Page Text
________________
કરે છે અને પૂર્ણતાને પામવા રસ્તો ખુલ્લો રાખે છે. વિજ્ઞાન પણ સિદ્ધ કરી શકાય. બે બિન્દુઓ વચ્ચેનો રસ્તો ગમે તે હોઈ શકે.
જ્યારે વાત કરે છે ત્યારે આશિંક પરિસ્થિતિની વાત કરે છે. આ લોકો ધર્મને સમજી શક્યા જ નથી. તેમના જ ભગવાન એક રીતે અદ્વૈતવાદ પણ છેક સુધી સાચો હોય છે પણ તેના છેલ્લા ભગવાન છે અને બીજાના ભગવાન, ભગવાન નથી, તેમ કહેવું બિંદુએ તે એકાંતવાદ પુરવાર થાય છે. અને અનેકાંતવાદ તેની તે અજ્ઞાનનો સાગર કહેવાય. સંતો અને મહાપુરુષોએ કદાપી પણ પર છે. અનેકાંતવાદમાં અદ્વૈતવાદ છે, પણ અદ્વૈતવાદમાં આવું કહ્યું નથી. આ તો ધર્મના ઠેકેદારોએ ઊભી કરેલી ભાંજગડ અને કાંતવાદ નથી. અને કાંતવાદ મહાસિદ્ધાંત છે તે તેના છે. કયા ધર્મમાં કહ્યું છે કે નિર્દોષ બાળકોને એક સાથે ૧૩૨ કે સ્વભાવથી સમીપ જાય છે. અદ્વૈતવાદ એકાંતવાદ હોવાથી વાદનો વધારેને મારી નાખવા? છેડો નથી. નિરપેક્ષ નથી. વસ્તુસ્થિતિને સાપેક્ષ છે. કારણ કે સત્યને હિન્દુ ધર્મમાં લખ્યું છે કે જ્ઞાના દેવતુ કેવલ્યમ્ ! એટલે જ્ઞાન પૂર્ણ રીતે જાણી શકાતું નથી. અનેકાંતવાદ આ રસ્તો ખુલ્લો રાખે જ મોક્ષ અપાવી શકે. મર્યા પછી નહીં, મર્યા પહેલાં, આ જીવનમાં છે. માટે તે મહાસિદ્ધાંત છે.
અને તે અનેકાંતવાદથી શક્ય છે કારણ કે તેમાં નથી હરીફાઈ, આ બાબતે દુર્યોધન અને યુધિષ્ઠિરની કથા પણ જાણીતી નથી ઈર્ષ્યા, બધા પ્રત્યે સમભાવ છે. કોઈના પ્રત્યે દ્વેષ નથી. કોઈ છે. ભિષ્મપિતામહે બંનેને કહ્યું કે રાજ્યમાં ડાહ્યા અને વિદ્વાન ખોટા નથી અને કોઈ પૂર્ણપણે સાચા પણ નથી. બધામાં આનંદની માણસો કેટલા છે તેની યાદી બનાવી લાવો. ત્યારે દુર્યોધન રાજ્યમાં વાત છે. આ મોક્ષ નહીં તો શું? ગીતામાં કહ્યું છે કે નહિ જ્ઞાનેન ફર્યો અને છેવટે નિર્ણય પર આવ્યો કે તે પોતે જ રાજ્યનો એકમાત્ર સદેશ પવિત્રમિયવિધાતા-જ્ઞાનથી પવિત્ર કાંઈ જ નથી. કયું ડાહ્યો અને વિદ્વાન માણસ છે. યુધિષ્ઠિરે રાજ્યના ડાહ્યા અને વિદ્વાન જ્ઞાન? અનેકાંતવાદનું જ્ઞાન. અનેકાંતવાદના જાણ્યા પછી હું માણસોની યાદી બનાવી અને લખ્યું કે તેનામાં પોતાનામાં ઘણી સહમત થયો છું કે આ મહાસિદ્ધાંત જો જીવનમાં ઉતરે તો જીવન ખામીઓ છે. દુર્યોધનના મતે દુર્યોધન ખોટો ન ગણાય, તે પણ પાર પડી શકે. આપણે સાચા છીએ તે એકાંતવાદ માનવાનો નથી સાચો ગણાય અને યુધિષ્ઠિરના મતે યુધિષ્ઠિર સાચા ગણાય. અને બીજા ખોટા છે, સાચા નથી તે એકાંતવાદને પણ માનવાનો અનેકાંતવાદ બંનેને સર્ટિફિકેટ આપે છે કારણ કે દુર્યોધન જે નથી. વ્યક્તિગત જીવન એ ઉદ્ધતાઈ છે. એક જ ધર્મ સાચો અને પ્લેટફોર્મ પરથી દુનિયાને જુએ છે તે અલગ છે અને યુધિષ્ઠિર જે બીજા બધા ધર્મો ખોટા તે પણ અજ્ઞાન જ છે. અજ્ઞાનમાં દીવા પ્લેટફોર્મ પરથી દુનિયાને જુએ છે તે અલગ છે.
પ્રગટે નહીં. અર્થપૂર્ણ આચરણ અને બોલવાનું જ માનવીને માનવી તમે જ સાચા છો તે ભાષા એકાંતવાદની છે અને તમે પણ બનાવે છે. સાચા છો તે ભાષા અનેકાંતવાદની છે. અનેકાંતવાદમાં એક એક કથા છે કે એક પાયલટ દીકરાએ માતા-પિતાને જવાબ નથી હો તો પણ ઘણા બધા જવાબો હોય છે. વિમાનની મુસાફરી કરાવવાનો વિચાર કર્યો. વિમાનને ઉડાડતી અનેકાંતવાદનું કહેવાનું છે કે કોઈપણ પૂર્ણ નથી. કોઈ જવાબ વખતે તેણે તેના માતાપિતાને કહ્યું કે જ્યાં સુધી વિમાન ફરી પૂર્ણ નથી. અંતિમ નથી. અનેકાંતવાદ કોઈનું પણ અપમાન કરતો પાછું જમીન પર ઉતરે નહીં ત્યાં સુધી કાંઈપણ બોલતા નહીં. નથી અને તે વૈચારિક અહિંસક છે, જે અહિંસાનું બહુ વિમાને બરાબર ઉડીને જમીન પર ઉતરાણ કર્યું ત્યારે પાયલટની ઉચ્ચસ્તર છે.
માતાએ કહ્યું કે, દીકરા, તારા કહેવા પ્રમાણે વિમાન ઉતરાણ ન સાહિત્યમાં અનેકાંતવાદ આત્મસાત્ કરવા પાંચ વાતને કરે ત્યાં સુધી બોલતા નહીં પરંતુ હવે જ્યારે વિમાને ઉતરાણ કર્યું અનુસરવી જરૂરી છે.
જ છે ત્યારે તેને કહું છું કે તારા પિતાજી બહાર ફેંકાઈ ગયા છે. ૧. મનને ખુલ્લું રાખવું. બધું જાણો અને બધાને સ્વીકારો. આવું ન બોલવાનો તો કોઈ અર્થ નથી. ક્યારે બોલવું, કેટલું ૨. જીવનમાં તટસ્થ રહો.
બોલવું, શું બોલવું-ન બોલવું બધાનો વિવેકથી વિચાર કરવો ૩. જીવનમાં દોરડીની માફક રહો, કોઈપણ વસ્તુ માટે અક્કડ જોઈએ. આ સંદર્ભે એક કથા છે. વલણ નહીં રાખો.
એક આગબોટ મહાસાગરમાં સફર કરી રહી હતી. તેના ૪. વિવિધતા અને અલગતા જ જીવનનું રહસ્ય સમજાવે છે. ઉપરથી એક નાની છોકરી પાણીમાં પડી ગઈ. કેપ્ટન ડેક પર ઊભો ૫. સમજો કે તકો ઘણી છે, રસ્તાઓ ઘણા છે.
હતો. તેણે આ જોયું ને દુઃખી થઈ ગયો. તરત જ તેણે જોયું કે સહનશીલતા અને ધીરજ જીવનમાં બહુ જરૂરી છે. માફી એક વૃદ્ધ માણસ સ્ટીમરમાંથી કૂદ્યો અને તે નાની બાળકીને બચાવી માગવી અને માફી આપવી જીવનને હળવું ફૂલ બનાવે છે. બધાનો લીધી. કેપ્ટન આ બનાવથી ખૂબ જ પ્રભાવિત થઈ ગયો. તેણે વૃદ્ધ સહકાર લ્યો અને બધાને સહકાર આપો. બહુ જરૂર પડતું માણસની હિંમતને બિરદાવવા અને તેને માન આપવા તે સાંજે બોલવામાં કલ્યાણ છે.
સ્ટીમરમાં જબ્બર પાર્ટી આપી, જેમાં સરસ ભોજન, સંગીત વગેરે સત્ય પામવાના ઘણા રસ્તા છે. તમે તે પત્રકાર થઈને પામી રાખવામાં આવ્યા હતા. અને છેવટે કેપ્ટને વૃદ્ધ માણસને તેના શકો છે. ડૉક્ટર, એન્જિનિયર, પોલીસ, રાજકારણી, વિજ્ઞાની, હીરોઈક કાર્ય માટે બે શબ્દો બોલવા કહ્યું. તે વૃદ્ધ માણસે કહ્યું કે મહાત્મા, સીએ વગેરે ગમે તે બનીને પામી શકો છો. હિન્દુઓમાં હું તે નાની બાળકીને બચાવી શક્યો ન હોત જો કોઈએ મને ૩૩ કરોડ દેવતા છે. આટલા બધા દેવતા? હા, હિન્દુધર્મ બહુ પાણીમાં સૌ પ્રથમ ધક્કો માર્યો ન હોત. તથ્યમાં તેનું કહેવાનું ખુલ્લા મનનો છે. તમે ગમે તે દેવતાને, પથ્થરમાં કંડારેલા દેવતાને એમ હતું કે જો કોઈએ એને તરતાં ન શીખડાવ્યું હોત તો તે પૂજીને પણ સત્ય મેળવી શકો છો. અહીં આપણને અનેકાંતવાદના બાળકીને બચાવી શક્યો ન હોત. પણ તેના શબ્દો બરાબર ન દર્શન થાય છે. વિજ્ઞાન પણ કહે છે કે એક પ્રમેય ગમે તેટલી રીતે હતા અને અર્થ એમ નીકળતો હતો કે આગબોટ પરથી કોઈએ
૨૪૯
અનેકાન્તવાદ અને સાપેક્ષવાદ
| SR No. | 034161 |
| Book Title | Prabuddha Sampada Agam Grantho Karmvad ane Anekantvadno Sanchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2018 |
| Total Pages | 321 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |