and mathematical for who created God. We claim, however, that it is the philosophers, or anyone else except a few possible to answer these questions purely within the specialists. Philosphers reduced the scope of their realm of science, and without invoking any divine inquiries so much that Wittgenstein, the most famous beings.' prabuddha saMpadA 206 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KARMAVAD: THE JAIN DOCTRINE OF KARMA Dr. Kokila Hemchan Shah The doctrine of Karma has been widely accepted in Indian they remain with the soul & give their fruits. This is known as thought. It occupies a significant position in Jainism. It provides the bondage of Karmas. Jainism has worked out in detail a rational explanation to the appearently inexplicable mechanism of Karmas -- the causes of bondages & how through phenomena of birth & death, happiness & misery, inequalities spiritual pratices -- sadhana, one can attain liberation. Karms in existence of different species of living beings. The doctrine do not generate new karmas when their fruits are experienced of Karma is the key that unlocks all the riddles of apparently with equanimity (samata). unintelligible world. The most effective step for subduing the forces of Karmas Karma literally means deed or action, Philosophically, it is conquest of passions. If one is liberated from kasayas one is signifies the action & the result of action -the two being truly liberated. Jain mythology is full of stories demonstrating inseparable. Karma as a doctrine means the law of cause & the power of Karmas. Indeed, soul is subject to karmas in worldly effect, the law of retribution. Our actions are the causes that life (meJJes peerJee keAcceLeJee). A living being is free in produce proper effects at proper time. This is the eternal & accumulating the karmas, but Karmas once accumulated it is universal law. None can escape the effects of their own past beyond his power to control their fruition. However, in Jain Karmas. Further, this effect does not continue itself only to the scriptures certain principles are described through which effects present life, but continues beyond it, it destines the state after of Karmas can be reduced or transferred. The intensity of certain death. Hence doctrine of Karma is related to Rebirth. Jaina Karmas can be increased or decreased. etc. It is possible for Scriptures like Sthananga Sutra, Uttaradhyayana Sutra, an individual to evade the effects of certain Karmas by Bhagvati Sutra, etc. contain general outline of the doctrine & extraordinary exertions, penance, meditation etc. the details have been, worked out in Karmagranthas. Lord It is clear that doctrine of Karma is not only an ethical Mahavira has said just as a sprout has a seed for its cause, principle but a cosmic law. Howeever, one chief point is that there is a cause for happiness & misery. Karmavada is not Fatalism. It is not Niyativada. Along with this Jain doctrine is unique. In Jainism, Karma is a kind of doctrine, one must understand the doctrine of Samvayas -- the matter--the subtle matter gets transformed into different kinds five associated causes. There are five factors working together. of actions producing effects & it defies the soul. They are nature-Svabhava, Kala-time, Niyatidestiny, Purvkarma Karmic matter flows into the soul & binds it through & Purusartha--efforts. Jain Karmavada clearly declares that man activities of body, mind & speech. Thus the doctrine is the master of his destiny. The doctrine implies freedom of presupposes the following principles (1) the existence of soul responsiblility. Doing harm to others is doing harm to oneself. (2) soul is eternal (3) soul is the doer of action (4) soul is the There is no predestination. Another significant feature of Karma enjoyer of the fruits of actions (5) There is liberation of the soul doctrine in Jainism is its emphasis on self-reliance. No one can from karmic matter, that is called Moksa (6) There are means interfere in the working of law of Karm. There is no place for for liberation. grace of God. However concept of God in Jainism is important The soul is pure intrinsically. Soul's pure nature is observed for an aspirant to become like him. by karmas & soul is in the state of bond- age. According to Karmas, man takes rebirth in any, four states In Jainism the doctrine is discussed in details -- with Its of existence and goes to higher state due to impact of conduct; reference to nine fundamentals--Navtattvas.It explains, bondage that is meritorious Karma (1) Naraki-Hell (2) Tiryanca-Subhuman of the soul through inflow of karmas, stoppage of karmas, (3) ManusyaHuman (4) Deva-Celestial. The final one is Moksa - shedding of karmas and liberation of soul. on the basis of nature, Liberation. The key concept is one has to be careful to avoid karmas are of 8 types. influx of Karma so that final destination is reached. The path (1) Jnanavarniya -- Knowledge obscuring karma prescribed is three jewels-Ratnatrayi--Soul is essentially (2) Darsanavarniya -- Intuition obscuring karma enlightened. The process of sheddhing off Karmas is of great (3) Vedaniya -- Feeling producing karma importance to become Parmatma Though a soul's state is (4) Deluding karma -- Mohaniya Karma determined by various kinds of Karmas, there is, yet in him (5) Ayu Karma -- Age determining Karma infinite power by which he can overcome all Karmas & get (6) Nam Karma -- Physique-making Karma liberated enjoying infinite bliss. When Mohaniya Karma (7) Gotra Karma --Heredity determining Karma is destroyed, discriminative knowledge of soul & body arises & (8) Antaraya Karma -- Power hindering Karma soul attains the state of super-soul. This is essence Our activites & passions -- kasayas lead to the influx of of religion--to become a spiritual conquerer or the Jina. Karma. Once the Karmic particles are attracted by the soul, Salutation to Jinas'. 207 Karmavad: the Jain Doctrine of Karma Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pribuddha jIvananA aMkamAM zrI dhanavaMtabhAI zAhe lakhelI prastAvanA vizvazAMti mATeno ajoDa viMcAra anekAMtavAda | | sva. dhanavaMta zAha 'prabuddha jIvananA viziSTa aMko- oNgasTano 'karmavAda ane viSayanI samaja emane prApta thatI jaze, e samaja jijJAsu vAcakane oNkaTobarano "jaina tIrtha vaMdanA" vAMcI vyavasAye cArTarDa ekAunTanTa potAnA vyavahAra jIvanamAM upayogI thaze, ane tethI jIvanamAM ane sAmAjika kAryakara, sAhityapremI ane tattvajijJAsu mArA mitra zAMti ane samAjanI sthApanA karI zakaze, uparAMta A samaja zrIkAMta vasAe navembaranA prathama saptAhamAM e aMko mATeno thakI mokSa mArganI yAtrAnA sopAnonuM paNa ArohaNa karI potAno rAjIpo vyakta karI "jaina dharma ane anekAMtavAda' viSe zakaze. evo ja daLadAra aMka prakAzita karavAnuM mane premabharyuM sUcana karyuM anekAMtavAdanI khUba ja sAdI samaja e ke vyaktie anya ane sAthosAtha A aMkanuM saujanya svIkAravAnI bhAvanA paNa vyakta vyaktinA dRSTikoNane samajavo, e anya vyaktinA sthAne pote karI. uparAMta evI paNa IcchA vyakta karI ke A gahana vicAranI birAjI e vyaktinI dRSTithI tattvane ane vicArane samajavo. pratyeka prastuti vAcako samakSa saraLa bhASAmAM bALa jijJAsuone samajAya pAse potAnuM satya hoya che. e satyane samajavuM, potAnA satyano e rIte thAya. durAgraha rAkhyA vagara. meM AnaMda ane utsAhapUrvaka A mitranI IcchA ane sUcano cAra aMdhajanane hAthI pAse laI jaIne pUchyuM ke hAthI kevo svIkArI lIdhA. che? to jenA hAthamAM sUMDha AvI, jenA hAthamAM pUMcha AvI, jenA bAvIsamA jaina sAhitya samArohanI eka beThakanuM saphaLatApUrvaka hAthamAM paga AvyA, jenA hAthamAM je AvyuM evo hAthI che evuM e karela saMcAlana ane 40mI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM 'naya pramANathI dareka kaheze. e badhAMnuM potAnuM satya che, paNa e ekabIjAnA satyathI mana pramANa sudhI' jevA gahana viSaya upara saraLatAthI potAnuM juduM che chatAM je je je kahe e satya che ja. ahIM eka aMta nathI, aneka vakatavya pIrasanAra ane sarva jijJAsu zrotAone prabhAvita karanAra aMta che, A anekAMta vAda. DaoN. sejala zAha mArA manamAM goThavAI gayA hatA ane manomana huM bIjo dAkhalo, eka vyakti eka vyaktino pitA che, bIjIno emanI pratibhAno "prabuddha jIvana" mATe kyAMka upayoga karavAno pati che, trIjIno bhAI che ane cothAno putra che. saMbaMdhamAM A vicAra karato hato tyAM mitra zrIkAMtabhAInuM A sUcana- AmaMtraNa badhAMne potapotAnA satya che, paNa vyakti to eka ja che. koI ema maLyuM eTale A gahana ciMtanAtmaka viSayanA aMkanA saMpAdana mATe nahi kahI zake ke mAro pitA che eTale tAro pati ke bhAI nathI. mane DaoN. sejalano vicAra Ave e svAbhAvika che, ane bahena sejalane bhagavAna mahAvIre A siddhAMta- vicAra Apyo. A dRSTithI meM sIdho "Adeza' ja karI dIdho, ane "hA-nA mArAthI AvA gahana badhA eka bIjAne jue to durAgrahane tilAMjali apAya ane potAnA viSayane nyAya nahi apAya" vagere vagere ghaNI carcA- dalIlo amArA matAgraha mATe hiMsAno prAraMbha na thAya. AvI ja rIte pratyeka dharma vacce thaI ane aMte mArA premAgrahanI jIta thaI. bahena sejala zAha anya dharmanI dRSTi, e dharmanA Asana pAse besIne e dharmanI samaja pAse traNa mahinAno samaya hato, viSaya gahana hato ane tajajJa keLave to jagatamAM dharmanA koI jhaghaDA na thAya. vidvAno pAse A viSayanA judAM judAM pAsAM upara lakhAvaDAvavAnuM "mArI vAta sAcI che, paNa tamArI vAta paNa sAcI hoI zake," hatuM. huM to sAva aLago thaI gayo hato ane bahena sejalane ekale enA sthAne "mArI vAta ja sAcI che, ane tamArI vAta mAre samajavI hAthe mahAsAgara kheDavAno hato. paraMtu pote saMzodhananAM vidyArthinI. ja nathI." to aMte to matabhedathI manabheda ane hiMsAno prAraMbha. kaoNleja ane prAdhyApana daramiyAna AvA ghaNAM prakalpa- projekTo 'tuM paNa tArI rIte sAco hoI zake ane huM paNa mArI rIte emaNe karyA hatAM. uparAMta A viSayanI UMDANapUrvakanI emane sUjha sAco hoI zake. hatI, keTalAMka lekho na maLyA to pustako- graMthonuM adhyayana karI e vAcakane A aMkanA mukhapRSTa ane enI nIce ApelA saMskRta vicAronuM saMkalana karyuM, Ama ati parizramathI DaoN. sejale A zlokanI samajane dhyAna ane ciMtananI dRSTithI jovA vinaMtI karuM chuM. jJAnasamRddha aMka taiyAra karyo. anekAntavAdanA hArdane spaSTatAthI samajI zakAze. - mitra zrIkAMtabhAIe mane khAsa kahyuM hatuM ke, A gahana viSayane AvI rIte ja jagatanA rAjakAraNIo ekabIjAnA satyane saraLa bhASAmAM samajAvavo, paNa e zakya kharuM? samajavAnI koziza kare to laDAIno prAraMbha ja na thAya. anekAMtavAda e vizvane jainadharmanI amUlya- ajoDa bheTa che. eTale ja anekAMtavAda e vizvazAMtino ajoDa ane amUlya A vicAra sAthe svAdvAda ane sApekSavAda paNa saMkaLAyelA che. vicAra che. A viSaya upara A aMkanA tajajJa vidvAnoe UMDANapUrvaka carcA- mAnavI potAnI dRSTi choDI bIjAnI dRSTithI paNa enA satyane vicAraNA karI che. vAcaka jema e lekhomAM pravezaze tema tema A joze ane maMthana karaze to ene bIjAnuM satya paNa kadAca satya lAgaze, prabuddha saMpadA 208 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvuM svIkAravAthI pUruM jagata zAMta thaI jaze. khUlyAM cahyuM tyAre samaja paDI ke mUrkha huM to." mULa vastu ekanI eka hovA chatAM judA judA svarUpo judA judA bhartuhari nItizatakamAM lakhAyeluM A kathana sahaja ja yAda nAmathI oLakhAya che. A judA judA svarUpe pAchAM paraspara virodhI AvyuM. Aje 21mI sadImAM jJAnavisphoTa thayo hoya evuM lAgI guNovALA hoya che. jema ke mULa lokhaMDa che, emAMthI mAravAnI talavAra rahyuM che. 'gugaladevane hAthamAM laI sahu potAne jJAnI samajavA ane bacAvavAnI DhAla paNa bane, judA karavAnI kAtara bane ane mAMDyA che, jJAna eTale jANe eka 'klIka' nI ramata. ane A vamaLamAM bhegA karavAnI soya paNa bane. jhe2 maraNa bane che to e ja jhe2 mana phasAya e pahelAM gu2 hAtha jhAlIne kahe che ke 'phara ghaDI tArI auSadha rUpe jIvana paNa bane che. jAta bhaNI, tArAmAM keTaluM TharyuM che, e jo to ghaDI.' ane aMdaranuM anekAMtavAdanI pUrva zarata e che ke vyaktie sarva prathama ahaM pAtra sAva khAlI lAge che. tyAre acAnaka ja jaina tattvadarzana bhaNI ane pUrvagraha mukta thavuM, to ja satya pAse pahoMcI zakAya, kAraNa ke najara doDe che ane enA vizALa samudramAMthI aneka patha ane dRSTi pratyeka vastumAM eka nahi aneka dharmo hoya che. A badhA dharmone prApta thAya che. manane jhaLahaLAM karI de evI eka dRSTi che enA parimANa- engalathI samajavA e ja anekAMtavAda. anekAMtavicAra, vAda'. anekavAra je kahevAI gayuM che ke jaina dharma paraMtu A anekAMtavAda samajavo eTalo ja saraLa nathI. A e mAtra saMpradAya nahIM paraMtu samRddha jIvana jIvavAnI eka zailI Ape vicAra upara jainAcAryo ane vidvarjanoe mahAgraMtho lakhyA che ane che. enA agAdha tattvadarzananA vicAro samajavA samaya khUTI paDe A vicAranI vizada bhASya chaNAvaTa karI che. A pratIti A aMkanA evuM lAge che. aMdaranA pRSTho vAcakane avazya thaze. kavi rAjendra zAhanI eka paMkti che, 'bhaI re, ApaNA du:khanuM A anekAMtavAda sAthe 'naya' zabda joDAyo che. naya eTale dRSTi, keTaluM jora, nAnI amathI jAtaka vAtano macavIe nahIM zora...', vicAra, vicArakrama. A 'natha'nI paNa A aMkamAM vizada carcA che. ane potAnA kendrathI sRSTi tarapha dorI javAnI vAta to thaI paNa je eka vyakti bIjI vyaktinA vicAra pAse jAya to sarvaprathama ghaDIe je pamAya che eno e rItano svIkAra manuSyane keTalo haLavo to teno 'dveSa'no cheda UDI jAya che, jevo A kaSAya maMda paDyo ane sahaja banAvI de che. 'jhIlAya tema jhIlato, sRSTinA sahu raMga..." eTale navA karmonA pravezano niSedha thayo. mana jevuM rAga-dveSathI je je rUpe maLe teno virodha na karatA, teno svIkAra karavAnI vRtti. mukta thavuM tevuM ja enA mATe mokSanuM dvAra khUlI gayuM samajavuM. A TUMkamAM aneka virodhAbhAsonI vacce samanvaya sAdhavAnI vAtano taMtu mokSa mArga AgaLa vadhavA mATe sAta nayone samajavA jarUrI che. jene maLe che 'anekAMtavAda"mAM. visaMvAdamAM saMvAda sAdhavAnI guru cAvI saptabhaMgI kahe che. ghaDo mATImAMthI bane che. jo A ghaDo tUTI che ahIM. AvI kaMIka samaja keLavAI hatI tyAM zrI dhanavaMtabhAI zAhe jAya to mATI to haju upasthita che eTale ghaDo nathI, to paNa paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM anekAMta vize bolavAnuM nimaMtraNa ApyuM ghaDo che ja, AvA sAta no vyaktine AtmajJAna pAse laI ane emanA protsAhanathI bolavAnuM svIkAryuM. vadhu UMDANapUrvaka jAya che. A vize abhyAsa karavAno moko maLI gayo. A viSaya upara have vadhu carcA nathI karatA. jijJAsu vAcakane vyAkhyAna pachI pharI e noTsa ane pustako khUNe mUkAI gayA. A aMkanI aMdara ghaNuM vAMcavAnuM che. ciMtana karavAnuM che. tyAM ja pharI dhanavaMtabhAIe "prabuddha jIvana'no vize mAMka jijJAsane vinaMtI che ke dhIrajapUrvaka A aMkanI aMdaranA lekho "anekAMtavAda' para pragaTa karIe evuM sUcavyuM. khUba ja gahana viSaya vAMce, mana sAthe carcA-ciMtana karaze to emane zraddhA che ke jijJAsune ane mArI pratyeka maryAdA svIkArI meM nA pADI. paraMtu emanA vizvAsa mokSanI cAvI avazya maLI jaze. ane zraddhAe mane taiyAra karI. A viSaya mAtra dhArmika nahIM paraMtu gAMdhIjI vizenA viziSTa daLadAra aMka pachI tarata ja Avo tAtvIka paNa che, enI pUratI jAgRti sAthe "anekAMtavAda'ne pAra bIjo aMka taiyAra karatI vakhate morapiccha jevI amArI pADavAnuM bIDuM jhaDapyuM. ane Aje hAjara che ApanI samakSa TIme khUba ja parizrama UThAvyo che e sarvano hRdayathI AbhAra mAnuM pariNAma. ahIM mAre thoDIka spaSTatA karavI joIe ke A viSayanuM chuM. uparAMta mitra zrIkAMta vasA ane zrImatI Indumatibenano kendra eka ja che ane jenI sAthe anekatA joDAyelI che. eTale ene khAsa. emanI preraNA ane sahakAra vagara A aMka zakya na dareka parimANathI lakhatI vakhate ekabIjAno AdhAra levo paDe. banata. ghaNIvAra amuka lekha vAMcatA evI anubhUti thaze ke A vAta to ane bahena sejalano to 'gaNyA gaNAya nahi, vINyA vINAya amane kahI che, paraMtu AgaLa vAMcatA khyAla Avaze ke e lekhanI nahi eTalA abhinaMdana. gati koI navI dizA tarapha dorI rahI che. A anekAMtavAdanI samaja jIvanamAM avazya zAMti lAvaze, anekAMtanI bhUmikA dareka vastunA svIkAra ane anyanA eka jIvananI zAMti e eka parivAranI zAMti che. eka parivAranI AdaranI rIti zIkhavADe che. A aMkano vistAra haju aneka rIte zAMti samagra samAja ane rASTranI zAMti che, ane rASTranI zAMti thaI zake, kAraNa dareka aMta sAthe navo AraMbha joDAyelo ja che, paNa jagatanI zAMti che. atyAre A kSaNe, ATaluM pUratuM che. ApaNe sau sAthe maLI A aho kiMcit jJAni abudha manamAM garva dharato, vizvamAM pravezIe. pachI dareka potapotAnI rIte enA vikAsa tarapha badhuM huM jANuM chuM, avala mujane ema gaNato, jaze, to e phaLazruti gaNAze. paraMtu je vAre, paricaya thayo saMta janano, 209 vizvazAMti mATeno ajoDa vicAra anekAMtavAda Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAnta jIvana tarapha || DaoN. sejala zAha zrI AcArAMga sUtramAM eka vAta Ave che ke "satyanI AjJA jaze. eno artha e nathI ke e vyaktinI bauddhika kSamatA sAme koI upara Ubhelo buddhimAna, mRtyune paNa tarI jAya che." paraMtu sat eTale prazna che ke e upayogI nathI. eka manuSyanI aMdara aneka manuSya bharelA zuM? sat nitya che ke anitya, eka che ke aneka, vAcya che ke avAcya paDyA che ane pratyeka samaye te judo saMvAda Ubho kare che. eTale jyAre jevA aneka prazno joDAyelA che. A sannA svarUpa vize vaidika yugamAM te jeTalo vyakta thAya che te pUrNa nathI. e sivAya paNa emAM hajI mAnyatA hatI, vedamAM kahevAtuM, sat vijhA vahughA vanti -arthAt bAkI che. e vicAra svIkAravo joIe. eka ja sane paMDito bhinna bhinna rIte rajU kare che. sanA aneka pAsA anekAMtavAdanI vicAradhArAno mULa AdhAra bhagavAna mahAvIranA hoI, te aMge vicAra karI, satyanI prApti karI zakAze. A dRSTikoNa saMdezAmAM jovA maLe che, jemAM eka tarapha vAstavane vinAzI, vikArI, anekAntavAdI che. anekAntano artha thAya che vicAronA dvAra khullA pariNAmI mAne che, to bIjI tarapha vAstavane avinAzI, nirvikAra rAkhavA. Ama karavAthI badhA vicAromAMthI satya prApta thAya che. paNa mAne che. A be virodhI vicAromAMthI anekAnta, syAdvAda ane jaina sAhityanA be bahu ja mahattvanA maMDANa jo koI hoya to te nayavAdanuM vipula sAhitya prApta thAya che. che ahiMsA ane anekAMta. jaina AcAra ane saMpradAyanI vizeSatA A saMpUrNa satya aMgenuM pUrepUruM jJAna e manuSya mATe eka jaTila be bAbatothI batAvI zakAya che. eka tarapha je. kRSNamUrtinI vAta yAda prazna rahyo che. apUrNa dvArA pUrNane jANavAno prayAsa dvArA AMzika Ave che ke satya satata badalAya che. bIjI tarapha paMDita sukhalAlajI kahe satya sudhI pahoMcI zakAya. paraMtu muzkelI tyArathI zarU thAya che jyAre che te mujaba satya kharekhara eka ja hoya che, paNa manuSyanI dRSTi tene mAnI levAya che ke apUrNa satya ja pUrNa satya che ane ahIMthI vivAda eka rIte grahaNa karI zakatI nathI ja. ane tethI ja satyanA darzana mATe ane vaicArika saMgharSono janma thAya che. satya mAtra eTaluM ja nathI jeTaluM manuSya potAnI dRSTimaryAdA vikasAvavI joIe. ane tenAM satyagrahaNanI ApaNe jANIe chIe, e eka vyApaka pUrNa che. ene tarka, vicAra, saMbhavita badhI ja rItone sthAna ApavuM joIe. A udAta ane vizALa buddhi athavA vANIno viSaya na batAvI zakAya. kaThopaniSadamAM kahyuM bhAvanAmAMthI anekAMtanI vicArasaraNIno janma thayelo che. anekAMta che. "satya'ne buddhi ane tarkathI para manAya che. muNDakopaniSadamAM ene vicArasaraNIno kharo artha e che ke satyadarzanane lakSamAM rAkhI tenA meghA ane zrutithI agamya kahevAyuM che ane enA tathyane spaSTa karAyuM badhA aMzo ane bhAgone eka vizALa mAnasavartuLamAM yogya rIte che. AcArAMga sUtramAM ene zabda, vANI, agocara kahevAyuM che. bauddha sthAna ApavuM. vicAraka candrakIrtie 'paramArtho hi AryANA tRNIbhAva' kahI enuM samyajJAna meLavavAnA aneka mArgo zodhAyA che. koIke eka tathya vyakta karyuM che. pazcimI vicAraka lAka, kAnta, breDala, bargasA para koIke bIjA para bhAra Apyo. emAMthI vADA banI gayA. eTaluM ja vageree "satya"ne vicAranI koTithI upara gayuM che. ApaNI nahi paraMtu ghaNIvAra zAbdika yuddhane kAraNe ekabIjAnA khaMDanamAM paNa IndriyakSamatA, tarkabuddha, vicAra kSamatA, vANIbhASA eTalA apUrNa utarI gayA ane dRSTinI vizALatA, Atmazuddhi sAdhavAno mukhya uddeza che ke enAmAM saMpUrNa satyanI abhivyaktinI kSamatA nathI. AmAM visarAI gayo. Ama je AdhyAtmika sAdhanA mATe paraMparA UbhI jyAre ApaNe apUrNa chIe, tyAre ApaNuM jJAna paNa apUrNa thaI hatI te ja ekadezIya ane durAgrahI banI gaI. AvA samaye satyane che ane prApta thayeluM satya paNa AMzika che, ane Ama paNa je kaMI kyAM ane kaMI rIte zodhavuM e mULabhUta prazna sAmAnya mANasane mUMjhave, prApta thAya che te badhuM ja apUrNa che. enA AdhAra para ja vaijJAnika tyAre eno javAba aneka anekAMtavAdamAMthI maLe che. anekAMtavAda saMzodhana satata thAya che. kAraNa vijJAnamAM eka mukhya baLa je saMzodhana ane cAdvAda e jaina tattvajJAnanI uttama parizImA che. enA pAyAmAM karAve che temAM vyakta thayuM che ke je kaMI jaDyuM che tenAthI ya vizeSa mULa bAbata che ke koIpaNa eka ja dRSTibiMduthI koIpaNa vAtano vicAra kaMIka che. na karo. je bAbatono vicAra ke nirNaya karavAno hoya te aMge aneka anekAMta zabdane jarA samajIe to ana+eka+aMta= arthAt bAjuthI vicAravuM. anekAMtavAda mAtra zAstrIya vAdone ja nathI samAvatA jeno aMta eka nathI, eTale anekAMta. eka jhADa zabda sAthe keTalA paraMtu jIvananA pratyeka kSetrane sparze che. vyavahAru jIvananI dareka bAjune badhA artha che, thaDa, mULa, phaLa, pAna vagere. Ama ApaNI vicAra avivekI AtyaMtikatA tarapha DhaLatAM rokavI e ja sAcI anekAntadRSTi zaktimAM eka zabda dvArA aneka artho janmatA hoya che. jaina tattvajJAnamAM che. bahu saraLa karIne vAtane kahevI hoya to ema kahI zakAya ke eka cAra sAdhano kahyA che-1. dravya, kSetra, kALa ane bhAva. A cAra khUba jJAnI ane buddhizALI vyakti che, jene jIvananA badhA ja tattvone dRSTikoNathI vastu jovI. jaina dArzanikoe anekAMta dRSTi aMge kahyuM che potAnI rIte siddha karyA che. e vyaktine acAnaka yuropanA koI eka ke "je vastu tattvasvarUpa che, te atattvasvarUpa paNa che je vastu sat che, evA dezamAM mUkI devAmAM Ave che jyAMnI bhASA tene samajAtI nathI. te ja asat paNa che, je eka che te aneka paNa che, je nitya che, te to A vyakti mATe bahu ja jJAna nakAmuM nIvaDaze kAraNa jo bhASA ja anitya paNa che, Ama pratyeka vastu paraspara virodhI evA guNa dharmothI nahIM jANato hoya to kaI rIte saMvAda karaze ane mATe e vyaktinuM bharelI che. udA. tarIke eka davA eka mANasa mATe kAmanI che. jyAre jJAna eTalA samaya pUratuM e kALa ane kSetramAM tatparatuM nakAmuM banI anya mATe nakAmI che, Ama virodhI tattva bane che. ekanuM astitva prabuddha saMpadA 210 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA para AdhArita bane che. anekAMta aneka niSkarSomAMthI janmelo siddhAMta che. A anekAMtane Logically rajU karavA mATenI rIta eTale syAdvAda che. svAtu eTale nizcita evo artha thAya che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe syAt zabda eka nizcita sthiti athavA avasthA sUcave che. 'syAdavAda'ne anekAMtavAda athavA sApekSavAda nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. paraMtu anekAMtavAdanA tattvajJAnanI rajUAta ka2vA mATenI syAdvAda eka paddhati che. anekAMta tathA syAdvAdano saMbaMdha 'vAcya-vAcaka' jevo athavA 'sAdhya-sAdhaka' jevo paNa manAya che. upamAnI dRSTie vAta karIe to anekAMtane suvarNanI ane syAdvAdane kasoTInI, athavA anekAMtane killAnI ane syAdvAdane e killA tarapha dorI jatA vividha mArgo batAvatA nakazAnI sAthe sarakhAvI zakAya che. ApaNe sAthe e paNa spaSTa samajI laIe ke anekAMtavAda ane syAdvAda, eka ja tattvavijJAnanA aMga hoI vastutaH eka ja che. spAt ane vAda ema zabdonA samuccayathI banelA prathama zabda 'syAt"no artha kavacit koI eka prakAra-In some respectevo thAya che. AmAM je prakAra zabda che te koI eka avasthA, sthiti, saMyoga darzAve che. gujarAtanA prasiddha vijJAna sva. prophesara AnaMdazaMkara dhruva sAhebe potAnA eka vakhatanA vyAkhyAnamAM syAdvAda siddhAMta viSeno temano abhiprAya vyakta karyo hato, 'syAdvAda, ekIkaraNanuM dRSTibiMdu amArI sAme upasthita kare che. zaMkarAcArya syAdvAda upara je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhato nathI. e nizcita che ke vividha dRSTibiMduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara koI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahi. A mATe svAAda upayogI tathA sArthaka che. ' ApaNe 'Ama ja' karavuM ema kahIe chIe tyAre emAM Agraha hoya che paraMtu 'Ama paNa' kahI zakAya emAM virodha vagara potAnI vAta rajU karavAnI rIta che. Ama karavAthI jagatanI viSamatA dUra karI zakAya che. jaina dArzanikAo pAMca kAraNo batAvyA che: anekAMta aneka niSkarSomAMthI janmelo siddhAMta che. syAdvAda saptabhaMgI e anekAMtanA ja rUpa che. syAdvAda e abhivyaktinI eka rIta che. svAda zabda apekSA athavA AMzika satyanuM sUcana kare che. anekAnta dvArA jaina anaMtadharmano bodha thAya che. koI eka dharmanA vicArane anyadharmane avarodha karyA vaga2 2jU ka2vo e ja syAdvAda che. 211 (1) kALaH vastu athavA kAryanI paripakava ke aparipakva samaya evo artha. A kALa kAraNamAM samajavAno che. (2) svabhAvaH ahIM sva-bhAva evI vyutpatti che . eTale mANasano ke jAnavarano svabhAva nahIM paNa pratyeka vastuno potAno svabhAva, ApaNe ene 'sahajadhama' A nAme oLakhIzuM. (3) bhavitavyatAH AnuM niyatine evuM bIjuM nAma paNa che. Ano artha karma dvArA ghaDAyeluM prArabdha evo thato nathI. A eka anAdianaMta ane svataMtra kAraNa che. (4) prArabdhaH AnuM karma evuM bIjuM nAma paNa che. vyaktigata ane sAmudAyika karmo dvArA je ghaDAya che te prArabdha caitanya (5) puruSArthaH Ane mATe 'udyama' evuM bIjuM nAma paNa che. jIvaje udyama athavA puruSArtha kare che te. jyAM sudhI A pAMca kAraNo bhegA thatAM nathI, tyAM sudhI kazuMya kArya banatuM nathI. koIpaNa eka kAraNathI badhuM ja bane che. ema kahevuM te ekAMtasUcaka' che. ekAMta mithyAtva che ane anekAMta e samyaktva che. pAMca AMgaLIo athavA be hAtha bhegA maLe che, tyAre ja kArya thAya che. hAtha vinA kaMI pakaDI zakAtuM nathI, to paga vinA cAlI zakAtuM nathI. be hAtha vinA tALI paDatI nathI. AgrahamAM AvI jaIne koIpaNa eka ja vastu yA kAraNane mahattva ApavAthI kazo artha sarato nathI. jema yuddhamAM senApatine mahattva hoya che paraMtu senApati ekalo kaMI ja na karI zake. senApatinI yuddha kuzaLatA, sainyanuM zista- zakti sAdhana dravya-kSetra-kALa- bhAvanI apekSAe A 'syAta' zabda eka nizcita sthiti athavA avasthA sUcave che. saptabhaMgImAM A 'yAt'sAmagrIo vagere jevI aneka bAbato bhAga bhajavatI hoya che. ema zabdanI sAthe v 'eva' zabdano je prayoga karavAmAM Ave che, te enA kahI zakAya ke 'bhavitavyAthI jIva, nigodamAMthI bahAra nIkaLe che. svabhAva cokkasa (nizcita) prakAranuM spaSTa sUcana karavA mATe ja karavAmAM Ave aneka kALanA sahakArathI caramAvartamAM Ave che. caramAvartamAM karma vaDe che. udAharaNa tarIke joIe to eka krikeTarane caMdraka maLe che. je mAtra dharma puruSArtha mATenI paMcendriyapaNuM vagere Avazyaka sAmagrI tene emane sArI boliMga karI ke pachI anya kharAba boliMga karI, evuM prApta thAya che. ane A sAmagrI varka yukta thayelo AtmA have nathI paraMtu e sthaLe emane je boliMga karI, tene kAraNe bhAratane paMcamakArA puruSArtha dvArA ja mokSamArganI sAdhanA kare che, e mArge vijaya prApta thayo, te vijayane anulakSIne caMdraka prApta thayo che. prayANa kare che.' Ama ApaNe joI zakIe chIe ke eka kAraNathI jIva nigodamAMthI bahAra Ave che tyAre bIjA kAraNe te manuSyabhava meLave che. jyAre svaguNa ane svabhAvane kAraNe potAnA karmamaLane bAMdhe che. puruSArtha dvArA karmamukta paNa thAya che, Ama aneka kAraNothI A pravAha AgaLa vadhe che. A vAtane udAharaNathI samajIe. A bAbata spaSTa kare che ke temane maLeluM mAna pelA vijayanI apelAe- 'sthAna' hatuM. eka krikeTarane caMdraka maLyo- to mAtra sArI boliMga mATe nahIM, ke anya kharAba bolIMga karI che evuM paNa nahIM- paraMtu e sthaLe emane sArI bolIMga mATe bhAratane vijaya prApta thayo mATe padmazrIno IlkAba apAyuM. koIpaNa vastuno nirNaya karatI vakhate dravya, kSetra, kALa ane bhAvane dhyAnamAM rAkhavA paDe. syAdvAda eka svarUpanuM darzana aneka dRSTibiMduthI ka2ze. A ja syAtnI vAta pachI ApaNe nayanI vAta kahI naya arthAt Knowledge. eka kApaDanI mila UbhI karavAnI che. prArabdhanI lakSmI to prApta thaI che. mahenatathI yojanA taiyAra karAya che ane udyoganA saMcAlanane samajI zake evA guNa- svabhAvavALA Tekaniziyano levAya che. kApaDane taiyAra thatAM je samaya lAge te mujaba samaya pramANe eTalA kALamAM kapaDuM taiyAra thAya che. badhI anUkULa bAbato hoya paraMtu jo bhavitavyatAno sahakAra na hoya to khela bagADavAnI zakayatA rahe che. TUMkamAM jyAM sudhI sahakAra na maLe tyAM sudhI kapAsamAMthI kApaDa, ghAsamAMthI dUdha, ghauMmAMthI roTalI, DAMgaramAMthI bhAta, zeraDImAMthI sAkara banatA nathI. A pAMca kAraNo pachI ApaNe natha tarapha AgaLa vadhIe. naya eTale koIpaNa vastunA eka guNa, dharma ke svarUpane samajAve. anekAnta jIvana tarapha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanA be upayoga che, eka to potAne samajavA mATe, ene "jJAnAtmaka' A sAta nayane zAstrakAroe be bhAgamAM vaheMcyA che. kahe che ane bIjo anyane samajavA mATe "vacanAtmaka' kahe che. naya (1) dravyArthika- ahIM 'dravya' zabdano artha sAmAnya (General) sAta che sAte naya pratyeka vastu mATe potapotAnA abhiprAyo dharAve evo karavAno che. udA. mANasa to emAM strI, puruSa, bALaka sau koI che. sAta nayanA abhiprAyo parasparathI bhinna hovA chatAM te ekaThAM AvI jAya. (1) nagamanaya (2) saMgrahanaya (3) vyavahAranaya. A traNe maLIne cAvAda zratarUpI Agamano ja bhAga che. koI paNa vastunuM naya vastunA sAmAnya arthane anusare che. sAmAnya arthanI samajaNa jJAna be rIte thAya che. eka 'pramANa'thI ane bIjuM 'naya'thI. pramANa Ape che. eTale sAbitI- Proof. jenA vaDe vastu niHsaMdeha ane barAbara (2) paryAyArthika naya-ahIM paryAya zabdano artha vizeSa ema samajAya che. karyo che. dravya e vastu arthAt che. Substance che. jyAre "paryAya' nyAyadarzanamAM cAra pramANa kahyA cheH (1) pratyakSa pramANa (2) e vastunI bhinna avasthA che. udA. tarIke mANasa e eka sAmAnya che anumAna pramANa (3) upamAna pramANa (4) Agama pramANa. jyAre e vizeSa arthamAM rajU thAya. udA. tarIke vyAkhyAna Apato hoya A cAra pramANane vistArathI samajIe. tyAre te 'vakatA' evA vizeSa arthamAM rajU thAya che. (4) RjusUtra, (1) pratyakSa pramANa- ApaNI pAMca Indriyo AMkha, kAna, nAka, (5) zabda (6) samabhirUDha ane (7) evaMbhUta e cAra no paryAyArthika jIbha ane tvacAthI jeno bodha thAya che te pratyakSa pramANa che. dUrathI nayonA naya che. koI manuSya jevI AkRti dekhAya, je aspaSTa bhAsa hoya to "avagraha' ApaNe koI paNa vastunuM Analysis karIe chIe. pRththakaraNa che. najIka AvatA strI che ke puruSa che te aMge AchuM darzana thAya te dvArA emAM zuM che e samajIe chIe e ja rIte naya dvArA vastunA bhinna Iha.' che ane pachI nirNaya apAya che. bhaviSyamAM e ja vyaktine aMgone jANIe chIe. A eka Analytical Process che. A dRSTithI smaraNathI oLakhIzuM. prathama traNa naya: negama, saMgraha ane vyavahAra- sAmAnyArthika naya tarIke (2) anumAna pramANa- koI eka vastu dvArA bIjI vastunuM je oLakhAya che. chellA cAra naya: RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane jJAna thAya te "anumAna pramANa che. udA. tarIke cokkasa prakAranI vAta evaMbhUta e vizeSArthika naya tarIke oLakhAya che. AvatAM kazuMka baLe che, evo nirNaya ApaNe je karIe chIe te anumAna AgaLa ApaNe dravya, kSetra, kALa ane bhAva e apekSA pramANa che. baMbAno avAja sAMbhaLatA Aga lAgavAno ke zaraNAIno catuSTayanI-cAra AdhAronI vAta karI gayA chIe. evI ja rIte, ahIM avAja sAMbhaLI utsavanuM anumAna lagADIe chIe. no vicAra karavAmAM cAra zabdo dharAvatI 'nikSepa' bAbatane paNa (3) upamAna pramANa- sAdRzyanA jJAna vaDe thatuM jJAna te upamAna samajIe. (1) nAma nikSepa (2) sthApanA nikSepa (3) dravya nikSepa pramANa che. koIne koInA jevuM... hovAnI upamA ApavI. jema ke koI (4) bhAva nikSepa. mahemAna ApaNAM ghare Ave ane ApaNane kahe ke ahIM je gAya nAmanuM nikSepa eTale vibhAga. koIpaNa zabdanA cAra vibhAga paDe che. je prANI che tene temanA pradezamAM rojha kahe che. ApaNe tyAM jaIne eka to 'saMjJA' athavA nAma. bIjo 'AkRti', trIjo 'daLa' ane joIe chIe tyAre khabara paDe che ke e bhAInA pradezamAM "gAyanA jevuM cotho bhAva" eTale guNadharma ane AcAra. A paikI koI ekano te rojha prANI che.' vastu sAthe saMbaMdha joDavo te 'nikSepa' karyo. ema kahevAya che. koIpaNa (4) Agama pramANa: Akha (jemanAmAM zraddhA rAkhI zakAya tevA) eka zabdamAM jyAre amuka arthano ApaNe saMbaMdha joDIe chIe, athavA zraddheya ane pramANika) puruSonA vacana, kathana ke lekhanathI je bodha koI arthamAM amuka zabdano saMbaMdha ApaNe joDIe chIe, tyAre tene ApaNane thAya che te Agama pramANa kahevAya che. AgamonI bAbatamAM 'nikSepa' zabdathI jaina tattvavettAo oLakhAve che. koIpaNa padArthanuM eka mahattvanI vAta hoya che ke pratyakSa tathA anumAna vagere pramANothI ApaNe kaMI nAma ApIe, ene oLakhavAnI kaMIka saMjJA nakkI karIe, viruddhamAM temAM kazuM hotuM nathI ane temAM AlekhAyelA vacano, ane pachI enA mULa zabda sAthe je saMbaMdha joDIe tene "nAmavikSepa AtmavikAsa tathA tenA mArga para sAco prakAza nAkhanArA ane zuddha karyo' ema kahevAmAM Ave che. tene "Naming a substance' ema tattvanA prarUpaka hoya che. ' kahevAmAM Ave che. naya vicAramAM upara darzAvelA pramANonA viSayanA aMzane (1) nAma nikSepa - koIe vastune samajavA je cokkasa nAma nayagrahaNa kare che. koI eka aMtathI nirNaya karIne, vastunA bIjA apAya che te nAma nikSepa che. vyaktine oLakhavA mATe je cokkasa svarUpono svIkAra karavAno jo InkAra karIe to te ekAMta athavA nAma apAya che te nAma nikSepa che. A nAmane artha ke bhAva sAthe koI mithyAjJAna bane paraMtu naya viSayamAM evuM nathI. eka naya jyAre vastunA saMbaMdha nathI. udA. hanumAnajInuM bIjuM nAma "bajaraMgabalI' kahevAya to eka ja svarUpane grahaNa kare che, tyAre bIjA naya anusAra jaNAvavAmAM temanA viziSTa guNone kAraNe eTale te nAma nikSepamAM nahIM Ave. AvatA vastunA bIjA svarUpano InkAra karatA nathI. bIjA naya dvArA (2) sthApanA nikSepaH- koIpaNa eka vastumAM bIjI vastunI raju thatI bAbatamAM prathama svarUpa karatAM virodha hoya chatAM e bIjA sthApanA karI, e nAma dvArA oLakhAvavuM e "sthApanA nikSepa' che. svarUpane amuka saMdarbhothI svIkAre che, tethI nayajJAna mithyA karatuM nathI. ahIM 'tadAkAra sthApanA" ane "sthApanA nikSepa" che. ahIM 'tadAkAra bIjI eka vAta paNa yAda rAkhavI paDe ke A badhA nayo, syAdvAdanA sthApanA" ane "atAdAkAra sthApanA" be bheda che. paththaramAMthI mUrti eka aMga athavA avayava jevA hoI, te "cA" zabdanI chatrachAyAmAM banAvI ane eka nAma ApavuM e 'tadAkAra sthApanA" che. jyAre cesanI kArya kare che. ramata ramatI vakhate ApaNe mahorAne judAM judAM nAmathI oLakhIe - "sthA' zabdanuM prayojana ja nayonI sApekSatA sUcavavA mATe che. chIe. hAthI, ghoDA vagere. ahIM AkAra na hoya toya e rIte prabuddha saMpadA 212 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakhAvAya che. A che adAkAra sthApanA', (3) dravya nikSepaH- bhUtakALa tathA bhaviSyakALa sAthe saMbaMdha dharAvatI vivalita vastu athavA vyaktinA mULa svarUpo, te nAmathI vartamAnakALamAM ullekha karavo ane dravya nikSepa kahevAya che. bhArata lokazAhI deza che. ahIM rAjA nathI paraMtu pahelAM teo rAjA hatA to Aje teo rAjA nathI chatAM emane rAjA tarIke oLakhAvAya che, te che dravya nikSepa. vastu athavA vyakti vize enA bhUtakALa athavA bhaviSyakALane lakSamAM rAkhIne koI zabdanuM AropaNa ApaNe vartamAnamAM karIe te 'dravya nikSepa' thAya che. (4) bhAva nikSepaH- koI paNa vastu yA vyaktine, tevI vartamAna vyavasthA viSe athavA vartamAna guNadharma anusAra saMbodhavI ene bhAvanikSepa kahe che. dAna ApanArane dAtA, rAjya karanArane rAjA, kustIbAjane pahelavAna, kAvya lakhanArane kavi, saMgha kADhI laI janArane saMghavI vagere tarIke oLakhAvIe e bhAvanikSepa che. naya ane vikSepane saMbaMdha samajIe to 'naya' dvArA ApaNe vastunuM jJAna meLavIe chIe ane nikSepa arthAtmaka che. zabda ane arthano saMbaMdha che, 'graMtha-jJAyaka'no saMbaMdha che, TUMkamAM rAbda, artha, tevI samajaNa, mAhitI sudhI pahoMcI zakAya che. have ApaNe 'sAta natha' samajIe, (1) nagamanaya- arthAt vastunA sAmAnya tathA vizeSa ema ubhayanomAM che- paryAyAyika nomA. svarUpane mArge paraMtu alaga- alaga mAne te negama- Figurative Knowledge, (4) RRjusUtra naya- A naya sthULa ane sUkSma prakAre vastunI vartamAna avasthAne batAve che. grahaNa kare che- aMgrejImAM tene The A 'naigama"mAM mULa zabda che, nigama. na++gama=rnaMgamaking in its present condition- vastu potAnI vartamAna avasthAmAM AmAM je nigama zabda che teno artha 'saMkalpa' (nirNaya) evo thAya che. A nigama zabdano 'kalpanA' evo artha paNa thAya che. kalpanAthI thato ema kahI zakAya. vyavahAra te negama kahevAya che. ahIM kalpanA eTale koI arthAt kAlpanika dharmanI sphuraNA nathI samajavAnI. paNa sat vAstavika dharmanI sphUraNA levAnI che. A nayamAM be vAta khAsa che ke bhUta, bhaviSya ane vartamAna traNayane A naya 'vartamAnavat' batAve che. sAthe ahIM saMkalpanI vAta paNa Ave che. koI evI vAta je vartamAnavat kahevAI che paNa kAM to te bhUtakALa banI gaI. athavA bhaviSyamAM banavAnI che. tene naigama kahevAya. udA. rUpAlI amerikA javAnI che paNa jyAre e bole che tyAre bhAratanI bhUmi para UbhA rahIne kahe che ke huM amerikA jAuM chuM tyAre ApaNe tenI vAtano virodha nathI karatAM kAraNa javuM teno saMkalpa che ane te vAtane svIkArI vartamAnamAM e rIte rajU karI che. meDikalanA sTuDanTarna DaoNkaTara kahevuM ke pachI makAnano koI bhAga paDI jAya to paNa makAna paDI gayuM ema kahevuM ke pachI arihaMta siddha che- temAM bhUtakALa, bhaviSyakALa baMnenI vAta AvI jAya che. bhUtakALa ke bhaviSyakALanI apUrNa ghaTanAne vartamAnavat banAvI daIe chIe. vastunuM sAmAnya ane vizeSa- svarUpAtmaka ane lakSaNAtmaka varNana jemAM samAviSTa che te naigamanaya che. rUpe jovAya che. A saMgrahanathamAM pasaMgraha ane aparasaMgraha evA be batAvyA che. A baMne zabdo 'sAmAnya' arthanA ja sUcaka hovA chatAM ekamAM mahAsAmAnya' ane bIjAmAM 'avAMtara sAmAnya no nirdeza karAyo che. vastunA koIpaNa vizeSabAvane A natha svIkArato nathI. udA. tarIke kabATamAM koTa, sADI, TAI vagere aneka kapaDAM paDyA hovA chatAM A naya teno judo judo paricaya nahi Ape. mAtra kabATamAM kapaDAM che ke prANIbAgamAM prANIo che ema ja kaheze, paNa kyAM kyAM prANIo, e aMge vizeSatA vyakta nahIM kare. TUMkamAM saMgrahanaya vastunA sAmAnya svarUpane ja mAtra oLakhAve che. (3) vyavahAra naya- A naya vastunA mAtra vizeSa svarUpane ja mAne che. Practical, Individual Analytical approach Ane kahe che. vyavahA2 naya vastune vizeSa dharmavALI ja mAne che. enA mate jyAM sudhI vizeSa na Ave tyAM sudhI artha pakaDAya nahIM. udA. janAvara to kyuM- pUMchaDAvALuM- pUMchaDAM vagaranuM, zIMgaDAvALuM- zIMgaDA vagaranuM vagere. ahIM vizeSa paryAyathI ja kArya thAya che. A traNa no sAmAnya ane vizeSa svarUpanI vAta karI paraMtu ethI sUkSma dRSTikoNa havenA cAra ja (2) saMgrahanaya- jene Collective athavA Synthetic Approach kahevAya che. A naya vastunA sAmAnya svarUpano paricaya Ave che. A naya vastune kevaLa sAmAnya dharmavALI ja mAnIe e rIte teno paricaya ApaNane Ape che- saMgrahanayamAM vastune vyApaka ane sAdhAraNa dRSTithI ApaNe joIe chIe. udA. nakha-AMgaLIthI judAM nathIAMgaLI hAthathI judI nathI. e hAtha zarIrathI minna nathI. ahIM sarvanA 213 A naya vastunI bhUta tathA bhAvinI avasthAne nathI mAnato paraMtu vastunA potAnA vartamAna paryAyane ja mAne che. vartamAna kALanA je sUkSma ane sthULabheda jUsUtra naya svIkAre che. je vartamAnakALamAM che te ja ApaNane upayogI che. anya upayogamAM nathI AvatA mATe A naya eno svIkAra nathI karato. dA. hAthI atyAre che. to eno svIkAra paraMtu pachI AvavAno che to naya eno svIkAra nathI karato. (5) zabda natha-vastu vize vaparAtA zabdanA, liMga, vacana, kALa, saMkhyA vagere vyAkaraNa bhede thatA arthone judA judA tarIke jANe ane batAve te zabda naya. A naya aneka zabdo vaDe oLakhAtA. eka padArthane eka ja mAne che. A naya Grammatical approach dharAve che. arthAta- cokkasa vastu mATe cokkasa zabda prayoga karavo evuM mAne che. manuSyane badale 'nara' athavA 'nArI' evA ja zabdono prayoga karaze. zabda naya liMga, vacana, kALa vagere dvArA vastunA arthamAM je pheraphAra thAya che te mujabanA arthamAM batAve che. ahIM mukhyatve bhASAnuM vyAkaraNa mahattvano bhAga bhajave che. ApaNe ene vyAkaraNavAdI, aMgrejImAM 'Gramatical Aproach" kahI zakAya. (6) samabhirUDha naya- zabdabhede arthabhede mAne, te samabhirUDha nayaeka ja vastune judAM judAM zabdo vaDe jyAre oLakhavAmAM Ave tyAre te zabdo paryAya bane che- arthAte jyAre zabdanaya ema kahe ke- kuMbha, kaLaza, gho. Adi judA zabdonI oLakhAtA padArtha eka ja che. jyAre samabhirUDha naya karyo che ke A trarNaya padArtho alaga alaga che. A natha mAne che ke vastunuM nAma badalAtA vastunA arthamAM paNa bheda paDe che. A naya Specific KnowledgemAM mAne che. zrIkRSNanA aneka nAma hoya paraMtu dareka nAma sAthe judAM saMdarbho rahelA che. Ama anekAnta jIvana tarapha Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka cokkasa nAmano artha hoya che tema te svIkAre che. ane aTakAvavAnuM kAma te kare che. mANase potAnuM AMtarika ane bAhya (7) evaMbhUta naya- A naya kriyAzIla Active naya che. zabdanA baMne prakAranuM jIvana zuddha rAkhavuM joIe. kriyAtmaka arthane te grahaNa kare che. je vakhate te kriyA thatI hoya te ja ghaNIvAra evuM banatuM hoya che ke koIka kAraNosara keTalIka vakhate teja arthamAM zabdane svIkAre che- TUMkamAM je kriyA atyAre cAlu che vyaktio ApaNane nathI gamatI tyAre ApaNe ApaNA aMgata tenA ja arthamAM teno svIkAra karavo. A naya kriyAbhede arthabheda batAve pratibhAvathI e vyaktinA samagratA para AghAta pahoMcADatA hoya che. che. zabdanA arthamAM ullekhAyelI kriyA je vakhate na thatI hoya te vakhate kAraNa e ja vyakti ApaNA mATe na gamatI ane anya mATe atipriya e arthamAM A naya kabUla rAkhato nathI. udA. 'gAyaka' zabdano artha hoI zake to pachI evA samaye e vyaktine e ekamAtra dRSTikoNathI 'gIta gAnAra' evo thAya che. avaMbhUta naya ene sarvakALe gAyaka tarIke mApavAmAM ApaNane koI adhikAra nathI. je satya ApaNane prApta thayuM nahIM svIkAre. e mANasa jyAre gIta gAvA rUpI kriyA karato haze tyAre che te pUrNa nathI ane samajaNa svIkAra point of viewmAM paDI gayA ja ene gAyaka tarIke svIkArAze. Ama ja "pUjArI' jyAre pUjA kriyA chIe. darekane potAnA point of view siddha karavA che ane tene karato haze tyAre ja "pUjArI' anyathA nahIM. kAraNe aneka TApuomAM sahu vibhAjIta thaI gayA che. jaina dharmamAM Ama ApaNe sAta nayo joyA. je ApaNane manogata samajaNa aneka phAMTA joIne AnaMdaghanajIe paNa AMsu vahAvatA gAyuM cheH pUrI pADe che- je svataMtra che ane nathI paNa. AdhArita che ane nathI 'gacchanA bahubheda nayane nihALatA paNa. sAte sAta nayo vadhu ne vadhu zuddha artha Ape che. nayono viSaya tattvanI vAta karatA tame, lAja na Ave?" sUkSma che. eka ja vastune jovAnI- samajavAnI A bhinna bhinna bAjuo tattvanA nAme bheda na hoya to e samanvayanI bhUmikA che, darzananI che. A sAteya bAjuo maLIne saMpUrNa khyAla Ave che. A sAte naya bhUmikA che. sAkSAtkAranI bhUmikA che. ApaNe e ja tattvanA nAme judA maLIne je zruta batAve che te pramANabhRta' kahevAya che. A badhA nayo paDI gayA chIe. eka vyakti ekavAra nadImAM DUbato hato, ene lAkaDAnuM paraspara sApekSa hoya to ja satya che. anyathA mithyA che. durtaya che, pota pATiyuM maLI gayuM enA sahAre nadI tarI gayo ane bahAra AvI gayo. potAnA sthAne amuka nizcita vastu batAve che. have e vyaktie e lAkaDuM choDI devuM paDaze. kaMI e lAkaDAne laIne A rIte nayo ke sAta parimANa jevA che je e saMpUrNa citra rajU jamIna para nahIM UDI zake, e lAkaDuM eTalA samaya pUratuM ja maryAdIta karavAno prayAsa kare che. ekabIjAnuM khaMDana nathI karatA paraMtu khaMDana hatuM. ema ja dareka kSaNanuM satya juduM hoya che. ane e kSaNe kSaNe badalAya karyA vinA potAnI mAnyatAne svIkAre che. bIjA nayane sApekSa rahIne, che. enI sAthe mANase paNa badalAvuM paDe. ApaNI najara nizcita hovA bIjI apekSAone AdhIna rahIne vastunuM yathArtha svarUpa batAve che chatAM vyavahArane ApaNe zuddha na rAkhIe athavA vyavahAra zuddha hoya tyAre ja tenI gaNanA "syAdvAda zruta'mAM thAya che. paraMtu ApaNuM dhyAna nizcaya parathI khaseDI nAkhIe to te baMne kArya be bAbatone ApaNe samajI laIe. paraspara viruddha evA dharmono ApaNA mATe nukasAnakAraka che. jJAna ane viveka baMnemAMthI ekano eka ja vastumAM svIkAra karavo, pUrI samajaNathI svIkAra karavo. ane paNa abhAva na cAle. jJAna ane viveka baMnene jarUrI che. zAstrakAroe (2) vastu eka ja hovA chatAM enA bhinna bhinna svarUpo buddhimAM ubhave kahyuM ja che keja che ane A bhinna bhinna prakAranI buddhine ApaNe 'natha' buddhi kahIzuM. "je AsavA te paDissavA, pratyeka vastu aneka guNa dharmAtmaka che. nayanI sahAyathI, bhinna je paDiscavA te AsavA." bhinna guNadharmone jANavAnuM thatuM jJAna je che, te paNa bhinna bhinna che. arthAt AtmAne karmabaMdha karAvanArA sthAno karmamAMthI choDAve dareka vyakti pota potAnI zakti ane samajaNa anusAra Caliber & ane karmamAMthI choDAvanArA sthAno karmano baMdha karAve che. eno artha Catagory mujaba samajI zake che. vastune aMzathI jyAre jovAya tyAre evo che ke je pravRttithI ajJAna ane avivekInA karmabaMdhana thAya e ja matabheda na cAtuM rahe che. A matabhedone nivAravAnuM sAdhana te A pravRtti jJAna ane vivekI sajjana mATe karmamAMthI mukti apAvanArI 'naya-jJAna' che. bane. udA. je jJAnI ane vivekI che tenAthI mAnava samAjanuM sAruM kArya Aje aneka vastuno aneka rIte svIkAra karatA A naya zIkhave thAya to paNa te namratApUrvaka vartaze ane karmabaMdhana nahIM kare jyAre e che. dharmanA AcaraNamAM jaina dArzanikoe be naya kahyAM che. (1) vyavahAra ja kArya ajJAnI ane avivekIthI thaze to tenA manamAM ahaMkAra Avaze naya (2) nizcaya naya. vyavahAra-sAdhana ane nizcaya e sAdhya-sAdhano ane karmabaMdhanano bhoga banaze. vaDe sAdhya siddha thAya che. sAdhano vyavahAranA kSetramAM Ave ane siddha Ama samajaNa bheda bahu moTo bhAga bhajave che. thanAruM sAdhya ane nizcayanA kSetramAM Ave che. dhyAna dvArA AtmAno Aje ApaNe dharma ane tattvajJAnane judA joIe che. paraMtu vikAsa thAya tyAM dhyAna e sAdhana che ane vikAsa e sAdhya che. nayapramANamAM baMne sAthe ja che. tattvajJAna ApaNane savicAra Ape Aje Aja naya dvArA ApaNe manane tapAsIe chIe. mana dUSita che ane dharma ApaNane AcaraNa zIkhave che. sAro vicAra ane sArA che e e ja jue che jemAM ene sukha maLe che. paraMtu manano nizcaya e AcAra, A baMne paraspara saMkaLAyelA ane mahattva dharAvanArA che. AnaMda che ane e mATe ene vyavahArane badalavAno che. suvicAra e nizcayadRSTi che ane sadAcAra e vyavahAra dRSTi che. - jyAre vyavahAramAM AcaraNanI vAta Ave tyAre nizcaya nayane Aje jIvananA dareka pagale nizcaya ane vyavahAra naya Avazyaka najara sAme rAkhIne ja ApaNo vartamAna Code of Conduct- che. ApaNA pratyeka kArya vakhate ApaNI dRSTi savicAra ke dharma para ApaNe nakkI karavo paDe. nizcaya dRSTi tattva sparzI pavitra jJAnanI dRSTi hoya to e mujaba AcaraNa karavuM joIe. jyAre koI eka vastuno che. ApaNA vyavahAramAM dAkhala thaI jatI azuddhione dUra karavAnuM nirNaya levo hoya tyAre tene aneka bAjuthI joI tapAsIne samajavAno prabuddha saMpadA 214 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayatna karavo joIe. to ja ApaNe satyanI nikaTa pahoMcI zakIzuM pahelA vAkyamAM che pachI nathI. trIjAmAM che ane nathI sudhI anyathA nahIM. samajyA pachI ghaDo avAcya che. arthAt ghaNIvAra ke TalIka anekAMtavAdanA siddhAMtamAM apekSAbhAva, sApekSatA khUba ja lAgaNIone vyakta karavA zabda nathI. pahelAM traNa vAkyo spaSTa kriyAzIla- Active ane mahattvano bhAga bhajave che. A apekSAvAda che. ghaDo amuka paristhitimAM che, amukamAM nathI ja ane pachI ke syAdvAda e mAtra amuka prakAranI carcA, vyavahAra ke buddhivezadhA sApekSa che ane nathI. have cothA vAkyamAM zabda dvArA jyAM varNana karavA mATe ja che evuM nathI, paraMtu vastu mAtra vAstavamAM pote jevI zakya nathI tenI vAta Ave che. varNana karavAnI azaktimAMthI aneka dharmAtmaka che, tevuM tenuM darzana karAvanAra A apekSAvAda- neti neti (nathI, nathI) zabdo pragaTa thayA. Ama ja cothA bhaMgamAM syAdvAda che. enAthI ja vastunA samagra svarUpone samajI zakAya che. avaktavya zabda amuka sApekSatAno sUcaka hoI zake. tyAra bAda Ama sApekSa yA svAdvAdanI dRSTi vastumAM kaMI navuM sarjatI nathI. pAMcamI- ghaDo che ane avakatavya che. ahIM vastunA astitvanA athavA temAM koI AropaNa karatI nathI paraMtu bhomiyonI jema svIkAra pachI avakatavya kahe che. jamInanI nIce pANI che. e vastumAM je che, te khaluM karIne batAve che. rAma e pitA che, ane vAstavikatA che paNa kuvo khodavA mATe koI pUche to kahevuM paDe putra paNa che, e bhAva lavakuzanI ane dazarathanI apekSAthI spaSTa che, ke che, paNa kahI zakAya nahIM. thAya che. chaThThI bhaMgImAMnizcaya naya ane vyavahAra nayamAM syAdvAda e Balance jevo kavacita ghaDo nathI ane avaktavya che. che. karmabaddha thayelA saMsArI jIvane nizcaya jALavI rAkhavA mATe eTale jamInane UMDe khodI paNa pANI nIkaLatuM nathI eTale muzkelIno sAmano karavAno hoya che. mATe ja vyavahAramAM 'utsarga' jamInanI nIce pANI nathI. eTale jamIna nIce pANI che ane "apavAda' evA be vibhAgo darzAvyA che. utsarga eTale nizcaya vAstavikatA chatAM ahIMthI pANI na maLyuM. tarapha dorI jato Right Royal Highway jyAre apavAda eTale ane chelle ghaDo che, nathI ane avyaktavya che. eka kuvAmAM mULa mArganA rakSaNa mATe upayogamAM levAto peTA mArga Diver- pANI che, bIjAmAM nathI, baMnenuM khodANa eka sarakhuM ja hatuM. sion te pelA mULa mArganA rakSaNa mATe ane saphaLa rastAmAM rIperIMga paNa bIjAmAM na maLyuM ane enuM kAraNa kahI zakAya ema nathI. kArya cAlatuM hoya tyAre 'hAI-ve' choDIne anya raste jaIe tyAre (mUDI che, nathI, bhaviSyathI thaze ke nahIM khabara nathI.) ApaNI mULa najara to mULa rastA para pAchA pharavAnI ja hatI. Ama sAta bhaMga dvArA vastunA sAta judA judA nirNayo prApta - nayadRSTi mANasanuM ajJAna dUra kare che, ema karavAthI kalyANa thAya che. ja thAya che. poTeziyama sAInAITa je kAtila jhera paraMtu InDasTrImAM teno jema sAta naya joyA tema saptabhaMgI paNa rasaprada che. saptabhaMgI upayoga kevo thAya e rahasya ja. e kasoTIpatra che. kazuM paNa jANavA mATe mANasane prathama jijJAsA jJAna chevaTe to zraddhA ane buddhinA samanvayathI khIle che. thAya che. A jIjJAsAnuM bIja che saMzaya... saMzaya sAta prakAranA sokreTIsanI eka kathA bahu pracalita che. keTalAka lokoe evI hoya che. ghara baMdha karIne, tALuM mArIne, saparivAra yAtrA karavA mATe AkAzavANI sAMbhaLI ke A yugamAM sothI zANo ane DAhya bahAragAma gayA. tyAM samAcAra maLyA ke gAmamAM corIno upadrava mANasa sokreTIsa che. A sAMbhaLIne loko sokreTIsa pAse gayA zarU thayo che. tyAre ApaNe asvastha thaIe- ane sAta saMzayo janma ane pUchayuM ke A vAta sAcI che, tyAre thoDIvAra vicArIne pachI (1) mArA gharamAM zuM corI thaI che? sokreTIse javAba Apyo, e javAba bahu sUcaka che. 'hA e vAta (2) corI nathI thaI? sAcI che, kAraNa ke huM kazuM jANato nathI e vAta huM jANuM chuM.' (3) corI thaI haze ke nahi thaI hoya? Ama je mANasa jANe che ke e ajJAnI che te ja mahA jJAnI (4) zuM kahI zakAya? che. jema kabIre yogya guru zodhavA kahyuM hatuM tema sAcuM sthAna paNa (5) thaI haze paNa zuM kahI zakAya? pAmavuM paDe. jJAna ane sAcA jJAna mATe to mArga anekAMtavAdamAM (6) nathI thaI paNa zuM kahI zakAya? che- "bAbAvAkya pramANam" jevI vAta na hovI joIe. (7) thaI che, nathI thaI, paNa zuM kahI zakAya? TUMkamAM jainadarzana pratIti ane sAkSAtkAranI avasthAe jaina dArzanikoe ghaDAnuM udAharaNa che. AvA prazno pUchayA che- manuSyane lAvIne mUke che. aMte ApaNe sahu eka ja satya ane (1) zuM ghaDo che?- amuka apekSAe ghaDo che. AtmAne pAmavAno prayatna karIe chIe tyAre anekAMtavicAra (2) zuM ghaDo nathI?- amuka apekSAe ghaDo nathI. ApaNe vicAra samRddhi Ape che. anekAMtavAda ApaNane bIjAnI (3) zuM ghaDo che ane nathI- amuka apekSAe che ane nathI. jagyAe UbhA rahIne vicAra karatA zIkhave che- tyAMthI samanvayanI (4) zuM ghaDo AvaDhe che- avAcya arthAt vANI yA zabda dvArA zarUAta thAya che ane AtmArthanI sIDI caDhAya che. jenuM varNana na thaI zake tevo. vizva samanvaya anekAnta patha, (5) zuM ghaDo che ane avAcya che? sarvodaya kA pratipala gAna! (6) zuM ghaDo nathI ane avAcya che? maitrI karuNA sarva jIvo para, (7) zuM ghaDo che, nathI ane avAcya che? jaina dharma jaga jyoti mahAna! A sAta sivAya AThamo prazna kadI pUchato nathI. 215 anekAnta jIvana tarapha Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAdaH samasyAmaya jIvanamAM samanvayanuM meghadhanuSa | padmazrI kumArapALa desAI [padmazrI sanmAnathI emane sanmAnIta karAyA che. jenA darzananA udAharaNa joIe. tajajJa vidvAnanI khyAti AMtararASTrIya stare jANItI che. sarjaka, be vyaktio nRtya jovA gaI. eka vyakti adha ane bIjI badhira vyAkhyAtA, vakatA evA kumArapALa desAIe aneka kSetromAM potAnuM hatI. nRtya sAthe gAnano kAryakrama hato. kAryakrama pUrNa thatAM aMdha vyaktie pradAna ApyuM che. jaina darzananI sAthe gujarAtI sAhityamAM mokharAnuM kahyuM, "vAha, gIta kevuM suMdara hatuM? AvuM madhura gIta meM jiMdagImAM sthAna dharAvatA A sarjaka prastuta lekhamAM anekAMtavAdano vicAra kyAreya sAMbhaLyuM nathI.' samaSTimAM zAMti ane sukhanuM nirmANa karavAmAM kaI rIte upayogI che, tyAre badhire kahyuM, "are! kyAM koI gIta jevI vAta ja hatI. maMca te rajU kare che. jIvananI sAthe joDI tAttvika vicAraNAne emane para to kevaLa nRtya hatuM. gIta nahIM." ane pachI baMne vacce kalaha jAgyo. saraLatAthI rajU karI che.] Ama ekAMta dRSTie vicAranAra AgrahamAM sarI paDe che. e potAnI jIvananA dharAtalamAMthI jAgelA ciMtanathI pragaTe che tattvajJAna. vAtane vaLagI rahe che, ethI ya vizeSa sAmAnI vAtano sarvathA. sarva tattvajJAnanA e vicAranI pAchaLa akhilAIthI jovAyelA jIvanano prakAre asvIkAra kare che. jyAre jainadarzanano anekAMtavAda e 'ja' kArane arka ane marma hoya che. jo e tattvajJAna sAthe jIvananI bhAvanA badale 'paNa' kArano siddhAMta che. e kahe che ke koIpaNa padArthane eka joDAyelI na hoya, to samaya jatAM e khokhaluM, cIlAcAlu ane sarvathA dRSTibiMduthI jovAne badale sarvAgI dRSTie jovo joIe. Ane mATe aprastuta banI jAya che. evuM tattvajJAna vyakti, samAja ke sAdhakane bIjAnI vAta sAMbhaLo ane bIjAnA dRSTibaMdune sAMkaLo. dareka vastunI dizAdarzana karAvavAne badale samAja para bhArarUpa bane che ane tene anaMta bAju (dharma) hoya che ane e rIte saMsAra anetadharmo che. pariNAme keTalIya bhrAMta mAnyatAo, jaDatA, mUDhatA, dvidhA ane zaMkA koI kavine AkAzamAMthI rUperI cAMdanI relAvato zarada pUrNimAno jAge che. jIvananA sparza vinAnuM tattvajJAna e mAtra eka taraMga banIne pUrNarUpe khIlelo caMdra e priyatamAnA suMdara mukha jevo lAge, koIne aTakI jAya che. vaLI priyamatanI rAha jotI bAraNAmAMthI sahaja DokiyuM karatI nArInA tattvadarzana jyAre pragaTe che, tyAre mAnavInA samagra suMdara mukha jevo lAge, to koIne caMdranI cAMdanI paru jevI ane enI jIvanadarzanamAMthI pragaTatuM hoya che. mAnavInI vRtti, vANI ane vyavahAra AsapAsanA tArAo baNabaNatI mAkhI jevA paNa lAge. eka ja enI sAthe anusUta hoya che. enI pAchaLa manuSyajIvanI UrdhvatA ke ghaTanAnA kevA bhinna bhinna pratibhAva paNa hoya che ! mAnavakalyANano Azaya rAkhavAmAM Avyo hoya che. AvuM tattvajJAna ane kAMtamAM be zabda che ane te che aneka ane aMta. aneka eTale e evI vicArazailI dharAve che ke jenAthI mAnavI mAnasika, caitasika ghaNA athavA to adhika ane aMta eTale dharma ke dRSTi. A rIte koIpaNa ke AdhyAtmika zAMti ke parama kalyANa ke muktinI prApti karI zake. vastutattvanuM bhinna bhinna dRSTie paryAvalokana karavuM te ane kAMta che. A saMdarbhamAM jainadarzananI jagatane sarvocca bheTa samAna Ana adhahastAnyAya' kahevAmAM Ave che. sAta aMdhajano hAthIne anekAMtavAdano vicAra karIe. atyaMta vilakSaNa lAge evuM A jue che. enA judA judA tattvadarzana che, kAraNa ke sAmAnya rIte mAnavI potAnI rIte ke potAnI ene hAthI sUpaDA jevA lAge che. je pagane sparze che ene hAthI thAMbhalA dRSTine anukULa hoya te rIte vicAre che. pote je vicAre che, ene jevo lAge che. je pUMchaDIne sparze che, ene hAthI doraDA jevo lAge che. sarvathA ane saMpUrNa satya che ema mAne che ane e pachI vaLagI rahe che. e pachI mahAvata A badhAne hAthathI AkhAya hAthIno sparza karAvIne enA samagra AkArano khyAla Ape che ane e rIte e khaMDadarzanane Ane kAraNe jagatamAM vicAronI sAThamArI thAya che. sAmasAmI pakSApakSI thAya che. AgrahonuM samarAMgaNa khelAya che. ekabIjA para badale akhaMDadarzana pAme che. AkSepo- pratiAkSepo thatA hoya che ane sAmAnI vAtane sadaMtara anekAMtadarzana kahe che ke satya eka ja che, enuM svarUpa aneka hoI zake. e satyanuM judI judI apekSAe darzana karavuM joIe. sAdI nakAravAno prayAsa thato hoya che. "mAruM ja sAcuM' ema AgrahapUrvaka rIte vicArIe to eka ja vyakti koIno pitA hoya che. koIno mitra kahevAmAM Ave che ane bIjAne vicAra-yuddhamAM parAjita karIne vyakti hoya che to koIno pati hoya che ane tethI ja e potAnI pa ceka AnaMdita banatI jAya che. koIne vAdamAM parAjita karIne potAnI jAtane javAbadArImAM jo jo dekhAto hoya che. potAnA maMtavyane taTasthAthI e vidvAna vijetA mAnato hoya che ane parAjita thanArane dhutkArato vicAravuM ane virodhInA maMtavyonI AdarapUrvaka vicAraNA karavI e hoya che. A rIte "mAro ja mata sAco' evI jagatanI zailI che, tyAre anekAMtano pAyo che. bhagavAna mahAvIre prabodhelo anekAMtavAda e "sAcuM ja mAru'nuM maulika bhagavAna mahAvIra ane emanA ziSyo virodhI matavALAne snehathI darzana che. potAno mata samajAvatA hatA. hakIkatamAM jainadarzananI sauthI mahAna Agraha ane ahaMkAramAM rahelI vyakti sadeva potAnI vAta, mata, ghaTanA gaNadharavAdamAM agiyAra gaNadharone bhagavAna mahAvIre devayoni abhiprAya ke mAnyatAne mAne che, paNa hakIkatamAM to enI pAse pUrNa zuM? narakagati zuM? karma che ke nahIM? jIva ane zarIra eka che ke judAM? satya hotuM nathI. satyano eka aMza e apUrNa satya che. badhA aMzo e zaMkAonuM nivAraNa ApyuM, tyAre emaNe vedanA vAkyono ja navo bhegA thAya, to pUrNa satya prApta thaI zake. A saMdarbhamAM eka prasiddha artha tAravI Apyo hato. emanI vAtane asatya kahevA ke TheravavAne prabuddha saMpadA 216 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale e ja vAkyonuM jUduM arthaghaTana ApIne samajAve che. karAvanAro syAdvAda jagatanA kalyANanuM kAraNa bane tevo che. mahAtmA gAMdhIe kahyuM che ke, "mArA jevA AlpAtmAne mApavA Ajano mAnavI atyaMta Tenzana (taLAva)mAM rahe che e saMdarbhamAM sAruM satyano gaja kadI TUMko na thAya." evA A satyanA gajane pAmavAnI joIe to jo vyakti anekAMtavAdanI ucca bhAvanA jANe ane pachI prakriyA eTale anekAMtavAda. eka arthamAM kahIe to anekAMta dvArA e anupama dharmabhAvanAne potAnA vyavahArajIvanamAM dhabakatI kare, pUrNa satyanuM jJAna thAya che. virodhI dekhAtA vicAromAM vAstavika to enI vaicArika ane vAstavika duniyA palaTAI jAya che. e pahelA avirodhanuM mULa tapAsanAra ane tema karIne tevA vicArono samanvaya mAtra potAnI dRSTie vicArato hoya che. potIkA svArthane joto hoya karanAra zAsa te anekAMtavAda. che. potAnA saMjogo ane paristhiti pramANe nirNaya leto hoya che ApaNe jANIe chIe ke manuSyajAtie chellA pAMca hajAra ane potAnA vicAro mATe tIvra Agraha seve che. bIjAnI paristhitino varSamAM ochAmAM ochA paMdara hajAra yuddho ryA che ane A yuddhanAM lezamAtra vicAra karyA vinA e anya para potAnA vicAra lAde che ane kAraNomAM matAMdhatA, Agraha ane ahaMkAra che. Aje to dharma ke e vicAra mujaba bIjAe jIvavuM ja joIe evo Agraha seve che athavA saMpradAyanA jhanUnI Agraha ke Aveze vizva para saMhAraka AtaMkanuM rUpa to pote caDiyAto hoya to ene e rIte jIvavA mATe koIpaNa rIte lIdhuM che. Ave samaye vizvane maulika ane saMvAdI darzana anekAMtavAda majabUra kare che. ApI zake tema che. e dRSTie jainadarzane saMpUrNa jJAnane pAmavA mATe jo jIvanamAM anekAMtadRSTie Ave, to vyakti sAmI vyaktino ApeluM A AgavuM ane viziSTa darzana che. A darzana e sAdvAda ke manobhAva samajavAnI koziza karaze. enI paristhitine jANavAno, anekAMtavAdane nAme oLakhAya che ane svAvAdano artha thAya che pAmavAno ke AtmasAta karavAno prayatnakaraze. enA saMjogone jue apekSApUrvaka kathana karavuM." eno artha e ke anya vyaktinuM dRSTibiMdu che ane enA manamAM Avelo vicAra ke eNe karelA kArya vize enI jovuM ane jANavuM jarUrI che. "mAruM te sAcuM nahIM, paNa "sAcuM te mAruM' dRSTie ciMtana kare che. sIdhI-sAdI vAta karIe to jo ApaNA samAjamAM evuM jhaMkhanAthI anekAMtavAdanA mArge cAlI zake. pitAe putranI dRSTie vicAryuM hota, to keTalo badho saMvAda sadhAyo mAnavInA ahaMkAranuM viSanirmaLa karavAnuM amRta che anekAMtavAda. hota. AjanI vAta javA daIe, paraMtu agAunA jamAnAmAM sAsue jainadarzananI vyApaka dRSTi AmAM pragaTa thAya che. e anya darzanonA pote paNa kyAreka vahu hatI, e rIte vicAryuM hota to hiMdu-samAjanA vicAro tarapha pUrvagrahayukta virodhano bhAva rAkhatuM nathI, balka apekSA keTalAya kauTuMbika kalaho ane AghAtonuM nivAraNa thaI zakyuM hota. vizeSe tene paNa satya mAne che ane e rIte koI paNa vastu ke padArthanuM kyAreka evuM paNa lAge ke je tattvajJAnanuM ApaNe graMthomAM vAcana sAMgopAMga jJAna karAve che. Ane pariNAme to jainadarzana anya darzanonA karIe chIe ke saMto pAsethI zravaNa karIe chIe te tattvajJAna mAtra siddhAtane samAdara Ape che ane mAdhyasthabhAve saMpUrNa virodhono sAtvika vicAra rahe che, paNa te jIvanano sAtvika AcAra bane che samanvaya kare che. AthI to zrI siddhasena divAkara, zrI haribhadrasUrijInI, kharuM? anekAMtavAda e jainadarzananI vizvane mahAna bheTa che e sAcuM, 5. AzAdhara, rAjazekhara, upAdhyAya yazovijayajI jevA jaina sAdhuoe paraMtu emAM jenI vAta karavAmAM AvI che e anekAMtadRSTi vize to vaidika ane bauddha graMtho para suMdara vivecana lakhyuM che ane e rIte potAnI bhAratanA prAcInatama vedo ane upaniSadomAM paNa ullekha maLe che. guNagrAhitA, hRdayanI vizALatA ane samanvayavRttino paricaya jainadarzananA A mukhya siddhAMtanI enA AgamomAM carcA nathI, paraMtu Apyo che. ene vize 'zrI bhagavatIsUtra' graMthamAM carcA maLe che. bhagavAna mahAvIrane sAmI vyaktinuM dRSTibiMdu jovAnuM zIkhavato syAdvAda Aje aneka emanA mukhya ziSya gaNadhara zrI gautamasvAmI prazno pUche che ane bhagavAna virodho ane vivAdomAM khUMpelA jagatane atyaMta upayogI bane tevo mahAvIra eno anekAMtadRSTithI uttara Ape che. che. mahAtmA gAMdhIjIe kahyuM hatuM ke jyAre huM syAdvAda zIkhyo tyAre A anekAMtadRSTimAM eka prakAranI vyApakatA che. viveka ane musalamAnone musalamAnI dRSTithI ane pArasIne pArasInI dRSTithI samajaNa che. jIvananuM satya hoya ke adhyAtmanuM satya hoya, paNa ene jotAM zIkhyo. nyAyAdhIza jema vAdI- prativAdInI jubAnI sAMbhaLIne pAmavAnI cAvI ahIM che. emAM potAnA maMtavyanI taTasthAthI cakAsaNI ane temanA dRSTibiMdu samajIne kesano pheMsalo Ape che, e rIte karavAmAM Ave che ane virodhIonA maMtavyonI AdarapUrvaka vicAraNA syAdvAdamAM mAnanAro virodhIonA dRSTibiMdu avalokIne temAMthI sAra karavAmAM Ave che. emAM potAnA siddhAMtane AdarathI jovAmAM Ave kheMcI vastusthitino nirNaya kare che. vaLI emAM samanvaya karAvIne che, paNa sAthosAtha bIjAnA dharmasiddhAMtone paNa sanmAnadRSTie nyAyAdhIzathI eka DagaluM AgaLa paNa vadhe che. vicAravAmAM Ave che. syAdvAda dRSTi vastunA tamAma dharmo tapAse che ane judI judI eka atyaMta sAMkaDA pula parathI be bakarAM pasAra thatA hatA. baMne apekSAe tamAma vastune nihALe che ane tyAra bAda ja teno khyAla pulanA judA judA cheDethI emAM dAkhala thayA. muzkelI e hatI ke pulano bAMdhe che. A rIte vividha dRSTibiMduo jANIne viruddha dekhAtA matonI mArga eTalo sAMkaDo ke emAMthI mAtra eka ja bakaro pasAra thaI zake. samucita saMgati karAve che. Avo siddhAMta vyaktinA aMgata jIvanamAM jo baMne sAmasAmA AvIne athaDAyA hota, to baMne pula parathI nIce Ave to e anyanA dRSTibiMdune samajI zake ane parasparanA Agraho, paDIne nadImAM DUbI gayA hota. paraMtu eka bakaro nIce beTho ane tenA pUrvagraho ochA thAya. kuTuMba ane samAjamAM Ave to keTalAya vivAdo para paga mUkIne bIjo bakaro pasAra thaI gayo, jene pariNAme baMne ane kalaho zamI jAya. jagatanA jhaghaDAonuM mULa paNa matabheda che. hemakhema rahyA. matabhedathI manabheda thAya che ane temAMthI bhaya ane azAMti jAge che. A sAmAnya kathA ema samajAve che ke sAmenI vyaktine enA AvA samaye virodhI tattvomAMthI avirodhI mULa zodhI kADhIne samanvaya vicAra ke manobhAvane Adara Apavo joIe. jo mALAnA 108 maNakA 217 anekAntavAda: samasyAmaya jIvanamAM samanvayanuM meghadhanuSa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUNe khAMcare verAyelA hoya, to mALA na racI zakAya, paNa e badhA maNakA bhegA karIe to ja mALA racAya. A rIte anekAMta kahe che ke ApaNe je joIe chIe, te anaMta satya nathI. e to satyanuM eka kulliMga ke kiraNa che. e badhAM kiraNo bhegA karIe tyAre pUrNa anaMta satya prApta thAya. Ano saraLa artha e che ke tame nIrakhyuM te ja satya evo ekAMta Agraha nahIM, paraMtu mArI najaranuM satya ane tenA paranI mArI zraddhA ane bIjAnI najaranuM satya ane te aMgenI tenI zraddhA vizenI vicAraNA- evo sarva dRSTine samAvato anekAMta che. AlbarTa AInsTAine A bhautika jagatane sApekSavAda (viparI opha rIleTIviTI) Apyo, jyAre bhagavAna mahAvIre 2500 varSa pahelAM anekAMtaSTi dvArA vyavahArajIvanano sApekSatAvAda batAvyo. anekAMta kahe che ke tamAre sahapratipakSano vicAra karavo joIe. koIpaNa vastu vize eka rIte ja vicAravuM e yogya nathI. bIjAnA dRSTibiMdune paNa lakSamAM levuM joIe. A rIte anekAMtavAdano mahela evo che ke jemAM badhAM darzano vize vicArI zakAya. Ane mAnavaprajJAnI zreSTha niSpatti gaNI zakAya. ApaNe je vAta karavI che te to e che ke AjanA atyaMta Tenzanayukta vyasta jIvanamAM mane anekAMta kaMI rIte madada karI zake ? kaI rIte anekAMta dRSTithI huM mArA jIvanane sukhI karI zakuM? AnuM paheluM pagathiyuM e che ke tame je bAbatathI TenzanamAM raho cho, enA mULa kAraNano vicAra karo. TenzananA kAraNonA mULamAM vyakti bhAgye ja jatI hoya che. mAtra enI prakriyA ke pariNAmamAM ja gUMcavAtI hoya che. TenzananuM bIjuM kAraNa Tevo ane Adato che ane vyakti enI Adatane kAraNe Tenzanano bhoga banatI hoya che. khUba moDethI UThanArI sUryavaMzI vyaktio haMmezA kAmanA boja heThaLa dabAyelI hoya che. kyAreka TenzananuM kAraNa vyaktino rusvabhAva ke akAraNa krodha hoya che. enA nakArAtmaka svabhAvane kAraNe enA manane kyAMya majA AvatI nathI. enuM mana mukta ullAsa anubhavatuM nathI ane sAcA dilathI hasI zakatuM nathI. vaLI nakArAtmakatAne kA2Ne e enA parivArajano tarapha kaTutA rAkhato haze ane vicArato haze ke kyAM Avo parivAra maLyo ane e ja nakArAtmakatAne kAraNe vyakti ema paNa vicAre ke kyAM AvA avyavasthA ane bhraSTAcArathI bharatA dezamAM mArI janma thayo! kaMI prApta thayuM che, eno ene AnaMda nathI, paNa je kaMI prApta thayuM nathI eno vasavaso che. enI vRttio ja enA TenzananuM kAraNa banatI hoya che ane AvA samaye anekAMtavAdanI madhyasthA vyaktine madadarUpa bane che. AjanA samayanA TenzananuM eka kAraNa mAnavInI vRtti che. mANasa vadhune vadhu bhautika sukho tarapha doDI rahyo che ane e bhautika sukho enAmAM saMtoSa jagADavAne badale vadhu ne vadhu asaMtoSa jagADe che. je prabuddha saMpadA 218 anekAMtavAdano bIjo artha che paraspara virodhI vicAradhArAono samanvaya. jaina darzananI mAphaka 'bRhadAraNyaka upaniSada'mAM paNa AvA paraspara virodhI guNadharmono saMketa maLe che. emAM upaniSadano RSi kahe che ke e 'sthULa paNa nathI, sUkSma paNa nathI'ane e ja rIte 'taitariye uniSada'mAM kahevAyuM che, jarA judI rIte vicArIe to ema kahI zakAya ke vyakti jagatamAM je kaMI vastuo vize vicAra che, je kaMI saMbaMdhonA saravALA mAMDe che, e badhAnI pAchaLa enI rAgadveSanI vRtti kAma karatI hoya che. jenA tarapha rAga haze, tenA tarapha najara badalAI jaze ane e ja vyakti tarapha ghaNIvAra TenzananuM mukhya kAraNa vyaktinI prakRti, Adato, svabhAva ane vRtti hoya che. ghaNAM mANaso satata TenzanamAM rahetA hoya che, kAraNa ke e pote ja potAnA jIvanane yogya rIte parimita ke vyavasthita karavAne badale ghaNAM kAryomAM gUMthAI jAya che. eka sAthe e saghaLAM kAmone kyAMthI nyAya ApI zake? AthI bane evuM ke e eka kAmanejo dveSa haze, to vAta sAva judI banaze. Ama saMkSepamAM anekAMtavAda nyAya Ape che, paNa tyAM bIjuM kAma upekSA pAme che ane e upekSA ane anaMta guNAdharmAtmaka dRSTinuM dRSTAMta banI rahe che. pAmeluM kAma enA cittamAM 'Tenzana'nuM rUpa dhAraNa kare che. kAM to ane satata vasavaso rahe che ke pote bIjuM kAma karI zakato nathI athavA to e bIjuM kAma enI upekSAne pariNAme navI samasyAo sarjatuM hoya che. anekAMta kahe che ke madhyasthatAthI vicAro. A mAdhyastha jarUrI che. 'e parama sattA mUrta-amRrta, vAcya- avAcya, vijJAna (cetana)avijJAna (ja) ane sat- asat rUpa che." anekAMtavAda Ane vastunI anaMta dharmAtmakato tarIke oLakhAve che. eTale ke e vastumAM mAtra judA judA guNadharmo che eTale ja nahIM paraMtu e ja vastumAM paraspara virodhI guNadharmo paNa hoya che. A anaMtadharmAtmakatAne joIe eTale jIvananA ghaNAM du:kho ochA thAya. jema ke eka yuvatIno mRtadeha paDyo hoya to enA pitA potAnI mRta putrIne joIne jonAranuM kALajuM kapAI jAya evuM AkraMda karaze. jo koI kAmI puruSa e yuvatIno mRtadeha jue to vicAraze ke AvI yuvatI jIvatI hota ane enI sAthe bhoga bhogavavA maLyo hota, to kevuM sAruM! koI sonI ahIMthI pasAra thaze, to enI najara yuvatInA ghareNAMnI DijhAIna para paDaze ane koI cora pasAra thaze to ene evo vasavaso thaze ke pote jo ahIM vahelo Avyo hota, to A badhA ghareNAM corI levA maLata. AmAMthI darekanA vicAro emanA saMbaMdha ke prakRti anusAra che. koI ekane tame khoTI kahI zako nahIM. Ano artha e ke vastutattva anaMtadharmA hoya che athavA to bahuAyAmI hoya che, ane tethI dareka pakSanI saMbhAvanAono svIkAra karavo jarUrI bane che. AvI sarvAMgI dRSTithI ApaNe ApaNuM Tenzana ochuM karI zakIe chIe. sAmAnya rIte ApaNe vastuno eka ja pAsAne joIe chIe ane te paNa ApaNA cazmAthI. ApaNe je cazmA paherIe chIe, te gamatA- aNagamatAnI phekaTarImAM banelA che. gamatI vAta hoya to tarata doDI jaIzuM, gamatA mAnavInI bhUla bhUla nahIM lAge ane aNagamatA mAnavI navI nAnakaDI bhUla himAlaya jevaDI bhUla vAgaze, mAnavI enI jiMdagImAM gamA-aNagamAno khela khelato hoya che ane enI gamatI vyakti eka kAma kare ane e ja kAma enI aNagamatI vyakti kare, to baMne kArya prayatno eno pratibhAva judA hoya che. gamatI vyaktinA e kAmamAM e enA vyaktitvanI vizeSatA joze ane aNagamatI vyaktinA e kAryamAM enI maryAdAo zodho. rAga ane dveSanA paDaLa ApaNI AMkhe bAjhI gayA hoya che. A rAgadveSane judI dRSTie paNa vicAravA jevA che. ApaNane rAga che ApaNA avaguNo tarapha ane ApaNane dveSa che bIjAnA gurNA tarapha. ApaNA avaguone ApaNe ApaNI khUbI ke viziSTatA tarIke joIe chIe. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI vyazana karatuM hoya to e vyasanane potAnI vizeSatA tarIke khapAve che. potAnA putra parIkSAmAM ochA guNa lAge to pepara agharuM hovAnuM kahevAya che ane bIjAno putra jo ochA guphA lAve, to e abhyAsamAM nabaLuM, akkalamAM sAmAnya ane AvaDatamAM mIMDuM che ema kahevAya che. A rAga ane dveSa ja ApaNA jIvanamAM 'Tenzana' UbhA kare che ane eve samaye eka ja ghaTanAne copAsathI jovI joIe. eka ja banAvane sAme pakSe jaIne paNa vicAravo joIe. Ane mATe pratipakSano vicAra karavo joIe. jo sahapratipakSano vicAra karavAmAM Ave, to tenI samagratAno khyAla Ave. jema ke koI Izvarane sAkAra kahe, to koI Izvarane nirAkAra kahe che. koI manusmRtino svIkAra kare che, to koI manusmRtino InkAra kare che. A rIte baMne pakSa eka sAthe astitvamanAM hoya che. vartamAna yugamAM virodhI bhAvanAono meLo jovA maLe che. eka vyakti eka netAne Teko Ape, to bIjI vyakti enA virodhI netAne Teko Ape che. eka sAzaka pakSane Teko Ape, to bIjo virodha pakSane Teko Ape che. ekane A vizva dIrghakALa sudhI jIvavA jevuM lAge che ane bIjo satata ema kaheto kare ke huM to AvI kaThora duniyAthI chUTakAro meLavavA mATe vaheluM mRtyu IcchuM chuM. raLiyAmaNI prakRti hoya, to vRkSapremI emAM vRkSa vAvanAno vicAra kare, paryAvaraNapremI hariyALI jALavavAno vicAra kare nagarapAlikA emAM bagIco banAvavAno vicAra kare ane koI bilDara e jamIna haDapa karIne enA para gaganacUMbI laTo bAMdhavAno vicAra kare. eka ja bAtatamAM taddana virodhI dhAraNAo jovA maLe che ane e virodhI dhAraNAne kAraNe manamAM 'Tenzana' UbhuM thAya che. vyakti eka dhAraNAno svIkAra karI bIjI dhAraNAno samULago InkAra kare che. eka vAtano svIkAra karI, virodhI vAtano asvIkAra kare che. eka pakSano svIkAra karI bIjA pakSane haDadhUta kare che. Avo vivAda e azAMti sarjato hoya che. eka pakSanA netA pratipakSano asvIkAra ja nahI, balke eno prakhara virodha kare che ane Avo virodha samaya jatAM vivAda khaDo kare che ane emAMthI 'Tenzana' UbhuM thAya che. nAnakaDo vivAda samaya jatAM vikarALa rUpa le che ane pachI to baMne pakSa potAnA virodhI para kaurava-pAMDavanI mAphaka sAmasAme tUTI paDe ane kalaha, kaMkAsa ke yuddhanuM mahAbhArata racAya che. Ave samaye koI A virodhI vicAradhArAonI vacce samanvaya sthApanA prayAsa kare to kevuM ? be dezo vacce sarahado satata saLagatI hoya, tyAre emanI vacce samanvayanI bhUmikA racavAnI jarUra paDe che. ApaNA rojiMdA jIvanathI mAMDIne ApaNA tAttvikadarzana ane jIvanaAcAra sudhI AvA samanvayanI AvazyakatA che. mANasa aMtima cheDe rahevAnuM pasaMda karato hoya che ane ene kAraNe e ekabIjA sAthe laDyA ja kare che. pariNAme emanI vacce kyAreya saMvAdita sadhAtI nathI, jyAre anekAMta e samanvayanI khoja che. jagatanA mahAna praznono ukela ekAMtaAgrahathI nahIM, paraMtu A prakAranA anekAMtavAdI samanvaya- ciMtana dvArA AvI zake che. samanvayano zodhaka e potAnA pakSa ane pratipakSa baMneno vicAra kare che ane ApaNe e samajavuM joIe ke jo virodha ke vivAda na hoya, to na cAle, vikAsane mATe e jarUrI che. jema 219 lokazAhImAM vivAdano sUra hovo jarUrI che. jo evo sUra na hoya athavA ene gUMgaLAvI devAmAM Ave, to khuda lokazAhI gUMgaLAI mare che. AthI virodha na hoya to vikAsa nathI, kAraNa ke UMcuM hoya to ja nIcuM paNa hoya, mRtyu hoya to ja jIvana hoya ane e rIte ja vyaktie pratipakSano pUro vicAra karIne samanvaya sAdhavAno vicAra karavo joIe. jagatanA virala puruSoe pachI te bhagavAna buddha ke mahAvIra hoya athavA to mahAtmA gAMdhI ke nelsana maMDelA hoya emaNe emanA pratispardhIonI sAthe kevo meLApa racyo che! samAjamAM jeo parivartanano zaMkhanAda phUMke che, teo virodhIpakSane potAnI najIka lAve che, eno nAza karatA nathI. anekAMtavAda eka trIjI vAta e paNa kahe che ke vastu eka hoya che, paNa enA aneka dharmo hoya che. eTale ke eka vastutattvamAM anaMtaguNo hoya che ane te samaye pragaTa thatAM hoya che. jema ke eka bALakamAM jeTalI buddhi hoya che, e ja enA jIvanabharano mApadaMDa banI rahetI nathI. enI uMmara jema vadhatI jAya, ema enI buddhi ane samaja vikasatI jAya che. kAcuM kevuM ghaNuM kaDaka hoya che ane pAkuM keLuM pocuM hoya che. A rIte eka ja vastu samaye samaye judA judA guNadharma pragaTa karatI hoya che. eka vyaktimAM eka AvaData na hoya, paNa samaya jatAM e zIkhIne e AvaData meLavI zakatA hoya che. mAnavIno ja vicAra karo ne? enAmAM keTalI badhI anaMta zakayatAo ane saMbhAvanAo paDelI che. kyAreka to evuM paNa bane ke taddana virodhI lAgatA guNadharmo eka ja vastumAM hoya. jema ke kAcI kerI khATI hoya che, ane pAkI karI atyaMta madhura ane miSTa hoya che. na A rIte be taddana virodhI bAbato paNa vyaktimAM hoya che. ane ethI ja eka vyaktino vicAra karIe, tyAre ene vize mAtra sAro ke khoTo khyAla rAkhyo na cAle. e sArA hoya chatAM e saMpUrNa sAro na hoya, enAmAM umadA guNo hoya chatAM thoDIka mAnavIya maryAdAo paNa hoya. athavA sAme pakSe ema paNa kahI zakAya ke je vyaktinA hRdayamAM zetAna vasato hoya, tyAM kyAMka mAnavatAno eza paNa vaselo hoya che. Ama tana virodhI bAbato eka sAthe vasatI tIya evI vicAra karIe to ApaNe manuSyane sAcI rIte oLakhI zakIe chIe. AvI rIte jIvananA dareka kSetramAM anekAMtavAdano dRSTikoNa apanAvavAmAM Ave to eka navI sRSTi. navo abhigama ane navI saMvAda racI zakAya, kAraNa ke anekAMtanA AkAzamAM tame samanvayanuM meghadhanuSa sarjI zako cho. paraMtu AjanA TenzanabharyA yugamAM anekAntane samajavo kaI rIte ane enI samanvaya sAdhanA karavI kaI rIte ? Aje ApaNe jANIe chIe ke moTA bhAganA mANaso TenzanathI grasta hoya che. koIne Arthika taMgIne kAraNe AjIvikAnuM Tenzana hoya che. to koIne najIka jaIne pUcho to kahaze ke putrInA vivAha aMge ke putranA vartana aMge mana TenzanamAM rahe che. sAmAnya mAnavIne potAnI rojiMdI jiMdagI sArI rIte gALavA mATenuM Tenzana hoya che ane sattAdhArI netAne potAnI sattA jALavavA ke vistAravA Tenzana hoya che. Tenzana vinAno mANasa tamane jovA maLe to ene tamAruM moTuM sadbhAgya mAnajo. A TenzananA aneka prakAro hoya che, tyAre emAMthI ApaNI jIvanane mAgadarzaka koNa banI zake ? anekAntavAda: samasyAmaya jIvanamAM samanvayanuM meghadhanuSa Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che, paNa enA vartanamAM parivartana hoya che ane AvI parivartanazIlatAne kAraNe athavA to vyavahArajIvananI sApekSatAne kAraNe e vyakti vize koI eka nirNaya laI zakAya nahIM. dAdA tarIke e potAnA pautra tarapha je dRSTi dharAvato haze, te pitA tarIke potAnA putra tarapha athavA mAlika tarIke potAnA nokara tarapha judI ja dRSTi 'jugatanA ekamAtra guru evA anekAMtavAdane namaskAra che, dharavAto haze. AthI anekAMtavAda kahe che ke AmAM koI ekAMtarUpe jemanA vinA saMsArano vyavahAra paNa asaMbhava che.' nirNaya karI zakAya nahIM. tamane Azcarya thaze, paraMtu AnI cAvI udAra vyaktitva, gahana ciMtanazakti ane utkRSTa dArzanika vicAro ApanArA diggaja vidvAna zrI siddhasena divAkarasUrinA 'sanmati tarka-prakaraNa' (3/70)mAM AlekhAyelI che. emAM A ucca koTinA vijJAna ane sAhityakAra Ano artha e thayo ke guru jema vidyA ane mArgadarzana Ape che, e ja rIte jIvana jIvavA ane anekAMtavAda mArgadarzana Ape che. vyakti jema guru pAsethI zikSA meLavIne potAnuM jIvana ujALe che, e ja rIte e anekAMtavAdane samajIne enuM jIvana UjaLuM banAvI zake che. vyavahArajagatamAM A anekAMtavAda kaI rIte upayogI banI zake ? Ane mATe ApaNe e vicAravuM joIe ke A jagatamAM je vastu tamane 'Tenzana' ApatI hoya che, e ja tamane 'Tenzana'mAMthI mukta paNa karI zakatI hoya che. jema ke koI netA cUMTaNImAM vijaya meLavavA mATe pukta prayatna kare, rAtadivasa pracAra kare, jItaze ke nahIM enI ciMtA seve, matadAnanA divase to potAnI jAtane nicovI nAkhe ane pachI pariNAMma Ave tyAre e 'Tenzana' anubhavatA hoya che, paNa je sattAprAptinI prakriyA 'Tenzana' jagAvanArI hatI, te ja vyaktine sattAprApti thatAM 'Tenzana' mukta karI de che. Ano artha e thayo ke sattA e 'Tenzana' sarjI zake che ane sattA e 'Tenzana' mukta paNa karI zake che. dhanaprApti ApaNane tanavAmukta karI zake che ane e ja dhananI prApti ApaNane tanAvagrasta paNa karI zake che. Ama jIvanamAM sApekSa dRSTinI AvazyakatA rahe che. anekAMtavAda e sApekSaSThi tarapha AMgaLI cIMdhIne kahe che, ke jo tame sApekSa dRSTithI vicArazo, to virodhI lAgatI bAbato paNa virodhI nahIM lAge ane e rIte sAmasAmo tIvra virodha dUra thaI jaze, jethI samanvaya sAdhanAno mArga vadhu khullo thaI jaze. A vize 'zrI bhagavatI sUtra' AgamagraMthamAM bhagavAna mahAvIra svAmIne jayaMti nAmanI zrAvikAe pUchelA praznano vicAra karIe. eNe bhagavAna mahAvIra svAmIne pUchyuM ke mANasa jAgato sAro ke mANasa ughato sAro ? tyAre bhagavAna mahAvIre ema kahyuM ke 'keTalAka mANasa jAgatA sArA ane keTalAka mANasa uMghatA sArA.' ema ahIM emaNe sApekSa daSTie vAta karI che ane pachI e sApekSa dRSTi batAvatA emarza kahyuM, "dhArmika mANasa jAgatA sArA ane pApIo udhanA sAga A rIte anekAMta vicAradhArA apanAvavAthI je bAbata sAva virodhI lAge che, te samanvayI lAgavA mAMDaze, jema ke eka pitA e koIno putra hoya che, koIno bhAI hoya che, koIno bhatrIjo hoya che, ko koIno vevAI hoya che. Ama eka ja vyakti e judI judI rIte kArya karatI hoya che ane eTale ja e vyakti tarapha enA putranI jevI apekSA haze, evI apekSA enA kAkAnI nahIM hoya. e vyakti vize koI eka abhiprAya ApI zakAya nahIM. kAraNa ke e dareka tabakke vibhinna vartana karato hoya che. eka vyakti enA nokaracAkara sAthe je rIte vartatI hoya che. e rIte potAnA baoNsa sAthe ke tapAsa mATe AvelA InkamaTeksa adhikArI sAthe vartatI nathI. vyakti to eka prabuddha saMpA 220 jo anekAntavAdanI sApekSaSTi apanAvavAmAM Ave, to vyakti virodhI bAbato vize sAcI samaja keLavI zake, virodhI mato vacce samanvaya sAdhI zake, virodhI vicAro aMge ekatva pAmI zake. suMdarInA kaMThe birAjelo atyaMta suMdara suvarNano kalAmaya hAra e suMdarIne eka prakAranuM sauMdarya bakSe che. e ja hAra koI suvarNakAranI dRSTie caDaze to e emAMnuM kalAtmaka ghaDAmaNa joze, e ja hAra koI anya srI joze to enAmAM IrSyAne kAraNe dveSa pedA karaze, ane e ja hAra eno pati jue to e patnInA sauMdaryamAM thayelI vRdvino anubhava karaze. A rIte eka ja vastu, vyakti ke paristhitinA aneka prakAre paDaghA paDatA hoya che. je ekane game te bIjAne nApasaMda hoya, je ekane suMdara lAge, te bIjAne asuMdara lAge. Ano artha e thayo ke koIpaNa sthiti ke vyaktine aneka dRSTikoNathI ApaNe jovI joIe. eka strInuM sauMdarya enA patine AkarSaNa karanAruM bane, to e ja srInuM sauMdarya bIjI srIne Tenzanagrasta kare che. jIvanamAM Dagale ne pagale saMgharSo AvatA hoya che. vivAdo thatA hoya che. sAsu ane vahunI judI judI paristhiti, saMjoga ane samayane kAraNe emanI vacce prabaLa dharSaNo jAgatA hoya che. A samaye jo baMne ekabIjAnI dRSTie vicAra kare, to e gharSaNonI samApti thaI jAya. parasparanI samajavAnI sAcI dRSTi maLe, ane jIvana vadhu samatAyukta bane. anekAMtavAda vyaktinA aMgata jIvanathI mAMDIne enA vyavahArajIvana ane ane vicArasRSTi dhe ja upayogI banI zake, mANasa moTe bhAge matAMdhatAmAM jIvato hoya che. e potanA matane eTalo badho dRDhapaNe vaLagI paDyo hoya che ke enA bIjAM pAsAMno vicAra ja karato nathI. prAcIna grIsano mahAjJAnI erisToTala ema mAnato hato ke puruSo karatAM srIonA mukhamAM ochA dAMta hoya che. evI enI A mAnyatAne cakAsavAna kyAreka prayatna karyo nahIM ane e ja rUDha mAnyatacAne AdhAre e vicArato rahyo. mANasa Agraha ke vigraha kadAca choDI zake che, paraMtu pUrvagraha choDI zakato nathI. A pUrvagrahane pariNAme e mANasa amuka vyakti, samAja, jJAti, ke koma pratye sUga, dhUtkAra ke upekSAno bhAva vadhato hoya che. enI vAta AvatAM ja e tarata ja potAno abhiprAya vyakta karI deze. jo eno virodha haze to enI zakya eTalI niMdA karaze. koI anya vyaktie enI TIkA karI haze, to ene vize ghaNo nimna abhiprAya dharAvaze. paraMtu e TIkAmAM kaMI tathya che ke nahIM ke pachI eno svabhAva ja TIkAkhkhara che athavA to AvI TIkAo para dhyAna ApavuM e potAne mATe jarUrI nathI ema sAme cheDe jaIne vicAra karo, to enA jIvanamAMthI aneka bAbatonA Tenzana ochA thaze ane e rIte anekAMtavAda dvArA vyakti Tenzanamuktino anubhava karI zakaze. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAda saidhdhAMtika pakSa gha DaoN. nareza voda (caMda ane hindu zAonA abhyAsa, prakhara ciMtaka, prabhAvaka vaktA DaoN. nareza veda vidvAna adhyApaka che. uparAMta bhAvanagara yunivasirTImAM upakulapati paNa hatA, zaikSaNika kSetre aneka siddhio hAMsila karI che. prastuta lekhamAM temaNe saraLa zabdomAM anekAMtavAdano saiddhAMtika paNa samajAvyo che.. apAyelI keTalIka vyAkhyA joIeH koIpaNa viziSTa darzana hoya ke dharmapaMtha hoya, enA AdhArarUpa enA mULa pravartakanI eka khAsa dRSTi hoya che. jema ke zaMkarAcAryanI potAnA manirUpaNamAM 'advaitaSTi' ane bhagavAna buddhanI potAnA dharmapatha pravartanamAM 'madhyapratipadA dRSTi' e paNa dRSTio che.jaina darzana bhAratIya darzanomAM eka viziSTa darzana che; sAthe sAthe viziSTa dharmapaMtha paNa che.tethI enA pravartaka ane pracArakonI eka khAsa ddaSTi enA mULamAM hovI ja joIe, ane e che paNa kharI. A sRSTi ja 'anekAntavAda' che. jaina tattvavicAra hoya ke AcAravyavahAra hoya - e badhuMtha anekAnta'STine AdhAre yojavAmAM Ave che athavA ema paNa kahI zakAya ke aneka prakAranA vicAro ane AcAromAMthI jaina vicAra ane jaina AcAra zuM che; e kevA hoI zake e nakkI karavAnI ane enI AkAraNI karavAnI ekamAtra koTI paNanihALatI dRSTi, e thaI anekAntadRSTi; eTale ke vizALa ke vyApaka ane kAnadaSTi ja che. dRSTi. (5) sAmAnyatayA ApaNI daSTi ekAMgI hoya che. ApaNe koI paNa vastu, vicAra ke paristhitine eka sAthe badhI bAjuthI joI ane samajI zakatA nathI. tethI temanA vizenuM ApaNuM jJAna je te sthaLakALa (1) vastu athavA vicAranuM judA judA dRSTibiMduoI avalokana karavuM ke kathana karavuM ane syAdvAda ke anekAntavAda kahe che. bIjI rIte kahIe to eka vastu ke vicAramAM bhinnabhinna draSTie saMgata thaI zake evA bhinnabhinna guNadharmono samanvaya karavo eTale spAAda athavA anekAntAvAda che. (2) vastunuM svarUpa amuka ja prakAranuM che ane bIjI rItanuM na ja hoI zake ervA nirNaya tenuM nAma ekAMtavAda. daSTimaMdane anusaratuM vastunuM svarUpa che evo nizcaya karavo te anekAntavAda, (3) koI paNa viSaya, vicAra, vastu, paristhiti ItyAdine vadhumAM vadhu ddaSTikoNathI, vadhumAM vadhu vigatothI ane vadhumAM vadhu UMDANathI tapAsavA ane emAM dekhAtA 5252, virodhI evA tattvo/vicAro/ dRSTibiMduono samanvaya karIne temAMthI satya tAravavuM te anekAntavAda, satya eka che, paraMtu tenA svarUpo anaMta hoI zake che. e svarUponuM judI judI apelae darzana karavuM te anekAntavAda. (4) vastune eka dRSTithI, eka bAjuthI jovI, e thaI ekAntadRSTi, matalaba ke apUrNa dRSTi, jyAre vastune aneka bAjuthI, bhinnabhinna draSTibiMduothI tIrthaMkaroe pravartAvela jaina dharma ane darzananuM hArda che: ahiMsA, A ahiMsA AcAra ane vicAra ema baMnemAM hovI joIe. AcAramAM ahiMsAnA be rUpo che. (1) saMyama ane (2) tapa. saMyamamAM 'saMvara'ane dRSTibiMduthI maryAdita hoya che. ene badale koI paNa vastu, vicAra eTale ke saMkoca Ave che - zarIrano, manano ane vANIno, jIva AvA ke paristhitine judI judI dRSTinA sahAre jANavI ane svIkAravI ane saMyamane kAraNe navA baMdhanomAM paDato nathI. paNa jUnAM baMdhanonuM zuM? ema karavAmAM vaicArika jAgRti ane bauddhika udAratA keLavavI enuM junA upArjita baMdhano jIva 'tapa'thI kApI nAkhe che. matalaba ke mAtra nAma anekAntavAda. (6) sarve padArtho prathama darzana ekarUpanA jaNAya ahiMsAnA pAlanathI manuSya mukti meLavI zake che. che athavA samajAvAya che, to paNa bIjA rUpamAM athavA aMzamAM bhAvarUpe, abhAvarUpe athavA anirvacanIya rUpe guMcavAyelA hovAthI sarve padArtho anekAMtika gaNavA ghaTe che. (7) badhA dRSTibiMduomAM rahelAM AMzika satyone svIkArI temano samanvaya karavo te ja anekAnta che. syAdvAda yA anekAntavAda e eka vizALa ddaSTi che je vastunuM bhinnabhinna daSTikoNothI avokana kare che. A vyApaka daSTinA avalokane eka daSTibaddha vicAro saMkucita ane aA sAbita thAya che ane bhinnabhinna draSTibiMdu saMgata bhinnabhinna ane virodhI jaNAtA vicArI paNa mALAmAM moktikonI jema samanvita banI jAya che. A badhI vyAkhyAo jotAM ema samajAya che ke anekAnta eka jAtanI vicArapaddhati che. kaho ke badhI bAjuothI, badhI dizAo taraphanuM khulluM mAnasa (open mindedness) che. jJAnanA, vicAranA ane AcaraNanA koIpaNa viSayane te mAtra eka khaMDita ke adhUrI bAjuthI ke dRSTithI jovAnI nA pADe che ane zakya hoya teTalI vadhAremAM vadhAre vigatothI ane vadhAremAM vadhAre UMDANathI sarva kAMI jovA, vicAravA ane karavAnI vAta tarapha pakSapAta dharAve che. teno A pakSapAta paNa mAtra satyanA pAyA upara ja baMdhAyelA che. jenonA A anekAntavAdane ApaNe pratya ane pAzcAtya beuM tatvaSTiothI paNa samarpita karI anekAntadRSTinuM svarUpa samajavA ApaNe enI vidvAno dvArA zakIe ema chIe. bhAratIya tattvaciMtakoe ApaNuM mAnasa khulluM 221 anekAntavAda saidhdhAMtika pakSa jIvanamAM ahiMsAnuM pUrepUruM pAlana karavuM hoya to vicAramAM anekAMtane apanAvyA vinA cAle ja nahi. AthI ahiMsAnA khyAlamAMthI ja jaina dharmano dArzanika siddhAnta anekAnta phalita thayo che. jaina dharma sahiSNutAne ane dareka daSTibiMdune mAna Ape che. ApaNe jANIe chIe ke dareka dRSTibiMdu AMzika satya che.AvA AMzika satyane pUrNa satya mAnI levAnI bhula karanAra vAstavamAM asahiSNutA ane hiMsaka banI bese che, paraMtu badhA dRSTibaMduomAM rahelA AMzika satyone svIkArI temano samanvaya karavAmAM sahiSNutA ane sahRdayatA rahelI che. vicAronAM dvAra khullA rAkho, tamane badhAnA vicAromAMthI satyAMzo prApta thaze ane eno samanvaya karatAM tamane satya maLI Avaze - A che anekAntano artha. satyanA AgrahI mATe sauprathama potAnola e kadAgraha ke 'mAro vicAra, mAruM dRSTibiMdu te ja sAco ane bIjAM badhAM jUThAM' e choDavo ja paDe. Avo kadAgraha e na choDe tyAM sudhI te bIjAne anyA ja ka2ze ane e ja to hiMsA che. AthI, ahiMsaka rahevA mATe anekAMtavAdI thavuM anivArya che. ahiMsAmAMthI anekAMtaddaSTi sphure che ane anekAMtaSTinA yogathI ahiMsA jAgrata ane puSTa thAya che. Ama, ahiMsAane anekAnadaSTi e baMne anyonyane upakAraka che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhI navA vicAro, navI zodhakhoLo, navA saMzodhana tarapha abhimukha vAstava haMmezAM nirIkSaka ane pariveza anusAra, nikaTatA ke dUratA rahI jJAnamAM zuddhivRddhi karatA rahevA upara bhAra mUkatA ApaNane zIkha anusAra, aMgata ke binaaMgatapaNe artha dhAraNa kare che. vyakti, vastu, ApelIH "no madrAH zrato vivata: 'jyora varSo sudhI pazcimI vicAra paristhitine jonAra koNa che e keTalA aMtarathI, kevI dRSTithI, philasUphIe uni-diemensional approach svIkArI kAma karyA kevA saMjogomAMthI nihALe che enA upara enA arthaghaTanano AdhAra karyuM. paraMtu lAMbA anubhave amane samajAyuM ke emano A founda- rahe che. jIvanamAM du:kha che e hakIkata che. paNa koInA mata mujaba e tional concept ja bhUla bharelo hato. vastunuM ke ghaTanAnuM pUrNa ane tRSNAne kAraNe, koInA mata mujaba ahaMtA - mamatA - abhimAnane yathArtha darzana karavuM hoya, emAMthI pUrNa jJAna ko satya pAmavA hoya to kAraNe, avidyAne kAraNe - ema matamatAMtaro hoI zake. tyAre satyane khaMDadarzanathI nahIM maLe; akhaMDa darzanathI ja maLe. eTale pAmavA udAra matavAdI thavuM paDe. Avo udAramatavAda saptabhaMgI nayamAM multidimentional evo holistic approach emaNe svIkAryo. samAyelo che. satya "eka'mAM nahIM "aneka'mAM raheluM che e spaSTa karato dazeya dizAomAMthI amane zubha vicAro prApta thAva' evI prArthanA A anekAntavAda ke syAdvAda. A dRSTie, AjanA vaijJAnika anekAntavAdano ja pratighoSa che. sApekSavAda (theeory of relativity)nuM purAtana rUpa che. anekAntavAda ane syAdvAda: anekAntavAda zA mATe? - ema kahevAya che ke syAdvAdanuM ja bIjuM nAma anekAMtavAda che. nirapekSa ekAMta, nagamanaya, saMgrahanaya ke vyavahAranaya jagatanA A vAta barAbara samajavA ApaNe baMne zabdonA ghaDatara ane arthane vicitra anubhavone jevo joIe tevo khulAso karI zakatA nathI. A spaSTa karI laIe. "syAdvAda' sAmAyika zabda che. "cA" ane "vAda' kAraNathI jainadarzananA vicArako vastunuM svarUpa anekAMta mAne che. pahelI e be zabdothI banelo samAsa che. "syAt" eTale amuka apekSAe ke najare A AnekAMtavAda 'hasavuM ane loTa phAMkavo' jevo lAge che. eka amuka dRSTikoNathI. jyAre 'vAda' eTale vicArasaraNI. "anekAnta'mAM ja padArthamAM aneka virodhI guNano Azraya zI rIte hoya? te padArthanuM "aneka" ane "aMta' ema be zabdo che. temAM aneka'no artha to ekathI nizcita eka prakAranuM rUpa hovuM joIe evuM ApaNuM svAbhAvika maMtavya vadhAre, bahu evalo spaSTa che paNa 'aMta'no artha che: dharma, dRSTi, dizA, hoya che. paNa vadhAre UMDI samajaNa keLavIne joIzuM to ApaNane jainonuM apekSA bAju vagere. e uparathI "svAdvAdano artha thAya amuka A maMtavya kharuM lAgyA vinA nahIM rahe. apekSAvALI amuka dRSTikoNa dharAvatI vicArasaraNI. "anekAnta'no anekAntavAdanI svIkAryatAH artha thAya aneka dRSTiothI vividha dizAothI, bhinnabhinna apekSAthI jeo ekAMtavAdI che temane paNa prakArAnta jAye - ajANyA vastunuM avalokana ke kathana karavuM. Ama 'syAdvAda' ane 'anekAntAvAda' A anekAntavAda svIkAravo paDyo che. udAharaNa tarIke hindu dharmanA baMne saMjJAo samAna khyAla rajU karatI jaNAya che. darzano tema boddha dharmadarzana. juokeTalAka vidvAnoe A vAtu judI rIte paNa samajAvI che. emanA (1) sAttvika, rAjasI ane tAmasI evA traNa guNonA sAmya mata mujaba anekAntavAda mATeno pAribhASika zabda 'syAdvAda" che. bhAvavALI prakRtimAM prasAda, saMtoSa, dena vagere aneka dharmono "cA" eTale "thaviM' matalaba ke keTaluMka jANavA maLyuM che, paraMtu ekAzrayamAM svIkAra sAMkhya vicArakone karavo paDyo che. (2) naiyAyiko ghaNuM jANavAnuM bAkI che. eTale anekAntavAda siddhAnta che ane e paNa dravya, guNa ane karma e traNa padArtho sAmAnya tathA vizeSarUpa che siddhAntane amalamAM mukavAnI rIti, paddhati ke zailI te syAdvAda che. ema mAne che. (3) pUrvamImAMsakoe pramAtA, prameya ane pramitinA anekAntAvAda vize be prazno jJAnane ekarUpa mAnyuM che. (4) brahmavastu aMtargata mAyAzaktinA pahelo prazna che ke anekAntavAda kalpanA che ke hakIkata? to kahevuM prabhAvathI ekI vakhate anekAkAra thaI jagatano vibhrama pedA kare che joIe ke tattvaciMtakoe karelI hovAthI e dhAraNAyukta kalpanA che. evuM mAnanAra vedAMtIo paNa anekAntavAdI che. (5) bauddhoe paNa paNa e mAtra kalpanA nathI, vyavahAra jagatamAM enuM AcaraNa karatAM e pAMca varNavALA ratnane "mecaka' kahIne citrajJAnane svIkAra vijJAnavAdamAM svataHsiddha thayelI che. eTale ema kahevuM joIe ke bhale e kalpanA hoya karyo che. ATalA vRttAMtathI samajAze ke anya vicArasaraNI dharAvanArA paNa hakIkate satyasiddha thayelI hovAthI e tattvajJAna che tema vivekI vicArakoe paNa nyAya dRSTithI A anekAntavAdano jAye-ajANya AcaraNano viSaya hovAthI dharma paNa che. bIjo prazna che ke anekAntavAdanuM svIkAra karavo paDyo che. jIvitapaNuM zAmAM che? anekAMtanuM jIvitapaNuM emAM che ke te jema anekAntavAdanI upakArakatAH bIjA viSayone badhI bAjuthI taTasthapaNe jovA-vicAravA prere che tema hindu ane bauddha darzanonI mAphaka jaina darzanapaNa maitrI, karuNA, e potAnA svarUpa ane jIvitapaNA vize paNa khullA manathI vicAra muditA ane mAdhyastha vRtti keLavavA para bhAra mUke che. e cAra paikInI karavA anurodha kare che. jeTaluM ApaNuM vicAranuM khullApaNuM, spaSTapaNuM mAdhyastha vRtti keLavavAmAM jainadarzananI A dRSTi vicArakone upayogI ane taTasthapaNuM teTaluM anekAMtanuM baLa ane jIvana. thAya tevI che. manuSyajAtinA rAgadveSonuM AvaraNa khaseDavAmAM anekAntavAda ane sApekSavAdaH tattvajJAnanA abhyAsIoe taTasthatA keLavavI jarUrI che. AvI keLavaNI. prathama darzane ekAMtarUpavALo padArtha adhika vicArathI anekAMtika ke Avo saMskAra ApavAmAM tattvajJAnanI aneka paddhatiomAM jainonI che evI samajaNa dharAvanArAne ekAntika graha vaLagato nathI. matalaba anekAntavAdanI AI paddhati ghaNI upakAraka che. kema ke anekAntavAda ke e matAgrahI thatA nathI. vastunA svarUpa nirNaya prasaMge amuka muddAmAM vastutaH samanvayakaLA che. tenuM pariNAma adhUrI ke ekAMgI draSTithI te nirNaya ekAMta gaNI vyavahAra thAya che, paraMtu vastuvicArathI te vastu UpajatA kalaho ane kalezone zamAvI samabhAva sarjavAmAM che. paraspara bIjArUpe paNa samajAya che. AthI matabhedane haMmezAM avakAza hoya che. saumanasya sAdhavano mArga. mAnavajAva mATe ane anekAntaddaSTine sahAre AjanI bhASAmAM kahIe to satya haMmezAM sApekSa hoya che. kAraNa ke saraLa thAya ema che. prabuddha saMpadA 222 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM naya | | DaoN.jitendra zAha DioN. jitendra bI. zAha bhAratIya darzanonA prakAMDa vidvAna, marmajJa na M vinA ho gararaca sivAyaDivattA / ane jaina darzananA vizeSa abhyAsI che. vidyA kSetre ane saMzodhana tahyA so bohabbo eyaMta haMtukAmeNa / / 174 / / kSetre temaNe aneka upalabdhIo hAMsila karI che. AMtararASTrIya, | nayanA jJAna vinA manuSyane syAdvAdano bodha thato nathI. mATe rASTrIya prAdezika stare bhAratIya darzanonA ane jaina vidyAnA vividha ekAntano virodha karavAnI IcchA hoya teNe nayanuM jJAna meLavavuM seminAromAM teo bhAga le che. hAlamAM teo ela. DI. InsTiTyUTa jo Ie. a. inDolojInA DAyarekTara che. prastuta lekhamAM jaina darzanamAM naya jaha satthANaM mAI sampataM jaha tvaaigdunnnnile| aMge thayelI vizada ane vizALa carcAno khyAla Ave mATe lekhakanA ghAuvae raso taha NayamUlaM aNeyaMte / / 175 / pustakamAMthI amuka ja aMza pasaMda karI ahIM mUkavAmAM AvyA che.] jevI rIte zAsanuM mULa akArAdi varNa che. tapa Adi guNonA bhaMDAra sAdhumAM samyakatva ane dhAtuvAdamAM pAro che tevI rIte naya e jaina darzanano viziSTa siddhAMta che. sAmAnya rIte naya anekAntavAdanuM mULa nayavAda che. eTale draSTi. padArtha athavA paristhitine mUlavavAnI vibhinna daSTio je NayadiThThivihINa tANa va vatthUsahAvauladdhi / eTale ja naya ane A tamAma dRSTiono samanvaya eTale cAdvAda. vatthusahAvavihUNA sammAdiThThi kahaM huMti / / 181 / / ane kAntavAdane samajavA paNa na siddhAMta samajavo Avazyaka che. je vyakti nayadraSTithI vihIna che tene vastunA svarUpanuM jJAna nayo vize Agama sAhityamAM pracura ciMtana upalabdha thAya che. tyArabAda nathI thatuM ane vastunA svarUpane na jANanAra samyakraSTi kevI rIte nayasiddhAMta dArzanika rIte paNa mUlavavAmAM Avyo. eTaluM ja nahIM hoI zake. jaina dArzanikoe jayasiddhAMtane tArkika kasoTIthI kasyo ane tenuM dhammavihINo sokkhaM tahNAcheyaM jaleNa jaha rhido| mahattva paNa sthApita karyuM. umAsvAti, siddhasena, pUjyapAda ane taha iha vachaMD mUDho NavarahiAo davyaNicchittI / / 6 / / samantabhadra jevA samartha dArzanikoe tenI AvazyakatA paNa pramANita jevI rIte manuSya dharma vinA saumya pAmavAnI IcchA kare ane karI. tyArabAda to nayo upara svataMtra graMthonI racanA paNa thaI. AcArya jaLa vagara tRSNA nAzakaravAnI bhAvanA rAkhe to te phaLIbhUta thAya devasene nayacakra nAmaka graMthamAM nayo vize vizeSa ciMtana karyuM che. nahIM tevI ja rIte nayajJAna vagara jo dravyonuM jJAna pAmavAnI IcchA tenI samAlocanA upAdhyAya yazovijayajIe dravya - guNa - paryAyanA kare to te nirarthaka che. rAsamAM aneka zAstrIya pramANo ApIne karI che. AcArya devasene jaha Na vibhuMjaha rajjaM rAo gahabheyaNeNa prinniinno| to saMskRta to saMskRta ane prAkRta bhASAmAM graMtho racyA che. AcAyarDsa taha jhAdA NAyavyo daviyaNichittIhiM parihINo / / 7 / / devasene vikramanI 10mI zatAbdImAM thaI gayA che. temaNe darzanasAra, je rIte rAjA judA judA khAtAonI vaheMcaNI karyA vagara rAja ArAdhanAsAra, tattvasAra, nayacakra ane AlApa paddhati Adi graMthonI karI zakato nathI tevI ja rIte manuSya naya jJAna vinA ja dravyanuM jJAna racanA karI che. darzanasAra ItihAsa viSacakra graMtha che. temAM vibhinna meLavavA Icche che nirarthaka che. daza matonI utpattinI carcA karavAmAM AvI che. AcArya devasena Ama nayanI mahattA darzAvatI gAthAo darzAvI che. tyArabAda jaina darzananA pramukha siddhAMta 'naya siddhAMta'nA pAragAmI vidvAna dravyArthika, paryAyArthika A be nayone sAta nayamAM umerI nava naya hatA. ane traNa upanayo sAthe bAra nayanI vyAkhyA sAthe carcA karI che. darzanasAranI aMtima gAthAomAM jaNAvyA anusAra temaNe jaina darzanamAM naya darzanasAra graMthanI racanA dhArAnagarImAM AvelA pArzvanAthanA caityamAM nircantha darzanamAM vastutattvane anantadharmAtmaka mAnela che. karI hatI. teTalI ja mAhitA temanA sthaLa viSa prApta thAya che pratyeka vastu anekAneka bhAvAtmaka ane abhAvAtmaka guNadharmothI tene AdhAre teo dhArAnagaranI madhya pradezanI AsapAsanA kSetramAM yukta hoya che. eTaluM ja nahIM paraMtu vastumAM paraspara virodhI guNadharma viharatA haze tenuM anumAna karI zakAya. paNa ekasAthe jovA maLe che. vastunI A anantadharmAtmakatA ja nayacakra: anekAntavAdano tAtvika AdhAra che. vastumAM aneka guNadharmo hovA nayacakrane laghu nayacakranA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. tenA chatAM paNa jyAre enuM kathana karIe chIe tyAre koI eka dharmane koI kartA AcArya devasena che. prAkRta bhASA nibaddha 87 gAthAomAM eka apekSAe mukhya banAvIne kathanakaravAmAM Ave che. jyAre koI nayonuM svarUpa varNavavAmAM AvyuM che. nava e jaina dharmano viziSTa eka vastuno vividha pakSonA aMtargatanA koI eka pakSane dhyAnamAM siddhAMta che. digaMbara paraMparAmAM nayonuM svataMtra varNana karato A rAkhIne kathana karavAmAM Ave che tyAre vastutaH anya pakSa ke guNa sarvaprathama graMtha che. nayonuM varNana karatA AcArya devasene nayonI dharmano abhAva thaI jato nathI. A anaMtadharmAtmaka vastunI koI mahattA paNa darzAvI che. eka evI kathanazailInI jarUriyAta che je vastunA koI eka guNadharmanuM 223 jaina darzanamAM naya Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAna kare tyAre anya guNadharmono niSedha na thAya. bIjA zabdomAM kahIe to vastunA saMbaMdhamAM sApekSita kathana karavAmAM Ave che te koI abhiprAthavizeSa ke dRSTikoNavizeSane dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM Ave che. vaktAno A abhiprAyavizeSa arthAt dRSTikoNavizeSa e ja naya kahevAmAM che. taduparAMta je apekSAnA AdhAre vastunA ananta guNadharmo paikI koI eka guNadharmanuM vidhAna ke niSedha karavAmAM Ave che te naya kahevAya che. nayano saMbaMdha vastunI abhivyaktinI zailI sAthe che. mATe ja AcArya siMhasene sanmati prakaraNa (prAyaH IsvIsananI pAMcamI sadIno pUrvArdha)mAM kahyuM che keH jAvaiyA vayaNavahA tAvaiyA ceva hoMti nnyvaayaa| jAvaiyA NayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA || arthAt kathananI jeTalI zailI ke jeTalA vacana pada hoya che teTalA nayavAda hoya che tathA jeTalA nayavAda che teTalA pa2-samaya arthAt paradarzana hoya che. A AdhAra parathI siddha thAya che ke nayonI saMkhyA anaMta che kAraNa ke vastunA anaMta guNadharmonI abhivyakti mATe vividha dRSTikoNonI sahAya levI paDe che. A badhA dRSTikoNa naya Azrita ja hoya che. jaina darzanamAM naryAnI carcA vibhinna rUpamAM karavAmAM AvI che. sarvaprathama Agama yugamAM dravyArSika ane paryApArthika dRSTithI vastunuM vivecana jovA maLe che. vastunA dravyAtmaka ke nityatvane je potAno viSaya banAve che tene 'dravyArthika-naya'nayanA kahevAmAM Ave che. enAthI viruddha parivartanazIla pakSane je naya potAno viSaya banAve che te naya 'paryAyArthinaya" kahevAya che. tema ja pramANa ane pArthatAnA AdhAra para paNa prAcIna AgomAM be prakAranA nayono ullekha maLe che. je naya vastunA mULabhUta svAbhAvika svarUpane potAno viSaya banAve che te 'nizcayanaya' ane je naya vastunA pramANajanya viSayane potAno viSaya banAve che te 'vyavahAranaya' kahevAya che. prAcIna AgamomAM mukhyataH A be prakAranA naryAnI carcA ka2vAmAM AvI che. kyAreka vyavahAranaya ke dravyArthika naya athavA aghdhasthitti-nama temaja paryAyArthika-naya ke nizcayanayane pacchininaya kahevAmAM Ave che. nInA A be prakAranA vivecana uparAMta ApaNane tenA anya vargIkaraNa pachA upalabdha thAya che. umAsvAtie tattvArthAdhigamasutra (prAyaH IstrI, 350)mAM naigamAdi pAMca mULa nAno ullekha karyo che. siddhasena divAkara sanmattiprakaraNamAM naigamanaya choDIne bIjA cha nayonI carcA karI che. tattvArthasUtranA digaMbara TIkAkAra tema ja keTalAya anya sAta nayonI carcA kare che. dvAdazA2 navacakranA graMthakartA mallavAdI (IsvI. 550-600)e nUtana dRSTikoNono AdhAra laI bhAra nayonI carcA karI che. nayacakranA ullekha parathI kahI zakAya ke vibhinna daSTikoNAnA AdhAra para nonuM sAtamo rUpomAM vibhAjana karavAmAM AvatuM hatuM, paraMtu vartamAna yugamAM nonA vargIkaraNanI saMkSipta ane madhyama zailI ja pracalita che. jaina darzanamAM nathanI vyApakatA anekAntAvAdanA AdhArabhUta nathavAdanI mahattA AgamakALamAM sthapAI cUkI hatI. e pachInA kALamAM uttarottara vadhatI ja gaI hatI. prabuddha saMpA jaina darzanamAM pratyeka padArthane nayajJaSTithI mUlavavAnI paddhati pA prAcIna che. AgamanA pratyeka sUtrane vibhinna mUlavavAnI paddhati paNa prAcIna che. AgamanA pratyeka sutrane vibhinna nathathI vicAravA ane zrotA anusAra tenuM kathana karavAnI praNAlI hatI tethI nayanA bhedaprabhedanI saMkhyA paNa vadhatI ja gaI hatI. AvazyakaniryuktimAM jaNAvelA nAnA sAtamo ke pAMcaso bheda A vAtanI puSTi kare che. jaina darzananA pratyeka sUtro paNa nayane AdhAre kahevAya che. Ama nayanI sarvavyApakatA jaina darzanamAM jovA maLe che. AvazyakaniryuktimAM/vizeSAvazyabhASyamAM to eTale sudhI kahevAmAM AvyuM che ke . nAtdhi ehiM vi sutaM atdho ya jiNamae kiMci / jhAsakhta 3 soyA, ne navisAro phUga || 2277|| arthAt jaina darzanamAM natharahita koI sUtra ke artha nathI, tethI nayavizArada (nayamAM niSNAtaguru) yogya zrotA maLatA nayanuM vividha prakAre virNana kare. AthachI ja pachInA kALamAM pratyeka jaina dArzanikoe naya aMge UMDuM ciMtana karyuM che ane tenA vize lakhyuM che. zvetAmbara ane digambara paraMparAmAM nayaviSayaka vipula sAhitya upalabdha thAya che. nayanA vizada varNana karatAM graMthonI saMkhyA avya che, paraMtu darzananA graMthamAM yatra taMtra nayanI carcA thayelI che. temAM lakSaNanI paNa carcA thayela che. vibhinna graMthomAM nayonuMlakSaNa bhinnabhinna jovA maLe che. anuyogaDhAravRttimAM nathanuM lakSA ApatA jaNAvyuM che ke 224 sarvAtrAnantadharmAdhyAsite vastutani ekAMsagrAhako bodho nayaH / / arthAt anantadharmAtmaka vastunA eka aMzane grahaNa karanAra bodha te naya che. nyAyavatA2 (zloka 29)nI TIkAmAM siddharSi nayanI vyAkhyA karatAM jaNAve che ke anantadharmAdhyAsitaM vastupa svAbhipretaikadharmaviziSTaM nytiprApati saMvevana-mArohayatIti nayaH arthAt anaMtadharmothI viziSTa vastune potAne abhimata evA eka dharmathI yukta banAve che te naya che. digambara paraMparAmAM nayanuM lakSaNa jaNAvatAM kahyuM che. jJAturabhiprAyaH zrutavikalpo vA nayaH / / arthAt jJAtAno abhiprAya athavA zruta vikalpa naya che. A uparAMta vijayae sapnabhaMgI nathapradIpamAM anya lakSaNo paNa noMdhyA che. nAnAsvabhAvebhyo vyAvRttavaikasmin sababhAve vastu nvtiprApnotIti nayaH|| vividha svArthomAMthI koI eka svabhAvayukta vastunuM jJAna karAve te natha che. pramANena saMgRhItArthakAMzo nayaH / pramAA dvArA saMgrahIta karavAmAM Avela dharmomAMthI koI eka aMze grahaNa karavo e navanuM lakSaNa che. tattvArtharAjavArttikamAM nAnuM lakSaNa nIce pramANe jaNAvyuM cheH Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANa- prakAzitoDartha vizeSaprarupako nayaH / / arthAta pramANa varDa prakAzita arthanA paryAyanI prarUpaNA karanAra naya che. pramANanathattvo kAlaMkAra sUtramAM nayanI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che keH nIyate yena zrutAkhya pramANaviSayIkRtasyArthasyAMzastaditarAMza audAsIcyataH sa pratiSturabhiprAdavizeSo jayaH / arthAt siddhAntAmAM kahelA, pramANanA viSayarUpa, padArthanA aMzarUpa, anya aMzo ta2pha udAsInatApUrvakano abhiprAya te naya che. upara jaNAvela tamAma lakSaNomAM sahuthI vadhu pariSkRta lakSaNa pramANanayatattvohaMkAranuM che. temanA anusAra anantadharmAtmaka vastu je no ane pramAkAno viSaya che. te anantAdharmAtmaka vastunA koI eka aMzane mukhya karIne bAkInA tamAma aMzo tarapha udAsIna bhAva rAkhavA pUrvaka arthAt gauNa gaNIne vakatAno abhiprAya vizeSa e nace che. A vAtane anya zabdomAM kahIe to koI eka vastu saMbaMdhI judI judI dRSTie- apekSAe vicAra karavAthI je judA-judA yathArtha abhiprAyo bAMdhavAmAM Ave che te badhA natha kahevAya che. mukhya be bheda nayonI anantatA hoya to teno bodha thaI ja na zake. nayano bodha na thAya to naya dvArA anekAntanI siddhi na zaI zake. Ama nathI paraMtu jagatamAM koI paNa vyakti padArthano bodha karavAnI zarUAta kare che tyAre te padArthane bhedaSTithI ke abhedaSTithI jovAno prayAsa kare che. A dvArA ja te baudha prApta kare che. bhedaSTi te vizeSa sRSTi che ane abhedagAmI dRSTi te sAmAnya dRSTi che. bhedagAmI ane abhedagAmI dRSTimAM ja bAkInI ananta dRSTino samAveza thaI jAya che. AthI mULamAM to be ja dRSTi rahelI che. ane A bhedagAmI dRSTine ja paryArthika naya che ane abhedagAmI dRSTi te dravyArthika naya che. AthI asaMkhya none A be bhAgamAM vaheMcI zakAya. kahyuM che ke niththayara vayaNa saMgraha visesa patthAra mUlabAgaNI davvaTTayo ya pajjavaNao ya sessA viyappA siM / / 1-3 / / arthAt tIrthaMkaronAM vacanonA sAmAnya ane vizeSa rUpa rAzionA mULa pratipAdake vyArthika ane paramArthika naya che. bAkInA e benA ja bhedo che. do ceva mUlimayaNI bhaNiyA davvattha pajjayatagayA jhaLuM UsaMravya saMvA te talmeyA muLayA / / ...|| arthAt be ja mULa nathI vyArthika ane paryAyArthika che. bAkInA asaMkhya no to A benA ja bhedo che. dvAdazAra nacacakragata niyonuM vibhAjanaH samagra jaina dArzanika paraMparAmAM dvAdazA2 nayacakra eka vilakSaNa dArzanika graMtha che. dvAdazAra nathacakramAM Agamaprasiddha naryAnA vividha vargIkaraNano svIkAra karIne temAM darzana yuganA sAta nayono samAveza to karyA che paraMtu te sivAya jaina darzananAM anyatra anupalabdha evA vidhi, niyama, vidhi-vidhi jevA bAra naryAnono paNa ullekha karavAmAM Avyo che. temanA dvArA A naya dvAdazavidha naya vargIkaraNa kyA prakAre A dravyArthika ane paryAyAdhika evA vividha ane naigama Adi sAta nayomAM vibhAgIkaraNa thAya che te nIce jaNAvela koSTaka parathI sAbita thAya che. 9. vidhi 225 6. 6. 2. vidhividhaH 4. dravyArthika saMgrahanaya dravyArthika naigamanaya 3. vidhyubhayam vidhiniyamaH ubhayam 3mayavidhiH dravyArthika naigamanaya ubhayobhayam paryAyArthika RjusUtra 3mayaniyamaH paryAyArthika zabdanaya 8. 2. niyamaH paryAyArthika zabdanaya paryAyArthika 10. niyamavidhi 99. niyamobhavam paryAyArthika dravyArthika vyavahAra saMgrahanaya saMgrahanava 7. samabhiruDha samabhiruDha 12. niyamaniyamaH paryAyArthika evaMbhUtanava uparyukta bAra 'ara' dvAdazAra- nathacakranI svayaM vizeSatA che. vidhi ane niyama zabdano artha anukrame satno svIkAra ane asvIkAra che. A be zabdonA saMyojanathI ja bAra bheda karAyA che. temAM te yuganA samagra bhAratIya darzanono samAveza karavAmAM Avyo che. prathama cAra amo ne nitya mAnatA darzanono samAveza karAI che. ubhayAdi cAra aramAM satyane nityA- nityAtmaka mAnatA darzanono samAveza karavAmAM Avyo che. A pramArze jaina darzanamAM nIno kramika vikAsa thayo che paraMtu A vAtane AcArya devarsane nayacakramAM nIce pramANe dvAdazAra- nayacakramAM projAyela zailI temaja naryAnAM nAma nayacakranA jaNAvI che. pUrvavartI ke parAvartI sAhityamAM upalabdha thatAM nathI. astitva ccanfefer dravyArthika astitva zAzvata che. te gaIkAle paNa hatuM, Aje paNa che, AvatIkAle paNa haze. astitva niraMtara astitvamAM pariNamana karatuM rahe che, tethI tenuM kyAreya nAstitva thatuM nathI. eno artha che - astitva aja2-amara che. eka mANasa janme che, mRtyu pAme che paraMtu AtmAnuM astitva TakI rahe che. janma ane mRtyunI paraMparAthI para che AtmAnuM astitva. Aje eka pustaka che. AvatIkAle te nAza pAmI zake che, paraMtu paramANunuM astitva kyAreya nAza pAmatuM nathI. jaina darzanamAM naya Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstramAM anekAntavAda | | pratApakumAra ToliyA pritApakumAra ToliyAe gujarAta ane beMgaloramAM aMgrejI nimna sAteka svarUpo ane sthAnomAM dekhAya che? ane hindInA pracAraka tarIke kAma karyuM che. teo prinsIpAla hatA. vRtti ane vrataH dravya ane paryAya, nityAnitya viveka, nizcaya saptabhASI AtmasiddhizAstrano sAta bhASAmAM anuvAda temaja ane vyavahAra, upAdAna ane nimitta, vANI ane vicAra, saMpAdana kArya karyuM che. jJAna sAthe saMgItane mukavAnI temanI vizeSa aMtaHkaraNa ane AcaraNa. zailInA phaLa svarUpe Apela saMgItamaya kAryakramo ane sI.DI. temanI A sarvanuM eka pachI eka udhdharaNa saha adhyayana karIe. sarvatra pAsethI maLyA che. ahIM temaNe AtmasiddhizAstranA saMdarbhe temAM anekAMtavAda jhaLakato dekhAze. taddana spaSTa tarI Avaze. anekAntavAda samajAvyo che.] * vRtti ane vrataH AtmajJAnanA zailazikhara, graMthakAra, cauda pUrvanA sArarUpa | 'laghuM svarUpa na vRttinuM, cahyuM vrata-abhimAna; sAtamA "AtmapravAha' pUrvanA kathana-saMkSepa ane vizvadharma- svarUpe grahe nahIM paramArthane, levA laukika mAna." (gAthA-28) mahAna jainadarzanane suspaSTapaNe, saraLa bhASAmAM, sarva bAhya- sarva * dravya ane paryAyaH svIkArya kSamatApUrvaka prastuta karatA vizvagraMtha zrI Atmasiddhi AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; zAstranI mahAnatA temaja sarvoparitA mATe zuM zuM kahIe ? bALAdi vaya traNyanuM, jJAna enake thAya.' (68) aneka mahAna manISIo e, aneka mahAprAjJa puruSoe, deg che * nityAnitya vivekaH SapadanAmakathanaH aneka tattvaciMtakoe siddha karI dIdhuM che. aneka sAdhakoe A AtmA che', 'te nitya che', e kartA nijakarma; AtmasAt karI lIdhuM che. che bhoktA vaLI "mokSa' che, "mokSa upAya sudharma.' (43) zrI AtmasiddhimAM nihita Atma- ttatvadarzana jainadarzanane ahIM AtmAnA astitva sAthe ja nityatvanI spaSTatA che, teno nAmollekha paNa karyA vinA evI kuzaLatAthI, evI hRA sAthI relI sphaTika zI spaSTatA chaThe. ahIM temAM leza paNa saMzaya ke saMdeha samagratAthI. evI sahajatAthI evI apa InAthI patana kare che. nathI. uparanI gAthAmAM ja tene ane kAMtavAdathI dravya nitya ane ke Azcaryacakita thaI javAya! paryAye anitya sUcavI nityAnityAtAno viveka karI dIdho che. ahIM sarva vizvamatothI upare, sarva dRSTione- nayane potAnAmAM vedAMta- darzananA sUcavA nityAnikayatAnA viveka karI dIdho che. samAvI letuM A Atma tattvadarzanabahu sUkSmatAthI, UMDANathI ahI vedAMta-darzananA 'phUTastha nitya' kahenArA ekAMtavAdano ane avagAhavA, samajavA ne mANavA jevuM che. jenadarzana kathita. bauddhadarzananA kSaNikavAdano AbAda cheda uDAvAyo che. parokSapaNe. 'Atma" svarUpanA sarvocca darzanane rajU karatAM Atmasiddha zAsa, kaSAya dazane nAmAM bhaNI agulinirdeza karyA vinA ! "ekAMtavAda' jinavANInA mahattvapUrNa nirUpaka "anekAntavAda'ne adabhata rIte e saMzayavAda che ema AropaNa mithyA-prarUpaNa karanAnArAone vaNI le che ane vyakta kare che. ema ja lAge jANe sarvajJa tIrthakara bahu sahaja ane svasthapaNe jaDabAtoDa javAha apAyo che. bhagavaMta mahAvIranI ane tene jhIlatA-guMthatA jJAnI gaNadharonI jenadarzana- 'jinadarzana'nA samagratAsabhara satyavAdano jayajayakAra vAgaMgA ja jANe temAM na vahI rahI hoya! karAyo che ane ke kazAya maMDana- khaMDana ane vAda- paraMparAno Azraya A mahAna prAka-vAka- gaMgAne vartamAnakALamAM jhIlIne lIdhA vagara! ahIM Ama vyakta thatA ane kAMtavAdanI A koI vahAvatA zrImad rAjacaMdrajI jevA jJAnAvatAra, paccIsaso varSa pUrve nAnIsUnI siddhi nathI. jANe bhagavaMta mahAvIra prabhunA zrIcaraNe besIne e divya nizcaya ane vyavahAraH samavaraNamAMthI 'gaNadharavAda'nI paricaryAne apUrva datta-citta paNa nizcayadRSTi vyavahAradRSTi baMnenuM saMtulanabharyuM ane kAMtika suNatA hoya, aMtaraUMDe saMgharatA hoya ane ahIM e mahAzravaNane nirUpaNa to zrI Atmasiddhi zAstramAM Thera Thera jovA maLe che. udA. punaH vyakta karatA hoya ema pratIta nathI thatuM? jANe temanuM prathamakta 'vRtti ane vrata'nI gAthAnA anusaMdhAnamAM ja caitanya- temAM Store ane Save karelAM tattvo tathyonuM Open- A pachInI gAthA, kevaLa nizcayanayane apanAvanArA ane ing arthAt kaoNpyuTara ja rahasyodghATana nathI ApatuM? jANe temanuM vyavahAranayane lopanArA sAme kevo lAlabattIbharyo bodha kare che, aMdaranuM 'Te Ipa rekorDa2' (Recorder) A ane kAMta tattva 'athavA nizcaya naya grahe, mAtra zabdanI mAMya; paccIsaso varSa pUrvanuM svastha tattva zravaNa punaH (Replug) zravaNa loe savyavahArane sAdhana rahita thAya." (gAthA 29) nathI karAvatuM? astu. puna: A sabodha AgaLa spaSTa thAya che: A pUrva paramazratanA punaH zravaNamAM jANe temano nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM no'ya; ane kAMtavAdano abhigama zrI Atmasiddhi zAstramAM yatra-tatra nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavA soya. (131) sahajapaNe vyakta thaI jAya che. A sarvanuM anuciMtana karatA e niya nizcaya ekAMtathI, AmAM nathI kahela; prabuddha saMpadA 226 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAMte vyavahA2 nahi, banne sAthe rahela. (132) anekAntavAdanuM AvuM saraLa, manorama citrA anyatra kyAM prApta thayA vinA raheze nahIM mo * upAdAna ane nimittaH caitana ane jaDa vastunuM vastusvarUpa yathAtathya, jema che tema ane ane nayanikSepo saha samAgratAmAM (In Totality) (saMtulana ane jaDa ane caitanyanI bhinnatA darzAvI cetananI preraNAnI mahattA samanvayapUrvaka ahIM je darzAvAyuM che te sAdhakane zrI jinakacita darzAvatAM zrI Atmasiddhi zAsa nirUpe che, mokSamArga AruDha karAvanAruM che. A vastusvarUpa darzanamAM anekAMtavAda suspaSTa thayo che. jinavANIne, jina-darzana, jaina darzanane, paccIsaso varSa pUrvenA rUpe pratidhvanita karatA A Atmasiddhi zAstranI keTakeTalI anumodanA, abhivaMdanA, stavanA, ArAdhanA karIe ? temAMnI ja 'anaMta anaMta bhAvabhedo bharI' anekAMtika zailInI keTalI bhujanA karIe ? zrI Atmasiti zAsanA racayitAnI A jinezvaravANIno mahimA jANe A Atmasiddhi nihita anekAMtika vANIne paNa lAgu paDe cheH 'anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnanI che. anaMta anaMta... A mahimAmI anaMta vANIne, tenA uddAtAne atyaMtarAH namaskAra karIne, A vANInA mAdhyama dvArA, ApaNe paNa enA Adi mahAoSaka mahAvIra prabhunA zrIcaraNa pahoMcI jaIe e divya samavaraNamAM ane zravaNa karI dhanya thaIe- gAdharavAdanI e parama prabaMdhaka, svapara- prakAzaka jinavANI. deha chatAM jenI dayA varSe dehAtIta, te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana ati!' || OM zAntiH zAntiH zAntiH|| 'hoya na cetanapreraNA, koNa graho to karma? jaDa svabhAva nahIM preraNA, juo vicArI dharma.' (75) 'jo cetana karatuM nathI, nathI thatAM to karma; tethI sahaja svabhAva nahi, temaja nahi jIvadharma.' (75) agI jaDa-cetananA viveka bhaNI AMgaLI cIMdhI che. te je rIte nimitta ane upAdAna baMnenuM paNa anekAMtika samAna mahattva ane sthAna batAvAyuM che A gAthAmAM utpAdAnanuM nAma laI, e je taje nimitta; pAme nahi siddhatvane, rahe bhrAMtimAM sthita.' (136) * vANI vicArA aMtaHkA ane AcaraNAH 'manasya anyat vavasva ganyad Arya jhap' evA viparIta mana-vANI- vyavahAra ne aMtaHkaraNA- AcAra bhinnatAbharyA upadezo- tathAkaSThita dhArmikajanone DhaMDhoLatI AtmasiddhinI vANImAM paNa, trividha yogonI ekatAmAM pA, anekAMtavAda ja nathI bharyo ? udA. 'mukhathI jJAna kathe ane, aMtara chUTyo na moha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnIno droha.' (137) Ama AtmAnI samagra siddhi karanArA A paramamrutanI apUrva vANImAM, jainadarzanano anekAMtavAda saga saMzodhakone sarvatra AtmAnA 'Sapui' jaina darzanakAroe, AtmAnA 'Saripu' nAmathI oLakhAtA cha zatruo batAvyA che. e AtmazatruonA nAma cheH kAma, krodha, lobha, moha, mada ane matsara. AdhyAtmika vikAsamAM aDacaNa ka2nA2A A cha duzmano, bhautika vikAsamAM paNa evA ja ane eTalA ja aDacaNakartA che. A vAta barAbara yAda rAkhavA jevI che. e bahu moTA avaguNo che. vyavasthita jIvananA vikAsamAM A avo bAdhaka tattvo *Blocking elements' che. 'ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha' e pAMca mitronI sahAyatA laIne A cha zatruono parAbhava karavA mATe raNe caDavuM e pratyeka vivekapUrNa manuSyano prAthamika puruSArtha che. A vAtane uMcI mUkInejIvana jIvavAno mArga nakkI thAya ja nahi. ene lakSyamAM rAkhIne ApaNe je vana vIe, e vizuddha AdaprAMdakAraka naMdanavana che. ene bAda karIne cAlIe to vana eka jhaMjhaTa che, mahAjhaMjhaTa che. e mahAjhaMjhaTamAMthI chUTavA mATe syAdvAda zrutadhAraka anekAntavAdanA adbhuta tattvavijJAnano Azraya ghevAnI anivArya AvazyakatA rahe ja che. dIrghadaSTA siddhasena divAkarajI zrI siddhasena divAkarajInA jIvana saMbaMdhI ane divadaMtIo jANavA maLe che. emAMnI eka thoDI alaga prakAranI che. A vArtA mujaba teo ekavAra vihAra karatA cittoDagaDha pahoMcyA. derAsaranA prAMgaNamAM Avela eka sAMbha upara emanI najara paDI. A sAMbha thoDA alaga prakArano emane jaNAyuM, temaNe pAsenA jaMgalamAMthI thoDI vanaspatio maMgAvI. tathA emAMthI eka lepa taiyAra karI staMbha upara ene dhIrethI vidhisara lagAvyo. emanA Azcarya vacce e staMbha kamaLakanI jema khulyo, emAM ghaNAM pustako saMgrahita thayelA hatA. dIvAka2zrIe emAMthI be pustako joyA ane tarata ja eka daivI dhvani saMbhaLAyo ke e staMbha kholavA mATeno citta samaya hajI pAkyo nathI. dIvAka2zrIjIe staMbhane punaH e ja sthitimAM goThavyo. temaNe emAMthI je be vidyA grahaNa karI te 1. lazkara utpanna ka2vA mATenI 'sarasapa' vidyA. A vidyAne AjanA samayanA raoNbo sAthe sarakhAvI zakAya. 2. svarNa siddhi maMtra-ApaNe tyAM 'pArasa patthara'nI ghaNI kAnAM che. uparAMta dedAzA ane tyArabAda AnaMdaghanajInA samayamAM pakA eka saMnyAsIe AvA rasa taiyAra karyo hato. 227 zrI AtmasiddhizAstramAM anekAntavAda Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntadarzanaH tattva ane taMtra Do. baLavaMta jAnI DioN. baLavaMta jAnI saurASTra yunivarsiTInA pUrva adhyakSa ane ardhamAgadhImAM AjathI 2500 varSa pahelAM racAyelI racanA che. vAIla cAnselara hatA. dharmaciMtana ane bIjA aneka viSayo para A racanAnI 27nI gAthAmAM anekAnta darzanano ullekha ane deza-videzamAM emaNe vyAkhyAno ApyA che. jJAnI vakatA ane Alekha che, nirdeza cheH saMzodhana kSetre AgavuM pradAna karanAra A vidvAne prastuta kiriyAkiriye veNaIyANuvAyuM, aNANiyANa paDiyacca lekhamAM ane kAnta darzanaH tattva ane taMtranI tAtvIka bhUmikA ThANa samajAvI che.] e savyAyaM II veIttA, avAThThie saMjama diharAyaTT anekAntavAda mATe mane 'anekAntadarzana' saMjJA prayojavAnuM ' arthAt kriyAvAda, akriyAvAda, vinayavAda ane ajJAnavAdagame che. ahIM A darzananA tattvanI ane taMtranI vigato TUMkamAM A cAra ekAntone (paripUrNa na mAnatA temano sApekSabhAve nirdezavA dhAryuM che. svIkAra kare che. sApekSabhAvono svIkAra karavAthI vAda-vivAdAno ApaNe ApaNI dharmazAstra paraMparAnI carcA karIe tyAre sAgara tarI zakAya che. viziSTa zailIthI sApekSabhAve samajIne, paribhASA saMdarbha sajAga rahevuM joIe. arvAcIna samayamAM teo saMyamano arthAt sAdhanAno ane kAjodarzanano AraMbha pazcimanI aMgrejI paribhASAonA gujarAtI ke bhAratIya saMdarbhamAM thayo. prayojavAnuM AraMbhAyuM. emAM AvI samAnatA jAgRti aneka ane kAnta darzanane samajAvavAnA khUba prayatno paMDitoe sthAne nathI rakhAI evuM mane mArA abhyAsa daramyAna jaNAyuM che. karyA che. anekAnta arthAt eka ja dravyamAM aneka dharmo, lakSaNa, ApaNe jANIe chIe ke pazcimamAM dharma mATe 'relIjIyana' saMjJA guNo, avasthAonuM kathana, virodhI lakSaNono samanvaya mukhyatayA che. ane grIsamAM darzanazAstra mATe "philosophI' saMjJA che. ApaNe goNatvanI apekSAe hoya che. je rIte AtmA svabhAvatI nitya tyAM dharmadarzana eka sAthe che. pazcimamAM dharma-khristIdharma- ema ane zuddha che, janma ane mRtyunI avasthA anitya che, rAgAdine svAyatta saMjJA che. emAM philosophI saMmilita nathI. e ja rIte kAraNe zuddha che- AvuM kathana kevaLa lpanA nathI kAraNa ke, A grIsamAM philosophI che, jemAM dharma bhaLela nathI. ApaNI akhaMDa kathana satya AdhArita che. koI eka puruSa koIno mitra che, koIno sAyujyanI saMkalpanA che. e ja rIte ApaNe vAda-prativAdane badale pati che, koIno pitA che. eka puruSamAM AvI vividha saMvAda, carcA-vimarza, goSThinA upAsaka chIe. anekAnta saMjJAmAM avasthitionuM hovuM satya che ane saMbhavita paNa che. ema vAdane sAMkaLavAthI arthasaMkoca thAya che. anekAnta darzana che. vicAra ane kAntamAM zaMkA- saMzaya nathI paraMtu apekSita kathana hoya che. che, vicAradhArA che. enI sAthe 'vAda' vizeSaNa bhaLI gayuM che. apekSArahita kathana mithyA hoya che. anekAnta anekAntakathana AvI emAM kAraNabhUta paristhiti to mahAvIrakAlIna darzana vibhAvanA zake. paraMtu ekAntamAM anekAntano nirdeza na thaI zake. che. tatkAlIna kriyA- akriyAvAda, vinayavAda, ajJAnavAda ane ajJajanonA jJAnasvarUpa AtmAnA upadeza mATe, tenI aneka namaskAravAda ema cAra prakAramAM pracalita darzanone vibhAjita ke zuddha avasthAonA jJAna mATe tattvanA heya ane upAdeyanA viveka vargIkRta karAtA. enAthI para ane sarvAzleSI- sarvabhAvane mATe, ane kAntadRSTithI yogyatAnI prasiddhi mATe anekAnta che. svIkAravAnA valaNavALI vicAradhArA eTale anekAntavAda. ema vidhi ane niSedhanI yogyatAnI prasiddhi mATe ane kAnta che. saMjJA pracalita thaI ane prasthApita thaI jaNAya che. anekAntanA be bheda che. samyagu anekAnsa ane mithyA anekAnta. anekAntadarzana ane mahAvIra vicAradhArA, vyavahAra ane ane kAnta eTale ke vividha dRSTibiMduthI avalo kavuM - kathananuM prAptavya che. AgamonI racanA thaI, ema ja sudharmAsvAmI svIkAravuM. satya eka ja che e hakkIta che paNa tema chatAM enA gaNadhare mahAvIrasvAmI sAthe trIsa varSa sudhI sAkSAt svarUpe anaMtasvarUpo zakya che. AvA svarUponuM vividha dRSTie darzana karavuM vihAra-vicaraNa kareluM. sudharmAsvAmInA paTTaziSya gaNAya che ke avalokavuM eTale anekAnta. jaMbusvAmI. jaMbusvAmInA vArtAlApa svarUpe, saMvAda svarUpe anekAntadarzanamAM virodhI ke anya matavAdInA matanozrIsUgaDAMgasUtra (sUtrakRtAMga sUtra) che. emAM chaThuM adhyana vicArano purA Adara sAthe svIkAra karavAmAM Ave che. koIno pucchisUrNa arthAt 'vIrastuti' che. emAM mAtra ogaNIsa gAthA nakAra, koI paratve asaMmati darzAvavAmAM paNa sUkSma ahiMsA rahelI che. bhagavAna mahAvIra vize je kaMI sAMbhaLyuM che te kaho, AvA che. jaina darzananI ahiMsAnI vibhAvanA anekAntadarzananA udbhava praznanA uttaramAM je busvAmIe kahela vigatonuM A kAvya pAchaLa kAraNabhUta jaNAya che. prabuddha saMpadA 228 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya vyavahAramAM anekAntadarzana hakArAtmaka vAtAvaraNanuM nirmANa kare che, jJAnanI kSitija vistAre che ane tamAmane svIkAravAnuM valA saMvAditA sarje che. Ama, visaMvAdamAM ke vibhinna matavAdIo vacce saMvAditA sthApita karanAruM ghaTaka anekAnta che. sarva vastumAM sarvadharmane jovAthI ane svIkAravAthI arthAt enI dareka apekSAo vastu svarUpanirNita karatuM hoIne A darzana mATe "anekAntadarzana' evI saMjJA samucita rIte praryA jAI che. saptabhaMgI, naya, nikSepa ane pramANa jevI jainadarzananI saMjJAothI anekAntane vadhu spaSTa, surekha rIte samajI zakAya che ke samajAvI zakAya che. saptabhaMgInA sAta rUpo, nayanA sAta rUpI, nikSepanA cAra rUpo ane pramANanA be rUpo ane enA peTA bhedarUponI, enA svarUpanI, arthasaMdarbhanI vigate vAta ane vibhAvanAne samajavAthI anekAntadarzana suspaSTa banI rahe che. mULe to mahAvIre purogAmIonI paraMparAne potIkA vyavahAra, vartana ane vANIthI jainadarzananA kharA paricAyaka anekAntadarzanane vigate vyakti saMbaMdhI mAnyatA- 'A to AvA ja che. khoTA kAma ja karatA hoya che. tene dharma gamato ja nathI.' Ama sAcI vAta jANyA-samajyA vinA koInA mATe graMthi bAMdhI besIe chIe, paNa bhAI kAlanI kharAba vyakti Aja sudharI paNa zake che. zuM tame badhA sArA ja cho ? tamArAmAM koI doSa-durguza nathI? hoya, koInAthI be bhUla thAya to koInAthI eka. jo vyakti kyAreya sudharI zakatI na hoya to koIno mokSa thAya ja nahi, mATe khoTA sarTiphikeTa ApavAnuM choDI do. tame tamArI jAtane sudhAravA mAMDo. arjunamALI rojanI sAta hatyA ka2nA2 sudharI gayA che ke nahi? jIvana badalAvavA mATe varSonI ke mahinAnI jarUra nathI, paNa ghaDI beghaDI kAphI che. pUrvagraha eka ghaDI AvI ghaDI, AthI meM punI Apa tulasI saMgata sAdhu kI, kaTe koTI aparAdha.' basa, jAgyA tyArathI savAra. cetI jazo to karmabaMdhathI aTakI. jazo. tIvra2sa reDazo to nikAcita karma baMdhAze. pachI jevA 2se karma bAMdhyuM haze, tevA rase bhogavavuM paDaze. enI koI davA nathI. dUdha-pANI eka thaI gayA. e game te rIte udayamAM Ave. 'uMcagatAthI nikAcita karma khapI zake * eka karmagraMyakAraka kahe che. metAryamuni Adi mahApuruSone karmo uSamAM AvyA chatAM paNa te sthitaprajJa rahyA. phakta sAkSIbhAva rAkhatA zIkhI jAo. mAno ke tamArA upara 5000 rUpiyAnI corInuM ALa AvyuM. tame rahI zako zAMtithI? tame nathI sIdhA to thai kaeNma mUMjhavaNa vicAryuM eno ghaNo mahimA e kAraNe paNa sthira tho, sthApita thayuM, anekAntadarzanane samajanArA ane samajAvanArAo paNa nidhi ane tIrthasthAno saMdarbhe ekamata nathI, jaDatA, rUDhidAsya ane paraMparAne mATe durAgrahIpaNuM anekAntanA upAsako dvArA pragaTe tyAre A darzana ane paraMparA paratve, emAM sAdhako- upAsako paratve ahobhAva pragaTato aTake che. 229 anekAntavAda saMjJA bhale pracalita hoya ke prasthApita hoya pA vAda-vivAdamAMthI A saMjJA janmI nathI ke saMjJA mATe koI vAda-vivAda nathI. vAda e Ijhama-smno gujarAtI anuvAda che. aMgrejI arthacchAyA paNa pratibaddhatAnI paricAyaka che. anekAnta darzana e jIvana- vyavahAra- vartananI zailI che, jaina matAnusArI jIvanapaddhatinuM eka lakSaNa che. AgamanA sUrgA, mahAvIra anuprANita sAhityanuM adhyayana ane paMDito sAthenA vimarzamAMthI prApta paricayane prastuta karavAnuM banyuM, e nimitte dharmalAbha raLavAnuM banyuM enI prasannA sAthe. thavA lAgI ? tamane khAtarI che ke- 'tame nathI lIdhA. tamane tamArA para pUro vizvAsa che, to pachI bIjA bhalene game te bole!' pUrve meM ALa caDAvAvanuM karma bAMdhyuM. te udayamAM AvyuM. be-cAra divasamAM satya vAta bahAra Ave. sAmevALA mAphI mAMgavA Ave ke- 'mArI bhUla thaI gaI tamArA upara khoTo AkSepa mUkyo.' paNa tame be divasa artadhyAna karyuM. khoTA vicAra karI kevA karma bAMdhyA! manathI tame pA vicArI lIdhuM- 'huM paNa enA para ALa caDAvI badalo laIza.' are! kayAreka evA nasIpAsa thaI jAya to ApaghAta ka2vAnA paNa vicAra Ave ne ? sAyano abhAva hoya ane mAtra yoga hoya to eka samayano karmabaMdha thAya. kadhAryA coMgamAM na maLe to keTalI zAMti rahe ! kAryo Ave to ApaNe sAmevALA sAthe jhaghaDo karIe, bAMlAcAlI karIe, kaSAya na Ave to vicArIe- e enA raste huM mArA raste.' samabhAva bhItaramAM che. pAtALakUvo che emAMthI pANI phUTyA ja karaze. nIkaLyA ja karaze. kudaratanI karAmata evI ke nAriyeLanAM mULamAM pANImAM reDo, paNa nAriyeLamAMthI pANI nIkaLe. nIcenuM pANI upara caDhe. tame eka DAyarI banAvI. dararoja keTalI vAra kaSAya Avyo ? karyu nimitta hatuM te badhuM lo. AThame divase DAyarI vAMco to tamane khabara paDaze ke ApaNA jevo murkha koI nathI! tame tamArA bhAvamAM raho, eTale kAMI paNa karyA vinA puNyabaMdhana cAlu. puNyabaLa prabaLa banaze. karmanirjarA thaze. (supara Dupara AtmA- cAturmAsa vyAkhyAna saMgraha)mAMthI * anekAntadarzanaH tattva ane taMtra Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananA vyavahAramAM atizaya upayogI anekAntavAda... syAdavAda... ane nayavAda paMnyAsa Do. arUNavijaya ma. [AcAyaeN zrI premasUri mahArAjanA bhAI AcArya zrI subodhasUri AvA niyamanI kasoTI upara astikAyAtmaka- pAMceya mahArAjanA ziSya zrI aruNavijajIe 'Izvara sRSTinA kartA che ke nahIM?" paMcAstikAyonA padArthone cakAsavAmAM Ave to te badhA AvA ja jevA tattvajJAnanA gahana viSaya para pIeca.DI. karyuM che. A viSaya paranA padArtho che. A siddhAntAnusAra AkhuM saMpUrNa jagata- vizva trikALa temanA be pustako uparAMta adhyAtma ane tattvajJAnanI saraLa carcA nitya zAzvata ja che. mULamAM padArtho ja jyAre utpanna thavAnA karatA temanA bIjA graMtho vAcakanI jJAnatRSAne saMtoSe che. prastuta svabhAvavALA ja nathI to pachI temanA saMmizraNanI saMmmilita kakSAvALA lekhamAM anekAntavAda, cAvAda ane nayavAdanI tAttvika bhUmikA vizvanI utpati mAnavI te paNa asthAne che. padArtho ja mULamAM samajAvatAM temaNe vyavahArika spaSTatA ApI che.] utpattizIla- utpanna thavAnA svabhAvavALA ja nathI tethI A saMpUrNa jaina dharmanI jJAnagaMgAnI mULa gaMgotrI eka mAtra tIrthakara paMcAstikAyAtma jagata- vizva paNa sotpanna kakSAnuM nathI. ane je je bhagavaMto ja che. temane kevaLajJAnanI prApti thayA pachI kevaLajJAna utpattizIla ja nathI te te vinAzI paNa nathI. anutpanna padArtho ane kalyANakanI ujavaNI karavA devatAo AvIne samavasaraNanI racanA tenI saMmilita avasthAvALuM vizva paNa avinAzI ja che. je je kare che. sarvajJaprabhu AvA Congrigation place- samavasaraNamAM anutpanna- avinAzInI kakSAvALuM hoya te te trikALanitya naikAlika dezanA Ape che. arthathI tattvanI apAtI dezanA zravaNa karIne gaNadhara zAzvata ja hoya che. mATe A samagra brahmANDarUpa jagata kyAreya naSTa bhagavaMto sUtrabaddha racanA kare che. te ja kALAntare Agama zAstra svarUpe thavAnuM ja nathI. prasiddhi pAme che. mATe AvA brahmANDarUpa saMpUrNa vizvane utpanna- nirmANa karanArane | sarvajJa prabhunuM kevaLajJAna- kevaLadarzana sarvavyApI hoya che. ahIMyA sarjaka ane teno pralaya karanArAne visarjaka- pralayakartAdi rUpe mAnavA sarva zabdane dravya-kSetra- kALa- bhAva- bhavAdi nikSepAonI sAthe joDIne ane tene sRSTinA sarjanahAra- visarjanahAranI upamAothI navAjIne joIe to sarvadravya, sarvakSetra, sarvakALa, sarvabhAva, sarvabhavAdi arthamAM Izvara- paramezvaranA birUdathI saMbodhIne sadA tenI tevA ja svarUpe stutivyApaka jJAna-darzana thAya che. A rIte sarva nipAothI vicArIe. svanA karatA rahevAnI pravRtti sarvathA mithyA che. 1. sarvadravyaH sarva zabda samasta- saMpUrNavAcI che, saMkhyAvAcI guNa-paryAyAtmaka padArtha svarUpa paNa che. pramANa-mApavAcI paNa che. samasta dravyone ane temanA saMsAranA paMcAstikAyAtmaka pAMceya padArtho mULamAM guNaparyAtmaka sarvAgINa saMpUrNa svarUpane sarvajJa kevalI potAnA anantadarzana vaDe dravyo che. guNa- paryAyAvad dravyanuM tattvArthanuM sutra A svarUpane spaSTa AtmapratyakSathI jue che ane anantajJAna vaDe jANe che. evA sarva dravyo kare che. eka paNa dravya guNa vagarano nathI, hoI ja na zake. evI ja rIte je astitva dharAve che, te mAtra pAMca ja che. astikAyAtmaka astitva paryAya vagaranA paNa nathI. 1. AkAza dravya avakAza pradAna guNavALo dharAvatA hovAthI saMkhyAvAcI pAMca zabda sAthe joDIne saMkhyAvAcI che. 2. dharmAstikAya dravya gatisahAyaka guNavALo, 3. adharmAstikAya pAMca zabda sAthe joDIne paMcAstikAya tenI saMkhyA apAI che. dravya sthiti sahAyaka, 4. pudgala dravya varNa- gaMdha-rasa-spardhAdi paMcAstikAyAtmaka pAMca dravyo guNavALo ane 5. jIvAstikAya dravya jJAna-darzanacAritra- tapa- vIrya1. jIvAstikAya 2, dharmAstikAya 3, adharmAstikAya 4. upayogAdi guNavALo dravya che. AvI rIte badhA ja dravyo potapotAnA AkAzAstikAya 5. pudgalAstikAya. guNovALA che. guNarahita eka paNa nathI. ane eka dravyanA guNone A paMcAstikAyAtmaka pAMceya bIjA dravyamAM saMkramita thatA nathI. svadravyane choDIne gu pa2 (anya) padArthonA sammilita- samUhAtmaka dravyamAM jatA nathI. tethI dravya paraguNarUpe rahetuM nathI. guNo bhedaka che. saMyukta svarUpane ja jagata- vizva evI ekathI bIjAne judA pADavAvALA che. guNo vaDe ja te dravyanuM mULa svarUpa ( nanana+ma saMjJA ApavAmAM AvI che. A rIte oLakhAya che. dravyAnuyoganA AvA pAyAbhUta siddhAntonuM jJAna khUba AkhuM brahmAMDa- jagatane e bIjuM kaMI ja ja agatyanuM anivArya che. nathI paraMtu mAtra astitva dharAvatA evA paryAya svarUpaH astikAyAtmaka pAMca padArthonuM paryAya- AkAra- prakAra samUhAtmaka svarUpa ja che. astitva ja svarUpe che. pratye ka dravyanI trikALa nitya- zAzvata svarUpe che. zAzvatano artha ja che anAdithI potAnI paryAyo che. AtmAastitva dharAve che ane ananta kALa sudhI ekadhAruM astitva TakI rahe AkAzAdi amUrta dravyo che. che. mATe ja A sarva padArtho anutpanna- avinAzI kakSAnA che. jyAre jyAre ekamAtra pudgalaja mUrta kyAreka utpan ja na thAya, banI ja na zake tene anutpanna kahevAya. dravya che. AkAza ananta che. AvA ja padArtho trikALa- nitya- saikAlika zAzvata hoya che. amApa che ane asamI che. jyAre dharmAstikAyaprabuddha saMpadA 230 nA maH ! ma ma zA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmAstikAya banne dravyAMnI paryAya viSkabhAkA2caturdaza rajavAtmaka lokapuruSAkAra che. AvI emanA paryAya che. banne dravyo amUrta che. arUpI adarUpa che, ane A banne drazyo sarjaze samAntara che. samAna svarUpe ce. mApa pramANa temaja AkA2- prakArAtmaka paryAyarUpe paNa samAna che. eka sarakhA ja che. samakSetrI che. mAtra guNa bhede ja bhinna che. gatisahAyaka guNa vaDe ja dharmAstikAya svathI bhinna para evA adharmAstikAya dravyathI sarvathA bhinna che. evI ja rIte adharmAstikAya dravya sthitisahAyaka evA svaguA vaDe para dravya svarUpa dharmAstikAya AdithI sarvathA bhinna svataMtra che. jIvAtmA ane pudgala dravyUH paMcAstikAyAtmaka pAMceya padArthomAM eka mAtra jIvAtmadravya ane pradgala A baMne dravyo ja paraspare maLe che ane chUTA paDe che. saMyoga viyoga thatA ja rahe che. pudgala dravyanA paramANuo grahaNa karIne tene deha banAvIne temAM dehAkAra paryAya dhAraNa karIne jIvAtmA potAnA AyuSya karmanI kALAdhi sudhI he che. te samApta thayA te pugalAtmaka deha choDIne jIvAtmA jAya che ane svakarmAnusAra bIjo deha banAvIne temAM rahe che- te dhAraNa kare che. je vakhate jevo deha dhAraNa karIne rahe che. te vakhate jIvAtmA tevI paryAyavALA tarIke oLakhAya che. tevI nAdinI saMjJA vaDe vyavahAramAM oLakhAya che. padArthanA mULa svarUpanuM A bhedajJAna sAcA arthamAM samajI levuM joIe. pudgalano banelo deha ane temAM rahetA cetana AtmAne te dehAkAra paryAyamAM rahevAthI abhinna- eka svarUpe mAnI levAnI je bhakti-bhramaNA jIva karI le che.... basa A ajJAna dazA ja jIvane duHkhI karI mUke che. mATe ja bannemAM bhedabuddhi karavAnI vAta adhyAtma zAsro samajAvI che. adhyAtma zAsra vaDe bhedajJAna karIne svathI sarvathA bhinna para evA pudgala dravyane oLakhI levAmAM Ave ane tenA varNa-gaMdha-sparzAdi guNomAM jIvAtmA AkarSAya nahIM. mohita na thAya to ja jIvAtmAnuM kalyANa thAya tema che. anyathA saMbhava ja nathI. para evA pudgala dravyamAM potApaNAnI svabuddhi kaI laIne potAne dehAkAra mAnI laIne abhedabhAve jIvo je vyavahAra kare che vaDe ja mithyArUpe du:khI thAya che. te ava-pudgala dravyonI saMyoga viyogarUpa paryAyI bayAnI ja rahe che. basa A prakriyA ja utpAda- vyayarUpe oLakhAya che. jo bannemAMthI eka paNa dravyanA guNo eka-bIjAmAM jatA nathI. e pramANe cetana jIvAtmAnA jJAna- darzanAdi guNo svadravya AtmAne choDIne paradravya pudgalamAM jatA ja nathI. pudgalarUpe thatA ja nathI. dravyanuM pararUpe parivartana ke pariNamana thatuM ja nathI. evI ja rIte guNonuM paNa paradravyanA guNarUpe parivartana ke pariNamana saMbhava ja nathI. paraMtu A va- pudgala banne dravyonI saMmmilita avasthAmAM je abheda buddhi jIvAtmAmAM AvI jAya che te tenI ajJAnadazAnA kAraNe che. paraMtu jIva jo tene ja sAcuM mAnI le to A brAnti ja mithyAtva che. AvI mithyA-thAna dhAraNAmAnyatAmAMthI bahAra nIkaLavA jIve mathavuM joIe. ane te mATe sarvajJavacana ne sArI rIte samajI vicArIne sAcuM samyajJAna meLavavuM joIe ane samyagdarzana tarapha vaLavuM joIe. anekAntavAda- syAdvAda- nayavAdanuM udgamaH A trarNaya vArtAno mULa AdhAra padArtha svarUpa che. padArtho potAnA mULabhUta dravya svarUpe trikALa nitya zAzvata che. jyAre guNa- paryAya svarUpe utpAda- vyayAtmaka sthitivALA che. padArthonA mULabhUta svarUpanA AdhAre ja saMpUrNa jovuM- jALavuM- aneka svarUpe tenI jANI-joIne vicAravuM, tenuM svarUpa bIjAne jaNAvavA kahevuM ane dRSTi vizeSathI AMzira rUpe kahevuM Adi vyavahAronA kAraNe anekAntavAda, syAdvAda, nayavAda Adi traNeya vAdo- vyavahA2manAM Ave che. anekAntavAda vadhAre ciMtana- mananA staranuM che. jemAM padArthonA dravya svarUpane dhruva- nitya svarUpe, guza- paryAyanA utpAdaka- vyayAtmaka parivartanazIla svarUpane jANavA- samajavA- vicAravAnuM hoya che. jyAre syAdvAda bhASA vyavahAra vaDe tene bIjAne jaNAvavA kahevA mATe upayogI bane che. enAthI paNa vadhAre koI khAsa dRSTi vizeSa vaDe tenA AMzika svarUpane kahevA- bolavAdi vyavahAra mATe nayavAdanI bhASA paddhati vaparAya che. A rIte A trarNaya vArtA potapotAnA svarUpe vyavahAramAM che. paraMtu te trarNayanuM mULa uddagama padArthajJAna upara Azrita- AdhArita che. jo padArtha jJAnano pAyo suvyavasthita majabUta nahIM hoya to tene vicAravAkahevAnI- bolavAnI bhASA paddhatimAM paNa bhUlo thavAnI saMbhAvanA ghaNI vadhAre rahevAnI. mULa pAyAmAM jaina siddhAntAnusAra padArthonuM svarUpa ja tripadImaya- tripadAtmaka ja che- "DAi" lava- hdhyAnanuM sa-' tattvAdhikAre pU. vAcakamUjI umAsvAti mahArAja jemaNe jinAgamonA dohanarUpe AvI sUtra racanA karIne padArtha svarUpa spaSTa karatAM jaNAvyuM che ke guNa- paryAyavALuM dravya- utpAdaka- vyaya- dhruva svarUpe che. padArtha- dravya mAtra guA-paryAyavALuM ja che. guz2A-paryAya vagaranuM eka paNa dravya ja nathI. dravyane choDIne guNo kayAMya anyatra rahI zake temaja nathI. ane evI ja rIte gubro vinA dravya rahI zake ja nahIM. evI ja rIte paryAyanI bAbatamAM paNa samajavuM jarUrI che. AvA guNaparyAyavALA paMcAstikAyAtmaka pAMceya padArtho je dravya svarUpe dhruva- trikALa nitya ja che ane nitya zAzvata hovA chatAM paNa temanA guNo ane paryAyo utpanna- naSTa thavAvALA hovAthI parivartanazIla svabhAve che. utpAda-vyaya thavAne kAraNe guNo paNa badalAya che ane paryAyo pA badalAya che. paraMtu AzcaryanI vAta to e che ke utpAda-vyaya thavA chatAM e paNa mULa dravya svarUpa je sarvathA avinAzI nitya ja rahe che. AvuM paigI padArtha svarUpa jemane paNa spaSTa thatuM nathI teo syAdvAda- navayAdanI bhASA paddhati paNa samajI zakatA nathI. syAdvAda- nathavAdanI bhASA patiH 231 1. saMpUrNa satya...... pramANa........ 2. AMzika satya saptabhaMgI prANe satya naya prakamANe sarvajJa- sarvadarzI bhagavaMte potAnA anAdarzanamAM jothA pramA... ane anantajJAnamAM jANyA pramA..... je rIte saMpUrNa satya jIvananA vyavahAramAM atizaya upayogI anekAntavAda Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne syAdvAdanI bhASA paddhatithI jagata samakSa jaNAvyuM che temAM te te dravyanA eka-eka guNa-dharmane syAd zabda joDIne eka-eka vAkyanuM kathana karatAM sAta ja bhAMgA thAya che. sva ane 52 ema banne apekSAthI dravya kSetra-kALa- bhAvanI apekSAe sAta bhAMgA thAya che. eka vadhAre eTale ATha paNa nahIM, ane eka ochuM ema cha paNa bhAMgA nathI thatA. thaI thaIne phakta sAta ja bhAMgA thAya che. A bhAMgA eTale vAkya kathana, svadravya je lIdhuM hoya tenI potAnI vya-kSetra- kALa- bhAvanI apekSAe eka guNa dharmanI apekSA vicAravI ane evI ja rIte svathI biLa paranI evI dravpa-kSetra-kALa- bhAvanI badhI apekSAthI eka- eka guNa- dharma vize kathana karavA jatA- arthAt kahevA jatA sAta- sAta mAMgA ja thAya che. mATe sapnabhaMgI evI saMjJA apAI che. gazinIya niyama pramAA siMyogI asti- nAsti ane vakatavya saMbaMdhI sAta ja bhAMgA thAya che. ochA-vadhAre thaI ja na zake, te A pramANe 1. cAvasti jJAtmA- kaMcid AtmA che. arthAt sva dravya, kSetrakALa- bhAvanI apekSAe AtmA che. 2. cAntArita grAtmA- 52 dravya- kSetra- kALaH bhAvanI apekSAe AtmA nathI. sva. thI Atma dravya pote. te vakhate- te kALe te deha kSetramAM jJAna- darzanAdino vyavahAra karato AtmA che. paraMtu je vakhate sva. Atma dravyathI che te ja vakhate sva thI bhinna 52 evA jaDa pudgala dravyarUpe te AtmA nathI. arthAt jaDa zarIra e AtmA nathI. dravyathI paNa nathI. kSetrathI te zarIra AtmA nathI. kALathI te vakhate paNa nathI ane bhAvathI te jJAna- darzanAdi vyavahartA paNa nathI. jeo apekSA sahita- sApekSa svarUpe padArthagata guNadharmone kathana nathI karatA. nirapekSabhAva eka aMzavizeSyanuM AMzika kathana karavAnI bhASA paddhati e nayavAda che. 'varamiprAya vizaSyo nayaH 'kahenAra vaktAo eka abhiprAya vizeSya kahevAya che. kahenA2 vakatA bIjA koIe athavA bIjo naya zuM kare che tenI darakAra na karatA, tenI apekSA na samajatA potAne eka dRSTikoNathI je kahevAnuM che te ja kahe che mATe 3. svAvAntinAsti 6 jJAtmA- prathama banne bhaMga bhegA karatA sva dravya- kSetra- kALa- bhAvathI AtmA hovA chatAM te ja vakhate 52 dravyAdi svarUpe te nathI. 4, vAvavaktavya- eka paNa zabda evo nathI ke jenA vaDe hovAno nirapekSa che. jyAre syAdavAda sApekSa che. 1. naigama, 2. saMgraha, chatAM nathI te vyakta karI zake. mATe avakatavya che. 3. vyavahAra 4. Rju sUtra, pa. zabdanaya, 6. samabhirUDha ane 7. avabhUta. 5. svAvAsti 4 avyavaktavyamAtmA- banne asti- nAstinI A sAta mukhya nayo che. phakta gacchati Iti gau- cAlatI- jatI hoya saMmmilita avasthAmAM hovA chatAM kahI zakAtuM nathI. 6. cAndrAsti ca zavattavyamAtmA- baze astinAstinI saMmmilita avasthAmAM ekalu nathI ema paNa kahI zakAya nahIM. 7. cAvAsti-nAsti 7 jhavavantavyo'yamAtmA- asti- nAstipaNuM banne avasthAne ekI sAthe eka zabdathI vAgye karI zakAtu nathI. che. pachI zaMkA ne avakAza raheto ja nathI. A rIte svAdvAda bhASA paddhati paripUrNa saMpIrNa satya zodhaka che. svAda zabda karyacita arthamAM hoIne bIjA bhaMganI apekSA darzAve che. tethI ja sva apekSAthI vivaza karavA chatAM te ja vakhate para vyAdinI apekSAne paNa pahelAthI ja abhipreta kare che. A rIte spaSTa thAya che ke syAdvAda e saMzayavAda nathI. paraMtu te satya zodhakavAda che. eka dravyanA eka-guNa dharmanI vivazA karIne te ja vakhate tenA paraspara virodhI guNa-dharmanI para rUpe apekSA karIne vAda-kathana karavAnI kahevAnI bhASA paddhatimAM kaMI ja saMzaya na rahetA te adhUrI paNa nathI temaja zaMkAspada, saMzayAtmaka paNa nathI. A rIte mULamAM ja padArtha svarUpa ane syAdavAdanI paddhati na samajI zakanArA pUrvagrahagrasta evA kahevAtA Aghe zaMkArAcArya ane temanA anuyAyI evA rAdhAAna jevA padma syAdvAdane saMzayavAda kahIne potAnI ajJAnatA vyakata kare che. sarvajJa bhagavaMtoe prarUpelA mULabhUta padArtha svarUpane dravya-guNa- paryAyAtmaka ane utpAda- vyayadhrauvyanI tripadI svarUpe jANI samajIne eka eka guNadharmanI apekSAe eka-eka saptabhaMgIthI anekAnta rUpe vicAratA ane syAdvAdanI bhASA paddhatithI jaNAvatA pramANarUpa- prAmANika vyavahAra thAya che. nayavAdaH A rIte sAteya bhAMgAo vadhu eka dharma 'asti'- hovApaNAnI apekSA laIne te draSTie kathana karatA tenI ja viparItaya na hovApaNAnI dRSTi (apekSA)thI ema ubhaya rIte vicAraNA karavAthI eka dravyanA sarvAMgINa svarUpanI eka dharma 'agni'nI vivalA thAya che. evI eka eka dharmanI apekSAthI tenA virodhI dharmanI apekSAthI vAda kathana thAya che. tethI vadhu spaSTa thAya che. AvI rIte dravyagata aneka dharmo che. badhA dharmonI apekSAthI vivakSA karIne eka dravya saMbaMdhI vAda-kathana karatA parane bodha karAvI zakAya che. eka dravya viSe prarUpaNA karI zakAya che. to ja eka dravya viSenuM saMpUrNa jJAna thaI zake. astithI hovApaNuM, ane nAstithI na hovApaNuM ema paraspara viruddha guNadharmo bodha spaSTa thAya prabuddha saMpradA 232 to gAya kahevI paraMtu beThI ke khAnI-pItI hoya to gAya na kahevI. evI dRSTivALA alaga- alaga nayo che. eka naya eka ja dRSTithI bole che. te sApekSabhAve bIjAnI apekSAno vicAra suddhA karavA taiyAra nathI. mATe nayavAda apramANika che. eka nayathI eka paNa padArtha dravyanuM sarvAMgINa- saMpUrNa satya svarUpa jANI zakAya nahIM, samajI zakAya nahIM. jyAre sarva bhAMgAonI apekSAno sAmo vicAra karIne kathana karavAthI (vAda) syAdvAda e bhASA kathananI pramANika prakriyA che. enA vaDe padArtha- dravyanA eka- eka guNa dharmano sAco bodha thAya che. ema karatAM jo padArthanA badhA ja guNa-dharmano sAta- sAta bhaMgo vaDe sAcuM svarUpa samajavAmAM Ave to padArthanuM sarvAMgIza- saMpUrNa svarUpa jANI zakAya. saMsAranA rojIMdA vyavahAramAM nathavAda ja moTA pramANamAM loko vApare che. syAdvAdanI bhASA paddhati samajanArA- bolanArA Adi to viralA che. nayavAdanI bhASAmAM Azaya ja jo na samajAya, ane bItA nayane paNa zuM kahevuM che te paNa jo na samajAya to kleza-kapAya ane kalahanuM pramANa vadhe. A samajIne saue nayano Azaya samajavo temaja syAdvAda tarapha vaLavuM hitAvaha che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAda siddhAMta aura vyavahAra D DaoN. sAgaramala jaina jaina [jaina darzananA ati vidvAna tejasvI zrI sAgaramala pArzvanAtha zodha saMsthAna, banArasanA pUrva DAyarekaTara che. temanA sauthI vadhu pustako, zodha-nibaMdho, lekho vagere prakAzita thayA che. vartamAnamAM temaNe pote sthApita karela saMsthA 'prApya vidyApITha", zAjApura (madhya pradeza)mAM kAryarata che. prastuta aMkamAM temano anekAMtavAdanA vikAsano ItihAsa aMgeno lekha pragaTa karela che. temanA lekhamAM saMzodhana dRSTinI nipurAtA javA. maLe che. darzana kA janma mAnavIya jijJAsA se hotA hai. IsA pUrva chaThI zatI meM manuSya kI vaha jijJAsA paryApta rUpa se proDha hI cukI thI. aneka vicAraka vizva ke rahasyodaghATana ke lie prayatnazIla the. ina jijJAsu cintakoM ke sAmane aneka samasyAe~ thIM, jaiseisa dazyamAna vizva kI utpatti kaise huI, isakA mUla kAraNa kyA hai? vaha mUla kAraNa yA paramatattva jaDa hai yA cetana? punaH yaha jagat sat rsa utpanna huA hai yA asat se ? di yaha saMsAra sat se utpanna huA to vaha sat yA mUla tattva eka hai yA aneka. yadi vaha eka hai to vaha puruSa (brahma) hai yA puruSetara (jaDatattva) che. yadi puruSaMtara hai to vaha jala, vAyu, agni, AkAza Adi meM se kyA hai? punaH yadi vaha aneka hai to ve aneka tattva kauna se haiM? punaH di yaha saMsAra sRSTa che to vaha aSTA kona he ? uMsane jagata kI sRSTi kyoM kI aura sise kI? isake viparIta yadi yaha asRSTa hai to kyA anAdi hai ? punaH yadi Saha anAdi che to isameM hona vAle utpAd, vyaya rUpI parivartanoM kI kyA vyAkhyA hai, Adi. isa prakAra ke aneka prazna mAnava mastiSka meM uMDa rahe the. cintA~ ne apane cintana evuM anubhava ke bala para inake aneka prakA2 se uttara diye. cintakoM yA dArzaniko ke ina vividha uttara yA samAdhAnoM kA kAraNa doharA thA, eka aura vastutattva yA sattA kI bahuAyAmitA aura dUsarI au2 mAnavIya buddhi, aindrika anubhUti evaM abhivyakti sAmarthya kI sImitatA. phalataH pratyeka cintaka yA dArzanika ne sattA ko alaga- alaga rUpa meM vyAkhyAyita kiyA. anekAntavAda ke vikAsa kA itihAsa bhAratIya sAhitya meM veda prAcInatama hai. unameM bhI RRgveda sarvAdhika prAcIna hai usake nAsadIyasUkta (10:12:2) meM paramatattva ke san yA asat hone ke sambandha maiM na kevala jijJAsA prastuta kI gaI, apitu anta meM RSi ne kaha diyA ki usa parasattA ko na sat kahA jA sakatA hai aura na asata. isa prakAra sattA kI bahuAyAmitA aura usameM apekSA bheda se paraspara virodhI guNa dharmoM kI upasthiti kI svIkRti vedakAla meM bhI mAnya rahI hai aura RSiyoM ne usake vividha AyAmoM ko jAnane-samajhane aura abhivyakta karane kA prayAsa bhI kiyA hai. mAtra yahI nahIM RRgveda 233 (1:164:46) meM hI paraspara virodhI mAnyatAoM meM nikita sApelika satyatA ko svIkAra karate hue yaha bhI kahA gayA hai - e ke sad viprA: bahudhA vadaMti - arthAt sat eka hai vidvAn use aneka dRSTi se vyAkhyAyita karate hai. isa prakAra hama dekhate haiM ki anekAMtika STi kA itihAsa ati prAcIna che. na kevala vaidoM meM apitu upaniSadoM meM bhI isa anekAMtika dRSTi ullekha ke anekoM saMketa upalabdha hai, upaniSadoM maiM aneka sthaloM para paramasattA ke bahuAyAmI horna aura usameM paraspara virodhI kahe jAne vAle guNadharmoM kI upasthiti ke saMdarbha milate haiM. jaba hama upaniSadoM meM anekAntikadRSTi ke sandarbho kI khoja karate haiM to unameM hameM nimna tIna prakAra ke dRSTikoNa upalabdha hote haiM - (1) alaga-alaga sandarbho meM paraspara virodhI vicAradhArAoM kA prastutIkaraNa. (2) ekAntika vicAradhArAoM kA niSedha. (3) paraspara virodhI vicAradhArAoM ke samanvaya kA prayAsa. sRSTi kA mUlatattva sat hai yA asat hama isa samasyA ke sandarbha meM hame upaniSadoM meM donoM hI prakAra kI vicAradhArAoM ke saMketa upalabdha hote haiM. taittirIya upaniSada (2.7) meM kahA gayA hA ki prArambha meM asat hI thA usI se sat utpanna huA. isI vicAradhArA kI puSTi chAogyopaniSad (3/1901) maiM bhI upalabdha hotI hai. usameM bhI kahA gayA hai ki sarvaprathama asat hI thA usase sat huA aura sat se sRSTi huI. isa prakAra haMma dekhate haiM ki ina donoM meM atavAdI vicAradhArA kA pratipAdana hUA, kintu isI ke viparIta usI chAndogyopaniSad (6:2:1,3) meM yaha bhI kahA gayA ki pahale akelA sat hI thA, dUsarA kucha nahIM thA, usI se yaha sRSTi huI hai. bRhadAraNyakopaniSad (1:4: 1-4) meM bhI isI tathya kI puSTi karate hue kahA gayA hai ki jo kucha bhI sattA hai usakA AdhAra lokAMtIta sat hI hai. prapaMcAtmaka jagat isI sat se utpanna hotA hai. isI taraha vizva kA mUlatattva jaDa hai yA cetana isa prazna ko lekara upaniSadoM meM donoM hI prakAra ke sandarbha upalabdha hote hai. eka aura bRhadAraNyakopaniSad (2:4:12) meM yAjJavalkya, maitreyI se kahate haiM ki cetanA intI bhUtoM meM se utpanna hokara unhIM meM lIna ho jAtI hai to dUsarI ora chAndogyopaniSada (6:2:1,3) meM kahA gayA hai ki pahale akelA sat (citta tattva) hI thA dUsarA koI nahIM thA. usane socA ki maiM aneka ho jAuM au2 isa prakAra sRSTi kI utpatti huI. isI tathya kI puSTi naittirIyopaniSad (26) se bhI hotI hai. isa prakAra hama dekhate haiM ki upaniSado maiM paraspara virodhI vicAradhArAoM prastuta kI gayI haiM, yadi ke sabhI vicAradhArAyeM satya hai to isase aupaniSadika RSiyoM kI anekAntavAda siddhAMta aura vyavahAra Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasta kriyA. isakA saruM uttama pratinidhitva hameM IzAvasyopaniSad (4) meM milatA hai, usameM kahA gayA hai. ki'anejadekaM manaso javIyo nainadevA AkhtuvanyUrvamarSat' anekAnta sRSTi kA hI paricaya mitratA che. papi meM sabhI saMketa ekAntavAda karyo prastuta karate hai, kintu vibhinna ekAntavAdoM kI svIkRti meM hI anekAntavAda kA janma hotA hai, ataH hama itanA avazya karyAM sakardI na phi niSadika cintanoM meM vibhinna arthAt vaha gatirahita hai phika bhI mana se evaM devoM se teja ekAntavAdoM ko svIkAra karane kI anaikAntika dRSTi avazya thI. gati karatA hai. 'tadejita tannejati tadUre tadghantike arthAt vaha calatA kyoMki upaniSadoM meM hame aise aneka saMketa milate haiM jahAM hai aura nahIM bhI calatA hai, vaha dUra bhI hai, vaha pAsa bhI hai. isa ekAntavAda kA niSedha kriyA gI che. bRhadAraNyakopaniSad (38:8) prakAra upaniSadoM meM jahAM virodhI pratIta hone vAle aMza hai, vahIM meM RRSi kahatA hai ki yaha sthUla bhI nahIM hai aura sUkSma bhI nahIM unameM samanvaya ko mukharita ka2ne vAle aMza bhI prApta hote hai. hai. vaha hrasva bhI nahIM hai au2 dIrgha bhI nahIM hai. isa prakAra yahA~ 52masattA ke ekatva, anekatva, jaDatva-cetanatva Adi vividha hameM spaSTatayA ekAntavAda kA niSedha prApta hotA hai. ekAnta ke AyAmoM meM se kisI eka ko svIkAra kara upaniSada kAla meM aneka niSedha ke sAtha-sAtha sattA meM paraspara virodhI guNadharmoM kI dArzanika dRSTiyoM kA udaya huA. jaba ye dRSTiyAM apane-apane upasthiti ke saMketa bhI hameM upaniSadoM meM mila jAte haiM. mannoM ko hI ekamAtra satya mAnate hue, sare kA niSedha karane taittirIyopaniSad (2:6) meM kahA gayA hai ki vaha parama sattA mUrta-lIM taba satya ke vezakoM ko eka aisI dRSTi kA vikAsa karanA amUrta, vAcya-avAcya, vijJAna (cetana)-avijJAna (jaDa), sattka paDA jo sabhI kI sApekSika satyatA ko svIkAra karate hue una asat, rUpa hai. isI prakAra karyopaniSad (1:20) meM isa parama virodhI vicAroM kA samanvaya kara sake. yaha vikasita sRSTi anekAnta sattA ko aNu kI apekSA bhI sUkSma va mahatta kI apekSA bhI mahAna duSTi hai jo vastu maiM pratIti ke stara para dikhAI dene vAle virodha ke kahA gayA che, pahAM parama sattA meM sUkSmatA aura mahattA donoM hI antasa meM avirodha ko dekhatI hai aura saiddhAntika DhahIM ke nikaraNa paraspara virodhI dharma eka sAthe svIkAra karane kA artha anekAnta kA eka vyAvahArika evaM sArthaka samAdhAna prastuta karatI hai, isa kI svIkRti ke atirikta kyA ho sakatA hai ? punaH usI upaniSad prakAra anekAntavAda virodhoM ke zamana kA eka vyAvahArika darzana (3:12) meM eka aura AtmA ko jJAna kA viSaya batAyA gayA hai hai. vaha unheM samanvaya ke sUtra meM pirone kA saphala prAyasa karatA hai. vahIM dUsarI ora use jJAna kA aviSaya batAyA gayA hai. jaba isakI vyAkhyA kA prazna AyA to AcArya zaMka2 ko bhI kahanA paDA ki yahAM apekSA bheda se jo ajJeya hai use hI sUkSma jJAna kA viSaya batAyA gayA hai. yahI upaniSadkAroM kA anekAnta hai. isI prakA2 zvetAzvataropaniSad (1.7) meM bhI usa parama sattA ko kSa2 evaM akSara, vyakta arva avyakta aise paraspara virodhI dharmo se yukta kahA gayA hai. yahAM bhI sattA yA paramatattva kI bahuAyAmitA yA anaikAntikA spaSTa hotI hai. mAtra yahI nahIM yahA~ paraspara viruddha dharmA kI eka sAthe svIkRti isa tathya kA pramANa hai ki upaniSadakArauM kI zailI anekAntAtmaka rahI hai. yahAM hama dekhate haiM ki upaniSadoM kA darzana jainadarzana ke samAna hI sattA meM paraspara virodhI guNadharmo ko svIkAra karatA pratIta hotA hai, mAtra yahI nahIM upaniSadoM meM paraspara virodhI matavAdoM ke samanvaya ke sUtra bhI upalabdha hote haiM jo yaha siddha karate hai kI upaniSadakAroM ne na kevala ekAnta kA niSedha kiyA, apitu sattA meM paraspara virodhI guNadharmoM ko svIkRti bhI pradAna kI. jaba aupaniSadika RSiyoM ko yaha lagA hogA ki paramatattva meM paraspara virodhI guNadharmoM kI eka hI sAtha svIkRti tArkika daSTi se yuktisaMgata nahIM hogI to unhoMne usa paramatattva kI anirvacanIya yA avaktavya bhI mAna niyA. tettarIya upaniSad (2) meM yaha bhI kahA gayA hai ki vahA~ vANI kI pahuMca nahIM hai. aura use mana ke dvA2A bhI prApta nahIM kiyA jA sakatA. (yato vAco nivartanne aprApyamanasA saha). isase aisA lagatA hai ki upaniSad kAla meM sattA ke sat, asat, ubhaya aura avaktavya/anirvacanIyathe cAroM pakSa svIkRta ho cuke che. kintu aupaniSadika RSiyoM kI vizeSatA yaha hai ki unhoMne una vi2odhoM ke samanvaya kA mArga bhI prabuddha saMpA IzAvAsya meM paga-paga para anekAnta jIvana dRSTi ke saMketa prApta hote haiM. vaha apane prathama zloka meM hI 'tyena tyaktena bhugjhathA mA gRdhaH kaviddhanam' kaha kara tyAga evaM bhoga-ina do virodhI tathyoM kA samanvaya karatA hai evaM ekAMta tyAga aura ekAnta bhoga donoM ko samyak jIvana dRSTi ke lie asvIkAra karatA hai. jIvana na to ekAnta tyAga para calatA hai aura na ekAnta bhoga para, baddhi jIvanayAtrA tyAga aura bhogarUpI donoM cakroM ke sahAre calatI hai. isa prakAra IzAvAsya sarvaprathama anekAntA kI vyAvahArika jIvanadRSTi kI prastuta karatA hai. isI prakAra karma aura akarma sambandhI ekAntika vicAradhArAoM meM samanvaya karate hue IzAvasya (2) kahatA hai ki 'kurvanneveTha karmAzi jijIviSecchA~ samA:' arthAt manuSya niSkAma bhAva se karma karate hue sau varSa the. nihitArtha yaha hai ki jo karma sAmAnyatayA sakAma yA saprayojana hote haiM ve bandhanakAraka hote haiM, kintu yadi karma niSkAma bhAva se binA kisI spRhA ke hoM to unase manuSya lipta nahIM hotA, arthAt ve bandhana kAraka nahIM hote. niSkAma karma kI yaha jIvanadRSTi vyAvahArika jIvanadRSTi hai. bheda- abheda kA vyAvahArika dRSTi se samanvaya karate hue usI meM Arge kahA gayA hai ki yastu sarvAzibhUtAnyAtmandhavAnuMpayati sarvabhUteSucAtmAnuM tano na vijugupsate / / (IzA. 6) 234 arthAt jo sabhI prANiyoM meM apanI AtmA ko au2 apanI AtmA meM sabhI prANiyoM ko dekhatA hai vaha kisI se ghRNA nahIM karatA. yahAM jIvAtmAoM meM bheda evaM abheda donoM ko eka sAthava svIkAra kiyA gayA hai. yahAM bhI RSi kI anekAntadRSTi hI parilakSita hotI hai jo samanvaya ke AdhA2 52 pArasparika ghRNA ko samApta Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane kI bAta kahatI hai. kAraNa hai ki mAnavIya prajJA ke vikAsa ke prathama caraNa se hI ese eka anya sthaLa para vidyA (adhyAtma) aura avidyA (vijJAna) prayAsa parilakSita hone lagate hai. bhAratIya manISA ke prAraMbhika (IzA.10) meM tathA sabhUti (kAryabrAhma) evaM asabhUti kAla meM hameM isa dizA meM do prakAra ke prayatna dRSTigata hote hai(kAraNabrahma) (IzA. 12) athavA vaiyaktikatA aura sAmAjikatA (ka) bahuAyAmI sattA ke kisI pakSa vizeSa kI svIkRti ke AdhAra meM bhI samanvaya karane kA prayAsa kiyA gayA hai. RSi kahatA hai ki para apanI dArzanika mAnyatA kA prastutIkaraNa tathA (kha) una jo avidyA kI upAsanA karatA hai vaha andhakAra meM praveza karatA he ekapakSIya (ekAntika) avadhAraNAo ke samanvaya kA prayAsa. aura vidyA kI upAsanA karatA hai vaha usase bhI gahana andhakAra meM samanvayasUtra kA sujana hI anekAntavAda kI vyAvahArika upAdeyatA praveza karatA hai (IzA-9) aura vaha jo donoM ko jAnatA hai yA ko spaSTa karatA hai. vastuta: anekAntavAda kA kArya trividha hai-prathama, donoM kA samanvaya karatA hai vaha avidyA se mRtyu para vijaya prApta to yaha vibhinna ekAntika avadhAraNoM ke guNadoSoM kI tArkika kara vidyA se amRta tattva ko prApta karatA hai (IzA.11). yahAM samIkSA karatA hai, dUsare vaha usa samIkSA meM yaha dekhatA hai ki isa vidyA aura avidyA arthAt adhyAtma o2 vijJAna kI paraspara avadhAraNA meM jo satyAMza hai vaha kisa apekSA se hai, tIsare, vaha samanvita sAdhanA anekAnta dRSTi ke vyAvahArika pakSa ko prastuta una sApekSika satyAMza ke AdhAra para, una ekAntavAdoM ko karatI hai. uparokta vivecana se yaha spaSTa hai ki sattA kI samanvita karatA hai. bahuAyAmitA 2 samanvayavAdI vyAvahArika jIvana dRSTi kA isa prakAra ane kAntavAda mAtra tArkika paddhati na hokara eka astitva buddha aura mahAvIra se pUrva bhI thA, jise anekAnta darzana vyAvahArika dArzanika paddhati hai. yaha eka siddhAnta mAtra na hokara, kiA AdhAra banA jA sakatA hai. satya ko dekhane ora samajhane kI paddhati (method system) anekAntavAda kA mUla prayojana satya ko usake vibhinna vizeSa hai, aura yahI usakI vyavahArika upAdeyatA che. AyAmoM meM dekhane, samajhane ora samajhAne kA prayatna hai. yahI mokSamArganA dvAramAM praveza kone maLe? mokSa dvAre moTI bhIDa jAmI hatI. mahAmAnava samudAyamAMnA bhIDa kaMIka ochI thaI to keTalAka loko AgaLa AvyA pratyeka mAnavane mokSamAM javuM hatuM. digaMtamAM javuM hatuM. digaMta ane bolyA, "ame samagra jIvana paropakAramAM vyatIta karyuM che, eTale jyAM daze dizAo valaya pAme te siddhAlaya, paraMtu digaMtanA dAna karyuM karyuM che mATe amane praveza maLavo joIe.' mArge javAnuM dvAra khulatuM na hatuM. dvArapALa dvAra kholato dvArapALa kahe, "tamArA dAna pAchaLa pracchanna ahaMkAra ane nahoto. keTalAka paMDito e- vidvAnoe AgaLa AvIne kahyuM, paropakAra pAchaLa pratiSThA pAmavAnI IcchA chUpAyelI hatI. ema jJAnI chIe, ame hajAro zAstro vAMcyA che. lAkho lokone zuddha bhAvanA vagara karelA jIvopakAranI ahIM kazI ja kiMmata dharmopadeza Apyo che, amAre mokSamAM javuM che, dvAra kholI nathI!' nAkho !' hA, koI jIva sAthe zatrutA na hatI. koIne huM nakyo dvArapALe kahyuM, 'ahIM zAstronuM mUlya nathI. svAnubhUtinuM nathI. saune mATe mArA hRdayamAM prema che. maitrIbhAvanuM gAna mArA mUlya che. jenopadezanI kiMmata nathI. upadezanuM mUlya che- tamane hRdayamAM satata guMjana kare che. koIne duHkhI joI mArA nayano mokSamAM praveza nahIM maLe.' karuNAjaLathI chalakAI UThatA. saMto ane sajjanone jotAM mAruM bhIDamAMthI kRzakAya, tapasvI, muni, saMnyAsIo AgaLa hRdaya pramodabhAvathI pulakita thatuM. mArA pratye ayogya vartana AvyA ane teoe kahyuM ke, "ame ghora tapasyA karI che. keTalAya karanAra paratve mane dveSa na Avato paNa mAdhyastha bhAva vaDe huM upavAsa karyA che, kaSTadAyI vrata- niyamonuM pAlana karyuM che. amAre temanI upekSA karato, paraMtu ATalA mAtrathI mokSa mArge javAnI, mATe mokSanuM dvAra kholo.' pravezadvAramAM pravezanI mArI yogyatA prApta thatI nathI, mATe huM dvArapALe kahyuM ke, "A vrata-niyamonuM pAlana ane tapa- paNa pAcho vaLuM chuM.' paraMtu tenA Azcarya vacce dvArapALe tene tyAga tame kaI bhAvanAthI karyuM hatuM te jANavuM paDaze... hA tame mATe mokSamArganuM dvAra kholI nAkhyuM hatuM. te yaza- pratiSThA mATe mAna-sanmAna pAmavAnI IcchAthI ane A eka upanaya kathA che. vAstavamAM mokSadvArethI ApaNe svarganA sukho pAmavAnI IcchAothI A badhuM karyuM hatuM. mAtra karoDo jojana dUra chIe. ApaNe sau e mArge javA tatpara chIe tapa-tyAga ane vrataniyamonuM pAlana karanArAo mATe eTale A dRSTAMtakathAnuM ciMtana karatA jIvanamAM mokSamArge javAnA mokSadvAramAM praveza nathI maLato. bAhyatapa sAthe aMtaratapanI jarUra guNonuM spaSTIkaraNa thaze. hatI. kAmecchArahita tapanI jarUra hatI. tame dharmakriyAo karI mAtra jJAnI ke paMDita thavAthI e mArge jaI zakAze nahIM. hatI, paraMtu dharmadhyAna karyuM na hatuM mATe ahIM praveza na maLe. ahIMthI jJAna sAthe bhAvayukta kriyA bhaLe to mokSadvAre jaI zakAze. pAchA jAo.' - guNavaMta baravALiyA 235 anekAntavAda siddhAMta aura vyavahAra Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanonuM darzanaH anekAnta | | bhANadevajI adhyAtmapathanA A vidvAna lekhaka yogAcArya che. yoga ane ane ATaluM kahIne teo mauna thaI jAya che. paraMtu temane tatvajJAnanA pracAra arthe videzabhramaNa karyuM che. aMdAje pAMtrIsa bahu Agraha karIne kahevAmAM Ave chepustakonA karyA che. saurASTramAM morabI pAse temanA AzramamAM 'paNa tame kAMIka to kaho !" sthAyI che. ahIM temaNe be lekho dvArA viSayane nyAya Apyo che. tyAre teo kahe cheAdhunika yuganA eka mahAna manISI zrI je. kRSNamUrti 'paNa bhAI ! satyane aneka rIte abhivyakta karI zakAya che ane A rIto prathama dRSTie paraspara virodhI paNa lAgI zake ane The Life is greater than Philosophy. tethI amAre je kahevuM che, te che-anekAntavAda!" jIvana tattvajJAna karatAM ghaNuM mahAna che." - Ama ane ATaluM kahIne sUrio mauna thaI jAya che. temanA jIvana ane astitva eTaluM mahAna ane eTaluM vyApaka che ke A darzanano AdhAra laIne anekAntavAda" A nAma ane te koI tattvajJAnamAM samAI zake tema nathI. jIvana ane astitva siddhAMtanI racanA to ApaNe karI che, sUrio to ATaluM kahIne anaMta che ane tattvajJAna sImita che. sImitamAM astitva kevI mauna thaI gayA che! rIte samAI zake ? vyApakamAM vyApaka tattvajJAna paNa jIvana ane anekAntavAda vastutaH vAda nathI, paraMtu sarva vAdothI para astitvanA eka aMzane ja abhivyakta karI zake che. thaIne kareluM darzana che. anekAntavAdamAM prayukta "vAda' geramArge satya sAkarano pahADa che. jJAnIo kIDIo che. A kIDIo doranAro che. A anekAntavAda nathI, paraMtu anekAntadarzana che, sAkaranA pahADamAMthI sAkaranA thoDAM kaNa potAnA daramAM laI jaI tema kahevuM vadhu sAruM che. zake, paraMtu sAkaranA AkhA pahADane koI laI jaI zake nahi. jaina AcAramAM pradhAna tattva "ahiMsA' che. jaina AcAranA eka mahAna bhavananA, daza alaga alaga sthAne UbhA rahIne pradhAna aMgo mahad aMze "ahiMsAne kendramAM rAkhIne, ahiMsAnI daza phoTogrAphsa levAmAM Ave to dazeya phoTogrAphsa alaga alaga AjubAju goThavAyelAM che. AcAranuM A mukhya tattva ahiMsA banaze. kayo phoTogrApha sAco? dazeya sAcA che, paraMtu ekeya pUrNa 'vicAra' sudhI pahoMce ane vicAraNAne paNa prabhAvita kare to? nathI. pratyeka phoTogrApha bhavananA eka eka aMzane abhivyakta kare to temAMthI anekAntavAda ke syAdvAda niSpanna thAya che ane tema che, paraMtu koI phoTogrAphsAM bhavana pUrNataH AvI jatuM nathI. A ja thayuM che. jyAre ApaNe koI ekadezIya darzanane ja pakaDIne tene phoTogrAphsanI jema ApaNAM tattvajJAnanI pratyeka zAkhA paNa AMzika ja satya gaNavAno durAgraha rAkhIe chIe tyAre temAM sUkSma svarUpe darzana rajU kare che. pratyeka tattvajJAna sAcuM che, paraMtu pUrNadarzana arthAt vaicArika bhUmikA para hiMsA thAya che. jainadarzanane AvI ekeya nathI. sUkSma ke vaicArika hiMsA paNa mAnya nathI ane temAMthI anekAntavAda mAnava cetanAmAM jIvana ane astitvanuM pUrNa jJAna, niSpanna thAya che. pUrNadarzana samAI na zake. A pRthvI para agaNita darzano pragaTyA che ane vikasyA che. ApaNe ApaNAM AMzika darzanane pUrNa darzana mAnI levAnI ane kAntavAdanuM je spaSTa darzana jaina darzanamAM che, teTaluM spaSTa bhUla na karIe, te mATe sAvadhAna karanAra koI darzana che? darzanonuM ane nizcayAtmaka darzana anya darzanomAM jovA maLatuM nathI.. tethI darzana karAvanAra te darzana che-anekAnta darzana. ja anekAntavAda ke ane kAjodarzana jaina darzananuM viziSTa ane mAnavadarzananI A maryAdA ane jIvana gahana rahasyamayatAne molika pradAna gaNAya che. anekAntavAda eka ghaNI viziSTa rIte abhivyakta kare che. Ama chatAM ApaNe svIkAravuM joIe ane kahevuM joIe ke ane kAntavAda arthAt svAvAda vastutaH koI vAda nathI, jenetara darzanamAM paNa aneka sthAne koI ne koI rUpe, bhale paraMtu sarva vAdonI maryAdA abhivyakta karanAra eka ghaNuM viziSTa 'anekAntavAda' zabdano prayoga karyA vinA paNa anekAntavAdanA darzana che ane tethI te darzanonuM darzana che. tattvo jovA maLe che. ahIM ApaNe thoDAM dRSTAMto joIe. tattvajJAnIo tattvajJAnanI racanA kare che. tattvajJAnanA 1. vedAMtamAM mAyAnuM svarUpa siddhAMto advaita vedAMtamAM "mAyA'nI dhAraNA ghaNI mahattvapUrNa ane Ape che, paraMtu dRSTAo, sUrio tattvajJAnanI racanA nathI cAvIrUpa gaNAya che. A jagatanA koyaDAne advaitavedAMtadarzana karatA. teo to Ama kahe che mAyAvAda dvArA samajAve che. "amane Ama dekhAya che, paraMtu amAruM darzana aMtima ke pUrNa mAyA thakI ja A jagata pratIta thAya che. A jagata sat nathI ane amane je dekhAya che, te paNa buddhipUrvaka ane bhASAnA nathI ane chatAM mAyAne kAraNe sat jevuM jaNAya che. have prazna e mAdhyamathI abhivyakta karI zakAya tema nathI.' thAya che ke advaitavAdI vedAMta darzanamAM brahmane ja ekamevAdvitIya prabuddha saMpadA 236 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva gaNavAmAM Ave che, to mAyane kyAM mUkazo? siddhAnAM kapilo muniH / uttara che-mAyA anirvacanIya che. | gItA; 90-26 have prazna che-anivArcanIya eTale zuM? "(he arjuna!) siddhomAM huM kapila muni chuM.' uttara che-mAyA sat nathI, mAyA asat nathI, mAyA satra Ama bhagavAna zrIkRSNa kapilamunine potAnI vibhUti ane asa paNa nathI, mAyA sat asathI vilakSaNa paNa nathI. gaNAve che ane siddhomAM sarvazreSTha gaNAve che. AvA siddhomAM to mAyA kevI che ! koI zabda dvArA kahI zakAya tema nathI, tethI pradhAna kapilamuni praNita sAMkhyadarzanane khAmIyukta ane tethI mAyAne anivArcanIya gaNavAmAM Avela che. khaMDanapAtra kevI rIte gaNI zakAya? juo ahIM koIne koI rUpe anekAntavAdanuM tattva che ja! pUrva pakSanI A dalIlanA uttaramAM bhagavAna zaMkarAcArya 2. vaiSNavadarzanomAM paramAtmAnuM svarUpa lakhe chevaiSNavadarzanomAM paramAtmAnA svarUpa vize Ama siddhatvamapi sApeai | kahevAya che siddhatva paNa sApekSa che." paramAtmA saguNa che, nirguNa paNa che. Ano artha ema ke siddhonuM siddhatva paNa sApekSa che. ahIM paramAtmA AkAra che, nirAkAra paNa che. koI nirapekSa siddha nathI ke koI siddhanuM vidhAna nirapekSa ke pUrNa paramAtmA kartA che, akartA paNa che. satya che, ema na kahI zakAya. saguNa ane nirguNa, sAkAra ane nirAkAra, kartA ane ahIM sApekSatAnuM kathana A vAtane anekAntavAda tarapha laI akartA- A paraspara virodhI tattvo che, to A tattvo paramAtmAmAM jAya che. eka sAthe kevI rIte saMbhave? 5. AlbarTa AInsTAInano sApekSavAda vaiSaNavadarzano A uttara A pramANe Ape che are ! juo ! juo ! A anekAntavAda tattvajJAnanA sImADA paramAtmA anaMta che ane je anaMta hoya te paraspara virodhI bhedIne have vijJAna sudhI pahoMcI gayo che. mAtra tattvajJAnanI guNonuM AzrayasthAna hoya che. tethI paramAtmAmAM A sarva paraspara dRSTie ja A jagatanuM jJAna sApekSa (syAdvAda) che, tema nathI. virodhI lAgatAM dharmo saMbhavI zake che. have vaijJAnika dRSTithI paNa A jagatane, A jagatanA svarUpane, juo ! A vaiSNavadarzanomAM Avelo ane kAntavAda ja che. A jagata viSayaka ApaNAM darzanane sApekSa siddha karavA sudhI 3. upaniSadamAM anekAntavAda ApaNe pahoMcI gayA chIe. Ano artha ema thayo ke tadejati tannejati tad dUre tadvantike / anekAntavAdano vijJAnamAM praveza thayo che. tadantarasya sarvasya tad sarvasyAsya baahytH|| A sRSTi vizenA vijJAnanA darzanane, A sRSTinA svarUpane, IzAvAsyopaniSad-5 gatine, sRSTinA saMcAlanane prakriyAne-Ama sarvatra sApekSavAda 'te cAle che, te cAlato nathI. te dUra che ane te atyaMta siddha karIne vizvanA mahAna vaijJAnika AlbarTa AInsTAIna najIka 5UNa che. te samasta jagatanI aMdara paNa che ane te samasta ane kAntavAdano vijJAna kSetramAM praveza karAve che. bhale, temaNe jagatanI bahAra paNa che ja." jainadarzanano abhyAsa na karyo hoya ke bhale teoe anekAntavAda" upaniSadanA A maMtramAM paramAtmAnA svarUpanuM kathana thayuM zabda sAMbhaLyo paNa na hoya! che. ahIM paNa paramAtmA mATe paraspara virodhI jaNAya tevA guNonuM 6. bhagavAna buddhanuM mota kathana thayuM ja che. te cAle che ane cAlato nathI, te dUra paNa che jIvana ane astitvanuM svarUpa evuM ane eTaluM agAdha ane ane atyaMta najIka paNa che ja. te jagatanI aMdara paNa che ane rahasyapUrNa che ke tenA vize koI nizcayAtmaka vidhAna karavuM bahu bahAra paNa che ja! muzkela che. A satyane samajIne bhagavAna buddha AtmA, paramAtmA, anekAntavAdane svavirodhI siddhAMta kahenArA dArzaniko ! asitvanuM svarUpa Adi rahasyapUrNa vigato vize mauna ja rahyA che. sAMbhaLo! ahIM upaniSadanA RSi zuM kahe che? ahIM eka svarUpe bauddha dharmamAM AtmA-paramAtmAno vicAra thayo nathI. anekAntavAda che ja! bauddha darzanamAM AtmA-paramAtmAno svIkAra nathI. vastutaH 4. siddhatvamapi sApekSa bhagavAna buddha AtmA-paramAtmAno InkAra nathI karyo. teo mAtra bhagavAna zaMkarAcArya kRta brahmasUtra bhASyamAM eka suMdara prasaMga te vize mauna ja rahyAM che. temanA maunano pachIthI InkAravAcaka Ave che. advaitavAdanI pratiSThA siddha karavA mATe bhagavAna artha karI levAmAM Avyo che. bhagavAna buddha koI gAma, nagara ke zaMkarAcArya sAMkhyadarzananA haitavAdanuM khaMDana kare che. te vakhate samAjamAM jatA tyAre pahelAM bauddha bhikSuo Dhola vagADIne pUrvapakSa Ama bhagavAna buddhane amuka prazno na pUchavAnI saune sUcanA ApatA. kahe che A praznonI yAdImAM AtmA-paramAtmA viSayaka praznono paNa bhagavAna zrIkRSNa zrImad bhagavad gItAmAM bhagavAna kapilane samAveza thato. eTaluM ja nahi, paraMtu nirvANa ke je bauddha dharmanuM siddhomAM paNa sarva zreSTha kahe che parama prAptavya che, tenA svarUpa vize paNa buddha ane boddha dharma 237 anekAntavAda siddhAMta aura vyavahAra Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauna ja rahe che. Ama zA mATe? kAraNa eka ja che ke A badhA tattvonuM svarUpa mAnava cetanA mATe agamya che. je agAdha che, rahasyapUrNa che, tenA vize koI nizcayAtmaka vidhAna kevI rIte thaI za bhagavAna buddha paramajJAnI puruSa che ane chatAM astitvanA A rahasyapUrNa so vize mauna kema rahyA che. kAraNa eka ja che, ane te che - abhivyaktinI maryAdA. te che A abhivyaktinI maryAdA dvArA ahIM koI svarUpe anekAntadarzana sUcita thAya che! jaina sUrioe je rahasya saptabhaMgI nyAya dvArA abhivyakta karyuM che, te ja rahasya bhagavAna buddha mauna dvArA abhivyakta kare che. mULa vAta eka ja che. saba zayAne eka mata / 7. sokreTisanuM ajJAna sokreTisa jJAnI puruSa che, Avo sarvasaMmata mata che. Ama chatAM sokreTisa potAne kadI jJAnI puruSa gaNatA nahi. teo kahetA huM jANato nathI. huM ajJAnI chuM,' jJAnI sokreTisa potAne jJAnI kema gaNAvatA nathI? ajJAnI zA mATe kahe che ? kAraNa spaSTa che. jJAnI puruSa potAnA jJAna thakI jIvana ane astitvanI agAdha samayanAne joI zake che. tethI teo potAnA jJAnanI yAdine ane potAnA ajJAnane joIe zake che. tethI teo jANe che ane tethI kahe che-ahIM koI pUrNajJAnI nathI ane tadanusAra huM paNa pUrNajJAnI nathI. 'tame jANatA nathI ane tame e paNa jANatA nathI ke tame jANatA nathI. tame ajJAnI cho, paraMtu tamane tamArA ajJAnanI tamAma kAryonuM kAraNa eka sthaLe barAbara baMdha karelo eka karaMDiyo paDyo hato. emAM kaMIka khAvAnuM haze ema samajIne eka bhUkhyA uMdara, e karaMDIyAmAM dAkhala thavA mATe kANuM pADavAno udyama zarU karyo. pote e karaMDIyAmAM dAkhala thaI zake eTalA mATe e udare karaMDIyAne kAtaravA mAMDyo, kAtarI kAtarIne karIyAmAM eva kANuM pADyuM. 'e karaMDIyAmAM koIe eka sarpane pUrI rAkhyo hato. ghaNAM divasano bhUkhyo e sarpa, karaMDIyo korAto hato te jANI aMdara TaTTAra thaI gayo. pelo uMdara jevo e karaMDiyAmAM dAkhala thayo ke prabuddha saMpA paNa jANa nathI.' huM paNa jANato nathI, paraMtu huM eTaluM to avazya jANuM chuM ke huM jANato nathI. huM paNa ajJAnI chuM, paraMtu mane mArA ajJAnanI jANa che.' 238 juo jJAnI sokreTisa paNa potAne jJAnI gaNatA nathI, kAraNa ke A phrATa ane agAdha rahasyapUrNa astitvane koNa jANI zake ? A che-sokreTisano anekAntavAda! ApaNuM A astitva vizenuM jJAna kevuM che? kAMIka AvuM eka samudramAM kinArA pAse be mAchalIo rahetI hatI. eka nAnI mAchalI hatI ane bIjI moTI mAchalI hatI. ekavA2 DelphInI devIe jAhe2 karyuM ke sokreTisa grIsanA sauthI mahAna jJAnI puruSa che. loko sokreTisa pAse pahoMcyA ane temI sokreTisane kahyuM'Apa kaho cho ke Apa jJAnI puruSa nathI; paraMtu DelphInI devIe to kahyuM ke Apa grIsanA sauthI mahAna jJAnI puruSa cho. to amAre zuM samajavuM ?' koI paNa darzana jyAre anekAntavAdanA svarUpane samaje nahi ane tenA hArdane svIkAre niha tyAre te darzana durAgrahI banI jAya che ane svamatamaMDana ane paramatakhaMDanamAM paDI jAya che. paraMtu jo sokreTisa to tvarita uttara Ape che DelphInI devInI vAta sAcI che, mArA ane tamArA vacce ApaNe anekAntavAdanA hArdane AtmasAta karI zakIe to ApaNe ATalo ja phera che.' A khaMDanamaMDana ane vitaMDAvAdamAMthI bacI zakIe chIe tethI A anekAntavAda sarva darzanonuM darzana che! eka vAra nAnI mAchIe moTI mAchalIne pUchyuMdIdI! mANaso ahIM kinAre savAra-sAMja pharavA Ave che, 'samudra, samudra' ema bolyo kare che. A samudra zuM che?' moTI mAchalI uttara Ape che 'bahena! mANasajAtane Avo lavAro karavAnI Teva che. samudra' mANasoe phelAvelI eka aphavA che. ApaNNa aphavAnA bhoga na banavuM, ApaNe jIvana samudranA mAchalAM chIe ane ApaNuM jIvana samudra viSayaka jJAna mAchalI jevuM che. ahIM ApaNI pAse ane ApaNI madade anekAntadarzana Ave che. anekAntavAda ApaNane, mAnavajAtane kahe che 'he mArA mAnavabaMdhuo ! tamArA jJAnanA pramANamAM astitva viSayaka tamAruM ajJAna anekagaNuM vadhu che. tethI mAchalInI jema vanasamudra aphavA gaNI kADhavAnI bhUla na karazo!' samApana kevaLa eka karma ja che turata ja pelA sarpanA moMDhAmAM jaI paDyo. sarpane bhakSa ane mukti e beu eka sAthe ja sAMpaDI gayA. uMdaranuM bhakSaNa karIne, uMdare ja kAtarI kAtarIne taiyAra karelA kANAmAMthI e sarpa bahAra nIkaLyo ane vanamAM cAlyo gayo.' 'ahIM udyama to uMdare karyo. paraMtu udyama karanAra maryo ane aMdara purAyelo sarpa tyAMthI mukti meLavIne chaTakyo. kaho tyAre, AmAM karma e ja baLavAna che ke bIjuM kaMI?' AvI vAta karIne A dRSTAMta dvArA karmakAraNavAdIo kahe che ke 'A jagatamAM banatA tamAma kAryonuM kAraNa kevaLa eka karma ja che.' Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ? anekAntadarzana | bhANadevajI bhUmikA darzana kaI rIte kare che ane tene abhivyakta kevI rIte kare che. The life is a mystery and it is to remain a mys- koI paNa vastu, paristhiti, ghaTanA, tathya ke vyakti vize tery for ever. ApaNe koI eka vidhAna karIe chIe tyAre te vidhAna ekadezIya ke jIvana eka rahasya che ane te sarvadA eka rahasya ja raheze.' ekAMtika hoya che; kAraNa ke astitvanI bahudezIyatA koI eka jIvana ane astitva agAdha, aphATa ane aTala che. tene ekadezIya vidhAna dvArA yathArthataH abhivyakta karI zakAya nahi. AvI sAMgopAMga ane sAyaMta koI jANI zake nahi. abhivyakti e kAMgI ja hoya che. jainadarzana A svarUpanA RgvadanAM nAsadIya sUktanA aMtima be maMtro A pramANe che- ekAMgIpaNAthI sAvadhAna che ane tethI te ekAMgIdarzanane badale jo udhvA veDha pra vota, ta 3nAtA tarUyaMtivRSTi: ane kAMgIdarzana sUcave che. A anekagIdarzanane anekAntavAda sarvAnDevA 3ra visarganenAmAMtha, dro veva yata 3nAvamUva || kahevAmAM Ave che. anekAntavAda eTale sarvadezIya darzana. - veva; 90-222-6 anekAntavAdane syAdvAda paNa kahevAmAM Ave che. "syA' A sRSTi kyAMthI AvI ane kaI rIte utpanna thaI, te koNa zabdano artha ahIM "amuka dRSTikoNathI" ke "amuka apekSAe" evo jANI zake ane koNa kahI zake? devo paNa A sRSTi racAyA pachI thAya che. Ama anekAntavAda eTale aneka dRSTibiMdunA svIkArapUrvaka utpanna thayA che, tethI A sRSTi kevI rIte utpanna thaI te koNa jANe kathana. pratyeka tattva aneka lakSaNo ke pAsAMothI yukta che. tadanusAra anekAntavAda tattvanI anekadezIyatAnI abhivyakti che. iyaM visRSTiryata AbabhUva yadi vA dadhe yadi vaan| anekAntadRSTimAMthI nayavAda arthAt saptabhaMgI naya phalita thAya yo racAdhyA: pa2ne comana tso ga veva vi vA na veDhA che. anya rIte kahIe to saptabhaMgInaya dvArA anekAnta darzana vadhu 34; 10 222-7 spaSTa rIte abhivyakta thAya che. A sRSTi jemAMthI AvirbhUta thaI che, te paramAtmA paNa tene jaina dArzaniko dravya ke tattvanA pratyeka guNanA vidhiniSedhane dhAraNa karI rAkhe che ke nahi? paramAkAzamAM A sRSTinA parama adhyakSa sAta prakAranA zabda prayogo dvArA abhivyakta kare che, darzAve che parabrahma paramAtmA paNa A suSTinA rahasyane pUrNataH jANatA haze tene saptabhaMgInaya kahevAmAM Ave che. A saptabhaMgI nyAya A ke teo paNa nahi jANatA hoya ?' rIte darzAvAya che. A be maMtro dvArA zuM sUcita thAya che? 1. syAt asti astitva eka rahasya che ane gahana rahasyane pUrNata: ukelI 2. syAt nAsti zakAya tema nathI. RtaMbharA prajJAnA prakAzathI A mULabhUta rahasyane 3. syAt asti ca nAsti ca RSio kyAreka kAMIka aMze joI zake che. pUrNataH to nahi ja! 4. syAt avaktavyam jeTaluM joI zakAya che, tene paNa pUrNata: vyakta karI zakAtuM nathI. 5. syAt asti ca avaktavyam ca A darzana AMzika che ane abhivyakti to AzikanI paNa 6. syAt nAsti ca avaktavyam ca AMzika che. 7. syAt asti ca nAsti ca - jo jIvana ane astitva viSayaka ApaNuM jJAna AvuM ane uparyukta vidhAnomAM "cAt' zabda atyaMta mahattvapUrNa che. A ATaluM AMzika che to ApaNe jIvana ane astitvanA svarUpa vize zabda dvArA sUcita thAya che ke koIpaNa eka vidhAna anya sarva vidhAnone koI nizcayAtmaka, sarvathA nizcayAtmaka vidhAna na ja karI zakIe. bAkAta rAkhIne nirapekSa svarUpe sAcuM na hoI zake. pratyeka nirNaya ke - ApaNuM samarthamAM samartha darzana paNa AMzika darzana ja che ane vidhAna sApekSatAnI chApathI aMkita che. pratyeka vidhAna koI eka tadanusAra ApaNuM taviSayaka koIpaNa vidhAna paNa AMzika, viziSTa dRSTibiMduthI arthAt viziSTa ghaTakanI hAjarInA dRSTibiMduthI ekadezIya ane ekAMgI ja rahevAnuM che. sAcuM che. Ama ApaNA sarva nirNayo sApekSa che. Ama ahIM jIvana ane astitvanA A ati gahana ane rahasyapUrNa nirapekSavAdanI dhAraNAnuM khaMDana che. svarUpane ane taviSayaka ApaNAM AMzika darzanane prajJAvAna jaina have ApaNe ane kAntavAdanA A saptabhaMgI nyAyane sUrioe potAnI prajJAvaMta dRSTithI joyuM che ane temAMthI eka samajavAno prayatna karIe. ahIM ApaNe samajaNanI spaSTatA mATe mUlyavAna darzana pragaTa thayuM che. te che - anekAntavAda ke syAdvAda. eka ghaDAnA astitvane dRSTAMta tarIke laIe chIe, tema samajavuM. anekAntavAdanuM svarUpa 1. syAt ghaDo astitvamAna che. jainadarzana vAstavAdI darzana che. tadanusAra te mana ke AtmAthI A vidhAna prathama dRSTie sUcita kare che ke amuka dRSTibiMduthI atirikta sRSTinI sattAno svIkAra kare che. jagata mithyA che-A ghaDo astitvamAna che. darzanano jainadarzanamAM svIkAra nathI. padArtha sAthe saMbaMdhita cAra mukhya tattvo che- (1) dravya (2) have prazna e che ke jainadarzana A vAstavika jagatanA tattvonuM kSetra (3) kALa (4) paryAya. 239 darzanonuM darzanaH anekAnta Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cAra tattvo vidhAnanA viziSTa dRSTibiMdune nizcita kare che. eka oraDAnA eka khUNAmAM astitvamAna che, paraMtu te oraDAnA A cAreya tattvone A rIte samajI zakAya anya khUNAmAM astitvamAna nathI. (1) dravya-ghaDo mATI nAmanA dravyathI banela che. A viziSTa ghaDo je svarUpamAM astitvamAna che, te sivAyanA svarUpamAM dRSTibiMduthI jotAM kahI zakAya ke ghaDo astitvamAna che. astitvamAna nathI. (2) kSetra-ghaDo jyAM avasthita che, te ghaDAnuM kSetra che. A Ama ghaDo asitvamAna che ane astitvamAna nathI. A baMne viziSTa dRSTibiMduthI jotAM kahI zakAya ke ghaDo astitvamAna che. vidhAna satya hoI zake che. (3) kALa-je vartamAna samayamAM ghaDo astitvamAna che, te A vidhAnamAM be paryAyonI kramika abhivyakti che. ghaDAnA astitvano kALa che. samayanA A viziSTa gALA daramiyAna 4. syAhu ghaDo avaktavya che. tenI upasthitinA dRSTibiMduthI nihALatAM ghaDo astitvamAna che, prathama vidhAna ane dvitIya vidhAnane kramika rIte levAmAM Ave tema kahI zakAya; paraMtu utpatti pUrve ane vinAza pachI ghaDo nahi che tyAre tRtIya vidhAna bane che ane prathama ane dvitIya vidhAnane hoya. A dRSTikoNathI ghaDo astitvamAna che, tema kahI zakAya nahi. yugapat levAmAM Ave che, tyAre temAMthI A caturtha vidhAna bane che. (4) paryAya-A "paryAya' dvArA ghaDAnuM svarUpa ke AkAra sUcita prathama ane dvitIya yugapat levAmAM Ave tyAre astitva ane thAya che. A viziSTa svarUpanA dRSTikoNathI nihALatAM ghaDo abhAva, A baMne khyAlo eka sAthe svIkAravAmAM Ave che. Ama astitvamAna che, tema kahI zakAya. paraMtu A svarUpa sivAya ghaDo bane tyAre te avaktavya banI rahe che. astitvamAna che, tema na kahI zakAya. ghaDAnA astitva ane abhAva A baMne svarUpane eka Ama A prathama vidhAnano artha evo che ke dravya, kSetra, kALa sAthe darzAvavA hoya tyAre te mATe koI zabda nathI tethI tene ahIM ane paryAyanA dRSTibiMduthI vicAratA sva-dravya-kSetra-kALa-paryAya rUpe 'ghaDo avaktavya che" ema kahevAmAM Ave che. ghaDo astitvamAna che. astitva ane abhAva-A baMne pAsAM pratye ekI sAthe dhyAna 2. syAt ghaDo astitvamAna nathI. manovaijJAnika ane tArkika rIte azakya lAge che. A vidhAnano artha e che ke ghaDAnA dravya-kSetra-kALa-paryAyanA sat ane asat--A baMne paraspara niSedhaka che ane tethI eka lakSaNonI gerahAjarInA dRSTibiMduthI nihALatAM ghaDo astitvamAna ane samAna vastumAM baMnenuM eka sAthe AropaNa azakya che. AthI nathI. A vidhAnane vadhu spaSTa karavA mATe kahI zakAya ke para-dravyakSetra- "ghaDo avaktavya che" ema kahevAno prasaMge upasthita thAya che. kALa-paryAyathI ghaDo astitvamAna nathI. Ano artha ema ke ghaDo, 5. syAt ghaDo astitvamAna che ane avaktavya che. paTa Adi anya kAMIka tarIke astitvamAna nathI. ghaDo astitva dharAve che. te mAnya che, paraMtu ghaDA vize badhuM prathama dRSTie joIe to saptabhaMgI nayanA A prathama ane kahI zakAya tema nathI, tethI astitvamAna hovA chatAM ghaDAmAM ghaNuM dvitIya vidhAna vacce pUrNa virodha nathI. A dvitIya vidhAna prathama avyaktavya paNa che. vidhAnanuM pUrNa virodhI nathI. A dvitIya vidhAna ghaDAnA astitvano Ama ahIM astitva ane avaktavyapaNuM, eka sAthe che. InkAra karatuM nathI, paraMtu temAM vidhAyaka svarUpe hAjara na hoya tevA astitvamAna hoya te badhuM ja vaktavya nathI. tadanusAra anya lakSaNone dhyAnamAM levAmAM Ave to ane tyAre ja tenA astitvamAna vastu sAthe avaktavyapaNuM paNa hoya ja che. astitvano InkAra karavAmAM Ave che. Ano artha ema karavo joIe 6. syAt ghaDo astitvamAna ane avaktavya che. ke ghaDo astitvamAna na hoya to tenuM astitva svIkArI zakAya nahi. A vidhAnano artha A rIte thaI zake A prathama ane dvitIya vidhAna te saptabhaMgI nayanA mULa ghaDo tenA abhAvadarzaka pAsAMmAMnA saMbaMdhamAM astitvamAna vidhAno che. bAkInA pAMca vidhAno temanA AdhAre phalita thAya che, nathI, paraMtu tenA astitvadarzI ane abhAvadarzI svarUponA tema samajavuM joIe. dRSTibiMduthI nihALatA te "avaktavya' banI rahe che. 3. cAtu ghaDo astitvamAna che ane astitvamAna nathI jema astitva avaktavya hoya che tema nAstikatva paNa avaktavya A vidhAna samajavA mATe UMDo vicAra karavo Avazyaka che. hoya zake che. ghaDo che ane nathI. A baMne eka sAthe kevI rIte sAcuM hoI zake ? 7. sAt ghaDo astitvamAna che, astitvamAna nathI ane A vidhAna A rIte samajavuM joIe-ghaDo sva-dravya-kALa- avaktavya che. kSetraparyAyanA dRSTikoNathI astitvamAna che, paraMtu para-dravya-kALa- ghaDo potAnA guNadharma pramANe astitvamAna che; potAnA kSetraparyAyanA dRSTikoNathI joIe to te astitvamAna nathI. abhAvadarzaka guNadharmo pramANe astitvamAna nathI. A tattvane saraLa rIte Ama rajU karI zakAya. A baMne dRSTibiMduone ekI sAthe letAM te "avaktavya che. ghaDo je dravyano-mATIno banelo che, te dravyathI te astitvamAna ahIM ghaDAnA traNeya dRSTibiMdunuM saMyojana che-astitva, che. paraMtu anya dravyano, jemake suvarNano banelo nathI. nAstitva ane avaktavya! ghaDo je kALamAM astitvamAna che, te kALa sivAyanA kALamAM A sAteya vidhAnone ApaNe A prakAre mUkI zakIe. astitvamAna nathI. prathama ane dvitIya vidhAno mULabhUta vidhAno che. ghaDo je kSetramAM astitvamAna che, te kSetramAM astitvamAna che prathama ane dvitIya vidhAnane kramika rIte mUkatAM tRtIya vidhAna paraMtu te kSetra sivAyanA kSetramAM astitvamAna nathI. dRSTAMtataH ghaDo ane baMnene yugapata mUkatAM caturtha vidhAna phalita thAya che. prabuddha saMpadA. 240 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAMthI prathama dvitIya ane tRtIya vidhAna sAthe caturtha vidhAna A anekAntavAde ane A ahiMsAnA mahAna siddhAMte jainone umeratAM anukrame pAMcamuM, chachuM ane sAtamuM vidhAna phalita thAya che. khUba zAMtipriya prajA banAvI ane rAkhI che. jeno maMdiro banAve koIpaNa paristhiti vize A sAta svarUpe vidhAna karI zakAya che, paraMtu anya dharmanA maMdiro toDe tevI kalpanA paNa koI na karI che- che, nathI, che nathI, avaktavya, che avaktavya, nathI avaktavya zake. A duSkRtyomAMthI jainone koNa bacAve che? anekAntavAda ane ane che nathI avaktavya. A sAtathI atirikta AThamuM koI vidhAna ahiMsA ! zakya nathI. A rIte A anekAnta darzana che, ane ekAtta darzana jainadarzananA sAta pAyA che- 1. anekAntavAda, 2. ahiMsA, nathI. 3. navakAra maMtra, 4. karmano siddhAMta, 5. tapa, 6, cauda guNasthAna koI paNa padArtha ke paristhitinuM pratyeka pAsuM A sAta 7. nava tattvo-(1) jIva (2) ajIva (3) puNya (8) pApa (5) dRSTibiMduothI nihALI zakAya che. AmAMnuM pratyeka dRSTibiMdu satya Asava (6) saMvara (7) nirjarA (8) baMdha (9) mokSa. che, paraMtu koI dRSTibiMdu pUrNa nathI. sAMgopAMga nathI. samagra satya A sAteya tattvano tAttvika AdhAra zuM che- tAttvika AdhAra sAta dRSTibiMduonA samanvayamAM che. che-anekAntavAda arthAt ane kAna darzana! vastunA nirNayano A saptabhaMgInaya jainadarzananI viziSTa ane samApana advitIya paddhati che. vizvanA dArzanikoe anekAntavAdanI jeTalI noMdha levI joIe, sAmAnyataH pratyeka darzana potAnA matanuM khaMDana ane anyamatanuM teTalI lIdhI nathI, kAraNa ke jeno ane jainadharma anAkramavAdI ane khaMDana karavAmAM rAce che. tyAre jainadarzanano A anekAntavAda apracAraka prajA che. jainone saMkhyAmAM rasa nathI ane vijaya paNa udAratApUrva kahe che meLavavo nathI. 'hA, sAt tamArI vAta paNa sAcI hoI zake che.' Ama chatAM potAnI dRSTinA vikAsa mATe ApaNe sau A ane yAda rahe ! anya dArzanikonI jema jaina dArzanika sAmAnyataH mahAnadarzana-anekAnta darzanane AtmasAt karIe to temAM sonuM khaMDana-maMDanamAM paDyA nathI. Ama banyuM che, tenA pAyAmAM jaina kalyANa che. sUrionuM A anekAntadarzana che. dharmane nAme saMgharSo jaino kadI karatA nathI. te ma banavAnA kAraNo A be che - jaina darzanano sarasvatI niketana Azrama, kumAra chAtrAlaya pAse, jodhapara (nadI), anekAntavAda ane jaina-AcAranI ahiMsA! vAyA morabI-363642. Teliphona : 093744166 10. Atmatattva pAmavA mATe upayogI sUcano 1 astitva | kSetra Adi bAhya graMthi (Asakti), mithyAtvAdi AvyaMtara graMthi (Asakti)no tyAga karI AtmahattvanuM dhyAna karavuM. 2. saMga ja badhAM duHkhanuM kAraNa manAya che mATe saMgatyAga karavo. saMgatyAgathI upazamabhAva janme che. upazama-bhAvathI jIva AtmasvarUpamAM sthira thAya che. jyAM sudhI parigrahano tyAga nathI thato tyAM sudhI cittanI malinatA nAza pAmatI nathI. parigrahano nAza thatAM ja cittanI malinatA nAza pAme che. 4. jyAM sudhI kaSAyonI saMllekhanA karavAmAM na Ave tyAM sudhI bahAranI badhI ja saMllekhanAo nirarthaka che. kaSAyonI saMllekhanA karavAthI ja AtmA-tattvamAM sthiratA prApta thAya che. 5. krodha, mAna, mAyA, lobha rUpI cAra kaSAyo kRza thAya to dhyAnamAM sthiratA prApta thAya che. 6. samyajJAna dvArA upasargo ane parigraho upara vijaya meLavavo joIe. 7. asaMyamita Indriyo ane caMcaLa mana viSayarUpI vana tarapha doDe che. temaja badhA ja prakAranA tyAga pachI mana viSayo tarapha ja doDatuM hoya to darzana, jJAna, cAritra, tapa badhuM ja niSphaLa thaI jAya che. prazna e paNa che kezuM hiMsA astitva sAthe joDAyelI che? zuM hiMsA thaze to astitva nahi rahe ? zuM ahiMsA ane astitva vacce koI saMbaMdha che? jo banne vacce saMbaMdha hoya to saMbaMdhasetu kayo che? ApaNuM astitva che paraMtu ApaNane astitvanI anubhUti nathI. ApaNe vyaktitvamAM aTavAyelA chIe. astitvanI abhivyakti eTale vyaktitva. eka astitva abhivyakta che pazu ane pakSInA rUpamAM. eka astitva abhivyakta che pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatinA rUpamAM. astitva samAna che, vyaktitva samAna nathI. astitva dazya nathI, vyaktitva dRzya che. astitva zuddha che, vyaktitva bheLaseLa che. vyaktitva mRtyu pAme che, astitva nahi. vyaktitvane mArI zakAya che, astitvane nahi. 241 anekAntadarzana Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAdanI vyavahArika bhUmikA || guNavaMta baravALiyA (lekhaka vyavasAye cArTarDa ekAunTanTa che. jene sAhitya ane jena ke sarvadharma tulanAvAda judo ja che te satyane satyarUpe ane asatyane ciMtanane lagatA aneka pustakonA lekhaka, saMpAdaka che. jaina jJAnasatranuM asatya rUpe oLakhI asatyano parivAra ane satyano svIkAra karavAmAM Ayojana karI jJAna-saMvardhananI pravRttimAM satata kAryarata che. hAlamAM rahelo che. jena vizvakozanI pravRti sAthe saMkaLAyelA che. prastuta lekhamAM temaNe jainadarzanamAM "cAdvAda' tattvajJAnane samajavA mATe je paddhati anekAntavAdanI vyavahArika bhUmikA samajAvI che.] taiyAra karavAmAM AvI che tene "naya' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. anekAMtavAda ke sApekSavAda e vastune yathArtha rUpe jaNAvanAra 'naya' zabdano artha ApaNe apekSArthe thatuM vastunuM jJAna Relative che tethI te yathArthajJAna che. ekAMtavAda e nirapekSavAda che. tethI Knowledge evo karIzuM. vastune ayathArthapaNe ane viparIta rIte batAvanAra che - tethI te A nayanA mukhya be vibhAga che. mithyA che. apramANa che. syAdvAda zrutarUpI pramANa vaDe jANelI vastunuM (1) dravyArthika eTale vastunA sAmAnya svarUpane saMbhave te jJAna e ja asaMdigdha ane nirmAta che. bhrAMti ane saMdeha e jJAnanA (2) paryAyArthika eTale vastunA vizeSa svarUpane samajAve che te doSa che. duSita jJAna vaDe thatI prakRti yathArtha na hoya. yathArtha prakRti sAta naya vinA ISTa siddhi na thAya. ISTa siddhi mATe jema yathArtha prakRtinI jarUra 1: negama 2: saMgraha 3: vyavahAra 4: RjusUtra 5: zabda 6: che tema yathArtha prakRti mATe asaMdigdha (zaMkA ke kaphyujhana vagaranuM) samabhirUDha 7: evaMbhUta. bhrAMti rahitanA jJAnanI jarUra che. AvA sApekSajJAna vaDe heyanuM dAna dharmanA AcaraNa mATe jainadArzanikoe ene nizcaya ane vahevAra (je je choDavA jevuM che te choDI zakAya), upAdeyanuM upAdAna (je graha naya ema be vibhAgamAM vaheMcyA che. ahIM nizcayano artha mULabhUta karavA yogya che tene jIvanamAM grahaNa karavAnI pUrvabhUmikA pAtratA siddhAMta dhyeya athavA eka ane abAdhita satya evo thAya che. mATe sarjAya) ane upekSaNIyanI sAcI upekSA rojabarojanA jIvanamAM vahevAra nayamAM e siddhAMtanI pUrti mATe vahevAramAM AcaravAmAM tenI mAdhyastha bhAva dvArA upekSA karI zakAya. upayogI thAya evI bAbatono samAveza karavAmAM Avyo che. mULa koIpaNa kathana nirapekSapaNe satya nathI. satya haMmezAM ApaNA siddhAMtano bAdhaka virodhI ke umUlaka hoya evA vyavahArano Ama dRSTibiMduone sApekSa che. mAnavI potAnI dRSTi choDI bIjAnI dRSTithI paNa emAM samAveza thato nathI. paNa joze to bIjAnI vAta paNa sAcI che evuM mAnavAthI pratyeka vastu aneka dharmAtmaka che. A aneka dharmAtmaka eTale svIkAravAthI aDadhuM jagata zAMta thaI jaze. pratyeka vastune eka nahi paNa vividha bAjuo hoya che. AmAMya anekAMtavAdane nAme keTalIka gerasamajaNo phelAya che. keTalAka pAchI khAsa khyAlamAM rAkhavAnI ane samajI levAnI vAta e che ke kahe che ke syAdvAda e saMzayavAda che. vaLI keTalAka Adhuniko kahe che A aneka dharmomAM paraspara virodhI evA guNadharmo paNa hoya che. ke syAdvAda e samanvayavAda che. vastuta: bemAMthI eka vAta paNa jhera eka ja hoya che. pramANa ane avasthAbhede te mANasane barAbara nathI. mAre paNa che ane jIvADe paNa che. mAratI vakhate e jhera kahevAya che syAdvAda e saMzayavAda nathI paNa sarva saMzayono cheda uDADanAra ane jIvADatI vakhate e auSadha amRta kahevAya che. eka ja vastuno nizcitavAda che. je apekSAe je vAkya kahevAya te apekSAe te vAkya A paraspara virodhI svabhAva thayo. tema ja che ema svAvAda "ja' kAra pUrvaka kahe che. dAkhalA tarIke | mULa vastu ekanI eka hovA chatAM tenA judA judA svarUpo syAdavAdI dravya dRSTie AtmAne nitya 'ja' mAne che ane paryAya judA judA nAmathI oLakhAya che. A judA judA svarUpo pAchA paraspara dRSTie anitya ja mAne che. dravya dRSTie nitya paNa che ane anityapaNa virodhI guNa dharmovALA hoya che. lokhaMDa eka vastu che. temAMthI che, ke paryAdRSTie anitya paNa che ane nitya paNa che, ema syAdvAda banAvavAmAM AvatAM DhAla, talavAra, cAku, kAtara, ane soya vigeremAM kahetA nathI, 'ja' kAra pUrvaka kahevA chatAM sAt padano prayoga te lokhaMDa hovA chatAM te badhA judA judA nAme oLakhAya che ane vaLI eTalA mATe kare che ke AtmA jema dravya dRSTie nityadharmavALo tema paraspara virodhI kAma paNa kare che. talavAra kApe che jyAre DhAla ene paryAya dRSTie anityadharmavALo paNa che. e vAtanuM vismaraNa thAya kApavA detI nathI. kAtara cIrA pADI zake che jyAre soya e cIrAne to ekAMtavAda AvI jAya ane ekAMtavAdathI tattva pAmI zakAya sAMdhIne pAchA eka karI de che. nahIM. Ama anekAMtavAda paryApta nirNaya karanAro nizcitavAda che. pistola ApaNAM hAthamAM hoya che tyAre ApaNuM rakSaNa kare vahevAramAM ghaNAM tene samanvayavAda tarIke oLakhAve che paraMtu che. pratipakSInA hAthamAM jAya to e ja pistola ApaNuM mota e barAbara nathI. vastumAM rahelA anaMtadharmomAMthI ekanI paNa upekSA nIpajAve che. ahIM pistolano kSetrabheda thayo. pelA jheramAM (pramANa) (apalApa) karyA vinA vastunA sarvadharmano samanvaya karanAra tarIke bhAvabheda thayo hato. oLakhAvIe te ThIka che paraMtu ekAMtavAdanA pAyA para racAyelA mANasanI paNa bacapaNa, kizorAvasthA, yovana, AdheDa sarva dharmo ke sarvadharma mArgo mukti apAvanArA che. ema kahevuM te avasthA, vRddhAvasthA ane aMtima avasthA joIe chIe. deha ane nitAnta asatya che. vahevAramAM sAduvAdIno sarvadharma samanvayavAda nAma eka ja hovA chatAM kALabhede kALanI apekSAe-keTalA svarUpo prabuddha saMpadA 242 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA? temAM pAchA paraspara virodhI, A virodhI paNa mAtra dRSTi svIkAra ApaNe karavo ja joIe. puratA ja, dekhAva puratA ja nahi. svabhAva paNa pAcho parasapara virodhI anekAMta dRSTinI AvI vAto khUba ja samajavA jevI che. jo hoya che. barAbara samajAI jAya to, pachI jagata ane jIvananI tamAma saMskRtamAM vidvAna to' jarmana bhASA mATe "Dha' kahI zakAya. samasyAono ukela bahu ja saraLatAthI AvI jAya. Ama eka vyakti vidvAna paNa ane "Dha" paNa che. anekAMta dRSTi rAkhIne A vAtano vadhAre vicAra karIzuM to, sapheda dIvAlavALA rUmamAM pILA raMganI rAtre lAITa thAya tyAre eka ja vastumAM sattva ane asattva, nityattva ane anityasva tema ja dIvAla pILI lAge. divase jonArane sapheda lAge. eka apekSAe ekatva ane anekatva vagere eka ja samaye rahe che, e samajavAmAM banne sAcA che ane banne khoTA paNa che. kazI muzkelI nahi naDe. e badhuM jovA ane samajavA mATe, ghara mAlika Ano phoDa pADI zake. anekAMtavAdano Azraya levo paDaze. eno AdhAra jo na laIe to dravyabheda-dravyanI apekSAe te ekano eka ja deha sukomaLa te ApaNane kadIpaNa nahi samajAya. vajra jevo majabUta, mAMdalo, taMdurasta, sazakta, azakta, dADhI mUcha eka ane aneka eka sAthe eka samaye rahe che, te samajavAmAM vagarano, dADhI mUchavALo, TaTTAra, vAMko, makhamala jevo mulAyama to AjanA A vijJAnavAdI aNu-paramANu-saMzodhana yugamAM kazI ane karacalIovALo jarjarIta paraspara virodhI guNadharmovALo paNa muzkelI nahi naDe. bane che. vastunuM nitya ane anityatva samajavuM paNa saheluM che. badhuM e ja deha kSetranI apekSAe aMgreja, amerikana, yuropiyana, ja parivartanazIla che; A vAta to sau koI svIkAra che. dravya, kSetra, Aphrikana, baMgALI ane gujarAtI vagere judA judA nAme kALa ane bhAvanI apekSAe tathA avasthA (paryAya) bhede eka ja oLakhAya che. vastu aneka parivartana pAme che. e parivarzanazIla che eTale ene bhAvanI apekSAe ja mANasa saumya, raudra, zAMta, azAMta, anitya kahI zakAya-anitya che. chatAM, enuM mULa dravya, judA judA sthira, asthira, dhIra, adhIra, chIcharo, gaMbhIra, rUpALo ane kadarUpo svarUpamAM paNa emAM kAyama rahe che, eTale ene nitya paNa kahI paNa dekhAya che. zakAya-nitya che. ekaluM nitya kahevuM e jema khoTuM Thare tema ekaluM kALanI apekSAe ene ja ApaNe bALaka, kizora. yuvAna anitya kahevuM e paNa khoTuM che. AdheDa ane vRddha kahIe chIe. Ama manuSyano deha ekano eka hovA A parivartana paNa sahasA-ekAeka nathI thatuM. e eno samaya chatAM, vastu tarIke eka ja hovA chatAM dravya-kSetra-kALa-bhAvanI bhinna le ja che. kapaDuM ekadama meluM thatuM nathI, cokhAmAMthI bhAta ekadama bhinna apekSAthI judo judo dekhAya che. judo judo banI jAya che. A nathI banI jato, ghauMmAMthI sIdhI roTalI nathI banatI ane bALaka badhuM ApaNe sAcuM mAnIe ja chIe. baghAM mAne che. A badhuM e ekadama vRddha nathI banatuM. A badhAno eka kALakrama che. AvA badhA niHzaMka puravAra kare che ke koI paNa padArthamAM paraspara virodhI evA parivartano chatAM enI mULa vastuno sarvathA nAza paNa nathI thato. guNadharmonuM astitva hoya ja che. A vAtano svIkAra karavAmAM have mATImAMthI ghaDo jyAre banAvyo tyAre te ghaDAnA svarUpamAM paNa kazI aspaSTatA nahi rahe, kaMI muzkelI nahi rahe. jaina dArzanikoe mULa padArtha mATInuM astitva to rahyuM che. e ghaDAnA jyAre TukaDA anekAMtavAdano Azraya laIne AvI ghaNI vAto spaSTatAthI thAya che, tyAre, enA e bIjA svarUpamAM paNa mULa dravya mATInuM samajAvI che. astitva hoya che. Adhunika manovijJAna zAstrIo kahe che ke, dareka mANasomAM e ja nyAye tattvajJAnanI bhUmikA upara, koIpaNa vastutattvane DaoNkTara jekila ane misTara hAIDanI' jema paraspara virodhI, uttara sarvathA satya ke asatya, sarvathA nitya ke sarvathA anitya ema mAnavuM dhruva ane dakSiNa dhruva jeTaluM aMtara dharAvatI vRttio hoya ja che. eTale, e paNa bhUla che. badhA ja vastutattvo jevA che tevA ja rahevAnA hoya, koIpaNa saMsArI mANasane sarvathA sAro athavA sarvathA kharAba- emAM paraspara virodhI guNadharmo jo na hoya ane e parivartanazIla buro-ema kahI zakAya ja nahi. na hoya to pachI enuM astitva kevaLa nirUpayogI banI jAya che. eka sajjane potAnA nAmathI eka sArvajanika davAkhAnuM patthara eka kALe jevo ane jevaDo che, tevo ane tevaDo ja jo bAMdhavA mATe paMdara lAkha rUpiyA ApyA. tene tyAM kAma karatA eka sarvakALe te rahevAno hoya, to pachI eno artha e thayo ke tenAmAM nokarane oparezana karAvavA mATe jarUrI paMdara hajAra rUpiyA ApavAnI kriyAzIlatA nathI. have, enAmAM kriyAzIlatA jo na hoya, to pachI temaNe ghasIne nA pADI. pariNAme jarUrI sAravAra pelo gumAsto enA dvArA kaMI paNa kArya thAya evI AzA kema rAkhI zakAya? meLavI nA zakyo ane enuM avasAna thayuM. evI ja rIte, brahmane ekane ja mAtra satya mAnavAmAM Ave A sajjana mATe ApaNe zuM kahIzuM? dayALu? udAra? nirdaya? ane enA astitvane taddana sthira tema ja aparivartanazIla mAnavAmAM adhama? javAba ApavAnI kazI AvazyakatA nathI. saheje samajAI Ave, to pachI, enAmAM kriyAzIlatAno abhAva hoI enI jAya evI vAta che. upayogitA zuM? AvA AvA to aneka dRSTAMto bhinna bhinna kSetromAM jovA jagatane jo sarvathA mithyA ja mAnavAmAM Ave, to pachI, jene maLaze. e badhA uparathI saheje samajAze ke "eka ja vastu che ane vAstavika (satya) mAnavAmAM Ave che tevA brahma sAthe eno saMbaMdha nathI' ema jyAre jena dArzaniko kahe che te anekAMta dRSTithI kahe che joDI ja kevI rIte zakAya! evI ja rIte jaDa ane cetanane ekabIjAthI ane te yathArtha che, ema kahevAmAM teo taddana sAcA che. A vAtano taddana bhinna ja mAnavAmAM Ave to pachI ekanI asara bIjA upara 243 anekAntadarzana Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya evI AzA paNa kema rAkhI zakAya? jaina tattvajJAnanI, anekAMtavAdanI, je viziSTatA che te A che. A jagata jo parivartanazIla hoya to pachI, e jagatamAMthI utpanna kaMI nAnI sUnI viziSTatA nathI. tattvajJAnanA viSayamAM e eka thayuM hovAnuM vaidika tattvajJAnIo mAne che ne batAve che, te brahma mahAna siddhi che. eTalA mATe ja A anekAMtavAdane tattvaziromaNI paNa, parivartanazIla ja hovuM joIe. ema jo na hoya to eka nitya mAnavAmAM AvyuM che. ane aparivartanazIla brahmamAMthI anitya ane parivartanazIla jagata AkAraNa karuNAnA karanAra bhagavAna mahAvIranI ciMtanapradhAna udbhave ja kevI rIte? tapasyAe temane anekAMta dRSTi sujhADI ane emanI satpanna zodhano ekAMta nityamAMthI anitya ke ekAMta anityamAMthI nityano saMkalpa saphaLa thayo. emane potAne sAMpaDelI e anekAMta dRSTi svataMtra ubhava kadI saMbhavI zake ja nahi. A vAta jaina tattvajJAnIoe cAvIthI vyaktigata tema ja sAmUhika jIvananI vyAvahArika ane khUba ja bhArapUrvaka ane asaMdigdhapaNe kahI che. e vAta khUba samajavA pAramArthika samasyAonA tALA ughADI nAkhyA ane samAdhAna meLavyuM jevI che. vaita, advaita ane enA badhA phATAomAMthI tathA kSaNikavAda tyAre emaNe jIvanamAM upayogI vicAra ane AcAranuM ghaDatara karatI vagere badhAM ekAMta tattvajJAnomAMthI A badhI samajaNa maLatI nathI. vakhate e anekAMta dRSTine nIce pramANenI mukhya zaratothI prakAzita kemake e badhA pAchaLa darzAvyuM che te mujaba eka naya (ekAMtajJAna)nA karI ane potAnA jIvanadvArA enuM anusaraNa karavAno keTalI zaratoe AdhAre ane ekAMtika nirNayo dvArA racAya che. e badhAnI sAme upadeza Apyo. sarovaranA samUha samakSa ghUghavAtA mahAsAgara samo jaina tattvajJAnano * rAga ane dveSamAMthI pedA thatA saMskArothI vaza na thavuM arthAta anekAMtavAda ubho che. enI samajaNa e ja sAcI samajaNa che. A tejasvI madhyasthabhAva dhAraNa karavo. vAta svIkAravAmAM have kazI Apatti rahe che? nathI rahetI. haju thoDuMka * jyAM lagI madhyastha bhAvano pUrNa vikAsa na thAya tyAM sudhI e vizeSa spaSTikaraNa karIe. dhyeya rAkhIne kevaLa satyanI jijJAsA rAkhavI. satya ane asatyane badale ApaNe satva ane asatva evA be * game tevA virodhI dekhAtA pakSathI gabharAvuM nahi ane zabdo mUkIe. A baMnemAM paraspara virodhI evA guNadharmo che. paNa, potAnA pakSanI jema e pakSanI paNa AdarapUrvaka vicAraNA ahIM ApaNe pelI cAra apekSAne, catuSTayane lAvIne mUkIzuM to karavI ane potAnA pakSa tarapha paNa AkarI samAlocaka dRSTi jaNAze ke svadravyakSe kALabhAvathI ke satva che, te ja sattva rAkhavI. padravyakSetrakALa bhAvathI asattva che. * virodhI lAgatA hoya tevA bIjAnA anubhavomAMthI je je A dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAmAM sva zuM ane para zuM? aMzo sAcA lAge teno vivekabuddhithI samanvaya karavAnI A vAta navI AvI, kema? kazA saMbhramamAM na rahevAya eTalA khAtara udAratA sAthe abhyAsa karavo. samanvaya karavAmAM eka TUMkI samajaNa ApaNe ahIM laI laIe. jyAM 'pote' che e "sva" mithyAbhimAnano tyAga karavo. jIvana vahevAramAM anekAMtanA ane jyAM "pote' nathI e "para'. A viSaya upara ApaNe AvIe AcaraNa mATe bhagavAnanI A zIkhamAM sva para kalyANa tyAM sudhImAM Ano thoDoka vicAra jo karI rAkhazo to te vakhate e abhipreta che. samajavAnuM bahu saheluM thaI paDaze. jaina tattvajJAnIoe haMmezAM evo Agraha rAkhyo che ke tIvra A rIte asattva ane sattva, anityatva ane nityatva, anekatva buddhizakti hovA chatAMya taTastha bhAva jyAM sudhI pragaTato nathI tyAM ane ekatva vigere paraspara virodhI guNadharmavALI bAbatone, te sudhI pUrNa satyanI prApti thatI nathI, e taTasthavRtti keLavavA mATe vastuone ApaNe jo vividha bAjuothI joIe to pachI e badhuM ajJAna dUra karI samyakajJAna meLavavuM paDe. pUrvagraho, abhiprAyo ane anekAMtAtmaka che, e vAta khUba saraLa rIte ane sahelAIthI samajAze. ahaMkArathI mukta thavuM paDaze. IndriyAdika vRttio sAtheno saMbaMdha eka ja vastumAM aneka prakAranA guNadharmo hoya che e vAta dharAvatA bhautika svArthane tyAgavo paDaze. vivekabuddhinA jAgaraNa jainetara tattvajJAnIoe paNa svIkArelI che. je loko anekAMtavAdane sAthe vizva vAtsalya, karUNA ane maitrIbhAva keLavavo paDe vaLI. paramata pUrNapaNe samajyA nathI e loko evo prazna pUche che ke "A to sahiSNutAnI pAvana jyota pragaTe to ja anekAMtano anero lAbha amArAmAM paNa che? jaina philasUphoe navuM zuM kahyuM?' maLe. ahIM ja, jaina dharmanI viziSTatAnuM darzana thAya che. pratyeka vastumAM bIjo paNa sAco hoI zake, bIjI dArzanika paraMparA ne anya aneka guNadharmo hoya che, e dekhADavA mAtrathI ja jaina tattvajJAnane dharmonI vAta sahiSNutAthI sAMbhaLavI (tene mAnI levI evuM jarUrI anekAMtavAda nAma nathI ApAyuM. jainadarzane vastu, e vAta, sAbita nathI). tema karavAthI dharmajhanuna nivArI zakAya, anekAMta samajIne karIne batAvI che. dareka pAsAno vicAra karavAthI vyavahArika jIvanamAM - pati-patnI, taduparAMta, e pratyeka vastumAM "paraspara virodhI' evA tattvo mAtA-pitA, pUtra-pUtrI, bhAI-bhAI, sAsu-vahu, naNaMda-bhojAI eka sAthe' rahelA che ane vastu mAtra "aneka guNadharmAtmaka' nahi jevA saMbaMdhomAM sAmaMjasya sarjAze. ziSya-guru, bhakta-guru, paNa 'paraspara virodhI evI anekaguNadharmAtmaka' che ema jaina nokaramAlika (zeTha), saMsthAnA kAryakaro rAjakIya pakSo, zikSakatattvajJAna kahe che. A je virodhI guNadharmo che te ekAMta dRSTithI vidyArthI, netA-amaladA-prajA vacce dareka tabakke hArmanI jaLavAI dekhAtA nathI. anekAMta dRSTithI ja ene joI tathA samajI zakAya che. raheze. prabuddha saMpadA 244 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta dvArA rASTranI sImAo, jaLa, jamIna, AkAza ane ekAMta jJAnavAda mokSa tarapha javAnA mArge nahIM laI jaI zake. jJAnanI kudaratI saMpattinI vaheMcaNI mATenA gharSaNa aTakaze. anekAMtanuM AMkha ane kriyAnI pAMkha dvArA ja A Atama paMkhI Urdhvagamana karI AcaraNa vyaktine anya dharma pratye thatI napharata rokaze paNa jyAM zake. jyAM sAruM che te mAruM che, mAruM che te ja sAruM che nahi paNa anekAMtanI mArI vicAradhArA, dRDha mAnyatA ane Agrahane kAraNe huM samajaNathI haMsadRSTino viveka, pramodabhAva ane mAdhyastha bhAva tyAgamArgamAM paNa zAMti meLavI zake nahi. kAmarAga ane sneharAgathI pragaTaze. chUTavuM hajI saheluM che, paNa dRSTirAgathI mukta thavuM kaThina che. lohIne hiMsA sAthe saMbaMdha che. sAmAnya rIte hiMsaka pravRttimAM dRSTirAgathI parAdhIna evA mane mArI dayA Ave che. dayA-dharmanA ApaNane lohI dekhAya che, paraMtu A to sthULa hiMsAnI vAta thaI. jJAtAoe kahyuM che ke pahelAM svadayA pachI paradayA. svadayA eTale keTalIka hiMsaka pravRttio evI hoya che ke je hiMsA dvArA lohI vahetuM potAnAM jJAna, zAMti, AnaMda ane samatvanA bhAvaprANa haNavA na nathI chatAM e pravRtti tIvra ane ghAtaka hoya che. devA te. ahIM paLe paLe bhayaMkara bhAvamaraNathI AtmarakSaNanI vizvAsaghAta, koInA gupta rahasyone vivekahIna rIte ughADAM vAta abhipreta che. potAnA bhAvaprANa haNAya tevI pravRtti svahiMsA pADavAM, dhrAsko paDe tevuM bolavuM ke samAcAra ApavA, zoSaNa ane che. jyAre bIjAnA bhAvaprANa haNAya tevI pravRtti anyAya dvArA parigrahanI pravRtti paNa hiMsA che. ayogya mArge koInuM parahiMsA che. breIna vaoNza karavuM ke SaDayaMtro racavA e hiMsA che. sAdhanAnA mArge AgaLa vadhato sAdhaka viveka ane jayaNA dvArA | vicAronA vikRta arthaghaTana ane abhivyakti dvArA ApaNe lohI vahe tevI sthULa hiMsA to sahaja nivArI zake, paraMtu ahIM hiMsaka banI ane kAMtanA hatyArA banIe chIe. AkarI, zuSka, AgaLa vadhIne sUkSma ahiMsAnuM ciMtana karavAnuM che. lohI na vahe azakya ane kAlpanika vAto dvArA yuvAnone dharmavimukha banAvavAnI tevI hiMsAthI bacavAno puruSArtha sAdhakano samyak puruSArtha che. ane hiMsAthI bacIe. bhagavAna mahAvIre cIdhelI anekAMta vicAradhArAnuM AcaraNa ja temAM aparigrahanA ekAMtika AgrahathI huM kadAca kaTTara digaMbara banI sahAyaka banI zake. zake. ahiMsAnA ekAMtika AgrahathI huM kadAca kaTTara sthAnakavAsI banI zakuM. jIvadayA ane hiMsAnA vaicArika anubaMdhathI huM kadAca saMdarbha graMtha : terApaMthI banI zake. jinapUjAmAM AraMbha-samAraMbhanI vivekadina anekAMta syAdvAda. lekhaka-caMdulAla zAha 'caMdra', anivAryatA mane kadAca kaTTara mUrtipUjaka banAvI de, kaTTaratAmAM anekAMtavAda. lekha-harisatya bhaTTAcArya dharmajhanUna abhipreta che. dharma e amRta che, paNa jhanUna e viSa che. jaina dharmano prANa. lekhaka-paMDita sukhalAlajI e viSathI ApaNe bacavAnuM che. vivekapUrvaka vicArIzuM to ahIM 601, smIta epArTamenTa, upAzraya lena, ghATakopara IsTa, anekAMta vicAradhArA ApaNane bacAvI zake. ekAMta kriyAvAda ke muMbaI-400 077. mo. : 09820215542. naya ane anekAMtavAdanI vizeSatA tamAma kAryonuM kAraNa kevaLa eka karma ja che samajAvavA dIvAkarazrIno puruSArtha eka sthaLe barAbara baMdha karelo eka karaMDiyo paDyo hato. emAM kaMIka khAvAnuM haze ema samajIne eka bhUkhyA udare, e karaMDIyAmAM dAkhala thavA naya ane anekAMtavAdane spaSTa samajAvavA ane jenA mATe kANuM pADavAno udyama zarU karyo. pote e karaDIyAmAM dAkhala thaI rAka tattvajJAnanI e vizeSatAne sarvagamya karavA sauthI pahelAM eTalA mATe e udare karaMDIyAne kAtaravA mAMDyo. kAtarI kAtarIne kareDIyAmAM buddhi ane tarkasiddha jo koI prayatna thayo hoya to te eNe kANuM pADyuM. dIvAkarazrIno ja prayatna che. digaMbarAcArya sAmaMtabhadranI "e karaMDIyAmAM koIe eka sarpane pUrI rAkhyo hato. ghaNAM divasano AptamImAMsA ane zvetAMbarAcArya haribhadranI anekAMta bhUkhyo e sarpa, karaMDIyo korAto hato te jANI aMdara TaTTAra thaI gayo. jaya patAkA vagere kRtio e pAchaLanA prayatno che. pelo udara jevo e karaMDiyAmAM dAkhala thayo ke tarata ja pelA sarpanA moDhAmAM vIra ane vidvAna puruSanI prabhA kAMI potAnA ja jaI paDyA. sapana bhaya ane mukti e bau eka sA jaI paDyo. sarpane bhakSa ane mukti e beu eka sAthe ja sAMpaDI gayA. kulane ApIne aTakatI nathI. e to sahastrakiraNa sUryanI udaranuM bhakSaNa karIne, udare ja kAtarI kAtarIne taiyAra karelA kANAmAMthI e sarpa bahAra nIkaLyo ane vanamAM cAlyo gayo.' peThe badhI dizAone jhagamagAvI mUke che. emanA "ahIM udyama to uMdare karyo. paraMtu udyama karanAra mAryo ane aMdara tejobaLathI AkarSAyelA bIjA vidvAna AcAryoe paNa purAyelo sarpa tyAMthI mukti meLavIne chaTakyo. kaho tyAre, AmAM karma e emanAM guNAgana karavAnuM vicAryuM nathI. ja baLavAna che ke bIjuM kaMI?" AvI vAta karIne A dRSTAMta dvArA (paM. sukhalAlajI ane 5. becaradAsa, 'sanmati karmakAraNavAdIo kahe che ke "A jagatamAM banatA tamAma kAryonuM kAraNa tarka ane tenuM mahattva', 'jena' ropya aMka) kevaLa eka karma ja che." 245 anekAntavAdanI vyavahArika bhUmikA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAda ane sApekSavAda _D DaoN. je. je. rAvala DaoN. je. je. rAvala muMbaI pleneTarI sosAyaTInA presiDenTa ane jJAnanI parisImAnI najIka pahoMcavA mAtra anekAMtavAda ja che. khagoLa vijJAnane lagatA aneka mahattvanA saMzodhano temaNe aMtima rasto che. jo ke Ama kahevuM anekAMtavAdanI virUddhamAM che karyA che ane temaNe kareluM pradAna khUba ja mahattvanuM che. rASTrIya- ane te ekAMtavAdamAM pariName che, paNa te syAdvAdane lIdhe AMtararASTrIya stare temanuM nAma jANItuM che. 2000 lekho, aneka anekAMtavAda ja banI rahe che, kAraNa ke aMzanI vAta karIe tyAre saMzodhana patro ane 24thI vadhu pustako lakhyA che. teoe syAdvAdathI ja vAta karI zakAya. A badhAne samajavA ane vicAravA AInsTAInanA sApekSavAda para saMzodhana paNa karyuM che. ahIM bhASAnI kSamatA ochI paDe che. zabdonI kSamatA ochI paDe che. teoe anekAntavAdanI vAta sApekSavAdanA saMdarbhe khUba ja chellA aDhI hajAra varSamAM mahAjJAnI, kevalajJAna prApta mahAvIra rasaprada rIte rajU karI che.] svAmIno A siddhAMta mahAsiddhAMta tarIke upasI Ave che. tenI Adhunika samayamAM sApekSavAdano siddhAMta AInsTAInanA aMdara ahiMsA bhArobhAra bharI che. vicAronI hiMsAne te sApekSavAdanA siddhAMtanA nAme vikhyAta che. tathyamAM te hajAro pUrNavirAma Ape che. huM pote zaMkarAcAryano anuyAyI chuM, je varSo thI bhAratIya manISIone jANIto hato. vedo ane advaitavAdanA siddhAMtanA pravartaka che paNa huM saMmata thayo chuM ke upaniSadomAM mAnavInA manovijJAna saMdarbhe teno ullekha che. advaitavAda karatAM anekAMtavAda zikhare bese che, te DeDa-enDa nathI. manISIoe kaheluM ke mAnavInA mAInDanI eTalI zakti che ke te zaMkarAcAryane kadAca AInsTAInano siddhAMta, E=mc2 ane game te karI zake che. sukhaduHkha e badhuM sApekSa che. kavaoNnTama siddhAMta, veva pArTIkala DuAlITI (Duality), taraMga ane mahAvIra svAmIe anekAMtavAdamAM sApekSavAdane samAvI, padArthakaNanA dvisvarUpanI jANa na hatI. jo temane A siddhAMtonI mAnavIne brahmAMDane nIrakhavAnI ane satyanA svarUpano ahesAsa khabara hota to te advaitavAda jarUra sudhArate. AInsTAIne darzAvyuM karavAnI dRSTi ApI. ke padArtha e padArtha nathI ane urjA e urjA nathI. padArtha urjAmAM AInsTAIne gaNitazAstrIya ane bhautikazAstrIya rIte rUpAMtara pAmI zake che ane urjA padArthamAM. Ama padArthakaNa ane sAbita karyuM ke gati, samaya, parimANo, padArtha, raMga badhuM ja taraMgo ekabIjAnA rUpaka che. prakAzakaNa phoTona padArthakaNa che ane sApekSa che. tame tene ane brahmAMDane kayA pleTaphorma parathI juo taraMgo paNa che. padArthakaNa eTale padArtha (Mass-m) ane urjA cho tenA para badho AdhAra che. kaI dRSTithI tame brahmAMDane juo eTale taraMgo (Waves). A sAbita karavAmAM plAnka E=hv, cho tevuM brahmAMDa dekhAya. brahmAMDamAM kazuM paNa nirapekSa nathI. mATe E= UrjA, V eTale taraMganuM Avartana (phikavansI) ane n e acaLa haMmezAM vastune sApekSamAM, saMdarbhamAM jovAnI rahe che. garama-ThaMDuM, (constant) jene plAnkanA mAnamAM "plAnTano acaLa' kahe che. DAbuM-jamaNuM, hoMziyAraThoTha, nAnuM-moTuM badhuM ja sApekSa che. plAnke Ama kudaratanA virodhAbhAsI rUpane pragaTa karyuM. Ama atro ApaNe mahAvIra svAmInA ane kAMtavAdane, anekAMtavAda vastunuM virodhAbhAsI citra paNa khaDuM karI zake che. syAdavAdane, nayavAdane - sApekSavAdanI pArzvabhUmikAmAM jema ke sUrya ApaNane jIvADe che tema te ApaNane mRtyu paNa samajavAno prayatna karIzuM. pamADI zake che. kArbana DAyoksAIDa aMgAravALuM che. globalaanekAMtavAda eTale potAnA ja maMtavyo, vicAro ane vormIga kare che paNa te vRkSono khorAka paNa che ane A vAyuthI mAnyatAone na vaLagI rahI bIjAnA maMtavyo, vicAro ane ja ApaNe pRthvI para huMpha pAmI zakIe chIe, nahIM to ApaNe mAnyatAone paNa eTalo ja Adara Apavo ane tenA para paNa ThaMDA thaI jAta. ThaMDImAM jyAre khUba ja ThaMDI lAge che tyAre ApaNe vicAra karavo ane dhyAna ApavuM, kAraNa ke "satya eka ja nathI.' ko caluM vaLIne mAthe o DhIne sUI jaIe chIe , paNa satyane pAmavAnA ghaNA rastA che. bIjAnA vicArone paNa samajamAM kArbanaDAyoksAIDane lIdhe ApaNe hUMpha pAmIne paga pasAravA levA. ekAMtavAda eTale mAtra potAnI mAnyatA ja sAcI ane e zaktimAna banIe chIe. agni ApaNane bALI zake che paNa te ja satya che, bIjuM satya nathI evo bhAva. anekAMtavAdane aMta ja agni ApaNane jIvADe paNa che. hoto nathI, tene cheDo hoto nathI. jyAre ekAMtavAdane cheDo ApaNe pRthvI para medAnamAM jaIe to ApaNane lAge ke hoya che. aMta ( Dead End) hoya che. jyAMthI AgaLa vadhI zakAya ApaNe ja vizvanA kendramAM chIe. muMbaIthI dilhI jaIne joIe to paNa ema ja lAge ke ApaNe vizvanA kendramAM chIe. to kharekhara 24mA jaina tIrthakara mahAvIra svAmI (I. pU. 599- vizvanA kendramAM kyuM bindu che? dareke dareka bindu vizvanuM kendra che 527)e kevaLajJAna pAmyA pachI anekAMtavAdano prathama bodha ane koI paNa bindu vizvanuM kendra nathI. te anekAMtavAdane pradarzita Apyo. A darzAve che ke mahAvIra svAmI phakta jJAna ja pAmyA na kare che. hatA, paNa kevaLajJAna pAmyA hatA. A viSayane saMlagna badhuM ApaNe ApaNI pharate dUra dUra kSitija (Horizon) joIe sAhitya vAMcatA huM evA nirNaya para Avyo chuM ke anekAMtavAda chIe. te AbhAsa che. ApaNe cAlIe to ApaNI sAthe kSitija e suprIma siddhAMta che. mAnavakalyANa mATe, mAnavanA utthAna mATe paNa cAlavA lAge. te ApaNA vizvane bAMdhatI hoya tema lAge, nahIM. prabuddha saMpadA 246 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa te satya hovA chatAM asatya che, kAraNa ke brahmAMDa vizALa che. ekAMtavAda mAnavIne cheDe lAvIne mArga vagarano karI mUke che. jyAre anekAMtavAda mAnavIne hajAro rastA dekhADI zake che. anekAMtavAdanA jJAnathI advaitavAda ekAMtavAda tarIke najare paDe che. te saMzAtmaka thaI jAya che. tenI hada baMdhAya che. vijJAna badhI ja jAtanA khaLo eka ja che, chevaTe badhuM eka ja che ema pratipAdita karI advaitavAdane sAbita kare che paNa tenuM chelluM pagathiyuM je che te brahmAMDanI cetanA che. UrjA che ane tene dvisvarUpa che. Wave particle duality che. te advaitavAdamAMthI anekAMtavAdamAM praveze che. mATe ekAMtavAdanI pArzvabhUmimAM aMza tarIke badhA vAda samajI zakAya tema che. eno artha e nathI ke A badhA vAdo khoTA che. paNa temane paNa ApaNI samajamAM sthAna che jeTaluM anekAMtavAdanuM ApaNI samajaNamAM sthAna che. A ja anekAMtavAdane zikhare besADe che tema chatAM te anekAMtavAda che. te cheDo haMmezA khullo ja rAkhe che. . ekAMtavAda samaya ane sthaLano sUcaka che. je samaye ane je sthaLe je satya ApaNane samajAyuM te ekAMtavAda, paNa anekAMtavAda tenAthI AgaLa jAya che, e arthamAM anekAMtavAda saMpUrNa che, saMpUrNatA darzAve che, nirapekSatA darzAve che. tema chatAM te potAne nirapekSa mAnato nathI. badhA rastA khullA rAkhe che. A uparathI ApaNane babara paDe che ke mahAvIra svAmIe kharekhara kevaLajJAna prApta karyuM hatuM. kevaLajJAna eTale zuM? teno ApaNane ahIM artha ane mahattA samajAya che. keTalAMka loko mAne che ke vijJAna dharmanI virUddha che. hakIkata e che ke vijJAna dharmanuM jabbara TekedAra che. Adhunika yugamAM dharmanA siddhAMtone bhautika rIte sAcA darzAvavA mATe vijJAna ja eka mArga che ane te karI zake che, paNa te saMzayAtmaka satya che. ekAMtavAdanuM syAdavAdanuM satya che. anekAMtavAda pracAze te eka rasto che. bIjA paNa rastA hoI zake paNa bhASAnI maryAdAne kAraNe eka vAta eka ja vakhata kahI zakAya che. kvaoNnTama bhautikazAstra anekAMtavAda ane syAdvAdane barAbara rajU karI zake che. kvaoNnTama bhautikazAstra pramANe taraMgonuM jUtha (wave packet) badhI ja saMbhAvanAne (probability) rajU kare che. paNa jyAre mApaNI karavI hoya tyAre e ja taraMga bAkI rahe che, bAkInI badhI ja adazya thaI jAya che. te hovA chatAM addazya thaIne rahe che. e badhI ja saMbhAvanA astitva dharAve che. anekAMtavAdane kvaoNnTama bhautikazAstrano moTo Teko che. hAlamAM vijJAnamAM kvaoNnTama bhautikazAstra sarvoparI che. jema anekAMtavAda arvoparI che. atre huM anekAMtavAdane samajavA ane samajAvavA be bhautika paristhitinuM varNana karavA mAguM chuM. bhAratanA rAjasthAnanA raNamAM unALAmAM uSNatAmAnano pAro 55 aMza selsIasa batAvato thaI jAya che. A sthaLe jo ApaNe eNnTAkarTikAnA mANasone laI AvIe, to teo kaheze ke rAjasthAnanA mAjAsau boIlaramAM rahe che. zaninA kSetramAM uSNatAmAna ochA 2400 (-2400) seksIasa rahe che. jo zaninA sauthI moTA upagraha para jIvana hoya ane tyAM mANaso rahetAM hoya ane te manuSyone ApaNe 247 enTAkarTikAmAM laI AvIe to teo kaheze ke enTAkarTikAnA mANaso boIlaramAM rahe che. khUTInA kSetramAM uSNatAmAna ochA 2600 (-260) stsIsa che. jo tyAMnA upagraha para jIvana hoya ane tyAM mANaso rahetAM hoya ane te manuSyone ApaNe zaninA upagraha para laI AvIe to teo kaheze ke zaninA upagraha paranA mAzo boIlaramAM rahe che. to boIlara karyuM ? boIlara badhI ja jagyAe che ane te koIpaNa jagyAe nathI. tame kaI dRSTie boIlarane juo cho, paristhitine pAmo cho, juo cho tenA para badho AdhAra che. che kAca hAthamAMthI paDe to tenA TukaDe TukaDA thaI jAya. kAca ghana ane tenA guNadharmomAM parAvartana, vakrIbhavana, meghadhanuSa utpanna karavuM vagere che. have huM tamane kahyuM ke pANI paNa kAca che to tamane huM navAI lAgaze. tamane thAya ke pANI to ApaNe pIe chIe, tenA vaDe snAna karIe chIe. AkAzamAMthI pANIno varasAda varase che. to pANI kAca kevI rIte hoI zake ? pANInA aneka guNo che paNa pAchI kAcanA paNa badhA ja guNo dharAve che. te parAvartana, vakrIbhavana kare che, meghadhanuSa utpanna kare che, mATe pANI kAcathI paNa ghaNuM vizeSa che. vizeSa kAca che. have tame mArI sAthe sahamata thazo ke hakIkatamAM pANI kAca che. have huM tamane kahuM ke pRthvI pharatenuM vAtAvaraNa paNa kAca che te tamane mAnavAmAM Avaze ? pRthvI pharatenuM vAtAvaraNa parAvartana kare che, vakrIbhavana kare che, mRgajaLa dekhADe che, meghadhanuSa dekhADe che mATe pRthvI pharatenuM vAtAvaraNa paNa kAca ja che; paNa kAcathI vizeSa che jemAM ApaNe pharI zakIe chIe, zvAsa laI zakIe chIe. Ama vAyumaMDaLane tame kaI dRSTithI juo cho tenA para AdhAra che. have huM tamane kahyuM ke ApaNI pharatenuM aMtarikSa paNa kAca ja che have huM tamane kahuM ke ApaNI pharatenuM aMtarikSa paNa kAca ja che to ? tamane mAnavuM agharuM paDe. aMtarikSa dekhAtuM paNa nathI paNa te kAcanA badhA ja guNo jevA ke parAvartana, vakrIbhavana, mRgajaLa, meghadhanuSa badhuM ja Avare che. Ama kaI dRSTithI ApaNe vastune joIe chIe tenA para badho AdhAra che. te satya che, ane satya nathI pI. satya eka ja nathI. satyanA ghaNAM rUpo che, te bahurUpI che. te taraMga-padArthakA dvisvarUpa (wave-particle duality) mAphaka bahurUpI che. mATe ja tene anekAMtavAda dvArA ja pAmI zakAya. syAdvAda dvArA tenuM varNana karI zakAya. te ekAMtavAda nathI paNa saMzayAtmaka vAta karIe tyAre te ekAMtavAdanuM rUpa dhAraNa kare che. mahAvIra svAmIe lokone anekAMtavAdano bodha Apyo ke jethI karIne lokI ekabIjAnI sAthe nAhakanA jhaghaDe nahIM. ane zAMtithI ane saMvAditAthI rahe. rAjakAraNIone anekAMtavAda anusa2vAnI khAsa jarUra che kAraNa ke temane vividha vicAro ane siddhAMtavALA lokone maLavAnuM che. temane temanI sAthe sahakAra ane saMvAditAthI kAma karavAnuM che, temanA prazno ukelavAnA che. tethI temanAmAM badhAne sahana karavAnI zakti hovI joIe, je anekAMtavAda ja ApI zake. anekAMtavAda jIvananA dareka kSetre kAryarata che ane ApaNane anekAntavAda ane sApekSavAda Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma Ave che. te dareka vastune lAgu pADI zakAya che. kAraNa ke koI dhvaMza karyo hato. mahArAjane khoTuM kahetAM sAMbhaLIne hanumAnajIne ja vastu kharAba hotI nathI. tenA sArA ane kharAba badhA ja thayuM ke lokomAM khoTI mAhitI jaze, mATe mahArAjane sudhAravA prakAranA upayogo hoya che. ApaNe teno upayoga kevI rIte karIe jarUrI che. tethI hanumAnajI dRzyarUpe AvyA ane mahArAjane kahevA chIe tenA para AdhAra che. DaoNkTaranA hAthamAM charI mAnavInuM jIvana lAgyA ke mahArAja ApanI bhUla thAya che. azokavanamAM to lAlabacAvI zake che, jyAre khUnInA hAthanI charI mAnavIne mArI phUla hatA. mahArAje kahyuM ke he hanumAnajI, huM to samAdhimAM nAkhe che. rAmakathA kahuM chuM. temAM mane evuM dRzyamAna thayuM tethI sItAjInI ApaNI buddhi jo kharAba vicAra kare to te ApaNane zayatAna AsapAsa sapheda phUla hatA tema kahyuM. hanumAnajIe kahyuM ke huM pote banAvI zake che ane sArA vicAra ApaNane mahAna banAvI azokavanamAM gayo hato ane meM pote azokavananA lAlaphUlonA zake che. choDono kaccaraghANa bolAvyo hato. hanumAnajIe mahArAjane anekAMtavAda koIpaNa mAnavI, sthiti, banAva ke saMjogone rAma bhagavAna pAse satya jANavA ApaNe baMne jaIe tevuM sUcana lAgu paDI zake. te sarvavyApI siddhAMta che ane te sarva siddhAMtone karyuM ane baMne rAma bhagavAna pAse gayA. rAma bhagavAne baMnenI potAnAmAM Avare che. te badhAnA vicArone navI dRSTithI jue che vAta sAMbhaLIne kahyuM ke he hanumAnajI ane mahArAja, huM pote ane badhI ja vastuone, badhA ja vicArone yogya rIte mUke che. azokavanamAM hato nahIM. tyAM to sItAjI ane hanumAnajI baMne mAnavI janme che tyAre tenI sAthe tenuM brahmAMDa janme che ane je gayA hatA. to satya jANavA mATe cAlo sItAjI pAse. Ama mRtyu pAmatAM tenuM brahmAMDa mRtyu pAme che mATe brahmAMDa nitya che rAma bhagavAna, hanumAna ane mahArAja sItAjI pAse gayA ane ane anitya paNa che. brahmAMDa keTaluM moTuM ? teno javAba che : tame badhI vAta karI. vAta sAMbhaLIne sItAjIe kahyuM ke azokavanamAM jANo eTaluM moTuM. brahmAMDanuM astitva ApaNA saMdarbhe maLe. sapheda phUlo hatA. hanumAnajI to vAta sAMbhaLIne jhAMkhA paDI gayA anekAMtavAda darekane vicAronI svataMtratA Ape che. ThaMDu- ane kahyuM ke mAtAjI, tamo paNa sapheda phUla hatA tema kaho cho garama, sukha-duHkha badhuM sApekSa che. muMbaImAM rahetI vyaktine zimalA paraMtu meM to azokavanamAM lAla phUlonA choDano kaccarakhANa vALI ThaMDuM lAge. koI mANasanuM sukha bIjA mANasanuM du:kha paNa hoI nAkhyo hato. sItAjIe vAtane samajAvatAM kahyuM ke phUlo sapheda zake. raMganA ja hatA paraMtu tame jyAre azokavanamAM AvyA tyAre khUba A brahmAMDa sAta aMdhajana ane hAthInI kathA jevuM che. tenuM ja krodhita thaIne AvyA hatA eTale tamArI AMkha lAla thaI gaI citra meLavavuM agharuM che. ApaNe gharanI pUrva dizAnI bArImAMthI hatI mATe tamane sapheda phUla lAla raMganA dekhAyA hatA. joIe to duniyA eka lAge. uttara dizAnI bArImAMthI joIe eTale kahevAno hetu e che ke ApaNe kevI paristhitimAM to alaga hoya. tevI ja rIte pazcima ane dakSiNa dizAnI chIe tenA para AdhArita saMsAra ApaNane dekhAya che. ApaNe bArImAMthI joIe to paNa alaga hoya. brahmAMDane eksa-re gamagIna hoIe tyAre saMsAra paNa gamagIna dekhAya che ane prakAzamAM joIe to te alaga citra dekhADe. asTrAvAyoleTa AnaMdita hoIe chIe tyAre e ja saMsAra ApaNane AnaMdita prakAzamAM joIe to te alaga citra dekhADe, reDiyo prakAzamAM lAge che. bAkI to saMsAra e ja hoya che. gamagInI vAtAvaraNamAM ane dRzya prakAzamAM paNa alagaalaga citra dekhADe. to savAla e caMdranI cAMdanI ApaNane AnaMdita karatI nathI jyAre AnaMdita thAya ke brahmAMDanuM sAcuM citra kayuM? vAtAvaraNamAM te ja cAMdanI ApaNane AnaMdita kare che. A brahmAMDane tame kayA pleTaphorma parathI juo cho tenA para brahmAMDamAM badhuM sApekSa che. kAMIpaNa nirapekSa nathI. te ApaNA AdhAra rAkhe che. AnA TekAmAM eka sarasa vArtA che. eka gAmamAM para, ApaNA jIvana para, ApaNI paristhiti para ApaNA sAthe eka mahAna sAdhu AvyA. temaNe gAmamAM rAmAyaNanI kathA kahevI banAva banyo hoya tenA para athavA ApaNI sAme Avela vastu zarU karI. mahArAja eTalI suMdara rIte jJAnamaya kathA kahetA hatA ke para AdhAra rAkhe che. te sApekSa che. je raMganA cazmA paheryA hoya zrotAo rAjI rAjI thaI gayA hatA. purA gAmamAM temanI suMdara te raMganI duniyA dekhAya che. badhAne hAthI ane sAta aMdhajanonI kathAnI vAto prasarI hatI. AkhuM gAma mahArAjanI kathA sAMbhaLavA vArtAnI khabara ja che. je aMdhajana hAthInA je bhAga para hAtha pheravato AvatuM. A vAta hanumAnajInA kAne AvI. hanumAnajI to tevuM te hAthInuM varNana karato. A sAteya hAthInuM varNana karavAmAM rAmabhakta eTale e paNa kathA sAMbhaLavA AvyA. temane to kathA sAcA che ane sAteya khoTA che kAraNa ke teoe hAthIne pUrNa adRzyarUpe ja sAMbhaLavI paDe. nahIM to loko herAna kare. hanumAnajIne rUpe jANyo ja nathI. Ama satyane ApaNe pUrNapaNe jANIe nahIM kathA sAMbhaLavAmAM khUba majA AvI. eTale bIje divase paNa tyAM sudhI tenuM pUrNa varNana thaI zake ja nahIM. tethI tenuM adhuruM adRzyarUpe kathA sAMbhaLavA AvyA. temane khUba ja AnaMda thayo. varNana ja thAya ane te AMzika hoya che ane tenI sthitimAM te pachI to hanumAnajI rAmAyaNakathA sAMbhaLavA dararoja AvavA sAcuM hoya che. Ama ekAMtavAda AMzika sAco hoya che mATe dareka lAgyA. eka divase mahArAje azokavanamAM sItAjI jyAM beThA vAdane mAna ApavuM ghaTe, koI vAdano taddana cheda uDADavo na joIe. hatA tenuM varNana karatAM kahyuM ke sItAjInI pharate sapheda phUlanA choDa syAdvAda je te varNana kare che. eka samaye te ekavAdanuM varNana kare hatA. hanumAnajI A sAMbhaLIne camakyA. temane thayuM ke mahArAja teno artha e nathI ke bIjA vAdo nathI. jyAre ekavAdanuM varNana khoTuM bolI rahyA che. azokavanamAM jyAM sItAjI beThA hatA tyAM thAya tyAre garbhita rIte bIjA vAdo astitva dharAve che. to lAla raMganA phUlanA choDa hatA. meM ja teno seMkaDonI saMkhyAmAM anekAMtavAda pramANe A marma che. mATe te badhA vAdano svIkAra prabuddha saMpadA 248 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che ane pUrNatAne pAmavA rasto khullo rAkhe che. vijJAna paNa siddha karI zakAya. be binduo vacceno rasto game te hoI zake. jyAre vAta kare che tyAre AziMka paristhitinI vAta kare che. A loko dharmane samajI zakyA ja nathI. temanA ja bhagavAna eka rIte advaitavAda paNa cheka sudhI sAco hoya che paNa tenA chellA bhagavAna che ane bIjAnA bhagavAna, bhagavAna nathI, tema kahevuM biMdue te ekAMtavAda puravAra thAya che. ane anekAMtavAda tenI te ajJAnano sAgara kahevAya. saMto ane mahApuruSoe kadApI paNa para che. anekAMtavAdamAM advaitavAda che, paNa advaitavAdamAM AvuM kahyuM nathI. A to dharmanA ThekedAroe UbhI karelI bhAMjagaDa ane kAMtavAda nathI. ane kAMtavAda mahAsiddhAMta che te tenA che. kayA dharmamAM kahyuM che ke nirdoSa bALakone eka sAthe 132 ke svabhAvathI samIpa jAya che. advaitavAda ekAMtavAda hovAthI vAdano vadhArene mArI nAkhavA? cheDo nathI. nirapekSa nathI. vastusthitine sApekSa che. kAraNa ke satyane hindu dharmamAM lakhyuM che ke jJAnA devatu kevalyam ! eTale jJAna pUrNa rIte jANI zakAtuM nathI. anekAMtavAda A rasto khullo rAkhe ja mokSa apAvI zake. maryA pachI nahIM, maryA pahelAM, A jIvanamAM che. mATe te mahAsiddhAMta che. ane te anekAMtavAdathI zakya che kAraNa ke temAM nathI harIphAI, A bAbate duryodhana ane yudhiSThiranI kathA paNa jANItI nathI IrSyA, badhA pratye samabhAva che. koInA pratye dveSa nathI. koI che. bhiSmapitAmahe baMnene kahyuM ke rAjyamAM DAhyA ane vidvAna khoTA nathI ane koI pUrNapaNe sAcA paNa nathI. badhAmAM AnaMdanI mANaso keTalA che tenI yAdI banAvI lAvo. tyAre duryodhana rAjyamAM vAta che. A mokSa nahIM to zuM? gItAmAM kahyuM che ke nahi jJAnena pharyo ane chevaTe nirNaya para Avyo ke te pote ja rAjyano ekamAtra sadeza pavitramiyavidhAtA-jJAnathI pavitra kAMI ja nathI. kayuM DAhyo ane vidvAna mANasa che. yudhiSThire rAjyanA DAhyA ane vidvAna jJAna? anekAMtavAdanuM jJAna. anekAMtavAdanA jANyA pachI huM mANasonI yAdI banAvI ane lakhyuM ke tenAmAM potAnAmAM ghaNI sahamata thayo chuM ke A mahAsiddhAMta jo jIvanamAM utare to jIvana khAmIo che. duryodhananA mate duryodhana khoTo na gaNAya, te paNa pAra paDI zake. ApaNe sAcA chIe te ekAMtavAda mAnavAno nathI sAco gaNAya ane yudhiSThiranA mate yudhiSThira sAcA gaNAya. ane bIjA khoTA che, sAcA nathI te ekAMtavAdane paNa mAnavAno anekAMtavAda baMnene sarTiphikeTa Ape che kAraNa ke duryodhana je nathI. vyaktigata jIvana e uddhatAI che. eka ja dharma sAco ane pleTaphorma parathI duniyAne jue che te alaga che ane yudhiSThira je bIjA badhA dharmo khoTA te paNa ajJAna ja che. ajJAnamAM dIvA pleTaphorma parathI duniyAne jue che te alaga che. pragaTe nahIM. arthapUrNa AcaraNa ane bolavAnuM ja mAnavIne mAnavI tame ja sAcA cho te bhASA ekAMtavAdanI che ane tame paNa banAve che. sAcA cho te bhASA anekAMtavAdanI che. anekAMtavAdamAM eka eka kathA che ke eka pAyalaTa dIkarAe mAtA-pitAne javAba nathI ho to paNa ghaNA badhA javAbo hoya che. vimAnanI musApharI karAvavAno vicAra karyo. vimAnane uDADatI anekAMtavAdanuM kahevAnuM che ke koIpaNa pUrNa nathI. koI javAba vakhate teNe tenA mAtApitAne kahyuM ke jyAM sudhI vimAna pharI pUrNa nathI. aMtima nathI. anekAMtavAda koInuM paNa apamAna karato pAchuM jamIna para utare nahIM tyAM sudhI kAMIpaNa bolatA nahIM. nathI ane te vaicArika ahiMsaka che, je ahiMsAnuM bahu vimAne barAbara uDIne jamIna para utarANa karyuM tyAre pAyalaTanI uccastara che. mAtAe kahyuM ke, dIkarA, tArA kahevA pramANe vimAna utarANa na sAhityamAM anekAMtavAda AtmasAt karavA pAMca vAtane kare tyAM sudhI bolatA nahIM paraMtu have jyAre vimAne utarANa karyuM anusaravI jarUrI che. ja che tyAre tene kahuM chuM ke tArA pitAjI bahAra pheMkAI gayA che. 1. manane khulluM rAkhavuM. badhuM jANo ane badhAne svIkAro. AvuM na bolavAno to koI artha nathI. kyAre bolavuM, keTaluM 2. jIvanamAM taTastha raho. bolavuM, zuM bolavuM-na bolavuM badhAno vivekathI vicAra karavo 3. jIvanamAM doraDInI mAphaka raho, koIpaNa vastu mATe akkaDa joIe. A saMdarbhe eka kathA che. valaNa nahIM rAkho. eka AgaboTa mahAsAgaramAM saphara karI rahI hatI. tenA 4. vividhatA ane alagatA ja jIvananuM rahasya samajAve che. uparathI eka nAnI chokarI pANImAM paDI gaI. kepTana Deka para Ubho 5. samajo ke tako ghaNI che, rastAo ghaNA che. hato. teNe A joyuM ne duHkhI thaI gayo. tarata ja teNe joyuM ke sahanazIlatA ane dhIraja jIvanamAM bahu jarUrI che. mAphI eka vRddha mANasa sTImaramAMthI kUdyo ane te nAnI bALakIne bacAvI mAgavI ane mAphI ApavI jIvanane haLavuM phUla banAve che. badhAno lIdhI. kepTana A banAvathI khUba ja prabhAvita thaI gayo. teNe vRddha sahakAra lyo ane badhAne sahakAra Apo. bahu jarUra paDatuM mANasanI hiMmatane biradAvavA ane tene mAna ApavA te sAMje bolavAmAM kalyANa che. sTImaramAM jabbara pArTI ApI, jemAM sarasa bhojana, saMgIta vagere satya pAmavAnA ghaNA rastA che. tame te patrakAra thaIne pAmI rAkhavAmAM AvyA hatA. ane chevaTe kepTane vRddha mANasane tenA zako che. DaoNkTara, enjiniyara, polIsa, rAjakAraNI, vijJAnI, hIroIka kArya mATe be zabdo bolavA kahyuM. te vRddha mANase kahyuM ke mahAtmA, sIe vagere game te banIne pAmI zako cho. hinduomAM huM te nAnI bALakIne bacAvI zakyo na hota jo koIe mane 33 karoDa devatA che. ATalA badhA devatA? hA, hindudharma bahu pANImAM sau prathama dhakko mAryo na hota. tathyamAM tenuM kahevAnuM khullA manano che. tame game te devatAne, paththaramAM kaMDArelA devatAne ema hatuM ke jo koIe ene taratAM na zIkhaDAvyuM hota to te pUjIne paNa satya meLavI zako cho. ahIM ApaNane anekAMtavAdanA bALakIne bacAvI zakyo na hota. paNa tenA zabdo barAbara na darzana thAya che. vijJAna paNa kahe che ke eka prameya game teTalI rIte hatA ane artha ema nIkaLato hato ke AgaboTa parathI koIe 249 anekAntavAda ane sApekSavAda Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene dhakko mAryo na hota to huM te nAnI bALakIne bacAvI zakyo 4. syAd astiviktavya-te koIka rIte sAcI hoya paraMtu tenuM na hota. Ama bolavAnA zabdo barAbara hovA joIe, nahIM to varNana karavuM agharuM che. bolavuM paNa nakAmuM che. ane dhAro ke koIe tene dhakko mAryo 5. syAd nAstiavaktavya-te koIka rIte sAcI na paNa hoya hoya ane tene parANe samudranA pANImAM nAkhyo hota-to paNa paNa tenuM varNana karavuM agharuM che. AvA prasaMgoe e bolavAnI jarUra na hatI, kAraNa ke te aprastuta 6. syAd asti-nAstiavaktavya-te koIka rIte sAcI hoya ane kArya gaNAya. koIka rIte sAcI na paNa hoya paNa tenuM varNana karavuM anekAMtavAda satyanA aMzo che. je bhegA thaIne pUrNa satya agharuM che. tarapha ApaNane laI jaI zake che. badhAne potAnA maMtavyo hoya che 7. syAd avaktavya-tenuM koIka rIte varNana karavuM agharuM che. ane badhA ja potapotAnI rIte sAcA che. aneka ekAMtavAdo anekAMtavAdano siddhAMta mahAvIra svAmIe badhA ja lokonA maLIne ane kAMtavAda bane che. mahAvIra svAmIe Apela kalyANa mATe Apyo che. mahAvIra svAmInA vicAro, siddhAMto, anekAMtavAda mAnavajAta mATe AzIrvAda che, jo ApaNe tene bodhane anusaranAro eka samAja jaino kahevAyA. paNa tethI anusarIe to. mahAvIra svAmIno anekAMtavAdano siddhAMta che tema kahevuM nathI, ane kAMtavAda bahu AyAmI sApekSavAda che. loko tene te vaizvika siddhAMta che. sApekSavAdano siddhAMta AInsTAInano jainono pAyAno siddhAMta kahe che. paNa huM to kahIza ke te pUrI sAco, mATe te sApekSavAdane anusaranArA vaijJAniko ke vijJAnano mAnavajAnate jIvavA mATe pAyAno siddhAMta che. ja siddhAMta nathI. te vaizvika siddhAMta che. jo ke, AInsTAIne judI judI dRSTie satyane pAmI tenuM saMyojana karI satyane sApekSavAdane vaijJAnika svarUpa ApyuM te sAcuM che. paNa A pAmavAno A siddhAMta che. mAtra eka dRSTie satyane zodhavuM te anekAMtavAdano siddhAMta hajAro varSothI jANIto che. anekAMtavAda satyanA mAtra aMzane pAmavA jevuM che. badhI dRSTinuM saMyojana ApaNI sApekSavAdano ja siddhAMta che. mahAvIra svAmIe anekAMtavAda pAse satyanA badhA aMzonA saMyojananuM citra rajU karaze je satyanA ApIne sApekSavAdanI prathama sthApanA karI gaNAya. tene samAjanA svarUpanI jhAMkhI haze. e paNa aMtima satya to nahIM ja hoya paNa saMdarbhe, dharmonA saMdarbhe, manovijJAnanA saMdarbhe Apyo hato. ema aMtima satyanI najIka to kharuM. to hinduzAstramAM vedo, upaniSadomAM paNa sApekSavAdanuM nirupaNa koIpaNa vastune ghaNA guNo ane pAsA hoya che. ghaNI rIte thayuM ja che. tema chatAM AInsTAIne tene vaijJAnika rIte sAbita te astitva dharAve che. tethI tenA badhA ja rUpomAM tene samajavuM, karyo, tene vaijJAnika svarUpa ApyuM ane vijJAnamAM sthAna apAvyuM. te mAnavInI potAnI akSamatA-sImA hoI zakya nathI. anekAMtavAda e vicArasaraNIono guNAtvakano siddhAMta anekAMtavAdano mahAsiddhAMta eka dizAno nathI paNa aneka che. te brahmAMDanI dareke dareka vastune, dareke dareka samaye, sthaLa, dizAno che. ekataraphI nathI paNa bahutaraphI che. saMjogomAM lAgu paDe che, mATe dharmone paNa lAgu paDe che. anekAMtavAdanuM A zika rUpamAM varNana karI tenA bIjA anekAMtavAdanuM kahevuM che ke satyane jANavAnA alaga-alaga aMzonuM niropaNa karanAra siddhAMta syAdvAda che. te anekAMtavAdano rastA che. alaga-alaga raste ane taddana virodhAtmaka raste paNa TekedAra vAda che. anekAMtavAdanuM vAhana che. satyane jANI zakAya che. satyane jANavA eka ane mAtra eka ja satya eTaluM gUDha ane rahasyamaya che ke mAtra eka ja thIerI rasto hoI ja na zake. eka ja vicArasaraNI pUrNa satyane kadApI (vAda) tenA svarUpane pUrNa rIte rajU karI ja na zake. anekAMtavAda paNa pAmI zake nahIM. e tarapha AMgaLI cIMdhe che. tethI syAt zabda e koIpaNa vAdane anekAntavAda nirapekSa satyamAM mAnato nathI, kAraNa ke satyanuM zaratI rajU kare che. Ama nirapekSatA sthAna pAmatI nathI ane svarUpa virATa, gUMcavaNa bhareluM ane gUDha hoya che je hAthI ane dharmAdhatA adRzya thAya che. sAta aMdhajananI vArtA dvArA nirUpAI zake che. saptabhaMgInI dareka bhaMgimAM virATa gUMcavaNabharela, gUDha, anekAntavAda e virodhI vicArone ane mAnyatAone paNa bahurUpI satyane samaya, aMtarikSa, vastu ane rItinuM sApekSa dRSTie dhyAnamAM le che, temane nakAravAnI vAta nathI. anekAntavAda jaina varNana kare che ane samajAvavA prayatna kare che, jethI satyanI saMyojana dharmanA siddhAMtone paNa aMtima mAnato nathI. e vAta badhAne svarUpe jhAMkhI thAya. satyanI gUDhatAne najara aMdAja karIne tenuM vicita ja che ke mahAtmA gAMdhI mahAvIra svAmInA anekAMtavAdamAM sAdA rUpamAM varNana karavuM te eka aMdhazraddhAtmaka pagaluM bane che. mAnatA hatA ane tethI ja temaNe sarvadharma samabhAva, ahiMsA saptabhaMgInI sAta bhaMgimA nIce pramANe che, je satyanI ane satyAgrahano mArga pakaDyo hato. satyAgrahamAM Agraha che, gUDhatAne anekAMtavAdanA siddhAMta pramANe tapAse che. tenI gUDhatAne paNa te baLajabarI nathI, paNa satyane anusaravAnI dRDhatA che, samajavA ane samajAvavA prayatna kare che. samyakatva tarka para AdhArita che ane temAM aMdhazraddhAne sthAna nathI. 1. syAd asti-te (thIarI, vicArasaraNI) koIka rIte sAcI anekAntavAda e mahAvIra svAmIe Apelo sApekSavAda che. hoya. syAdvAda ane nayavAda anekAMtavAdanA madadanIza siddhAMto che. 2. syAd nAsti-te koIka rIte sAcI na paNa hoya. A traNa siddhAMto koIpaNa vivAda para tarka ane dalIla karavAmAM 3. sAdu astinAsti-te koIka rIte sAcI hoya ane koIka vAparavAmAM Ave che. rIte sAcI na paNa hoya. cAvAda ane nayavAda e anekAMtavAdane rajU karavAmAM prabuddha saMpadA 25o. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogamAM levAmAM Ave che, kAraNa ke citra rajU karavA bhASA nathI hotI. anekAMtavAda kahe che ke ApaNe ApaNI vicArasaraNI uNI utare che ane eka sAthe ApaNe dareka vastunI asImita choDI devAnI nathI. tenI tarapheNamAM dalIlo paNa karavAnI che paNa zakyatAone rajU karI zakatA nathI. sAduvAda ane kAMtavAdano ja bIjI thIarIne mAnathI samajavAnI koziSa paNa karavAnI che kAraNa bhAga che. svAvAda eTale eka dRSTie jotAM athavA koIka rIte. ke te astitvamAM AvI che mATe temAM paNa pUrNa nahIM te AMzika DAvAda koI eka vastune vaLagI raheto nathI. te ekAMtavAda satya to samAyeluM ja che. eka dharmanA vidvAnoe bIjA dharmanA nathI paNa tenI aMdara anekAMtavAda chUpAyelo che, garbhita che. vidvAnone ane siddhAMtone samajavA jarUrI che. meM joyuM che ke eka asaMkhya zakyatAomAMthI koI paNa eka zakyatAne eka dharmanA anuyAyIo bIjA dharmanA maMdire paNa jatA nathI. temanA dRSTine sAbita karavA anekAMtavAda nayavAdano upayoga kare che. vize kAMI jANavA paNa prayatna karatA nathI. temanA pustako to nayavAda anekAMtavAdano ja bhAga che. anekAMtavAdano AMzikabhAga vAMcatA ja nathI paraMtu tene niSedha samaje che. A asahya bAbata che. jyAre ApaNe koI eka aMzanI vAta karIe tyAre ApaNe gaNAya. anekAMtavAda A sthitine svIkArato nathI. nayavAdano upayoga karavo paDe che. kAraNa ke bIjI badhI vAto eka ja vicAraNI satya che tema mAnavuM te satyanesImita ahIM sthAna pAmatI nathI. A barAbara arvAcIna vijJAnanA karavAnI vAta che, sImitamAM jovAnI vAta che, je nathI. kvonTama mikeniksa che. kvonTama mikeniksamAM taraMgonA samUhanA anekAMtavAdano artha evo nathI ke badhI ja vicArasaraNI badhA ja taraMgo mATe saMbhavitatA che. dareka taraMga eka mAhitI sarakhI che, paNa kaI vicArasaraNI sarakhI che, tarkabaddha che ane rAkhe che, paNa jyAre ApaNane temAMthI mAhitI joItI hoya tyAre potAne sAbita karavA purAvA Ape che ane keTalI hade ? ane temAM eka ja taraMga rahe che ane bIjA badhA taraMgonuM patana khaI kayA saMdarbhe ? jAya che. bIjA badhA ja taraMgonI mAhitInI saMbhAvanA (prob- anekAMtavAda badhA dharmo prati mAnanI dRSTie jovAno ability) zUnya thaI jAya che. dA. ta. jyAre ApaNe blyu BMW hakArAtmaka siddhAMta che. kAranI vAta karIe chIe tyAre tenI ja vAta karIe chIe. paNa je aMdhajana hAthInA page hAtha pheravIne tene thAMbhalA jevo badhA ja raMganI BMW kAro che paNa temAMthI ApaNe blyu BMW kahe che ane bIjo aMdhajana tenI pITha para hAtha pheravIne kahe che ke para ja ApaNuM dhyAna kendrita karIe chIe. nayavAda A kArya kare te TekarI jevo che. A vAtamAM baMne vyakti jhaghaDe te barAbara na che. te eka vastu para, eka vAda para, eka vicArasaraNI para, dhyAna gaNAya kAraNa ke AMzika rIte baMne sAcA che. paNa pUrNa satya kendrita kare che paNa bIjI badhI vicArasaraNInI hayAtImAM te ekanI koInI pAse nathI. A paristhitinuM samAdhAna mAtra anekAMtavAda vAta kare che. te nayavAdano artha che. jyAre ApaNe kyuM BMW ja karI zake. te koIne paNa sAco ke khoTo kaheto nathI. sAthe kAranI vAta karIe chIe tyAre tenA athavA kAranA raMganI vAta sAthe te pUrNa satya tapAsavA salAha Ape che. preraNA Ape che. karIe chIe. A vakhate tenA yaMtro, silInDara, jhaDapa, kiMmata anekAMtavAda kahe che ke koIpaNa vicArasaraNIne nakAravI ke vagerenI vAta karatA nathI. avagaNavI te satyanA eka aMzane nakAravAnI vAta che. Ama jeTalI nayavAdanuM kahevAnuM che ke duniyAmAM vAdo vacce je jhaghaDA vicAsaraNIne ApaNe nakArIe eTalA satyanA aMzane ApaNe thAya che tenI pAchaLanuM kAraNa ApaNI alaga alaga dRSTio che. nakAratA jaIe chIe. ApaNI pAse mAtra eka aMza rahe che, tene jeSTio vacce gUMcavaNa UbhI kare che. bAkI jhaghaDAnuM kAraNa koI ApaNe vaLagI rahIe chIe. teno artha ema paNa thAya ke ApaNI ja nathI. jo ApaNe dareka vicArasaraNIne mAtra eka dRSTi tarIke ja buddhi eTalI vicakSaNa nathI ke bIjI vicAsaraNIne paNa te samajI laIe to koI jhaghaDA thAya ja nahIM. anekAMtavAdanI aMtargata zake mATe tene ApaNe avagaNIe chIe. jema gaNitazAstrane nayavAda A tathyane samajAve che ane e pramANe kArya kare che ane samajatAM nathI teo tene avagaNe che. tene bhaNatAM nathI kAraNa DAvAda AvI paristhitinuM varNana kare che. ke temanI buddhi te samajI zakatI nathI. ApaNI buddhi badhuM samajI nayavAda ApaNane satyane pagathiye pagathiye samajAve che. zake te paNa zakya nathI. satyane tenI pUrNatAmAM samajavuM te ApaNA aMza pachI aMza (pArTa bAya pATa) samajAve che, jethI vividha aMzo mATe zakya nathI mATe ApaNe nayavAdanI agatya samajavI joIe, samajI pachI temAMthI satyanuM pUruM rUpa jovA ApaNane samartha banAvI syAdvAdanI agatya samajavI joIe ane anekAMtavAdanI agatya zake che. alaga alaga bhAgo jANI pUrNa satyanA rUpanuM saMyojana paNa samajavI joIe. ApaNe karavAnuM che. asIma satyane samajavuM ghaNuM agharuM che, mATe badhA ja aMzonuM anekAMtavAda pramANe ApaNe potAnI vicArasaraNI TakAvI saMyojana karI eka citra rajU karavuM jarUrI che, je ghaNAkharA aMzone bIjAnI vicArasaraNIne samajavA prayatna karavAno che. tene Avare ane pUrNatAnI jhAMkhI dekhADavA samartha bane. nahIM to badhuM nakAravAnI nathI, ema karIne nAhakanA jhagaDAmAM paDavAnuM nathI alaga alaga jANI zuM hAthamAM Ave ? kAraNa ke aMtima satya baMne vicArasaraNImAM nathI temAM AMzika anekAMtavAda satyane samajAvavAno sApekSavAdano siddhAMta satya che. che. mahAvIra svAmIne zA mATe lokone anekAMtavAda samajAvavAnI ane kAMtavAda ApaNane paraspara virodhI vicArasaraNI jarUra paDI? loko AtmAne samajavAnA prazno pUchatA hatA ke samajavAnI ane tene sahana karavAnI taka Ape che. jJAnanA AtmA zuM che? kAyamI che ke nathI? vAdavivAdamAM A guNo jarUrI hoya che. temAM mArAmArI karavAnI mahAvIra bhagavAne kahyuM ke dravyanI dRSTie joIe to AtmA 251 anekAntavAda ane sApekSavAda Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyamI che, paNa tenA kAryomAM je pheraphAra thAya che te haMgAmI che. kAyamI nathI. te aja2-amara che ane nathI paNa. tattvArthokavArtIkA (116) mAM AcArya vidyAnaMdI (IsunI agiyAramI sadI) satyanA svabhAvane samajAvavA eka udAharaNa Ape che. kaLazamAM jo ApaNe mahAsAgaranuM pANI bharIe to te kaLazane ApaNe na to mahAsAgara kahI zakIe ane na to mAtra kaLazanuM pANI kahI zakIe, paNa tene mAtra mahAsAgarano bhAga kahI zakIe, mahAsAgaranuM pANI kahI zakIe. tethI koIpaNa dharmanI vicAsaraNI jo ke pUrNa satyamAMthI utpanna thAya che tethI tene pUrNa satya paNa na kahevAya ane asatya paNa na kahevAya. sattaramI sadInA jaina sAdhu yovijayagAnI (zAnI) anekAMtavAdathI AgaLa jaIne madhyastha mATe dalIla kare che. A paristhitie temane bIjA dharmanA mAnavIonA gurNAnA vakhANa karavA zaktimAna banAvyA ke je jaina na hatA. anekAMtavAde jaina dharmanA vikAsamAM ane tene bacAvavA moTuM yogadAna ApyuM che eTaluM ja nahIM tene rAjadarabAramAM sthAna apAvyuM che. jaina graMtha prabaMdhakAAmaNI pramANe rAjA siddharAja jayasiMhane prabuddha thavAnI IcchA thaI ane jIvanamAM mukti maLe, zAMti thAya, tevI bhAvanA jAgI. teze potAnA rAjyanA badhA ja dharmaguruone bolAvIne, teone sAMbhaLyA. badhAe ja potapotAno ja dharma sAco dharma che ane bIjA dharmo dhatiMga che evI dalIlo karI. A dharmaguruomAM jaina dharmanA guru hemacaMdrAcAryane paNa AmaMtraNa maLeluM. chevaTe siddharAje temane bolAvyA ane jaina dharma viSe vAta karavAnuM kahyuM, temAMthI bodha ApavAnuM ane jaina dharma bIjA karatAM kema alaga paDe che te jaNAvavA kahyuM. tyAre hemacaMdrAcArye bIjA dharmanA dharmaguruo jevI vAta na karatAM eka suMdara vAta (bodhakathA) kahI. te pramANe eka rogI mANasa hato. tene badhAe jAta jAtanA osaDiyA ane vanaspati khAvAnA sUcano karyA, e rogIe te pramANe karyuM ane teno roga maTI gayuM, paNa tene e khabara na paDI ke kharekhara kaI vanaspatie, ke kaI jaDIbuTTIe teno roga maTADI dIdho. A nAnI bodhakathAno saMdezo e che ke hakIkatamAM rogIne e khabara na paDI ke zenAthI teno roga maTI gayo. paraMtu te nirogI thaI gayuM. te hakIkata banI gaI. tevI rIte DAghA manuSyoe badhA ja dharmone mAna ApIne mukti meLavavA prayatna karavo joIe. na jANe te badhAmAMthI karyo dharma tene mukti apAvI zake. rAjA jayasiMha hemacaMdrAcAryanA anekAMtavAdanI bodhakathA sAMbhaLI khUba je AnaMdita thaI gayo ane tene dRDha paNe manamAM vicAra Avyo ke jaina dharma ja dharma che. temaNe tyArapachI jainadharma aMgIkAra karyo ane hemacaMdrAcAryane potAnA gurupade sthApyA. hemacaMdrAcArye pachI 'siddhahema' nAmano graMtha racyo, je gujarAtI bhASAno prathama graMtha che, je te vakhatanI gujarAtanI paristhitino khyAla Ape che. A graMtha jyAre pUrNapaNe racAI gayo tyAre tene hAthInI aMbADI para rAkhI zahe2mAM phe2vIne tenuM bahumAna karyuM. anekAMtavAda pramANe ApaNe satyanA badhA ja svarUpono svIkA2 ka2vo ghaTe. to ja pUrNa svarUpanI jhAMkhI thaI zake. ApaNe satyane jotAM nathI paNa satyanA paDachAyAne joIe chIe. satyanA prabuddha saMpA 252 paDachAyAne paNa pUrNapaNe jovo hoya to ApaNe anekAMtavAdane mArge ja cAlavuM paDe, je jIvana mATe royalaroDa che. mahAvIra bhagavAne temanA anuyAyIone bIjA dharmono abhyAsa karavAnuM kahyuM. bIjA dharmano abhyAsa karavAthI ApaNe ApaNA dharmanI vicAsaraNIne svaccha, suMdara ane mahAna banAvI zakIe, temAM jo uNapa hoya te dUra karI tene paripUrNa ane zreSTha banAvI zakIe. anekAMtavAda dharmonI vicAsaraNInI laDAIomAM mAnato nathI. AvI vicArasaraNInI laDAIne paNa te mAnasika, vaicArika hiMsA ja mAne che ane A ahiMsAnuM guru zikhara che. ahiMsAnuM chelluM pagathiyuM gaNAya. dharmonI vicArasaraNInI laDAI chevaTe zArIrika, rAjakIya, dhArmika ane sAmAjika laDAI ane chevaTe mahAlaDAI sudhI mAnavajAtane laI jAya che, je hAlamAM ApaNe joI rahyA chIe. mAro dharma athavA tamAro dharma chevaTe duniyAne bhayaMkara yAtanAonI khAImAM dhakelI de che. hatAMga graMtha kahe che ke je loko potAnA ja dharmanI vicArasaraNInI prazaMsA kare che ane bIjA dharmanI vicArasaraNInI niMdA kare che te satyane kurUpa banAve che. jema vijaya dharmasUrI mahArAje kahyuM che tema huM nathI jena, nathI hindu, nathI yudhiSThira, nathI zaivadharmI ke vaiSNavadharmI paNa huM zAMtinA mArgano pravAsI chuM. anekAMtavAda A duniyAnA keTalAMya prazno hala karI zake che. Aje paryAvaraNanA prazno UbhA thayA che. te mATe paNa anekAMtavAda pAse ukela che. A prazne zA mATe UbhA thayA che ? te eTalA mATe UbhA thayA che kemake mAnavIe kudaratanA ane mAnavInA bhAgalA pADyA che. mAnavI vasudhaiva kuTuMbakamnI bhAvanAne bhUlI gayo che, je koIne paNa dhikkAratI nathI ane badhAne potAnA svajana gaNe che. mAnavajAta ane kudarata alaga-alaga nathI. nyAya, lokazAhI, vicAro, mukta karavAnI svataMtratA, sarvadharma samabhAvanI pAchaLa jo koI siddhAMta baLa Apato hoya to te anekAMtavAda che. duniyAne sukha, zAMti apAve evo jo siddhAMta hoya to te mahAsiddhAMta anekAMtavAda che. eka jaina AcArye kahela che ke huM ekAMtavAdane namaskAra karuM chuM kAraNa ke teNe anekAMtavAdane janma Apyo che. aMdhazraddhA ane ge2mArge doranAra dharmanA jJAne, ApaNA jIvanane mAna nahIM ApavAnI ane bIjAnA maMtavyone sahana nahIM karavAnI niSphaLatAe ApaNane khataranAka vaLAMka para lAvI mukyA che. haju paNa samaya cAlyo gayo nathI. ApaNe bAjI sudhArI zakIe chIe, jo anekAMtavAdane pUrNa rIte anusarIe. duniyAmAM zAMti sthApanI hoya to, anekAMtavAda moTuM yogadAna ApI zake che. anekAMtavAda dharmonI ekataraphI bhUlothI dUra rahe che ane badhA dharmonI paraspara virodhI vicArasaNIne mAnabhera grahaNa kare che ane temAM sApekSa satyanI bahu pAyAnI bahulatA che ane tethI te duniyAne naMdanavana banAvavA samartha che. anekAMtavAdano artha evo nathI thato ke te anizcita che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenuM kahevuM che ke ApaNe ApaNA dharmanI vicArasaraNI to rAkhavAnI ja che paNa bIjAnA dharmanI vicAsaraNIne mAna ApavAnuM che, te khoTI che ke te sAcI che, tenA jhaghaDAmAM paDavAnuM nathI. teo ApaNA gharmanI vicArasaraNI mAne ke na mAne. zaMkarAcArye anekAMtavAda samajavA A bhUla karI che. jeNa viNA vi logassa vabahAro saccahA nivv'ii| tassa dhuvaNeka guruNo Namo aNegaMtavAyassa / / - AcArya siddhasena divAkara anekAMtavAda saMsArano guru kahevAne yogya che. enA sivAya A saMsArano vyavahAra sArI rIte cAlI zake tema nathI tethI AcArya siddhasena divAkara kahe che ke huM tene namaskAra karuM chuM, anekAMtavAdano siddhAMta dArzanika jagatane, jainadarzananI maulika bheTa che, dena che. A jaina ciMtakonI, jaina dArzanikonI, jaina AcAryonI, jaina guruonI vicakSaNa daSTi che. vAstavamAM A siddhAMta vizva maMgalakAraka che. durbhAgyanI vAta e che ke ene jaina saMpradAyanI chApa lagAvIne alaga rAkhI devAmAM Avyo che ke e to jaina dharmano siddhAMta che. jaino tene anusare che. Apo zarIranA saMdarbhamAM anitya chIe paNa AtmAnA saMdarbhamAM nitya chIe, svAmI dayAnaMda sarasvatIne ekavAra koIe prazna pUchyo. Apa vidvAna cho ke avidvAna! to svAmIjIe uttara Apyo ke dArzanika kSetre vidvAna paNa vepAranA kSetre avidvAna. sakhata garamImAM kheDUta khetaramAM kAma kare che. tenA mATe A kAma svAbhAvika che, sukha che, paNa eNnTAkarTikamAM rAta-divasa rahenArA mATe te asahya che, durlabha che. temAM sukha kayuM ane duHkha kayuM ? amerikAmAM atyAre rAta che ane ApaNe tyAM to amerikAmAM karyuM ke rAta che, ane ApaNe kahIe ke to baMne pota-potAnI jagyAe sAcA che paNa ekabIjAnI dRSTie alaga che. divasa che. divasa che, kalakattA keTaluM dUra? A prazna adhUro gaNAya. kyA sAdhanothI tame kalakattA dUra karyo cho te jarUrI che. tame cAlIne jAva to mahinAo dUra, jo TreInamAM jAva to be rAta ane eka divasa jeTaluM dUra, jo plenamAM jAva to be kalAkanA samaya jeTaluM dUra, ane mobAIlathI vAta karatAM kSaNa-samaya jeTaluM dUra. Ama A brahmAMDamAM dUra ke najIkanI vAkhyA tame kevI rIte te sthaLe pahoMcyo che, jAva cho tenI para AdhArita che. pRthvInI sApekSamAM pRthvI 52thI sUryane joie to te goLagoLa ghUmato ane AkAzamAM vicarato jaNAya ane pRthvI taddana sthira gaNAya. sUryanI sApekSamAM sUrya 52 jaIne pRthvIne joIe to pRthvI goLa-goLa ghUmatI dekhAya ane sUryanI parikramA karatI dekhAya ane sUrya sthira lAge, to AmAM sAcuM zuM? ApaNe savAre plenamAM pazcimamAM jatAM ja rahIe, jatAM ja rahIe to kadI sUryAsta thato jaNAya ja nahIM. dhAro ke vimAnamAM nyUkliyara phyula che je hajAro varSa sudhI khatama na thAya to, ane jo vimAnamAM bALaka janme ane te plenamAM ja moTuM thatuM rahe to tene rAta zuM? caMdra zuM ? tArA zuM ? tenI khabara ja na paDe. to zuM 253 rAta nathI? have jo pravAsI rAtanA pUrva tarapha vimAna laIne jAya to tene tenA jIvanaparyaMta rAta ja dekhAya. vimAnamAM jo bALaka janme to tene divasa athavA sUryanI khabara na paDe, to zuM divasa ane sUrya nathI? A brahmAMDamAM badhuM sApekSa che. A brahmAMDamAM ghaNIvAra je dekhAya che te sAcuM hotuM nathI ane sAcuM hoya che te ghaNIvAra dekhAtuM nathI. mokSa eTale zuM ? tenI pA vAkhyA karavI paDe. ane alaga alaga mate tenI vyAkhyA alaga alaga che. zAstromAM kahyuM che kejJAnA hai tu dhruvanA mAtra jJAna ja mokSa apAvI zake to A jJAna kevuM hoya? gItAmAM bhagavAna zrIkRSNa kahe che ke- nahi jJAnena savRzaM pavitraniAiro / arthAt jJAnathI pavitra koI vastu nathI. A pavitramAM pavitra jJAna ja ApaNane anekAMtavAdanI mahattA samajAvI zake ane ApaNane ucca AtmAnA sta2 52 laI jaI zake. vijJAna ekAMtavAda para AdhArita che ke anekAMtavAda para? A prazna che. vijJAna ghaNI badhI zakyatAnuM mahArathI che ane koIne paNa aMtima mAnatuM nathI. bIjuM e ke kudaratane koI 100 TakA jANI zakavA samartha nathI. jema ke 100 TakA avakAza utpanna karI zakAto nathI. ApaNe -273 aMza selsIasa sudhI jaI zakatA nathI. mApana paddhatimAM keTalAya prakAranI bhUlo thAya che. A badhuM batAve che ke vijJAna anekAMtavAdanuM dyotaka che. paNa koI cokkasa mApanamAM te nayavAdano upayoga kare che. varNanamAM te syAdvAdano ja upayoga kare che. kvaoNnTama phijhiksa badhI ja saMbhAvanA sAthe zaru thAya che paNa mApana vakhate eka ja rAha pakaDe che, te ja nayavAda. paNA bIjA badhA rAha to che ja. vijJAna, anekAMtavAdanI kharekhara prayoga dvArA rajUAta kare che. vijJAnamAM prayogo, sAbitI nayavAda che paNa badhA ja prakAranI dhAraNA (Hypothesis) temAM astitva dharAve che. vijJAna sApekSavAda 52 nirbhara che. temAM kAMI ja nirapekSa nathI. hakIkatamAM gurutvAkarSakA zuM che ? te koI kharekhara jANatuM nathI. ghana ane RNa vidyutabhAra zuM che? te koI jANatuM nathI. cuMbakatva zuM che? te koI jAvAtuM nathI. zA mATe alaga-alaga baLone alagaalaga guNadharmo hoya che ? kharekhara jIvana zuM che? te kevI rIte utpanna thayuM che ? te koIne ja khabara nathI. brahmAMDanA aMtima satyonI koIne ja khabara nathI. A badhI bAbato ApaNe anekAMtavAdanA sahAre samajI zakIe chIe. sApekSavAdano upayoga e che ke je vastu anekAMtarUpa che te sApekSa dRSTie ekAMta che. hakIkatamAM anekAMta ekAMta para AdhArita che. anekAMtavAda sarvanayAtmaka che. je prakAre alaga alaga motIone eka sUtramAM parovIe to suMdara mALA banI jAya che. te rIte bhinna bhinna none syAdvAdarUpI sUtramAM bAMdhIe to saMpUrNa nayazruta pramANa bane che. koI dharmanuM darzana jue-eka aMza ane tene pUrNAMga kahe te barAbara nathI. aMdhajana hAthInA pagane aDake ane tene hAthI kahe anekAntavAda ane sApekSavAda Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te yogya nathI. Divakara : would the system established syAdvAda e spaSTa kare che ke ahIM je varNana karavAmAM AvyuM by ancestors held true on exche. te aMzAtmaka che. aMzanA saMbaMdhe che. pUrNa vastu mATe nahIM. amination? In case it does not, ekAMta aMza jue che, anekAMta samagratAmAM vAta kare che. hAthInI I am not here to justify if for the pITha kaI apekSAe TekarA jevI paNa che tema kahI zakAya. A kathana sake of loving the traditional aMzAtmaka pUrNa satya che. paNa pUrNatA mATe AMzika satya che. pAvara grace of the dead irrespective paoNInTa prejhanTezana ekAMtavAdanuM dyotaka che kAraNa ke temAM badhuM of the wrath I may have to face. jaDAI jAya che. jyAre vyAkhyAna ane kAMtavAdanuM dyotaka che. (Vardhamana Dvatrimisika 6/2) syAdvAda, zAyadavAda ke saMzayavAda nathI. In Sanmatitarka Divakara furthers address: brahmAMDamAM evI maMdAkinIo che je edge on dekhAya che *All doctrines are right in their jANe ke rekhAkhaMDa. paNa jyAre tene face on joIe to khabara own respective spheres but if paDe ke te to cakra jevI maMdAkinI che. Ama AMzika satya ane they eneroach upon the provpUrNasatya alagaalaga hoya che. ince of other doctrines and try brahmAMDa paNa alaga alaga dizAmAM, alaga-alaga dekhAya to refuse their views, they are che. alaga-alaga prakAzamAM alaga alaga dekhAya che. tenA saMpUrNa wrong. A man who hold the view svarUpano ahesAsa karavo nAmumakIna lAge. brahmAMDanA A zika of the cummulative character of bhAgo satya che paNa te pUrNa satya nathI. badhAne sAthe mUkIe to truth never says that a particusatyano ahesAsa thAya. satyano paDachAyo joI zakAya paNa pUrNa lar view is right or a particular satya nahIM. view is wrong? sAdvAda eka dRSTibiMdu che je ApaNane darzAve che ke brahmAMDanuM IsunI trIjI sadImAM rAjA vikramAdityanA darabAramAM AcArya kaI rIte, kevI rIte avalokana karavuM joIe. koIpaNa vastune siddhasena divAkAre satyanA svabhAva viSe nIce pramANe vistArathI pUrNa rIte samajavAnA prayatnamAM vividha dRSTibiMduthI tenuM avalokana samajAvyuMkaravuM joIe, to ja te pUrNa rUpamAM ApaNI samakSa AvI zake vikramAditya : satya zuM che? zuM te e che je vAraMvAra e ja ane teno aMdAja nIkaLI zake. rUpe dRzyamAna thAya che ke jene moTethI kahevAmAM Ave che ke jene anekAMtavAda ane syAdvAda vastu svarUpanuM sAcA svarUpamAM bahu ja AtmavizvAsa ane othorITIthI kahevAmAM Ave che, ke jovA digdarzana karavAvALA siddhAMto hovAthI te AtmazAMtinI jene lagabhaga ghaNAMkharA loko mAne che ? sAthe sAthe vizvazAMtine sthApavAnA paNa siddhAMto che. dIvAkara : AmAnuM kAMI ja satyane sthApita karI zake nahI. ane kAMtavAda sAthe anusaMdhAna'- te bhAratanI ahiMsA sAdhanAnI dareke dareka jaNane satyanI potAnI vyAkhyA hoya che ane te carama sImA che. tene duniyA jeTalI jaldIthI svIkAra karaze teTalI ekataraphI (zaratI ekAMtavAdI) hoya che. jaldI duniyAmAM zAMti sthapAze. vikramAditya : ApaNA rIta-rivAjo viSe ApanuM zuM Acharya Siddhasena Divakara (3 century A.D.) kahevAnuM che? zuM tene ApaNA pUrvajo e sthApita karelA che ane expounded on the nature of truth in the court of king te samayanI kasoTI pa2 sAcA sAbita tayA che ? Vikramaditya in the following way: dIvAkara : zuM pUrvajo e sthApelA rIta-rivAjone kasoTInI Vikramaditya : What is truth? Is it that which is eraNa para tapAsavAmAM AvyA che? jo na tapAsavAmAM AvyA said repeatedly, that which is hoya to huM tenA viSe kazuM kahevA mAgato nathI kAraNa ke mAre said loudly, that which is said pUrvajonuM mAna rAkhavAnuM che. tenA mATe mAre bhale game te sahana with authority or that which is karavuM paDe. agreed by the majority? | (vardhamAna dvArniMsIkA 6/2) Divakara : None of the above. Every one sanamatItArakAmAM dIvAkara svAmi kahe che: "dharmanI badhI has his own definition of truth vicArasaraNIo tenAmAM sAcI che. paNa teo jyAre bIjA dharmanI and it is conditional. vicArasaraNIomAM praveza kare ane temane khoTI pADavA prayatna Vikramaditya : How about traditions? Have kare to te badhI ja khoTI che. je mANasa satyanI bahulatAnI they been established by our vicArasaraNInA guNane jANe che, te kadI paNa ema nahIM kahe ke ancestors and have they been koI eka dharmanI vicAraNI sAcI che ke te khoTI che.' passed the test of time? prabuddha saMpadA 254 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda - dinakara joSI [ lekhaka, saMpAdaka, anuvAdaka dinakara joSIe 150 pustakanuM sarjana karyuM che. mahAtmA gAMdhI, jhINA, TAgora, narmada ane saradAra paTelanA caritrakAra dinakarabhAInuM nAma gujarAtI sAhityamAM thayuM jAkaNItuM che. aneka mahattvanA viSayo paranA temanA ciMtanAtmaka lakhANo navI dizA prere che. prastuta lekhamAM syAdvAdanI samaja dinakara joSI pAsethI ApaNane maLe che. ' eka mANasa muMbaIthI rAtre daza vAgye UpaDatA gujarAta melamAM agAuthI rijharva karAvelI bartha upara zAMtithI suI jAya che ane vahelI savAre cha vAgye enI AMkha UghaDe che tyAre e amadAvAdanA kAlupura sTezane AvI pahoMcyo hoya che. rAtabharanI musApharI pachI paNa e thAkyo nathI, tAjomAjo lAge che, kema ke enuM rijharvezana erakaMDizana klAsamAM hatuM. cha bIjo mANasa paNa muMbaIthI amadAvAda ja jAya che, paNa ene rAtabharanI relavenI musApharI pasaMda nathI, eTale sAntAkrujha erapaoNrTa uparathI vahelI savAre cha vAgye UpaDatA vimAnamAM musApharI kare che. AgalI rAtre gujarAta melamAM muMbaIthI nIkaLelo pelo mANasa ane Aje vahelI savAre sAntAkrujha erapaoNrTa parathI vimAnamAM amadAvAda Avelo bIjo mAAsa-baMne lagabhaga sAthe ja pahoMcyA che ema kahI zakAya. vimAnamAM Avelo mANasa enA vimAnano DIpArcara TAIma vahelI savAre cha vAgyAno hovAne kAraNe niyata karelA rIpaoNrTiMga TAIme savAre pAMca vAgye sAMtAkrujha pahoMcyo hoya che. dhAro ke e borIvalI raheto hoya, to savAre pAMca vAgye sAntAkrujha pahoMcavA mATe eNe moDAmAM moDuM savA nacAra ke sADAcAra vAgye to nIkaLavuM * joIe. have A samaye taiyAra thaIne nIkaLavA mATe eNe moDAmAM moDuM sADAtraNa vAgye to UThavuM ja joIe. Ama, gujarAta melamAM gayelo musAphara AkhI rAtanI UMgha lIdhA pachI amadAvAda pahoMcyo che ane havAI musApharI karIne pahoMcelo mANasa joke eka ja kalAkamAM pahoMcI gayo che, paNa lagabhaga AkhI rAtanA ujAgarA pachI pahoMcyo. che. trIjA mANasane paNa muMbaIthI amadAvAda ja javuM che, paNa e moTara-mArge potAnI gADI laIne amadAvAda jAya che. ene surata ane vaDodarAmAM eka-be kalAkanA dhaMdhAdArI rokANo che, eTale eka divasamAM badhAM kAmo ATopI zakAya evI gaNatarIthI savAre ATha vAgye nAsto-pANI patAvIne, DrAIvarane sAthe laIne pravAsa zarU kare che. ekAda kalAka surata ane ekAda kalAka vaDodarAmAM rokAIne dhaMdhAdArI kAryo ArTApe che ane rAta parve amadAvAda pahoMcI jAya che. ApaNe joI zakIe chIe ke A traNeya mANaso amadAvAda to samayasara pahoMcyA ja che. emanuM dhyeya emI potapotAnA mArge pravAsa karIne hAMsala karyuM ja che. evuM nathI ke vimAnamArge janArAnuM amadAvAda juduM hoya ane relave-mArge janArAnuM amadAvAda juduM hoya, amadAvAda to eka ja che. have jo relave-mArge janAro ema kahe ke 255 amadAvAda to relave-mArge ane eya gujarAta melathI ja pahoMcI zakAya ane jo vimAnamArge janAro ema kahe ke amadAvAda pahoMcavA ja e mATe havAI musApharI e ja ekamAtra mArga che, to e baMne satyathI dUra che. eka rIte emanI vAta sAcI che ke teo potapotAnI rIte amadAvAda pahoMcyA che ane potapotAnI sagavaDa pramANe emaNe musApharI karI che. potapotAnA anubhavanA AdhAre A trarNayano mArga sAro ane sAco paNa lAge to emAM kazuM vAMdhAjanaka na kahevAya. traNeyanI jarUriyAto judI che. traNeyanI sagavaDo judI che, paNa jo traNeya ema kahe ke A ja ekamAtra sAryo mArga che, to ApaNe A traNeyane svastha cittanA mANaso kahI nahi zakIe. have eka bIjuM udAharaNa joIe. mIrAMbAI parga dhUMgharuM bAMdhIne citoDanA rAjamArgo upara sAdhusaMto sAthe pado gAtAM-gAtAM nRtya karatI rahI ane A nRtyanA Theke-Theke ja eNe siddhi meLavI lIdhI eno koI InkAra karI zake ema nathI. zaMkarAcArye page koI ghUMgharuM bAMdhyA nahotA. rAjamArgo upara nRtya paNa karyAM nahotAM, chatAM emaNe paNa mIrAMbAI karatAM taddana judA mArge siddhi meLavI ja hatI. mIrAMbAInI siddhi ane zaMkarAcAryanI siddhi be alaga alaga pradezo nathI. baMnenA mArgo judA hatA paNa gaMtavyasthAna eka ja hatuM, A nizcita gaMtavyasthAne potapotAnA mArge teo pahoMcI gayAM hatAM. A duniyAmAM vaividhyano koI pAra nathI. ApaNA rojiMdA jIvanavyavahAramAM paNa ApI roja pratyeka kSaNe AvA vaividhya vaccethI pasAra thatA hoIe chIe. A triparimANI vizva ApaNe AkheAkhuM saLaMga kyAreya joI zakatA nathI, saMvedI zakatA nathI. ApaNane be ja AMkha caherAnA AgaLanA bhAgamAM Izvare ApI che. Ama hovAthI jyAre Apaze AgaLanuM vizva joIe chIe tyAre pAchaLanuM vizva joI zakatA nathI. joI zakatA nathI mATe e nathI ema to na ja kahI zakAya. koI ema kahI zake ke pITha pAchaLanuM vizva A kSaNe bhale dekhAtuM nathI, paNa A pUrvenI kSaNe cahero ghumAvIne ene saMvedyuM hatuM. A vAta ardhasatya che, kAraNa ke satata parivartanazIla vizvamAM ApaNe je kaMI eka kSaNa pahelAM pITha pAchaLa joyuM hatuM e badhuM atyAre paNa ema ne ema ja che ema mAnavuM e bhoLapaNa che. pratyeka karNa saghaLuM parivartanazIla hoya che. eka kSaNa pUrve tame je joyuM hatuM e bIjI kSaNe enuM e nathI hotuM. emAM apAra pheraphAra thaI gayA hoya che. A parivartana tatkAla ApaNe noMdhI zakatA nathI e ApaNI maryAdA che. ApaNo anubhava athavA ApaNuM darzana ekAMgI hoya che. ene pUrNa mAnI levuM e satyane nahi samajavA jevuM che. ApaNAM lagabhaga tamAma gharSaNonuM kAraNa AvA ekAMgI darzanane ApaNe pUrNa mAnI laIe chIe e ja hoya che. parivAramAM, paDozamAM, vyAvasAyika saMbaMdhomAM ke koIpaNa sAmAjika saMbaMdhomAM ApaNA maryAdita anubhava ane darzanane cokakasa ane aMtima rUpa ApIne Apaze ghaNA prazno pedA karIe chIe. eka musalamAna namAja paDhatI vakhate nIrava zAMtinI apekSA rAkhe che, kemake ene evI graMthi bAMdhIdevAmAM AvI che ke allAhanuM sAMnidhya A rIte namAja paDhavAthI syAdvAda Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prApta thAya che. A sivAyanA bIjA koI mArge paNa IbAdata karIne allAha sudhI pahoMcI zakAya che e vAta ene gaLe ja nathI UtaratI. AvuM ja anya dharmonI prArthanA paddhatio vize paNa kahI zakAya. jaina dharme mAnava saMskRtinA itihAsamAM bIjuM game te bhale ApyuM hoya ke na ApyuM hoya, paNa jene syAdvAda athavA anekAMtavAda kahIe chIe e evuM adabhuta darzana ApyuM che ke mAnavajAta sadaiva jaina dharmanI oziMgaNa raheze. A 'svAda" zabdanA aneka artho karavAmAM AvyA che, paNa ApaNA jevA sarerAza mANasone samajavA mATe A paikI eka ja artha upayogI che. A artha 'enA saMdarbhamAM' evo thAya che. A 'enA saMdarbhamAM' eTale zuM e thoDuMka vigate samajIe. dhAro ke tame rastA vacce UbhA cho ane barAbara e ja vakhate tamArA pitA AvIne emanA mitrane kahe che ke A mAro putra che. tame tamArA pitAnA putra cho e to niHzaMka che, eTale A satyano tame svIkA2 ka2o cho. barAbara e ja vakhate tamAro putra enA mitra sAthe tyAM AvI pahoMce che ane e nA mitrane kahe che ke A mArA pitA che. tame A satyano paNa svIkAra karo cho. je rIte tame tamArA pitAnA putra cho e ja rIte tamArA putranA pitA paNa cho. tamArI patnInA saMdarbhamAM tame enA pati cho ane tamArI bahenanA saMdarbhamAM tame enA bhAI cho. tamArA baoNsa mATe tame enA hAtha nIcenA karmacArI cho to tamArA hAtha nIcenA karmacArI mATe tame baoNsa cho. tame to eka ane avibhAjya cho, paNa tamArI AsapAsanA A sahu mATe tame judAjudA cho. pitAne mana tame putra cho, to putrane mana tame pitA cho. patnIne mana tame pati cho, to bahenane mana tame bhAI cho. Ama, ekanI eka vyakti paNa judAMjudAM mANasonAM judA judA saMdarbhomAM judI judI rIte oLakhAya che. A dareka apekSAno tamAre svIkAra karavo rahyo. tame eno InkAra karI zako nahi. upara TAMkelA amadAvAdanA udAharaNamAM je rIte amadAvAda eka ja che, paNa tyAM pahoMcavAnA mArgo judA judA che, e ja rIte ahIM paNa tame to eka ja cho paNa tamArA sudhI pahoMcavA mATenA mArgo athavA to tamArI sAthe saMbaMdha sthApita karavA mATenI apekSAo tamArI AsapAsanA sahu mAsI mATe judI judI che. 'huM sAco chuM' ema tame bhale vizvAsapUrvaka kahI zakatA ho, paNa e sAthe ja 'tame paNa kadAca sAcA hoI zako' evo vizvAsa dharAvavAnI tamArI taiyArI e ja A spAAda che. IslAmamAM je nathI mAnatA e kAphiro che ane A kAphirone allAhanA sAcA mArge laI javA mATe emane musalamAna banAvavA joIe e eka mAnyatA che. A mAnyatA vize kadAca kaTTara IslAma paMthIo prAmANika paNa hoya, teo kharekhara ema mAnatA paNa hoya, paNa jo e ja rIte anya dharmanA anuyAyIo paNa mAnavA mAMDe ane parasparane, pote mAnI lIdhelA allAha sudhI pahoMcADavA mATe dharmAMtara karAvavA mAMDe to jagatamAM yuddho sivAya bIjuM zuM thAya ? Aje A ja banyuM che. syAdvAdano enA marma sAthe sahajabhAve svIkAra karavAne badale ApaNuM vartana enAthI viparIta rahyuM che. pariNAme, je dharmanI utpatti prabuddha saMpadA 256 sukha ane zAMti mATe thaI hatI e ja dharmo mAnavajAtane vadhAremAM vadhAre asukha ane azAMti ApI rahyA che. ApaNA jevA sarairAza mANasa vizvaka stare vyApelI A aNasamajane kadAca aTakAvI na zake, paNa vyaktigata dhoraNe enuM anusaraNa karavAmAM kazI ja muzkelI nathI. rojiMdA vahevAramAM Dagale ne pagale ApaNA saMkhyAbaMdha gamA-aNagamA hoya che. AvA gamAaNagamAnI viruddhamAM jeo gamA-aNagamA dharAvatA hoya emanA mATe ApaNe moM macakoDI daIe chIe. dhAro ke kobInuM zAka tamane bhAvatuM nathI eTale jemane kobInuM zAka atyaMta bhAve che emane svAdapUrvaka e zAka khAtA joIne tamArA manamAM asukha pedA thaI jAya che. kyAreka tame babaDI paNa nAkho cho ke 'kobInuM zAka e te kaMI zAka che ? dhULa ane DhephAM jevuM lAge ! e to Dhorano khorAka kahevAya!' A vakhate jo koI tamane pUche ke kobIne Dhorano khorAka kayA zAstramAM kayA pUrvajoe kahyuM che, to tame tamArI mAnyatAne sAcI TharAvavA mATe game tyAMthI game te vAkyo TAMkI detAM paNa acakAzo nahi. ahIM syAdvAdanA mULane sparzI zakAya che. A to eka sthULa udAharaNa thayuM, paNa AvA udAharaNanA Azraye ja ApaNe ApaNA anya gamA-aNagamA vize paNa vicArI zakIe. spAAdanA AvA anusaraNI vaizvika sukha ane zAMti sthapAya ke na paNa sthapAya, paNa vyaktigata sukha ane zAMti to avazya prApta thaze ja. pAra vinAnA mAnasika kalaho ane uttApo zamAvI zakavAne samartha evo A rAjamArga che. ApaNe jyAre ApaNI mAnyatAmAM makkama hoIe chIe eTale ke kaTTaravAdI hoIe chIe tyAre enuM ane mAtra enuM ja samarthana karavA pAchaLa ApaNA moTA bhAganA samaya ane zaktino vyaya karIe chIe. ApaNA gamAaNagamAnA paNa je koI cokkasa tArkika kAraNo hoya ane rajU karavAmAM kazuM khoTuM nathI. paNa tarka haMmezAM satyanA mArge ja laI jAya che evuM mAnavuM sAcuM nathI. ApaNI mAnyatA mATe jema Apo anubhava ane ApaNA tarko hoya che ema ethI viparIta mAnanArAne paNa enA potAnA tarko ane anubhavI hoya che eno ApaNe svIkAra karavo joIe. eka ke be vANiyAthI chetarAyelo koI mANasa satata evuM kaheto phare ke badhA vALiyA luccA ja hoya che, to emAM tarkoSa che. A nirIkSaNamAM bhale svAnubhava hoya, paNa tarka nathI. tarkazAstranA jANakAro samajI zakaze ke AmAM ativyAptino doSa che. e ja rIte badhA musalamAno kaTTaravAdI ja hoya che ke badhA hiMduo udA2 ja hoya che, e mAnyatAmAM paNa bharapUra tarkardoSa che. mane maLelA cAra musalamAno paikI traNa jaNano mAro anubhava kaDavo rahyo hoya, paNa ethI kaMI vizvabharanA karoDo musalamAno mATe huM sAmAnya nirIkSaNa karI zakuM nahi. mAre kahevuM joIe ke mane AvA-AvA kaDavA anubhavo thayA che, paNa anyone sArA anubhavo thayA hoya evuM tha bane. ApaNe jyAre ApaNA gamA-aNagamA vize dRDha AgrahI chIe Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre eka rIte to samagra vizvanA daravAjA ApaNA mATe baMdha thaI jAya che. ApaNe ema mAnIe chIe ke ApaNe jUThANAMone, asatyone mane anicchanIya tattvone bahAra rAkhyAM che, paNa kharekhara to ApaNe ja bahAra jatA rahIe chIe. koIka moTA meLAmAM bhuluM paDI gayeluM bALaka raDavA mAMDe ane jo koI polIsa ene pUche tyAre A bALaka raDatAM-raDatAM kahI de ke mArI mA khovAI gaI che- enA jevo ja A tAva thAya che. bhIDamAM mA nathI khovAI gaI, bALaka khovAI gayuM che. paNa bALakane enI khabara nathI, eTale e ema ja mAne che ke huM to yathAsthAne ja chuM, paNa mArI mA kyAMka khovAI gaI che. syAdvAdanuM saraLa anusaraNa ApaNAM dainika jIvananA apAra saMgharSo to TALe ja che ane mAnasika zAMti paNa Ape che, paNa enAthI sahuthI vadhu lAbha mAnavIya jJAnanA kula jaththAne thAya che. ApaNe tyAM prAcInakALamAM zAstrIya vivAda athavA zAstrArtha avAranavAra yojavAmAM AvatA. syAdvAdo svIkAra karIe to AvA zAstrArtha potAnA koI matanA maMDana ke vipakSInA koI matanA eka pakSa kahe che ke A viSayamAM ATaATalI vAto huM jANuM chuM ane ATaATalA viSayomAM huM ATaATaluM samajyo chuM. A mAruM jJAna che. have tame tamAruM jJAna kaho. vipakSI pratispardhaka e ja rIte potAnI vAta paNa rajU kare che. Ama baMne pakSe badhuM khulluM thAya che. eTale beya pakSamAM jyAM-kyAMya paNa cUka hoya emAM sudhAro thAya che. ane jyAM nyUnatA hoya tyAM umero thAya che. Ama, A zAstrArthathI baMne pakSe jJAnamAM vadhAro thAya che ane baMne pakSe je kaMI bhUlacUka hoya emAM sudhAro thAya che. jo A zAstrArtha na thato hoya to baMne pakSa pAse potapotAnuM maryAdita jJAna ema ne ema rahyuM hota ane A samajamAM jyAM-kyAMya paNa UNapa hatI e ema ne ema ja akabaMdha rahI hota. huM ja sAco chuM ane tame khoTA cho evA bhAvathI ja khaMDana mATe nathI hotA. zAstrArtha karanAra ubhayapakSanuM lakSya e ka ja e ApaNo gharelu anubhava che. jo huM pahelethI ja mArA mata mATe hoya che. haThAgrahI na houM, eTaluM ja nahi, mane jo mArI samajadArI ke buddhimattA vize ahaMkAra kahI zakAya evo khyAla na hoya, to AvA saMvAdathI sAmevALAnA matamAM bhale moTA bhAge atArkika vArtA hoya, toya keTaluMka satya to avazya lAdhe che, paNa ApaNo pelo ahaMkAra eno svIkAra karavA deto nathI. A ahaMkArane ogALIne je kaMI satya vipakSe hoya eno paNa svIkAra enuM nAma ja sAcuM rezanAlijhama che. A arthamAM Adhunika rezanAlisToe syAdvAda samajavA jevo che. syAdvAdanA anusarAthI rezanAlijhama sAcA arthamAM rezanAlisTa banaze. jo ApaNe syAdavAdane A rIte samajIne vahevAramAM utArIe to ApaNA ghaNAM saMgharSo ane samasyAonuM nirAkaraNa ApoApa thaI jAya che ane mAnasika stare haLavAza paNa prApta thAya che. I am an Advaitist and yet I can support Dvaitism (dualism). The world is changing every moment, and is therefore unreal, it has no permanent existence. But though it is constantly changing, it has a something about it which persists and it is therefore to that extent real. I have therefore no objection to calling it real and unreal, and thus being called an Anekantavadi or a Syadvadi. But my Syadvada is not the Syadvada of the learned, it is peculiarly my own. I cannot engage in a debate with them. It has been my experience that I am always true from my point of view, and am often wrong from the point of view of my honest critics. I know that we are both right from our respective points of view. And this knowledge saves me from attributing motives to my opponents or critics. The seven blind men who Avo zAstrArtha thAya to khaMDana ane maMDananA vivAdo pedA thAya. ene badale syAdvAdanA anusaraNathI eTale ke 'tame paNa sAcA hoI zako cho' enA bhAvathI thatA zAstrArthane pariNAme mAnava saMskRtimAM vadhAro thAya che. zAstrArtha pAchaLa jyAre Avo bhAva nathI hoto tyAre vijaya ke parAjayano pakSa pedA thAya che. parAjaya koIneya pasaMda nathI hoto. eTale parAjita thavA chatAM mANasa potAnA matanuM sAcuM-khoTuM anumodana karye ja jAya che. vijathI thanArane vijayano kepha caDe che, enA ahaMkAramAM vadhAro thAya che ane parAjitanA ahaMkArane Thesa vAgI hovAne kAraNe enAmAM roSa janme che. potAnA matanA samarthana mATe e vadhu vegathI kAme lAgI jAya che, eTaluM ja nahi, vipakSI pratye have enA manamAM dveSa paNa pedA thAya che. Ama syAdvAdathI viparIta AcaraNa karavAne kAraNe jJAnano pravAha kaluSita thAya che, eTaluM ja nahi, sAmAjika stare ahaMkAra, dveSa, krodha-A badhAM nAstivAcaka mUlyo pratiSThita thAya che. 'zAstrArtha' zabda vidvAno mATe rahevA daIe, to sAmAnya saMvAda 257 gave seven different descriptions of the elephant were all right from their respective points of view, and wrong from the point of view of one another, and right and wrong from the point of view of the man who knew the elephant. I very much like this doctrine of the manyness of reality. It is this doctrine that has taught me to judge a Musulman from his standpoint and a Christian from his. Formerly I used to resent the ignorance of my opponents. Today I can love them because I am gifted with the eye to see myself as others see me and vice versa. I want to take the whole world in the embrace of my love. My Anekantavada is the result of the twin doctrine of Satyagraha and ahinsa. - Mahatma Gandhi syAdvAda Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhasena divAkarasUrijInI anekAMtavAdanI ghoSaNA | | DaoN. reNukA poravAla [ reNukA poravAle AcArya buddhisAgarajInA jIvana ane samayano upayoga karyo hoya to paNa ene mATe prAyazcitta nathI. A sAhitya upara DaoN. kalAbena zAhanA mArgadarzana dvArA mahAnibaMdha lakhyo graMthanI bhASA ardhamAgadhI mizrita mahArASTrI prAkRta che. che. hAlamAM teo DaoN. sAgaramala jenI pAse mathurAnA jaina stUpa para A bhASAnuM prabhutva pazcima bhAratamAM vadhu hatuM mATe graMthanI saMzodhana' adhyayana kArya karI rahyA che. temaNe jena jagatanA hindI racanA A kSetramAM thavA saMbhave che. te samaye jainomAM karmakAMDa vadhu vibhAganuM saMpAdana kArya karyuM che. prastuta lekhamAM temaNe siddhasena hato. navIna paribaLono samAveza karavo to lagabhaga azakya ja divAkarajI nA saMdarbhe anekAMtavAda samajAvyo che. ] kahevAtuM. AvA kaparA samayamAM prabhu mahAvIranA siddhAMtone anya mahAna tArkika ziromaNI AcArya siddhasenasUrijIe sau prathama darzanonI samakakSa mUkI eno pracAra karavo ema temanI IcchA hatI. anekAMtavAdanuM nirUpaNa sAta naya ane saptabhaMgI vaDe sanmati tarka prabhunA siddhAMtone jagatane jaNAvI jainonuM prabhAvazALI vyaktitva prakaraNamAM karyuM. jIva ghaNI vAra mUDhatAne lIdhe padArthane vAstavika ujAgara karavAnI temanI nema hatI. svarUpe avalokavA samartha banato nathI. te eka ja dRSTithI tattvane sanmatitarkanuM viSaya vastu : jue che jenAthI enA pratye ekAMta rAga udbhave che, jenA kAraNe te anekAMtavAdanI sthApanAnA A graMthamAM AryA chaMdamAM 167 ekAMtavAdI thAya che. jIva jo padArthane ke siddhAMtane samajavA mATe gAthA che. (pATha bhede 166 gAthA). e traNa vibhAga arthAt kAMDamAM vividha dRSTi apanAve to enuM dRSTibiMdu vizALa bane che. A tarkano vibhAjIta che. upayoga janahitArthe karI alaga alaga darzanane temaNe naya ane prathama kAMDa-54 gAthA saptabhaMgInA pramANathI samajAvyuM. bIjo kAMDa-43 gAthA AcArya zrI siddhasenasUrijInuM jIvana vRttaH trIjo kAMDa-70 gAthA AcArya siddhasenasUri Azare vikramanI cothI zatAbdInA uparokta pramANe traNa kAMDomAM 167 gAthAomAM nibaddha uttarArdhamAM thaI gayA. temanI guru paraMparA "prabhAvaka caritra'mAM A graMtha che. prathama kAMDamAM anekAMtavAda, nayavAda ane saptabhaMgInI savistRta rIte jovA maLe che. tanusAra teo "mAthurI vAcanA'nA carcAno samAveza che. ahIM anya darzanonI ekAMtavAdI mAnyatAonI praNetA Arya skaMdIlanA praziSya tathA zrI vRddhavAdInA ziSya hatA. samIkSA karyA bAda anekAMtavAdanuM bhArapUrvaka samarthana karyuM che. A vAcanA vi. saM. 370 arthAt mahAvIra nirvANa 840mAM thaI saptabhaMgI-cAvra ta, cInarita, cAstinasta-vagereno hatI. "sanmati tarka' paranI TIkA mallavAdIe vi. saM. pamAM racI uparAMta ullekha ahIM prathama vakhata jovA maLe che.. pUjyapAda devanaMdInA 'jainendra vyAkaraNa'mAM paNa sanmati tarkano ullekha bIjA kAMDamAM kevaLa darzana ane kevaLajJAnanI utpattinA prazranI che je pAMcamI ane chaThThI sadInI madhyamAM thaI hatI mATe zrI chaNAvaTa karyA bAda amedavAdanI potAnI mAnyatA paNa prastuta karI siddhasenajIno samayagALo yogya jaNAya che. che. trIjA kAMDamAM zraddhA ane tarkanI mAnyatAonuM spaSTIkaraNa temanuM mULa nAma mukuMda paMDita, ane pitA devaRSI hatA. teo anekAMta dRSTi vaDe karI batAvyuM. uparAMta ahIM koIpaNa kArya banavAnA vAda vivAdamAM eka vAra vRddhavAdI samakSa hArI jatAM. zarta anusAra nimittarUpa pAMca samanvaya (samavAya) kALa, svabhAva, niyati, puruSArtha temanA ziSya banyA. temanuM dIkSAnuM nAma kumudacaMdra hatuM. paraMtu "sUri' vagereno saMbaMdha batAvyo. A graMthamAM teo kahe che ke phakta zabdonA padanI prApti bAda siddhasena tarIke jANItA thayA. artha jANavAthI sUtrano Azaya samajI zakAto nathI. sanmatitarka prakaraNa : sanmatitarkanI racanAno uddeza: zrI siddhasenajInI mukhya kRtiomAM agrasthAne "sanmati tarka te kALe jaina sAdhuo tyAgapradhAna jJAnI to hatA paraMtu prakaraNa'nI gaNanA thAya che. anya kRtiomAM mukhyatve dvAaizikA, rUDhiomAM jakaDAI javAthI saMkucita mAnasavALA thaI gayA hatA. nyAyAvatAra ane kalyANa maMdira gaNAya che. sanmati arthAt vastune tIrthakara mahAvIranA siddhAMtone jagata samakSa mUkavA mATe navI dRSTi vAstavika rIte samajavA mATenI nirmaLa mati ane e jenAthI maLe apanAvI navA klevara sAthe rajU karavA mATe teo taiyAra na hatA. evo graMtha eTale 'sanmatitarka prakaraNa.' ahIM sanmati' zabda prabhu zrI divAkarajIne lAgyuM ke prabhunA siddhAMto gaMbhIra ane udAra hovAthI mahAvIranA nAmArthe paNa vaparAyela che. ("dhanaMjaya nAmamALA' pramANe vistarIta karI zakAya tema che jo emAM tarka ane prajJA bhaLe to. paNa prabhu mahAvIranuM nAma "sanmati' paNa che.) A kArya mATe zramaNo taiyAra na hatA. teo ene zAsananI AzAtanA A graMthane eTalo Avazyaka ane pavitra gaNavAmAM Ave che ke jaNAvatA hatA. zrI divAkarajI jaina darzana tathA anya darzananA samartha enA abhyAsa mATe jo koI apavAda sevavo paDe to paNa tenA paMDita hatA. prAyazcittanI jarUra rahetI nathI. jIta kalpanI cUrNAimAM eno spaSTa sanmati tarka dvArA anekAMtavAdanI ghoSaNA : nirdeza che ke, "sanmati-graMthanA adhyayana mATe saMdhyAkALanA bAdhita siddhasenajI yugadraSTA hatA. jaina dharma jyAre spaSTapaNe zvetAMbara prabuddha saMpadA 258 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane digaMbara AnAmAM vibhAjIta thayo na hato tyAre temaNe A graMthanI racanA karI hatI. prabhu mahAvIra pratye temane apAra anurAga hato. temane prabhunA siddhAMtonI viziSTatAnuM darzana thayuM, paraMtu zrAvaka temanI tarkavAda sAMbhaLavA taiyAra na hatA. temaNe jaNAvyuM ke jinezvaranA kathita tattvo para zraddhA rAkhanAranuM jJAna e ja samyaka darzana che, je prApta karavA dareke prayatna karavo. prabhunA siddhAMtone sarvagrAhya karAvavA temaNe khUba udyama sevyo. eka suMdara stuti temaz2a hArikAmAM ApI che. na kAvyazakterna parasparerSyayA na vIra ! kIrtipratibodhanecchayA / A rovarAM prAA ArAva sUcarsa gujArA pUnekasi yato'yamAva2 ||4|| prathama dvAtriMzikA bhAvArtha-he vIra, mAre kaMI mArI kAvyazakti ke parasparanI IrSyA ke kIrti-prasiddhinI IcchAthI huM tArI stuti karato nathI paraMtu guNIjano tAruM bahumAna kare che mATe huM paNa karuM chuM teo pote zA mATe anekAMta, nayavAda ane saptabhaMgI dvArA tattvane rajU karatA tathA samanvayavAdI dRSTi apanAvatA, enuM kAraNa AgaLanI gAthAmAM jaNAve che ke parasparAkSepaviluptacetasaH svavAdapUrvAparamUDhanizcayAn / e eka evo suvarNayuga hato ke jyAre saurASTranI nagarI vallI jaina saMghanI jAhojalAlIthI jhaLahaLatI hatI. AvI anupama nagarImAM durlabhadevInI kukhe ajitayaza, yakSa ane malla ema traNa putrono janma thayo. durlabha dharma evA jaina dharmanA saMskAro potAnA traNa siMcanArI Adarza mAtA durlabhadevIe potAnA bhAI AcAryazrI jinAnaMdasUrizDa pAse putro sahita dIkSA aMgIkAra karI e samaye rAjA zIlAdityanI sabhAmAM jaina dharma ane bauddha dharma vacce vivAda thayo. AcAryazrI jinAnaMdasUrijIe A vivAdamAM bhAga lIdho. AmAM zarata evI hatI ke vivAdamAM je parAjita thAya teNe gujarAta thoDI devuM. bauddha rAjAe AcArya jinAnaMdasUrine parAjita jAhera karyo. A samaye AcArya gujarAta choDIne vallabhI AvyA. AcAryazrI atyaMta vyacithata hatA tyAre emanI bahena durlabhadevIe kahyuM, 'mArA traNa putromAMthI eka putra Apane ApIza ane te ApanI A vyathA ane ciMtA dUra karaze.' zreSTha zramaNa zrI mallIvAdIsUri durlabhadevIe potAnA putrone vAta kahI tyAre traNeya putro A kAryane mATe utsuka hatA. bannee AcAryazrI pAse dIkSA levA mATe spardhA karI. mAtAe AnaMdAzu sAthe dIkSAnI saMmati ApI. durlabhadevInA sauthI nAnA putra bALamuni maLe nirdhAra karyo ke dharmagraMthinuM talasparzI jJAna meLavIza ane vAdIonI sabhAmAM jarUra vijaya meLavI bALamuni malle sarasvatInI sAdhanA karIne bALa mullamuni parvata 52 jaIne gho2 tapazcaryA karavA lAgyA. mAtra pAraNAnA divase najIka AvelA gAmamAMthI je kaMI maLe te lAvIne nirvAha karI letA samIkSya tattvotpathikAn kuvAdinaH kartha pumAn svAiithilAva2svayi||(9) 259 prathama dvAtriMzikA bhAvArtha- paraspara AkSepo karIne jeonA citta kaMIpaNa vicAravA samartha nathI, teo potAnA siddhAMta (vAda)ne paNa samajatA nathI. evA ekAMtavAdIonI nIti ane durAgrahathI kaMTALelo puruSa tArI anekAMtavAdI samanvayadRSTi tarapha jarUrathI AkarSAyo. A graMthanI ghaNI TIkAo upalabdha che. zrI vijayAnaMdasUri, zrI upAdhyAyajI ane zrImad rAjacaMdrajIne A graMthanuM adhyayana karavAnuM ane sanmAna karavAnuM ghaNuM gamatuM. aMtamAM anekAMtavAdanI gaMbhIratA ane vizALatAnuM jJAna darzAvatI dvAtriMzikAnI paMktio che 'samudramAM sarva saritAo bhaLI jAya che tema tArA anekAMtavAdamAM badhI dRSTio bhaLI jAya che. jema bhinna bhinna saritAomAM kyAMya paNa samudra dRSTigocara thato nathI tema ekAMta dRSTiomAM tuM kyAMya jaNAto nathI.' udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAstvayi sarvadRSTayaH / na ca tAsu bhavAnudIkSavate pravibhaktAsu saritsvivodadhiH / / 15 / / (caturthI dvAiizakA)* hatA. samaya jatAM sarasvatIdevI prasanna thayA ane emaNe varadAna ApyuM. pariNAmedevIe ApaikI Taka gAthAnA vivaraNArUpe 'dvAdazAra nayacakra' nAmano ajoDa graMtha racyo. cakranA bAra ArAnI mAphaka A utkRSTa dArzanika graMthamAM bAra adhyAya che. pUrve AcArye zrI siddhasena divAkare 'sanmati tarka' racIne nyAyazAsrano eka mahAna graMtha Apyo hato, e ja rIte AcArya zrI mallasUrie A graMthamAM saMskRta bhASAmAM naya ane anekAMta darzananuM gahana ane talasparzI vivecana karyuM, nAnakaDA bALa munie mahArAjA zilAdityane kahevaDAvyuM ke, 'tamArI rAjasabhAmAM vAda karavA mATe huM taiyAra chuM. tamAro saMsArI bhAg2adaja mallamuni bauddhone parAjaya ApavA Atura banyo che." rAjA zilAditya mallanAM saMsArI mAmA hatA ane emaNe bauddha dharma svIkArIne enA pracAra mATe bhagIratha prayatno karyA hatA. eka nAnakaDo muni kaI rIte prauDha ane prakAMDa vAdIone parAjita karI zake! sahunA Azcarya vacce rAjA zilAdityanI rAjasabhA vAdasabhAmAM pheravAI gaI. cha-cha mahinA sudhI vAda cAlyo. AcArya mallasUrino vijaya thatAM AnAthI prabhAvita rAjAe muni mAne 'vAdI'nuM biruda arpaNa karyuM. pariNAme teo zrI mAvAdisUri kSamAtramAnA nAme sarvatra vikhyAta thayo. potAnavA vAkkauzaLa ane sAhityasAdhanA dvArA AcArya mavAdIe jena zAsananI anokhI prabhAvanA karI. AcArya mavAdIsUrie 'sanmati tarka' tema ja covIsa hajAra zloka dharAvatA 'sarvotkRSTa tArkika' tarIke oLakhAvyA che. emano 'dvAdazAra nayacakra' graMtha nyAyaviSayaka uttama graMta gaNAya che. zrI siddhesana divAkarasUrijInI anekAMtavAdanI ghoSaNA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAdaH vyAvahArika pakSa | | DaoN. nareza veda koI bAbata ke ghaTanAne eka bAjuthI, eka dRSTithI jovI, e che e jANIne posTamAstarane e kevaLa gAmaDiyo ja nahi, gamAra thaI ekAntadRSTi; eTale ke apUrNa dRSTi. jyAre koI paNa bAbata ke ane gAMDo paNa jaNAya che. teo paNa posTamenanI ThaThThAmazkarImAM ghaTanAne aneka bAjuethI, bhinnabhinna dRSTibiMduothI nihALatI dRSTi, bhaLe che. paNa eka vakhata alI be-traNa divasa sudhI posTaoNphise ene kahevAya anekAntadRSTi; eTale ke sarvAzleSI vyApaka ane yathArtha dekhAyo nahi. posTaophisamAM tenuM mana samajI jAya evI dRSTi. ahiMsApremI jaina dharmadarzana ane tattvadarzana AvI sarvAzleSI sahAnubhUti ke vizALa dRSTi koInAmAM na hatI, paNa e kema na anekAntadRSTinuM puraskartA che. jenonA A viziSTa saMpratyayane anya Avyo tenuM sone kautuka jarUra thayuM. eka lekhamAM saiddhAttika svarUpa ApaNe samajavAno prayatna karyo che. pachI eka divasa tanamanathI thAkI hArI gayelo hAMphato Avelo A lekhamAM eka udAharaNa dvArA, tenuM vyAvahArika rUpa ane artha alI adhIro thaI sIdho posTamAstarane potAnI putrInA kAgaLa samajavAno ApaNe prayatna karIe. vize pRcchA kare che tyAre gAma javAnI utAvaLamAM azAMta anekAntavAdanuM AvuM rUpa ane artha samajavA ahIM ApaNe manamagajavALA posTamAstara eno savAla jhIlI na zakyA ane tenI gujarAtI sAhityanA TUMkI vArtAnA eka saphaLa sarjaka dhUmaketunI bahu upara gusso karI, tene dhamakAvI, cAlyA gayA. te divase tenI AMkhomAM jANItI "posTa oNphisa' nAmanI vArtAnuM udAharaNa laIe. anAthatAnA AMsu chalakI UThyAM. azraddhA na hatI; paNa enI vArtAno nAyaka che alI. te mULa hoMziyAra zikArI hato. dhIrajano aMta Avyo hato. bImArI pachI maraNanA pagalAM ene zikAranA abhyAsamAM te evo kuzaLa banyo hato ke haMmezAM jema saMbhaLAvA lAgyAM hatAM. enI phikara e hatI ke potAnA mRtyu pachI aphINIne aphINa levuM paDe tema tene zikAra karavo paDe. te aThaMga mariyamano patra Ave to tene kyAMthI pahoMcaze? zikArI banI gayo hato. zikArano rasa letI nasenasamAM UtarI posTaoNphisanA eka sArA svabhAvanA kArakunanI pAse jaI gayo hato. paNa jyAre jIvanasaMdhyA pahoMcatI lAgI tyAre A zikArI jIvanabhara jhaMI jhaMI karI pote bhegI karelI potAnI jIvanajaNasarUpa bIjI dizAmAM vaLI gayo. enI ekanI eka dIkarI mariyama paraNIne traNa sonAnI gInI ene ApIne e vinave che: "sAcuM kahuM chuM, sAsare gaI pachI jene mATe te jIvana nibhAvato hato te mariyama, Aja have chello divasa che. mariyama na maLI, na maLyo kAgaLa. upara lazkaramAM nokarI karatAM pati sAthe paMjAba tarapha gaI te pachI pAMca AkAzamAM allA che, tenI sAkSImAM tamane A paisA ApuM chuM. varSa thayAM tenA kAMI samAcAra hatA nahi. tene mATe to te jIvana mArI mariyamano kAgaLa Ave to tamAre mArI kabara upara pahoMcADavo." nibhAvato hato; paraMtu je divase mariyama gaI, tene jiMdagImAM pachI alI koI divasa dekhAyo nahi. enI khabara kADhavAnI ciMtA ekalatA sAlavA lAgI. te dahADAthI alI, zikAre jato, paNa zikAra to koIne zAnI hoya? bhUlI, sthira dRSTithI anAjanAM khetaro joI raheto. eka samaye uDatAM tyAra bAda vArtAmAM vaLAMka Ave che. eka divasa posTamAstara paMkhIno zikAra karI, enAM AkuLa-vyAkuLa baccAMne joIne AnaMda jarA aphasosamAM hatA. emanI dIkarI dUra dezAvaramAM mAMdI hatI ane pAmatA alIne, dIkarI sAsare gayA pachI ane enA koI samAcAra enA samAcAranI rAha jotA e zokamAM beThA hatA. TapAla AvI ne na maLavAthI, jiMdagImAM pahelI vakhata samajAyuM ke kudaratamAM snehanI thoka paDyo e sAthe ja raMga uparathI potAnuM kavara che ema dhArIne sRSTi ane virahanA AMsu che! dIkarInA virahamAM ane yAdamAM eka posTamAstare jhapATAbaMdha eka kavara UMcakI lIdhuM paNa tenA upara divasa to eka khAkharAnA jhADa nIce besIne haiyAphATa rUdana karI beTho. saranAmuM hatuM. kocamena alI DosA. vIjaLIno AMcako lAgyo hoya tyAra pachI haMmezAM savAramAM cAra vAgye UThIne posTa ophise jato tema temaNe te nIce nAkhI dIdhuM. dilagIrI ane ciMtAnI thoDI kSaNamAM thayo. eno kAgaLa to koI divasa hoya nahi; paNa putrI mariyamano emano adhikArIno kaDaka svabhAva jato rahyo ane mAnava svabhAva kAgaLa eka divasa Avaze evI bhaktanA jevI zraddhAmAM ne AzAbharyA bahAra Avyo. emane ekadama sAMbharyuM ke A pelA DosAnuM ja ullAsamAM te haMmezAM sauthI pahelo posTaoNphise jaIne besato. kavara-ane kadAca enI dIkarI mariyamanuM posTamaeNnane pUchatAM e posTaoNphisa enuM dharmakSetra tIrthasthAna banyuM. ene dhUnI ke pAgala DosAnI tapAsa karavAnuM jaNAve che. jANI so hasatA. posTamena mazkarI karatA ne kyAreka majAkamAM te divase posTamAstaranI putrInA samAcAra na AvyA. AkhI enuM nAma daI, ene jyAM e beTho hoya tyAMthI posTaoNphisanAM rAta emaNe zaMkAmAM vitAvI. bIje divase traNa vAgyAmAM teo bAraNAM sudhI, eno kAgaLa na hoya chatAM, dhakko khavarAvatA. e oNphisamAM jaIne beThA, cAra vAge ne alIDosA Ave ke turata pote vAta jarA paNa mana upara lIdhA sivAya, akhUTa zraddhA ne anaMta pairya ja tene kavara Ape evI IcchAthI. vRddha DosAnI sthiti posTamAstara hoya tema e haMmezAM posTaophise dhakko khAto ne dararoja ThAle have samajI gayA hatA. pote eka AkhI rAta savAre AvanAra hAthe pAcho jato. kAgaLanA dhyAnamAM gALI hatI. paNa alIDosAe to pAMca pAMca - posTaoNphisethI pAcho vaLatAM te posTaoNphisane praNAma karIne varSanI rAto A rIte gALI hatI. pAMca pAMca varSa sudhI AvI akhaMDa cAlyo jato joIne posTamAstarane e gAmaDiyo jaNAya che. pAMca udvigna rAto gALanAra alI tarapha emanuM hRdaya pahelIvAra lAgaNIthI pAMca varSothI, game tevI Rtu hoya chatAM te kAgaLa levA roja Ave UchaLI rahyuM. barAbara pAMca vAgye bAraNe TakorA paDatAM, e TakorA prabuddha saMpadA 260 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alInA haze ema mAnIne, pitAnuM hRdaya pitAnA hRdayane pichAne tema e UbhA thaI, doDyA ane bAraNuM kholIH "Avo alIbhAI! A tamAro kAgaLa' ema kahI ene kAgaLa ApavA prayatna karyo. paNa patra nIce paDyo. pote dInavadane bAraNAmAM Ubhelo joyo alI Doso sAco hato ke pachI potAnI bhramaNA hatI tenI vimAsaNamAM posTamAstara paDyA. posTaophisanI rojanI rUTina kAryavAhI AgaLa cAlI, nAmAM bolAvA lAgyA. kAgaLo levA AvanAra tarapha pheMkatA rahyA. paNa dareka kAgaLamAM eka dhaDakatuM hRdaya hoya ema posTamAstara ekInajare e badhAM kAgaLo ta2pha joI rahyA. kavara eTale eka Ano, ne posTakArDa eTale be paisA e dRSTi cAlI gaI. TheTha AphrikAthI, koI vidhavAnA ekanA eka chokarAno kAgaLa eTale zuM ? posTamAstara vicAramAM vadhAre ne vadhAre UMDA UtaratA gayA. te sAMje lakSmIdAsa nAmanA pelA sArA svabhAvanA kArakuna sAthe posTamAstara dhIme pagale alInI kabara sudhI jaI, kAgaLa kabara para mukI AvyA. emanuM pitA tarIkenuM hRdaya alIne na samajavA mATe DaMkhatuM hatuM. hajI potAnI putrInA to samAcAra maLyA na hatA tethI samAcAranI ciMtAmAM te pAchA rAta gALavAnA hatA. paNa teo tyAre Azcarya, zaMkA ane pazcAttApanA trividha tApathI tapI rahyA hatA. lekhaka posTamAstaranA manamAM UThatA vicArarUpe vArtAnA dhvaninuM spaSTIkaraNa kare cheH 'manuSya potAnI dRSTi choDI bIjAnI dRSTithI jue, to ardhuM jagata zAMta thaI jAya.' be pitRhRdayanI bhAvadhArAo mUkI emAMthI vivakSita dhvani pragaTAvavAnI lekhakanI nema che. paraNIne dU2 sAsare gayelI putrIno lAMbA samayathI koI patra na hovAne kAraNe 2oja posTaoNphise dhakkA khAtA alIDosAne, enI lAgaNIne koI samajatuM nathI. khuda posTamAstara potAnI bImAra putrInA samAcAra jANavA mATe taDapatA hoya tyAre emane alIDosAnI vedanA samajAya che. ekamAtra jIvanaAdhAra jevI putrI paraNIne cAlI jatAM ekalA paDelA aThaMga, ane nirdayI alIne apatya prema ane RNAnubaMdhano Rjugaravo bhAva samajAya che, jIvanamAM sneha ane viraha zuM che e samajAtAM eno dRSTikoNa badalAya che, tema alIDosA jevI paristhitimAM mUkAtA posTamAstarano dRSTikoNa badalAya che; vyaktine mArI zako cho, astitvane nahi D mahAvIranA darzananuM hArda che tame koI vyaktine mAro cho to te zarIra sAthe joDAyelI hiMsA che, vadhe che. tame koInuM aniSTa ciMtana karo cho, te mAnasika hiMsA che. tame koI vyaktine dabAvavA mATe koI vyaktine UMcako cho, koI vyaktinA utthAna mATe koI vyaktine dabAvo cho te bhAvAtmaka hiMsA che. tame koI vyaktine mArI zako cho. astitvane nahi. tame koI vyaktine nIce pADI zako cho, astitvane nahi, 261 pAyAnI gata pAyala jANI zake te rIte. zarUAtamAM posTaophisanA kArakUno ane posTamAstara ekAntadRSTie alInA vyavahA2-vartana jotA hatA, paNa vArtAne aMte lakSmIdAsa TapAlI ane posTamAstara anekAntavaSTie jotA thAya che. ekAdaSTi ApaNane pUruM satya ApI zakatI nathI; anekAntadaSTie kAMI bAbata ke ghaTanAne nihALIe tyAre ja ApaNane satya prApta thAya che. eka najarathI, eka dRSTithI ke eka taraphathI ja jotAM ApaNe e bAbata ke ghaTanAne yathArtha rUpamAM samajI zakatA nathI. paraMtu koI bAbata ke ghaTanAne badhI bAjuethI, judI judI dRSTithI ane vividha najarathI joIe tyAre samagra darzana prApta thAya che. ekAntaduSTi TUMkI ane aparyApta che, anekAnta sRSTi lAMbI ane paryApta che. koI vyakti, ghaTanA ke bAbata vize alaga alaga vyaktiono alaga alaga mata hoI zake. mANasane potAno mata bahu kiMmatI jaNAya che. tethI te potAno mata, potAno khyAla, potAnI vAta ja satya, bAkInI mithyA, evuM samajavA lAge che tyAM ekAntadRSTi che ane e duHkhadAyI che. kemake e mata nathI, paNa mamata che; matAditA che. evI matAcahitAmAM mANasa aMdha, avivekI ane gumAnI banI bese che. jIvanamAM matanuM mahattva che, mamatanuM nahIM. mANasa jyAre potAnI dRSTi, potAno mata bAju upara rAkhI sAmA yAAsanA matane, tenI dRSTine samajavA maLe, e jarUrI che. potAnA vicAro ane siddhAnto ja sAcA ema mAnIne cAlanArA Akhare jIvanamAM niSphaLa jAya che ane duHkhI thAya che. sAmI anya vyaktinA vicAro ane siddhAntone sahRdayatAthI samajavAne mATe je loko tatpara rahe che, teo kyAreya jIvanamAM niSphaLa nathI jatA. anyanI dRSTi ane vAtane samajavAnI tatparatA ane svIkA2vAnI sahRdayatA enuM nAma anekAntavAda. sAmAnya rIte ApaNI dRSTi ekAMgI hoya che. ApaNe koIpaNa vastu, vicAra ke paristhitine ekI sAthe badhI bAjuthI joI ane samajI zakatA nathI. tethI temanA vizenuM ApaNuM jJAna je te sthaLakALa ane dRSTibiMduthI maryAdita hoya che. ene badale koIpaNa vastu, vicAra ke paristhitine judI judI dRSTinA sahAre jANavI ane svIkAravI, ane ema karavAmAM vaicArika jAgRti ane bauddhika udAratA dAkhavavI, enuM nAma anekAntavAda astitva anAdi che D hiMsA mRtyu che, koIkane mAravuM te hiMsA che. je janme che te mRtyu pAme che. je janmato ja nathI, te mRtyu pAmaze kevI rIte ? astitva anAdi che. jeno Adi nathI, teno aMta kevI rIte hoI zake ? je amara ane zAzvata che, tene koNa mArI zake ? anekAntavAdaH vyavahArika pakSa Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana ane anekAntavAda - saMpAdanaH sUryavadana ThAkoradAsa jverI [ jaina darzananA tattvonA jANakAra ane e aMge satata abhyAsa ane ciMtana karanAra vidvAna sUryavadana jhaverIe A kSetramAM mahattvanuM pradAna karyuM che. jaina darzananA mahattvanA siddhAMto aMge temanne aneka lakhANo karyA che. prastuta lekhamAM teoe jaina darzananA mahattvanA siddhAMta anekAMtavAda para saiddhAMtika ane yogIka vyavahArika udAharaNa ApI vAta karI che.] jainadarzana anekAntavAdI darzana che. anekAntavAdano artha moTebhAge evo karAto hoya che ke huM paNa sAcI ane tuM paNa sAze. rAga paNa dharma che ane vItarAgatA paNa dharma che. zuM A syAdvAdI kathana che? zuM A anekAnta svarUpa che? nA! pahelAM to e suspaSTa thavuM joIe ke kyAM ekAnta ghaTita karavo ? ane kyAM anekonA ghaTita karavI ? prathama to e mATe 'anekAnta' zabdane samajavI joIze. anekAnta e sAmAsika zabda che. aneka+aMta e be zabdo maLI bhAmikatI samAsa thatAM 'anekAnta" zabda bane che. jenA aneka aMta (ENDS) cheDA che te anekAnta che. have 'aneka'syAdvAdatA ane 'aMta" e be zabdanuM arthaghaTana karIzuM to 'anekAnta' zabda samajAze. 'aneka' eTale zuM ? je eka nathI te - ane+eka evuM aneka che. arthAta je 2,3,4,5,6,11,12, 13.99 101, 102.anaMta che, te sarva saMkhyA aneka kahevAya che. e saMkhyAmAM je be (2) che te jaghanya (Minimum) (koTinuM aneka che ane je utkRSTa koTinuM-parAkASTAnI (Minimum) koTinuM aneka che 'anaMta' (Infinity) che. anetatA tathA anaMtAnaMtatA hovuM sUcave che ke AtmAmAM anekAntatA che. eja pramANe pratyeka vya utpAda-vyaya-dhrauvya yukta che. ' / / vyAkhyAmAM utpAda ane vyaya paraspara virodhI che. e utpAda ne vyaya utpAlavyaya-dhrauvya yuvatta satya / / ' e dravyanI vyAkhyA che. dravyanI e maLIne paryAya thAya che. ethI viparIta anekanuM eka sAthe eka samaye ekamAM hovuM tenuM nAma anekAnta che. AtmA eka che. Atmapradezo asaMkhyAta che. AtmAnA guo anaMta che ane ane paryAyo anaMtAnaMta che. Ama eka evA AtmadravyamAM eka sAthe, eka samaye saMkhyAtanA, asaMkhyAtanA, prabuddha saMpA dhrauvya eTale dhruva arthAt nitya-avinAzI-sthira, je dravya che, dhrauvyatA pote avirodhI che. paraMtu utpAda-vyayarUpa paryAya tenuM virodhI che. A 262 Ama virodhI avirodhI evuM utpAda-vyayaaAvya je virodhIpaNuM che te eka ja dravyamAM rahela hovAthI AtmA sahitanA sarva dravyo anekAnta svarUpI che. AvA anekAnta svarUpI dravya ke vastune samajavAnI ane samajAvavAnI rItane syAdvAda kahevAya che. tethI anekAntapaNuM vastumAM hoya che ane sthAAdanA vacanamAM hoya che. Ama jJAnamAM-vicAramAM anekAntatA che jyAre vANI (kathana)mAM putranA pitA cho? e syAdvAda vacana che. putrano saMbaMdha mukhya rAkhIne bAkI pati, putra, koko, mAmA, mAsA, ku vigerenA saMbaMdho ahIM gauNa karAyA che. AvI rIte ekane mukhya karIne bIjAne te-zaukA (adhyAhAra) rAkhIne kahevAnI zailI (paddhati)ne sthAdvAda kathana che. gaLyApa, cIkaNApaNuM, pILApaNuM badhuMya eka dravya goLamAM hoya che. eka evA goLa dravyamAM mIThA(gaththu paNAdinI ane katA arthAt anaMtatA che. kahevAya che. tIrthaMkara bhagavAnanI vANI syAdvAda vALI hoya che. arthAt anekAntasvarUpI vastunuM nirUpaNa karatA koIka ekane AgaLa karI, mukhya rAkhI anya anekane gauNa rAkhIne kahevAnuM athavA na kahI 'aMta' eTale zuM? aMta eTale cheDo ke END. adhyAtmakSetre 'aMta' zabdanA be artha thAya che-AdhyAtmika arthaghaTana karatAM 'aMta'no eka artha che 'dharma' ane bIjo artha che 'guNa'. A 'aMta'zakavAnuM nAma syAdvAda che. goLanI cIkAza, pILAza Adi gauNa zabdano artha 'dharma' karavo ke 'guNa' te aneka zabdo zuM artha karIe karI 'goLa gaLyo che' ema kahevuM te syAdvAda che. paNa goLa kevo chIe tenA upara avalaMbe che. jyAM aneka zabdano artha be (2) gaLyo che te varNavIne kahI na zakavuM te akathya eTale avaktavya che. karAto hoya tyAM 'aMta' zabdano artha 'dharma' thato hoya che. tathA goLanI mIThAza e asti che. goLa kaDavo, tUro, tIkho, khATo jyAM 'aneka" zabdano 'anaMta' karAto hoya tyAM 'aMta" zabdano artha Adi nathI te nAsti che. goLa e pudgala che. goLanI mIThAzano 'guNa' thato hoya che. pratyeka vastu yA dravyamAM paraspara viruddha dharma be... AnaMda e pudgalano AnaMda che. bolavA (vacana)mAM bhASAvargaNAnA (2) hoya che ane guNo anaMtA hoya che. vastumAM paraspara virodhI pudgalonuM AlaMbana che. Ama pudgalano AnaMda paNa dharma je hoya che te vastunI zakti hoya che. e 'zakti' jene 'dharma'(bhASAvargaNAnA) pudgalathI batAvI zakAto na hoya to pachI kahIe chIe, te nitya-anitya, zuddha-azuddha, dhruva-adhruva, sthira- atIndriya AnaMda kevI rIte batAvI zakAya ?!-varNavI zakAya ?! asthira, bheda-abheda, rUpI-arUpI, asti-nAstinA tenA joDakAmAM yugma che. mauna ekAdazIe mIna upara pravacana ApavAnuM che. kema karI samajAvAya ? maunane zuM mauna rahIne samajAvAya? mona samajAvavAne mATe zabdano AdhAra arthAta bhASAvargAnA pudgalanuM AlaMbana levuM ja paDe. Ama... mauna samajAvAya to bolIne zabdathI paraMtu mona anubhavAya to mUMgA rahI azabdathI !! anekAntanuM nAma pramANa che. astibhAMgAthI, nAsti Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMgAthI, asti-nAsti bhAMgAthI, avaktavyAdi sAta prakAre pUrva ane pazcima evA be cheDA hoya che. paraMtu dorI je dhAgA ke kahevAnI ke na kahevAnI-kathya-akathyanI kathana zailIne syAdvAda zailI taMtunI banelI hoya che te vaLa caDAvIne dorIrUpa taMtuo ke dhAgA kahevAya che. e zailInA bhAMgA (bheda) sAta ja thatAM hoya che. sAtathI aneka eTale be thI vadhu bahu badhA hoya che. AThamo eka sAtathI ocho cha prakAra hotA nathI mATe syAdvAda vastunA pratipakSI dharmo be tathA bhedarUpa bhinnabhinna guNo zailI e saptabhaMgI zailI che. thoDuM thoDuM aMze aMze koI apekSAthI anaMtA hoya che. te be pratipakSI dharmo tathA anaMtA guNonI rajUAta kahevAya che mATe sApekSavAda-naya che. avaktavya paNa-avaktavya che to ekasAthe samakALa ke yugapat to thaI zakatI nathI. rajUAta evuM kathana to karavuM paDatuM hoya che mATe te kathana zailIno prakAra che. karavI hoya, kahevuM hoya to vArApharatI eka pachI eka kramaza: thoDuM Ama syAdvAda e naya che. eka advaita che te nirapekSa rIyala pUrNa nitya thoDuM kahevAya. TUkaDe TUkaDe rajUAta thAya. sva apekSAe asti che, sthira hoya che. vaita che tyAM anekatA che mATe tyAM sApekSatA che mATe para apekSAe nAsti che. paramANu apekSAe zuddha che, skaMdha apekSAe jyAM apekSA sahitatA che tyAM sApekSavAda che. jyAre koI ekano azuddha che ema thoDuM thoDuM kaMIka kaMIka kathaMcita eTale svAt ane anyamAM Aropa ke AkSepa karIne nAma rUpAdino pratIka, pratikRti vAda eTale kahevAya ke kathana karAya. kramazaH kathaMcita-sthAt kahevAya (pratimA) ane pratinidhino je jIvana vyavahAra che te nAma-rUpanA (vAda) eTale kathanamAM ke vacanamAM syAdvAda hoya. kathya che mATe vaktavya vyavahArane AdhyAtmika kSetre nAmanikSepa, sthApanAnikSepa, dravya nikSepa ane akathya che mATe avaktavya che. ane bhAvanikSepa kahevAya che. AvI jainadarzananI enekAntatAnI Ama jaNAya badhuM eka sAthe-eka samaye samasamuccaya. paraMtu vyaktatA pramANa, naya, nikSepA ne syAdvAdatAthI che. anekAntasvarUpane kahevAnuM Ave tyAre kahevAya krame krame vArApharatI kramazaH By And By. jANanArA ane kahenArA jJAnane 'pramANa" kahe che. syAdvAdanA viSayane kAraNa ke kahevAmAM bhASAvargaNAnA pudgalanuM mAdhyama hovAthI jANanArA ane kahenArA jJAnane 'naya' kahe che. "naya' e jJAnano parAdhInatA, maryAditatA ane kramikatA hoya che. paraMtu jJAnamAM sarva aMza che. kAMI jaNAya eka sAthe samasamuccaya. kAraNa ke jJAna sva hovAthI dharma (vastutva-vastu svabhAva)nA paryAya nathI hotA, paNa svAdhInatA, vyApakatA ane akramikatA hoya che. kemake jJAna astinAsti rUpa enA be paDakhA hoya che. svapaNAthI bhAvarUpatA svabhAvasvaguNa che. tethI ja anekAntadharmI dravyanI kathanazailI eTale ke hovApaNuM astidharma che. parapaNAthI abhAvarUpatA eTale syAdvAdazailI che. e syAdvAdazailInA asti, nAsti, astinAsti ke nahovApaNArUpa nAstidharma che. ethI viparIta guNono paryAya Adi sAta bhAMgA (bheda-prakAra) hoya che. e sAte bheda vaktavya ane (hAlata-dazA-avasthA) hoya che. jyAM viruddhatA-pratipakSatA- avaktavyanA che paraMtu jJAtavya ane ajJAtavyanA nathI. sarva kAMI jJAtavya pratitaMkatA hoya che tyAM dharma hoya che. paraMtu jenI judI judI taratama ja che. kazuM ja ajJAtavya nathI. jema AkAza (avakAza)nI bahAra kAMI caDhatI utaratI avasthAo-paryAya hoya che te vastu (dravya)nA guNa ja nathI tema jJAnanI bahAra kAMI ja nathI. hoya che. guNo ekalA hoya che-jyAre dharma bekalA-joDyA hoya che. Ama vicAra-jJAnamAM anekAntatA che jyAre vANI-kathanamAM saMsAranA lokavyavahAramAM to pati-patnInuM yugala (sajoDuM) hoya syAdvAdatA che. vaLI A syAdvAda e nirUpaNavAda ke prarUpaNavAda che ane pAchA tenA bALabaccAM-saMtAno hoya che ane pAchA tenA hovAthI te kathanazailI che. vastusvarUpa anekAntadharmI (anekAnta bALabaccAM-saMtAno hoya che. tethI viparIta je pariNIta na hoya svarUpI) hovAthI jJAnamAM anekAntatA che. vANImAM-kathanamAM evA vAMDhAne ke kanyAkumArIne bALabaccAM yA pharajaMda (saMtAna) na kathaMcitatA ne kramikatA hovAthI syAdvAdatA che. hoya. adhyAtma kSetre paristhiti taddana ulaTI che. dharma je nityAnitya, have AmAM huMya sAco ane tuMya sAco tathA badhuM ya sAcuM, zuddhAzuddha, svapara rUpa, bhedabheda, vaitAdvaitarUpa ke asti-nAstirUpanA evuM kyAM AvyuM? kaI vastu kaI apekSAe sAcI che ane kaI joDalA athavA yugmarUpa hoya che, tenA bALabaccAM ke saMtAnorUpa apekSAe khoTI che, te jANIne samajIne apekSA lagADI vAta kahevI paryAya nathI hotA, paraMtu guNa je jJAnadarzanAdirUpa ekalA che te paDe. A je apekSA lagADavAnI vAta che tene "sApekSavAda' kahevAya tenI bhinnabhinna avasthArUpa ke kArya yA kriyArUpa anaMta paryAya hoya che je AInsTAInanI Theory of Relativity nAmathI prasiddha che. che. jemake jJAnaguNanA mati, zruta, avadhi, mana:paryAyAdi paryAyo, vyavahAramAM je kAMI vyavahAranuM che te badhuM koInA kazAka saMbaMdhathI che darzana-zraddhAguNanA samyaka, mithyA Adi paryAyo. ke pachI koI ne koI saMdarbhamAM arthAt Reference to Context, sikkAnI paraspara virodhI be bAju-be paDakhA hoya che; je hoya che. chApa ane kAMTo ke heDa enDa TeIla tarIke oLakhAya che. e sikkAnI pUrNa to pUrNa ja hoya. ene koInI apekSA hoya nahIM tethI goLAkAra dhAra upara AMkA ke gIsIo anekaghaNI badhI hoya che. nirapekSa hoya che. evuM e nirapekSa paNa kathanamAM Ave tyAre te vartuLanI trIjyA ke vartuLanA vyAsa bahu badhA hoya che. paNa vartuLathI sApekSa thaI jAya che. apUrNa harahaMmeza apekSA sahita sApekSa ja parigha dvArA bAju be vibhAgamAM vaheMcAyela che. vartuLanI parighathI hoya. apUrNa hoya to te kayA pUrNathI keTaluM ne kevI rIte apUrNa che gherAyela bAju aMdaranI bAju hoya che jyAre parighanI bahAra taraphanI te jANavuM paDe ne kahevuM paDe. vaijJAnika sara AInsTAInanI thIerI asImita vyApaka bAju bahAranI bAju hoya che. e ja pramANe pratyeka opha rIleTIviTI to apUrNanI apUrNa sAthenI sarakhAmaNIrUpa dravya yA vastunA paraspara viruddha dharmo-pratipakSI dharmo be che paNa guNa sApekSavAda che. jyAre jainadarzanano sApekSavAda to pUrNa-nirapekSanI anaMtA che. athavA to kaho ke dorI (dhAgA)nA cheDA be ja che. UbhI tulanAmAM apUrNatA jaNAvato ane kaheto nirapekSa kendrita rAkhela dorInA be cheDA uttara ne dakSiNa che to ADI rAkhela dorInA sApekSavAda che. 263 jainadarzana ane anekAntavAda Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have jainadharmIne pUchavAmAM Ave ke zuM jainadarzana anekAntavAdI bhedabheda, dhruvAdhruva, gamanAgamana ema pratipakSI dharmo dhvaMdva samAsathI darzana che? ApaNe kahIe ke hA! pharI pharIne pUchAtA pharI pharI kahI zakAya che.paraMtu anekAntadharmI ke anekAntaguNI yA anaMta jainadarzana anekAntavAdI darzana che evo ja javAba vAraMvAra maLato guNAtmaka vastu ne te pramANe jamAvI zakAtI nathI. te thI rahe che. Avo ekano eka javAba maLato raheto hovAthI te anaMtaguNAtmaka vastunA kathana mATe to syAdvAdazailI je saptabhaMgI anekAntavAdI karatAM te mithyA kathana kare che. kharekhara vAstavikatA kahevAya che tenI sahAya levI jarUrI thaI paDatI hoya che. to e che ke jainadarzana na to ekaluM ekAnta anekAntavAdI che ke na anekAntadharmI vastunA vastusvarUpanuM nirUpaNa karatA karatA eka to ekaluM ekAnta ekAntavAdI che. sthiti evI paNa Ave che ke jyAre kahevuM paDe ke A ja sAcuM che ane kAnta+e kAnta=ane kAnta evuM je nadarzana samyam arthAt aMtima AtyaMtika nirapekSa satya che, rIyala che, kAraNa ke ekAntapUrvakanuM samyagU anekAnta evuM anekAntavAdI darzana che. kyAreya rIleTIvITI ke sApekSatA rahI nathI. A ja satya che ema kahevAmAM rAgabhAvathI mokSa thAya ja nahi. vItarAgabhAvathI ja mokSa thAya evA pachI vastu svarUpanuM nirUpaNa anekAnta na rahetA ekAnta thaI jAya samyaka ekAnta saha samyak anekAnta e jainadarzana che. che. paraMtu te ekAnta kathanamAM apekSA lagAvI 'ja' avyayano prayoga samyaga jJAnI, samyagU ekAnta samyagdarzana svarUpI AtmA thato hoya che. ane te ekAntika kathana sApekSika nayAtmaka kathana (brovya)no anubhava karI samyagU anekAnta svarUpI jagata samastane thatuM hoya che. jANe che. pUjA, bhakti, vrata, paccakhANa Adi zubha bhAva che. enAthI vardhamAna cothe mALe che. vardhamAnane khoLatA AvelA mitravargane mokSa na ja thAya. saMsAra asAra ja che. saMsAra duHkharUpa, du:khamaya, bhoMyataLiye rahela mAtA kahe che ke upara jAo ! vardhamAna cothe mALe du:khaphalaka ja che. rAga-dveSAdi kaSAya bhAvothI mokSa na ja thAya. AmAM che. khoLatA khoLatA mitravarga cotho mALa cUkI jaI pAMcamA mALe e kAnta ja ghaTita thAya. udAharaNa paramaguru gaNadhara zrI jaI pahoMce che. pAMcame mALe hisAbI kAmakAja karatA pitA gautamasvAmIjInuM che. zuddhabhAva-zuddhopayoga-vItarAgabhAvathI ja mitravargane nIce cothe mALe javA jaNAve che. mitravarga guMcavAya mokSa thAya. AmAM ekAnta ja ghaTita thAya. rAgathI ya mokSa thAya ane jAya che ke mitra vardhamAna kyAM che? upara che ke nIce? AmAM anekAnta vItarAgatAthI ya mokSa thAya evA anekAnta tyAM ghaTita na thAya. che. mAtA paNa enI apekSAe sAcA che ane pitA paNa enI jainadarzana samyagU ekAntapUrvakanuM samyagu ane kAjodarzana apekSAe sAcA che. kAraNa ke bhoMyataLiye rahela mAtAnI hovAthI jyAM jyAM je je yogya-ghaTita thatuM hoya tyAM tyAM te te apekSAe-dRSTikoNathI cothe mALe rahela putra vardhamAna upara 'ja' ghaTita karavuM joIe. tethI ja yogIrAja AnaMdaghanajI mahArAjAnuM che. jyAre pAMcame mALe rahela pitAnI apekSA-dRSTikoNathI putra gAna che ke.. vardhamAna cothe mALe hovAthI nIce "ja" che. eka anekarUpa nayavAde, niyate naya anusarIe re... A rIte "paNa" avyayanA prayogathI thayela kathanamAM yAt vAsupUjya zrImadjI rAjacaMdrajInuM paNa mAne che ke... zabdanA pragaTa ke apragaTa garbhitapaNe prayogathI anekAnta svarUpanuM jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM te; prakAzana thatuM hoya che. paraMtu "ja" ke "cAt va' avyayanA prayogathI tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha.. amuka dRSTikoNa View Point thI athavA to apekSA lagADIne Atmasiddhi thatAM kathanamAM ane kAnta che ane te sApekSavAda che, je ahIM koI jijJAsu prazna kare ke... jIva mokSane ja Icche che ke syAdvAdasvarUpa che. evo ekAnta hoya ke nahi? samAdhAna : jyAM jIva potAne zuddhAtmA anekAntarUpI vastunA nirUpaNa ke kathanamAM syAdvAdazailI hoya mokSasvarUpa joto- jANato-anubhavato hoya tyAM pachI mokSanI IcchA che. e zailImAM syAt ke kathaMcita yA "paNa" kahevA dvArA ke vaktA paNa kyAM rahe? IcchA sahitatA to rAga che. IcchA che ane IcchA dvArA anya guNanI svIkRti pragaTapaNe yA to garbhita (apragaTa) paNa rahitatA nIrihatA e vItarAgatA che. rahela hoya che. kema ke vaktA yA upadRSTA jANato hoya che ke kahevAmAM eka kahe kriyAkAMDa sAcA che. bIjo kahe jJAna sAcuM che. ekalI Ave yA kathana karavAmAM Ave tyAre bhASAvargaNAnA pudgalanuM mAdhyama kriyAne sAcI kahevAmAM ane ekalA jJAnane ja sAcuM kahevAmAM svIkAravuM paDatuM hovAthI kathanamAM parAdhInatA- sImitatA-ane to e kAntatA che. jainadarzane tethI ja to eka mahAna sUtro kramitA hoya che. ApyuM che ke... upara-nIce, jamaNa-DAbe, pUraba-pazcima, aMdara-bahAra ke | || jJAnayiAkhyAna moTa | ekalA jJAnathI ke ekalI kriyAthI bAhya-atyaMtara, zuddha-azuddha, nitya-anitya, dhruva-adhruva, sthira mokSa nathI. jJAna vagaranI ekalI kriyA AMdhaLI che ane kriyA vinAnuM (cara)asthira (acara) evA evA paraspara be viruddha dharmo, pratipakSo, jJAna pAMgaLuM che. aMtarajJAna ke atyaMtaramAM sAcI samajaNapUrvaka vaita ke laMka jyAM hoya tyAM anekAnta dharma syAdvAdazailIthI kahI zakAto bAhyamAM thatI dRzyAtmaka bAhya kriyAthI mokSa che. Software tathA hoya che kAraNa ke koI apekSAe vastune upara, jamaNe, pUrabamAM Hardware baMnenI jarUra paDe. e baMne hoya tyAre kaoNpyuTara kAryazIla kahI zakAya che. to te ja vastune koI bIjI apekSAe nIce, DAbe, thAya. pazcimamAM che; ema kahI zakAtuM hoya che. "paNa" avyayanA prayogathI aMtaramAM evI to verAga ke vItarAga pariNita ubhare che tyAre baMne paDakhAMone svIkAra thato hoya che. e syAdvAda che. paraspara bahAramAM zarIramAM khorAka na javAnI kriyA je thaI jatI hoya che, te virodhI ubhayapakSI vAtone eka sAthe nityAnitya, zuddhAzuddha, anazana yA upavAsa che. e ja Atma-sAmIpya ke Atmakya. bhItara prabuddha saMpadA 264 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamAM evA to DUbI gayA ke pachI garakAva thaI gayA ke gharavALA jenadarzana vItarAgavijJAna hovAthI nirAgrahI che. tethI kahe bhojanathALI mUkI gayA te emanI ema paDI rahI, te tyAM sudhI ke che, AtmA dravyadRSTie (mULamAM)mAM nitya che ane paryAyadRSTie mAkhIo baNabaNavA lAgI ne pharate kIDI makoDA pharavA lAgyA. (vartamAna avasthAe) anitya (kSaNika) che. AtmA dravyadRSTie (mULa gharavALA AvIne kahevA lAgyA ke kyAM khovAI gayA te bhojana svarUpanI apekSAe) zuddha che ane paryAyadRSTie (vartamAna avasthAnI paNa na karyuM ane A badhI hiMsA thaI gaI. are bhAI! hiMsA kyAM apekSAe) azuddha che. jainadarzananI A samyaka mAnyatA samya thaI? A to moTI ahiMsA thaI gaI. svabhAvanI svarUpanI jAgRti anekAntatA che. svanI astithI svamAM ekatva che ane paranI e ja moTI ahiMsA che. svarUpAnubhavamAM ke svarUpaciMtanamAM evA nAstithI parathI vibhakta che, te je nadarzananI ane kAnta to khovAI javAya ke khAvApIvAnuM bhAna ke sudhabudha rahe nahIM. darzanazailI che. AtmAne ekAnta nitya ke anitya, zuddha ke azuddha, A vAto sAMbhaLI vicArakane prazna udbhavyo ke kriyA AvI abhe darUpa ke bhedarUpa mAnavo te sadhaLI mAnyatA e kAnta kyAMthI? pratiprazna karyo ke bhAva gayA kyAM? pahelAM to bhAva ane mithyAtva che. kriyA ubhaya hatAM. kriyA rahI gaI to bhAva kyAM gayA? jJAna-samajaNa koI pUche ke bhAratadeza eka che ke aneka che? tyAre te praznakartAnuM je bhAvajanaka che te rahyA nahi tethI bhAva sahitanI bhAvakriyA thaI samAdhAna karatAM jaNAvavuM paDe ke...deza tarIke bhArata deza eka ja che zakatI nathI mATe kuLaparaMparAnI bhAvavihoNI paNa kriyA karavAnI paNa te deza ke rASTrano rAjya yA prAMta rUpe ullekha karatAM jaNAvavuM cIlAcAlu pravRtti to rahI paNa vRtti khovAI gaI. jyAM pravRttimAMthI paDatuM hoya che ke bhArata rASTra aneka aThThAvIsa prAMtono banela eka nivRttimAM AvIne vRtti vinAnA nirvikalpa thavAnuM hatuM ane rASTra yA deza che. badhAya aMgopAMganA banela sarvAgI zarIpha svabhAvamAM sthira thaI javAnuM hatuM tyAM vRttinuM bASpIbhavana thaI kahevAya che. zarIranA aMgopAMga avayava kahevAya che jyAre gayuM ane pravRtti dhamadhokAra cAlu thaI gaI. zAMti khovAI gaI ane khoDakhAMpaNavALuM pAMgaLuM zarIra vikalAMga kahevAya che. A to jIvAtA ghoMghATa khUba vadhI gayo. pachI anAhatanAda-AtmanAda saMbhaLAya jIvanAnubhavanA ekAnta (eka) ane anekAnta (aneka)nA buddhigamya kyAre ? azAMtimAMthI zAMtimAM javAnuM che, zabdamAMthI azabdamAM, udAharaNo che. bhedamAMthI abhedamAM jaIne karavApaNAmAMthI jyAM TharavApaNAmAM naya vivekSA rahita tathA "ja' kAra sahitathI guNonA sarvathA AvavAnuM che tyAM karavApaNAmAMthI karavApaNuM ja nipajatuM rahyuM paNa bhedanI ke guNInA sarvathA abhedAdinI je je prakAranI ekAnta TharavApaNuM to bhUlAI gayuM. upayoga thakI yoga hovA chatAM dekhAto mAnyatAo che; te sarva ekAnta mithyAtva che. anekAnta dharmavALA yoga ane dekhItI yogakriyA rahI gaI paNa atyaMtara na dekhAtI AtmAne eka ja dharmavALo AtmA mAnavo te ekAnta mithyAtva yA upayogakriyA gAyaba thaI gaI. abhiniveza che. anekAntamAMthI ekAntamAM javAnuM hatuM ane parama dhairyane prApta "huM to Avo ja chuM!" "huM to pApI ja chuM!' evuM ekAnta na karI lokAgra zikhare paramadhAmamAM paramapade-virAjamAna thavAne badale mAnavuM. 'svabhAva (svarUpa)thI huM paramAtma svarUpa chuM! 'bhale vartamAna anekatAmAM ane anekAnta (bhavobhavanA bhavAMta)mAM ja gUMcavAyelA avasthAmAM pApI chuM!' 'dravyadRSTithI huM paramAtmA chuM!" "paryAya dRSTie rahyA. ane kamAMthI je eka kevalyatAmAM Ave che te ja enA huM jIvAtmA chuM!" dravyadRSTinI dRDhatA jema jema vadhatI jAya che, tema kevaLajJAnamAM anekane pratibiMbarUpa samAvI le che. e kevali ja tema paryAyadRSTi ghaTatI jAya che. palaTAvAnuM nAma ja paryAya che. jo anAdi-anaMta kALano eka samaya rUpa saMkoca kare che, jyAre chaghastha paryAya parivartanazIla hota nahIM to duSTajana sajjana thAta nahi ane eka samayane anaMtakALa rUpa vistAre che. saMsArI kyAreya siddha thaI zakata nahIM. vidhAna, kathana ke vAkya ekAntika che ke anekAntika; tene anekAntavAdI jainadarzana sArvabhaumika che, sArvakAlIna che, oLakhavAnI nizAnI te vAkyaprayogamAM vaparAtA avyayo "ja' ane sArvajanika che, kAraNa ke te vItarAgavijJAna ane AtmavijJAna che. paNa' che. A Ama 'ja' che, e vAkyaprayoga ekAntika che. A vaLI e jagajAhera che ke je vijJAna hoya te sarvane, sarvatra, sarvadA, Ama "paNa" che e vAkyaprayoga ane kAntika che. hindI bhASAnI sarvathA eka samAna lAgu paDe. tethI ja to vItarAga sarvajJa tIrthakara vAta karIe to "rI' avyayano prayoga ekAttatA sUcaka che to 'mI' bhagavaMtoe ekAntathI pIDAtA jagatane anekAntatAno upadeza avyayano prayoga anekAntatA sUcaka che. je presa kI hai A vAkyaprayoga Apyo che. ekAnta sUcaka che. je resA bhI haiM A vAkyaprayoga anekAnta sUcaka sahu koI haLukarmI bhavyAtmAo doSa-avaguNanI vartamAnamAM che. e pramANe aMgrejI bhASAmAM May, wil, anekAnta sUcaka che to je asti che, tenI nAsti karIne tathA svarUpa guNanI vartamAnamAM je Must, Shall ekAtta sUcaka che. nAsti che, tenI asti karIne saguNo keLavI svarUpa guNone pragaTa koI eka aMza (Part-vibhAga) ne aMzI (pUrNa ke Whole) karI anya-parathI vibhakta thaIne (chUTA paDIne) svathI aikya sAdhIne mAnava arthAt AtmAne nitya ja mAnavo; AtmAne anitya mULa maulika svarUpa pragaTa karI astitvano AnaMda mANo ! evI hArdika (kSaNabhaMgura) ja mAnavo, te saghaLI ekAntika AgrahI mAnyatAo abhyarthanA! che. koI darzana AtmAne nitya ja mAnavAno Agraha rAkhe che to noMdha : koI darzana AtmAne anitya ke kSaNabhaMgura mAnavAno Agraha rAkhe svarUpaciMtaka paMDitazrI panAlAla ja. gAMdhI tathA navayuvAna che te sarva ekAnta mithyA mAnyatA che je jainadarzanamAM "ekAnta paMDitathI phulacaMda zAstrIjIthI saMpAdita jJAnanA AdhAre prastuta lekhanuM mithyAtva' ke abhiniveza nAmano mithyAtvano eka prakAra che. saMpAdana thayuM che. 265 jainadarzana ane anekAntavAda Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAda ane samyakajJAna | | prA. Do. kokilA hemacaMda zAha [DaoN. kokilA hemacaMda zAha - muMbaI yunivarsiTInA eDajanTa prophesara bhagavAna mahAvIra A praznano uttara ApatA kahe che - 'loka tarIke, pIeca. DI. gAIDa tarIke potAnI sevA Ape che. somaiyA kaoNlejamAM zAzvata paNa che, azAzvata paNa che. traNe kALamAM evo eka paNa samaya jaina senTaranA paNa adhyayana kAryamAM rata che. viduSI lekhikA jaina sAhitya nathI jyAre loka na hoya tethI te zAzvata che. loka sadA, haMmezAM eka samArohamAM potAnA vidvatAbharyA saMzodhana patro rajU kare che ane lekho sarakho nathI raheto. te avasarpiNI ane utsarpiNImAM badalato rahe che. paNa lakhe che. prastuta aMkamAM temaNe samyaka darzananA keTalAka mahattvanAM tethI te azAzvata che. Ama vastumAM paraspara virodhI dharmo hovAthI pAsAnI carcA anekAMta darzananA saMdarbhe karI che. ] anaMta dharmAtmaka che." jayaMti mahAvIrane prazna pUche che, sUtA rahevuM 'jeNa viNA logassa vavahAro savvahANa nivvddi| sAruM ke jAgatA rahevuM?' mahAvIra kahe che-"keTalAka jIvonuM sUtA rahevuM tasya bhuvaNekkAguruNoNamo aNeMgatavAyassa / / ' sAruM jyAre keTalAkanuM jAgatA rahevuM sAruM." jayaMti pUche che, e kevI (-siddhasena divAkara - sanmattitarkaprakaraNa) rIte ? mahAvIra kahe che, je jIvo adharmI che emaNe sUtA rahevuM sAruM ke jenA vinA jagatano vyavahAra paNa nathI cAlato te samasta lokanA jethI te bIjAne pIDA na pahocADe. jyAre dhArmika jIvonuM jAgavuM sAruM eka mAtra guru anekAMtavAdane huM namaskAra karuM chuM." che kAraNa ke te aneka jIvone sukha arpe che. jainAcAryonA sarva dArzanika ciMtanano AdhAra anekAMtavAda che. jainadarzana pramANe vastumAM aneka guNadharmo che. eka ja gaNadharma satyajJAnanI prAptinI vAta to dUra rahI, samAja ane parivAranA para bhAra mUkavo eTale ekAMtavAda. AMzika satyane pUrNa satya mAnavuM saMbaMdhano nirvAha paNa anekAMta vinA nathI cAlato. samagra jagatano eTale mithyAjJAne. ekAMtavAda koI eka dRSTinuM ja samarthana kare che. ekamAtra guru ane anuzAstA anekAMta che. samyakajJAna ane samagra ekAMtavAda kyAreka sAmAnya athavA vizeSanA rUpamAM maLe che to kyAreka vyavahAra enA dvArA anuzAsita che. tethI tene namaskAra. jainadarzanamAM sat ke asatnA rUpamAM. tatvane pUrNa rUpamAM jovuM eTale ekAMtavAdano syAdvAda athavA anekAMtavAdanuM eTaluM badhuM mahattva che ke Aje syAdavAda tyAga karavo. tAttvika dRSTie - padArthanA eka guNadharmane sarvathA satya ke anekAMtavAda jainadarzanano paryAya banI cUkyo che. mAnavuM ane bIjA guNadharmane sarvathA mithyA mAnavuM e vastunI pUrNatAne aneka tavAda jenadarzanano maulika cikita chedareka vasa padArtha khaMDita kare che. paraspara virodhI lAgatA guNo ekabIjAthI avazya virodhI ane kAMtmaka che. jainAcAryonA mata anusAra pratyeka vasta mAM anaMta che; paNa saMpUrNa vastuthI virodhI nathI. vastu baMnene samAnarUpI Azraya guNadharmo hoya che. "anaMta dharmAtmakamUvastu." paraspara virodhI guNadharmonuM Ape che - A daSTi anakAta che, svAduvAda che, sApAvAda hovuM e mULabhUta siddhAMta che. pratyeka vastu paraspara virodhI evA anaMta anekAMtavAda eka vilakSaNa svataMtra dRSTi che jemAM vastunuM pUrNa svarUpa guNadharmAtmaka, aneka prakAranI vividhatAothI bharelI che. pragaTa thAya che. eka ane aneka, nitya ane anitya AvA guNono manuSyanI A anAdikAlIna jijJAsA rahI che ke satya zuM che? anekAMtavAdane AdhAre samanvaya karavAmAM Ave che. anekAMtanuM sUtra katala tattva zuM che? samyakajJAna zuM che? eka vakhata gaNadhara gautame bhagavAna che saMtulana. paraspara virodhI lAgatA guNone eka ja dravyamAM avirodhI mahAvIrane pUchyuM ke 'tattva zuM che?' 'kiM tattvam' rIte samanvaya karavA te anekAMtavAdanI deNa che. anekAMtavAdI phakta dravyadRSTithI joto nathI, phakta paryAyadRSTithI paNa nahIM. dravya ane paryAya bhagavAne kahyuM, '3panne vA, vigate vA, dhruve vA !' baMne dRSTithI jovuM te anekAMta arthAt anekAMtadaSTi na kevaLa dravyAtmaka arthAtu utpanna thavuM, nAza thavo ane zAzvata rahevuM e tattva che. che. ke na paryAyAtmaka, paNa ubhayAtmaka che. AcArya mahAprajJa anekAMtane A tripadI tattva che, satya che. ahIM sApekSatAnuM (Relativism) sUcana trIjuM netra kahe che. samyakajJAnanI dRSTie, satyanI dRSTie te trIjuM netra che. vasta nitya che. anitya che ane zAzvata che e satya che. je eka che che. eka ja vastumAM rahelA paraspara virodhI guNadharmo ane tattvone te aneka paNa che. je nitya che, te anitya paNa che. phakta zAzvata, ke khullA karIne je batAvI zake te anekAMtavAda. A guNadharmo vastunI phakta nitya ke, phakta anitya e tattva nathI. nityatA ane anityatA aMdara rahelA che. tattvajJAnanA ucca tathA kaThina kSetrathI mAMDIne, sApekSa che. tattva utpAda, vyaya ane dhrauvyAtmaka che. mahAvIre A rIte vicAramUlaka bhUmikAthI laIne AcAramUlaka pradeza sudhInI tamAma tattvajJAnano upadeza Apyo. temaNe vastunA svarUpanuM badhI dRSTiothI paristhitiomAM anekAMta tattvajJAnanI samajaNa khUba ja upayogI banI pratipAdana karyuM. anekAMtano AdhAra sAta naya - dRSTibiMdu (stand- zake tema che. anekAMtathI sApekSatAno vikAsa thAya che. enAthI jIvana point) che. vyavahAra svastha ane sAmaMjasyapUrNa thAya che. anekAMtano zAbdika artha che - jeno aMta eka nathI te, arthAt paramasatyanI anubhUti ane kAMtanA AdhAre thAya che. ekAMtavAda jeno guNa eka nathI evo mata - ke je anusAra koIpaNa vastu ekAMtika ke nirapekSa ciMtana pUrNa satya nathI. samyakajJAnanI bhUmikA eTale nathI. A samajavA keTalA dRSTAMto paNa jaina sAhityamAM jovA maLe che, anekAMtadRSTi. koIpaNa vastunA vividha pAsAMo tapAsI tenA satya je dvArA paraspara virodhI lAgatA guNono samanvaya kevI rIte thAya te svarUpane jANavuM te anekAMtavAda che. satya eka ja hoya che. paraMtu tenA jANavA maLe che. bhagavatI sUtramAM prazna pUchyo che ke, "loka zAzvata che pAsA aneka hoya che. dareka pAsAne judI judI apekSAthI jovA ane ke azAzvata?" samajavA te anekAMtavAda che. tattvane vividha dRSTikoNathI jovuM te anekAMta prabuddha saMpadA 266 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMta che ane tenuM sApekSa pratipAdana karavuM te sApekSavAda che. naya AMtarika virodha che evA bhayathI ApaNe vastunI aMdara evA guNone eTale koI eka dRSTikoNa pramANenuM satya. nayavAda eTale apekSAvAda. na svIkArIe to vastunuM yathArtha svarUpa ApaNe samajI na zakIe. ahIM sAmAnya manuSya eka kALe vastunA eka ja dharmane, pAsAne jANI zake e vAta yAda rAkhavI ghaTe ke eka ja vastumAM A paraspara virodhI jaNAtA che. tethI tenuM jJAna sApekSa hoya che, AMzika hoya che. naya dvArA je guNo eka sAthe rahe ja che eTale emAM kharekhara virodha che ja nahIM. jJAna che te eTalA mATe samyaka mAnavAmAM Ave che ke te potAnA jyAre jaina dArzaniko kahe che eka ja vastu nitya-anitya, eka-aneka dRSTibiMduthI atirikta bIjA jeTalA dRSTibiMdu che teno niSedha nathI Adi che tyAre teno artha evo nathI ke vastu te ja apekSAthI nitya paNa karatuM paNa te pratye upekSAbhAva darzAve che. syAdvAda virATa dRSTikoNa che ane anitya paNa che. anekAMtanA siddhAMta pramANe eka ja vastu eka prastuta kare che. apekSAthI nitya che, to bIjI apekSAthI anitya paNa che. Ama judI kahevAya che ke mahAvIre citravicitra pAMkhavALA eka moTA judI apekSAthI vastumAM judA judA guNono svIkAra karAya che. A badhA 5 skokilane svapnamAM joyuM. 5 skokilanI citravicitra paMkho guNa vastumAM eka sAthe ja rahe che. amuka vakhate amuka guNone mukhya anekAMtavAdanI pratIka che. jyAM eka ja jJAnanA paMkha hoya tyAM ekAMtavAda karavAmAM Ave che. jyAre bIjA guNane gauNa karavAmAM Ave che. Ama che. anekAMtavAda eka ja raMganuM pAMkhavALuM kokila nathI, paraMtu citravicitra anekAMta e vastunuM svarUpa che ane AvI aneka dharmAtmaka vastu-svarUpane pAMkhavALuM kokila che. jyAM vividha varNanA paMkha hoya che tyAM anekAMtavAda jANavAnuM kAma ApaNe dRSTikoNarUpa nayane svIkAravAthI karI zakIe. hoya che. A rIte jaina dharmanA prANabhUta siddhAMta anekavAdanuM suMdara paraMtu eka nayathI jANela vastunA svarUpane te vastunuM saMpUrNa svarUpa rIte citraNa karyuM che. ekAMtavAda koI eka dRSTibiMdunuM samarthana kare che. mAnI levuM bhUlabhareluM che. AthI ja jaina AcAryoe kahyuM che ke bIjA kyAreka sAmAnyanuM to kyAreka vizeSa guNadharmanuM; jyAre anekAMtavAda dRSTikoNano virodha karyA vinA eka nayane mukhya karIe tyAre bIjA anekanuM samarthana kare che. paraspara virodhI lAgatA guNono eka ja nayanI vAtano niSedha na karatA ApaNe bIjA nayanI vAtane gauNa dravyamAM avirodhI rIte samanvaya karavo e anekAMtavAdanuM darzanazAstramAM karIe to te naya che ane jo bIjA nayano niSedha karIe to te durnaya mahattvanuM yogadAna che. be virodhI guNonuM apekSAbhedathI rahevuM e zakya che. Ama naya eTale koI eka dRSTikoNa pramANenuM satya. anekAMta che, vAstavamAM A guNo virodhI nathI. nirapekSa nayono samUha nathI kAraNa ke paraspara nirapekSa naya mithyA che. nayavAda ane anekAMtavAda je apekSA sahita naya che te vastusvarUpa che. jainadarzanane sAcA arthamAM samajavA mATe anekAMtavAda, nayavAda Ama, nayonuM vizeSa mahattva che. nayadRSTi vagara vastusvarUpane ane sAdvAdanuM svarUpa samajavuM jarUrI che. samajI zakAtuM nathI. virodhAbhAsanuM samAdhAna nayanI samajaNathI thAya vastu aneka dharmAtmaka che. AvI vastunuM ke dravyanuM jJAna be rIte che. pratyeka vastu dravyadRSTithI nitya ane ekarUpa che ane paryAyaSTithI thAya che - eka pramANathI ane bIjuM nathI. pramANa eTale sAcuM jJAna. anitya-anekarUpa che. pahelI dRSTimAM dravyanI mukhyatA che ane paryAyanI A jJAnanA pAMca prakAra che-mati, zruta, avadhi, mana:paryAya ane gauNatA che. Ama gaNatA ane mukhyatAthI ja vastunI siddhi thAya che. kevaLajJAna. AkhI vastune tenA vividha paDakhAthI jANavuM te pramANa che. naya dvArA jIvAdi padArthonuM samyakajJAna thAya che. jyAre te ja vastune tenA eka paDakhAthI jANavuM te naya che. pramANa dvArA anekAMtAtmaka vastune jANavAnI ane samajavAnI paddhati te vastunuM samagra yathArtha jJAna maLe che jyAre vastunA AMzika svarUpano nayavAda che. jaina dArzanikoe nayanA judI judI rIte bheda pADyA che. paricaya naya dvArA maLe che. pramANa dvArA vastunA akhaMDa svarUpanuM jJAna (1) dravyArthika ane paryAyArthika naya thAya che. jyAre naya dvArA vastunA aMzabhUta judA judA svarUponuM darzana je naya vastunI zAzvata bAju jue che dravyArthikanaya ane je naya thAya che. vastunI parivartanazIla bAju jue che te paryAyArthika naya. vastunirUpaNanI dareka vastune jANavAnA dRSTikoNo paNa aneka hoI zake che. badhI ja dRSTio A be dRSTimAM samAI jAya che. mULa A be ja naya che. paraMtu jyAre ApaNe eka dRSTikoNathI vastune jANIe tyAre bIjA AcArya siddhasene A nayonuM samarthana karatAM kahyuM che ke A be nayo dRSTikoNano niSedha na karIe to tene naya kahevAya. paraMtu eka dRSTikoNathI mukhya che-bIjA badhA emanA prakAro ja che. dravyadRSTithI dareka padArtha vastu jevI jaNAya tevI ja mAtra vastu che ema mAnI levuM tene durnaya nitya che jyAre paryAyaSTithI anitya che. kahevAya. jema koI aMdha vyakti hAthInA pagane sparza karI ema mAne ke (2) arthanaya ane zabdanaya hAthI thAMbhalA jevo ja che to te durnaya kahevAya. paNa jo te ema samaje je naya vastune athavA padArthane jue che te arthanaya ane je naya ke hAthInA zarIrano eka bhAga thAMbhalA jevo che to te naya kahevAya. tenA vAcaka zabdane jue che te zabdanaya. jaina dArzanikonA mata pramANe vastunuM sAcuM jJAna-samyaka jJAna (3) nizcayanaya ane vyavahAranaya meLavavA mATe tene judI judI bAjuethI samajavAno prayatna karavo joIe vastunA nirapekSa svarUpane jonAra naya te nizcayanaya jyAre eka ane A badhA pAsAMne yogya rIte bhegA karI vastunuM sAcuM jJAna prApta vastunuM bIjI vastumAM AropaNa karI jonAra te vyavahAranaya. nizcayanaya karI zakAya che. judA judA dRSTikoNathI prApta thayela mAhitIne bhegI vastunuM pAramArthika rUpa che jyAre vyavahAranaya vastunuM pratibhAsika karIne vastunuM jJAna prApta karavAnI prakriyAmAM koIne virodha jevuM lAge, rUpa che. Indriyagamya vastunuM sthULarUpa vyavahAranI dRSTithI yathArtha che. kAraNa ke Ama karavAthI eka ja vastu nitya ane anitya, sat ane nizcayanaya dRSTi IndriyAtIta che, sUkSma che. baMne dRSTio samyak che, asat AvA paraspara virodhI guNavANI lAge ane prazna thAya ke AvA yathArthatAnuM grahaNa kare che. virodhI guNo eka ja vastumAM eka sAthe kaI rIte rahI zake ? Ama, jaina dharmanA dArzanika graMthomAM sAta nayonuM varNana jovA maLe che. anekAntavAda ane samyakajJAna 267 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) naigamanya (2)saMgrahanatha (3)vyavahAranaya (4)jusutranaya (5) zabdana. (6) samabhirUnaya (7) evabhUtanaya ahIM pahelA cA2 arthanaya che jyAre chellA traNa zabdanaya che. sAte nayo eka ja vastune jovAnI, samajavAnI bhinna bhinna bAjuo che. A sAteya bAju ekaThI maLIne vastuno saMpUrNa khyAla Ape che. nayanA jeTalA bheda che eTalA mata che. anekAMtavAdane bIjAonA dRSTibiMduoM, mo pratye mAna che. dareka matamAM, vicAramAM satya che e vAta te mAnya rAkhe che. paraMtu e paNa samajavuM jarUrI che ke dareka mata, vicAra, saMpUrNa satya nahi paNa AMzika satya rajU kare che tethI pUrNa satyane pAmavA paraspara visaMvAdI matono samanvaya karavo jarUrI che. e rIte judA judA darzanono samanvaya karI virodha dUra karI zakAya. anekAMtavAdanuM kArya mAtra vividha mato, vicAro, darzanonA satyo sApekSa ane AMzika che e darzAvavAnuM nathI paNa sAthe sAthe temano eka bIjA sAthe yathAyogya meLa karI virodhanuM zamana karavAno che ane vadhu ne vadhu sarvagrAhI uccattara satyane pAmavAnuM che. A kAraNe ja jainadarzana potAne bhinna bhinna darzanonA samanvayarUpa samaje che. padarzana skrina aMga makSIje.' badhA ja kathano sApekSa che-dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI amuka apekSAthI satya che. vastunuM svarUpa; jainadarzana pramANe asti, nAsti ane avaktavyathI samajI zakAya che. syAdvAdamAM dareka kathana ekAMta che paNa samagra kathanapaddhati anekAtmaka che. syAdvAda anizcitavAda ke saMzayavAda nathI. kAraNa ke "sthAta'no artha saMbhavataH hovA chatAM 'eva" zabdano prayoga thanapaddhatimAM karavAmAM Avyo che te ema sUcave che ke je jJAna maLe che te nizcita ane sApekSa maLe che. vijJAnamAM AInsTAInanI Theory of Relativity' sAthe te sAmya dharAve che. spAno artha 'May be' ke 'Perhaps' nathI-paNa 'koI eka apekSAthI' che. syAdvAdamAM dareka kathana ekAMta che. paNa te vastu jevI che tevI ja batAve che. syAdvAdano AdhAra che vastutattvanA anaMta gurjo, mAnavIya jJAnanI apUrNatA ane sApekSatA. jaina tarkazAstrIo A sApekSa kathana yA vidhAnanA siddhAMtane syAdvAda kahe che. anekAMtavAda darzana che. syAdvAda enI abhivyaktinuM mAdhyama che. satya mATenI zailInA mukhya be tattva che-pUrNatA ane yathArthatA je anekAMtavAda kahe che anekAMtanuM samyak parijJAna thayA vagara jaina tattvajJAnane yathArtha rIte samajavuM azakya che. syAdvAda apekSAbhedathI nizcayAtmaka che. te saMzayavAda ke ajJAnavAda nathI. syAdvAdane vAstavika rIte na jANanArA A siddhAMta para doSAropaNa kare che je mithyA che. te Adhunika vijJAna-padArtha vijJAna sAthe susaMgata che. vyavahAramAM paNa anekAMtavAdanA ghaNA phAyadA che. tenAthI vivAda ane vaicArika saMgharSanuM nivAraNa zakya bane che. vaicArika sahiSNutA dvArA dharma sahiSNutA-judA judA dharmomAM rahela satya AMzika rIte jovA maLe che. Ama temAM vividha vicAradhArAonA samanvayanI zakti che. vividhatAmAM ekatA sthApavA A siddhAMta upayogI thaI zake. anekAMtavAda ane svAAda syAdvAdano mULabhUta siddhAMta che-pratyeka vastu sApekSa che. sAAda : sAAda eTale zakyatAno siddhAMta syAdvAda sApezika kathanapaddhati che. anekAMtAtmaka vastune naya dvArA jANIe paNa enuM varNana karavuM hoya to ApaNe evI bhASA paddhati apanAvIe ke jethI vastunA koIpaNa pakSano niSedha na thAya. AvI pati jai jaina zAstrakAroe vikasAvI che te syAdvAda che. syAdvAda padArtha ke vastunA vividha pAsAMonuM vividha dRSTikoNathI vizleSaNa kare che-e rIte ke amuka vastunuM kathana karatA vastunA aneka guNadharmono niSedha thato nathI. syAdvAda dvArA sat-asata, nitya anitya Adi paraspara virodhI lAgatA paraMtu eka sAthe eka ja vastumAM rahetA te go bAbata kathana karavAmAM Ave che. ahIM AvA paraspara virodhI lAgatA guNo zA mATe kharekhara virodhI nathI, paraMtu ekabIjAnA pUraka che e vAta darzAvI che. A paddhatimAM dareka kathana sAthe 'yAd' pada lagAvavAmAM Ave che. A siddhAMtamAM 'sAda' zabdano artha che koI eka apekSAthI athavA 'kathaMcit', 'syAt'pUrvaka je vAda che-kzana che-ne syAdavAda, 'syAd' zabda anekAMtano dyotaka che. tethI syAdvAdane anekAMtavAda paNa kahe che-(spAAda maMjarI) syAdvAdane 'saptabhaMgI' paNa kahe che. 'saptabhaMgI' eTale judI apekSAe yojAtA sAta vAkyono samUha, syAdvAdanA sAta bhaMgo nIce mujaba cheH Ama sajJAna mATe anekAMtavAda, nathavAda ane syAdvAda jarUrI che. jena dArzanikonI niSpakSavRtti ane ahiMsaka pravRttino ahesAsa A siddhAMta karAve che. jyAM koI naya kiMcit mAtra na dubhAya evI jinezvaronI vANI che-'anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che.' saptabhaMgI eka evo siddhAMta che ke je vastunuM AMzika paraMtu yathArtha kathana karavA samartha bane che. anekAMtavAdanA mULa siddhAMto samanvayavAda ane sahaastitvAda sUcave che. anekAMtadRSTie samasyAnuM samAdhAna zodhavAthI Agraha-vigrahano prasaMga upasthita thato nathI. anekAMtanuM yogadAna dArzanika kSetramAM jema mahattvapUrNa che tema vyAvahArika jIvanamAM paNa tenI mahattA che. aMtamAM:- 'huM anekAMtapadane prApta che, evA akhila pramANano viSaya jayazIla ho, te anekAMtapada pravRddhazALI ane atula che tathA potAnA ISTa arthanI siddhi ApavAvALo che. emAM anaMta guNone 1. svAd AriA ya-vastu amuka apekSAthI che. 2. svArgari va-vastu amuka apekSAthI nathI. 3. cAl 'stiya nAstiyava-koIudaya che. te pUrNarUpathI nirmaLa, jIvone AnaMdita karavAvALo, mithyA apekSAthI vastu che apekSAthI nathI. 4. svAt vattavyanuM H-vastu, ekAMtarUpa, mahAna aMdhakArathI rahita tathA zrI vardhamAna tIrthaMkara koI apekSAthI che ane avaktavya che. 5. ravAnuM risAya vyAyama pratipAdita che.' va-vastu amuka apekSAthI che ane ane avaktavya che. 6. svAr nAstiya gavyaktavyam jJa--amuka apekSAthI nathI ane avaktavya che. 3. svAt stiya nAstiva vyattattvam -amuka apekSAthI vastu che, nathI ane avaktavya che. Ama vastu eka ja rUpa nathI-tenA anya rUpa paNa che. koI vastunuM astitva ke nAstitva ekAMta nathI. syAdvAda pramANe anokhuM ane viziSTa che. prabuddha saMpradA 268 (prametha kramamArtaDa pR-11, dvitIya bhAga) anekAtmaka arthavALuM vAkya e ja syAdvAda che ema vadhIyastraTIkAmAM kahyuM che anekAMtadRSTi e satyadRSTi che tethI samyakttAna che. AMzita satyane pUrNa satya mAnavuM e mithyAjJAna che. tattvane pUrNarUpamAM jovuM eTale anekAMtavAdano svIkA2 ka2vo jenuM tattvajJAna Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdaghanajInA stavanomAM anekAMta I DaoN. abhaya dozI [ DaoN. abhaya dozI - muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa che. jaina dharma-ciMtana ane sAhityanA UMDA abhyAsI ane saMzodhaka che. jaina saMzodhakone pIeca. DI. karAvanAra A vidvAnanuM covIsI sAhitya paranuM pustaka khUba ja lokapriya thayuM che. prastuta aMkamAM AnaMdadhanajInA vanomAM anekAntavAda viSe temaNe viSada carcA karI che. ] sattaramI sadInA pUrvArdhamAM thayelA AnaMdathanajInI eka marmI sarjaka tarIke khyAta che. temanA padomAM alaukika anubhavanI abhivyakti jovA maLe che. rAjasthAna-gujarAtanI sarahada para vicaratA A sAdhaka muni saMpradAya ane darzananA bhedathI para thaI AtmatattvanI, anahadanI dhUna lagAvIne beThelA saMtapuruSa che. emanA pardAnI abhivyaktimAM nirguNa saMta paraMparAno prabhAva joI zakAya che. kavinI 'padabahutarI' prasiddha racanA che. to e sAthe ja emanI bIjI prasiddha racanA 'covIsI' nAme suvikhyAta che. Aje ApaNane kavine hAthe sarjAyelA 22 stavano ja upalabdha thAya che. A stavanomAM kavie bhaktinI sAthe ja tattvajJAnanI rasabharI lalita rIte prastuti. karI che. kavi anekAMtadarzananA AkaMTha abhyAsI che. AthI kavinI aneka racanAomAM anekAMtavAdanuM nirUpaNlR sahaja rIte Ave che. dasamA zItalanAtha bhagavAnanA stavanamAM paramAtmAmAM paraspara virodhI guNono anekAMtadRSTie subhaga samanvaya darzAvyo che. AvA aneka sthaLo covIsInAM stavanomAM joI zakAya. ema chatAM, kavinuM 20muM ane 21muM stavana dArzanika bhUmikAe anekAMtavAdanI rajUAta kare che. vIsamA munisuvratasvAmI stavanano prAraMbha sAdhakanA praznathI thAya che. 'Atamatattva karyuM jAzuM? jagataguru ! e vicAra muja kahI he jagataguru prabhu ! Atmatattva kevI rIte pAyuM teno mArga darzAvo. sAdhaka bIjI kaDImAM A Atmatattva jANavAnI tAsAnuM kAraNa darzAvatA kahe che ke Atmatattvane jANyA vinA jIva nirmANa samAdhi pAmato nathI. bhAratIya paraMparAmAM je vividha darzano Atmatattva aMgenA potAnA mato dharAve che, tenI vAta karatAM kavi kahe cheH keTalAka vedAMta Adi darzanavALA AtmAne baMdharahita mAne che, paNa vyavahAramAM teo kriyA karatA dekhAya che. teone A kriyAnuM phLa koNa bhogave evuM pUchavAmAM Ave to teo rIsAya che. vaLI, nAstikamatavALA kahe che ke jaDa ane cetanamAM koI bheda nathI, baMnemAM Atmatattva eka che. sthAvara ane jaMgama sarakhA che, AvA matane mAnIe to sukha ane duHkhanA saMka2 (mizraNa)no doSa Ave che, mATe A matane manamAM vicAra karI parIkSA karo. vaLI, vaidAMtadarzanavALA kahe che; AtmA kevaLa nitya che, ane teo AvI vAta karI AtmadarzanamAM vIna thAya che. paNa temAM karelAM karmano nAza ane niha karelA karmanI prAptino doSa Ave che, te manuSya 269 joI zakato nathI. AtmAne ekAMta nitya mAnavAmAM Ave to pratyakSamAM jovAtA kArya-kAraNabhAva ghaTI zake nahi . dA. ta. sonArUpI padArthamAMthI tAra banAvavAmAM Avyo, tAramAMthI kaDI banAvI devAI eTale ke tArarUpI kAraNamAMthI kaDIrUpa kArya utpanna thayuM. paraMtu, jo tAra sadAkALa nitya mAnavAmAM Ave, eka ja svarUpamAM rahenAra mAnavAmAM Ave to temAMthI kaDI kaI rIte niSpanna thaI zake ? eTale AtmA AtmasvarUpe suvarNanI jema nitya che, paraMtu kaDI ane tAra jevA vividha paryAyo-pariNAmo bhava apekSAe dhAraNa kare che. Ama, AtmA saMyoga anusAra vividha pariNAma dhAraNa kare che, mATe te ekAMta nitya nathI. vaLI sugata eTale ke bauddhadarzanavALA kahe che ke, AtmA zizaka che. jo AtmAne kevaLa kSaNika mAnavAmAM Ave to, AtmAne baMdhamokSa, sukha-duHkha Adi saMbhavI zakatA nathI. A vicArane barAbara manamAM besADo. vaLI, lokAyatika vagere darzanavALA kahe che ke pRthvI, agni, vAyu ane jaLa. A cAra bhUtathI vibhinna AtmA jevuM kAMI che nahi. AvuM kahenAra mata to aMdha manuSya jevo che. aMdha manuSya jema bAjumAM heyA gAyane joI na zake, ane kahe ke A jagatamAM gArDa nathI, to gADuM nathI, e vAtane kevI rIte mAnI zakAya? AvA vividha matone lIdhe sAdhaka bhramamAM paDyo che. cittasamAdhine mATe AtmatattvanuM darzana jarUrI hovAthI pharI prazna pUche che ke, he prabhu! tamArA sivAya AtmatattvanuM darzana karAvavA koI samartha nathI. Apa ja samAdhinuM kAraNa evA AtmadarzananuM tattva kaho. ahIM kavi paraspara virodhI vedAMta, bauddha ane lokAyatika darzananI vAta rajU karI temanA dorSo darzAvI dArzanika rIte anekAMta'nI sthApanA karI cUkyA che. teo bhinnAbhinna, nityAnitya evI AtmatattvanI oLakhANa prabhumukhe ApI zakyA hota, paraMtu AnaMdadhana kevaLa dArzanika vAda-vivAdathI saMtoSa pAme evA sAdhaka nathI, teo sAdhakane sAdhanAnA garbhamAM praveza karAvavA Icche che. dArzanika bhUmikAmAM aTavAtA sAdhakane darzanathI upara laI jaI zuddha adhyAtmanA kSetramAM vihAra karAvatI anubhavogInI vANIno madhurasparza juo; 'valatuM jagataguru INi pare bhAkheM, pakSapAta savi chaMDI rAgadveSa moDha varjita, Atama zuM A maMDI.' yuni "AtamadhyAna kare jo koI, sau phiri INamAM nAve, vAgajALa bIjuM sahu jANe, eha tattva cittacAve,' muni. sAdhakanA hRdayanI jIjJAsAnA pratyuttaramAM prabhu kahe che; he sAdhaka, A ke te matano pakSapAta choDI daI, rAgadveSa ane mohathI vita evA zuddha AtmatattvanI laganI lagAva, raDha mAMDa. enuM ja eka praNidhAna kara. AvA zuddha AtmAnuM praNidhAna karanArA sAdhaka pharI A carcAmAM AvatA nathI. teo AtmatattvanI anupama carnazAmAM DUbelA hovAthI, A sarve dArzanika vArtAne vAjALa-kevaLa carcArUpa ja mAne che. Avo viveka karI jeo A ke te paNa grahaNa na karatA AtmAnA pakSane grahaNa AnaMdadAnajInA stavanomAM anekAMta Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanArane ja tattvajJAnI kahIe. AvA munisuvrata prabhunI kRpAthI (tattvajJAnane prApta karI) ate AtmAnA zuddha AnaMdaghana svarUpane prApta karI zakI. 20mA stavanamAM eka-eka darzananI pakSasApekSamaryAdAo darzAvI che, to 21mA stavanamAM A ja darzano paramAtmAnA aMgarUpa banI AtmadarzanamAM kaI rIte sahAyaka bane che, tenuM darzana karAvyuM che. kavi A stavananA prAraMbhamAM ja kahe che; cha darzanane jinezvaradevanA aMga jANo. A cha darzananI prabhu aMgamAM sthApanA karo. naminAtha bhagavAnanA upAsako cha darzananI ArAdhanA karanArA hoya che. sarvaprathama sAMkhya ane yogadarzananI vAta karatA kavi kahe che; jinezvaradevanA caraNakamaLa samA sAMpyuM ane yoga e be darzanane vakhANuM chuM. A banne darzano AtmAnI sattAnuM vivaraNa karI AtmAnI sthApanA kare che, mATe teo dehamAM jema caraNa (paga) gati karavAmAM AdhArUpa hoya che, e rIte A caraNo AtmAnA svIkA2 ka2vA dvArA sAdhanApradezamAM gati karAve che. karI hatI. have samapuruSa athavA AgamapuruSamAM vividha aMgonI sthApanA darzAve che. kevaLa sUtrane AdhAre artha karanAra ekAMtamAM sarI jAya che. anekAMtadRSTivALA cUrNA, bhASya, niryukti, vRtti ane anubhava tema ja paraMparAnA A aMgo che. A aMgone je chede che, te durvyavya che. A AgamapuruSa-samayapuruSanA dhyAna mATe mudrA', bIja dhAraNA akSara Adino nyAsa, karavApUrvaka temaja arthanA viniyogapUrvaka ArAdhanA kare te mArgane yogya rIte pAme che, kriyAavaMcakapaNuM pAmI chetarAyA vagara mokSamArgane pAme che. te A samagra vAta mATe AnaMdaghanajI jevA mahApuruSa paNa kahe che, 'huM zAstrane AdhAre vicArIne boluM chuM. mane evA sadguruno yoga maLato nathI. kriyA karavA chatAM paNa upara varNavI evI avaMcaka dhyAnanI kriyA sAdhI zakAtI nathI, teno viSAda cittamAM vyApta thayela che. e mATe he prabhu ! tamArI AgaLa Ubho rahyo chuM. he prabhu ! tame mane tamArA Agama (samaya) anusAranA cAritrarUpa (caraNasevA) sevA dejo, ke jema karIne AnaMdaghanapada pAmIe.' kavi pAMcamA darzana tarIke lokAyatikane jinavaranI kukSirUpe sthApe che. lokAyanika zabdano eka pracalita artha nAstika che. paraMtu tenA artha aMge ghaNI mImAMsA thaI che. 'lokAyata' nAmanuM pustaka paNa 'lokAyata' zabdanI arthavicAraNA mATe lakhAyuM che. 'lokAyata' zabdathI gozAlakano niyativAdathI mAMDI lokapracalita AcAro, gaNapati upAsaka mato jevA artha sUcavAyA che. vaLI, devaguru bRhaspatino mata paNa 'lokAyata' mata tarIke svIkRta che. AtmAne paramAtmAthI bhedarUpa eTale nazvara mAnatA sugata (bauddha) ane AtmAne abhedarUpa mAnatA mImAMsaka jinezvaradevanA be hA che. bauddhadarzanathI vairAgyanuM poSaNa thAya che, to vedAMtathI siddhasvarUpa sAthenuM anusaMdhAna thAya che. A darzananI samajaNathI loka ane alokanuMmUkyo che. bIjA stavanamAM A cha darzanomAM rahelA amukaamuka tattvo svarUpa paNa samajAya che. AtmadarzanamAM kaI rIte sahAyaka banI zake, te darzAvyuM che, eTaluM ja nahi ethI AgaLa vadhI samayapuruSa (AgamapuruSa)nI upAsanAne anekAMtamArgamAM sthiratA ApanArI darzAvI che. vaLI, A kALamAM A sAdhanA durlabha banI che teno viSAda darzAvI aMte paramAtmAnI upAsanA ja A kALamAM sahAyaka che, evA bhAva sAthe samApta thAya che. A banne vomAM AnaMdadhanajIe bhaktinI sAthe anekAMtanI khUba suMdara rIte prasthApanA karI che eTaluM ja nahi. aneka mArgo jyAM aMta pAme evA adhyAtmatattvanI suMdara bhUmikA racI Ape che. pariziSTa :1. AnaMdaghanajIne 'lokAyata' zabdathI karyo artha abhipreta haze. e nizcita karavuM agharUM che. paraMtu 'lokAyata' zabdathI kevaLa nAstikathI vizeSa cokkasa kavine abhipreta hovuM joIe. kavi kahe che ke, A darzananI A sthApanA, te te darzanamAM sahelA aMzone AdhAre karavI. athavA, A sarvadarzanomAM jinezvaraprabhunuM tattva aMzataH raheluM che, ema samajIne sthApanA karavI. A tattvavicAra atigUDha che, ane amRtanI dhArA samAna che, mATe yogya gurugamathI ja A vicAra yathArtha rIte samajIne A amRtadhArA samAna tattvavicArane pI zakAya. jainadarzana e jinezvaradevanuM uttama aMga che, eTale ke mastaka che. te bahiraMga ane aMtaraMga ema be prakAre che. A cha darzananA akSarono eTale ke tenA zAstravicArono yogya rIte samanvayapUrvaka sthApanA (nyAsa) karavA dvArA uttama sAdhaka guru bhagavaMtanA mArgadarzana anusAra sAdhanA kare che. A jinezvaradeva anekAMtamaya hovAthI sarvadarzano samAya che. anya darzanomAM jinezvaradeva hoya athavA na paNa hoya. sAgaramAM badhI ja nadI samAya che, paraMtu nadImAM sAgara samAto nathI. A jinezvaradevanI ArAdhanA karavA mATe jinasvarUpa thaIne ArAdhanA karavI joIe. je rIte IcaLa bhamarIno caTako pAmI bhamarI banI jAya che. ane AvI bhamarIne loko jue che, e ja rIte sAdhaka jinezvaramAM tanmaya banI sAdhanA kare to jinasvarUpa thAya. have kavie prathama jinezvaradevamAM vividha darzanonI sthApanA rajU prabuddha saMpA 270 Ama, AnaMdaghanajIe A be stavanomAM chaye darzanonI anekAMtanI bhUmikAe mAMDaNI karI che. prathama vanamAM vividha darzanonI maryAdA darzAvI, darzanathI para thaI AtmatattvanI upAsanA para bhAra 1. mudrA-maMtrazAstra anusAra amuka cokkasa zArIrika mudrAomAM dhyAna dharavuM, 2. bIja-pratyeka maMtranA maMtrazAstrAnusAra bIjamaMtro hoya che. athavA devI-devatAonA paNa bIjataMtra hoya che. 3. AraNA-maMtrazAstromAM te te maMtronI dhyAna karavAnI cokkasa pati hoya che, tenI pUrvataiyArI rUpe dhAraNA karavAmAM Ave che. 4. nyAsa-aMga para amuka amuka maMtrAyaronI sthApanA karavI, te rIte maMtramaya banI maMtranI ArAdhanA karavI. A banne gAthAno tAtparyArtha evo lAge che ke, je rIte amuka maMtranA dhyAnanI A paddhatio upalabdha che, paraMtu samagra AgamazAstronA dhyAna mATenI viziSTa pati mATeno gurugama upalabdha nathI. vadhu rahasyArtha to jJAnI puruSo ja darzAvI zake. saMdarbha sUci : (1) bhaktirasajharaNA-khaMDa-1, sa. abhayasAgarajI ma.sA. (2) (3) (4) prakAzaka : prAcIna zveta rakSaka samiti, kapaDavaMja (kri. kheDA) AnaMdaghana eka adhyayana che. DaoN. kumArapALa desAI prakAzaka : Adarza prakAzana, gAMdhI roDa, amadAvAda-380 001. lokAyata AnaMdadhana covIsI-munizrI kuMdakuMdavijayajI ma.sA. (pachIthI AcArya kuMdakuMdasUrIzvarajI ma.sA.) bhakti prakAzana maMdira, navaraMgapurA, amadAvAda-380 009. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sauhArda, samarasatA aura anekAnta daSTi B Do. vIrasAgara jaina [ zrI lAlabahAdura zAstrI rASTrIya saMskRta vidyApITha khAte jaina artha yahAM dharma, guNa, vizeSatA Adi samajhanA cAhie tathA 'aneka" darzana vibhAganA adhyakSa che. e uparAMta A ja yunivarsiTI khAte teo kA bhI artha vaise to aneka (ekAdhika, bahuta, saMkhyAta, asaMkhyAta DIna' tarIkenI bhUmikA bhajave che. jaina tattvajJAnanA vidvAna ane aura ananta taka bhI) samajhe jA sakate hai; kintu yahAM rUDhivazA 'do' hI ora vaha bhI paraspara viruddha pratIta hone vAle 'do' hI saMzodhanakartA DaoN. vIrasAgarajI pAsethI 20 thI 25 pustako prApta grahaNa kie jAyeM to adhika acchA rahegA, usI se anekAntavAda kA thayA che. ahIM teoe anekAnta dRSTi samajAvato lekha lakhyo che. ] sI-I athavA vaichinna ubharakara sAmane A sakegA - aisA jainadarzana eka atyanta vyAvahArika darzana hai. usake siddhAnta jainAcAryo dA A nirdeza hai na kevala pAramArthika dRSTi se, apitu laukika yA vyAvahArika daiSTi se kahane kA tAtparya yaha huA ki vizva kI pratyeka vastu paraspara bhI atyanta upAdeya siddha hote haiM. yahI kAraNa hai ki AcArya vidyAnanda viruddha pratIta hone vAle do-do dharmo ke ananta yugaloM kA nivAsasthAna jaise adhyayanazIla vidvAna muni ne bhI jainadarzana ke saMbhI pramukha hai aura isa lie vaha anekAntAtmaka yA anekAnta-svarupa che. tathA siddhAntoM kI sAmAjika vyAvahArika vyAkhyA nimna prakAra se prasiddha isa prakAra vizva kI pratyeka vastu ko ane kAnta-svarupa mAnanA kI che ane kAntavAda hai aura use kahane yA samajhane ke lie jisa samIcIna 1, AtmAnuzAsana - svayaM para svayaM kA zAsana. paddhati kA Azraya liyA jAtA hai, vaha sAdvAda hai. 2. anekAntavAda - sabake sAtha samanvaya kI kalA. ane kAntavAda ke sAtha syAdvAda ko bhI samajhanA parama Avazyaka 3. ahiMsAvAda - kisI kA mana vyartha me mata dukhAo. hai. donoM paraspara atyanta sambaddha hai. anekAnta pratyeka vastu ko 4. aparigrahavAda - ati lobha khatare kI ghaTI hai. paraspara viruddha ananta dharmayugaloM kA nivAsa-sthAna ghoSita karatA 5. syAdvAda - pahale tolo, phira bolo.1 hai, kintu ese jaTila svarupa vAlI vastu ko syAdvAda ke binA kahanA jainadarzana ke pramukha siddhAntoM kI ukta vyAkhyA ko unhoMne vyAkhyA kA uhA yA samajhAnA sambhava nahIM hai, ataH syAdvAda anekAntAtmaka vastu "vizva kalyANa meM upayogI zreSTha jIvana-nirmANa ke pAMca sUtra' zIrSaka ko samIcInatayA kahane yA samajhane kI uttama vidhi he, jo prAyaH isa dekara sarvatra prasArita kiyA hai. isase siddha hotA hai ki jainadarzana prakAra kathana karatI hai ki - pratyeka vastu syAt (kathaMcit | kisI eka eka atyanta vyAvahArika darzana hai aura usake siddhAnta AtmakalyANArtha apekSA se | amuka apekSA se) nitya hai aura vahI vastu yAt hI nahIM, vizvakalyANArtha bhI atyanta upayogI hai. (kathaMcit / kisI eka apekSA se | amuka apekSA se) anitya bhI hai. AcArya vidyAnanda muni kI bhAMti anya bhI aneka manISI athavA - pratyeka vastu sAt asti hai, yAt nAsti bhI hai. athavA cintakaoN ne jainadarzana aura usake siddhAntoM kI vyAvahArikatA evuM cAt eka hai, yAt aneka bhI hai, ityAdi. lokahita meM upAdeyatA para baDA hI sundara prakAza DAlA he, parantu ane kAnta-sAdhAda yA yaha siddhAnta vastu-svarupa ko vistAra-bhaya se yahAM hama usakI vizeSa carcA nahIM kara sakate hai. samIcInatayA samajhane-samajhAne meM atyanta samartha hone se darzana mAtra satyadeva vidyAlaMkAra kA eka kathana udhRta kara apanI bAta ko ke kSetra meM to baDA upayogI nuM mahattvapUrNa mAnA hI jAtA hai; kintu Age baDhAte haiM. unakA vaha kathana isa prakAra he vyakti, parivAra, samAja, rASTra aura yahAM taka ki saMpUrNa vizva meM 'jaina dharma kA sAmyabhAva yA samAjavAda kevala mAnava samAja sukha-zAnti sthApita karane kI dRSTi se bhI baDI hI mahattvapUrNa aura taka sImita nahIM hai. prANimAtra usakI paridhi meM samA jAte haiM. vaha upAdeya samajhA jAtA hai. isa sambandha meM jainAcAryo ne to apanA vipakSI ke lie bhI apane hI samAna guMjAiza rakhatA hai. yadi dUsare dRSTikoNa prabaLatApUrvaka hI hai, kintu duniyA bhara ke samAjazAstriyoM ! rakhakara jIvana vyavahAra kiyA jAya to saMgharSa kI aura rAjanItijJoM ne bhI isa saMbaMdha meM apane vicAra mukta-kaMTha se saMbhAvanA nahIM rahatI... vyAvahArika rUpa meM jainadharma kI kSamatA kI zamatA rakhe hai, jinase siddha hotA hai ki saMpUrNa vizva meM vyApta dhamadhatA, che ke jina vi. asIma hai.' sAmpradAyikatA, asahiSNutA, AtaMkavAda Adi sabhI samasyA Aja hamArA viSaya jainadarzana ke eka atyanta pramukha siddhAnta ko samAna drA sAmAjika sauhArda aura samarasatA kA vAtAvaraNa anekAntavAda kI sAmAjika sauhArda meM upayogitA para cintana karanA banAne meM anekAntadRSTi atyanta samartha hai. yahAM taka bhI kahA jA che. kahane kI AvazyakatA nahIM hai ki isake lie sarvaprathama hameMzA sakatA hai ki ekamAtra ane kAntadRSTi hI isakA samIcIna upAya he, . anakottavAda kA samAcAna svarUpa samanA hAthA, tabhA hama usakA amogha upAya che. pramANa svarUpa hama yahAM kapi, jainAcAryo aura sAmAjika sauhArda meM bhUmikA kA nirNaya evuM vicAra kara pAyeMge. vizva-prasiddha dArzanika, sAmAjika evuM rAjanItika cittakoM ke kathana kyA che anekAntavAda kA svarupa || vicAra uddhata kara rahe hai. AzA hai, inase anekAntadRSTi kI jainadarzana ke anusAra isa vizva kI sabhI vastuoM anekAntAtmaka vyAvahArika jIvana meM upayogitA bhalIbhAMti spaSTa ho sakegIche ane kAntasvarupa hai arthAt unakA svarupa hI ane kAjo che. tIna loka kA advitIya guru che anekAntavAda, anekAnta kA artha hai ki usameM aneka 'anta' rahate hai. 'atta' kI usake binA lokavyavahAra bhI nahIM cala sakatA 271 sAmAjika sauhArda, samarasatA aura anekAnta daSTi Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tasthAnekAntavAdasya siMge cAka hrAne taduktArthe binA bhAve soyAtrA na pravartate / / banAyA. isake phalasvarUpa unhoMne sAmpradAyikatA aura dharmAnyatA ke durguNoM kI dUra kara diyA, jisake kAraNa mAnava-itihAsa bhayaMkara artha-usa anekAntavAda kA cihna 'smAt" zabda hai. use kahendra aura raktapAta ke dvArA kalaMkita huA. anekAntavAda athavA binA loka-yAtrA bhI nahIM cala satI che. syAdvAda vizva ke darzanoM meM advitIya che..... syAdvAda sahiSNutA aura kSamA kA pratIka he; kAraNa vaha yaha mAnatA hai ki dUsare vyakti ko bhI kucha kahenA hai. samyagdarzana aura syAdvAda ke siddhAMta audyogika paddhati dvArA prastuti kI gaI jaTila samasyAoM ko sulajhAne meM atyadhika kAryakArI hoMge.'9 jeNa viNA logassa vi vacAro saLahA zuM jihatA tassa bhuvIguNo zarmA arjugaMtavAyaphsa||pa artha-jisake binA lokavyavahAra bhI bilakula nahIM cala sakatA, usa tIna loka ke advitIya guru anekAntavAda ko maiM namaskAra karatA sarva vivAdoM kA vinAzaka (samAdhAna) hai anekAntavAda paramAramasyajIva niSiddhAtyanyasindhuravidhAnam / sakalanayavilasitAnAM virodhamathane namAmyanekAnta da artha-jo saMpUrNa pa2mAgama kA prANa hai au2 jisameM sabhI naya isa prakAra vizvAsa karate haiM ki janmAndha vyaktiyoM ke hasti-darzana saMbaMdhI vivAda kI bhAMti sarve vivAda sahaja hI samApta ho jAte haiM. usa anekAntavAda ko mai namaskAra karatA hUM. vibhinna draSTikorTo ke samanvaya kI addabhuta kalA sikhAkara zAnti sthApita karatA hai anekAntavAda w, 'syAdavAda vibhinna dRSTikoNoM kA samanvaya hamAre sAmane upasthita karatA hai. vaha apane-apane dRSTikoNa ke anusAra vastu ke svarUpa ko mAnakara paraspara meM vivAda karane vAle logoM meM samajhatA karAne meM samartha che. Aja saMsAra meM sarvatra trAhi-trAhi kI pukAra sunAI paDatI hai. azAMti se trasta mAnava zAMti kI abhilASA karate haiM, lekina unako pUrNa zAMti nahIM milatI. zAMti kA yathArtha upAya hai-vibhinna draSTikoNoM kA samanvaya yA ekIkaraNa. kisI bhI vastu ko yadi pUrNa rupa se samajhanA hai to isake lie vibhinna dRSTikoNoM se usakA nirIkSaNa karanA Avazyaka che kyoMki aisA kie binA; vastu kA pUrNa rUpa samajha meM nahIM A sakatA. kisI bhI bAta para vibhinna dRSTikoNoM se vicA2 karane kA nAma hI syAdvAda hai aura eka dRSTikoNa se kisI viSaya 52 vicAra karanA ekAntavAda hai. ekAntavAdI apane dRSTikoNa se sthira kie hue satya ko pUrNa satya mAnakara anya logoM ke dRSTikoNa ko mithyA batalAte haiM. matabhedoM tathA saMgharSoM kA kAraNa yahI ekAnta dRSTi hai. jainadarzana kA syAdvAda siddhAnta bhinna-bhinna matabhedoM ko dUra karane meM sarvathA samartha che, - pro. udayacandra jaina, vArANAsI virodhI se pyAra karane kI adbhuta kalA sikhAtA che anekAntavAda'jisa prakAra meM syAdavAda ko jAnatA hUM usI prakAra usako mAnatA bhI chuM. mujhe yaha anekAnta baDA priya che....pahale meM mAnatA thA ki mere virodhI ajJAna meM ha. Aja meM. virdAdhioM se pyAra karatA hUM. kyoMki aba maiM virodhiyoM kI dRSTi se apane ko dekha sakatA hU~DhoMgI. merA anekAntavAda satya aura ahiMsA inhIM yugala siddhAntoM kA pariNAma ke -mahAtmA gAMdhI sAmpradAyikatA, dharmAnyatA, asahiSNutA Adi aneka samasyAoM kA samAdhAna ke anekAntavAda 'jainAcAryoM kI paha vRtti abhinadanIya hai ki unhoMne IzvarIya Aloka ke nAma 52 apane upadezoM meM hI satya kA ekAdhikAra nahIM prabuddha saMpradA -DaoN. esa. vI. niyogI, bhUtapUrva cIpha jasTisa tathA kulapati, nAgapura vizvavidyAlaya lokadaSTi se bhI baDA upogI che anekAntavAda 272 'jainoM ke anekAnta ko kucha Astika darzanoM meM chala kI saMjJA dI gaI hai; kintu yaha ThIka nahI hai.... anekAntavAda saMzaya kA hetu bhI nahIM hai, kyoMki saptabhaMgI natha meM samajhAyA gayA hai ki pratyeka padArtha meM sva-svarupa ora para svarupa ke vizeSAMkI upalabdhi hotI huM. isa dRSTi se anekAntavAda meM saMzaya kI koI guMjAIza nahIM hai. isake atirikta vaha to lokadRSTi se jitanA upayogI ke vicAra kI dRSTi se bhI nA hI upayogI ke 10 -DaoN. vAcaspati gerIlA naitika utkarSa aura vyAvahArika zuddhi ke lie bhI atyanta Avazyaka che anekAntavAda 'pANini sUtra 'asti nAsti diSTa matiH' (pA. 4/4/30) ke anusA2 jainadarzana Astika darzana meM hI parigaNita hotA hai. jainadarzana kA anekAnta to usakA AdhAra-stambha hai hI, paraMtu paramArthataH pratyeka dArzanika vicAradhArA ke lie bhI isako Avazyaka mAnanA cAhie kyoMki svabhAvataH pratyeka tattva meM anekarupatA honI nI cAhie. naitika utkarSa ke sAtha vyAvahArika zuddhi ke lie bhI anekAnta darzana jainadarzana kI mahAna dena hai.' 11 - DaoN. maMgala deva zAstrI syAdvAda se sarva satya vicAroM kA dvAra khula jAtA hai 'jainadarzana ke siddhAnta prAcIna tattvajJAna tathA dhArmika paddhati ke abhyAriyoM ke lie bahuta mahattvapUrNa che. isake spAAda nAmaka siddhAnta se sarva satya vicAroM kA dvAra khula jAtA hai.'12 -jarmana vidvAna varmana jekobI anekAntavAda ko jitanA zIghra apanAyA jAegA utanI hI zIghra vizva maiM zAnti sthApita hogI isameM koI sandeha nahI ke anekAnta kA anusaMdhAna bhArata kI ahiMsA-sAdhanA kA carama utkarSa hai aura sArA saMsAra irsa jitanI hI zIghra apanAegA, vizva meM zAnti bhI uttanI hI zIghra sthApita -2AmadhArI siMha dinakara anekAnta daSTi hI pUrNa evuM pathArtha daSTi che saba dharmo meM eka paramatattva kA hI guNagAna hai, aura saba darzanoM ne bhinna-bhinna zailI se usa paramatattva kA vivecana kiyA hai, parantu svAhAda zailI saMpUrNa evuM yathArtha hai 14 -zrImad rAjacandra 'isI prakAra ke vicAra mahAna vaijJAnika AlbarTa AinsTIna ne Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI prakaTa kie hai-hama kevala sApekSa satya ko hI jAna sakate hai. anekAntadRSTi se hI hotA hai. ataH ekAntadRSTi AgrahapUrNa hone vastu ke samagra satyAMza ko vizvadRSTA hI jAna sakatA hai. kAraNa se vividha vivAdoM ko janma dekara sarvatra azAnti kA vAtAvaraNa ki vastu meM aneka guNa rahate hai aura ye sAdvAda se hI alpajJAnI utpanna karatI he ora ane kAntadaSTi sarvavivAdoM ko samucitarUpa dvArA jAne jA sakate hai'15 se sulajhAkara sarvatra zAnti nI sthApanA karatI hai. anta meM meM bhautika ekatA aura vizva zAMti ke lie apanI bAta zraddheya 5. cenasukhadAsajI nyAyatIrtha ke hI eka atyadhika upayogI che anekAntavAda mahattvapUrNa kathana ke sAtha pUrNa karatA huM : anekAnta jainadarzana kA eka mahattvapUrNa siddhAnta hai jisako duniyA meM bahuta se vAda hai, syAdvAda bhI unameM se eka hai, pazcimI vaijJAnika tathA hindu tarkazAstriyoM dvArA sAmAnyarUpa se para vaha apanI abhuta vizeSatA lie hue hai. dUsare vAda vivAda hI nahIM svIkRta kiyA gayA hai kintu usako bhautika ekatA yA ko utpanna kara saMgharSa kI vRddhi ke kAraNa bana jAte hai taba syAdvAda samajhote dvArA vizvazAnti ke lie bhI pramukha siddhAMta mAnA gayA jagata ke sAre vivAdoM ko miTA kara saMgharSa ko vinaSTa karane meM hI apanA gaurava prakaTa karatA hai. syAdvAda ke atirikta saba vAdoM vicAra-sahiSNutA aura saha-astitva kI bhAvanA jAgRta karatA he Agraha hai isalie unameM se vigraha phUTa paDate hai, kintu syAdvAda anekAntavAda to nirAgraha vAda hai, usameM kahIM bhI Agraha kA nAma nahIM hai. yahIM "anekAntadRSTi se vicArasahiSNutA ora paramasanmAna kI kAraNa hai ki isameM kisI bhI prakAra ke vigraha kA avakAza vRtti jaga jAne para mana dUsare ke svArtha ko apanA svArtha mAnane nahIM hai."20 kI aura pravRtta hokara samajhone kI ora sadA jhUkane lagatA hai. jaba usake svAdhikAra ke sAtha hI sAtha svakartavya kA bhI bhAva saMdarbha sUci : udita hotA hai, taba vaha dUsare ke Antarika mAmaloM meM jabaradastI 1. kundakunda bhAratI zodha saMsthAna naI dillI ke pravezadvAra para TaoNga nahIM aDAtA... paM. javAharalAla neharU ne vizvazAnti ke lie pracAritaprasArita. jina paMcazIla siddhAntoM kA udghoSa kiyA hai unakI buniyAda 2. bAba choTe lAla jaina abhinandana grantha (kalakattA) meM ane kAntadRSTi-samajhIte ki vRtti, saha-astitva kI bhAvanA, prakAzita unake lekha se. samanvaya ke prati niSThA ora varNa-jAti-raMga Adi ke bhedoM se 3. "yedava tata tadeva atata yadeve ke tadevAneka, yadeva sata upara uThakara mAnava mAtra ke samaabhyadaya kI kAmanA para hI to tadevAsa, yadeva nitya rakhI gaI hai 17 tade vAnitya ika va tvaniSpAdakapa22 -DaoN. mahendra kumAra cAcAcArya viruddhazaktidvayaprakAzananamane kAnta." AcArya amRcanda, ekAntavAdI mAnasika rUpa se vikalAMga hotA hai samayasAraTIkA, pariziSTa. 'vikalAMga do prakAra ke hote hai-zArIrika aura mAnasika. - AcArya jaTAsihananTi, varAMgacaritra, 26/83 jo e kAntavAdI hote haiM ve mAnasika vikalAMga hote hai, AcArya siddhasena sanmatisUtra-3/69 anekAntavAdI hI pUrNa yA sarvAga ho sakatA hai aura vahI dUsaroM AcArya amRtacanda, puruSArthasiddhi-upAya, zloka-2. kI bhI vikalAMgatA miTA zakatA hai."18 -pro. vAcaspati upAdhyAya 7. anekAnta aura cAdvAda (gaNeza varmI saMsthAna, vArANasI), vacana-zuddhi kA ekamAtra upAya che anekAnta syAdvAda pRSTha 19 jainadarzana kA syAdvAda siddhAnta vastutaH bolane kI kalA kA " 8. jaina dharma, ahiMsA aura mahAtmA gAMdhI (kuMdakuMda bhAratI, hI carama vikAsa he. syAdvAda ke avalambana binA kabhI koI acchA naI dilhI) bola hI nahIM sakatA, kyoMki usake binA saccA bolA nahIM jA 9. prAkRtavidyA, aprela- dimbara-2008, puSTha-1 55 sekatA. jo saccA na ho vaha kaisA bhI ho. acchA nahIM ho sakatA. 10. bhAratIya darzana, pRSTha-1 14 ataH acchA va saccA bolane ke lie syAdvAda kA avalambana 1 1. jaina darzana (mahendra kumAra nyAyAcArya), prAkkathana, pRSTha 14 anivArya che. vastutaH anantadharmAtmaka jaTila vastu ko syAdvAda ke 12. syAdvAda (paM. javAharalAla zAstrI), pRSTha 249 binA bolane kI kobhI koziza ThIka se ho hI nahIM sakatI. 13. saMskRti ke cAra adhyAya, pRSTha 137 - prAkatavidhA 14. zrImad rAjacandra, bhAga-1, pRSTha : 245 AtaMkavAda kahatA hai-maro aura mAro, 15. syAdvAda (5. javAharalAla zAstrI), pRSTha- 249 anekAntavAda kahatA he-jIo ora jIne do 16. AcArya zivasAgara smRti grantha, pRSTha 546 ekAntadRSTi AtaMkavAda hai, usameM para-sahiSNutA nahIM hotI. 17. jaina darzana (gaNeza varjI saMsthAna, vArANasI) pRSTha 474 usakA siddhAnta hI hotA hai- "maro o re mAro'. kinta 18. jaina samAja grIna pArka naI dillI dvArA Ayojita vikalAMga anekAntadRSTi kA siddhAnta hai-jIo ora jIne do'. vaha sabhI sahAyatA zibira meM. ko apane sAthasAtha para kA bhI dhyAna rakhanA sikhAtI hai. matabheda 19. prAkRtavidyA (aprela- dimbara-2008) kavara pRSTha-2 hote hue bhI manabheda na rakhane kI dabhuta kalA kA vikAsa 20.prAkRtavidyA (aprela- dimbara-2008) pRSTha-111 273 sAmAjika sauhArda, samarasatA aura anekAnta dRSTi Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAnta, syAdvAda evaM saptabhaMgIH eka saMkSipta vivecana | | DaoN. vIrasAgara jaina anekAnta, syAdvAda evaM saptabhaMgI-ina tInoM ke pArasparika saptabhaMgI ghaTita karake batAI hai, usIprakAra sabhI dharmayugalo para ghaTita saMbaMdha ke viSaya meM logoM ko baDA bhrama rahatA hai, yahIM use saMkSepa meM kara lenA cAhie. yahI saptabhaMgI siddhAnta hai. spaSTa karane kA prayAsa kiyA jA rahA hai. isa prakAra hama kaha sakate haiM ki saptabhaMgI vastutaH koI alaga nekAnta kA artha che-aneka (ananta) dharma guNa vAlI vastu. jainadarzana siddhAnta nahIM hai, apitu syAdvAda kA hI pUrNa vistAra hai. syAdvAda eka eka anusAra sabhI vastuoM annata dharma guNa vAlI hai, ananta dharmAtmaka dharma ko usake eka apara dharma ke sAtha avirodha bhAva se samajhAtA hai, hai, ataH anekAntasvarUpa hai. jainadarzana ko isIlie anekAntavAdI kintu saptabhaMgavAda use ora adhika kholakara usake jo sAta AyAma kahate hai, kyoMki vaha pratyeka vastu ko anantadharmAtmaka mAnatA hai. (bhaMga) bana sakate haiM, una sabako unakI apekSA (vivaphA) samajhAte anantadharmAtmaka kA artha thI mAtra itanA hI nahIM hai ki usameM ananta hue avirodhabhAva se samajhAtA hai. dharma rahate hai, balki yaha hai ki usameM aise aneka dharma-yugala rahate hai jo dhyAna rahe, saptabhaMga siddhAnta eka dharma ke sAta bhaMga nahIM prastuta paraspara viruddha bhI pratIta hote hai. karatA, balki dharmayugala ke sAta raMga prastuta karatA hai. syAdvAda aura aba syAdvAda kA artha samajate hai - anekAntAtmaka vastu ko saptabhaMga meM attara hI yaha hai ki syAdvAda to usake eka apara pakSa ko kahane kI eka vizeSa paddhati jisameM hara eka vAkya ko "cAtu' ko hI dikhAne se bana jAtA hai, parantu saptabhaMgavAda usameM sAta bhaMga lagAkara bolA jAtA hai, syAdvAda kahelAtI hai. "syAt" pada lagAne se mukhya-gauNa vivakSA se siddha karatA hai. kathana meM doSa nahIM rahatA aura samagra vastu-svarupa kA samIcIna prazna-to phira pratyeka vastu meM ananta saptabhaMgI kese kahI gaI hai? paratipAdana ho jAtA hai. uttara-pratyeka vastu meM ananta dharmayugala rahate haiM aura sabhI kI isa prakAra hama dekhate haiM ki anekAnta vastu kA svarUpa hai aura vidhi-niSedha 5 mUla do bhaMgoM se ananta saptabhaMgiyAM bana sakatI syAdvAda use kahane kI paddhati zailI hai. dUsaro zabdoM meM, anekAnta vAcya hai, ataH ananta saptabhaMgI kahI gaI hai. yahI kAraNa hai ki saptabhaMgI he ora syAdvAda vAcaka he. ko aneka vidvAno ne vidhi-niSedha-kalpanA mUlaka paddhati kahA hai. AcAryo aba prazna hai ki saptabhaMgI kyA hai? ne bhI saptabhaMgI kI yahI paribhASA dI hai--"ekasmin vastuni uttara-anekAMta kahatA hai ki pratyeka vastu meM ananta dharma rahate praznavazA dRSTanenTena ca pramANenAviruddhA vidhipratiSedhavikalpanA hai. syAdvAda kahatA hai ki - unheM sadA syAt lagA kara hI kaho, tAki usa saptabhaMgI vijoyA!' akalaMka, rAjavArtika 16/5 samaya usake anya pratipakSI dharma bhI gauNa rupa se pratipAdita ho sakaeN, prazna-saptabhaMgI do prakAra kI kahI jAtI hai--pramANa-saptabhaMgI unakA abAva na ho pAye. kintu saptabhaMga siddhAnta aura Age baDhakara aura naya-saptabhaMgI. unameM kyA attara ? kahatA hai ki ve pratyeka dharma-yugala vAstava meM sAta sAta bhaMga vAle hai. uttara-pramANa-saptabhaMgI aura naya-saptabhaMgI meM lagabhaga vahI yadyapi usake mUla bhaMga do hI kahe jAte hai, para yadi bArIkI meM jAeMge aMtara hai jo pramANa ora naya meM hotA hai. pramANa pUrNa vastu kA grAhaka to usake sAta sAta bhaMga banege. ise hI saptabhaMgI kahate hai. hotA hai aura naya usake eka deza kA. usI prakAra jisa saptabhaMgI se udAharaNArtha-vastu meM asti-nAsti, eka-aneka, bheda- abheda, nitya- pUrI vastu kA pratipAdana kiyA jAya use pramANasaptabhaMgI kahate hai anitya Adi ananta dharmayugala hai. inameM syAdvAda to mAtra itanA aura jisa saptabhaMgI se vastu ke eka deza kA pratipAdana kiyA jAya use kahakara cupa ho jAegA ki vaha svacatuSTaya kI apekSA asti he ora naya-saptabhabhaMgI kahate hai. para svacatuSTaya kI apekSA nAsti hai, kintu saptabhaMgavAda abhI Age udAharaNArtha-"cAt jIvaH'-yaha pramANa-saptabhaMgI kA prathama kI jijJAsA kA bhI samAdhAna karegA, jo sAta prakAra se hotI hai. bhaMga kahalAyegA, kyoMki yaha pUrI vastu kA pratipAdana kara rahA hai, yathA kintu "cAt asti'-yaha naya-saptabhaMgI kA prathama bhaMga kahelAyegA, prathama bhaMga-sthAt asti-vastu svacatuSTaya se hai. kyoMki yaha vastu ke eka deza kA pratipAdana kara rahA hai. dvitIya bhaMga-sthAt nAsti-vahI vastu paramacatuSTaya se nahIM hai. prazna-sthAt sat" - yaha pramANa-saptabhaMgI kA prathama bhaMga hai tRtIya bhaMga-cAt astinAsti-yugapa donoM hai. yA naya-saptabhaMgI kA? caturtha bhaMga-cAt avaktavya-yugapad kaha nahIM sakate. uttara-bahuta acchA prazna kiyA. isameM logoM ko baDA bhrama hotA pagyama bhaMga-sthAt asti avaktavya-svacatuSTaya se asti che. "sat' zabda guNavAcaka bhI hai aura dravyavAcaka bhI. jaba dravyavAcaka hai, yugapade nahIM kaha sakate. hotA hai to use pramANa-saptabhaMgI samajhanA cAhie 2 jaba SaSTha bhaMga- svAt nAsti avaktavya- paracaturya se nAsti guNavAcaka hotA hai to use naya-saptabhaMgI samajhanA cAhie. hai, yugapade nahIM kaTa sakate. isa prakAra anekAnta, syAdvAda aura saptabhaMga siddhAnta kA attara saptama bhaMga-sthAt asti-nAsti avaktavya-kramazaH kaha sakate saMkSepa meM spaSTa kiyA gayA. vizeSa jijJAsuoM ko anya baDe granthoM kA hai, yugapa nahIM kaha sakate. adhyayana karanA cAhie. | jisa prakAra yahAM astitva-nAstitva-isa dharmayugala para prabuddha saMpadA 274 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanI dRSTie anekAntavAda | varSA zAha [risarca AsisTanTa ane jainoojI kArsanA prAdhyApikA tarIke ke, je somaiyA senTara phora sTaDIjha Ina jenijhama sAthe joDAyelA che. A kSetramAM satata saMzodhana ane manana kare che. prastuta lekhamAM temaNe Agama ane anekAjAvAdano saMdarbha kaI rIte joDAyelo che, te lakhyuM che. ] 'jeNa viNA logassa vi, babahArI savvahA na nivvhdd'| tassa bhavaNekkagaruNo Namo aNegaMtabAbayassa / / ' siddhasena divAkara sanmatI tarka, (3/69) bhAvArtha: jenA vinA A jagatano vyavahAra bilakula cAvI na zake evA traNa lokanA eka mAtra guru samAna anekAntavAdane namaskAra jaina paraMparAmAM vastudarzananA ane duSTa vastunA pratipAdana mATe anyatra jovA na maLanI eka viziSTa zailI jovA maLe che. AcArAMga, sUtrakRttAMga, sthAnAMga, bhagavatIsUtra Adi judAM judAM hAronA AdhAre vastu vicAra karavAmAM Avyo che. vyAkhyA karavAnI paddhatinuM paripakva svarUpa anuyogadvAra sutramAM jovA maLe che. tattvArthasUtramAM umAsvAmIe ane tyArabAda siddhasena divAkara, A. sAmaMta Adi dArzanikoe tattvanA nirUpazamAM pramAza, naya ane nirlepo vicAra karyo che. ekAntavAda ane anekAntavAda : prabhu mahAvIra chadmastha avasthAnI aMtima rAtrinA pAchalA praharamAM daza svapna joIne jAgRta thayA. daza svapnamAMthI trIjA svapnamAM bhagavAne raMgaberaMgI pAMkhavALA puMskokilane joyA jeno ullekha bhagavatI sUtramAM che. caNaM mahaM cittavicittapakvagaM puMskoilagaM suviNe pAsittA buddhe / taLuM samaLe magavuM mahAvIre vicitaM sasamayaparasanaDyuM TuvAnasaMga gaNipiDagaM Adyaveti pannaveti paruveti / (bhagavatI sUtra, 16.6 ) zramaNa bhagavAna mahAvIre je puMskokila svapnamAM joyuM che eno artha evo ghaTIta thAya che ke teo vividha vicArayukta svasiddhAMta ane parisahItane pragaTa karatI dvAdazAMgInI parUpaNA karaze. zAstrakAro A svapna vize jaNAve che. A citravicitra puskokila zuM che ? A pakSI anekAnta-syAdvAdanuM pratIka che. eka ja raMganI pAMkhavALo kokila nathI paraMtu citravicitra raMgano pAMkhavALo kokila che. jyAM ekaja raMganI pAMkho hoya tyAM ekAntavAda hoya che ane jyAM vividha raMgavALI pAMkho hoya tyAM anekAntavAda hoya che. eka raMganI pAMkhavALA kokila ane vividha raMgonI pAMkhovALA kokilamAM A ja pharka che. kevaLajJAna paNa ekAntavAda-syAdvAda AdhArita hoya che. ane kAjAvAda sina che ane syAhIda e siddhAMtane upayoga karavAnI rIta che. tattvane anaMta dRSTikoNathI jovuM te anekAnta ane tenuM sApekSa pratipAdana karavuM te syAdvAda che. ekAntavAda kadI saMpUrNa satya samajI na zake. vibhatvavAda ane anekAntavAda majijhamanikAya (sutta, 99) anusAra mANavaka bhagavAna buddhane 275 prazna pUche che, 'he bhagavAna! meM sAMbhaLyuM che ke gRhasthI ArAdhaka hoya che, na ke saMyamI?' bhagavAna buddha uttara Ape che, 'gRhasthI mithyAtvI che to ArAdhaka nathI temaja saMyamI paNa mithyAtvI haze to nirdezamArgano ArAdhaka na hoI zake. jo banne samyak pratipatti sampanna hoya to banne ArAdhaka che. buddhe gRhastha ane tyAgInI ArAdhanAnA prazna saMbaMdhI vibhAjanapUrvaka uttara Apyo, ekAntarUpathI nahi. AvA prakAranA uttarane vibhajyavAda kahevAya che. sUtranAMgamAM paNa AvA prakAranA prayoga jovA maLe che, jyAre bhagavAnane prazna pUchAyo ke eka bhikSue kevA prakAranI bhASAno upayoga karavo joIe. javAbamAM bhagavAna kahe che ke bhikSue vibhajyavAdano upayoga karavo joIe. 'bhivakhU vibhajjavArya ca viyAgarejjA / ' (sUboMga, 1.14) mANavaka ane bhagavAna buddhanI jema gautamAdi ane bhagavAna mahAvIra vacce AvA prakAranAM saMvAda carcA paNa jovA maLe che. sahastrAnika rAjAnA putrI, zatAnika rAjAnA bena, udAyana rAjAnA hebA, muLAvatI rANInA naNaMda ane bhagavAna mahAvIra svAmInA sAdhuonA prathama zayyAtarI (sthAna ApanAra) jayaMtI zramaNopAsikA hatA. teLe bhagavAna mahAvIrane keTalAka prazno pUchyA che. he bhagavAna! jIvo sUtelA zreSTha che ke jAgRta zreSTha che ? hai jayaMtI! keTalAka jIvo sUtelA zreSTha che ane keTalAka jIvo jAgRta zreTha che. huM bhagavAna! tenuM zuM kAraNa che? hai jayaMtI! je vo adharmI che, adharmanuM AcaraNa kare che, adharmano upadeza Ape che, adharmamAM AnaMda mAne che, tevA jIvo sUtelA hoya te zreSTha che. tevA jIvo jAgIne adharma AcaraNathI aneka jIvone pIDA pahoMcADe che ane adharmamAM joDe che, tethI te sUtelA hoya te ja zreSTha che. je jIva dharmI che, dharmanuM AcarA kare che, dharmano upadeza Ape che, dharmamAM AnaMda mAne che, tevA jIvo jAgRta hoya te zreSTha che. te jAgRta rahIne, dharmanuM AcaraNa karIne anya aneka jIvone zAtA pramA che ane anyane dharmamAM joDe che. te ja rIte adharmI jIvo nirbaLa hoya te zreSTha che ane dharmI jIvo baLavAna hoya te zreSTha che. adharmI ALasu hoya te zreSTha ane dharmI udyamavaMta hoya te zreSTha che. (bhagavatI sUtra, 12.2) evI ja rIte gautama ane bhagavAna mahAvIra vacceno saMvAda A pramANe che. gautama : bhagavAna ! jIva sakampa che ke niSpampa ? mahAvIra : gautama! jIva sakampa paNa che ane niSkrampa paNa che. gautama : kaI rIte ? mahAvIra : jIva be prakAranA che, saMsArI ane siddha. siddha jIva be prakAranA che--anantara siddha ane 5252 siddha. parampara siddha nimpa hoya che ane anantara siddha sakampa hoya che. saMsArI jIvonA paNa be bheda hoya che. zailezI ane azailezI AgamanI dRSTie anekAntavAda Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailezI jIva niSphampa hoya che ane azailezI jIva sakarmo hoya che. vaLI loka sadA eka rUpamAM nathI raheto, e avasarpiNI ane (bhagavatI sUtra, 25.4) utsarpiNImAM badalAya che eTale loka azAzvata paNa che. anya ThekANe gautama ane mahAvIranI vacceno saMvAda A bhagavAna mahAvIre nitya ane anityanA prazno saMbaMdhI banne dRSTithI pramANe che. javAba ApyA che. gautama : bhagavAna, jIva savirya ho che ke avIrya? loka haMmezAM koI ne koI svarUpe rahe che. eTale te nitya che, dhruva bhagavAna : jIva vIrya paNa hoya che ane avIrya paNa hoya che. che, zAzvata che, aparivartanazIla che. loka haMmezAM ekarUpa nathI rahetA. gautama : e kaI rIte ? kyAreka temAM sukhanI mAtrA vadhI jAya che, to kyAre duHkhanI mAtrA bhagavAna : jIva be prakAranA che. saMsArI ane siddha. siddha jIva vadhI jAya che. kALa bhedathI lokamAM vividhatA jovA maLe che. eTale loka avIrya che. anitya che, azAzvata che, asthira che, parivartanazIla che, adhruva che, saMsArI jIva be prakAranA hoya che. zailezI pratipanna ane azailezI kSaNika che. pratipanna. zailezI pratipanna jIva labdhivIryanI apekSAe savIrya lokanI sAntatA (aMta sahita) ane anantatAne laIne bhagavAna hoya che ane karaNavIryanI apekSAe savIrya savarya ane avIrya paNa mahAvIre A pramANe samAdhAna ApyuM che. hoya. je jIva parAkrama kare che te jIva karaNavIryanI apekSA savArya che. je "loka cAra prakArathI jANI zakAya che-dravyathI, kSetrathI, kALathI jIva parAkrama nathI karato te karaNavIryanI apekSA avIrya che. ane bhAvathI.. (bhagavatI sUtra, 1.8) dravyanI apekSAegautama : koI ema kahe ke meM sarvaprANa, sarvabhUta, sarvajIva, loka eka che ane sAtta che. sarvasatvanI hiMsAnA paccakhANa (pratyAkhyAna, tyAga) lIdhAM che to zuM kSetranI apekSAete supratyAkhyAna che ke dupratyAkhyAna che? loka asaMkhyAta jojana kroDAkroDI vistAra ane asaMkhyAta yojana bhagavAna : apekSAe supratyAkhyAna ane apekSAe kSetraphaLa pramANa che eTale kSetranI apekSAe loka sAnta che. dumratyAkhyAna. kALanI apekSAegautama : e kaI rIte? koI kALa evo nathI ke jyAre loka na hoya eTale loka dhruva che, bhagavAna : jene jIva-ajIva, tra-sthAvara khabara ja nathI tenA nitya che, zAsvata che, avyaya che, akSaya che, avasthita che. eno aMta pratyAkhyAna dupratyAkhyAna che. te mRSAvAdI hoya che. jene khabara che ke nathI. A jIva che, ajIva che, trasa che, sthAvara che, tenA pratyAkhyAna bhAvanI apekSAesupratyAkhyAna kahevAya. te satyavAdI hoya che. lokanA anaMta varNa paryAya, gaMdha paryAya, rasa paryAya, sparza paryAya (bhagavatI sUtra, 7.2) che. anaMta saMsthAna paryAya che. ananta gurulaghu paryAya che eno koI AvA prakAranA praznottarI zailI vicAronuM nirAkaraNa lAvavAnI aMta nathI. zailI che. AvI zailIthI vastunA aneka pAsAMo jANavA maLe che. eTale ke loka dravra ane kSetranI dRSTie sAnta che ane kALa ane jaina.darzana mAne che ke vastunA aneka dharma hoya che. je vastu zAzvata bhAvanI dRSTie ananta che. lAge che te azAzvata paNa hoya che. je vastu kSaNika pratIta thAya che te lokanA A rIte cAra dRSTiethI vicAra karavAmAM AvyA che. zAzvatI paNa hoI zake. zAzvata ane azAzvata banne vastuonA svarUpane dravyanI dRSTiethI loka sAnta che kema ke e saMkhyAmAM eka che. samajavuM bahu ja jarUrI che. paraspara virodhI lAgavAvALA dharmano samanvaya kSetranI dRSTiethI paNa loka sAtta che kAraNa ke sakaLa AkAzamAM kaI rIte thaI zake ? padArthamAM e kevI rIte rahe che. ApaNI pratItithI koIka kSetramAM loka che. A kSetra asaMkhyAta kroDAkroDI yojananI paridhimAM teomAM zuM sAmya che ItyAdi praznono AgamanA AdhAre vicAra karIzuM. che. kALanI dRSTie loka ananta che kAraNa ke vartamAna bhUta ane bhaviSyanI loka nitya che ke anitya koIpaNa kSaNa evI nathI jemAM loka na hoya. loka sAtta che ke ananta bhAvanI dRSTithI paNa loka anaMta che kAraNa ke eka lokanA anaMta jIva nitya che ke anitya paryAya che. jIva sAtta che ke ananta bhagavAna mahAvIre sAttatA ane anantatAnuM potAnI dRSTithI pudgala nitya che ke anitya samAdhAna karyuM che. bhagavAna buddha sAntatA ane anantatA baMnene jIva dravya ane ajIvanI dravya ekatA ane anekatA. avyAkRta zreNImAM rAkhyuM che. AvA praznone bhagavAna buddha avyAkRta kahyA che. bhagavAna mahAvIre jIvanI niyatA ane aniyatA bhagavAna buddha jIvanI nityatA AvA viSayomAM mauna dhAraNa karavuM ucita nathI samajyu. emaNe praznonA ane aniyatAnA praznane paNa avyAkuta zreNImAM rAkhyo che. bhagavAna vividha rIte javAbo ApyA che. mahAvIre A praznananuM paNa anekAnta dRSTi ane syAdvAda zailIthI samAdhAna lokanI nityatA ane anityatA upara jamAlIno prazna. karyuM che. bhagavAnana mahAvIre mokSa prApti mATe paNa AvA prakAranA bhagavAna : jamAlI! loka zAzvata paNa che ane azAzvata paNa praznonA jJAnane jarUrI mAnyuM che. AcArAMganA prAraMbhamAM ja keTalAka che. traNe kALamAM eka paNa samaya evo nathI ke jyAre loka na hoya. vAkyothI A vAtanI samaja Ave che. eTale loka zAzvata che. 'se AyAvAi,logAvAi, kammAvAi, kiriyaavaai|' asAsae loe namAlI! (bhagavatI sUtra, 9.33) AcArAMga, 101.5 prabuddha saMpadA 276 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha : te je paribhramaNano siddhAMta samaje che te. jema paramANuMnuM kArya ghaTAdimAM parivartana thAya che ane te anitya che AtmavAdI : AtmAnA astitvane mAnanArA che. tema ja paramANu pote paNa anitya che kAraNa je pudgala pUrve eka lokavAdI : AtmAnI jema loka paNa astitva che (evuM mAnanArA) samayamAM rukSa guNavALo hato te naSTa thaIne anya samaye arukSa paNa karmavAdI : punarjanmanuM kAraNa karmabaMdhana che. bane che. eTaluM ja nahi eka samayamAM eka dezathI je pudgala rukSa hato kriyAvAdI : karmabaMdhananuM kAraNa zubhAzubha pravRtti che. (evuM te naSTa thaIne anya samaye eka dezathI arukSa paNa bane che. svabhAvathI mAnanArA) athavA prayoga dvArA aneka varNa pariNAmavALA pudgala naSTa thaIne eka koNa chuM?" ane "huM te ja chuM.' AtmAnI dArzanika carcAmAM ja varNa pariNAmavALA pudgala paNa thaI jAya che. A be vAta ghaNI ja agatyanI che. pahelI vAta nIjanA svarUpa vize dravyadRSTithI pudgala nitya che kAraNa evo koI samaya nathI je jANavAnI jIjJAsA darzAve che ane bIjI vAta nIjanA svarUpane samaye pudgala pugalarUpe na hoya paNa varNa, gaMdha, rasa, sparza paryAyanI oLakhavAnI te jIjJAsAnuM samAdhAna che. dRSTie pudgala azAzvata che. punarjanma AtmAnA tattvano spaSTa nirdeza kare che. punarjanmanuM jIvadravya ane ajIvadravyanI ekatA anekatA: kAraNa karmabaMdhana che ane te baMdhananuM kAraNa zubhAzubha pravRtti che. A jIva dravyanI ekatA ane anekatAne laIne mahAvIra ane saumila badhuM lokamAM (saMsAramAM) bane che. brAhmaNano saMvAda A pramANe che: jIvanI zAzvatatA ane azAzvatAne laIne gautama ane bhagavAna somila! dravyanI dRSTithI huM eka chuM. jJAna ane darzananI dRSTithI mahAvIrano saMvAda A pramANe che. huM be chuM. gautama : bhagavAna! jIva zAzvata che ke azAzvata ? mahAvIra : zAzvata pradezonI dRSTie huM akSaya chuM, avyaya chuM, gautamajIva amuka dRSTithI zAzvata che ane amuka dRSTithI azAzvata avasthita chuM! badalAtA upayoganI dRSTie huM aneka chuM. che. goyamAM ! kyA sIsayA mAvaThThayA, 3 sAsayA | (bhagavatI sUtra, 1.8) (bhagavatI sUtra, 7.3) ajIva dravyanI ekatA ane anekatAnuM spaSTIkaraNa karatA gautama bhAvArtha : dravyAdikanI dRSTithI zAzvata che ane paryAyAdi dRSTithI ane bhagavAna mahAvIra vacceno saMvAda A pramANe cheH azAzvata che. gautama! dharmAstikAya-dravyanI dRSTie eka che eTale akhaMDa che. dravyadRSTie jIvamAM kyAreya jIvatva abhAva hoto nathI. e e ja dharmAstikAya pradezonI dRSTie asaMkhyAtaguNa paNa che. evI ja koIpaNa avasthAmAM hoya che, jIva ja rahe che. ajIva banato nathI. rIte adharmAstikAya, AkAzAdi dravyanI dRSTie eka che ane pradezanI paryAyanI dRSTie jIva azAzvata che. eka paryAya choDIne bIjA paryAyane dRSTie aneka che. (prajJApana sUtra, 3.56) grahaNa kare che. paraspara virodhI lAgatA badhAM dravyonuM eka AkAza pradezamAM jIvanI sAttatA ane anantatAne laIne naMdakamuni ane bhagavAna avirodhapaNe samanvaya thaIne rahevuM e anekAntavAdanI ja dena che! mahAvIrano saMvAda, dravya, kSetra, kALa ane bhAva A cAra dRSTithI karavAmAM bhagavAna mahAvIre anekAntavAdano upayoga rAga-dveSa ghaTADavA Avyo che. mATe karyo jethI samabhAva vadhe ane maitrIbhAva ane zAMti jaLavAI rahe. dravyanI dRSTithI jIva sAtta che. vartamAna sthiti: kSetranI dRSTithI jIva asaMkhyAta pradezavALo che eTale sAnta che. vizvanA anya dharmomAM jaina dharmanuM uttama sthAna che. te vaijJAnika kALanI dRSTie jIva haMmezAM che eTale e ananta che. tathyothI susajja che. bhAvanI dRSTie jIvanA ananta jJAnaparyAya, ananta darzanaparyAya, sthAnAMga sutramAM AtmArthI saMtone daza dharmanI sAthe grAmya dharma, anaMta cAritraparyAya che, anaMta agurulaghu paryAya che eTale jIva kuLadharma, nagaradharma, rASTradharma, gaNadharma, saMghadharma, sUtradharma, vratadharma, ananta che. (bhagavatI sUtra, 2.1) cAritradharma ane vizvadharma upara paNa bhAra Apyo che. pudgalanI niyatA ane anityatAne laIne gautama ane vartamAna yuganI ApaNI eka moTI maryAdA saMpradAyavAda che. bhagavAna mahAvIrano saMvAda A pramANe che. ApaNe vADAomAM vaheMcAI gayA chIe ane temAM keda thaI gayA chIe. dravyano sauthI nAnAmAM nAno aMza jeno pharIthI bhAga na pADI tethI ApaNe khUba nabaLA paDI gayA chIe. zakAya te paramANuM che. bALako ane yuvAnonI muMjhavaNo, mAgaNIo, AvazyakatAo paramANuMnA cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che. samajI enuM samAdhAna zodhI ApIzuM to yuvAvargane sAcA dharmathI sUkSmatama dravya te dravyaparamANuM/pudgalaparamANuM che. vimukha thato rokI zakIzuM. AkAza dravyanuM sUkSmatama pradeza kSetraparamANuM che. purANI aura nI rozanI meM pharaka ItanA hai, samaya pradezanuM sUkSmatama kALa paramANuM che. use kiztI nahIM milatI, Ise sAhila nahIM milatA! dravya paramANunuM varNAdi paryAyamAM pariNamana thavuM te bhAva jaina dharmanuM dhArmika baMdhAraNa ane jainonI sAmAjika vyavasthAo paramANuM che. tathA jIvanazailI ghaNI ja susajja che, mAtra bAhya rIte dekhAtuM tanna jo gautama ane bhagavAna mahAvIranA saMvAdathI spaSTa thAya che ke susaMgaThita thAya ane je khAmIo dekhAya che te dUra karAya to e prabuddha paramANuM nitya paNa che ane anitya paNa che. varga jainatattvathI cokkasa prakAre prabhAvita thaI zake che. sAthosAtha vaizeSika Adi anya darzana dravya paramANuMne ekAnta nitya mAne che. ApaNe dhArmika, sAmAjika, naitika ane sAMskRtika lAbho meLavI zakIe bhagavAna mahAvIra paramANuM nityavAdanuM khaMDana karatA kahe che ke tema chIe. 277 AgamanI daSTie anekAntavAda Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAda ane upaniSadanI dArzanika vicAraNA | DaoN. niraMjanA joSI [ DaoN. niraMjanA joSI adhyApaka che, saMskRta ane gujarAtI bhASA vedonA sArarUpa hovAthI vedAMta tarIke oLakhAtA upaniSadonA sAhityanA jANakAra, gItA ane anya vedika sAhityanuM jJAna dharAve maMtradRSTA RSioe vedAMtavidyA jevo amUlya nidhi mAnavasamAjane dharI dIdho. A amUlya nidhine prApta karavAnA adhikAra mATe bahirraMga che. sarjanAtmaka ane vivecanAtmaka lekho lakhe che. prastuta lekhamAM ane aMtaraMga sAdhanone AtmasAt karavAnI anivAryatA samajAvI. upaniSadanI sAthe anekAntano tulanAtmaka sAra rajU karyo che.] bahirga sAdhanomAM viveka (-nitya ane anitya vastuonA bhedanI jantUnAM narajanma durlabhamataH puMstvaM tato vipratA samaja-), vairAgya (- Ihaloka ane paralokanA bhogo pratye tasmAdvaidikadharmamArgaparatA vidvatvamasmAt parama / anAsakti-), pa saMpatti (zama, dama, titikSA, zraddhA, samAdhAna AtmAnAtmavivecanaM svanubhavo brahmAtmanA saMsthitiH ane uparati), mumukSA (muktinI utkaTa icchA). A bAhya sAdhanone mukti! zatakoTijanmasu kRtaiH puNya vinA lbhyte|| AtmasAta karyA pachI ja aMtaraMga sAdhano (zravaNa, manana, nididhyAsana) prANImAtra mATe narajanma durlabha che. ethI ye durlabha puruSajanma apanAvavAnI pAtratA maLe che. (navadvAre pure dehi iti nara:puruSa:) che. temAMya vidyAparAyaNa (vi.). Ama jaina tIrthakaro ane maMtradRSTA RSioe Atmazodhana dvArA thavuM kaThaNa che. enAthI ye vedapratipAdita dharmamArge javuM agharuM che. ethIye paramapada prAptine ja parama lakSya mAnyuM che. baMne darzanonA mULabhUta muzkela zAstratattvane pichANavuM-vidvattA hovI e che. ethIye agharo viSayo aMgenA siddhAMto kadAca upalaka dRSTie bhinna jaNAya, paNa AtmA ane anAtmA viveka-be vaccenA bhedanI samaja-che. tyAra pachI aMtima lakSya aMge baMne darzano ekamata jaNAya che. sRSTinI utpatti, AtmAnubhUti zakya bane che. tema ja AtmA ja brahma che, paramAtmA che. A AtmA, karmamImAMsA vagere viSayo aMgenI baMne darzanonI vicAraNA evI anubhUti thAya che, tenuM ja nAma mokSa; je so karoDa janmanA abhyAsa mAgI le che. sadAcArathI kamAyelAM puNya vinA maLato nathI. sRSTinA udgamasthAna ane tenA svarUpa viSe RgvadanA dIrghatamAM manuSya tarIke janma levo paryApta nathI. enI durlabhatA praSTi e che vAta nathI. enA kulabhatA RSi kahe cheH OM sat viprA vahughA vanti-arthAt sat to eka che, samajavAvALAe tene sArthaka karavAnuM lakSya sevavuM paDe che. e lakSyasiddhi dina vidvAno tenuM varNana vividha zabdo dvArA kare che. vedomAM be bhAga mATe RSio, AcAryo, munio e mArgadarzikA- che. eka advaita vedAMta ane bIjuM kaita vedAMta. vaita vedAMta jIva, Izvara AcArasaMhitA-ghaDI kADhI che tenuM zravaNa, manana, nididhyAsane ane jagatane saMpUrNapaNe pRthaka tattvarUpe mAne che. jyAre zaMkarAcArya e (ekAgratApUrvaka satata ciMtana) karavAthI naramAMthI nArAyaNa ane ja vedopaniSadanA AdhAre sane eka ane advaita kahyuM. brahma satya puruSamAMthI puruSottama banI zakAya che. tethI ja kahyuM che: naganmi nIvo draDhava nApara - ema kahI nityaanityanA vivekanuM durlabhaM trayamevaitaddevAnugrahahetukam / pramANa ApyuM. manuSyatvaM mumukSatvaM mhaapurusssNshryH|| RgvadanA nAsadIyasUktamAM RSivacanomAM ApaNane havA ane AkAza jevo sarvatra vyApaka evo zuddha dharma mAnavI samanvayavAdI dRSTinI jhalaka jovA maLe che. Adima veda RgvadanI anaMta mAtrane svataMtra vicAraka banavA daI tene guNavAna, cAritryazIla, nagna zAkhAonA 1018 sUktomAMnA A eka nAsadIya sUkta RvedanA tathA sAcA sevaka banavA tarapha dore che. dasamA maMDalamAM 129muM sthAna dharAve che. A sUktamAM sRSTinI utpattinuM jina eTale AtmavijayI; je ahaMta tarIke paNa oLakhAya che. rahasya varNavAyuM che. suSTi utpanna thaI che eTale jarUra teno utpAdaka saMskatamAM ahaM dhAtuno artha ja yogya hovuM, pAtratA hovI-evo hovo joIe, brahma suSTinA utpAdaka kAraNa che ke nimitta kAraNa ? A thAya che. dA. ta. mAnAI eTale mAna ApavAne yogya. jinamAMthI AvelA praznano javAba A saktamAM che. saSTi sarjana pahelAM na nnIta no jainamalyomAM kevalina (saMpUrNa jJAnI), nigraMtha (anAsakta), zramaNa salAsIta tavAnI-asat paNa nahotuM ane sat paNa nahotuM eTale (saumya svabhAvadhArI) ane tIrtha kara (bhavasAgaratAraka)- A savenI tenuM nAma na AsIta-nAsadIya sUkta paDyuM. AkAza, pRthvI, jaLa-kaMI gaNanA thAya che. jina ane ahata aneka che, paNa tAthakarI cAvAsa nahotuM. rAtri ane divasa jevo bheda paNa tyAre nahoto. eka ahorAtri manAya che. mAnava saMskRti ane dharmAcaraNanA sthApaka, karmayuganA eTale 21,600 zvAsocchavAsa ane 16 200 nimiSa-palakArA. AraMbhaka RSabhadeva mAnavajAtanA agresara gaNAya che. chellA traNa sAmAnyataH sudaDha ane nirogI manuSyanA 24 kalAkamAM jeTalA tIrthakaro-ariSTanemi (vAsudeva kuSNanA raktasaMbaMdhI baMdhujana), zvAsocchavAsa thAya te uparathI RSioe kALamApana karyuM che. tene pArzvanAtha ane vardhamAna mahAvIra manAya che. A sarva tIrthakaro sAmAnya "prANAdimUrtasaMjJAtmaka kALa' kahevAmAM Ave che. ane eka divasamAM nara tarIke janmyA hatA, chatAM dunyavI sukho choDI AtmasaMyama, brahmacarya AMkhanI pAMpaNa mANasa keTalI vakhata ughADabaMdha kare che, tene ane citaikAgra dvArA teo AtmavijayI banyA. AdhyAtmika vikAsanI 'tuTyAdiamUrtasaMjJAtmaka kALa' kahe che. A kALanuM paNa sRSTinA sarjana ADe AvatA paribaLo ane prabhAvono uccheda karI AtmasAkSAtkAra pahelAM astitva nahotuM. te kALe phakta timira hatuM. 3sat tAmasI karI pUrNAnubhUti pAmyA. samasta cetanasRSTine kalyANa ane sukhapradAna guhaMmamsytaM nityaM sarvanA -TUMkamAM sRSTinA sarjana-visarjana karavA svAnubhUtino bodha Apyo. mATe nimitta bhagavadvibhUti te mahAkALa che. eTale ja gItAkAre paNa prabuddha saMpadA 278 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja mahAkALane potAnI vibhUti gaNAvI che. noDagninoyaphTa kare che. tethI temAM koI ja prakAranI viSamatA nathI. (brahmasUtra : 2/1/ pravRddha ! - 10 34). Ama vedakALamAM sRSTisarjananA mULabhUta kAraNo A pramANe trIjA udAharaNa dvArA-cathI sataH puruSAt nomAnA jaNAvyA che. veda pachI upaniSadakALa zarU thayo. upaniSadamAM paNa tathAsarA sanmavatI vizva--samajAvyuM che ke jema manuSyanA jIvita sRSTinA udgama bAbata vizada carcA thaI che. bRhadAraNyaka, chAMdogya zarIrathI taddana vilakSama evA keza, rUvATAM ane nakha ApameLe utpanna ane kaThopaniSadamAM ApaNane bhinna mato jovA maLe che. thAya che ane vRddhi pAme che, tene mATe koI prayatna nathI karavo paDato, kyAMka vAyuthI, kyAMka jalathI to kyAMka prANathI utpatti batAvI te ja rIte parabrahma paramAtmAthI A sRSTi svabhAvathI ja samayasara utpanna che. matamAM bhinnatA dekhAtI hovA chatAM koI ja dRSTA jaDatva yA acetana thaI jAya che ane vistAra pAme che. tene mATe janmavA koI prayatna tattvathI A sRSTinuM sarjana thayeluM mAnatuM nathI. paNa sRSTinA mULamAM karavo paDato nathI. zrImad bhagavada gItAmAM paNa bhagavAne kahyuM cheH avazya koI cetana tattva che, teno svIkAra kare che. mayAdhyakSeNa prakRtiH sUyate scraacrm|9:10 / na mAM karmANi lipyanti maharSi pippalAda prazropaniSadamAM kahe cheH tanme sa hovA na me maine pRET 4:24T huM A jagatano sarjaka hovA chatAM paNa pragAnoapragApatiHAsa tapaStagata satapaH tatvA mithunamutpAvate akartA chuM. vaM prA| vevaitau ne vahudhAgaragA: $riNatA-prajApatine sRSTinA zvetAzvataropaniSadamAM brahmajijJAsuo aMdaroaMdara carcA karIne AraMbhakALamAM prajA utpanna karavAnI IcchA thaI. ane temaNe saMkalpasUtra e niSkarSa para AvyA che ke kALa, svabhAva, karma, paMcamahAbhUta ke tapa karyuM. tapathI temaNe sarvaprathama ravi (caMdra) ane prANa (sUrya) utpanna jIvAtmA sudhInA sRSTisarjana pAchaLanA kAraNonA je adhiSThAtAkaryA. te baMne vividha prakAranI sRSTi utpanna kare evo temano uddeza svAmI - che, arthAt e badhA jemanI AjJA ane preraNA meLavI, hato. ghana ane RNanI jema (vidheyAtmaka ane niSedhAtmaka) prANa ane jemanI zaktino ekAda aMza laIne potapotAnA kAryamAM samartha thAya ravinA saMyogathI sRSTinuM samasta kArya saMpanna thAya che. anyatra A ja che. te eka sarvazaktimAna paramezvara ja A sRSTinuM vAstavika kAraNa tattvone agni ane soma evaM puruSa tathA prakRti tarIke oLakhavAmAM che, anya koI nahIM. : 1ranAni nirivAni tAni nAtmayukTaT AvyA che. nyathatiSThatye 19:3 | bRhadAraNyakopaniSadamAM AtmAne mULa kAraNa mAnI temAM ja tat Ama upaniSadomAM aneka paraspara virodhI matonuM mULa "brahma tad urdhavinaM mavatiyAjJavakyanA 3AtmA vA ne$ 3vIca yA 'AtmA'ja Thare che. e virodha vaccenA tArkika samanvayAtmaka 3IsI nAkhyAiivanamiSA sakSata nong sRnA tiA dazyamAna, dRSTikoNane kAraNe ja tenuM varNana anirvacanIya, avyakta, avikArI, zrAvya ane grAhya jaDa-cetanamaya pratyakSa jagatanA rUpamAM pragaTa thatAM pahelAM nirAkAra, avinAzI, nirindriya, ajara, amara, nirbhaya vagere zabdomAM kAraNa avasthAmAM eka mAtra paramAtmA ja hatA. temaNe prANImAtranA karavAmAM AvyuM. virodhI dharmone apekSAbhedathI eka ja dharmamAM apanAvI karmaphalabhogArtha bhinna bhinna lokanI racanA karI.. levAmAM Avyo che. ahIM ja anekAMtavAdanA ugamanuM nimitta ane taitirIyopaniSadamAM kahyuM cheH soniyatA vaMcAMpragAyetiA pUraka baLanuM darzana thAya che. jaina dArzanikone e aupaniSadika parabrahma paramAtmAe jIvonA karmAnusAra sRSTi utpanna karavAno saMkalpa samAdhAnomAM anekAMta dRSTinA pratipAdana mATe sahayoga maLyo hoya karyo. pachI sRSTi sarjI temAM pote praveza karyo. pachI mUrtaamUrta-saguNa- evo saMbhava che. nirguNarUpe-pRthvI, jala, teja rUpe A bhUtamAtramAM ane vAyu evuM IzAvAsyopaniSadamAM tavegati tadgha gati tad TUre tanta AkAza-A adRSTa bhUtomAM pragaTa thayA. Ama dRzya ane adRzya badhA tattararaca sarvaracataDu sarvacAca vAhataH | kahyuM che : parabrahma aMtaryAmI satyasvarUpa paramAtmA ja che. hovAne kAraNe cAle paNa che ane nathI paNa cAlatA, eka ja kALamAM masDakopaniSadamAM traNa dRSTAMto dvArA samajAvavAmAM AvyuM che ke paraspara virodhI bhAva, guNa tathA kriyA jenAmAM rahI zake che, te ja parabrahma paramezvara ja A jaDa-cetanAtmaka saMpUrNa jagatanuM nimitta ane parabrahma che. saguNasAkAranI lIlA temanuM cAlavuM" ane nirguNa upAdAna kAraNa che. paheluM karoLiyAnuM daTAMta ApI kahevAmAM AvyuM che nirAkAratA temanI "acalatA' che. e ja rIte bIjo artha ema paNa thaI ke-coLunArmi: sRgate gRRLate va AthayfthavyAmoSadhayaH sanmatta zake ke zraddhA-premarahita mATe te "dUrAtidUra' che ane zraddhA-premayukta 19:7 jema karoLiyo potAnA mukhamAMthI nIkaLatI lALane bahAra kADhI, mATe te 'nikaTatama che. vistArI jALa banAve che ane pachI tene gaLI jAya che, te ja prakAre te zvetAzvataropaniSadamAM saMyukremetAramAraM vAvaruMmaraje parabrahma paramezvara potAnI aMdara sUkSmarUpe lIna jaDacetanarUpa jagatane vizvanIza: 3nIzvarabhA vaidhyate moomAvI jJAtviAtaM mukhyate sarva sRSTinA AraMbhamAM vividharUpe utpanna karI vistAre che ane pralayakALa TI9:8Tii kahyuM cheH tene potAnAmAM ogALI de che. zrImad bhagavadgItAmAM bhagavAne jIvAtmA sRSTinA viSayono bhoktA banI rahevAne kAraNe svamukhe A ja vAta kahI che. sarvabhUtAni phtteya prakRtiM yAnti mAniplm prakRtine adhIna thaI enI mohajALamAM phasAI jAya che. ane paramAtmA kalpakSaye punastAni kalpAdau visRjAmyaham / 9:7 / tarapha dRSTipAta ja nathI karato. jyAre te paramezvaranI kRpAthI bIjA udAharaNa dvArA upaniSadakAre kahyuM cheH pRthvImAM je je mahApuruSasaMzraya karI paramatattvane jANavA mATe abhilASA rAkhI prakAranA anna, ghAsa, latA vagere auSadhio tyAM utpanna thAya che, tema niSThApUrvaka prayatna kare tyAre te badhA prakAranA baMdhanomAMthI sadAkALa sRSTimAM koI pakSapAta nathI. sRSTinA jIvonA bhinna bhinna prakAranA mukta thaI jAya che. jIvanI traNa avasthA-siddha, mukta ane baddhakarmanA bIjAnusAra ja bhagavAna temane bhinna bhinna yoniomAM utpanna mAMthI baddha avasthA janto nihito guhAyAm-mAM vyakta karI che. 279 anekAntavAda ane upaniSadanI dArzanika vicAraNA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muDakopaniSadamAM 3 viH saMnihitaM guharaM nAma mahat pam trasa jIvomAM gati, agati, bhASA, IcchA-vyaktikaraNa Adi 32 tat samarpita | (2:1) sarvazaktimAna, sarvajJa, sarvavyApI caitanyanA spaSTa lakSaNo pratIta thAya che. eTale temanI sacetanAmAM paramezvara prakAza svarUpa che. te hRdayarUpI guphAmAM rahe che. te sat ane koI saMdeha nirmANa nathI thato. sthAvara jIvomAM jIvanA vyAvahArika asat arthAt kArya ane kAraNa evaM prakaTa ane aprakaTa-badhuM ja che. lakSaNa spaSTa pratIta nathI thatA, tethI temanI sajIvatA cakSugrAhya nathI. uparokta maMtromAM vidhi ane niSedha baMne pakSono vidheyAtmaka jaina sUtra kahe che : pRthvI, jala, agni, vAyu ane vanaspati-A pAMce samanvaya thayo che. RgvadanA RSie baMne virodhI pakSono asvIkAra sthAvara kAya jIva che. vedAMtanI bhASAmAM badhA padArthomAM eka ja cetana karI niSedhAtmaka rIte trIjA anubhava pakSane (neti neti kahI) upasthita pravAhita che. jaina bhASAmAM samagra saMsAra anaMta jIvothI vyApta che. karyo che; jyAre upaniSadonA maMtradRSTA RSioe baMne virodhI pakSano eka aNumAtra pradeza paNa jIvarahita nathI." ("jenadarzana meM samanvaya karI vidheyAtmaka dRSTikoNathI koIpaNa matanuM khaMDana na karatAM tattvamImAMsA'--yuvAcArya mahAprajJa) ubhayamatamaMDana karyuM che. ahIM ja samanvayavAdanA mULa jovA maLe che. jaina darzana sarjaka dvArA sRSTinA sarjanamAM mAnatuM nathI. sRSTi sRSTi sarjana prakriyA aMge jaina darzana kahe che : "jagata anAdi ane tenA ghaTako-AtmA, padArtha, avakAza, kALa ane gatinA ane anaMta che. tenI mAtrA nathI ghaTatI, nathI vadhatI. kevaLa rUpAMtara siddhAMto-astitva dharAve che. badhA ja ghaTako ane karmo vaizvika prAkRtika thAya che. teo sRSTi sthitimAM mULa dasa sUtro mAne che. niyamo dvArA saMcAlita che. asamAMthI (anastitva) padArthane utpanna punarjanma : jIva maryA bAda pharI pharI janma le che. karavo zakya nathI. tethI sRSTinA samagra padArtho (sAmUhika rIte utpatti karmabaMdhana : jIva sadA karma bAMdhe che. ke vilaya pAmI zakatA nathI.) yathAvat ja rahe che. sRSTi sajIva ane mohanIya-karmabaMdha : jIva sadA niraMtara mohanIya karma bAMdhe che. nirjIvanI banelI che. dareka sajIvano AtmA ananya ane anutpAdita jIva-ajIvano atyaMtabhAva : jIva ajIva thaI jAya ke ajIva che ane AdikALathI astitva dharAve che. jIva thaI jAya evuM na to thayuM che ane na to thavAnI zakyatA che. jaina darzananA kAryakAraNabhAvanA siddhAMta mujaba kAraNa ane tenA traNa sthAvara-aviccheda : badhA trasa jIva sthAvara banI jAya yA pariNAmo haMmezAM svabhAve sarakhA hoya che. tethI parabrahma jevuM jAgRta badhA sthAvara jIva trasa banI jAya yA badhA jIva kevaLa trasa athavA kevaLa (sajAga) tattva asAra (binajarUrI) sRSTi jevuM sArabhUta tattva na sarjI sthAvara banI jAya-evuM na to banyuM che, na banavAnI zakyatA che ane zake. divyatA ke devI tattvanI bAbatamAM paNa teo mAne che ke je (jIva) na kadI banavAnuM che. karmo ane vAsanAno nAza kare che, tene ja mokSa (mukti-nirvANa) maLe lokAloka pRthakatva : AvuM na to thayuM che, na bhAvya che ke na kadI che. vAsanA ane kAmanA rahita jIvane sRSTinA kArabhAramAM dakhalagIrI thaze ke loka aloka thaI jAya ane aloka loka thaI jAya. karavAnuM mana thatuM nathI. divya jIvane mATe puNya-pApa rasano viSaya ja lokAloka anyonyAhunya praveza : evuM na to banyuM che, na bhAvya nathI, paraMtu brahmAMDamAM janmajAta netika AdezomAM phaLa svayaM saMcAlita che ane na kadI banaze ke loka alokamAM praveza kare ane aloka lokamAM yaMtraNA che; jyAM pratyeka vAve tevuM laNe che. potAnA karmonA pariNAma praveza kare. teNe bhogavavA paDe che. loka ane jIvono AdhAra-Adheya saMbaMdha : jeTalA kSetranuM nAma jaina darzana yugothI sarjaka ane sarvazaktimAna parabrahmanI loka che, eTalA kSetramAM jIva che ane jeTalA kSetramAM jIva che, teTalA bhAvanAno asvIkAra karatuM AvyuM hovAthI tenI gaNanA nAstika darzana' kSetranuM nAma loka che. thAya che. kAraNa temAM brahmAMDa vijJAnamAM, karmazAstramAM, mokSaviSayamAM, loka maryAdA : jeTalA kSetramAM jIva ane pudgala gati karI zake naitika cAritryamAM dareka dArzanika parimANomAM asarjakatAno ane che, eTaluM kSetra loka che ane jeTaluM kSetra loka che teTalA kSetramAM jIva devIkRpAno abhAva jovA maLe che. jaina darzana pratipAdana kare che ke ane pugala gati karI zake che. dhArmika ane sadAcArI jIvana sarjaka parabrahma vinA paNa zakya che. Adi aloka-gati-kAraNAbhAva : lokanA badhA aMtima bhAgomAM ane aMta vagaranA vividha AkAra dharAvato padArtha eTale sRSTi ema Abaddha pArzvasRSTa pudgala che. lokAMtanA pudgala svabhAvane kAraNe jaina darzana mAne che. temanA mate A sRSTi cha tattvothI banelI che. gatimAM sahAyatA karavAnI sthitimAM saMghaTita nathI thaI zakatA. tenI sajIva, nirjIva, dharmatattva, adharmatattva, Akaza ane kAla. sahAyatA vagara jIva alokamAM gati nathI karI zakatA. (jena darzanamAM dharmanI vibhAvanA kahI che - vatyu sahAyodhamo - padArthano tattvamImAMsA') aMtargata (mULabhUta) svabhAva e ja sAco dharma! teo kahe che : parabrahma yuvAcArya mahAprajJanA mate vikAsa ane hrAsa jIva ane pudgala kharekhara sarjaka hoya, to cetana ane acetana evA be virodhI pariNAmo - A be dravyomAM thAya che. pudgala acetana che, tethI teno vikAsa ke mATe eka ja upAdAna kevI rIte hoI zake? Ama tArkika rIte asAra hRAsa caitanyaprerita nathI thato. jIvanA vikAsa ane vhAsanI A vizeSatA (immaterial) sRSTi jaDa padArthonI banelI che, tethI temane tenA che. tenAmAM caitanya hoya che eTale tenA vikAsa-hAsamAM bAhya uparAMta sarjaka parabrahmane mAnatA roke che. Ama jaina darzana ane AMtarika preraNA paNa hoya che. Atmajanita AMtara preraNAthI AdhyAtmika non-creationism- ekabIjAnA paryAya gaNAya che. vikAsa thAya che ane zarIra janitathI zArIrika vikAsa. manuSya sarvotkRSTa prANI che, kAraNa te vicArazIla, mananazIla, badhA ja prANI, jIva karmanA prabhAvathI ja vibhinna avasthAone prANI che. teNe vicArI, samajI tattvanuM anveSaNa karyuM. temAMthI be prApta kare che. karma ja temanI utpatti, sthiti ane gatinuM Adi kAraNa vicArapravAha nIkaLyA. kriyAvAda ane akriyAvAda, AtmA, punarjanma, che. gatinI dRSTie prANI be bhAgamAM vibhakta che. sthAvara ane trasa. mokSa para vizvAsa karavAvALA 'kriyAvAdI' ane na karavAvALA prabuddha saMpadA 280 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akriyAvAdI' tarIke oLakhAyA. kriyAvAdI vicAradhArAmAM vastusthiti kezanA agrabhAganA hajAramAM bhAga jeTalo kahyo che. jIvAtmA karmono spaSTa thaI. lokoe saMyamamArga pasaMda karyo. tyAga-tapasyA jIvanamAM kartA, bhoktA, sukhAdi guNavALo, prANono svAmI kahyo che. AtmAnI UtAryA. akriyAvAdI vicApraNAlIthI vastusthiti para AvaraNa chavAI cAra avasthAo-jAgRta svapna, suSupti, turIya; AtmAnA pAMca gayuM. loko bhautika sukha tarapha vaLyA. kriyAvAdIe vicAryuM AtmAnA koSa-annamaya, prANamaya, manomaya, vijJAnamaya tathA Anandamaya astitvamAM saMdeha na karavo. te amUrta che. tethI indriyagrAhya nathI, koSa-upaniSado gaNAve che. upaniSadomAM AtmA mATe brahma uparAMta nitya che. akriyAvAdInA mate paMcamahAbhUtamAMthI caitanya yA AtmA jIva zabda paNa prayojAyo che. saMsArI AtmA je karmono kartA, bhokatA, pedA thAya che. teo mAne che ke jIvAtmA koI jIvaMta padArtha nathI. jema sukhaduHkhano anubhavakartA che, te jIvAtmA kahevAya che. muDakopaniSadamAM araNinA lAkaDAmAMthI agni, dUdhamAMthI ghI ane talamAMthI tela nIkaLe 'dvA suparNA sayujA sakhAyA' kahI jIva ane brahma vacce aMtara dekhADyuM che, tema ja paMcamahAbhUtAtmaka zarIramAMthI jIva utpanna thAya che. zarIra che. jIva phaLono svAda le che, jyAre AtmA yA brahma kevaLa dRSTA yA naSTa thayA bAda AtmA jevI koI vastu rahetI nathI. sAkSI che. taduparAMta upaniSadomAM kahevAmAM AvyuM che ke jema nadI samudramAM Atmatattva bhAratIyadarzananuM pradhAna aMga gaNAya che. maLI samudrAkAra banI jAya che arthAt samudramAM vilIna thaI jAya che, AtmavAdIoe bahumukhI tarko dvArA AtmA ane punarjanmanuM samarthana tema jIvAtmA brahmamAM bhaLI mokSAvasthAmAM ekAkAra thaI jAya che. brahma karyuM che. svasaMvedana, atyaMtAbhAva, upAdAnakAraNa, sampratipakSa, bAdhaka AnaMdasvarUpa che eTale mokSAvasthA paNa upaniSadomAM AnaMdasvarUpa pramANano abhAva, satno niSedha (AtmA nathI emAM AtmAno niSedha kahI che. te tirIyopaniSadamAM yAjJavakya RSie maitrayIne nathI, kintu tenuM koInI sAthe thavAvALA saMyogano niSedha che), indriya jIvAtmA ane brahmanA tAdAbhyane pANImAM ogaLI gayelA lavaNa jevuM pratyakSanI vikalatA, guNa dvArA guNInuM grahaNa, vizeSaguNa (caitanya) gaNAvyuM che. dvArA svataMtra astitvano bodha, saMzaya, dravyanI trikAlAtmakatA, jaina darzanamAM AtmAnuM vivecana tattvavicAranA rUpamAM thAya che. saMkalanAtmakatA (pAMca indriyonuM saMkalanAtmaka jJAna), smRti (AtmAnA jaina darzanamAM sAta tattva manAya che. jemAM prathama jIva yA AtmA che abhAvamAM indriyo ane mana baMne niSkriya thaI jAya), zeya ane jJAtAnuM tathA anya cha ajIva yA jaDa che. e badhAnuM mahattva jIvane lIdhe che. e pRthakatva (kuMbhAra, ghaDo ane mATI), pUrva saMskAranI smRti vagere sAta tattvo A pramANe che. jIva, ajIva, Asava, bandha, saMvara, nirjarA anekavidha tarko dvArA Atmatatva ane punarjanmanuM samarthana karyuM che. ane mokSa. TUMkamAM sAta tattvomAM-sajIva ane nirjIva ema be ja tattvo bhAratIya darzana prAya: jIva ane AtmAmAM bheda mAne che. teoe mahattvanA mAnyA che. pUjyapAdAcAryae 'Ibdopadeza'mAM kahyuM che ke jIva AtmAnA svarUpapara mukhyatve mokSanI dRSTie vicAra karyo che. punarjanmanI pudgalathI alaga che ane pudgala jIvathI bhinna che. umAsvAtIe siddhi mATe AtmAnI amaratA mAnavI Avazyaka paryAya che. upaniSadomAM AtmAne upayoga svarUpa kahyo che. sarvArthasiddhimAM pUjya pAdAcAryae, AtmAnI kalpanA vividha rUpomAM jovA maLe che. ane tenA astitvanI dravyasaMgrahamAM nemicandrAcAryae AtmAne caitanyasvarUpa kahyo che. upayoga siddhi ane svarUpanA nirUpaNano prayatna dekhAya che. kaThopaniSadamAM caitanyanuM ja anvayI pariNAma che. jaina darzanamAM jIva ane AtmA eka naciketAe yama pAsethI aneka pralobhanone hukarAvI AtmavidyA prApta ja tattvanA nAma che. jaina darzanamAM AtmA svata:siddha, anAdi, anaMta, karyAnuM varNana che. bRhadAraNyakopaniSadamAM yAjJavakya pAsethI maitreyI amUrtika, avinAzI, akhaMDapradezI dravya manAyo che. vaLI teo anaMta AtmAsaMbaMdhI jJAna prApta kare che ke AtmA ja darzanIya, zravaNIya, AtmAonI kalpanA kare che. umAsvAtIe 'ttviArthasUtra'mAM 'gIvA' mananIya ane dhyAna karavA yogya che. UbhA vA re draSTavya: zrotavya: kahyuM che. jaina ane nyAya-vaizeSika tathA viziSTAdvaita ciMtaka baMne AtmAne mantavya: nividhyAsitavyo (2:4:5) chAndogyopaniSadamAM kahyuM che : zarIra, mana ane IndriyothI bhinna mAne che. jaina darzanamAM jIva ane Atmatatva ja eka evuM tatva che jenA jJAna vinA samasta jJAna eve AtmAmAM koI bheda manAto nathI. baMne zabda eka ja sattAnA sUcaka che. vidyA vyartha thaI jAya che. nArada muni sanakumArane kahe che ke teo pote paraMtu vedAMta darzanamAM AtmA je brahma kahevAya che, tene jIvanathI bhinna sarvavidyAonA jJAtA hovA chatAM zokAkula hatA. kAraNa teo mAnyo che. baMne darzana AtmAne caitanya svarUpa mAne che. AtmAnuM caitanya Atmatatvane jANatA nahotA. chAndogyopaniSadamAM AtmAnuM svarUpa jAgRta, svapna, suSupti avasthAmAM astitva dharAve che. baMne darzana pApathI nirlepa, jarA-maraNazokarahita, kSudhAtRSArahita kahyuM che. AtmAne sat, cit, AnaMdasvarUpa mAne che. paNa jaina darzana tenAthI bRhadAraNyakopaniSadamAM AtmAne kartA tathA jAgrata, svapna, suSupti AgaLa anaMtadarzana ane anaMtavIrya paNa mAne che. upaniSadomAM cAra avasthAomAM, mRtyu ane punarjanmamAM e ka sAmAna rahevAvALo ane mahAmaMtro dvArA parama bodhano udghoSa karyo che. tatvamasi, ahaM brahmAsmi, AtmA amUrta ane anubhavAtIta che ema kahyuM che. muDakopaniSadamAM prajJAna brahma ane sarva khalvidam brahma. A cAra maMtrone hRdayaMgama karI caMdra ane sUryane AtmAnA cakSu, aMtarikSa ane dizAone tenAM kAna manuSya Atmastha thaI zake che. AtmAnA astitva aMge jaina darzana ane vAyune teno ucchavAsa kahyAM che. Ama upaniSadamAM AtmAne kRtanizcayI che. "niyamasAra'mAM kundakundrAcArya AtmAne baMdhanarahita, ajanmA, nitya, zAzvata, purAtana kahyo che. AtmAne rathI, zarIrane anAsakta, nirdoSa, (truTirahita), nirIccha, nirahaMkArI kahe che. ratha, manane lagAma, indriyone azva tathA viSayone mArga kahyAM che. AtmAnA guNajJAnathI tenuM dhyAna karI tenI anubhUti thavI zakya che. bRhadAraNyakamAM AtmAne sarvapriya kahyo che. kaThopaniSadamAM AtmAne "aMtaHpreraNA ane jJAna jenAthI thAya che, te huM chuM, anAtmA nathI-A aNuthI paNa aNu ane mahAnathI paNa mahAna ane hRdayarUpI guhAmAM samajaNa dRDhapaNe AvavI e AtmAnubhUti che. AtmAnuM sAcuM jJAna rahevAvALo kahyo che. tetirIyopaniSadamAM AtmAne sarvavyApaka kahyo meLavavA Indriyo ane mananA bAhya valaNane vaLAMka ApI aMtarAtmA che. zvetAzvataropaniSadamAM AtmAne aMguSThamAtra, soyanI aNI jeTalo, tarapha laI javo joIe. sthULa dehamAMthI manane haTAvI sUkSma deha tarapha 281 anekAntavAda ane upaniSadanI dArzanika vicAraNA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALavAthI Asakti ane pratikULa valaNathI mukta thaI zakAya che. IzvaranI AjJA tathA paraMparAgata upadezanuM nAma ja anuzAsana! jaina darzane AtmAnA traNa prakAra kahyA che-1, bahirAtmA : je sadAcAra ane kartavyapAlana anuzAsanabaddha vyakti ja karI zake. sadAcAranuM deha dhAraNa kare che, te AtmA che ema samajanAra chetarAya che. te ajJAnI mahattva zvetAzvetapaniSadanA prathama adhyAyamAM sodAharaNa spaSTa samajAvyuM che. 2. aMtarAtmA : te je teno svabhAva barAbara jANe che ane samyaka che. je koI sAdhaka viSayothI virakta thaI sadAcAra, satyabhASa tathA daSTa ane samyak zraddhA dharAve che. 3. paramAtmA : je sarva saMyamarUpa tapasyA dvArA sAdhanA karato karato prabhunuM niraMtara dhyAna karato azuddhi-vikArothI saMpUrNa mukta che ane sarvajJa che. AvA uttamAtmA rahe che, tene parabrahma paramAtmA avazya prApta thAya che. be prakAranA hoya che. dehadhArI ahata kahevAya che ane derahita siddha jaina vicAradhArAne saMkSepamAM varNavavI hoya to anekAMta ane kahevAya che. ahiMsA-e be zabdo paryApta banI rahe. AcAre ahiMsA arthAt premano dArzanika vicAraNAnA saMdarbhe ApaNe ahIM sudhI sRSTinI utpatti prabhAva ane vicAre anekAMta arthAt satyano prakAza! anekAMta e ane AtmA viSe upaniSadika (vedAMta) ane jaina-baMne darzanomAM vAda nahIM, jIvanadarzana che. tenI naitikatAnuM paryApta baLa che ahiMsA ! ciMtanano vicAra karyo. have baMne darzanonuM karmamImAMsA aMgenuM ciMtana ahiMsAthI parama dharma anya koI nathI. "mAruM te satya nahIM satya te tapAsIe. mAruM'-A mAnavInuM sUtra hovuM joIe. vinobAjIe kahyuM hatuM: vedAMta vicAradhArA mujaba pratyeka jIva potapotAnI IcchA mujaba "mAnavIe satyAgrahI banavA karatAM satyAgrAhI banavAno prayatna karavo karma kare che. karmomAM bhinnatAne lIdhe keTalAka karmothI jIva baMdhanamAM paDe joIe." kAraNa satya zabda arthagrAhya evaM bhAvagrAhya che. A vAtane che to keTalAka karmo mokSadAyaka bane che. Ama baMdhana ane muktino spaSTa karavA mahAvIra svAmIe anekAMtavAdanuM pratipAdana karyuM. vicAra karmasiddhAMta para avalaMbita che. mukti (mokSa) mATe samyak jJAna, AInasTAIna jene sApekSavAda (theory of relativity) kahe che; zrImad samyak darzana ane samyak cAritranI AvazyakatA che. sammacAritra ja Adya zaMkarAcArya jene mAyAvAda tarIke oLakhAvI Degrees of truth mokSano AdhArastaMbha che. samyaka cAritra eTale satyatA evaM vAstavikatA samajAve che; vedoe je udghoSa karyo:- nA no madrA: $vo yaju pramANe karma karavuM. mAnave potAnA astitvanI sAthe sAthe bIjAnA vizvata: (dareka dizAmAMthI umadA vicAro mArI pAse AvavA do); astitvano vicAra karI ucita Acarama karavuM. upaniSadanA dohana samI zrImad bhagavadgItAmAM 'sarjana' pada vAparI zreya ane preya-baMneno vicAra karI nIrakSIra vivekathI preyanI upekSA samanvayatA darzAvI, te ja vicArane jaina darzane anekAMtavAda kahyo; karI zreyane grahaNa kare te dhIra. zreyo hi ghIrogati preyasI vRti preyo jenI nayavAda ane syAdvAda be pAMkho che. jaina darzananA hRdayasamo mano yogomAt gItA (kaThopaniSada 2/2). zreya eTale haMmeza mATe anekAMtavAda ApaNane bheda ane khaMDitatA (visaMgati) dUra karI ekya badhA du:khomAMthI mukta thaI nitya AnaMdasvarUpa parabrahma puruSottamane ane susaMvAditatA kema jIvanamAM sthApavI te batAve che. satya prati prApta karavAno upAya, jyAre prema eTale vADI, baMgalA, yaza Adi kevI rIte vyApaka ane sahiSNa dRSTi keLavavI te zIkhave che. zrImad ihaloka ane svargalokanI bhautika bhoganI sAmagrIne prApta karavAno bhagavadgItAno 'sarvatra samarzana:" guNa jainanA soma, zama ane upAya! Ama kaThopaniSadamAM naciketAnA kathAnaka dvArA samyaka zrama-A traNa bhAratIya saMskRtine maLelAM adabhUta yogadAna che. cAritrano mArga dAkhavavAmAM Avyo che. muNDakopaniSadanA dvitIya khaMDanA pratyekane sArI rIte jIvavuM che. darekane potAnI jIvanazaktino pUrNa pahelA maMtramAM kahyuM cheH tavetat satye maneSa La vayo yojyAM ane svataMtra anubhava levo hoya che. tenI A jIvana zakti (joma, stAna tretAya vahudhA sanItAni tAni 3varatha nityaM satyanA puSa: joza) upara tarApa mAravAno koIpaNa prayatna spaSTa hiMsA che. potAnuM vaH : sutarA novai | jAgatika unnati cAhavAvALA manuSyo tema ja bIjAnuM jIvana paNa eTaluM ja mahattvanuM che evo vivekavicAra ja unnatino suMdara mArga manuSyadehane samaje che. ALasa ane prasAdamAM ke ahiMsA AcaravA prere che. potAnA jIvana tathA vicAronI satyatA bhogo bhogavavAmAM pazuonI jema jIvana vItAvavuM manuSyadeha mATe jeTaluM ja bIjAnA jIvana ane vicAronI satyatAno AdarapUrvaka svIkAra ucita nathI. taitirIyopaniSadamAM agiyAramA anuvAkamAM brahmacArI karavo e boddhika ahiMsAnuM AcaraNa che. anekAMtavAda AMzika matonI aMtevAsI AzramamAMthI adhyayana karI gurugRhethI vidAya laI AcArya kUpamaMDUka vRtti tyajI eka samanvayavAdI vicAra vizvane Ape che. A ja pAsethI vratadIkSA meLave che, tyAranA maMtro sadAcAranA AdhArasthaMbha vicAradhArA sammacAritrano mukhya mApadaMDa che. koIpaNa jIvanuM anya che. satvatA dharma para svAdhyAyanmi pramaH| vepaDrAmyam na jIva dvArA zoSaNa, nirTalana, yA sattAprasthApana (svAyattIkaraNa) anyAya pravitam | laukika ane zAstrIya jeTalA paNa kartavyarUpe prApta che. Ama anekAMtavAda dvArA sarvodayI samAjanI racanA zakya che. AvI zubhakarma che, teno kadI tyAga ke upekSA nahIM thavA joIe. mAtRdevo ja bhAvanA vaidika prArthanAmAM paNa vyakta thaI che. samAnI va: $tiH bhava / pitRdevo bhava / AcAryadevo bhava / atithidevo bhava / yAnyavadyAni samAnA hradayAni vaH samAnamastu vo manaH yathA vaH susahAsati / rmALa tAni sevitAni to tarAInAyAna 3 smAruM suparitAni ahIM 'va' sarvanAma ja pramANa Ape che ke mAtra potA pUratI A prArthanA tAni vayA 3pacAni no DUtarAnA zraddhA veyanJ 3 zraddhayA naveyanA nathI. amArA hetu, saMkalpo, manobhAva samAna rahe. jethI ame prasanna zriyA teyamA...ahIM upaniSadakAra udAramatavAdI dekhAya che. AcArya rahIe. ziSyane spaSTa zabdomAM kahe che. amArA gurujanonA AcAra-vyavahAramAM chelle sarveytra surivanaH santu sarve santu nirIyA: sarve bhadrALi paNa je uttama zAstra evaM ziSTa puruSo dvArA anumodita AcaraNa che, pazyantu mAM ruci TuH2vAnuyAt ! A prArthanA paNa sarvodaya samAja je niHzaMka AcaraNIya che, tenuM tamAre anukaraNa karavuM joIe; anya nirmANanI bhAvanA ja vyakta kare che. nahIM. prabuddha saMpadA 282 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAdaH sAta nayonuM vaicArika meghadhanuSa ] DaoN. ratanabena khImajI chADavA jaina dhArmika baoNrDanI parIkSAo ApI vizArada' jevI upAdhio prApta karanAra ratanabaina dhArmika darzana-ciMtanano bahoLo anubhava dharAve che. zrI jIvadayA maMDaLInA mukhapatranA mAnada taMtrI. che. prAcIna hastaprato ukelavAnI vidyAmAM pAraMgata che. prastuta lekhamAM temaNe sAta nayone samajAvyA che.] jainadarzanano aMtanA anekAntavAda che. enA pAyA para ja samagra jaina siddhAMto racAyelAM che. uppaneIvA, vigameIvA, dhruveIvA A tripadIne sAMbhaLI viziSTa jJAnI gaNadhara caudapUrvonI racanA karI le che. A tripadImAM je tattva samAyeluM che te anekAnta che. A dRSTithI samagra jaina vADmayano AdhAra anekAnta che. e pramANita thaI jAya che. vastu anaMtadharmAtmaka che. enA asaMkhya paheluM che. AvI sthitimAM koI eka zabda dvArA koI eka dharmanA kathanathI vastunuM samagra svarUpa pratipAdita karI zakAtuM nathI. tyAre samagra svarUpanuM prAmANika pratipAdana karavA mATe eka ja upAya che ke vastunA koI eka dharmane mukhya rUpathI kahevAmAM Ave ane zeSa dharmone gauNa svarUpamAM svIkAravAmAM Ave. arthAt apekSA athavA anapekSAthI vastu-tattvanI siddhi karI zakAya. tene anekAnta daSTi kahevAya. anekAnta dRSTi virATa vastu tattvane jANavA mATeno e prakAra che, je vivakSita dharmane jANIne paNa anya dharmono niSedha nathI karato. ene gauNa athavA avivakSita karI de che. AvI rIte anekAnta dvArA samagra vastunuM mukhya-gauNa bhAvathI kathana thAya che. temAM koI paNa aMza chuTato nathI. A anekAntavAdane sApekSavAda paNa kahyo che naigamanaya sAmAnya vizeSagrAhI dRSTikoNanuM pratipAdana kare che. vedAntane mate sata ne ja kahevAya je vaikAlika hoya, jyAre nyAyavaizeSika darzananI mAnyatA che ke AtmA Adi padArtho vaikAlika sat che paNa badhA kAryadravyo traikAlika sat nathI. teo prathama asat hoya paNA pachI satu thAya ane pAchA asat thaI jAya. vaLI keTalAka padArtho mAtra sAmAnya che to keTalAka mAtra vizeSa che ane keTalAka sAmAnya vizeSa che. paNa vedAMtanI jema je kAMI sat che te mAtra sAmAnya ja che ema nyAya-vaizeSiko mAnatA nathI. vaizeSikonA A maMtavyane jainadarzane naigamanaya kahyo che eTale ke teo sAmAnya ane vizeSa bannene mAne che; mAtra sAmAnya ke vizeSane nahi, paraMtu Ama chatAM teo eka ja vastune sAmAnya-vizeSAtmaka mAnatA nathI jevI rIte jainadarzana mAne che. jainadarzana anusAra sAmAnya vinA vizeSa na hoI zake. ane vizeSa vinA sAmAnya na hoI zake. AthI baMne parasparAzrita hoI svataMtra nathI; paNa eka ja vastunA be pAsA che. - nayavAda vedAMtanI jema sAMkhya paNa satune jaikAlika ja mAne che. AthI temanA mate koI paNa kArya navuM utpanna thatuM nathI. paNa talamAMthI telanI jema mAtra AvirbhAvane pAme che. vedAMtanA brahmanI jema sAMkhyonI prakRti sarvaprapaMcAtmaka che. prakRtimAMthI navA navA pariNAmo ArvibhUta thAya che ane temAM ja pAchAM vilIna thaI jAya che. A badhAM kAryono samanvaya eka ja prakRtimAM hovAthI badhA ekarUpa che. AthI koI paNa vastuno kyAMya paNa abhAva nathI. sarvasarvAtmaka evI mAnyatA sAMkhyonI che. temanA A vAdane sakAryavAda kahevAmAM Ave che. AnI virUddha naiyAyiko, vaizeSiko ane bauddho asatakAryavAdI che. temane mane kArya jo utpattinI pahelA paNa sat hoya to tenA utpAdano prayatna vyartha lekhAya mATe kAryane tenI utpattinI pUrve ane vinAzanI pachI asat ja mAnavuM paDe. ja A banne virodhI maMtavyono samanvaya jainadarzane enekAnta dRSTi varlDa dravya-paryAyavAdathI ja karyo che. dravyarUpe te chatAM paryAyarUpe san mAnavuM joIe. jema ke mATI enI e ja chatAM temAMthI navA navA pAtro banAvI zakAya che. suvarNa enuM e ja hoya chatAM navA navA anekAntavAda: sAta nonuM vaicArika meghadhanuSa zramaNa bhagavAna mahAvIre satyanI zodha mATe sApekSa dRSTinuM nirdhAraNa karyuM hatuM. sApekSatAno mULa AdhAra nayavAda che. jema zAstra racanAno AdhAra mAtRkApada (akAra Adi varNa) che, tattvano AdhAra utpAda, vyaya, pratyanI tripadI che, tema anekAntano AdhAra nathavAda che. vastunA anaMta dharmomAMthI koI pA eka dharmanuM kathana karavuM te natha kahevAya che. arthAt vastuno ezagrAhI abhiprAya natha kahevAya jaine vikalAdezI mAnavAmAM Ave che. jaina darzananI anekAnta draSTi vibhinna darzanonI paraspara viruddha mAnyatAone alaga alaga nayanI ekAMgI dRSTinA rUpamAM svIkRti ApI AMzika satyanA rUpamAM tene mAnyatA Ape che. vastu anaMtadharmovALI che to svAbhAvika eka eka dharmane grahaNa karavAvALA abhiprAya paNa anaMta thaze. eTale jeTalA vacana prakAra che, jeTalA zabda che eTalA naya che. tema chatAM mukhya be naya che- dravyArthika naya ane paryAyArthika naya. zeSa naya tenI zAkhA-prazAkhAo che. dravpArthika naya ane paryAyAdhika naya jaina paribhASAmAM abheda darzanane dravyAdhika naya ane maMdadarzanane paryApArthika natha kahe che. vastu darzananA je nAnA prakAro che e badhAnuM vargIkarA jaina AcAryoe bhagavAna mahAvIrane anusarIne A be dRSTimAM ke be naryAmAM karyuM che. vyArthika naya sAmAnyagAmI darzana temaja anekatvanuM darzana karAve che to paryAyArSika natha vizeSagAmI darzana temaja ekatvanuM darzana karAve che. bhAratIya to zuM vizvanA koI paNa dArzanika maMtavyano A be nayomAMthI game te ekamAM samAveza thaI zake che. evo dAvo jainAcAryono che. ane temaNe atyAra sudhImAM UbhA thayelA temane jJAta samagra darzanone A be nImAMthI game te ekamAM kevI rIte samAvI zakAya che te yuktipUrvaka batAvyuM paNa che. A be nayonA avAMtara bhedo jJAta karavAmAM AvyA che. jema ke, naiama, saMgraha, vyavahAra, RjUsUtra, zabda, samamiruDha ane arthabhUta-A sAta nayomAM bhAratIya darzanonA samagra siddhAMtone samAvI levAmAM AvyA che tema ja samanvaya karavAmAM AvyuM che, jenuM vivaraNa nIce mujaba cheH 1. raMgamanaya 283 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghATa banAvI zakAya che. Ama mATI ke suvarNa rUpe dravya nityasthira che ema mAnavuM rahyuM. eka nayamAM satya pragaTa thatuM nathI. sarva nayomAM hoya chatAM judAM judAM ghATo to navA banatAM-bagaDatAM hoI te te rUpe pUrNa caitya pragaTa thAya che. AthI cArvAkane paNa ekAMta asatya darzana te anitya paNa che. Ama dravyarUpe nitya tema ja paryAyarUpe kahI zakAya nahi. temAM paNa AMzika satya to che ja, ema jainadarzana anitya che. mAne che. 2. saMgrahanaya saMsArI jIvAtmAo mAM adhikAMza evAM che ke jemane saMgrahanaya je sAmAnyagrAhI dRSTikoNanuM pratipAdana dharAve che. AtmaanAtmano viveka hoto nathI. teo ajJAnane kAraNe zarIrane cArvAka darzana mAtra jaDa tattvane mAne che. jyAre vedAMta ke opaniSada ja AtmA mAnI vyavahAra kare che. A vyavahAra cArvAka darzanane AdhAre darzana mAtra caitanyane mAne che. vedAMta darzanano samAveza jaina darzana che ema mAnI zakAya. vyavahAranayanuM maMtavya che ke pramANonA vividha anusAra saMgrahanayamAM thaI zake. lokamAM je kAMI che te sarvano samAveza lakSaNo je dArzaniko dvArA ApavAmAM AvyA che te ekabIjAthI sat tattvamAM thaI zake che kAraNa ke te badhuM sat to che ja ema saMgrahanaya judAM paDe che, eTale emAMthI kone satya mAnavuM? pramANa kone kahevuM? paNa mAne che. vedAMta darzana sane caitanyarUpa mAne che ke puruSa ke e nakkI thaI zakatuM na hoya tyAre tenA dvArA vastutattvanuM jJAna kevI brahma ke AtmA kahevAya che. jainadarzana caitanyatattvanA astitvamAM to rIte zakya bane ? mATe lokamAM sAcuM mAnIne je vyavahAra cAle che te saMmata che paNa acetana kahI zakAya tevuM tattva paNa hovuM joIe. ucita che. vastutattvanuM yathArtha jJAna thaI zakatuM nathI. mATe ajJAna ja anyathA caitanyamAM baMdha ane mokSa, saMsAra ane nirmANanI ghaTanA zreya che. Ama vyavahAranayane Azraye ajJAnavAdanuM utthAna thayuM che. ghaTe nahi ema mAne che. vaLI mImAMsakoe to jJAna karatAM karmane ja mahattva ApyuM che vedAMtamAM mAyA, mithyAtva, ajJAnane caitanyavirodhI mAnavAmAM ane te rIte jJAna nahi te ajJAna e arthamAM temano karmavAda paNa Ave che paNa mAyAne sanne badale anirvAcya kahe che; eTale ke eka prakArano ajJAnavAda che. A badhA prakAranA ajJAnavAdano brahmathI bhinna paNa nahi tema ja abhinna paNa nahi evuM mAne che. samAveza jainadarzana saMmata vyavahAranayamAM thayo che. ane te matano jainadarzana jaDa tattvane svIkAre che jene kAraNe AtmA baMdhanamAM paDe samanvaya jainadarzane jIva ane ajIva tattva mAnIne tathA AtmAmAM che. mAyAne jo sat mAnavAmAM Ave to brahma ane mAyA ema be - saMsArI AtmAmAM jJAnaajJAna banne mAnIne karela che. parama tattvanuM sat thAya to advaita siddha na thAya. ane jo mAyAne asat kahevAmAM bhale pratyakSa jJAna na hoya paraMtu parokSa jJAna e ajJAna ja che ema Ave to asathI prapaMca kema thAya? AtmA AtmAmAMthI baMdhAya kahI na zakAya. vaLI ajJAnavAdIe dArzanikonA lakSaNomAM virodha nahi paNa anAtmAthI baMdhAya mATe AtmA ane anAtmA- ajIvatattva darzAvyo che. paNa te virodhadarzanane jJAna ja mAnavuM paDe che. anyathA banne svIkAravA Avazyaka che. AthI vedAMta darzanane paNa AMzika virUddha siddha thAya nahi. Ama lokavyavahAramAM paNa jJAna-ajJAna satyarUpe saMgrahanayamAM jainAcAryoe samAviSTa karyuM che. bannethI kAryasiddhi thAya che, ekalA ajJAnathI nahi. jainadarzananI jema sAMkhyadarzana paNa jIva ane ajIva ema be mImAMsaka vedo bhale karmamAM mAne paNa e karma viSe to yathArtha tattvone puruSa ane prakRtirUpe mAne che. neyAyikAdi darzano paNa jJAna joIe. Ama karma bhale pote jJAna rUpa na hoya paNa e viSenuM jIva ane jaDa sRSTi svIkAre che. kevaLa jIva AtmA mAnavo e jaina jJAna jo na hoya ane ajJAna ja hoya to amuka karmamAM pravRtti ane darzananI dRSTie AMzika satya che. pUrNa satya jIva ane ajIva banne amukamAM nivRtti kevI rIte thAya? mATe mImAMsakoe paNa ekAMta mAnavAmAM Ave to bane. karmane nahi paNa jJAnane mAnavuM paNa jarUrI che. jema ke mAtra davA A nyAye kevaLa vijJAnavAda, zUnyavAda ane zabdAdvaitavAdane levAnI kriyAthI rogamukti thatI nathI, paNa yogya davA kaI che e paNa jainadarzana AMzika satya mAnI saMgrahanayamAM sthAna Ape che. jANIne davA levAthI rogamukta thavAya che. mATe jJAna ane karmanA 3. vyavahAranaya samuccayano mArga ja yogya che. hitAvaha che. Ama cArvAka, mImAMsaka je vastunuM vizeSagrAhI dRSTikoNanuM pratipAdana kare che. dravyArthika darzana Adino samAveza vyavahAranayamAM karyo che. nayanA eka bheda tarIke vyavahAra na mAnavAmAM Ave che. vyavahAranuM 4. bhusUtranaya tAtparya e che ke lokavyavahArane pramANa mAnIne cAlavuM. lokavyavahAra je vastutattvanI vartamAnagrAhI dRSTikoNanuM pratipAdana kare che. vastugata sUkSma bhedone dhyAnamAM lIdhA vinA ja sthUla abheda mAnIne vedAMtane mata sat te kahevAya je saikAlika hoya. paNa tenI viruddha cAle che. AthI vyavahAranaya dravyArthikano bheda che ane jJAnane nahi boddhoe kahyuM ke, sat te ja kahevAya, je mAtra vartamAnakAlika hoya, paNa ajJAnane mahattva Ape che. cArvAko vyavahAranayavAdI ja che. anya nahi. vedAMta anusAra sarva prapaMcono saMgraha eka brahmamAM-eka kAraNa ke teo paNa mAtra bhUlone ja mAne che. svataMtra evA jJAnamaya sAmAnya sabhA thai jAya che. tethI pRthaka kAMI rahetuM nathI. paNa caitanya AtmAne mAnatA nathI. kAraNa ke teo lokavyavahArane ja tenI viruddha boddhoe kahyuM ke sAmAnya jevI vastu koI che ja nahi je pramANa mAnIne cAle che. AtmA jevI sUkSma vastunA vicAramAM paDatA sarva saMgrAhaka hoya, mAtra vizeSo ja che ane te sau pRthaka pRthaka che, nathI. AthI teo ajJAnavAdano ja Azraya le che. jo ke cArvAkano kSaNika che. saMsAramAM nitya jevI koI vastu ja nathI. bauddhono A virodha to dArzanikoe Atmatattva svataMtra mAnIne karyo ja che. vAda paryAyanayanA eka bheda RjusUtramAM samAviSTa che. boddha ane jainadarzanamAM jIva ane ajIva tattvonI mAnyatA sthira thayelI che. vedAMtanA paraspara virodhI maMtavyo che. paNa jainadarzane e bannene AthI jaDa bhautika vastu pUratuM cArvAka darzana sAcuM che. paNa caitanya AMzika satya mAnI potAnA dravya-paryAyavAdamAM samAvI dIdhAM che. viSenI tenI mAnyatA bhrAmaka che. eTale te paNa eka nayane anusare dravya-e saikAlika satya-nitya che paNa tenA pariNAmo-vizeSo prabuddha saMpadA 284 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anitya che ema kahI ukta banne virodhI vAdono eNe samanvaya karyo gamana kare te gau. Ama A zabdano paNa AMzika satyo upara bhAra che. vedAMtano jaina saMmata saMgrahanayamAM samAveza che to boddhono Ape che to paNa temane anekAMtavAdamAM sthAna che. jainadarzana temAMnA paryAyanayanA eka bheda RjusUtranayamAM karyo che. jainadarzana vastutattvane eka paNa nayane nirAza karatuM nathI. paNa sahuno svIkAra karI emane sAmAnya- vizeSAtmaka mAne che. AthI te banne nayone temAM yathAsthAne goThave che. sthAna che. jema aneka dizAmAMthI AvatI nadIo samudramAM bhaLIne eka 5. zabdanaya, 6. samabhiruDha, 7. evaMbhUta thaI jAya che, potAnuM astitva khoI nAkhe che, tema anekAMtavAdamAM uparanA cAra naya vastuvicAra karanArA arthanayo che, paNa paNa aneka ekAMtavAdI mato maLI jAya che ane potAnuM astitva vyavahAramAM zabdono artha kevI rIte karavo, enA vividha arthono khoI nAkhe che. arthAt teo judA hatA tyAre mithyA kahevAtA hatA, samAveza traNa zabda nayomAM thayo che, jema ke zabda, samabhiruDha ane paNa jyAre anekAMtamAM samanvita thaI jAya che tyAre temanuM juduM evaMbhUta naya. A badhA ja zabdano paryAyArthika nayamAM gaNAya che. astitva samApta thaI jAya che ane satyanA eka bhAga tarIke ja kAraNa ke te sAmAnya dravyane nahi paNa vizeSane-paryAyane potAnA vartamAna rahe che. AthI teo mithyA maTI jAya che. anekAMtavAdanI viSaya banAve che. saMjIvanI zakti evI viziSTa che ke e matone navatara rUpa ApI de zabdanayamAM prathama zabdanayano evo abhiprAya che ke Indra che. temAMthI kadAgrahanuM viSa nIkaLI javAthI te mithyA rahetAM nathI. zabdathI je arthano bodha thAya che te ja arthano bodha zacIpati zabdathI paraMtu satyanA eka aMza tarIke navajIvana prApta kare che. Ama paNa thAya che. mAtra kArakabhede ke kAlabhede arthabheda che. paNa samabhiruDha anekAMtavAdamAM aneka virodhI maMtavyono samAveza thato hovAthI to paryAya bhede paNa arthabheda svIkAre che eTale ke koI be zabdano virodha zamI jAya che. jaina dArzanika AcAryoe paNa anekAMtavAdanA eka ja artha hoI zake nahi. evaMbhUta naya AthI paNa vadhu sUkSmatAthI vizALa prAsAdamAM vividha dArzanikonA maMtavyone sthAna ApI ekatA zabdArthanI vicAraNA kare che jema ke zabdanI vyutpatti je kriyAne laI sAdhavAnuM bhagIratha kArya karI batAvyuM che. hoya te kriyAno artha jo vastumAM maLe tyAre ja kahevAya. jema ke aparAdha khamAvavA upara kathA ujajayinI nagarImAM caMDarUdrAcArya nAme AcArya hatA. khabhe besADI tyAMthI cAlI nIkaLyA. karmayoge AcAryazrI ziSyonI skUlanA sahana karI zakatA na hatA. aMdhArI rAtri hovAthI UMcA nIcA rastAmAM cAlatA guru AthI temane ghaNo saMtApa thato ane krodhI thaI jatA. A mahArAjane AMcakA lAgatA hatA. tethI guru mahArAjane krodha krodha e potAno mahAna doSa che, te e samajatA hatA. AvA AvatA potAnA hAthamAM rahelo DAMDo navadIkSita bhadrasenanA doSanA prasaMgo vAraMvAra na bane te mATe samudAyathI thoDe dUra mAthAmAM mAryo. tAjo ja loca karelo hovAthI ziSyanA rahetA. mAthAmAMthI lohI nIkaLavA lAgyuM. tyAre navadIkSita ziSya samatA eka divasa pAMca- sAta tophAnI yuvAno majAka-mastI rAkhI, manamAM ciMtave che ke mArA lIdhe guru mahArAjane khUba kaSTa karatA tyAM AvI pahoMcyA. emanI sAthe navo paraNelo bhadrasena thAya che. mArAthI gurune ghaNI azAtA thAya che. ema nUtana muni nAmano eka yuvAna hato. yuvAno e mazkarI karatA karatA potAnA doSone jotAM guru bhaktithI zubha dhyAne caDyA ane sAdhuone kahyuM ke, "amArA A mitrane dIkSA Apo, tenuM mAthuM kSepaka zreNI para caDIne kevaLajJAna pAmyA. kevaLajJAnI evA muMDI nAkho." sAdhu o samajI gayA ke A yuvako phakta TIkhaLa bhadrasena munine jJAnanA yoge rasto barAbara dekhAtA te gurune karavA AvyA che. sAdhu samudAye alaga beThelA guru mahArAjane AMcako na Ave evI rIte barAbara cAlavA lAgyA. tethI batAvyA ane temanI pAse javAnuM kahyuM. AcAryazrIe pUchayuM, 'tuM have A aMdhArI rAtri hovA chatAM eTale e ToLakI AcAryazrI caMDarUdrasUrijI pAse AvIne kevI rIte barAbara cAlavA mAMDyo.' ziSya namratAthI kahyuM, paNa tevI ja rIte bhadrasenanI mazkarI karavA lAgyA. tethI "ApanI kRpAthI, jJAnathI have rasto barAbara jANI zakAya che.' AcAryazrIne krodha AvatA rAkhoDI maMgAvI. bhadrasenanA mAthe gurue pUchayuM, 'jJAna pratipAtI ke apratipAtI che.' ziSya kahyuM, coLI vALano loca karI nAkhyo ane navA paraNelA bhadrasenane "apratipAtI." dIkSA ApI dIdhI. AthI sAthe AvelA mitro stabdha thaI gayA A sAMbhaLatAM ja AcAryazrI bhadrasena muninA khabhA ane tyAMthI nAsI gayA. uparathI utarI gayA ane kevaLajJAnI ziSyane khamAve che. potAthI navI dIkSita bhadrasena sAdhue AcAryane kahyuM, "gurujI tame thaI gayela krodhanA kAraNe ja aparAdha thayo te mATe teo atyaMta mArA mitroe mazkarImAM kahevAthI mane dIkSA to ApI dIdhI pazcAtApa kare che. pakSAtApa karatA potAnI jAtanI niMdA, gartA paraMtu mArA lagna to tAjetaramAM ja thayelA che. mArA sAsariyAne karatA karatA AcAryazrI zubha dhyAne caDhe che ane kSepaka zreNI para mArI dIkSAnI vAtanI khabara paDaze to tarata ja teo ahIM AvIne ArUDha thaI kevaLajJAna pAmyA. AvI. rIte bhAvapUrvaka pazcAtApa dhamAla karaze mATe ApaNe baMne ahIMthI dUra jatA rahIe." ema karatA, khAmaNA khAmatA aneka bhavya jIvo kevaLajJAna kahI, rAtrinA samaye AcAryazrI vayovRddha hovAthI, potAnA pAmyA che. 285 anekAntavAda: sAta nayonuM vaicArika meghadhanuSa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apekSA | | zrI caMdulAla sakaracaMda zAha [dezanI AjhAdI mATe satyAgrahamAM joDAnAra caMdulAla Ave che. sAkaracaMda zAha patrakAra hatA. tenA pravAsanA pustako bahAra paDyA "In relation to' (...nA saMbaMdhamAM) ema kahevAmAM eka che. adhyAtmanA raMge raMgAI e dizAmAM ciMtana karyuM hatuM. viSayanuM vastu sAthe bIjA kazAkano saMbaMdha joDavAmAM Ave che. saptabhaMgImAM tabakkAvAra varNana karavAnI temanI zaktino paricaTa vAcakone jyAre A "apekSA' zabdano upayoga thAya che tyAre temAM paNa temanI lekhinImAM thaze ja. prastuta lekhamAM saptabhaMgIne samajavA Avo ja artha rahelo che. mATenI 'apekSA'nI bhUmikA saraLa zabdomAM temaNe samajAvI che.] 'dravyanI apekSAe, kALanI apekSAe, kSetranI apekSAe "saptabhaMgI' e judI judI apekSAe yojAtA sAta vAkyono tathA bhAvanI apekSAe' ema cAra prakAranI apekSAe koI eka samUha che. eTale enI vicAraNAmAM "apekSA' e zabdano prayoga vastuno, dAkhalA tarIke eka AbhUSaNano ullekha jyAre karavAmAM ApaNe satata ApaNI najara samakSa rAkhavAno che. Ave tyAre temAM rahelAM dravyano eTale suvarNano, samayano, cAra AdhAra viSe je vicAraNA agAu ApaNe karI gayA, sthaLano tathA tenA svarUpa-AkAra ityAdino saMbaMdha joDavAmAM temAM 'dravya, kSetra, kALa ane bhAva' e "apekSAcatuSTaya' vize Ave che. thoDIka samajaNa to apAI gaI che. Ama chatAM, "saptabhaMgI' A 'apekSA' zabda, uttara bhAratanI lagabhaga badhI ja aMgenI vicAraNA ApaNe zarU karIe, te pahelAM A "apekSA' bhASAomAM te te bhASAonA aMgabhUta zabda tarIke dAkhala thaI zabdane ApaNe barAbara samajI laIe te atyaMta Avazyaka che. gayo che. e zabdano spaSTa artha te te bhASAbhASIo samaje che sAmAnya vyavahAramAM "apekSA' zabdanA jadA ja dA artha kharA, paraMtu bIjA vyAvahArika arthomAM teo paNa A zabdano karavAmAM Ave che. athavA to . ja dA judA arthamAM e zabdano upayoga kare che. ApaNI gujarAtI bhASAmAM je je mAnya zabdakoSo upayoga karavAmAM Ave che. bhASAno upayoga karatI vakhate jema che temAM A zabdanA vyavahArika artho no ja ullekha karavAmAM Avyo rUDhI ane paraMparAthI paNa ghaNAM zabdone ja dA ja dA arthamAM che. 'navajIvana prakAzana maMdira' taraphathI pragaTa thayelA 'sAthe vAparavAmAM Ave che tema emanI vyutpatinA hisAbe vividha mULa gujarAtanA jADA kA'mAM 'apalA' zabdane icchA, agatya ane arthamAM paNa vAparavAmAM Ave che. zabdakoSa taiyAra karanArAo AkA zA * e AkAMkSA evo artha lakhyA pachI temAM 'kSita' umerIne, e rIte karavAmAM AvatA paraMparAgata arthane tathA aneka mULa apekSAvALuM' evo artha batAvavAmAM Avyo che. A jotAM ema arthane kabUla rAkhe che. ane zabdakoSamAM te te zabdonI sAme ane zabda hoya che te vAhonI zIe lAge che ke vyavahAropayogI karavAmAM AvatA artho vadhAre enA aneka mULa artha tathA rUDhijanya arthone zAmela kare che. pracalita banyA che. paraMtu, ahIM ApaNe tattvajJAnanI vicAraNA karI rahyA chIe; eTale tattvajJAnanA kSetramAM A zabda kayA arthamAM A aneka artha paddhatimAM "apekSA' zabdane "AzA, IcchA vAparavAmAM Ave che te vAtane, e zabdanA hArdane, samajI levAnuM ane AkAMkSA' evA arthamAM vAparavAmAM Ave che. paraMtu teno savizeSa Avazyaka che. syAdvAdanA saMbaMdhamAM mULa artha judo ja thAya che. jaina tattvavettAoe A "apekSA' zabdano upayoga cokkasa "tame zAnI apekSA rAkho cho ? evI apekSA rAkhazo nahi' arthamAM karyo che, "..... ' nA saMbaMdhamAM, '....." ne lakSyamAM laIne... AvI matalabanA vAkyone upayoga ApaNe tyAM sAmAnya che. eka ja darzAvatA zabda prayogo ApaNe A 'apekSA' zabda mATe AmAM A "apekSA' zabdane upara jaNAvyA-te 'AzA, IcchA karI zakIza. ane AkAMkSA-artha mAM vAparavAmAM Avyo che. ahIM A zabdanI jyAre 'dravyanI apekSAe' ema ApaNe kahIzuM, tyAre koI A rIta thatA prayAganA cacAmAM ApaNA utaratA nathI. paNa enA paNa vastumAM dravya (Substance of basic material) raheluM je syAdavAdane upayogI artha che, tene ApaNe barAbara samajI che. te dravyane lakSyamAM laIne ApaNe vAta karIzuM. dAkhalA tarIke, laIe. eka khurazInI ApaNe 'dravyanI apekSAe" vAta karIzuM tyAre prastutamAM 'apekSA' zabdano artha "saMdarbha' athavA 'AdhAra' vyAvahArika arthamAM lAkaDuM " ApaNA manamAM Avaze. A lAkaDuM evo thAya che. aMgrejImAM ene mATe "With reference to cer- AMbAnuM, jaMgalI, sAga ke sIsama e bAbata turata ja ApaNA tain context', 2429L 'From certain point of view' al 21414 241921. vAkya vaparAya che. eTale eno artha koI amuka vastu athavA sonAnA koI alaMkAranI vAta karIzuM, tyAre eno ghATabAbatanA dRSTibiMduthI, koI eka bAbatane anulakSIne, evo AkAragame jevo hovA chatAM, dravyanI epekSAnI vAta jyAre thAya che. "In certain respect' koI eka prakAre evo artha Avaze, tyAre "suvarNa'nA mULa svarUpanI ja ApaNe vAta karatA paNa teno thAya che. aMgrejI bhASAmAM A mATe vadhAre spaSTa hoizuM. AvI ja kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAnI vAta ApaNe zabdo "Relativity' arthAt 'In relation to' evA vAparavAmAM jyAre karIzuM tyAre je vastu vizenI carcA thatI haze te vastunA prabuddha saMpadA 286 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA kSetra (sthaLa), kALa (samaya) ane (bhAva) (guNadharmo che. utpattimAM, enI pUrve bIjuM kazuM kalpavAmAM AvyuM nathI; jyAre sAthenA te vastunA saMbaMdhanI spaSTa samajaNa ja emAMthI tarI Avaze. utpAdamAM, enI pUrve bIjuM kazuMka hatuM e spaSTa artha che. enI virUddhamAM paradravya, parakSetra, pa2kALa ane parabhAvanI vAta evI ja rIte, 'laya' zabdamAM, 'tenA pachI kazuM rahetuM nathI" paNa Avaze ja. evo bhAva Ave che. jyAre 'vyaya' zabdamAM eka avasthAno nAza agAu ApaNe "utpatti, sthiti ane laya'no ullekha karI thavA chatAM, bIjI avasthAnuM AviSkaraNa sUcavanAro ane e rIte gayA chIe. enI sAme jaina tattvajJAnIoe 'utpAda, vyaya ane avasthAMtara prApta thavA chatAM tenA AdhArabhUta evA mULa dravyanA dhrovya' evA je traNa zabdo batAvyA che, teno ullekha paNa ApaNe TakI rahevApaNuM darzAvato spaSTa bhAva ane artha che. karyo che. manuSya zarIrano, agni saMskAra dvArA jyAre laya athavA nAza. A tripadI (traNa zabdo)nA upara jaNAvelA be bhinna bhinna thAya che, tyAre jIvaMta zarIramAM caitanyarUpI je AtmA hato te zabdaprayogomAM A 'apekSA' zabdanuM savizeSa mahattva che. "utpatti, ane tenA gayA pachI bAkI rahelA pudgalo e baMne, koI ne koI sthiti ane laya' e traNa zabdomAM koI jAtano pUrvApara saMbaMdha bIjA svarUpe kAyama rahe ja che, eTale A 'vyaya' zabdamAM, saMpUrNa nathI.-koI jAtano apekSAbhAva nathI; eTale e "ekAMtasUcaka' nAza nathI, paNa AdhArabhUta dravyanA TakAvano bhAva rahelo che. zabdo che. e moTI gerasamajaNa che. 'utpAda, vyaya ane protra'mAM. AnI pAchaLa paNa sApekSatA, apekSAbhAva, Relativity no sApekSatAnuM -apekSAbhAvanuM spaSTa sUcana hoI, e zabdaprayoga siddhAMta kAma kare che. anekAMtavAdanA siddhAMta para nirbhara che ane sAco che. vastu mAtra prathama tripadImAM 'sthiti' evo zabda vaparAyo che. tenA pariNamanazIla hoI tenA pratyeka pariNamanamAM varALamAM jema pANI arthamAM ane jaina tattvajJAnIo e vAparelI tripadImAM "dhrauvya" raheluM che tema, tenA mULa dravyano dhruva aMza to hoya ja che. eTale, zabdanA arthamAM paNa ghaNo pharaka che. 'sthiti' zabdano vyavahAramAM varALanA dravyanI apekSAnI vAta Avaze tyAre temAM 'pANI' Avaze karavAmAM Avato artha, 'je sthitimAM hoya te sthitimAM rahevuM' ja. e rIte pANInA dravyanI vAta Avaze tyAre temAM vAyune lagatI evo thAya che. paraMtu, jagatanI mAnavAmAM AvatI utpatti pachInI vAta paNa Avaze ja. ane mAnI lIdhelA laya pahelAM je sthiti che, vacagALAnI je | 'utpatti' zabdano je artha karavAmAM Ave che, te jotAM, enI 'sthiti' che, teno artha 'vahawtI sthiti' evo thAya che. A pahelAM kazuM hatuM ja nahi. evI vAta temAMthI niSpanna thAya che. zabdano koI vastu aMge jyAre ullekha karIe, tyAre paNa, eno have, "pahelAM kazuM hatuM ja nahi' e vAta to khoTI che. te tripadImAM 'vahetI sthiti' evo ja artha thavo joIe. 'laya' zabdane je arthamAM vAparavAmAM Avyo che, teno ja vicAra have, ApaNe jANIe to chIe ja ke pratyeka vastunI avasthA karIe to e traNe zabdonA prayogo yogya nathI, e ApaNe samajI e niraMtara palaTAtI ja rahe che. parivartanazIlatAnI ghaTamALa cAlyA zakIzuM. ja kare che. eka svarUpa adRzya thatAM bIjuM prakaTa thAya che. vaLI koI pralayakALe pRthvIno nAza thAya che, laya thAya evI eka eka ja svarUpa dIrghakALa paryata TakyA karatuM dekhAvA chatAMya emAM mAnyatA che. A laya athavA nAza jo kharekhara hoya ane saMpUrNa rojeroja, pratipaLe pheraphAra thato ja rahe che. hoya to pachI, pharIthI utpatti zakya ja banatI nathI. Ama chatAM, Ano spaSTa artha e thayo ke 'sthiti rahetI nathI; eno evA aneka pralayakALonI-laya- ane nAzanI vAto ApaNe vyayavaparAza-cAlyA ja kare che. rUpAMtaro dvArA vinAzazIlatA ane sAMbhaLIe athavA vAMcIe chIe. zuddha tarkanI dRSTie A vAta navIna navIna svarUpazIlatAno krama cAlyA ja kare che. enA mATe, khoTI Thare che. jaina tattvavettAo e, 'sthitine badale "dhrovya' evo zabda Apyo e TANe sthitine sApekSa mAnIne cAlIe, e mAM che; kemake te te pratyeka parivartanamAM paNa koI kAyamI aMzanI apekSAbhAvanuM AropaNa ApaNe karIe, to ja temAMthI ApaNane sApekSatAapekSA-bhAva-rahelo ja hoya che. prakAza prApta thaze. jemAM anyanI ke bIjA sAtheno saMbadha na hoya, Ama A "utpAda, vaya ane dhro vyamAM je traNa evuM kazuMya A jagatamAM nathI. eka ja dravyane enI judI judI paristhitionuM ApaNe darzana karIe chIe e sthiti paNa pRthak avasthAo sAthe saMbaMdha hoya che. tevI ja rIte eka dravyano bIjA pRthaka judI judI bhinna ke eka bIjAthI svataMtra nathI. eka ja vastunI dravya sAthe paNa saMbaMdha hoya che. jIva ane pudgala dravyanA aNue e traNa judI judI avasthAo mAtra che. A traNe avasthAno eka aNumAM jIvadravya- Atmadravya-vyApIne raheluM che te to pratyakSa vAta bIjA sAtheno saMbaMdha che, te A sApekSatA-apekSAbhAva upara che. A badhA saMbaMdho paNa judA judI jAtanI apekSAone vazavartI nirbhara che. hoya che. A 'sApekSatA" e jagatano eka trikAlAbAdhita vastunA pratyeka pariNamanamAM teno dravyaaMza kAyama rahe che, niyama che. pUrvaparyAyano nAza thAya che ane uttara paryAyanI utpatti thAya che. utpattine badale 'utpAdu' zabda jaina tattvajJAnIoe vAparyo vastuno je dravyaaMza che te dhruva (kAyama) rahe che ane paryAya aMza che. A zabda paNa apekSAyukta DaDahRdadyaDa che. utpAdano artha utpanna-naSTa thAya che. arthAt mULa dravyanuM dhovya che ane utpanna thavuM evo thAya che. chatAM utpatti ane utpAdanamAM pharaka pUrvaparyAyano nAza tathA uttaraparyAyanI utpatti che. A rIte, 287 apekSA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastumAtramAM A traNe dharma-utpAda, vyaya ane dhrauvya-anAdi anaMtakAla paryaMta cAlyA kare che. vastuno je dhruva (kAyamI) aMza che te nitya che ane utpanna tathA vinaSTa aMza che, te anitya che. A rIte vastu mAtra, kathaMcit nityAnitya-svarUpa che, evuM jaina darzanakAro bhArapUrvaka jaNAve che. ekAMta nitya ke ekAMta anitya koI vastu hoI zakatI ja nathI. ahIM koI kadAca evo prazna pUchaze ke 'utpAda-vyaya to paryAyamAM thayA ane dhrauvya dravyamAM rahyuM; to pachI, A 'utpAdavyAya-dhrauvyane eka ja vastunA traNa dharmo kevI rIte kahevAya? evI ja rIte, sva' ane 'para' zabdo paNa animitatAnA sUcaka nathI; nizcitatAnA sUcaka che. dAkhalA tarIke, gharamAM ApaNe zAka sudhAravA mATenuM eka cappu athavA charI jyAre zodhIe chIe tyAre, 'cappu che' athavA 'cappu nathI' evA je paraspara virodhI javAbo ApAne maLe che, te baMne nizcita javAbo che. cappu jyAre che, tyAre te ya cokkasa javAba che ane cappu jyAre nathI, tyAre te paNa cokkasa javAba che. Ano uttara taddana spaSTa che. paryAya, vastuthI kaMI judA nathI.. dravya paNa vastuthI kaMI juduM nathI. vastu pote dravyarUpa paNa che. ane paryAyarUpa paNa che; tethI e traNa dharma eka ja vastunA che. have, 'cappu nathI' evo javAba jayA2e maLyo tyAre eka cappu to gharamAM hatuM. e cappu bALakone ramavA mATenuM ane buThThuM hatuM. eTale te vivakSita upayogI cappu nathI. eTale, 'cappu nathI' ema jyAre kahevAmAM Ave tyAre paradravya, parazeba, parakALa ane parabhAvanI apekSAe kahevAmAM Ave che. 'cappu sivAyanI bIjI ghaNI cIjo gharamAM hovA chatAM, 'sva-dravya' rUpI cappu tyAM nathI. vastu mAtranA je judA judA aneka aMta cheDA che, te dareka bIjA sAthe saMbaMdha dharAvanArA che. A vAta jaina dArzaniko jyAre nayaSTithI ane saptabhaMgInA koSTaka dvArA batAve che, tyAre enI sAme moTAmAM moTuM bUmarANa e macAvavAmAM Ave che ke e adhurI vAta hovA uparAMta emAM anizcitatA che." A baMne vArtAe badhI bUmarANo khoTI che. aMta svataMtra nathI. e badhAM aMta, koI ne koI apekSAe ekabIjAnA gharamAM bhale hoya, ApaNA gharamAM sva-kSetra'e nathI. savAre ke gaI kAle hatuM, paNa atyAre, 'sva-kALamAM' te nathI. je ramakaDuM paDyuM che te 'buThThuM che.' dhAradAra nathI. emAM buDhDhApaNuM e para-bhAva hoI, 'svabhAvamAM' cappu nathI. eTale, jyAre nathI' agara 'che' ema ApaNe kahIe chIe, tyAre te nirapekSa-svataMtra ke sva-AdhArita kathana nathI. e kathana, sApekSa, apekSAyukta ane saMbaMdha dharAvatuM, Relative che. jaina tattvavettAoe koIpaNa vAtane adhurI ke arcAcakkasa rIte kahI nathI. emanI koI paNa vAtamAM, kyAMya paNa, anizcitatA nathI. ethI ulaTuM, nizcitatA ja spaSTapaNe rahelI che. 'ja' ane 'paNa' e be zabdo ApaNI bhASAmAM aniyaMtritapaNe vaparAya che. e baMne zabdo cokkasa artha dharAve che. saptabhaMgImAM sAtamanI sAthe Dva (ela) zabda che. te eka nizcitatA batAve che, 'eva' eTale 'ja'. A 'ja' zabda jyAM paNa vaparAya che. tyAM te nizcitatA ane bhArapUrvakatA darzAvavA ja vaparAya che. 'syAt+asti+eva' maLIne banatA 'eka vAkyamAM eka bAbata che. ja' evI nizcitatA ja batAvavAmAM Ave che. e sAthe ja, 'e sivAya bIjuM 'paNa' kaMIka che. bIjI bAju 'paNa' che, e vAtano paNa, emAMnA 'spAta zabdathI cokkasa ane nizcita ullekha thAya che. A 'ja' ane 'paza' zabdo koI aokkasatA, koI saMbhava, koI saMdeha ke anizcitatA batAvatA nathI. e zabdo, koI eka ane bIjA prakAranI' nizcitatA darzAve che. A vAta jo barAbara samajavAmAM Avaze, to pachI, saptabhaMgI aMgenI samajaNamAM karyAM goTALo ke saMbhrama nahi rahe. A saptabhaMgImAM jyAre apekSAnI vAta Ave che, tyAre te paNa eka nizcita sthiti che. adhUrA ke anizcita arthamAM nahi paNa pUrNa ane nizcita arthamAM ja e 'apekSA' zabda vaparAyo che. 'TopI' che ane 'TopI nathI' emAM be paraspara virodhI vidhAnomAM apekSAbhAva rahelo ja che. judI judI apekSAe judI judI vAta bhale karavAmAM Ave, e badhI vArtA 'asaMdigdha ane nizcita che. nAnuM bALaka moTuM thayuM, have nAnapaNanI TopI hayAta hovA chatAM e TopI tarIke kAma nahi bhAgatI hovAthI TopI nathI e paNa prabuddha saMpA sAcuM ja che. 288 ApaNI samajAiiktamAM ane buddhimAM A 'apekSA' zabda eka camatkArika kahI zakAya tevI vRddhi kare che enI upekSA jo karIe to pachI, jyAMnA tyAM ja ApaNe rahevAnA AgaLa vadhavAne badale pAchA paDatA javAnA. jaina tattvajJAnanA 'anekAMtavAda'nA siddhAMtamAM A 'apekSAbhAva, sApekSatA' khUba ja kriyAzIla- Active ane mahattvano- Important bhAga bhajave che. jIvananA vividha kSetramAM paNa A apekSA-sApekSatAne jo ApaNe choDI daIe, to pachI aMdhArAmAM gothAM khAvAnuM ja rahe. A apekSAvAda ke syAdvAda e mAtra amuka prakAranI carcA, vyavahAra ke buddhivezaghA karavA mATe ja evuM nathI; paraMtu vastu mAtra vAstavamAM pote jevI aneka dharmAtmaka che, tevuM tenuM darzana karAnAra A apekSAvAda-syAdvAda-che enAthI ja vastunA samagra svarUpone samajI zakAya che; Ama sApekSa yA syAdvAdanI dRSTi vastumAM kaMI navuM sarjatI nathI athavA temAM koI AropaNa karatI nathI; paraMtu bhomiyAnI jema, vastumAM je che, te khulluM karIne batAve che. rAma e pitA che ane putra paNa che, e bhAva lava kuzanI ane dazarathanI apekSAthI spaSTa thAya che. sApekSa zabdano artha sa+aapekSA jemAM apekSA rahelI che te, evo thAya che. mULamAM prAdhAnya tenA apekSAbhAvanuM ja che. A vAta ane A 'apekSA' zabdano artha barAbara samajI lIdhA pachI, 'sAbhaMgI' samajavAmAM ApAne kazI muzkelI nahi paDe, pachI sugatamAM tethI sAMpaDaze, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ berisTara cakravartI saptabhaMgI' e eka viziSTa prakAranI kasoTI-mALA'- chain. tyAre teo emanI udAratAne kriyAzIla banAve che. eTale emanI of wonderful formulas che. e eka siddha paddhati- Proved udAratA mATe kALanI apekSA te emanI "phurasadano samaya' che. method (mAtra Proved nahi, Approved paNa) che; siddha bhAva : berisTara cakravartInI udAratA mATeno bhAva, temano uparAMta svIkRta paNa che. emAM kazuM saMdigda nathI, kazuM aspaSTa nathI, "zikSaNaprema' che. keLavaNI sivAyanA bIjA koI kAryamAM teo rAto kazuM anizcita nathI. paiso paNa kharcatA nathI. te eTale sudhI ke mANasa bhUkhe marI jato sAta judI judI rIte ApaNe vicAratA thaIe, to tethI, hoya to paNa, teo eka pAI paNa khIssAmAMthI kADhatA nathI. rojIMdA jIvanamAM vyavahAranA AcaraNano nirNaya karavAmAM ApaNane keLavaNI sivAyanA bIjA badhA viSayomAM teo tadana anudAra che. khUba sahAya maLI rahe e vAta paNa nizcita che. e rIte ApaNane zikSaNane lagatI badhI ja bAbatomAM teo chuTTA hAthe paisA kharcavA maLI zakatI sahAyanuM spaSTa darzana thAya, e hetuthI, ApaNe eka taiyAra hoya che. dRSTAMtano sahAro laIe. Ama berisTara cakravartInI udAratA mATenI, dravya, kSetra, kALa A mATe, 'berisTara cakravartI' nAmanA eka kalpita pAtranI tathA bhAvanI cAra apekSAo upara batAvI te che. racanA ApaNe karIe. A nAma ahIM eka kalpI lIdheluM pAtra hoI, TUMkamAM berisTara cakravartInI A udArAta mATe "paisA" e 'dravya koI paNa jIvaMta vyakti sAthe, bhUta, bhaviSya ke vartamAnanA evA che, temanA garIba jJAtijanoe 'kSetra che. phurasadano ane nazo karelo koI nAma sAthe A lakhANane kazo saMbaMdha nathI. ATalI cokhavaTa nA hoya tevo temano samaya te 'kALa' che. ane temano 'zikSaNaprema" karIne ApaNe AgaLa cAlIe. e 'bhAva' che. A cAra temanA sva-dravya, sva-kSetra, sva-kALa ane A berisTara sAheba eka viziSTa prakArano saguNa dharAve sva-bhAva rUpI "svacatuSTaya' thAya. che. e guNa "emanuM audArya-udAratA." evI ja rIte, temanI pAse jyAre phAjala paisA na hoya e 'udAratA' e AtmAno eka guNa che. AtmAne jo ApaNe 'padravya che. temanA garIba jJAtijano sivAyanA bIjA badhA loko 'dravya" tarIke gaNIne udAratAno vicAra karIe to A udAratA guNa, e "para-kSetra che. jyAre kAmamAM rokAyelA hoya athavA nazo karelo 'bhAvanI apekSAmAM Ave.' udAratA koI dravya nathI, AtmAnA hoya te samaya, "para-kALa" che ane zikSaNa-keLavaNI sivAyanA bIjA svaguNanuM-svabhAvanuM eka aMga che. badhA ja viSayo e 'para-bhAva' che. A temanuM para-catuSTaya eTale Ama chatAM, udAharaNa tarIke, berisTara cakravartInI A udAratA mATenA 'para-dravya, para-kSetra' "para-kALa ane para-bhAva' thayuM. udAratAne ApaNe eka "vastu' gaNIne cAlIzuM, A prayoga, Ama, upara jaNAvyA mujabanA svacatuSTayanI apekSAe berisTara saptabhaMgInI vyavahArika upayogitA samajavA mATe ApaNe kahIe cakravartI udAra che ane paracatuSTayanI apekSAe berisTara cakravartI udAra chIe. e mATe ApaNe prathama vAkya evuM banAvIe chIe ke "berisTara nathI. have, saptabhaMgInA sAta pada anusAra have ApaNe A UdaratA cakravartI udAra che.' rUpI vastune tapAsIe. - have berisTara cakravartInI A udAratA mATe, 'dravya, kSetra, kALa prathama bhaMga : "berisTara cakravartI' udAra che". ane bhAvanI cAra apekSAo ApaNe nakkI karIe.' bIjo bhaMga: 'berisTara cakravartI' udAra 'nathI.' dravya : berisTara cakravartInI udAratA mATenuM dravya, temanI pAse trIjo bhaMga : 'berisTara cakravartI' udAra che ane nathI'. avAnavAra phAjala paDatA paisA urphe dhana rUpI dravya che. cotho bhaMga: 'berisTara cakravartInI udAratA" avaktavya "che'. A dhana temanI pAse phAjala hoya tyAre temanI udAratA rUpI pAMcamo bhaMga : 'berisTara cakravartI'nI udAratA "che' ane vastu kriyAzIla bane che. | 'avaktavya' "che'. kSetra: berisTara cakravartInI udAratAnuM kSetra temanI jJAti che. chaThTho bhaMga : "berisTara cakravartInI udAratA' nathI ane paraMtu A jJAtimAM paNa je garIba varga che te kSetramAM ja temanI 'avaktavya" "che'. udAratA pragaTa thAya che, anyathA nahi. sAtamo bhaMga : "berisTara cakravartInI udAratA' che, nathI ane kALa : berisTara cakravartI, savAre nitya karmathI paravArIne temanA avaktavya che. asIlone maLavAmAM ane kaoNrTa aMgenA kAmanI taiyArI karavAmAM A sAte padomAM pelA be zabdo, "syA' ane 'eva' rahelA samaya vitAve che. divasanA bhAgamAM teo korTanA kesa calAvavAmAM che ema mAnIne ja ApaNe cAlavAnuM che. eTale, uparanA sAta rokAyelA rahe che. sAMje kyAreka kyAreka kalabamAM jaIne thoDo samaya vidhAno avaktavya che. teo brIja rame che. e daramiyAna, kyAreka teo vhIskInA be cAra have, vyavahAramAM berisTara cakravartinI A udAratA, upara pega paNa caDAve che. ravivAre ane rajAnA divasomAM teo potAnA jaNAvelA sAta padonI sAta judI judI dRSTithI zuM kAma kare che te gharamAM ja hoya che. eTale, temanI udAratAno kALa (samaya) teo ApaNe tapAsIe. A tapAsavA mATe "catrabhuja' ane "gaMgAdhara' jyAre kAmamAM rokAyelA na hoya, kalabamAM na gayA hoya ane nazo nAmanA be gRhasthone A "saptabhaMgI samAraMbhamAM dAkhala karIe. na karelo hoya te samaya che. A rIte teo jyAre kurasadamAM hoya A baMne gRhastho berisTara sAhebanI udAratAno lAbha levA 289 berisTara cakravartI Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umedavAro che. e baMne jaNa AvIne prazna pUche che ke 'berisTara sAhebanI udArAtano lAbha maLaze ?" A bemAMnA caturbhujabhAI berisTara sAhebanI jJAtinA sabhya che. svacatuSTayamAMnI eka apekSA-svakSetranI apekSAne lakSamAM laIne ApaNe temane kahI daIzuM ke 'berisTarano udAratAno lAbha temane maLo ahIM prathama bhaMganI apekSAe nakkI thayuM ke 'berisTara sAheba udAra che.' pelA gaMgAdharabhAI berisTaranI jJAtinA sabhya nathI. udAratA mATenuM A '52-kSetra' hovAthI, e 52-kSetranI apekSAe gaMgAdharabhAIne to ApI kahI daIzuM ke 'berisTara sAheba udAra nathI.' pahelA ane bIjA bhaMga anusAra A baMne vAto je ApaNe karI tethI prathama AvelA catrabhujabhAIne AzA baMdhAtAM teo ApaNI pAse bese che. pahelAM bhaMga dvArA A lAbha temane thayo; 'AzA baMdhAI' bIjA bhaMga anusArano javAba maLatAM zrI gaMgAdharabhAI tyAMthI cAlyA jAya che. emane lAbha e thayo ke berisTaranI udAratA temane mATe nathI ja evo nizcita javAba maLavAthI khoTI AzA rAkhIne mizrA phAMphA mAravAmAMthI teo bI. gayA. pelA gaMgAdharabhAI cAlyA gayA ane pote have ekalA ja umedavAra bAkI rahyA te jANIne caturbhujabhAI rAjI thayA che. potAne lAbha thaze evI AzA temane baMdhAI che chatAM vadhu khAtrI karavA mATe teo pharIthI pUche cheH 'berisTara sAhebanI udAratAno lAbha huM temano jJAtijana chuM eTale maLaze to kharo. e lAbha mane cokkasa maLaze ? berisTara sAheba zuM kharekhara udAra che ?' A praznano ApaNe zuM javAba ApIzuM ? cakravartInA svakSetranI apekSAe A caturbhujabhAI mATe teo nizcitapaNe udAra che ja; paraMtu bIjI badhI apekSAone A bhAI pUrNa kare che ke kema te ApaNe jANatA nathI. eTale ApaNe emane eka vAkyamAM spaSTa javAba Apavo hoya to ApaNe temane kahIzuM keH 'berisTara sAheba udAra che ane nathI.' Avo, paraspara virodhI javAba sAMbhaLIne caturbhujabhAI ApaNI pAse e mATe khulAso mAge che tyAre ApaNe temane kahIe chIe ke berisTara cakravartInI udAratA sarva kALuM, sarva sthaLe (kSetra) ane sarvabhAve kAma karatI nathI. pragaTa thatI nathI. e mATenI zarato (apekSAo) hoI, svacatuSTayanI apekSAe teo udAra che ane paracatuSTayanI apekSAe teo udAra nathI. A caturbhujabhAI pote berisTara cakravartInI jJAtinA che eTale e eka apekSA paripUrNa thavAne kAraNe berisTara sAhebane tyAM javAno vicAra karIne ApaNane pUche cheH 'to huM berisTara pAse jAuM to mane phAyado thaze. * A praznanA javAbamAM eka spaSTa ane nizcita vAta jo ka2vI hoya to Apaze mATe cothA bhagavAno uttara ja anukULa ane vAstavika banaze. ApaNe emane tarata ja kahI daIzuM keH "avaktavya arthAt kAMI kahI zakAya nahi.' ahIM ApaNe caturbhujabhAIne, lAbha maLaze ke nahi maLe e prabuddha saMpradA 290 bemAMthI eka paNa vAta nizcitapaNe kahI zakatA nathI. kemake maLavuM athavA nahi maLyuM te sva ane para cayanI apekSAne AdhIna che. te caturbhujabhAIne ApaNe eka nizcita ane asaMdigdha javAba ApavA mAgIe chIe. e bhAI keTalI apekSAone paripUrNa kare che te ApaNe jANatA nathI ane ApaNe emane aMdhArAmAM ke khoTI AzAmAM paNa rAkhavA mAgatA nathI. eTale cothA bhaMga anusArano A nizcita abhiprAya ApaNe temanI samakSa rajU karIe chIe. Ama chatAM, 'kaMI kahI zakAya nahi' evo javAba ApIne caturbhujabhAIne ApaNe nirAza karatA nathI. berisTara sAhebanI udAratA aMgenI badhI apekSAothI ApaNe temane vAkepha karIe chIe athavA to ApaNA javAba dvArA e badhI zaratothI mAhitagAra thavAnuM ApaNe temane sUcavIe chIe. have caturbhujabhAI ApaNane jaNAve che keH huM berisTara sAhebanI jJAtino sabhya chuM ane mAre mArA putranA zikSaNa aMge sahAyanI jarUra che. A vAta karIne udAratAnA A umedavAra tra uparAMta bhAvanI apekSAne paripUrNa kare che. emano kesa eTalo majabUta bane che, eTale berisTara sAhebanI udAratAno lAbha temane maLavo joIe. Ama chatAM bIjA apekSAo pUrNa thAya che ke kema te ApaNe jANatA nathI. eTale, pAMcamA bhaMgano Azraya laIne ApaNe emane evI spaSTa javAba ApI zakIzuM keH 'berisTara sAheba udAra che ane avaktavya che arthAt kaMI kahI zakAya nahi' eTale berisTara udAra to che ja paNa emano lAbha caturbhujabhAIne maLaze ke kema te nizcitapaNe kahevAnI sthitimAM haju ApaNe AvyA nathI. eTale, ApaNo A javAba taddana spaSTa ane vAstavika che. have, A caturbhujabhAI sAthe vAtacIta karatAM ApaNAne jANAvA maLe che ke teo sAmAnya rIte sukhI kahI zakAya tevI sthitinA che. emanA jaNAvavA mujaba, gharanA sAmAnya kharca puratI Avaka emane che; paraMtu emanA putranA kaoNlejamAMnA ucca zikSaNa aMge thatA kharcane pahoMcI vaLavAmAM emane muzkelI paDe che. A vAtathI. teo 'garIba' nathI ema nakkI thaI jAya che. berisTaranI udAratA sva-kSetranI je apekSA, teo temanI jJAtinA hovAthI pUrNa thatI hatI te ahIM kAcI paDI jAya che. ane anya arpakSAo to pAchI ubhelI ja che. A saMjogomAM berisTara sAhebanI udAratAno lAbha emane nahi maLe evo nizcita abhiprAya ApaNe bAMdhI laIe chIe, Ama chatAM, emanI saphaLatA ke niSphaLatAno AdhAra, udAratA aMgenA berisTara sAhebanA 'svayaMtra'nI apekSA paripUrNa thAya che e vAtanI pratIti teo sAhebane kevI rIte thAya che enA upara hovAthI, have chaThThA bhaMgano Azraya laIne ApaNe caturbhujabhAIne kahIzuM keH berisTara sAhebanI udAratA nathI ane avaktavya che.' arthAt, caturbhujabhAI garIba hoya tevuM ApaNane lAgatuM nathI eTale berisTara sAheba 52 kSetranI apekSAe udAra nathI. jyAre te sivAyanI bIjI apekSAo mATe citra aspaSTa hovAthI, caturbhujabhAI temanI pAse jAya to zuM pariNAma Avaze e ApaNe jANatA nathI enuM varNana ApI karI zakatA nathI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNo A javAba caturbhujabhAI pAse eka evuM suspaSTa kesamAM bacAva pakSanA berisTara tarIke A cakravartI sAhebane ApaNe citra rajU kare che, ke paristhiti jotAM berisTara sAhebanI udAratA rokIe. emane mATe nathI ja; Ama chatAM kaMI kahI zakAya nahi, A javAbathI dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI cAre apekSAo A khUna kesane caturbhujabhAIne eka navI dRSTi sAMpaDe che ane tethI berisTara pAse lAgu paDe che. javA mATe tema ja potAnI icchita vastu prApta karavA mATe, ge2 (1) ugharANI karIne pAchA pharatAM khUna thayuM che. = dravya samajaNa na thAya tevI rIte potAnA kesa kALajIpUrvaka raju karavAnuM (2) muMbaI zaheramAM dhobItaLAva AgaLa khUna thayuM che. = kSetra mArgadarzana temane maLe che. (3) baporanA aDhIthI traNanA gALAmAM khUna thayuM che = kAla - A badhuM samajyA pachI caturbhujabhAI berisTara cakravartI pAse (4) luMTa karavAnA irAdAthI khUna thayuM che. = bhAva javA mATe UbhA thAya che. jatAM jatAM teo pUche che ke, barAbara have berisTara cakravartI, AropInA bacAva mATe uparanA saMyogo kALajIthI vAta karuM to berisTara sAhebanI udAratAno lAbha mane tathA hakIkatone lakSyamAM laIne, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI cokkasa maLaze? apekSAo vaDe yukta evo kesa taiyAra kare che. A savAlano javAba levA mATe ApaNe sAtamA bhaMgano (1) khUba AropIe karyuM nathI. = dravya Azraya levo paDaze. ApaNe emane khoTI AzA ApavA mAgatA (2) AropI dhobItaLAva najIka hato nahi. = kSetra nathI, temane nirAza paNa karavA mAgatA nathI ane 'vadhArAmAM tame (3) baporanA 1 thI 3 vAgyA daramyAna AropI borIvalImAM mane ADe raste doryo, paristhitinuM spaSTa citra tame ApyuM nahi.' hato ane tenA sAkSI purAvA che. iM kALa Avo Thapako paNa caturbha jabhAI pAsethI sAMbhaLavA mAgatA nathI. (4) AropI khUna kare tevo mANasa nathI, enI jiMdagImAM eTale ApaNe temane kahIzuM ke: eNe mAMkaDa ke macchara paNa mAryo nathI. = bhAva 'berisTara sAheba udAra che, udAra nathI ane avaktavya che. upara darzAvelA baMne catuSTayomAM khUna jenuM thayuM che, te mahetAjI avaktavya che arthAt kaMI kahI zakAya nahi. A javAbathI berisTara mATe je svacatuSTaya che te AropI mATe parIcaya banI jAya che sAhebanI udAratAnA svacatuya tathA paracatuSTayanI bhinna apekSAo ane AropI mATe je svacatuSTaya che te khUna aMge paracatuSTaya banI tathA e baMnenI ekatra apekSAne lakSyamAM rAkhIne caturbhujabhAIne jAya che. ApaNe eka navI ja svataMtra dRSTi ApIe chIe. have, jenuM khUna thayuM che, e khUna to eka hakIkata che, eka A rIte, sAte sAta bhaMganI bhinna bhinna dRSTithI ane bhinna nizcita hakIkata tarIke e vAta raju karavAmAM AvI che. savAla have bhinna apekSAo mujabanA je sAta vidhAno-abhiprAyo-ApaNe AropInA bacAvano Ave che. eno bacAva berisTara cakravartInA zrI caturbha jabhAIne ApyA te badhAe bhegA maLIne berisTara hAthamAM che. emanI sAme phariyAda pakSanA sarakArI vakIla che. teo cakravartInI udAratA aMgenuM eka AkhuM citra taiyAra karyuM. baMne maLIne, sAmasAmA UbhA rahIne, nyAyAdhIza samakSa A kesa - berisTara cakravartInI udAratA zuM che, zuM nathI, kyAM che, kyAM calAvavAnA che. pakSa taraphathI sAkSIo paNa AvavAnA che. kesa nathI, kyAre che, kyAre nathI, eno lAbha maLI zake ema che ke nahIM, daramiyAna, jyurInA sagRhastho paNa hAjara rahevAnA che. e lAbha kone maLI zake tema che ane kone na maLI zake, ane kayA nyAya-cukAdo-ApavAnuM kAma nyAyAdhIza sAhebe karavAnuM che. saMyogomAM maLe tathA kayA saMjogomAM na maLe, kyAre maLe ne kyAre te pahelAM kyUrIno abhiprAya paNa meLavavAno che. teo sAheba, na maLe vagere badhI bAjuone samajAvatuM badhI bAjuonuM nirUpaNa A kesanI AkhIe kAryavAhI daramiyAna, temanA haMmezanA svabhAva e sAte bhaMga dvArA maLelA bhinna bhinna javAbo dvArA ane e badhA mujaba taTasthatA bhAva dhAraNa karIne besavAnA che. AropIe khUna javAbonA saravALA dvArA, caturbhujabhAI pAse pragaTa thaI jAya che. karyuM che e pUravAra karavA phariyAda pakSa mahenata karaze. AropI nirdoSa A rIte taiyAra thatuM e AkhuMya citra pAchuM "cAt' zabdane AdhIna che e puravAra karavA berisTara cakravartI AkAza-pAtALa eka karaze. che. e vAta bhUlavAnI nathI; kema ke, e samagra citra paNa emAM arthAt, purepurI mahenata karaze. e badhAmAM satya zuM che e vAtano pratyeka aMgopAMganI apekSAne vazavartI che. e citramAM, ekatva ane nirNaya karIne niHpakSa cUkAdo ApavAnuM kAma sauthI chelle nyAyAdhIza anekatva e baMne apekSAbhAve rahelA ja che. sAhebe karavAnuM che. berisTara cakravartInI udAratAne lagatuM A je dRSTAMta ApaNe have ApaNe A kesanI kAryavAhI daramyAna nyAyAdhIza sAheba joI gayA. ahIM ApaNe A saptabhaMgInA vyavahAra upayogitA samakSa kevA bhinna bhinna citro rajU thAya che. te joIe. batAvavAnA zubha AzayathI eka pAtranI kalpanA karIne eka citra (1) phariyAda pakSa taraphathI rajU karavAmAM AveluM tahomatanAmuM raju karyuM che e bhUlavAnuM nathI. mukhya savAla A rIte vicAra karavAno vAMcIne eka abhiprAya Ave che ke "AropI gunhegAra che." eTale vastunI bhinna bhinna bAjuone tapAsavAnI Teva pADavAno (2) berisTara cakravartInuM bacAvanAmuM joIne bIjo eka ane e rIte ApaNI tulanAzaktine sApha karavAno tathA majabuta abhiprAya Ave che ke "AropI gunhegAra nathI.' banAvavAno che. A hetu ahIM barAbara jaLavAyo che e niHzaMka che. (3) tahematanAmAnI apekSAe tathA bacAvanAmAnI apekSAe AvI ja rIte, berisTara sAhebanA adAlatI kAmakAjamAM paNa, taTastha nyAyAdhIza noMdhe che keH "AropI gunhegAra che ane nathI." syAdvAdamAM upayoga lAbhaprada rIte ajamAvI zakAya che. (4) A saMyogomAM cukAdo ApavAnuM kAma "avaktavya che, udAharaNa tarIke, eka peDhInA mahetAjInuM khUna thayuM che. e cukAdA viSe kaMI kahI zakAya nahi." 291 berisTara cakravartI Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) phariyAda pakSanA sAkSIonI jubAnI noMdhAya che ane evA guNo, "madhyastha vRtti, ati nipuNa buddhi ane vivekapurNa berisTara cakravartI emanI ulaTa tapAsa le che. sAkSIonI jubAnI gAMbhIrya nyAyAdhIza sAhebamAM hatA, eTale ja teo eka jotAM AropI gunhegAra che; paraMtu ulaTa tapAsa jotAM e gunhegAra nyAyayukta cukAdo ApI zakyA. e guNone syAdvAdanI samajaNa che evo cUkAdo ApI zakAya tema nathI. eTale, "AropI meLavavA mATe jaina tattvavettAoe khAsa Avazyaka gaNyA che. gunhegAra che paNa cukAdA viSe kaMI kahI zakAya nahi.' agAu kahI gayA chIe ke syAdvAda satya ane nyAyano () bacAva pakSanA sAkSIonI jubAnI noMdhAya che ane pakSakAra che. A kesamAM berisTara cakravartIe AropIno bacAva sarakArI vakIla emanI ulaTa tapAsa kare che. A sAkSIonI jubAnI syAdvAda zailIthI rajU karyo hato. e vAta sAcI, paNa e rIte jotAM AropI gunhegAra nathI; paraMtu ulaTa tapAsa jotAM e rajU karavAmAM emaNe ekAMtika kathana karyuM hota to ene syAdvAda gunhegAra nathI evo cUkAdo ApI zakAya tema nathI. eTale, zailI kahI zakAta nahi. evI ja rIte, nAmadAra nyAyAdhIza sAhebe AropI gunhegAra nathI paNa cukAdA viSe kaMI kahevAya nahi." je cukAdo Apyo temAM paNa syAdvAdanI paddhati tathA anekAMtavAda (7) phariyAda pakSano kesa majabuta rIte raju thayo che, bacAva aMgenI pUrepUrI samajaNe ghaNo moTo bhAga bhajavyo hato e pakSa taraphathI paNa evI ja rIte AropInA lAbhamAM saMgIna rajuAta AkhAya dRSTAMtamAMthI phalita thAya che. thaI che. paraMtu jyurIno nirNaya haju AvavAno bAkI che. eTale jaina zAstrakAro, ane kAntavAda ane svAvAdane eka cukAdA viSe haju kaMI chevaTano nirNaya nyAyAdhIza sAhebe karyo asAdhAraNa jJAna-tattvavijJAna-gayuM che. A eka khUba ja gaMbhIra nathI. eTale, "AropI gunegAra che, AropI gunegAra nathI ane viSaya che, je maLe te badhAnI pAse A viSayanA jJAnane khulluM cUkAdA viSe kaMI kahevAya nahi." mUkavAno jaina zAstrakAroe niSedha karyo che. temaNe evI zarata A sAte bhinna bhinna dRSTibiMduo nAmadAra nyAyAdhIza samakSa mUkI che, ke jemanI buddhimAM grAhyazakti UMcI kakSAnI hoya, noMdhAyA che. rajU thayA che. e sAte bhegA thaIne je eka saLaMga mumukSu bhAve jJAna meLavavA mATe ja A tattva vijJAnane samajavA citra rajU kare che te teo sAheba pAse paDeluM che. e dareka mAMgatA hoya ane jIvana tathA jIvananA dhyeya paratve pUrNapaNe abhiprAyane bhinna bhinna rIte tathA e sAtene ekaThAM karIne nAmadAra jAgrata tathA gaMbhIra hoya tevA viziSTa koTInA vivekI jijJAsune nyAyAdhIza sAheba jyurIne doravaNI Ape che kharA, paNa cUkAdo ja A viSayanuM jJAna ApavuM. nathI ApatA. A vAta samajavA jevI che. potAne je pheMsalo ane kAMtavAdanA adhyayana ane paThana bAbatamAM jaina karavAno che, je cUkAdo ApavAno che te viSe nyAyamUrti agAuthI tattvavetAo, sadIothI, A zaratanuM pAlana karatA AvyA che. kazo nirNaya bAMdhI letA nathI. temanuM potAnuM maMtavya-abhiprAya A jJAna badhAne ApavAnI bAbatamAM, A niSedhane kAraNe ja, zuM che e to pUrIno nirNaya AvyA pachI teo vicAraze ane teo saMkoca anubhavatA rahyA che. AnuM eka pariNAma e AvyuM pachI ja cUkAdo Apaze. ke, anya ekAMtika matamatAMtaro jevI prasiddhi A adbhuta - have yurInA sad gRhastho eka judA oraDAmAM jaIne e tattvavijJAnane maLI nathI. AkhAye kesanI vicAraNA kare che. aMdara aMdara vicAra-vinimaya evo dAvo karavAmAM Ave che ke Aje ApaNe buddhivAdanA kare che. berisTara cakravartIe potAno kesa syAdvAda zailIne lakSyamAM jamAnAmAM jIvIe chIe. jIvananA bhinna bhinna kSetromAM agAu rAkhIne ane sthApita kAyadA kAnunane barAbara samajI-samajAvIne je saMtoSa pravartato hato tenuM sthAna have asaMtoSe lIdhuM che. je rajU karyo che. kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAo jotAM, AropI jANIe chIe eTalAthI saMtoSa mAnIne besI rahevA AjanuM jagata nirdoSa ja che evI saMgIna asara jyurInA sagRhastho upara teo mAnatuM nathI. navuM navuM jANavAnI ane samajavAnI bhUkha have ughaDavA pADI zakyA che. je sthaLe khUna thayuM te sthaLe AropI hato ja nahi lAgI che. syAdvAda siddhAMtane, jijJAsuonA khullA bajAramAM ane je samaye khUna thayuM kahevAmAM Ave che, te samaye te dhobI mUkavAno samaya have pAkavA Avyo che. A siddhAMtano pracAra taLAva para nahi paNa borIvalImAM hato. evA saMgIna ane karavAno, sArA pramANamAM ane jorazorathI pracAra kavarAno samaya vizvAsapAtra purAvAo temaNe korTamAM rajU karyA che. A badhuM pAkI gayo che. A siddhAMtanI samajaNanI AvazyakatA Aje che joIne, pUratI vicAraNA karyA pachI, 'AropI nirdoSa che evo tevI agAu kyAreya paNa nahotI ema kahevAmAM atizayokti pheMsalo (Verdict) kyUrI Ape che. e pheMsalo barAbara ane yogya nathI. thoDuMka jokhama kheDIne paNa, A upakAraka ane virala che. evuM, te pachI pUratI vicAraNA bAda nyAyAdhIza sAhebane tattvajJAnano pracAra have pUrI tAkAtathI thavo joIe. lAge che ane teo "AropI nirdoSa che ane tene choDI mUkavAmAM tattvajJAnanA ucca tathA kaThina kSetrathI mAMDIne, vicAramUlaka Ave che." evo cUkAdo saMbhaLAve che. bhUmikAthI laIne AcA2mUlaka pradeza sudhInI tamAma AropI chUTI jAya che. berisTara cakravartIne saphaLatA maLe che. paristhitiomAM anekAnta tattvajJAnanI samajaNa khUba ja upayogI syAdvAda paddhatino e vijaya che. banI zake tema che. A AkhAya kesa daramiyAna ApaNe joyuM ke nyAyAdhIza pote vivekapUrvaka A jJAnano upayoga karanArAo mATe, emAM taddana nipakSa, taTastha ane potAnA gaurava aMge pUrNapaNe sajAga lAbha ane kalyANa bharapUra paDyA che. rahyA che. syAdvAda siddhAMtanuM saphaLa anusaraNa karavA mATe Avazyaka prabuddha saMpadA 292 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya darzanonuM samanvaya tIrthaH anekAMtavAda | Do. razmi bhedA [ DaoN. razmi bhedo jene tatvajJAnanA utsuka abhyAsI che. "amRta astitva hoya te) aneka dharmAtmaka che. "sat' eka ane aneka bane che. yoganuM, prApti mokSanI' viSaya para zodhaprabaMdha lakhI muMbaI vaLI te nitya che tema ja anitya che. sAmAnya bhAve che ane vizeSa yunivarsiTImAMthI pIeca. DI.nI padavI prApta karI che. prastuta aMkamAM bhAve paNa tenuM astitva che. te kUTastha che ane pariNAmI paNa che. te temaNe bhAratIya darzanonI vividhatAmAM kaI rIte anekAntavAda jIvanamAM dravyarUpe che ane paryAyarUpe paNa che. Ama dekhItI rIte paraspara virodhI samanvaya sAdhavAmAM madada karaze e bAbata para lekha lakhyo che.] dharmonuM dhAma bane che. kAraNa ke A badhA dharmono samanvaya sabhAM thaI jema vedAMtadarzananuM pradhAna aMga advaitavAda che, bauddhadarzananuM pradhAna jAya che. A ja anekAntavAdano sAra che ane AvA anekAntavAda aMga kSaNikavAda che ema jaina darzananuM pradhAna aMga che anekAMtavAda jaina darzanano sAra che. jaina darzana kyAre paNa ema kahetuM nathI ke bIjA syAdvAda, Aje jagatamAM badhA vicArako sAme eka prazna Ubho thAya darzanonA siddhAnta taddana asatya che. temanuM mAnavuM che ke pratyeka (dareka) che ke vastunuM svarUpa zuM che? ane vastunA AkharI svarUpa mATe bhinna jainetara darzanano pAyo tarkazuddha che ane tethI ja amuka aMze te darzana bhinna vicArono ArvibhAva thAya che. A jagatamAM vividha darzana ane grAhya bane che. jainetara darzanonA siddhAMtamAM sanuM ekAMzI darzana AcArazAstrono udgama thAya che tyAre sUkSma buddhivALA lokonA jovAmAM Ave che, mATe ja e darzano eka bIjA sAthe sahamata thaI hRdayamAM prazna thAya che ke kyuM darzana apanAvavA jevuM che? tyAre sarva zakatAM nathI ane e badhAMno aMtima samanvaya anekAntavAdamAM thaI dArzanikonA taraphathI eka tarapha e samAdhAna hovuM joIe ke je sarva jAya che eTale ja anekAMtavAdane sarva darzanonuM "samanvaya tIrtha" vastuono jJAtA hoya ane sarva doSothI rahita hoya evA puruSavizeSe kahyuM che. pratipAdita kareluM darzana ane AcArazAstra apanAvavuM joIe, arthAt ApaNe bhAratIya darzanonA siddhAMtone anekAntavAdanI dRSTithI je darzanamAM tarka-yukti ane pramANathI vastusvarUpanuM pratipAdana kareluM joIe. "sat' mATe vedAMtanuM kathana ema che ke "sa" eka advitIya che. hoya ane je darzana para AdhAra rAkhavAvALA AcArazAstramAM batAvela sAMkhyayoga kahe che ke sat padArtho be che-prakRti ane puruSa. nyAyavidhi nipekSa paraspara avirUddha hovAthI sarva jIvo mATe kalyANasAdhaka vaizeSika mata pramANe mULa sat padArtho e jaDa paramANuo, AtmA, thAya che (thaI zake che). A bhUmikA para jyAre sarva darzanono abhyAsa kALa, dizA vagere che. eTale sat padArtha mATe vedAMta advaitavAda svIkAre karIe tyAre khyAla Ave che ke koI jagatanA astitvano asvIkAra che. sAMkhya darzana Atane mAnya rAkhe che ane nyAya bahutattvavAdI che. A kare che to koI enA astitvanuM samarthana kare che. astitvanuM samarthana badhA darzana bIjAno virodha kare che jyAre jaina darzana kahe che ke dareka karavAvALAmAM paNa koI darzana ema mAtra cetanAtattvane svIkAre che to darzana amuka apekSAe satya che. "sata' dravyano artha jo ApaNe ema koI mAtra jaDatattvane ja svIkAre che to vaLI koI darzana jaDa ane cetana karIe ke jagatanI sarva ghaTanAonA mULamAM "sa" che, to te dRSTie baMne tattvano svIkAra kare che. cetana tattvano svIkAra karavAvALA paNa "sa" eka che paNa jAgatika ghaTanAomAM UMDA utarIne joyuM to emAM koI enA bahutvano niSedha kare che to koI enI anekatAnuM samarthana maulika bhedo dekhAya che jemake jaDa ane cetana. nyAya-vaizeSiko kahe che kare che. A badhA vicAronuM parIkSaNa karIe to khyAla Ave che ke alaga tema paramANuo, kALa vagere ekabIjAthI svabhAva bhinna che je badhA alaga pravaktA vastunA bhinna bhinna svarUpamAMthI koI eka svarUpanuM sat padArtho che. aMtima sanI bAbatamAM A traNeya darzanono matabheda darzana karIne enuM ja pratipAdana karI rahyAM che. jyAre sarva darzanonA e kevaLa dRSTibheda ja che. taththAMzane bhegA karIne pratipAdana karIe tyAre ja vastunuM sAcuM svarUpa paryAyanI bAbatamAM vedAMta kahe che ke dravyanA pariNAmo asat samajAya che. che. paNa nyAya kahe che ke A pariNAmo dravyanI jeTalA ja sat che. karma siddhAnta ItyAdi siddhAntonuM ati vistArathI vivecana jaina anekAMtavAda pramANe vedAMta kahe che tema AdhArabhUta dravyanA abhAve darzanamAM upalabdha che ane yukti-tarkathI abAdhita che ane jaina darzanane dravya pariNAma saMbhavI zake nahi. mATe pariNAma amuka aMze asat che. pratipAdana karavAvALA tIrthaMkara paramAtmA sarvajJa ane vItarAga arthAt koIpaNa dravya amuka svarUpe IndriyagrAhya bane che tethI dravyano e svarUpa rAgadveSathI para hatA. emanA dvArA pratipAdita siddhAMtono saMgraha jemAM paryAya thayo ane nyAya kahe che tema amuka aMze te sat che eTale jaina rahelo che evA AgamazAstronuM avagAhana karatAM jaNAya che ke A darzana kahe che ke paryAya amuka aMze satya che ane amuka aMze asatya darzanamAM vastunA kevaLa eka mAtra dharmanuM svarUpa batAveluM nathI paraMtu paNa che. jaina darzana pramANe sat padArtha haMmezAM pariNAmI nitya dravya emAM saMbhavita badhA dharmono svIkAra karela che; pachI bhale e paraspara hoya che. virodhI lAgatA hoya. jaina darzana pramANe dareka vastu anaMtadharmAtmaka kAryakAraNavAdanI bAbatamAM paNa nyAya, sAMkhya ane vedAMta che, anekAntAtmaka che ane e ja anekAntavAda che. anekAntavAda paraspara virUddha che. sAMkhya mata sat kAryavAda kahevAya che ane enA eTale vastunuM yathArtha jJAna karAvanAra vAda. anekAntavAda e jaina pramANe kAryanI spaSTa utpatti pahelAM, kAraNamAM, pahelethI ja kArya raheluM darzananA tattvajJAnanI vizeSatA che. e jaina darzanano eka svataMtra ane hoya che. jyAre nyAya darzananA asat kAryavAda pramANe kArya e taddana vizeSa siddhAMta che eTaluM ja nahi paNa jagatanI tattva vicAradhArAmAM navIna ghaTanA che. kAraNamAM pahelethI kArya hotuM ja nathI. vedAMta pramANe anekAntavAda maulika ane amUlya phALo Ape che. "sata' vastu (jenuM kAraNa ja sat che ane jene ApaNe pariNAma athavA kArya kahIe chIe 293 bhAratIya darzanonuM samanvaya tIrtha: anekAMtavAda Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA avanati ane hara hato. temAM utsapiNI Athata paNa che kAraNa te anirvacanIya che. ahIM jaina darzana kahe che ke amuka aMze sAMkhya mata mahAvIre anekAntavAdathI lokane sAtta ane anaMta jaNAvyo che. e ja paNa sAco che ane amuka aMze nyAya mata paNa sAco che. kArya ane pramANe lokanI zAzvatatA, azAzvatatA vize bhagavAna buddha avyAkRta kAraNa baMneno AdhAra dravya che ane e baMne dravyanuM judI judI rIte svarUpa kahyuM jyAre jaina darzana kahe che ke loka zAzvata paNa che ane azAzvata batAve che chatAM dravya pote svabhAvathI zruta thatuM nathI eTale kAryano paNa. trikALamAM evo ekeya samaya nathI jyAre loka koI ne koI spaSTa AvirbhAva dekhAyA pahelA kAraNamAM kArya pUrvavartI raheluM che. have rItamAM na hoya tethI te zAzvata che. paraMtu te azAzvata paNa che kAraNa ke kAryane paryAya dRSTie joIe to te eka navIna ghaTanA che ane kAryanA haMmezAM ekarUpa nathI raheto. temAM utsarpiNI ane avasarpiNIne lIdhe pratyakSa avirbhAva pahelAM te nahotuM. paraspara virodhavALA A darzanonA avanati ane unnati paNa jovAmAM Ave che. tethI te azAzvata paNa matAMtaronuM samAdhAna anekAMtavAdathI thaI zake che. che. jIva ane zarIrano bheda che ke abheda e prazna bhagavAna buddha avyAkRta mImAMsA darzana zabdanI niyatAmAM mAne che. tethI uchuM nyAya kahe kahyo che. cArvAko zarIrane ja AtmA mAnatA jyAre opaniSada AtmAne che ke zabdonI utpatti tathA prayoga Akasmika che. zabda ghaTanAo Adi zarIrathI taddana bhinna mAnatA. jyAre jaina darzana te baMne matono samanvaya ane aMtavALI hovAthI anitya che. jaina darzana anekAMtavAdathI baMnenuM karIne AtmAne zarIrathI bhinna paNa kahe che ane abhinna paNa kahe che. samAdhAna kare che. jaina darzana pramANe taiyAyikonuM kahevuM aMzataH satya jo AtmAne zarIrathI taddana jUdo mAnavAmAM Ave to kAryakta karmonuM che. kAraNa zabda mAnava prayatnathI utpanna thAya che mATe anitya che. bIjI phaLa tene na maLavuM joIe ane jo atyaMta abhinna mAnavAmAM Ave to rIte joIe to zabda pudgala dravyano paryAya che ane dravyarUpe pudagala zarIrano dAha thatAM AtmA paNa naSTa thaze jethI paralokano saMbhava nahi nitya che tethI AdhArabhUta dravyanI apekSAe zabda nitya che. A rIte rahe. ahIM paNa jaina darzane baMne virodhI vAdono samanvaya karyo ane mImAMsA ane nyAya darzana baMne paraspara virUddha hovA chatAM baMne aMzataH bheda tema ja abheda baMne pakSono svIkAra karyo. ekAMta bheda ke ekAMta satya che. eTale jaina darzana pramANe zabda paryAya dRSTithI anitya che abheda mAnavAthI je doSa Ave che te ubhayavAda mAnavAthI AvatA jyAre dravya dRSTithI nitya che. Ama baMne darzanonuM eNe samAdhAna nathI. jIva ane zarIrano bheda eTalA mATe mAnavo joIe ke zarIrano nAza thavA chatAM paNa AtmA bIjA janmamAM rahe che ane siddhAvasthAmAM jaina darzanamAM bhagavAna mahAvIre anekAntavAdanI je prarUpaNA azarIrI AtmA paNa hoya che. ane abhedatA eTalA mATe ke saMsArI karI che tenA mULamAM tatkAlIna dArzanikomAMthI bhagavAna buddhanA avasthAmAM zarIra ane AtmAnuM nIrakSIravat tAdAbhya hoya che. kAyA niSedhAtmaka dRSTikoNanuM mahattvanuM sthAna che. jIva ane jagata temaja sAthe koI paNa vastuno sparza thatAM AtmAmAM saMvedana thAya che. IzvaranA nityatva-aniyatva vize je prazno pUchavAmAM AvatA temane evI ja rIte jIvanI nityatA ane anityatAno prazna paNa buddha buddha avyAkRta kahyA che paraMtu bhagavAna mahAvIre te ja praznonuM samAdhAna avyAkRtanI koTImAM nAkhyo che. jyAre bhagavAna mahAvIre jIvane apekSA anekAntavAdano Azraya laIne karyuM che. bhagavAna buddha samayanA mukhya bhede zAzvata ane yazAzvata kahyo che. dravyanI apekSAe jIva nitya che prazno nIce pramANa hatA ane bhAvanI apekSAe anitya che. AmAM zAzvatavAda ane ucchedavAda 1. lokanI nityatA, anityAta ane sAMtatA, anaMtatAno prazna. baMnenA samanvayano prayatna che. cetana jIva dravyano viccheda kyAreya thato 2. jIva zarIranA bheda-abhedano prazna 3. jIvanI nityatA, nathI e dRSTie jIvane nitya mAnI zAzvatavAdano svIkAra che. jyAre anityatAno prazna bhagavAna buddha vidhAyaka rUpe koI praznonA uttara ApyA jIvanI judI judI avasthAo jevI ke bAlatva, pAMDitya vagere asthira nathI. jo te loka ke jIvane nitya kahe to temane upaniSada mAnya che te apekSAe uccheda avasthAno paNa svIkAra che. bhagavAna mahAvIre zAzvatavAda svIkAra karavo paDe ane jo te anitya pakSano svIkAra kare jamAlI sAthenA praznottaramAM jIvanI zAzvatatA ane azAzvatatA vize to cArvAka jevA bhautikavAdIne mAnya ucchedavAdano svIkAra karavo je spaSTIkaraNa karyuM che je bhagavatI sUtramAM che-traNe kALamAM evo koI paDe. eTale emaNe A praznone avyAkRta gaNAvyA. jyAre bhagavAna samaya nathI jyAre jIva na hoya tethI ja jIvane zAzvata, nitya kahevAmAM mahAvIre te samayanA vAdonA guNadoSonI parIkSA karI je vAdamAM satyatA Ave che. paraMtu jIva nAraka maTIne tiryaMca bane che. tiryaMca hatI te teTalI mAtrAmAM svIkArI badhA vAdono samanvaya karavAno prayatna maTIne manuSya thAya che. Ama aneka avasthAo dhAraNa kare che. e karyo. (A ja bhagavAna mahAvIrano anekAntavAda che) bhagavAna buddha apekSAe anitya che tethI jIva zAzvata ane azAzvata bane che. AvI je praznonA uttara vividharUpe ApavA nahotA IcchatA te badhA praznonA rIte bhagavAna buddhanA badhA avyAkRta praznonuM nirAkaraNa uttara bhagavAna mahAvIre anekAntavAdano Azraya laIne Apyo. bhagavAna mahAvIre vidhimArgano svIkAra karIne anekAntavAdanA Azraye bhagavAna buddha avyAkRta jaNAvelA praznomAMnA prathama cAra-lokanI karyuM che. mokSano mArga atIndriya che. temAM upayogI evA AtmA, nityatA, anityatA tathA sAMtatA ane anaMtatAne lagatA che. te karma e beno saMbaMdha, e saMbaMdhanA hetuo, eno viyoga ane e praznonuM bhagavAna mahAvIre je spaSTIkaraNa karyuM che te bhagavatI sUtramAM viyoganA kAraNo e saghaLuM atIndriya jJAnagamya che. tethI jIvone skaMdaka, parivrAjakanA adhikAramAM Ave che. loka dravyanI apekSAe sAtta aneka prakAranI bhrAMtio, alanAo, saMzayo, viparyayo utpanna thayA che kAraNa ke te saMkhyAnI apekSAe eka che paraMtu paryAyanI apekSAe vinA rahetA nathI. A badhAnuM tarkagamya ane zraddhAgrAhya nirAkaraNa na loka anaMta che kAraNa dravyanA paryAya anaMta che. kALanI dRSTie loka thAya tyAM sudhI mumukSu AtmA paNa mokSamArgamAM yogya pragati sAdhI anaMta che eTale ke zAzvata che. kAraNa ke evo koI kALa nathI ke jemAM zakato nathI. anekAntavAdathI tenuM buddhigamya ane zraddhAgamya nirAkaraNa lokanuM astitva na hoya, paraMtu kSetranI dRSTie loka sAtta che kAraNa thaI zake che. eka eka dharmane grahaNa karatA darzanonI truTio enAthI saMpUrNa kSetramAMthI thoDA bhAgamAM ja loka che. ahIM bhagavAna buddha lokanI dUra thAya che ane vastunuM sarvadezIya jJAna prApta thAya che. eTale ja sAMtatA ane anaMtatA baMnene avyAkRta gaNAvyA che. jyAre bhagavAna anekAntavAdane "sarva darzanonuM samanvaya tIrtha' kahyuM che. prabuddha saMpadA 294 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA-anekAMtanA paripekSyamAM | DaoN. pArvatI neNazI khIrANI [jena dharma-sAhityanI aneka parIkSA ApI aneka ahiMsAnuM svarUpapadavIo pAmanAra pArvatIbena jaina dharmanI zikSaNa saMsthAomAM ahiMsA e AtmavikAsanuM sarvathI prathama aMga che. eka sUtradhAra sthAne che. teo dhArmika zikSikA che, uparAMta prAcIna vyApaka siddhAMta che. jema jema AtmavikAsa thAya ema ahiMsAno hastaprata ukelavAnI vidyAmAM pAraMgata che. prastuta lekhamAM temaNe vikAsa thavo joIe to ja pUrNa ahiMsAne (arthAt ahiMsAnA anekAnta siddhAMtanI carcA ahiMsAnA pariprekSyamAM karI che.] badhA pAsAne) prApta karI zakAya. ahiMsA mAnavajAtinA UrdhvamukhI anekAMtanuM svarUpa : virATa ciMtananuM sarvottama vikAsabiMdu che. laukika ane lokottara ana+ae kAMta=ane kAMta. anainahi. arthAt koI paNa baMne prakAranA maMgala jIvanano mUlAdhAra ahiMsA che. vyaktithI vastunuM ekAMta svarUpa na mAnavuM tenuM nAma anekAMta. dareka vastunuM parivAra, parivArathI samAja, samAjathI rASTra ane rASTrathI vizva enA pAsA paratve judI judI rIte jJAna thAya che ane ane kAMta baMdhutvano je vikAsa thayo che athavA thaI rahyo che enA mULamAM kahevAya che. ane kAM ta adhyAtmapradhAna saMskRtino sa deDha ahiMsAnI ja pavitra bhAvanA kAma karI rahI che. mAnava sabhyatAnA AdhArastaMbha che, je ApaNA vicAronI zuddhi kare che. huM vicAruM Ucca AdarzonuM khare kharUM mUlyAM kana ahiMsAnA rUpamAM karI chuM e ja satya che evo Agraha vyaktine saphaLatAthI vaMcita rAkhe zakAya che. che. potAnA vicArone ja sarvesarvA mAnanArano AdhyAtmika ahiMsAnI vimaladhArA prAMtavAda, bhASAvAda, paMthavAda, vikAsa rUMdhAya che. saMpradAyavAda vagerenA kSullaka gherAvAmAM kyAreya baMdhAtI nathI tema jaina tattvamImAMsAnA anekAMtavAda anusAra pratyeka vastumAM je koI vyaktigata dhoraNe paNa vyakata nathI thatI. ahiMsA e to anaMta virodhI yugala eka sAthe rahe che. eka samayamAM eka ja dharma vizvano sarvottama siddhAMta che tathA mAnavatAnuM ujjavala pRSTha che. abhivyaktino viSaya bane che. satya anaMta che enuM eka ahiMsAno arthadRSTikoNathI pratipAdana na thaI zake. e saMdarbhe vinobA bhAvee a+hiMsa. annanahi, hiMsa=mArI nAkhavuM. hiMsAno abhAva kahyuM che ke mANase satyAgrahI (satyanA AgrahI) banatA pahelAM iMahiMsA. mana, vacana ane kAyAthI pIDA na karavApaNuM, satvagrAhI banavuM joIe. satyane grahaNa karyA vagara satyano Agraha koI paNa jIvane mana -vacana ane karmathI na dubhavavAnI vRtti. rAkhavo e daMbha kahevAya. daMbha game teTalo bhavya hoya to paNa mArAmArI ke kApAkApI na karavI, koIno ghAta na karavo, mAnasika ene satya na ja kahevAya. rUpathI koInuM ahita na vicAravuM. eka vAkyamAM kahevuM hoya to prabhu mahAvIra satyagrAhI hatA. potAnA virodhI vicAramAM durbhAvano abhAva tathA samabhAvano nirvAha. paNa satya hoya to eno Adara karavo joIe evI emanI samajaNa jIvAtmA pAse mana, vacana, kAyAnI moTI hATaDI che. e pUrNa pakva hatI. e samajaNamAMthI ApaNane anekAMtano siddhAMta traNathI satata karmavyApAra cAle che. emAMthI nivRtti meLavIe maLyo. anekAMta eTale satyanA svAgata mATe khUlluM mana. anekAMta to hATaDI baMdha thAya ane zAzvata sukha (mokSa) prApta thAya. mAnavIya ekatAno mahAna siddhAMta che. nivRttinI zarUAta ahiMsAthI thAya che. enA mATe bhagavAne satya anaMta che. enuM eka dRSTikoNathI pratipAdana na thaI AcAramAM ahiMsA, vicAramAM ane kAMtavAda ane uccAramAM zake. e ja rIte pratyeka vastu-vicAra-siddhAMta anaMta dharmAtmaka che syAvAdano siddhAMta prarUpyo che. arthAt mananI ahiMsA enI vyAkhyA eka dRSTikoNathI na thaI zake. aneka dRSTikoNathI anekAMtavAda che. vacananI ahiMsA syAdvAda che ane kAyAnI vicAra karIe to ja vastunuM vAstavika svarUpa samajI ahiMsA eTale koI jIvane na mAravuM e che. tattvane anaMta zakAya che. dRSTikoNathI jovuM te anekAMta ane tenuM sApekSa pratipAdana karavuM prabhu mahAvIre dharma ane vyavahAranA je siddhAMtonuM pratipAdana te syAdvAda. karyuM che emAMno eka mukhya siddhAMta che "ahiMsA'. mahAvIra svAmIe anekAMtanA dRSTikoNathI ahiMsAnuM svarUpaahiMsAne sarvocca dhArmika mahattva ApyuM che. "ahiMsA paramodharma. mukhyatve be prakAra che. niSa dhAtmaka ane dharma mATe hiMsA-AcarI zakAya nahIM. dharmanuM rakSaNa ahiMsA dvArA vidheyAtmaka. thAya che. emaNe dharmanA traNa lakSaNo batAvyA. ahiMsA, saMyama niSedhAtmaka ahiMsAane tapa. traNeya lakSaNo sAttvika ane vaiyaktika che. enAthI niSedhano artha che rokavuM-thavA na devuM. eTale niSedhAtmaka phalita thatuM caritra naitika hoya che. bAra vratamAM paNa prathama vrata ahiMsAno artha che koI prANIno vadha na karavo, mAravuM nahi tathA ahiMsAnuM che. bAkInA badhA vrata ahiMsAne poSavA mATe ja che. kaSTa ApavuM nahi. prAya: karIne A artha ja ahiMsAnA saMdarbhamAM Ama ahiMsAnuM phalaka vizALa che. Dhapracalita che. 295 ahiMsA-anekAMtanA paripekSyamAM Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidheyAtmaka ahiMsA koTimAM na Ave. vartamAne paNa evA jIvo jovA maLe che. je vidheya eTale pravRtti. keTalAka prakAranI vizeSa pravRttio mAtA-pitA ke anya snehI svajanone emanI saMpatti meLavavA karavI te koInuM kaSTa dUra karavAnI pravRtti karavI te vidheyAtmaka mATe sArI rIte rAkhe, sevA kare paNa jevI saMpatti emanA nAme ahiMsA che. dayA, karUNA, anukaMpA, sevA, prema, maitrI vagere enA thaI jAya ke emane rajhaLAnavI mUke. evI dayA paNa hiMsAnuM ja svarUpa che. pariNAma che. tyAM anubaMdha dayA paNa batAvI che jemAM te jIvane jema koIne kaSTa ApavuM, mAravuM te hiMsA che. e ja rIte trAsa pamADe, paNa aMtarathI tene zAtA devA Icche che. jema ke mAtA zakti hovA chatAM pIDitonuM kaSTa dUra na karavuM te paNa hiMsA che. putrane roga maTADavAnA arthe kaDavuM auSadha pIvaDAve, paNa aMtarathI eka mANasa bhUkhathI TaLavaLI rahyo hoya ne ApaNI pAse vadhArAnuM tenuM bhaluM Icche che. tene sudhAravA mATe tADana-tarjana kare. evI ja bhojana hoya chatAM enI sudhAnuM nivAraNa na karIe to e paNa rIte guru ke pitA kaThora anuzAsana kare, zistano Agraha rAkhe hiMsA ja che. e ja rIte ApaNI pAse kabATa bharIne vastro che paNa enA mATe kaThora zikSA paNa kare paNa aMtarathI to guNa vadhAravA koInI TADha uDADavA eka vastra paNa na ApIe athavA to ApaNI mATe bhaluM ja IcchatA hoya che. emAM hiMsA dekhAtI hoya chatAM pAse zakti, samaya ne samarthatA che chatAM koI mAMdAnI sevA paNa pariNAma ahiMsAnA ja che. mATe evI dayAnuM ja pAlana suzruSA na karIe ke pachI koI ajJAnanA aMdhakAramAM bhaTakato karavAmAM sAra rahelo che. evI dayA mATe TenIsana kahe che ke kind hoya ene ApaNA jJAnathI mArgadarzana na ApIe to e badhA hearts are more than coronets. niSphara hRdayanA bAdazAha hiMsAnA ja prakAra che. e vidheyAtmaka ahiMsAthI ja dUra thaI karatA dayALu hRdayano kaMgAla mANasa vadhAre caDiyAta che. dravyazake che. bhAva baMne rIte dayAnuM pAlana thavuM joIe. evI ja dayAthI | vijaLInA be tAro hoya che. negeTIva ane pojhITIva. te be ahiMsAnuM zreSTha pAlana thAya che tema ja zreSTha samAjanI racanA bhegA thAya tyAre ja vijaLI utpanna thAya che ane prakAza ApI zake thAya che eTale ja kadAca kahevAyuM che- kindness is the golden che. tevI ja rIte jIvanamAM niSedhAtmaka (negeTIva) ane vidheyAtmaka chain by which society is bound together. (pojhITIva) baMne prakAranI ahiMsAno saMgama thAya tyAre ja ahiMsA ahiMsAnA vividha svarUpotejasvI banI zake che. * mana, vANI ane karma e traNene vizuddha ane pavitra hiMsA ke ahiMsA baMnenA pAlana pAchaLa bhAva paNa mahattvano rAkhavA te ahiMsA che. hoya che. kayA AzayathI hiMsA ke ahiMsA thaI rahI che e jANavAmAM * zArIrika, mAnasika ane bauddhika dareka pravRttimAM Ave to ja hiMsA ahiMsAnuM ubhayAtmaka svarUpa ja anekAMtavAdane bhAvakriyAnuM rahevuM te ahiMsA che. siddha kare che. * prApta kaSTone samabhAvathI sahana karavA e ahiMsAnuM - jo jIvaghAtane ekAMta hiMsA mAnIe to yathArthatAno lopa viziSTa rUpa che. thaI jaze. kAraNa ke vizeSa prasaMgamAM jIvaghAta hiMsArUpa nathI paNa * ahiMsA eTale svayaM nirbhaya thavuM ane bIjAone hotI, jema ke koI apramatta muni, saMpUrNa rUpathI jAgRta hoya, abhayadAna ApavuM. pUrNapaNe jatanAnuM pAlana karatA hoya chatAM koI jIvane bacAvI che jyAM bhogano tyAga hoya, unmAdano tyAga hoya, na zake, hiMsA thaI jAya to ene hiMsAnI koTImAM mUkavAmAM nathI Avegano tyAga hoya tyAM ahiMsA che. AvatI. sAmAnya rIte jIvaghAta hiMsA che ene ahiMsA na manAya * ahiMsA arthAt bAhya AkarSaNathI mukti tathA svano paNa AvA kAraNamAM ekAMta hiMsA ke ahiMsArUpa na manAya. koI vistAra. DaoNkTara oparezana vakhate vyaktine kaSTa ApI rahyo hoya tyAre * ahiMsA eTale anyAyI pAse ghuMTaNa TekAvavA ema nahIM paNa ene hiMsArUpa na manAya. sAmAnyapaNe kaSTa ApavuM bhale ne hiMsAnI anyAyInI IcchA viruddha potAnA AtmAnI badhI zakti koTimAM AvatuM hoya. koI baLAtkAra kare ne zIlarakSA mATe sAmano lagADIne anyAyathI mukta thavuM. kare tyAM paNa hiMsaka na gaNAya. zAstramAM caNarAjAnI vAta Ave che jenAthI sat, cit ane AnaMdanI anubhUti thAya e che. yuddha kare che chatAM emane vratadhArI kahyA che. ahiMsA che. bhagavatI sUtramAM dharma jAgarikAmAM dayAdharmanI vAta Ave * badhA prANIo pratye AtmIyabhAva arthAt bIjAnA dardane che je vidheyAtmaka ahiMsA ja che. emAM paNa svarUpadayAnI vAta potAnuM darda mAnavuM te ahiMsA che. Ave che. te koI jIvane mAravAnA bhAvathI pahelAM te jIvane sArI ahiMsaka vyaktinI vizeSatAorIte khavaDAve ane zarIre hRSTapuSTa kare sAra-saMbhALa le e dayA * ahiMsaka vyakti dareka paristhitimAM zAMta rahI zake che. uparathI dekhAvamAtra che paraMtu pAchaLathI te jIvane mAravAnA enA aMtaHkaraNamAM zItaLatAnI lahero hoya che. pariNAma rahelA hoya che. ahiMsaka vyakti mAravAnI kSamatA rAkhatI hovA chatAM e dayAnA mULamAM hiMsA che. mATe evI dayA ahiMsAnI koIne mAratI nathI. prabuddha saMpadA 296 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jenI draSTi bAhya bhedone pAra karIne AMtarika samAnatAne duHkha thAya, Apaze temanA duHkhamAM nimitta na banIe evI jotAM zIkhI jAya te hiMsaka che. jIvanazailI apanAvavI tenuM nAma jayaNA, jIvadayAnuM pAlana karavA ahiMsaka sAcA vIra hoya che je svayaM marIne bIjAnI vRtti mATe jIvone na mAravA e jeTaluM mahattvanuM che eTaluM ja mahattva e badalI de che. hRdaya parivartana karI de che. jIvo pratye prema, karUNA, maitrIbhAva keLavavAnuM che. gRhakArya khUba ja sAvacetIpUrvaka karavuM. vairAyelA, DhoLAyelA kaNo-pANI vagerevALI jamInane tarata ja svaccha karI levI jethI jIvotpatti ja na thAya ane saheje hiMsAthI bacI javAya. gharamAM yogya pramANamAM havA ujAsa Ave to paNa para jIvajaMtu mukta raheze. kadAca koI kAraNasara jotpatti thaI jAya to sUryAsta saMdhyAkALa samaye dhUpa karavo. divase dhUpa karavAthI bahAra nIkaLanArA jIvo sUryaprakAza sahana na karI zakatA maraNane zaraNa thAya che ke pachI cakalA, kAbara, kAgaDA, kUtarA, bilADAno zikAra banI jAya che. * ahiMsaka, dveSa, IrSyA, krodhAdi, Agraha, apekSA AdithI mukta hoya che. ahiMsA ane paryAvaraNa: A sRSTinI samagra saMpatti sahiyArI che. je koI eka vyakti mATe nathI ja. koI A prAkRtika saMpattino bephAma durUpayoga kare che enI ge2samajA che e geravyAjabI paTTA che. vizvanI prAcIna sabhyatA temaja saMskRtirUpa gAtA bhArata dezanA divye maharSioe enI rakSA mATe, pRthvI, pANI, vAyu, agni vagere mATe maMtro banAvIne paryAvaraNanA rakSaNanI dIrgha dRSTi khIlavI hatI. jainadarzana pramANe to pRthvI vagere sajIva che. cetanavaMta che mATe teno bephAma upoga karavAthI e jIvonI virAdhanA ke hiMsA thAya che mATe jIvadayAnA pAlana para bhAra mUkIne A jIvonI rakSA karavA 52 bhAra mUkayo che. jethI paryAvaraNa praduSaNanI samasyA ApoApa dUra thaI jAya che. sacarAcara vizvanA Apaze paNa eka aMzamAtra chIe. jema ApaNe jIvavA IcchIe chIe ema badhA jIvavA Icche che. 'saddhe nIvAni phacchati na marinISA' koI mRtyune IcchatuM nathI. mATe 'jIvo ane jIvavA do.' jethI paryAvaraNanI rakSA pA thaI jaze. e ja paryAvaraNanA saMdarbhamAM ahiMsA pAlananuManeka jhINI jhINI bAbatonuM dhyAna rAkhIne ahiMsAnuM pAlana hArda che. karavuM te jayaNA che. vahelI savAre dhUpa karavAthI khorAka mATe nIkaLelA pakSIo e jIvajaMtunuM bhakSya banAvI de che. rAtre dhUpa karavAthI dekhI zakanArA jIvo aMdhArAmAM na dekhI zakavAthI bhayabhIta banI jAya temaja garoLI vagerenA bhakSya banavAno saMbhAvanA rahe. mATe jIvadayAnA pAlana mATe sUryAstano samaya ja zreSTha che. khAlI tapelA vagere uMdhA ja rAkhavA jethI temAM jIvo na bharAya ke karoLiyA jALA na bAMdhe. aLasiyA, sALiyA nIkaLe to ene sAvacetIthI upADIne dUra jhADImAM koIno zikAra na thAya e rIte mUkI AvavA. A rIte bhAratIya saMskRti ane ahiMsA bhAratIya saMskRtimAM mAtra bhUkhyA tarasyAne ja anna ApavuM. ema nahi, paNa kIDIone krIDiyAruM, kUtarAne roTalo, kAgaDA, kabUtara, cakalA vagere pakSIone caNa ApavAmAM AvatuM. AnI pAchaLa eka mahAna tathya samAyeluM hatuM. bIjA jIvone khAIne jIvatA pazu pakSIo jyAre temane pUratA pramANamAM nirdoSa khorAka maLI jAya ane enAthI dharAI jAya jethI bIjA jAne khAtA nahi. ema bIjA jIvonI rakSA thatI ane e jIvone nahi khAvAthI pazu-pakSIonA jIvanamAM paNa ahiMsaka saMskAro pedA thatA jene laIne pazu-pakSIo ahiMsaka rIte jIvatA jIvIne potAnA jIvanane ahiMsAthI anAyAse pariplAvIta banAvI hatA. jUnA jamAnAmAM pakSIonA mALA mATe gharanI bahAranI divAlamAM bAkorA rAkhavAmAM AvatA jyAM pakSIo surakSita rIte mALA bAMdhIne rahI zake. Ama samagratayA jotAM khyAla Ave che ke jainadarzane ahiMsAne vyApakatA pradAna karI che. emaNe ahiMsA mAtra, zArIrika ahiMsA ja nahi paNa bauddhika ahiMsAne paNa anivArya mAnI che. anekAMta A bauddhika ahiMsAnuM ja pratipAdana kare che. jene mUlataH ahiMsAno vaicArika siddhAMta paNa kahI zakAya che. e vaicArika ahiMsAnuM vAcika rUpa sApekSavAda che. koIpaNa vastunA ekAda dharmane mAnIe, enA virodhI dharmano svIkAra na karIe to aneka vivAdo janme che ane emAMthI hiMsA janme che jyAre anekAMtika dRSTikoNa ke sApekSa dRSTikoNa samanvayane janma Ape che ane samanvaya ahiMsAne. eka vaktA je zabda kahe che te zabda eNe kyAre, kyAM, kaI paristhitimAM zA mATe kahyo, enuM uddezya zuM che vagere biMduo prati dhyAna na apAya to enA vicAro pratye dharmane apekSApUrvaka grahaNa karo. kAraNa ke satya sApekSa che. svayaMnI sAthe bIjAne paNa samajavAnI koziSa karo. e ja bauddhika ahiMsA che je sApekSa dRSTithI phalita thAya che. nirapekSa dRSTikoNa hiMsAne janma Ape che mATe ahiMsAnA anekAMtavAdanA svarUpane vikasita karavAnI khUba ja jarUra che. AvI ja ahiMsA sAmAjika jIvananA pratyeka kSetramAM unnati lAvI de che temaja vizvazAMtinI jvALA prajvalita Aje pazcimanI saMskRtinA AkramAne kAraNe saMskRtimAM vikRti pravezI gaI che. te dUra karIne pharIthI ApaNI mULa saMskRtine jAgrata ka2vAnI jarUra che. jaina saMskRtimAM jaghaNA ApaNane zAMti sukha vaidanArahita jIvana game che to bIjAne karI de che. paNa evuM ja jIvana game che tethI bIjA jIvone ochAmAM ochuM 297 ahiMsA-anekAMtanA paripekSyamAM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khristI dharma anekAntavAda Do. thomasa paramAra [vidvAna lekhaka DaoN. thomasa paramAra eca. ke. ArTsa kaoNleja potAnI AMkhamAMno bhAraTiyo kema joto nathI? tArI AMkhamAM tathA bho. je. saMsthA-amadAvAdamAM 34 varSa sevA ApI nivRtta bhAraTiyo hoya tyAM sudhI tuM tArA bhAIne zI rIte kahIza ke, 'lAva thayA. hAla gujarAtI ane jaina vizvakozamAM kAryarata che. prastuta aMkamAM tArI A AMkhamAMthI bhAraTiyo kADhI nAkha, to pachI tane tArA bhAInI temaNe bAIbalanA vicArone anekAntavAdanA saMdarbhamAM rajU karyA A AMkamAMnI raja kADhatAM barAbara sUjhaze. (mAththI 7,3-5). che. "prabuddha jIvananA teo niyamita lekhaka che. ] arthAt koIno doSa kADhatAM pahelAM vyaktie sau prathama pote jaina dharma e ahiMsApradhAna dharma che. satya ane ahiMsA tenA potAnAmAM rahela doSa dUra karavo joIe tevo sAmAnya artha A pAyAnA siddhAMto che. vyaktie mana, vacana ane kAyA vaDe hiMsA 1s hisA vAkyano thAya che. bIjI rIte UMDANathI joIe to anya vyaktinI karavI nahi, karAvavI nahi ke tema karanArane anumodana ApavuM nahi. rina anumAna ApavuM nahi. dRSTi arthAt vicArasaraNI ke abhiprAyanI TIkA karatAM pahelAM potAnI jaina darzananI eka vizeSatA che ke te koI paNa vastune ekAMgI rIte dRSTi ke vicArasaraNI ke abhiprAya tapAsavA jarUrI che. anekAMtavAdanI na jotAM badhI bAjuethI jue che. A prakAranI vicArapaddhati vaidika paddhati vaicArika sahiSNutA ahIM sUkSma rIte jotAM jaNAI Ave che. anekAMtavAdane nAme oLakhAya che. A vicArapaddhati dvArA satyane 2. .....potAnA vize rAkhavo ghaTe tenAM karatAM UMco khyAla badhI dizAethI tapAsI zakAya che. keTalAka vidvAno ane kAMtane tina rAkhavo nahi, paNa darekane je pramANe ghaTato khyAla rAkhavo. (roma, saMzayavAda tarIke oLakhAve che, paraMtu A vicAra paddhatimAM zaMkAne 9 ) koI sthAna nathI. saMpUrNa jJAna mATe dareka vastune badhI bAjuethI sAmAnya vyavahAramAM vyakti kyAreka potAne anya vyakti karatAM tapAsavAno prayatna che. anekAntanI racanA ahiMsAnA pAyA para ja caDhiyAtI mAne. UMcI mAne ke adakerI mAne che. A caDhiyAtupa racAyelI che. anekAnta rUpI bauddhika ahiMsA jenA dvArA vicAronuM dharma, jAti, varga ke dhana-vaibhavanI bAbatamAM paNa hoI zake. vaimanasya, mAlinya tathA kAluSya ogaLIne parasparano vicAra-saMgharSa boddhikomAM vaicArika UMca-nIcanA khyAla pravartatA hoya che. AvI tathA zuSka vAdavivAda naSTa thaI jAya che. anekAnta manuSyane eka vaicArika UMcA-nIcatAno khyAla rAkhavo e vaicArika hiMsAne viziSTa prakAranI dRSTi Ape che. te satyane sarva rIte cakAsIne apanAve vikasAvavAmAM madadarUpa thAya che. anekAntavAda vaicArika ahiMsA para che. mAnavajIvanane ane kAntanI dRSTie jovAthI jIvanamAM ghaNAM bhAra ma ke che e bAbatano dhvani ahIM aMkAyo hoya tema kalezo, saMgharSo ane matabhedonuM zamana thAya che. anekAntavAda lAge che. mANasane svataMtra ciMtana pradAna kare che. te mANasane vicAra-sahiSNu 3, bAIbalanA jUnA karAranuM nIcenuM vAkya anekAntavAdano banAve che. mANasa jyAM sudhI potAnA maMtavya athavA vicArane ja paDagho pADatuM hoya tema jaNAya che. vaLagI rahe che tyAM sudhI tenAmAM bIjAnA dRSTikoNane samajavAnI ghaNAM mANaso potAnA abhiprAyothI geraraste dorAI gayA udAratA AvI zakatI nathI. paMDita sukhalAlajI ane kAntavAdanuM che ane bhrAMtibharyA anumAno e temanI vicArazaktine gothA mUlyAMkana karatAM kahe che ke, "anekAnta e eka jAtanI vicAra paddhati khavaDAvyA che . (upade zamALA, 4, 29) mANasa potAnA che. te badhI dizAethI khulluM evuM mAnasacakSu che.' mAnavInA sAmAnya abhiprAyothI geraraste dorAI zake che ane bhrAMtibharyA anumAnothI vyavahAramAM te ghaNuM ja upayogI bane che. jIvanamAM tenA vaDe aneka temanI vicArazakti gothA khAI zake che. AvI paristhitimAM anyanA prakAranA dhArmika ane sAmAjika saMgharSo TALI zakAya che. abhiprAyone sAMbhaLavAnI taiyArI rAkhI hoya to A paristhiti jaina dharmano A anekAntavAda khristI dharmamAM jovA maLe che UbhI na thaI zake. jo koI vyakti DhAlanI eka bAju joIne ema kharo ? A praznano uttara meLavIe e pahelAM ApaNe e jANavuM abhiprAya Ape ke Dhola to mAtra cAMdInI ja che to te satya nathI. jarUrI che ke bhAratI dharmo-hiMdu, bauddha ane jaina dharmanI jema khristI DhAlanI bIjI bAjuno jeNe abhyAsa karyo che te abhiprAya Ape ke dharmamAM tattvajJAnanI carcA nathI. khristI dharmamAM bAIbalanA jUnA DhAla to mAtra sonAnI ja che to te paNa satya nathI. satya baMne karAramAM payagaMbaranI vANImAM ane navA karAramAM IsunA upadezamAM vyaktionA abhiprAyanI vacce che. baMne sAcA che ane baMne khoTA mAtra pavitra jIvana jIvavAnI saraLa paddhati ane Izvara pratyenI aDaga che. bIjI rIte kahIe to baMne sAcA nathI ane khoTA paNa nathI. zraddhAnI bAbatane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. temAM tattvajJAnanI baMneno abhiprAya potAne geramArge dore che. jo baMnee ekabIjAnA koI vicArasaraNInI UMDI carcA nathI. AthI svAbhAvika che ke khristI abhiprAyane grAhya rAkhyo hota to geramArge na dorata ane satya dharmamAM anekAntavAda ke tenA jevI koI tAttvika carcA karavAmAM na jANavA maLata ke DhAla aMzataH sonAnI ane azata: cAMdInI che. AvI hoya. Ama chatAM navA karAranA keTalAMka vAkyo vAMcatA ema AthI vyaktino potAno abhiprAya tene geramArge dorI zake che. jaNAya ke te vAkyomAM anekAntavAdano paDagho paDyo hoya. thomasa kempisanA "dhI ImiTezana oNpha krAIsTa' (anu. Isune 'navAkarAra'mAMnA nIcenA vAkyono abhyAsa karatAM e samajAze. pagale, naTavaralAla buca, 1967)nI khyAti eTalI badhI che ke khristI 1. tuM tArA bhAInI AMkhamAMnI raja zA mATe jue che ane samAjamAM pavitra bAIbala pachI vadhAremAM vadhAre vaMcAtuM pustaka te prabuddha saMpadA 298 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. raskine tene Books for All Time kahIne biradAvyuM che. A ekabIjAnA dRSTibiMdune barAbara samajavuM tenuM nAma ja graMthanA nIcenA vAkyo ane kAntavAdanI vaicArika sahiSNutAno "anekAnta che. "dhI ImiTezana opha krAIsTanA uparokta vAkyo aNasAra Ape che. A arthane pragaTa karatAM jaNAya che. thomasa kempise potAnA vicAronI 4. kArya ke vartanamAM vadhu paDatI utAvaLa na karavAmAM ane satyatAnA Agraha-haThAgrahane tilAMjali ApIne anyanA vicArone ApaNAM potAnA vicArone haThAgrahathI na vaLagI rahevAmAM DahApaNa paNa dhyAnamAM levAnI uttama salAha ApI che ane Ama karavAmAM ja che. (bhAga-1, prakaraNa-5). DahApaNa raheluM hovAnuM jaNAve che. mAro 'ja" abhiprAya sAco 5. tamArA potAnA vicAro ja satya che evo vadhu paDato emAMno 'ja' vicAronA zAMta sarovaramAM patharo pheMkavAnuM kArya kare vizvAsa na rAkho, paNa bIjAnA vicAro dhyAnamAM levA taiyAra raho. che ane tethI je taraMgo utpanna thAya che te dharma, samAja, rASTra ane (bhAga 1, prakaraNa-9). vizvamAM laDAI-jhaghaDA tarapha dorI jAya che; sarvatra azAMtinI lahara 6. evuM bane ke be vicAramAMno dareka sAro hoya, paNa jyAre phelAI jAya che. vividha dharma, samAja buddhi cIMdhADe ke paristhiti mAge tyAre paNa bIjA sAthe sahamata na ane rASTranA vicArako eka maMca para besIne sahiSNutA ane thavuM e abhimAna ane haThAgrahanI nizAnI che. (bhAga-1, prakaraNa- dhairyathI parasparanI vAta sAMbhaLe ane potAno abhiprAya ke dRSTibaMdu parANe ThokI besADavAno haThAgraha na rAkhe to sau satyane pAmI 7. tame pote kevA cho te tapAso, ane bIjA vize mata zake, samanvayanA dvAra khulI zake, sarvodayanI keDI sApha thaI zake, bAMdhavAmAM sAvadha raho (bhAga-1, prakaraNa-14). sarvatra zAMtipUrNa sahaastitva ane sahajIvanano prakAza phelAI zake. 8. bIjAnuM mUlyAMkana karavAmAM ApaNe ApaNI zakti veDaphIe 23, mahAvIranagara, ela. je. kaoNmarsa kaoNleja pAse, vastrApura, chIe; ApaNe ghaNIvAra galatI ane pApa karI besIe chIe paNa amadAvAda-380015. (mo. 9825384623). ApaNuM potAnuM mUlyAMkana karavAmAM ApaNI je zakti vaparAya che. saMdarbha graMtho tenAthI ApaNane lAbha ja thAya che. (bhAga-1, prakaraNa-14). nagInadAsa pArekhaH saMpUrNa bAIbala isudAsa kavelI (anu.) 9. ...matamatAntara ane mAnyatA bhedane pariNAme anekavAra devendra munijI (saMpA.): dharma ane saMskRti mitro ane pADozIo vacce temaja dhArmikavRtti ane bhaktivRttinA * AcArya navInacaMdraH bhAratIya dharmo loko vacce paNa laDAI jhaghaDA janme che (bhAga-1, prakaraNa-14). naTavaralAla prabhulAla buca (anu.): Isune pagale. brahmacarya samAdhisthAna jema dhAnyanI surakSA mATe khetaranI pharate vADa karavAmAM apsarA, kAmadeva Ave to paNa nidAna na kare ke mane AvA strI Ave che, tema brahmacaryanA pAlana mATe navavADa batAvI che. ke puruSa maLe, te tene kASTanI pUtaLI samAna mAne. mana nirvikArI jenAthI AtmasvarUpa sthira banI zake. AdhyAtmika unnati karI bane te bhagavAna bane. brahmacaryanuM vizuddha pAlana karavuM hoya to zake. tiryacayamAM AhArasaMzA, nArakImA bhayasaMjJA, manuSyamAM sahu prathama AhAra para nigraha jarUrI che. maithunasaMjJA ane devamAM parigrahasaMjJA vadhu hoya che. cAra kaSAyamA jevo AhAra tevo oDakAra. jevuM anna tevuM mana. atyAre nArakIne krodha, mAnavIne mAna, tiryaMcane mAyA ane devane lobha mAtA-pitAnA puNya pAtaLA paDyA che, tethI saMtAno tenI ghaNo hoya che. hitakArI vAto sAMbhaLatA nathI. maryAdAyukta vastro, khAnaA saMjJAo ane kaSAyo anAdinA saMskAro jIvanA che. pAnano saMyama jevI hitazikSAne gaNakAratA nathI. kAMI kahe to game tevA vAtAvaraNamAM, sthAnamAM jAgRtinA abhAvamAM asara cUpa karI de. AvI atyAranI hAlata che. puNyane vadhAravA mahenata kare. zIlarakSA mATe A adhyayanamAM 10 samAdhisthAna karatA nathI, tethI vacananuM vajana paDatuM nathI. batAvyA che. - tamArAmAM tyAga- vairAgyanA saMskAro hoya, to saMtAnomAM saMsArI poSAkanI maryAdA na rAkhe, vivekavALuM vartana na e saMskAro utare. AtmAnuM patana karAvanAra sahuthI bhayajanaka rAkhe, to sAmevALAnuM mana vikArI bane. A mana caMcaLa che. abrahyA che. abrahmanA sevanathI 9 lAkha saMjJI paMcendriya jIvonI anAdikALanA saMskAra jAgRta bane, to game te pAtra patananuM ghAta thAya che. asaMkhyAtA saMmUcchita jIvonI hiMsA thAya che. nimitta banI zake. brahma' eTale AtmA ane "carya" eTale ramaNatA karavI. nIrakhIne navayauvanA, leza na viSaya nidAna, AtmAmA ramaNatA karavI te brahmacarya. manane saMpUrNa saMyamamAM na rAkhI gaNe kASTanI pUtaLI, te bhagavAna samAna." zako, to zrAvakajIvanamAM maryAdAvALuM vrata svIkArI brahmacaryanI parAkASThA batAvI ke brahmacArInI sAme zakAya che.- supara Dupara AtmA (cAturmAsa vyAkhyAna saMgraha)mAMthI. 299 khristI dharma anekAntavAda Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgharSanI samApti ane saMvAditAno setu eTale mahAvIra svAmIno anekAMtavAda | | DaoN. zrImatI pArUla bI. gAMdhI [ bI.e.mAM suvarNacaMdraka sAthe M.A. karI ujjavaLa zaikSaNika karI hAthIno AkAra jANavAno prayatna karyo tyAre koIkane hAthI kArakirdI dharAve che. je na dharmanA paNa UMDA abhyAsI che. sUpaDA jevo, to koIne thAMbhalA jevo, to koIne doraDA jevo sAmayikomAM lekho lakhe che ane sAhitya samArohamAM zodha lAgyo. potAnI vAta sAbita karavA te aMdaro aMdara jhaghaDavA lAgyA. mahAvate temane hAtha vaDe hAthInA dareka aMgano sparza nibaMdho rajU kare che. patrakAratvanA traNa eNvaoNrDa maLyA che. prastuta karAvI hAthInA AkhA AkArano khyAla Apyo. hAthInA lekhamAM temaNe anekAntavAdanA siddhAMtane kAraNe kaI rIte vizvamAM khaMDadarzanane badale akhaMDadarzana karAvanAra mahAvata te zAMti sthApI zakAya te aMgenI vAta lakhI che.] anekAMtavAdanA sthAne che. Ama AcArapradhAna jaina darzananI prastAvanA : AcArazuddhinuM AgavuM sthAna aparigraha. jyAre vicArazuddhinuM ane kAMtavAda e jaina dharmanI AdhArazIlA che. je na Aga nI AdhArazIlA che. jana AgavuM sthAna anekAMtavAda kahI zakAya. tattvajJAnanI AkhI ImArata A ane kAMtavAdanA siddhAMta para Ama ane kAMtavAda eTale vicAramAM ahiMsA kAraNa ke avalaMbita che. anekAMta jaina dharmano prANa che. jaina dharmanI koIpaNa ane kAMtavAda eTale virodha pakSanA maMtavyonI AdarapUve ke vAta syAdavAdanI kasoTI parathI sAMgopAMga UtArIne pachI ja vicAraNA karavI ane potAnA pakSanA maMtavyo nI paNa kahevAmAM AvI che. A ja kAraNe dArzanika sAhityamAM prAmANikapaNe, mAdhyasthabhAve, satyanI jijJAsAthI AlocanA ane kAMtavAdane syAdavAdadarzana paNa kahe che. saMsAramAM jeTalA paNa karavI ane mithyAbhimAnano tyAga karI potAnI bhUla hoya to ekAMtavAdanA AgrahI saMpradAyo che, teo padArthanA eka aMzane sudhAravI tathA udAratA ane vivekabuddhithI uttama tattvono samanvaya arthAta eka eka guNane puro padArtha mAne che. tethI teo anya karavo. bhagavAna mahAvIre eTale ja ane kAMtavAdane dharmanA loko sAthe laDatA-jhagaDatA rahe che. potAnI vAtane sAthe laDatA-jhagaDatA rahe che. potAnI vAtane cAritravikAsanA sAdhana tarIke paNa apanAvyo. ekAMtapaNe manAvavA teo ghaNIvAra Akramaka paNa banI jAya che. anekAMtanA keTalAka lokika ane dArzanika daSTAMta : vAstavikatA e che ke teo je bAbatane pUrNa mAne che te saMpUrNa eka phaLane laIe to phaLamAM rUpa che, rasa che, gaMdha che, svAda nathI paNa aMzamAtra che. ane kAMta saMvedRSTi darzana che. tethI te che, AkAra che, bhUkha maTADe che. roga dura karI zake che ane roga ekAMtavAdIone samajAve che ke tame kaho cho te eka dRSTikoNathI pedA paNa karI zake che. Ama temAM aneka lakSaNo che chatAM ApaNI satya che, badhA dRSTikoNathI nahi. buddhi sImita hovAthI badhA guNadharmo jANI zakAtAM nathI. tevI anekAMtavAdano artha : ja rIte koI eka puruSane laIe to te koIno pati, pitA, anekAMtano artha che pratyeka vastuno judA judA dRSTikoNathI putra, bhAI, zeTha, nokara, kAkA, mAmA vagere hoI zake. Ama vicAra karavo. judA judA dRSTibiMduothI jovuM. koIpaNa vastunA eka ja vyakti ghaNuM badhuM hoI zake. AmAM dareka loko potAnI aneka aMta eTale ke guNadharma hoya che. vastunA pratyeka dharmane, dRSTie sAcA che paNa ekAMte mAtra eka ja vyaktinuM svarUpa sAcuM guNane, aMtane pUrI rIte tapAsI temAMthI samagrapaNe satya tAravavuM che tema na kahI zakAya. joIe. koIpaNa viSaya, vicAra, vastu, paristhiti ItyAdine have dArzanika dRSTie niyatva ane aniyatva joIe to vadhumAM vadhu dRSTikoNathI, vadhumAM vadhu vigatothI ane vadhumAM vadhu mATIno eka ghaDo laIe to AkAranI dRSTie te nAzavaMta che, UMDANathI tapAsavA ane temAM dekhAtA paraspara virodhI evA mATInA mULa svarUpanI dRSTie laIe to te avinAzI che. tevI tattvono samanvaya karIne temAMthI satya tAravavuM te anekAMtavAda. rIte jIva dravya che te kyAreya nAza pAmatuM nathI e dRSTie nitya satya eka che paraMtu tenA svarUpa anaMta hoI zake che, e svarUponuM che. manaSyabhava, nArakIpaNuM vagere tenA paryAya che je anitya che. judI judI apekSAe darzana karavuM te anekAMtavAda. jIva dravyamAM caitanya guNa rahelo che. Ama ekanI eka vastumAM * jaina dharmamAM mAtra eka ja dRSTikoNathI padArthanuM avalokana paraspara virodhI jevI dekhAtI nityatA ane aniyatAnA guNone karavAnI paddhatine apUrNa ane apramANika mAnavAmAM AvI che siddha karanAra siddhAMta ja anekAMtavAda che. dArzanika jagatano samrATa ane eka ja vastumAM judA judA dRSTikoNathI, judA judA guNonuM anekAMtavAda, AropaNa karavAnI paddhatine pUrNa ane pramANika mAnavAmAM AvI vizvavyavasthAmAM aneka samasyAonI mAsTara kI che. A paddhati te ja anekAMtavAda. anekAMta mATeno pAribhASika dArzanika jagatamAM anekAMtavAdanA amara siddhAMtane ghaNo zabda che svAduvAda, svAdu eTale kathaMcita eTale ke keTaluM ke jANavA ja mahattvano mAnavAmAM Avyo che. mahAtmA gAMdhI jevA maLyuM che paraMtu ghaNuM jANavAnuM bAkI che. ane kAMtavAda siddhAMta che mahApuruSoe tenI mukta kaMThe prazaMsA karI che. pAzcAtya vidvAna ane e siddhAMtane amalamAM mukavAnI rIti, paddhati ke zailI te DaoN. thomasa kahe che-anekAMtavAdAsyAvAdano siddhAMta ghaNo ja syAdavAda che. je saptabhaMgI tarIke paNa oLakhAya che. A mATe gaMbhIra che. vastunI bhinna bhinna sthitione te ghaNI ja spaSTa rIte prAcIna dRSTAMta che ke sAta aMdhajanoe potAnI hatheLI vaDe sparza prakAzita kare che. vartamAne deza-deza vacce, dharma-dharma vacce, jJAtiprabuddha saMpadA 300 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAti vacce, sagAsaMbaMdhIo vacce, saMpradAyanI, svArthInI, hUMsAnuMsInI, mArA-tArAnI je sUgALavI divAlo UbhI thaI che tene anekAMtavAda dvArA ja jamInadosta karI zakAya che. leze, yogya uMmare bolaze, cAlo vagere. e ja rIte anya jIvasRSTi para paNa kALanI sattA che. vanaspatine paNa kALa paripakva thAya tyAre ja aMkura phUTe, zAkhAo thAya, phaLa-phUla Ave. te ja rIte sUrya-caMdra enA samaye Uge Athame che, Rtu badalAya che, ThaMDIgaramI-varasAda paDe che. Ama kALavAdInA mate duniyA AkhI kALa pramANe ja cAle che. je kharekhara ekAMte satya nathI. kuTuMba, samAja, deza, rASTra badhA ja samasyAonI bhIMsamAM rikhAya che tyAre anekAMtavAda ja A badhI samasyAonI mAsTara kI che. A siddhAMta vizvane jaina dharmanuM AgavuM ane anokhuM pradAna che. AInsTAInano sApekSavAdano siMhAMta A mAra mAre che. visaMvAditAmAM saMvAditA ane vaimanasyamAM paNa prema zodhI ApavAnI AgavI ane anokhI dRSTi te anekAMtavAda, anekAMtavAda dvArA satyano anubhava pote ja karavAno che. UchIno anubhava satyano sAkSAtkAra karAvI zake nahi. AthI ja kahI zakAya ke anekAMtavAda satya jJAnanI cAvI che. tene jIvanamAM UtAravAthI rAga-dveSa ghaTe che, visaMvAda dUra thAya che, kaleza ghaTe che, samabhAva janme che, mitratA vikase che. saMvAda ane zAMti sthapAya che. IrSA, anudAratA, sAMpradAyikatA, saMkucitatA vagere anekAMtavAdanI sAme AvatA bhayabhIta thaI bhAgI jAya che. ve2-jhe2 maTI jAya che. AthI ja ema paNa kahI zakAya ke vizvamAM jyAre paNa zAMtinuM sAmrAjya prasthApita thaze tyAre te anekAMtavAdanA amara siddhAMta dvArA ja thaze. Ama anekoMvAdanA siddhAMtanI sArthakatA vartamAne paNa puravAra thAya che. 2. svabhAvavAda : A loko mAne che ke svabhAva pramANe ja badhuM thAya che. jema ke vanaspatinA hajAro prakAra che paNa darekamAM tenA svabhAva pramANe rasa pragaTe che. koIne phUla Ave, koIne phaLa Ave, koIne phaLa-phUla na Ave. pRthvImAM kaThinatA, pANImAM pravAhitA ane ThaMDaka tathA agnimAM rahelI USNatA svabhAvagata che. puruSa yuvAna thatAM dADhI-mUcha Uge che te strIne zA mATe nathI UgatA? vaMdhyA strIne saMtAnaprApti kema nathI thatI? hatheLImAM vALa zA mATe nathI UgatA? lImaDAne goLa ane ghInuM siMcana karo to paNa mITho madhura banAvI zakAya? dahIMne varzAvavAthI ja mAkhaNa nIkaLe che, pANIne valovavAthI nahi. Ama pratyeka vastu potAnA svabhAva pramANe kArya kare che. svabhAvanI sAme kALa, karma, puruSArtha, niyati kazuM karI zakatA nathI. 3. karmavAda : A eka prabaLa dArzanika vicAradhArA che. karmavAdanuM kahevuM che ke anya tenI sAme tuccha che. saMsAramAM sarvatra have joIe dArzanika jagatanuM samrATatva anekAMtavAda kaIkarmanuM ekacakrI zAsana che. eka ja mAtAne be bALakomAM eka rIte bhogave chebuddhimAna hoya to bIjo sAva mUrkha! AvuM zA mATe? baMnenuM vAtAvaraNa sthiti vagere sarakhA hovA chatAM bheda che te karmanA kAraNe che. be vyakti sarakhI zakti, abhyAsa, sAmAjika staravALA hovA chatAM eka hajAro rUpiyA kamAI le che jyAre bIjAne be TaMka bhojananA paNa ThekANA nathI. kapaTI, daMbhI, durjano lahe2 ka2e che jyAre saraLa, dharmI, nikhAlasa sajjano badhethI pAchA paDe che. sArA kAryo ka2nA2 duHkhI che jyAre bIjAne trAsa ApanAra sukhI che. A badhA karmanA khela che. AthI ja vidvAno kahe che ke kA rnano gatiH / arthAt karmanI gati ati gahana che. bhAratamAM dArzanika vicAradhArAno jeTalo vikAsa thayo che teTalo anyatra kyAMya thayo nathI. bhAratavarSa e judA judA darzana ane dArzanikonI janmabhUmi che. ahIM bhinna bhinna darzano dvArA bhinna bhinna vicAradhArAo koIpaNa prakAranA avarodha vinA phUlIphAlI che. jo bhAratanA badhA prAcIna darzanano paricaya karavA jaIe to eka daLadAra graMtha taiyA2 thAya. ahIM vistaraNanA bhaye mAtra pAMca mukhya dArzanika vicAradhArA viSe joIzuM. vizvanI vyavasthA je goThavAyelI che temAM A pAMceya vicAradhArAonuM khUba ja mahattva raheluM che. paraMtu pAMceya darzanonI vicAradhArAmAM paraspara bhayaMkara saMgharSa che. pratyeka eka-bIjAnA martAnuM khaMDana kare che, ane potAnA ekalAthI ja dareka kArya siddha thaI zake che tevuM mAne che, dAva kare che. paraMtu badhAno vyavasthita rIte abhyAsa karIe to khyAla Ave ke ekeyano dAvo sAco nathI. mahAvIradeve A pAMceya vicAradhArAone samajI tenA viSe zuM vicAryuM che. temaNe darzAvyuM ke badhAnuM potapotAnI rIte mahattva che te hakIkata che. paraMtu mAtra ekathI ja kArya thAya che te mAnavuM bhUlabhareluM che. 4. puruSArthavAda : A vicAradhArAvALA kahe che ke puruSArtha vinA duniyAnuM eka paNa kArya saphaLa thaI zakatuM nathI. je kAryo thAya che tenI pAchaLa kartAno puruSArtha rahelo che. kerInI goTalImAM kerI utpanna karavAno svabhAva che paraMtu koThAramAM paDelI goTalImAMthI AMbAnuM jhADa taiyAra thaze kharuM? Aje mAnavIe je kAMI vikAsa sAdhyo che te tenA puruSArthane AbhArI che. caMdra para mAnavI pahoMcyo te puruSArthane kAraNe ja. koI bhUkhyA mAAsane mIThAIno thALa sAme mUkIe, baTakuM moDhAmAM ApIe paNa te A vAtane temaNe anekAMtavAdathI (samanvayavAdathI-syAdvAdathI-cAve ane gaLe na utAre to bhUkha nahi maTe. e puruSArtha teNe kathaMcitavAdathI-apekSAvAdathI) suMdara rIte samajAvI che. A mATe pote ja karavo paDaze. Ama puruSArtha ja mahAna che tema teo pAMceya vicAradhArA viSe thoDuM vistRta rIte joIzuM. mAne che. 1. kALavAda : A loko mAne che ke jagatanA sarva padArtho kALanA kabajAmAM che. kALanuM badhA para Adhipatya che. strIgarbhAdhAna viSe vicAra karIe to yogya uMmaranA strI-puruSanA saMyogathI strI garbha dhAraNa kare che. paraMtu e ja strI vRddha thayA pachI puruSano saMyoga thavA chatAM garbha dhAraNa karI zakatI nathI. tevI ja rIte garbha amuka samaya garbhamAM rahe to ja vikasaze, bALaka tarIke janma 301 5. niyativAda : A darzana thoDuM gaMbhIra che. prakRtinA aTala niyamone niyati kahe che. niyativAdanI vicAradhArAnuM kahevuM che ke je kAMI kAryo thAya che te badhAM niyatine AdhIna che. sUrya pUrvamAM Uge che, pazcimamAM kema nahi ? kamaLa pANImAM ja Uge che, paththaramAM kema nahi? pakSIo AkAzamAM UDe che, pazuo zA mATe nahi? A badhA praznono javAba e che ke prakRtino niyama aTala che, pharI saMgharSanI samApti ane saMvAditAno setu eTale mahAvIra svImAnI anekAMtavAda Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake nahi. jo temAM parivartana thAya to saMsAramAM pralaya ja thaI phAlI zakaze nahi. jAya. duniyAnI samagra vyavasthA khoravAI jAya. AthI ja niyati 2. eka jIvAtmA jyAre saMsAra choDI siddhagati prApta kare mahAna che. tenI pAse bIjA badhA siddhAMta tuccha che. koIpaNa vyakti che tenI pAchaLa paNa A pAMce bAbato ghaNI mahattvanI rahelI che. prakRtinA niyamo viruddha jaI zake nahi. | sarvaprathama saMsArI jIvane laIe to karma dvArA ja te saMsAramAM bhagavAna mahAvIra prarUpita anekAMtavAdanI sArthakatA tathA siddhi: bhaTakI rahyo che. karmane jIvathI alaga pADavA mATe kaThina puruSArtha bhagavAna mahAvIre A ekAMtavAdonI saMgharSa samasyAne jarUrI bane che. Ama chatAM je bhavI hoya te ja mokSanI sAdhanA karI UMDANathI samajI-vicArI tenA samAdhAnarUpe anekAMtavAda mUkyo. zake che; kAraNa te ja teno svabhAva che mATe karI zake che. je jIvano A vAda mujaba AgaLa batAvelI pAMceya vicAradhArA potapotAnI mokSa thavAno che te kevaLIe kevaLajJAnamAM joyeluM che. Ama te rIte barAbara che. paraMtu koIpaNa kAryanI pAchaLa eka ja vAda kAma tenI niyati che ja ane mokSa paNa. jyAre eno samaya pAkaze kare che te vAta vAstavikatA nathI. kadAca eka vAdanI mukhyatA hoI tyAre ja thaze AthI kALa e rIte mahattvano che. zake arthAt eka vAdano hisso 80 Da hoya to bIjA cAra 200 upasaMhAra : mAM AvI jatA hoya, paNa eka ja vAra mukhya hoya tevuM banI zake uparanA baMne dRSTAMto dvArA e sAbita thAya che ke koIpaNa nahi. saMsAramAM thatAM dareka kAryanI pAchaLa pAMce pAMca samavAya kAryanI pAchaLa ghaNI badhI bAbato rahelI che. AthI koI eka ja rahelA che. koI ekathI ja samagra kArya siddha thAya tevuM banI na zake. bAbatane koI eka kArya mATe javAbadAra gaNI zakAya nahi. AthI je vicakSaNa ane buddhimAna manuSyo che te koI eka ja vAdano anekAMtavAda A ja bAbatanuM samarthana kare che. samanvaya dvArA saMgharSane durAgraha choDIne badhAne sAthe rAkhI kArya kare che. badhAnA samanvaya TALI, vaimanasyane vidArI sAyujya sAdhavuM e vAta ja mahattvanI vagara saphaLatA saMbhavI ja na zake. bhagavAna mahAvIranI A vAtane che. anekAMtavAda dvArA e zakya bane che tethI ja te zreSTha che, dRSTAMta dvArA samajIe... ziramora che. Aje ekAMtavAdane kAraNe cAre bAju saMgharSa1. jyAre mALI dvArA koI bIjane ke goTalAne vAvavAmAM jaDatA-samasyAo-vera-jhera ane jida jovA maLe che. jene kAraNe Ave che to temAMthI aMkura phUTe che te teno svabhAva che. paraMtu ane ka samasyAo sarjAya che. A samasyAonuM samAdhAna bIja vAvyA pachI tene khAtara-pANI-vADathI rakSaNa karavuM vagere eTale mahAvIradevano ane kAMtavAda-samanvayavAdasyAvAda. udyama karavo jarUrI che. teno kALa pAkaze pachI ja temAMthI aMkura tenAthI mAtra koI eka mAnavInuM nahi, cokkasa samAjanuM nahi phUTaze, zAkhA nIkaLaze, pAMdaDA, phaLa-phUla vagere Avaze. A badhuM paraMtu samagra vizvanuM ane samagra jIvasRSTinuM kalyANa thaI zakaze. karyA pachI jo tenI niyati haze to ja te bIja phUlI-phAlI vRkSa A vAtane Aje nahi to kAle samagra duniyAe svIkAravI ja banaze. jo tenuM AyuSya karma baLavAna nahi hoya to te vRkSa phUlI- paDaze. Referring to the incident of 9.11, John * Adhunika nyAyataMtra, lokazAhI, vANI svAtaMtryatA ane dharma nirapekSatA Koller believe that violence in society ex- sarvathA anekAMtavAdanA siddhAMtane pratibiMbita kare che. ists mainly due to faulty epistemology and metaphysics and ethics faulty. Failure to * anekAMtavAdamAM koI "vicAronI laDAI" nathI, kAraNa ke vicAronI respect other people's lives and voices, laDAIne bauddhika hiMsAnA svarUpa tarIke gaNavAmAM Ave che, je bhautika stubborn and refuses to acknowledge the hiMsA ane yuddhamAM taddana tArkika rIte pariName che. AjanI duniyAmAM, legitimate claims of false knowledge and vaivAhikanI maryAdAo, "kyAM to amArI sAthe athavA amArI viruddha' different perspectives, leads to a violent dalIlanA svarUpa e hakIkata dvArA vadhu spaSTa che ke, dalIla rAjakIya, dhArmika and destructive behavior. Koller suggests ane sAmAjika takarAra tarapha dorI jAya che. jaina dharmanA bIjA sauthI jUnA that promises to play a larger role siddhAMto ane vicAradhArAnI prazaMsA kare che ane bIjAonA siddhAMtane anekanta world peace. According to the khoTI pADe che te satyane vikRta kare che ane janma ane mRtyunA cakramAM caller, as anekanta suit is designed to baMdhiyAra raheze. avoid errors in one hand, accept to reconcile conflicting viewpoints, and the truth adhyAtmanA mArge AgaLa vadhavA mATe cAra vastu jarUrI cheH ahaMkAra-nAza, and the relativity bahuprapti, Jain philoso (prabhumAM) AsthA, ArAdhanA ane aDagatA. pachI ahaMpaNuM AvyA vinA phy is uniquely positioned to support dia na rahe. logue and negotiations in a variety of na- vIjaLI paNa paDe che ane varasAda paNa!! paNa paDavA paDavAmAM phera che. eka tions and peoples. bALe che, jyAre bIjo ThAre che. ema nayana namanamAM ya phera che. "namo' - John Kollert bhAvanuM namana tAre che, jyAre svArtha bhAvanuM namana mAre che. prabuddha saMpadA 302 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SEEKER'S DIARY-ON ANEKANTVAD Reshma Jain Since the last three months, I have been struggling to since I was made judge only because at that write on this vast subject of 'Anekantvad.' Sejal moment when tempers were running high I happened to be present there and I had extremely tender Ben, Dhanvant Bhai all have been exasperated and relationship with all the seven members. yet very patient quite unable to comprehend as to "why am I not giving this article on Anekantvad..? The subject was 'Fairness'. The object was jewellery' and the problem was that all of them felt They gave references, examples, explanations on that they had been short changed. Seven of them their attempts at inspiring me, to make me come out with my thoughts.. And I was just plain stuck. was just plain stuck. The mother was in a position of power as she was Perhaps I felt that I was not qualified to write on a technically the divider of this jewellery between her subject this deep, this vast, that no matter what I had three sons. She was weak and not given to clarity understood. it was all intellectually and not due to the overpowering men in her life. A strongly experiential. I could superficially explain it to those who opinionated husband and powerful three sons. To were unfamiliar to it but Anekantvad was perhaps not make it brief, the story was that during the weddings yet a part of my DNA. It was not yet seeped inside of her two sons in a brief spell of spiritual high, the me. The ability to see 'anek'ant -- Many ends or men insisted on no jewelery. They had felt that they many perspectives on the same subject to be able to had enough. see the other, or another's point of view with absolute The mother made a slight noise about it, saying it non judgement. was not right 'vyavhar' not to make new jewellery for the weddings but was disregarded and condemned In brief; the concept -- Anekantvad which is to see at her attachment to 'pudgal.' The wives were not and accept another person's perspective and his point given the jewellery at the right time.' A decade of view and accept that as holding as true as your passed and prices went up. The age of materialism own perspective. seeped in, the innocence of youth and love and fresh As we unfold this beautiful beautiful subiect, please air had been outgrown and the time had come to know this article is not 'Taatvik' in the sense that take stock and pass on to what was to the two thinkers, masters, philosophers have spoken far more wives and some for the third son yet unmarried. eloquently on this -- I am merely speaking it in a Trends had changed, suddenly what had seemed very personal tone and relating it to incidents of our enough and a lot then was not so anymore. The daily lives. division was not done fairly. The mother was pointed at and both the brothers felt that they had got the "Anadi Sanskar' (previous births karmic baggage smaller pie. The bottom-line was there were seven blended with the present birth's logic and people here who all were feeling miserable inspite of environment combined with experiences and the exchange. emotions and morals -- all this mixed together and The mother because she was finally giving away all despite these so many layers to see the world from her 'stree dhan' to wives who were not satisfied with another's perspective, through its endless, contradictory ways -- how is it even possible ? it anyway. The wives because they all felt that they had got What am I talking about? Will try and explain. This lesser or the less prettier piece and as an outsider writing about Anekantvad led me into a three was listening to their seemingly petty discussion, in month journey into observing Reshma while she was my mind judging all of them. with another person, while she was reacting to any Why could not the mother have been strong then and pleasant, unpleasant event, occurrence and most of put her foot down? all while opposite reactions were being addressed. Why cannot the father come and protect his wife and Let me take you with me through an incident as an make the jewellery for all? Why can't the sons who example, and then thoughts from the very ordinary to are doing so well for themselves not buy for their the profound. wives and protect their mom? Why cannot the two In January, I was by sheer default made to be a wives see how the mother in law's life has panned decision maker in a close friend's family feud. Default and ease out on judging her? 303 THE SEEKER'S DIARY-ON ANEKANTVAD Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Why cannot the third son be the hero and say 'Ma, I Anekantvad then to me means Forgiveness. don't want anything, since anyway I am single, just give away all.' So what is my point? In this above glimpse of 'Ghar Ghar ki Kahani', we can see that all of us live between idealism, pragmaticness and our own desires, sanskars and karmic debts.We see the world only through our eyes and our expectations and never from anyone else. Idealistically we would want to give the world to our husbands, sons, parents, friends, loved ones and yet realistically when it comes to it we might be unable to give that one pair of earrings which a sister in law has also been coveting for. As I experienced life and people, I saw that this concept of Anekantvad was only possible to experience when we were not directly involved, when we were these outsiders of human dramas unfolding, when we were not in the battlefield, but were mere observers. In the above story I saw myself being judgmental and taking sides as to why was the mother in law being weak, and why the daughters in law so needy and the sons greedy and all inherantly wonderful people. so even though I saw all the points of view, I was still not calm enough to be non judgmental and see the point of views as they existed from each person's perspective. Each of them had their perspective and no one was right or wrong. Each one has their layer of past karma and sanskars blended with the factors of this birth and were seeing and reacting due to it. So for me Anekantvad in its broadest meaning means many things -- To begin with -- Acceptance. Acceptance of duality. Acceptance of people, events, situations, things, religions, code of conducts, as they are without the layer of good or bad or right or wrong. Acceptance first of Karmic debts. Acceptance then that Nothing in this world is absolute and only -- there are different perspectives and one has to be able to respect the others perspective; even if you are unable to understand or relate to it at times. How Liberating would it feel when we in our core belief system really believe that NO ONE or nothing else is to blame that it's just a matter of each one's individual perspective. How beautiful is this concept. The fundamental core of Jainism is Ahimsa - non violence. When we are able to see the other's perspective for what it is and not what it is in comparison to our perspective. Comparison leads to conflict and acceptance leads to co-existence. prabuddha saMpradA 308 Forgiveness that naturally stems from Acceptance, that is a natural by product of Acceptance. Forgiveness first of the self because birth itself means that it accumulated the karma in previous lives and still hung on to the illusion that happiness can be from the outside and forgiveness thus then of all others whom you have thought could give you pleasure or pain because they can't. Anekantvad thus also means Non Judgement. Non Judgement because there is nothing like 'bad' or 'evil' to judge -- within another or self.' Not judging anything as 'bad' implies also not judging anything as 'good'! also. Because when you judge something as good it instantly also implies existence of a bad. It's just that our negative judgment is only hidden. How can we sit in the chair of a judge? Our knowledge and perspective is so limited that we are unable to even sit in the chair of another person -- to slip in his shoes and see his point. Non-judgment propels us into that state called bliss - which is not that state which is 'good and joyous' but a state that is beyond the opposites of duality... beyond good or bad... beyond painful or pleasurable... into the neutrality of all is as it is. Anekantvad then to me means Surrender. Surrender not of resignation and giving up but of arms outstretched, head held high to any and all situations embracing it with the firm belief that 'I have created this and have within me the ability to go through it.' Stop looking at situations as perpetrated by others against you to hurt you or cause you misery karma which is coming back to you. What utter but to see them as an echo of your own previous power. Thus... Anekantvad to me is the easiest tool towards Liberation. Because in its laws, it embraces all, it gives us the technique to see people as they are in their pure self rather than what our mind projects us to see. In its core, it enables contradictions to coexist, unity to exist. And yet as I sit here, attached to the body, to the people and things and see them as me or mine, I know I am a long way off. Let us all help ourselves and others by simply attempting for five minutes after reading this to simply see, feel all around you as perfect because Anekantvad in its ultimate sense is that 'It is all perfect! All fair and all just as it is meant to be.' Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPLICATION OF ANEKANTVADA: MULTI DYNAMIC VISION Dr. (Kum) Utpala Kantilal Mody [ Dr. (Kum) Utpala Kantilal Mody, Ex-Vice Universe. Principal and Professor of Bhavan's Hazarimal Anekanta consists in a many sided approach to Somani College, founder faculty member in Jain the study of problems. Intellectual tolerance is the Academy and University department of foundation of this doctrine. It is the Symbolisation Philosophy. Author of Gujarati book' Jain Gnana of the fundamental non-violent attitude. Sarita', actively participated and presented a paper in various state. National and International It emphasizes the many-sidedness of truth. Reality Seminars.] can be looked at from various angles. The function of philosophy is not merely an academic pursuit of Anekantavada is the heart of Jaina metaphysics reality. It is a way of life. It emphasizes a catholic and Nayavada and Syadvada or Saptabhangi are outlook towards all that we see and experience. its main artieries, or to use a happier metaphor, the bird of anekantavada flies on its two wings of Jainism is realstic and pluralistic. Its philosophy is Navavada and Svadvada The claim that based on logic and experience. Moksha is the anekantvada is the most consistent form of realism ultimate aim of life. It is realised by the three fold lies in the fact Jainism has allowed the Principle of path of right intuition, right knowledge and right distinction to run its full course until it reaches its conduct. Right knowledge is possible by the right logical terminus the theory of manifoldness of approach to the problems of life. Anekanta dives us the right approach to look at the various reality and knowledge. problems of life. Anekantavada meets the extreme In the theory of the Anekanta nature of reality the and presents a view of reality which comprehends notion of manifoldness, not merely pre supposes the various sides of reality to give a synthetic the notion of manyness or pluralism, but also picture of the whole. contains the activistic implication of reciprocity or interaction among the reals in the universe. The anekanta view presents a coherent picture of the philosophies, pointing out the important truths A thing has innumerable number of charscteristics. in each of them. It looks at the problem from Every object possesses innumerable positive and vario positive and various points of view. The cardinal principle of the negative characters. It is not possible for us Jaina philosophy is its Anekanta which ordinary people to know all of them. We know only w only emphasizes tha emphasizes that three is not only diversity. Two some qualities of somethings. To know all the doctrines result from the Anekantavada, Nayavada aspects of thing is to become omniscient. and Syadvada. Nayavada is the analytic method The epistemological and logical theory of the Jain investigating a particular stand point of factual as is called 'Syadvada'. Both Anekantavada and situation. Syadvada is primarily synthetic designed Syadvada are the two aspects of the same to harmonise the different view points derived at teaching-realistic and relativistic:pluralism. They are by nayavada. like the two sides of the same coin. Every difference in religious and philosophical The logical justification for the formulation of these ideals. in fact, in all opinions and beliefs may in two methods of nayavada and Syadvada consists this light, be uderstood to furnish not a cause for in the fact that the immense complexity of the quarrel, but a welcome step towards the relativistic universe is too baffling for the human knowledge of the real truth. mind, with its limited range of perceptual and Anekantavada requires that all facts and other capacities to penetrate at once, into its full secrets. In the process of grasping the bewildering assertions should be studied in relation to the particular point of view involved and with reference universe, analysis or Nayavada, naturally precedes to the particular time and place. If these synthesis, or Syadvada, and the two methods differences are clearly understood, the differences together offer an articulated knowledge of the 304 APPLICATION OF ANEKANTVADA : MULTI DYNAMIC VISION Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in principles will vanish and with them the bitterness also. Obviously, this is the best means of promoting common understanding and good will amongst the followers of different faiths. One might say that this is mere common sense that the principle is pre-supposed in every system of thought. It must, however, be remembered that the principle if kept in the background is always forgotten when needed most, and that common sense, unfortunately, is a thing which is most uncommon. Syadvada aims at harmonizing seemingly discordant doctrines and teaches us toleration as well as intellectual freedom. It does not make a man obdurate but simple and increases in him the stock of harmless cheerfulness Anekanta is attitude of mind whcih would forbid us to take one-sided partisan view of a thing or problems. It is a manysided approach to the understanding of the problems. One sided and dogmatic approach breeds discontent and hatred and it does not really give a comprehensive picture of reality. Anekanta is an expression of intellectual ahimsa. It teaches us to respect other views. We should realize that we are not the only persons who are right and that we are not alone. What we need today is the spirit of understanding and respect for each other in our social and political life. We are exploiting communal distinctions from poloticial gains. we are made aware of our differences rather than identify views and interests. And anekanta attitude will facilitate understanding and sympathy for each others point of view. Then will disappear the iron, the bamboo and the dollars curtains. Today religious and communal distinations are being politically exploited. Widepsread regional feelings, corruption and nepotism have degenerated the very fabric of our society. We have become helpless spectators in the fierce drama of hatred, averice and violence. Under the garb of ideologies of doubtful suitability to our society and the concept of committed social order, we are destroying the very foundations of social order built with ardeous and painful efforts of great men for centuries. The principle of anekanta, ahimsa should be the solid foundation of society today, we should seek forgiveness for all creatures and we offer friendliness of all. We prabuddha saMpradA 30x should have no enemity against any. The application of this Anekantavada approach (method) or outlook on life or living, is very significant whatever may be the philosophical standpoint, unless it has a relevance to life, it does not get, full significance and value. Because, religion, vision and philosophy are all meant for the prosperity of the mankind. Whenever there is a clash and conflicts amongst different groups, harmonising and order could be established by the doctrine of anekantavada. It is a true real outlook on the life. It is not the monopoly and privilege of any one. It is a balanced, broad, impartial outlook on life. It helps us to decide and resolve conflicts. So it is a model. It is a way of thinking. This reconciliatory attitude is a panacea for all philosophical and religious conflicts. All views must be equally honoured. One should never resort to violence and all diferences and disputes relating to religion, language, region or other political or economic grievance should be settled by peaceful and means. Anekantavada can be used as a technique. mode in which the whole method or a stage of it Technique consists in the means used or the is to be pursued. It draws attention to the fact that there are innumerable qualities in things and beings that exist, and ever so many sides to every question that may arise. We can talk about or discuss only one of them at a time. The seeming differences in statements vanish when we understand the particular point of view. We have thus seen how a difference, or to be more accurate, a seeming difference of opinion may arise between two persons when they are actually speaking about two different aspects of the truth. Two men pulling a piece of rope in opposite directions; the rope breakes in two, both the men are sure to fall. If one of the two men slackens his hold, not he but the other man falls. Likewise, the believer in syadvada takes no part in disputes, and thereby achieves a victory. Impressed by the rapid striden in science and technology, the mind of the modern man has got moulded to accept all things by logic and scientific standards. Science has as it were Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ become an obsession with the modern man. against fanaticism. We are in short, encouraged How can one hope to be happy without peace of to resp ce of to respect the feelings and use of others. The mind? And how can one hope to have mental Anekantavada thus, is the master key of different peace without Anakantavada? Learn, therefore, religions. first to assimilate the philosophy of Anekantavada Today the world is entangled in the meshes of in life and you will be astonished to find yourself ideologies. Each ideology tried to uproot the mentally at peace even in the midst of all others, but in the ensuring conflict it is humanity vicissitudes of life, in fair weather or foul! but in the ensuring conflict it is humanity itself, which is being uprooted. In such an The practical aspect of the 'Syadvada' Primarily environment, the application of Anekantavada with lies in the fact that one must always concede to its philosophy of relativity can play a supreme the other point of view without decesion and thus role in bringing harmony among these conflicting win his freindship: if this be not possible, one ideologies. If used it as a model, it persuades should at least cultivate neutrality. Indeed if only each side to understand and appreciate the point we learn to see others through their point of view, of view of the others and thus remove discord. It mankind would be spread the sad results of is not a sect or just one more conflicting ideology, manifold consists. it is a way of thinking and conflicting ideology, it Needless to say, then, that this 'Anekantavada' is is a way of thinking and living. It is a technique to like an antidote a potent pill spiritually which synthesize and harmonize the conflicts which can teaches man to think with balance of reason in be applied in various disciplines and fields. the light of such comparisons and relativities and It applied as a decision model, its application will ultimately cures him of his helplessness in "liberate the mind, develop the mind and liberate suffering and canceit in happiness. from false beliefs, dogmas, superstitions, *Anekantavada' therefore can be called to be a dogmatic attitudes, mis conceptions and so on. Spiritual tonic' which tones both body and mind Its main aim is to develop man's taste, reasoning, of the suffering self. It promises peace of mind mind. rational thinking, consistent thinking and and, therefore health of physique also. Pleasure how to act in certain circumstances and how to and pain, good and bad all are our mental iudae judge between two courses of action and select attitudes. Heaven and hell are first the creation of the right course of action to proceed further for our mind, before we experience them externally in onward march fo liberation. life. As the great English poet Shakespeare hath said, "there is nothing good or bad in the world We are living in a world of chronic conflicts and but thinking makes it so" or Mind in its own place in constant dread of war. The warring nations can make a heaven of hell or hell of heaven.' forget the dignity and sacredness of human life. They all depend on our angles of looking at the Decision making involves' selecting the best situations. It is up to us to live in constant alternative to fulfil the given task, or choosing a happiness or in permanent unhappiness on this particular course of action to achieve a goal.' earth. Application of Anekantavada helps us to The habit of relative or comparative thinking is understand and think rationally, consistently all the the real key to peace and happiness. It served as aspects of a thing and to avoid. the religious the key to unlock the doors of wisdom and the conflicts as well as biased attitudes. Application soul means to establish uniformity amidst diversity of Anekantavada is a Panacea for the present of views. communal problems and a key to peace and happiness which is of prime importance. Will the The value of looking at things from different world adopt it? angles both in sceintific investigations and in practical affairs is obvious. It draws upon us the idea that reality is always complex it discourages Vishal Apts, 'H' Bldg., Flat No. 402, 4th floor, Sir dogmatism and hasty conclusions. In practical M.V Road, Andheri (E), Mumbai -400069. matters it nurses a spirit of justice and guards us Mobile : 8879591079. 309 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "There's no knowledge without right faith, No conduct is possible without knowledge, Without conduct, there's no liberation, And without liberation, no deliverance." Mahavira (UTTARADHYAYANA SUTRA, CH. 27, VERSE 30)