Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI padmavijayajIgaNi racita ( aitihaakitiss Send Y es saaNn : suti sinaanit
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM SY " // zrI zatraMjayAdhipati AdinAthAya namaH // // prabhu zrImadvijayarAjendrasUrIzvarajI sadgurubhyo namaH // zrI padmavijayajI gaNi racita zrI jayAnaMdakevalicaritra : divyAzISa : AcAryadevazrI vidyAcaMdrasUrIzvarajI ma. sA. AgamajJa munirAjazrI rAmacaMdravijayajI ma. sA. : bhASAMtara : munizrI jayAnaMdavijayajI ma. sA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jayAnaMdakevalicaritra pustaka lekhakasaMskRta zrI padmavijayajI gaNi munizrI jayAnaMdavijayajI : bhASAMtara : : dravyasahAyaka : munizrI jayAnaMdevijayajI, munizrI divyAnaMdavijayajI. munizrI tattvAnaMdavijayajI Adi ThANA kA saM. 2058 kA cAturmAsa evaM upadhAna pAlitAnA saudharmanivAsa meM eka sadgRhastha ne karavAyA / usa samaya kI sAdhAraNa khAte kI Aya meM se / prakAzaka : guru zrIrAmacaMdra prakAzana samiti - bhInamAla : saMcAlaka : (1) sumeramala kevalajI nAhara - bhInamAla (2) mIliyana grUpa - sUrANA (3) zrImati sakudevI sAMkalacaMdajI netIjI hukamANI parivAra - pAMther3I (4) zA hastimala lakhamIcaMda bhalAjI nAgotrA parivAra - bAkarA ( rAja0 ) : prAptisthAna : (1) zA devIcaMda chaganalAla : sadara bAjAra, bhInamAla - 343029 (2) zA nAgAlAlajI vajAjI khIMvasarA : zAMtivilA apArTamenTa, kAjI kA maidAna, tIna battI, gopIpUrA, surata. (3) mahAvideha bhInamAla dhAma : taleTI - hastagiri liMka roDa, pAlItAnA - 364270. saM. : 2058 prata : 2000 i. san : 2002 bharata grAphikasa nyU mArkeTa pAMjarApoLa, rilipha roDa, amadAvAda - 1. phona : 2134176, 2124723.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zatruJjayAdhipati zrI AdinAthAya namaH prabhu zrI madvijayarAjendrasUrIzvarAya namaH "zrI jayAnanda kevalicaritra" sakala vizvake upakAraka sabhI prakAra ke sukha pradAtA kevalajJAniyoM ke adhipati, zAsanAdhikArI zrI vardhamAnasvAmI ko namaskAra karake, bhavyAtmAoM ko pratibodhita karane hetu kevalajJAnadhAraka zrI jayAnandarAjarSi ne pUrvabhava meM samyagdarzanapUrvaka dAnazIla Adi dharmakriyA, (apanI priyA ke sAtha) karake jo puNyopArjana kiyA, usake pariNAma svarUpa svargalakSmI, uttamarAjyabhoga, devasahAyatA Adi saMpatti unako kisa prakAra prApta haI, usakA vivaraNa saMkSepa meM zrI padmavijayajI ne saMskRta gadya meM racA / usakA bhASAMtara hindI meM karane kA prayAsa maiMne kiyA hai| DhAI dvIpa meM jaMbUdvIpa eka lAkha yojana kA hai / usameM eka bharatakSetra, eka airavatakSetra aura eka mahAvidehakSetra hai / isa kathA kA prAraMbha bharatakSetra se huA hai / isa bharatakSetra meM 'rativarddhana' nAmaka suMdara nagara thA / vahA~ aizvarya, saundarya, dhairya, vIryAdi guNa yukta indra ke samAna naravIra nAmaka rAjA rAjya karatA thA / usakI kIrtisundarI Adi aneka mahArAniyA~ thI / usa rAjA kA mantriyoM meM mukhya, vacana cAturyatA kA maMdira, sabhI zAstroM meM vidvAna, dAnI, guNagrAhI, kSamAvAna, zaktizAlI, rAjabhakta, vinayavAna, nyAyavAn, aura dharmAtmA matisundara nAmaka pradhAna maMtrI thA / maMtrI kI yogyatA ke kAraNa, rAjA rAjya kI cintA se mukta hokara Amodapramoda meM apanA adhika samaya vyatIta karatA thA / matisAgara ko bhI kAmadeva kI rati aura prIti ke samAna do priyAe~ thI / prathama prItisundarI, dUsarI guNasundarI /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ usa rAjA kA eka jyotiSavizArada vasusAra nAmaka purohita thA / rAjA, maMtrI Adi sabhI sadguNoM ke kAraNa dharma ke yogya the / paraMtu bodhi kI sAmagrI ke abhAva se pUrva meM mithyAdRSTi the / purohita to guNa rahita aura svakulAcAra kA AgrahI thA / isa prakAra unakA samaya vyatIta ho rahA thA / zAstrakAroM ne isIlie kahA haiM ki jaba taka samyagdarzana prApta hone kA samaya parIpakva na ho, taba taka usake yogya sAmagrI kI prApti bhI nahIM hotI / jaba samaya parIpakva ho jAtA hai to apane Apa usake yogya sAmagrI kI prApti ho jAtI hai / tabhI to kahA hai" "bhavasthiti paripakva thayA viNa koI na mukti jAve / " ekabAra matisAgara ke ghara tIna jJAna saMyukta, yuvAvasthAvAn, saubhAgyazAlI, tapa se dedIpyamAna koI rAjarSi mAsakSamaNa ke pAraNe ke dina gocarI ke lie ghUmate hue A gaye / maMtrI bhI una muni bhagavaMta ko dekhakara avasara para padhAre, aisA mAnakara AnaMdita haa| usake pazcAt prathama priyA prItisundarI ko dAna dene ke lie Adeza diyA / dAna priya vaha bhI harSita hotI huI bar3e bhAjana meM se kSIra vahorAne hetu kSIra le AyI / taba kSIra ke kucha chIMTe bhUmi para gira gaye / muni ne kahA yaha zuddha nahIM hai| (muni ko nahIM kalpatA) / use chor3akara agni para rahe hue bhAjana meM se cAvala dene ke lie udyata huI to munibhagavaMta ne kahA yaha bhI nahIM kalpatA / phira vaha sacitta padArtha se DhaMkI huI dAla dene ke lie udyata huI taba bhI sAdhu ne kahA "sAdhu ko nahIM khapatA" phira sacitta dhAnya para kA ghI, zakkara, do dina pUrvakA dahIM kA bhI muni ne niSedha kiyA / taba kala banAye hue modaka lAkara dene lagI to 'ete'pi na zudhyanti' yaha bhI nahIM sujhate aisA kahA /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ amAtya ne unake Azaya ko na jAnate hue bhakti se atyAgraha karane para bhI kucha na lene se amaMgala kA vicArakara roSapUrvaka kahA "yaha amRta ke samAna AhAra nahIM sUjhatA to kyA viSa sUjhatA hai ? yA kyA tere netra cale gaye haiM ?" ati roSa meM Akara prItisundarI bhI bola uThI "jaina sAdhu dAkSiNya rahita hotA hai / dAkSiNya to zuddha kula meM hotA hai / lagatA hai ki ye nimnakula ke haiM / " taba dUsarI pIche na rahI, usane zudhyati kA artha dekhanA karake kahA 'prakaTa prakAza meM bhI na zudhyati' aisA bolanevAlA andhA hai / ise bhIla ko de denA cAhie / isa nagara meM aneka yAcaka haiM / unako dAna deMge aura maMgala kareMge / dAna to jahA~ kahIM bhI diyA jAya vaha niSphala nahIM hotA / '' isa prakAra duSTavAkyoM se tInoM ne azubha karmopArjana kara liyA / muni to roSa-toSa meM sama pariNAmI the / ghara ke bAhara A gye| "yahI to thI jaina sAdhu kI pahacAna / kahA hai "sohA bhave uggatavassa khaMtI" ugratapasvI kI zobhA kSamA se haiM / AtmA amaMgala aura maMgala kI vAstavikatA se anabhijJa hotA hai, taba maMgala ko amaMgala aura amaMgala ko maMgala mAna svayaM kA ahita kara letA hai / maMtrI parivAra isa viSaya meM vicAra rata thA / tabhI usakA dharmaruci mitra jo ki zrAvaka thA kisI kArya se AyA / dharmI AtmA kI mitratA AtmA ko durgati se bacA detI hai / AtmA kA prabala puNya udaya meM AnevAlA hotA hai, taba durgati meM jAne kI taiyArI vAle ko bacAnevAlA mila hI jAtA hai / aisA hI huA maMtrI parivAra ke lie /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaruci ko dekhakara maMtrI harSita huA / ucita satkArakara maMtrI ne kahA "bhAI / Aja mere ghara koI jaina sAdhu bhikSA ke lie AyA thA / usako merI donoM patniyA~ madhuravANI se nimaMtritakara dAna dene lagI / paraMtu usane kucha bhI nahIM liyA / jo kucha bahorAne ke samaya ghaTita huA thA vaha, tInoM ne muni ko jo kahA vaha bhI sunAkara bolA-' vaha terA guru gayA tU usako pahacAnatA hai?" dharmaruci bolA : "ve mujhe sAmane mile / bhaktipUrvaka vaMdana kiyA aura maiMne unako acchI prakAra se pahacAnA / " "sindhudeza meM sauvIra nAma ke mahAparAkramI atibala nAmaka rAjA kI rAjasabhA meM dezAntara se AnevAlI eka naTa maMDalI ne sagaracakrI ke caritra ko batAte hae sATha hajAra patroM se viyoga kA svarUpa kahA / sagaracakrI ke putra viyoga kI sthiti kA karuNa svarUpa dekhakara rAjA saMsAra kI duHkhamaya avasthA ko samajha gayA / usa para cintanakara prabuddha huA, aura apane bAlaka putra kA rAjyAbhiSekakara 'dharmAkara' guru ke pAsa cAritra grahaNa kiyA / vaha rAjarSi grahaNa zikSA, Asevana zikSA ko grahaNa karate hue bAhya-abhyaMtara tapa rata bane / tapa ke prabhAva se, apramattabhAva se cAritra kI paripAlanA se aneka labdhiyoM ke svAmI hue| eka bAra guru ne unakI yogyatA dekhakara ekAkI vihAra kI anujJA pradAna kI / ve siMha samAna pariSaha-upasarga rUpI mRgoM se nirbhaya hokara saMsAra rUpI vana meM vihAra karane lage / vihAra karate hae eka bAra ve gajapuranagara meM Aye / usa udyAna meM devatAoM se pUje gaye ve muni tapa-dhyAna meM nimagna aneka jIvoM ko zAtA pradAyaka hokara Thahare / / vahA~ rAjaguNadhAraka bhIma bhUpa thA / usakA matisAra maMtrI thA / vaha rAjya bhAra ko vahana karane meM rAjA ke samAna thA /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ekabAra rAjA ne alpa aparAdhavAle cora ko maravAyA / vaha akAmanirjarA se vyaMtaranikAya meM deva banA / vahA~ usane vibhaMgajJAna se pUrvabhava jAnakara, rAjA para kupita hokara rAjA kA aniSTa na kara sakane se hAthiyoM para vyAdhi kA upakrama kiyA / rAja vaidyoM ne aneka auSadhiyoM kA prayoga kiyA, para vyAdhi - zAMta na huI / rAjA ne maMtrI ko Adeza diyA / maMtrI ne bhI aneka upAya kiye, para koI phala na milA / eka bAra maMtrI isI cintA se vyathita jahA~ rAjarSi atibala Thahare the, vahA~ gayA / vahA~ usako daivI vAdyoM kI dhvani sunAyI dI / vahA~ jAkara dekhA to muni bhagavaMta ke sAmane deviyA~ nRtya kara rahI thI / muni ko mahAprabhAvazAlI mAnakara namaskArakara, avasara milane para unake pairoM kI dhUla lekara gajazAlA meM jAkara hAthiyoM ke mastaka para tilaka kiye / usa dhUla ke tilaka se sabhI gajarAja nirogI ho gaye / vyaMtara kI zakti tapa ke prabhAva ke Age TIka na sakI / vyaMtara bhAga gayA / maMtrI ne rAjA ko samAcAra diye / rAjA ne muni bhagavaMta kI mana hI mana stavanA kI, aura apane nagara meM utsava manAne kA Adeza dekara, rAjA, maMtrI, parivAra sahita muni bhagavaMta | ko vaMdana karane ke lie gaye / muni ne bhI dhyAna pUrNakara dharmalAbha kI pavitra AzISa dI / sabhI yathAsthAna baiThe / unake Agraha se muni bhagavaMta ne sAdhu evaM zrAvaka dharma ko samajhAyA / muni ke punIta darzana se muni bhagavaMta para atIva zraddhA utpanna hone se pratibodha pAkara rAjA va maMtrI ne zrAvaka dharma svIkAra kiyA / anyoMne bhI apanI-apanI zakti bhAvanAnusAra zrAvaka dharma svIkAra kiyA / isa prakAra gajapura meM dharma prabhAvanA kI varSAkara apratibaddha vihAra karate hue muni hIrapura meM Aye / hIrapura kA rAjA balasAra nagara meM marakI ke roga se cintAgrasta thA / aneka upAya kiye para sabhI viphala rahe / muni
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 bhagavaMta ke udyAna meM Ane ke bAda kucha dinoM meM hI bhIma rAjA kA dUta kAryavaza balasAra kI rAjasabhA meM AyA / prasaMgopAta marakI kI bAta nikalI / taba dUtane apane nagara kI gajamArI kI bAta kahakara atibala rAjarSi ke puNya prabhAva kI bAta kahI / aura kahA maiM abhI Apake udyAna meM una rAjarSi ko darzana vaMdanakara A rahA hU~ / " muni bhagavaMta kA aisA mahA prabhAva sunakara muni bhagavaMta ke caraNoM se sparzita dhUli se rogISTa mAnavoM ke mastaka para tilaka hone lagA aura prajA roga mukta ho gayI / muniyoM kI mahimA aparaMpAra haiM / rAjAdi ne udyAna meM jAkara namaskArakara muni bhagavaMta dvArA upadezita zrAvaka dharma kA yathAzakti svIkAra kiyA / vahA~ bhI mAsakalpa meM dharma prabhAvanA kI jyoti jagAkara vihAra karate hue kSemApurI meM Aye / mAsakhamaNa ke pAraNe ke lie nagara meM gocarI jAte samaya gavAkSa meM rahe mithyAdRSTi purohita putra ne jainamuni para dveSa, dhana aura yauvana ke mada kI ugratA se mastaka para jUtA mAra diyA / muni bhagavaMta to Upara dekhe binA meru ke samAna dhIra gaMbhIra hone ke kAraNa usa para kRpA ke bhAva rakhake Age bar3he / paraMtu unake tapa prabhAva se AkarSita hokara zAsana devI ne adRzya rUpa meM purohita putra para krodhita hokara usake hAtha kATa diye / usa vyathA se vaha kraMdana karane lagA / mAtA - pitA Adi ke pUchane para pazcAttApa karate hue usane muni AzAtanA kA sArA vRtAMta kaha sunAyA / 'ugra pApa kA phala mujhe milA / ' ve bhI duHkhI hue aura use dhikkArA / usa anartha kI upazAMti kA anya upAya na milane para muni bhagavaMta ke pAsa Akara namaskArakara hAtha jor3akara bole / " he munibhagavaMta / Apa mahAprabhAvazAlI haiM, jagatpUjya haiM, sUrya jaise ullU kI ora durlakSya karatA hai, vaise isa bAlaka ne
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 mUr3hatA se, jo aparAdha kiyA hai / kRpAnidhi ! kSamA karo / mahApuruSoM kA roSa cirakAla nahIM rahatA / aura praNAma karanevAleM para to rahatA hI nahIM / hama zaraNa meM Aye haiM / kRpA karo / bAlaka ke hAtha punaH sajja karo / " muni bhagavaMta ne kahA 'mujhe roSa na AyA aura na AyagA / kintu zAsana devI ne isako zikSA dI hogI / taba zAsana devI AkAza meM prakaTa hokara bolI " isa pApI ko punaH sajja nahIM karUMgI / " taba una logoM ne pUjA Adi se use saMtuSTa kiyA / zAsanadevI ne kahA yadi yaha muni se pravrajita ho to maiM ise sajja karUM?" isake alAvA koI upAya na dekhakara unhoMne usa prastAva ko svIkRta kiyA / devI ne usake hAtha naye kara diye / daivI zakti apAra hotI hai| sabhI pramudita hue / muni para devI ne puSpavRSTi kI / purohita putra ne pazcAttApa karate hue muni se kSamAyAcanA kI / muni bhagavaMta ne use dharma kA svarUpa samajhAkara pratibodhita kiyA aura usake pitAdi parivAra kI anumati lekara pravrajyA dI / zikSA grahaNa ke lie use sthavira kalpiyoM ke pAsa bhejA / ve sabhI muni ko vaMdanakara muni bhagavaMta kI prazaMsA karate hue ghara gaye / rAjA Adi aneka logoM ne bhI muni bhagavaMta se prabhAvita hokara cAritra grahaNa kiyA / vahA~ se vihAra karate hue muni yahA~ padhAre haiM tapa-dhyAna-yoga se avadhijJAnI bane haiM / ve hI ye muni tere bhAgyodaya se mAsakhamaNa ke pAraNe ke lie zuddha AhAra kI gaveSaNA karate tere ghara Aye the / ye sAkSAt kalpavRkSa, mahAmahimAvAn haiM, kyoMki inakI devatA bhI sevA karate haiM / ye samatAbhAva meM rahate haiM / na tuSTa hote haiM, na krodhita hote haiM / paraMtu pUjA aura nindA kA phala yahA~ aura paraloka meM avazya milatA haiM / 1 isa prakAra muni bhagavaMta kI prazaMsA apane zrAvaka mitra ke mukha se zravaNakara, pazcAttApa aura bhaya se vihvala apanI priyAoM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko bhI dekhakara maMtrI bolA "he mitra ! maiMne aura merI patniyoMne ajJAna se andhe hokara roSa meM Akara, kaTu vacanoM se muni kA apamAna kiyA haiM / hama jaina RSiyoM ke AcAra ke anabhyAsI hone se unake AcAra ko nahIM jAnate / aba zApa ke bhaya se bhayabhIta haiN|" dharmaruci ne kahA "kRpAlu muni kisI ko zApa nahIM dete / paraMtu unakI avahelanA isa bhava aura parabhava meM pIr3AdAyaka hotI hai / isalie unake pAsa jAkara aparAdhoM kI kSamAyAcanA karanI caahie|" maMtrI ne kahA 'Apane kahA vaisA hama saba kareMge ? paraMtu hamAre dvArA diyA jAne vAlA AhAra unhoMne kyoM nahIM liyA ? isa viSaya meM Apa kucha jAnate ho to kaho, jisase unake pAsa jAkara hamArI ajJAnatA kI kSamAyAcanA kara ske|" dharmaruci ne kahA "AhAra kisa prakAra vahorAte the, mujhe batAo to merI jAnakArI hogI, utanA kaha sakU~gA" maMtrI ne saba bAteM btaayii| kSIra ke chITeM jahA~ par3e the, vahA~ cITiyA~ AyI thI, use dikhAkara kahA isa jIva virAdhanA kI saMbhAvanA ke kAraNa kSIrAnna nahIM liyaa| agnikAya jIvoM kI virAdhanA ke kAraNa kUra (cAvala) nahIM liye| apakAya, vanaspatikAya Adi kI virAdhanA ke kAraNa dAla, ghI, Adi padArtha bhI nahIM liye / dahIM meM alatA DAlakara Atapa meM rakhakara sUkSma jaMtu batAye, taba maMtrI parivAra muni bhagavanta ke AcAra se prabhAvita hae / modakoM ko nirdoSa jAnakara bayAlIsa meM se eka bhI doSa na dekhakara kahA" isa viSaya meM maiM kucha nahIM kaha sakatA / ve jJAnI haiM unhoMne jJAna se koI kAraNa dekhA hogA tabhI nahIM liye / " maMtrI ne socA 'arhat dharma kI sUkSmatA Azcaryajanaka hai| muni bhagavaMta kI ni:spRhatA uttama koTi kI hai / maiMne aneka
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstroM ko par3he haiM, aneka sAdhuoM ko dAna diyA haiM paraMtu aisI sUkSma AcAra priyatA kahIM nahIM dekhI / ' "" 64 dharmaruci ne kahA "munibhagavaMta ko vandana karane ke lie cale / " maMtrI ne kahA, "kiye hue aparAdha vAle hama muni bhagavaMta ko mukha kaise batAye?" dharmaruci ne kahA " ye muni doSadarzI nahIM hote / isalie unake darzana meM koI AzaMkA nahIM karanI cAhie / " sabhI gaye aura muni bhagavaMta ko vaMdana kiyA / muni bhagavaMta ne dharmalAbha kI sarvottama AzISa dI / maMtrI ne kahA 'ajJAna ke kAraNa hamane jo kaTu vacana kahakara ApakI avahelanA kI haiM, usa aparAdha kI kSamA karo / kyoMki krodhita muni tapa ke dvArA kror3o manuSyoM ko jalA sakate haiM / paraMtu hama mUr3ha mAnavoM para Apa kRpA karo / una maMtrI patniyoM ne bhI bAra- bAra kSamAyAcanA kI / muni ne kahA "mujhe koI krodha nahIM hai / paraMtu sUjhate zabda kA aura AhArazuddhi kA svarUpa tuma nahIM jAnate ho / " taba maMtrI ne kahA " 'usakA tAttvika svarUpa samajhAye / " muni bhagavaMta ne kahA 'AMkhe do prakAra kI haiM / bAhya carmAtmaka jo pAsa evaM dUra ke padArtha kA alpajJAna karavAtI hai / dUsarI abhyantara jJAna - darzana svarUpa A~kha jo sUkSma, pAsa, dUra sabhI kA saMpUrNajJAna karavAtI hai / zuddhi ke do bheda haiM / bAhya va abhyaMtara / bAhyazuddhi padArtha kI nirmalatA / abhyantara zuddhi = doSa rahitatA / hama donoM dRSTiyoM se donoM prakAra kI zuddhi dekhate haiM / hamAre lie 42 doSa rahita AhAra hI zuddha hai / tumhAre ghara kA AhAra chardita, nikSipta aura pIr3ita jIvayukta aura doSayukta hone se nahIM sUjhatA' aisA kahA thA / zrAvaka evaM maMtrI ne pUchA " he muni bhagavaMta ! yaha saba ThIka hai paraMtu modaka meM to koI doSa nahIM thA / " muni ne kahA " ye modaka rAta meM bane haiM usameM dhUmavyAkulita sarpa ke muMha se garala girane se viSAkta haiM / mujhe "4 11
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere jJAna se viSAkta dikhane ke kAraNa svazarIra evaM saMyama ke upaghAtaka hone se grahaNa nahIM kiye|" maMtrI ne modaka maMgavAye aura usa para baiThI marI huI makkhiyoM ko dekhakara yogya vyakti ke pAsa nirjIva sthAna para paraThA diye / 44 maMtrI ke hRdaya meM apane parivAra ke prANa bacAne vAle munibhagavaMta ke prati atyanta Adara prakaTa ho gayA / usane kahA 'Apa hamAre jIvana dAtA haiM / hameM ApakA upakAra jIvana paryanta yAda rahegA / hama Apake sevaka haiM / hameM dharmabodha sunAne kI kRpA kareM / munibhagavaMta ne sudeva, suguru, sudharma kA svarUpa, paMcamahAvratoM kA svarUpa aura dvAdazavrata kA svarUpa samajhAyA / dharmopadezazravaNakara maMtrI ne kahA "gurudeva ! hama yati dharma svIkAra karane meM asamartha haiM / hama zrAvaka dharma ko svIkAra karanA cAhate haiM / " gurudeva ne samakita mUla dvAdaza vrata uccaravAkara Avazyaka vidhi kI zikSA bhI dI / maMtrI kalpavRkSa ke samAna dharma prAptakara apane Apako kRtakRtya mAnatA huA muni bhagavaMta ko namaskArakara apane ghara gayA / sAdhu avajJA ke pApa kI nindA aura AlocanA kI / paraMtu sAdhu kI avajJA karate samaya jo tIvra dveSabhAva A gayA thA / usake kAraNa kucha karma zeSa raha gayA / dharmaruci bhI yathAzakti vrata niyama grahaNakara apane ghara gayA / muni bhagavaMta mAsakalpa karate hue vahA~ raheM / mAsakhamaNa kA tapa pUrNa huA / idhara maMtrI zrAvaka dharma kA vidhivat pAlana karate-karate zAstroM kA bhI jJAtA huA aura zrAvakAgraNI ho gayA / jIvAdi tattvoM kA jJAtA banakara kriyA kuzala hokara dRr3ha zrAvaka ho gayA / dharma kriyA meM use devatA bhI calAyamAna na kara sake vaisI trikaraNa tIna yoga se dharma kriyA karatA thaa| zAsana prabhAvanA 12
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI askhalita rUpa se karatA thA / pAraNe ke dina muni bhagavaMta gocarI ke lie ghUmate ghUmate usI ke ghara A gaye aura maMtrI ne apanI priyAoM ke sAtha bhAvollAsa pUrvaka 42 doSa rahita AhAra pAnI vahorAyA / usa dAna ke prabhAva se tInoM ne mahAbhogaphala upArjana kiyA / usa samaya maMtrI ke ghara duMdubhi bajI / rAjA ne maMtrI ke ghara duMdubhi sunakara sevakoM se pUchA taba rAjA ne jAnA ki eka mahAmuni ko maMtrI ne dAna diyA hai / usakI mahimA prasArita karane hetu deva ne duMdubhi bajAyI hai / rAjA ne harSita hokara kahA 'hama aise mahAmuni kA paricaya pA na sake / isakA hameM kheda haiN| kala hama muni ko vaMdana karane jAyeMge / ___ muni bhagavaMta rAta meM zukladhyAnArUr3ha ho gaye / prAtaH kAla hone para muni atibala rAjarSi ko kevalajJAna huA / devoM ne duMdubhi nAda kiyA / puSpavRSTi kI / svarNamaya padmakamala kI racanA kI / duMdubhi ke AvAja se aura devodyota ko dekhakara sambhrAMta hokara rAjA ne pUchA "yaha kyA hai?" taba taka to maMtrI ne puruSoM ke dvArA yaha samAcAra jAnakara zIghra rAjA ke pAsa Akara vijJapti kI / "rAjan! una munibhagavaMta ko kevalajJAna utpanna huA hai / ataH vahA~ jAkara vaMdanakara kRtArtha hoN|" rAjA bhI yaha sunakara, jaina dharma se anabhijJa hote hue bhI usI samaya Azcarya se prerita gajArur3ha hokara chatra cAmara maMtrI sAmaMtAdi ke sAtha parivAra sahita bhakti se vahA~ jAkara paMcAbhigama pUrvaka vaMdanAdikara ucita sthAna para baiThA / dharmalAbhAzISa dekara muni ne surAsura aura manuSyoM ko dharmopadeza diyA / "isa duHkharUpa samudra meM sukha prApti kA eka mAtra upAya dharma hI hai| vaha hai samyaktvamUla zrAvakadharma evaM sAdhudharma /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva cintAmaNi ratna ke samAna iSTaphaladAtA hai, paraMtu durlabha hai| deva - guru- dharma - jJAna para zraddhA lakSaNavAlA samyaktva hai / hAsyAdi cha, cAra kaSAya pAMca, Azrava, prema, mada aura krIr3A ina aThAraha doSoM se mukta hI deva hai / jJAna - darzana cAritra se pavitra AtmA, zayyA, pAtra, vastra, AhAra Adi sadoSa grahaNa na kare paMca mahAvratadhAraka, jo pAparahita mArga para svayaM calate haiM aura dUsaroM ko prerita karate haiM, nispRhI haiM ve guru haiM / svayaM ke hitaciMtaka sAdhaka ko, aise sadguru ko guru rUpa meM svIkAranA cAhie, jo svayaM tira jAte haiM aura dUsaroM ko tArane meM sakSama haiM / paMcamahAvrata rUpa yati (sAdhu) dharma, dvAdaza vrata rUpa zrAvakadharma / dAna - zIla-tapa-bhAva ke bheda se cAra prakAra kA dharma haiM / yaha dharma isa bhava meM icchita sukha evaM parabhava meM rAjA, cakravartitva Adi bhautika sukha prApta karavAkara mokSa sukha prApta karavAtA hai / sAdhu dharma kA utkRSTa phala zivagati / zrAvaka dharma kI utkRSTa gati bArahavA~ devaloka / jaghanya se donoM prathama svarga taka jA sakate haiM / he bhavyo ! manuSyabhava Adi durlabha sAmagrI jo prApta huI hai isako yathAzakti dharmArAdhanA se saphala karo / " ityAdi dharma dezanA dI / usa samaya bhavodvigna hokara aneka loga pravrajita hue / aneka vratadhArI zrAvaka hue / aneka samakitadhArI hue / rAjAdi kevalajJAnI ko vaMdanakara apane mahala meM gaye / muni bhagavaMta, niSkAraNa eka sthAna para nahIM rahate ataH muni bhagavaMta ne nUtana muniyoM ke sAtha vihAra kiyA / vasusAra purohita muni bhagavaMta ke pAsa Akara bhI nAstikatA ko chor3a nahIM sakA / asAdhya roga kI auSadhi hai hI nahIM / rAjA 14
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrI ke sahavAsa se sva- para darzana kA jJAtA hokara dRr3hadharmI ho gayA / eka bAra rAjasabhA meM rAjA ne sAdhu aura zrAvaka ke guNoM kI prazaMsA kI ki dhanya hai una muniyoM ko jo svadeha para bhI nirmamatvabhAva se bAraha prakAra ke tapa dvArA paraloka meM svahita kara lete haiM / taba vasusAra purohita ne kahA " svAmI ! kuzAstra ke upadeza dvArA logoM ko ye loga Thaga rahe haiM / jIva hI nahIM hai / paraloka bhI nahIM hai / na puNya hai, na pApa hai, usake abhAva meM zubha-azubha phala kaise hogA ? loka vyartha meM parabhava ke duHkha se Dara rahe haiM / isa bhava meM puNya karma mAnakara vyartha kleza bhoga rahe haiM / " " jo najaroM se dekhA jAtA hai, utanA hI loka hai / khAo pIo aura mauja karo / bhautika sukhoM ko chor3akara paraloka meM sukha kI AzA se tapa karanevAle bhraSTa hoMge / jaise gIdar3a mAMsa ko kinAre para rakhakara macchalI lene AyA, machalI jala meM calI gayI aura kinAre rakhA mAMsa gRddha pakSI le gayA / isa prakAra aihika viSayasukha ko chor3akara parabhava ke sukha ko lene ke lie daur3anevAle ubhaya bhraSTa hokara tIvra tapa vrata niyamAdi ke pAlana se svayaM ko Thagate haiM / " isa prakAra purohita kI karNakaTu vANI ko sunakara rAjA ne roSa ko chupAkara maMtrI kA mukha dekhA / taba sarvavidyA ke jJAtA maMtrI ne kahA 're mUr3ha ! svasaMvedana siddha aise jIva tattva kA niSedha kyoM karatA hai / pIr3ita zarIravAlA bhI putra janma evaM samAcArAdi se sukha ko kauna bhogatA hai ? svastha zarIra meM bhI putra maraNAdi ke duHkha ko kauna bhogatA hai? merA zarIra kRza hai, sthUla hai / isameM sva svAmI bhAva ko kauna dhAraNa karatA hai ? jIvakI siddhi hai hI / jIva siddha hone para paraloka bhI siddha, pApa-puNya, sukha-duHkha sabhI siddha ho gaye / jIva ke binA 'maiM nahIM hU~' aisA kauna bolatA hai ? ' 15
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'ahaM ca nAsmi' isameM to merI mAtA vandhyA hai, yaha nyAya lAgU hotA hai / ataH dAnAdi dharma se svargAdi kA phala aura hiMsAdi se narakAdi kA phala prApta hotA hai yaha siddha hai / " isa prakAra maMtrI ke vacana se purohita niruttara ho gyaa| sabhA meM rAjA se bhI apamAnita hokara ghara gayA / usa dina se lajjA ke kAraNa rAjasabhA meM AnA usane baMda kara diyA / maMtrI satkArita hokara ghara gyaa| isa prakAra maMtrI kA samaya gurvAdi ke pAsa evaM rAjA ke pAsa vyatIta ho rahA hai| ekabAra rAjA ko mastaka vedanA utpanna huI / auSadhopacAra se zAMta na hone para rAjA ne purohita ko bulAyA / purohita maMtrAdi kA jJAtA thA / usane usa vedanA ko maMtra se zIghra dUra kara dIyA / rAjA ne use AbhUSaNa Adi bheMTa diye / vaha punaH rAjA ke pAsa Ane lagA / logoM meM bhI usane punaH pratiSThA prApta kI / vaha nIti, artha aura kAmazAstroM meM kiMcit dharma kI bAtoM kA mizraNakara rAjA kA manoraMjana karane lagA / eka bAra maMtrI ne rAjA se kahA 'rAjan ! isa cArvAka caMDAla kA saMga karanA ucita nahIM hai / " isa prakAra maMtrI ke vacana para bhI rAjA mauna rahA / purohita ne krodhita hokara socA hA ! hA! zuddha viprakula meM utpanna hokara bhI isane mujhe caMDAla kahA / pahale bhI isane sabhA meM merA apamAna kiyA thaa| aba usa parAbhava ko phira tAjA kara diyA / isa prakAra parAbhava sahana karane vAlA adhamatA ko prApta hotA hai / kyoMki mAnI prANoM ko chor3a sakatA hai / paraMtu parAbhava sahana nahIM kara sakatA / kahA bhI hai " mAna khaMDana se prANa tyAga uttama, prANanAza se kSaNa mAtra duHkha, mAna bhaMga se pratidina duHkha | kIcar3a pairoM se rauMdA jAtA hai, agni nahIM / isalie prANa jAya to jAya, sukha bhI jAya to jAya, paraMtu kisI bhI 16
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 upAya se maMtrI kA anartha to karUMgA / aisA vicArakara purohita apane ghara gayA I aba vaha maMtrI ke chidroM ko dekhane lagA / merI nAstikatA ke kAraNa rAjA mere adhIna nahIM hogA / rAjA adhIna hue binA maMtrI kA anartha karane meM maiM asamartha hU~ / aisA socakara kisI sAdhu ke pAsa jainI kriyA kA abhyAsakara mAyAvI zrAvaka banakara rAjA kI sevA karane lagA / maMtrI ke samAna zrAvakAcAra kI bAteM karatA huA rAjA ko mohita karane lagA / dharmadaMbha se kauna ThagA nahIM jAtA ? maMtrI ne usakI mAyA jAna lI thI para usane upekSA bhAva rakhA / aura purohita rAjamAnya ho jAne se kAraNa ke binA dUra karanA bhI saMbhava nahIM thA / purohita dharmazAstroM kI bAtoM ke sAtha rAjA ko kAmazAstra kI bAteM bhI sunAkara manoraMjana karatA thA / isa prakAra pratidina hone se kAmarAga ne dharmarAga ko dhakkA de diyA / jaise majITha kA raMga kAjala ke saMga se naSTa hotA hai / agara kI gaMdha lahasuna se naSTa hotI hai / eka bAra kisI kArya se purohita maMtrI ke ghara gyaa| maMtrI ne use Asana dekara (AlApa saMlApa se) sammAnita kiyA / purohita ne idhara udhara dekhate hue maMtrI kI donoM patniyoM ko dekhA / aura socA 'aho ! inakA anupama sauMdarya hai| rUpa ke anumAna se guNa bhI nizcaya se saMbhavita haiM / dhanya haiM isa maMtrI ko jisako aisA bhoga saMgama milA hai / sAtha meM merI icchA pUrti kA upAya bhI mila gayA hai|' purohita kArya pUrNakara svagRha gayA / purohita lagnAdi bala se anAgata bAteM batAkara rAjA ko khuza bhI karatA thA / eka bAra ekAMta meM rAjA ne purohita ko pUchA 'he paMDita ! mere rAjya meM koI nyUnatA to nahIM hai ? taba 17
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrI ke dveSa se purohita bolA 'he svAmin ! gaja azva Adi sabhI anya rAjAoM se adhika haiM, paraMtu dharma artha kAma meM puruSa ke lie kAma hI sukhakara hai / dharma-artha kA phala kAma hI hai| vahA~ bhI kAma kA mukhya sAdhana strI hai / vaha bhAryA Apake pAsa nahIM hai / isase maiM mAnatA hU~ ki rAjyAdi samRddhi saba niSphala hai|" vismita hokara rAjA bolA "re vipra! kyoM asatya bola rahA haiM / bahuta sArI svarUpavAna va guNavAna rAniyA~ haiM / ' vipra bolA "bahuta haiM, parantu unameM Apake anurUpa eka bhI nahIM hai| ataH sattAmAtra se kyA? saMkhyAmAtra se kyA? kaudravA kA bhI bhojana, kA~ca ke bhI alaMkAra, khArA jala bhI tRSA chede, valkala se bhI deha AcchAdita kiyA jAya, paraMtu ve ghRtapUrNa, kanaka, drAkSajala daivIvastra samAna to kArya nahIM kara skte| vaise hI tumhArI striyA~ strI kA kArya nahIM kara sktii| taba rAjA ne pUchA "kyA merI priyAoM se bhI rUpa, saubhAgya aura guNAdhika aMganA kahIM dekhI yA sunI hai?" vipra bolA "svAmin ! maiMne do striyA~ sAkSAt dekhI haiN| unakA rUpa dekhakara hI maiM tumhArI priyAoM ko tRNa samAna mAnatA huuN| rAjA ne pUchA "kisake ghara? ve kanyAe~ pariNIta haiM yA apariNIta?" vaha duSTAtmA bolA "azakta aura anudyamI aise tumhAre dvArA pUchanA bhI vyartha hai|" rAjA ne kahA aisA kyoM bolatA hai / kyA maiM azakta aura anudyamI hU~?'' vipra ne kahA "agara aisA hai to ve striyA~ Apake maMtrI kI patniyA~ haiN| ApakA vaha naukara hai / vahA~ kaunasA parAkrama? udyama kara ke aMta:pura meM le Aie / ve tumhAre hI yogya hai| kyoMki strIratna ucita sthAna para zobhA detA hai| tumhArA rUpa, aizvarya, parAkrama, rAjyAdi sabhI una do striIyoM ke binA niSphala samajhanA striyoM se adhika kucha nahIM hai / kiMkara kI priyA tumase adhika rUpavAna ho to kiMkara ko lajjA AnI cAhie / svAmI se jyAdA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoga ucita nahIM hai| gRha Adi sabhI svAmI se nyUna caahie| Apako to usakI priyA ko aMta:pura meM lAkara use sajA denI caahie|" isa prakAra vipra vacana ko sunakara uddhata kAmavAsanA vAle ne bhI vicArA 'parastrI parihAra nAmaka vrata kA' maiM khaMDana nahIM karUMgA / phira vipra se kahA "saba acchA kruuNgaa|' vipra vahA~ se ghara gayA / rAjA kI AjJA lekara maMtrI ne eka jinacaitya banavAyA thA / usameM jina biMba pratiSThita karane ke prasaMga para vizAla paimAne para sAdharmika vAtsalya kA Ayojana kiyA aura rAjA ko bhI saparivAra nimaMtraNa diyA / rAjA ne socA "cAhatA thA vahIM huA'' maiM maMtrI patniyoM ko isa mauke para dekha lUMgA / samaya para rAjA gayA / bhojana parosane kA kArya maMtrI apanI patniyoM sahita kara rahA thA / rAjA ko adhika AdarapUrvaka tInoM bhojana parosate the / kaue kI dRSTi ghAva para rahatI hai / vaise hI rAjA kI dRSTi miSTAnnabhojana para na rahakara, bAra-bAra svarUpavAna camar3e se DhakI viSTA kI putalI para jA rahI thI / phira bhI jaise taise bhojana pUrNakara kAma vihvalatA ko chupAkara, maMtrI pradatta tAMbUla divyadukUla AbharaNa Adi ko svIkArakara ghara AyA / eka bAra ekAnta meM vipra ko rAjA ne kahA 'maMtrI patniyA~ to tUne kahA usase bhI adhika rupavAna haiM / ' vipra ne kahA "maiM to ApakA cAkara hU~ / kyA maiM Apase jhUTha bolUMgA ? abhI Apa unako aMta:pura meM lAkara kRtArtha baneM / " bhUpati bolA 'aisA kaise kareM ? kyoMki parastrI parihAra ke vratabhaMga se to durgati hogI, apayaza phailegA, svakula malIna hogA, unako grahaNa karane se loka nindA kareMge / ekAnta meM unako lene kA koI upAya bhI nahIM hai / vaise maMtrI merA dharma mitra bhI hai / suzrAvakoM meM agresara hai, dharma sahAyaka hone se upakArI hai, vinayI hai,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyI hai, parAkramI hai, buddhimAna hai, aise nirdoSI para doSAropaNa kaise ucita hai ? phira vizvAsI para vizvAsaghAta kA pApa kauna kareM ? isase pApa kA mUla aisA parastrI grahaNa kauna zuddha buddhivAlA ihabhava aura parabhava viruddha kArya karegA?" rAjA ke aise vacana sunakara durbuddhi kA bhaMDArI purohita aMtara meM duSTa, bAhara se ziSTatA batAtA haA bolA - "svAmin ! Apane acchA kahA / paraMtu eka pakSIya bAta kaise calegI ? nItizAstra kI bAta to suno / bhakta hotA hai vaha hitakArI vacana bolatA hai / hitakArI kAma karatA hai / jo ratna jagata meM utpanna hote haiM, usakA svAmI rAjA hotA hai / saba striyA~ ke svAmI Apa ho / Apake lie koI parastrI hai hI nahIM / maMtrI kI patnI grahaNa karane meM vrata bhaMga kaise hogA? agara svAmibhakta maMtrI hai to apanI patniyA~ samarpita kyoM nahIM karatA? aura maiMne to sunA hai ki yaha tumhAre vairI kisI rAjA ke vaza meM hai / eka dina Apako mAlUma ho jAyagA / Apa sarala haiM, vaha mAyAvI hai / ApakI isase mitratA kaisI ? ApakA droha karane vAlA agresara bhI kaise ! dharma sahAyakatA bhI ApakA vizvAsa pAne ke lie hI / usakI buddhi Adi zakti bhI guNa ke lie nahIM / yaha doSavAn Apake lie vizvasanIya nahIM hai / paraMtu Apane isa para vizvAsa kiyA hai / samaya Ane para saba prakaTa karUMgA / " rAjA ne socA kyA yaha kahatA hai, vaha saba satya hai? samaya para saba prakaTa hogA / rAjA ne use AjJA de dI / vaha gayA / paraMtu purohita ne rAjA ke hRdaya meM maMtrI ke prati avizvAsa kA bIja bo dIyA / usa dina se rAjA maMtrI para zaMkA karatA huA, usakI priyAoM ko pAne kI icchA karatA huA, bAhara se mitratA batAtA thA / kahA hai "zatruoM ke AyudhoM se
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinakA hRdaya nahIM bhedA jA sake vaise zUroM kA bhI hRdaya durjana khala vAkyoM se bheda detA hai / durjana aMtara meM praviSTa hokara maitrI kA vinAza karatA hai / haMsa kI coMca kSIra-nIra kA bheda karatI hai / agni jalAtI hai aura vAyu kA saMgama ho jAya to kahanA hI kyA?" girisaMgamanagara meM samaravIra rAjA rAjya karatA thA / eka bAra naravIra rAjA ke sAtha usakA virodha utpanna ho gayA / usa samaya rAjA ne nagara meM praveza karane vAloM kI jAMca karanI prAraMbha kara dI thI / taba chidrAnveSI purohita ne maMtrI para apakAra karane kA avasara jAnakara kUTalekha likhakara bahuta dravya dekara eka vipra ko diyA, aura mAyA karane kA zikSaNa bhI de diyA / vaha lekha lekara bAhara se AyA / dhUli dhUsarita hokara AyA / paharedAroM ko jAMca meM lekha milA / rAjA ke pAsa le gaye, rAjA ke pUchane para usane kahA "maiM isI nagara kA nAgarika nirdhanAvasthA ke kAraNa dAnI samaravIra rAjA ke pAsa gayA thA / usane yaha patra matisundara maMtrI ko dene ke lie mere sAtha diyA hai / mujhe svarNa bhI diyA hai / lekha meM kyA likhA hai, mujhe mAlUma nahIM / rAjA ne vipra ko ijAjata dekara lekha ko par3hA / / "svasti zrIgiri saMgamanagara se rAjAdhirAja samaravIra rAjA rativardhana nagara meM mere hRdayamitra mahAmaMtrI zrImAna matisAgara nAmA sasneha AliMganapUrvaka samAcAra bhejate haiM ki hama sadA kuzala haiM / ApakA kuzala cAhate haiM / Apane pUrva meM kahA thA ki maiM avasara pAkara vizvasta rAjA ko bAMdhakara Apako rAjya dUMgA / usa kArya ke lie Apa prayatnazIla hoMge / vaha dina jaba Aye, taba hameM zIghra sUcita kareM, jisase hama senA sahita Akara rAjya grahaNakara Apako AdhA rAjya dene kI zarta pUrNa kareMge / isa meM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI saMdeha na rakheM / jo koI pradhAna kArya ho to nivedana karAve / iti maMgalam " / rAjA ne socA aisA kabhI na socA na sunA / aise zrAvaka ke viSaya meM kisIne kapaTa se doSAropaNa to nahIM kiyA ! paraMtu aisI vicAraNA maiM kyoM karUM ? maMtrI kI patniyoM ko prApta karane kA yaha svarNAvasara haiM / maiM kyoM choDuM ? isakA yaha aparAdha prakaTakara usako daMDitakara usakI patniyoM ko svAdhIna karaluM / isase merA apavAda bhI nahIM hogA aisA vicArakara lekha maMtrI ko diyA / maMtrI ne apanI buddhi se purohita kA kapaTa jAnakara kahA "" 'nAtha ! yaha kisI duSTa kI anarthaceSTA hai / " taba bhUpati krodhita hokara bolA : re duSTa ! tU hI duSTa hai| mere jaise vizvAsI para hI tU aisI ceSTA karatA hai / svayaM kA doSa dUsare para DAlakara mujhe ThaganA cAhatA hai|" aisA kahakara lekha sabhA ko btaayaa| una sabhAsadoM ne maMtrI meM yaha doSa asaMbhavita jAnA aura dUsarI bAta kahane ko samartha na hone se mauna rahe / taba rAjA ne apane sainikoM ke dvArA maMtrI ko jela meM DalavAkara usakI priyAoM ko aMtaHpura meM le AyA / usake makAna para apanA adhikAra kara liyA / rAjA apane ko kRtakRtya mAnatA huA, apane rAjamahala meM gayA / taba khinna huA maMtrI socane lagA / 'dhikkAra hai aise rAjA ko / kahA hai " sarpa, durjana, nRpa, Aga, arthI, (yAcaka) nArI, yama, bhAgya, zastra, apathya, ambha (jala) viSa ye kisI ke nahIM hote|" rAjA ne yaha kArya merI patniyoM para rAga ke kAraNa kiyA hai / bhojana ke avasara para nA thA / dhikkAra hai isa vAsanA ko / nItijJa, dharmajJa evaM kulIna rAjA bhI mujha para aisA atyAcAra karane lagA / ' aisA lagatA hai, yaha saba cArvAka purohita kI cAla hai / usane hI rAjA ko bhramita kiyA hai / vyartha meM kisI ko doSa 22
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 nahIM denA hai / mere kie hue karmo kA hI yaha phala hai / aba rAjA kI viparItatA ke kAraNa merA rakSaka koI nahIM hai / priyAoM ke zIla rakSaNa kA upAya bhI koI nahIM / aba to cirakAla se ArAdhita jaina dharma hI merA eka mAtra zaraNa hai / dharma ko pAye hue logoM ko prAyaH deva vAMchita phala dete haiM / agara maiMne dharma svIkAra karane ke dina se zIla, samyaktva meM kiMcit virAdhanA na kI ho, to merI vipatti zIghra naSTa ho / aisA socakara maMtrI ne kAyotsarga kiyaa| usase AkarSita zAsanadevI ne sAkSAt prakaTa hokara kahA "terI vipatti naSTa ho gayI / kAyotsarga ko pAra / prAtaH rAjA svayaM satkAra karegA, taba jJAta hogA / " aisA kahakara vaha gayI / maMtrI ne dharma mahAtmya para vicAra karate hue kAyotsarga pUrNa kiyA / idhara maMtrI patniyA~ bhI zIla bhaMga kI AzaMkA se citrazAlA meM rahate hue pazcAttApa karane lagIM / rAjA ne unako vaza meM karane hetu dAsI bhejI / taba unhoMne dAsI ko dhakkA dekara nikAla diyA / svarga samAna citrazAlA meM bhI ve apane ko kArAgRha meM mAnane lagI, aura vicArane lagI / pati evaM svajanoM para vipatti se bhI zIla bhaMga kI vipatti bar3I hai / agara rAjA ne zIlabhaMga kA prayatna kiyA, to hama mara jaayeNgii| kahA hai" prANatyAga uttama na zIla khaMDana, prANa tyAga meM kSaNa duHkha aura zIla khaMDana meM naraka duHkha / anAryoM ke dvArA parAbhava hotA ho to rAjA zaraNabhUta hotA hai / paraMtu rAjA hI amaryAdI ho jAya to rakSaka kauna ? aba to dharma hI zaraNa hai / vahI isa vikaTa saMkaTa meM rakSA karegA / unhoMne socA ki hamane samyaktva aura zIlAdi dharma ko mana se na virAdhA ho to hamArA zIla akhaMDita raho / hama taba taka kAyotsarga meM rhegii|' donoM kAyotsarga meM rahI / taba devI ne prakaTa hokara kahA "kAussagga pAra lo / maiM aisA karUMgI jisa se tumhArA zIla akhaMDita 23
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahegA / " devI gayI / rAjA rAta ko aMta:pura meM AyA / unako lAne ko dAsI bhejI / dAsI una donoM ko vahA~ lAyI / rAjA ne devI ke anubhAva se paira aura mukha ko chor3akara kuSTha rogavAlI prItisundarI ko dekhA / taba rAjA ke pUchane para prItisuMdarI ne kahA "yaha roga cirakAla se hai / vaidyoM se asAdhya hai / " guNasundarI ke pAsa jAne para asahanIya durgaMdha usake zarIra se nikalate dekha, pUchane para usane asAdhya roga kahA / rAjA ne una donoM ko citrazAlA meM bheja diyA / phira svayaM socane lagA / 'dhikkAra hai bhAgya ko jisane aisI rupavAn striyoM ko aisI pIr3ita kI haiM / maiMne vastrAchAdita hone se jAnA nahIM / usa purohita ne merI buddhi bigAr3a dI / usane hI mujhase yaha pApa karavAyA hai / sarvaguNa saMpanna maMtrI ko maiMne kaSTa meM DAlA / maiMne dharma, kIrti, kula aura yaza malIna kiyaa| yaha saba purohita kA hI kapaTa hogA / vaha purohita daMbhI, adhama hI hai / maMtrI ke dvArA tiraskRta hone se, usane hI maMtrI ko apAya kaSTa meM DAlA hai / aba prAtaH maMtrI ko punaH maMtrI pada para birAjamAnakara usakI patniyA~ use dekara aparAdhI ko daMDita karUMgA / ' aisA vicArakara rAtri pUrNa kI / prAtaH rAjasabhA meM usa lekha lAnevAle ko bulAyA aura pUchA "satya bola, yaha lekha tujhe kisane diyA / " Dara se na bolane para sainikoM ne tAr3anA dI / taba vipra bolA "mujhe mata mAro / mujhe svarNa kA lobha dekara yaha kArya purohita vasusAra ne karavAyA hai / " phira rAjA ne usa lekha ko punaH par3hA aura akSaroM kA nirIkSaNa kiyA / vasusAra ke akSara pahacAne / phira apane pradhAna puruSoM ko bhejakara maMtrI ko sammAnapUrvaka rAjasabhA meM bulAkara gAr3ha AliMgana dekara AbhUSaNAdi se satkArakara, pUrvavat maMtrI pada pradAna kiyA / usakI priyAoM ko vastrAbhUSaNAdi
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ se sammAnitakara maMtrI ke ghara bhejaa| rAjA ne lekhavAhaka ke sAtha purohita ko daMDitakara deza se nikAla diyA / maMtrI aura usakI patniyoM ne devI kA upakAra mAnakara dharma ke mahAtmya kI bAra-bAra anumodanA kI / ekabAra rAjA ne apane priya pAtra maMtrI se kahA "terI patniyA~ doSa yukta haiM, to tU dUsarA vivAha kyoM nahIM karatA ? taba maMtrI ne kAyotsarga aura devI Agamana kI bAtakara ke rAjA ke mana meM dharma kA adhika mahAtmya biThAyA / rAjA ne socA "aho! mere bhAgya se devI ne mujhe bhasmasAta nahIM kiyaa| devI ne mujha para anukaMpA kI / " rAjA ne una tInoM kI, dharmamahAtmya kI anumodanA kI, aura maMtrI ke pAsa punaH apane akArya kI kSamA kI / isa prakAra samyaktva Adi dharma kI mahimA se prajA pulakita hokara prazaMsA ke puSpa bichAne lagI aura dharmAcaraNa karane lagI / ekabAra rAjA ne guru ke pAsa parastrI kI icchA se jo kArya kiyA usa pApa kI AlocanA lekara bahuta karmo kA kSaya kara diyA / tIrthayAtrAdi puNyakArya kiye / anukaMpA dAna diyA / apane rAjya meM amArI kA prarvatana karAyA / isa prakAra rAjA apanA samaya nirgamana kara rahA thA / maMtrI bhI utkRSTa bhAva se uparokta puNya kArya zakti anusAra priyAoM ke sAtha karatA thA / rAjA aura maMtrI pratidina jinezvaroM kI trikAla pUjA, donoM samaya Avazyaka parvatithi pauSadha karate the / maMtrI patniyA~ bhI zakti anusAra jinabhakti Adi dharmAcaraNa karatI thI / ekabAra atibala kevali bhagavaMta aneka muniyoM ke sAtha udyAna meM padhAre / udyAna pAlaka ne rAjA ko samAcAra diye /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA, maMtrI nagarajana sabhI vaMdana dezanA zravaNArtha Aye / sabhI ne tripradakSiNA kI aura vaMdanakara yathAyogya sthAna para baiThe / kevalajJAnI ne dezanA meM zarIra kI anityatA, lakSmI kI caMcalatA batAkara ina donoM kA upayoga dharma mArga meM satvara karane ko samajhAyA / rAjA ora maMtrI adhika saMvigna hue / maMtrI ne pUchA "he bhagavaMta! maine pUrva meM kauna se puNyapApa ke kArya kiye use batAne kI kRpA kare / " taba sabhA ko bodha ho, jinazAsana kI prabhAvanA ho, isalie maMtrI kA pUrvabhava kevalajJAnI ne sunAyA / isI bharatakSetra meM ratna saMcaya nagara meM naradatta nAmaka rAjA thA / usa rAjA ke nandana nAmaka mAli thA / usakI sunaMdA aura subhagA nAmaka do patniyA~ thii| nandana rAjA ke udyAna meM se puSpoM kI mAlAe~, devapUjA aura aMgabhoga ke lie pUrti karatA thA / kabhI kabhI puSpoM ke mukuTa, alaMkAra Adi banAkara rAjA ko detA thA / usa udyAna meM eka caitya meM yugAdIza ko jana samUha se pUjita dekhakara socA ye koI mahAn deva haiM, jisase itane loka inakI pUjA karate haiM / " usa dina usane bhagavAna ke sAmane manohara phala caDhAye / aura bAda meM rAjA ko puSpa arpaNa karane gayA / usa dina rAjA usa para adhika prasanna huA adhika bheMTa dI / nandana ne ise prabhu pUjA kA phala mAnA / usa dina se prabhu ke guNoM se anabhijJa bhI pratidina puSpa phaloM se jyAdA pUjA karane lagA / idhara rAjA bhI usa para khUba prasanna rahane lagA / rAjamAnAdi adhika dekhakara usakI patniyA~ bhI prabhu pUjA meM magna hone lagI / kahA hai- "dRSTaphala meM kauna pramAda kareM" usa nandana kA eka naukara thA / sukanTha nAmA / eka bAra puSpa le jAte hue derI se pahu~cane para nandana ne kahA "kyA tujhe kaida meM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ DAla diyA thA, so pUjA kA avasara chor3a diyA / " isa vacana se vaha bhI kruddha hokara puSpabhAra ko vahA~ chor3akara dezAntara jAkara, tApasa ke saMsarga meM Akara, tApasa huA / nandana ne svayaM puSpa le jAkara rAjA ko samarpita kiye / rAjA kI ora se adhikamAna pAna lakSmI kI vRddhi se adhikAdhika jina pUjA meM vRddhi kI / vaha mAli nandana kA jIva Ayu pUrNakara tU maMtrI huaa| ve hI donoM patniyA~ terI patniyA~ huI / sukaMTha tApasa purohita huA / pUrva ke vaira se usane tujhe kaida meM DalavAne kA kArya kiyA / jo vacana se baMdhA vaha karma bhI sAkSAt bhoganA par3atA hai / isase he bhavyAtmAoM / pAMcoM iMdriyo ke vikAroM kA saMvara karo / yaha sunakara maMtrI ko jAtismaraNa jJAna utpanna huaa| maMtrI ne kahA he bhagavaMta ! Apane jo kahA, vaha satya hai / maiMne vaisA hI dekhA / avyakta jinapUjA kA yaha phala hai to samajhapUrvaka jina pUjA, jinAjJA pAlana kA phala kitanA ?" isa prakAra cintana karate maMtrI aura rAjA adhika bhakti parAyaNa hue aura eka mAtra vacana ke pApa se bahuta phala zravaNa se saMvega ko prApta hue / bhagavaMta ko vaMdanakara sabhI apane-apane ghara gaye / maMtrI patniyoM ko bhI jAtismaraNa jJAna huA / ve bhI dharma ke prati dRr3ha zraddhAvAn huI / kramazaH rAjA aura maMtrI ko aneka putra hue aura aneka kanyAoM se vivAha kiyA / eka bAra donoM ne vairAgyabhAva se prerita hokara apane-apane putroM ko rAjya evaM maMtrI pada dekara brahmacaryapAlana meM rata hue / ve donoM eka bAra pauSadha meM the nagara meM Aga lagI / jala, dhUla Adi se bujhAne kA prayatna karane para bhI pauSadhAgAra taka pahu~ca gayI / pauSadha meM sthita rAjA kA parivAra bhayabhrAnta hokara bolA agni pAsa meM A gayI haiM / isalie bAhara Ao / aisA sunakara rAjA aura maMtrI ne
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ socA Aja pauSadha utsarga se liyA hai / prANa jAya to jAya paraMtu pratijJA kA bhaMga kaise kareM ? " 44 'prANa sabhI jagaha sulabha haiM, zuddha dharma durlabha hai / ataH prANa jAne ke prasaMga para zuddha dharma kA tyAga nahIM karanA cAhie / ' bahuta kahane para bhI jaba rAjA va maMtrI ko bAhara nikalate na dekhA taba dUsare pauSArthi saba bAhara A gaye / idhara rAjA va maMtrI ne agni kA prakopa dekhakara, logoM kA bhayArava sunakara sAgArI anazana svIkAra kara liyA / itane meM dekhate haiM to na to agni haiM aura na bhayArava hai / parivAra bhI svastha sthita hai / rAjA aura maMtrI vicAra karate haiM ki hame kSubhita karane ke lie kisI deva ne agni bhaya darzAyA hai / itane meM vahA~ puSpa vRSTi huI / una donoM ko praNAma karate hue, cAroM dizAoM ko udyotita karate hue do deva prakaTa hue / aura bole 'saudharmendra ne Apake vrata kI prazaMsA kI / hama parIkSA karane Aye / Apako dRr3ha jAnakara hama Apako namaskAra karate haiM / vahA~ ratna suvarNa kI vRSTikara deva svasthAnaka gaye / pauSadha kA kAlapUrNa hone para donoM ne pauSadha pArakara janamukha se dharma prazaMsA sunate hue, ghara jAkara pAraNA kiyA / zrAvaka kI gyAraha pratimA vahana kI / aMtima samaya meM anazana pUrvaka ArAdhanAkara paMcaparameSThi smaraNa pUrvaka Ayu pUrNakara zukra deva loka meM zakra ke sAmAnika deva hue / maMtrI patniyA~ bhI vahIM deva kI mitra deva huI / vahA~ bhI samyaktva sahita naMdIzvara tIrthAdi kI yAtrA Adi dharmakRtya karate hue, tIrthaMkara prabhu kI dezanA sunate hue devAyuSya pUrNakara rahe the / purohita jIva Ayu pUrNakara naraka meM gayA / aneka bhava bhramaNakara vipra huA / tApasa hokara ajJAna tapakara jyotiSka dhUmaketu deva huA / atibala muni mokSa meM gaye / 28
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ naumi-zrI-neminAmAnaM, jinaM sadbrahmacAriNAm / rAjImatI-prazAstAraM, raivatAcala saMsthitam // brahmacArI rAjImatI va pratibodhaka, raivatAcala para birAjamAna zrInemijinezvara ko praNAma karatA hU~ / taha taha payaTTivvaM, jaha jaha rAgadosA vilijjaMti / esa jiNANamANA saMgahiyA puvva sUrihiM // jinezvara prabhu ke zAsana meM Atma uddhAra kA kArya hI sarvottama kArya hai| AtmoddhAra kA artha-anAdi kAlina Atmapradeza para rahe hue karma paramANuoM ko dUra karanA / saMgrahita karma paramANu AtmA ko punaH karma paramANu saMgrahita karane ke lie prerita karate haiN| AtmA karma se prerita hokara naye-naye karmabaMdhana karatA rahatA hai| karmabandhana kI kriyA mukhyatayA do kAraNoM se hotI hai| ve kAraNa haiM-rAga-dveSa / saMsArI AtmA rAga-dveSa ke Azrita hokara aneka prakAra kI kriyAe~ karatI rahatI hai| usa paribhramaNa se AtmA ko mukta karanA, arthAt rAga-dveSa se dUra honA / vAstava meM rAga-dveSa ko dUra karane kA mArga jinazAsana hI prazasta karatA hai / jinazAsana kA artha hai jinAjJA kA pAlana / jinAjJA kA pAlana hI rAga-dveSa se mukta karavAtA hai / uparokta zoka meM jinAjJA kA pAlana kaba huA kahA jAya, isakA spaSTIkaraNa mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ne kiyA hai / "vaisA AcaraNa kiyA jAya jisase rAga-dveSa maMda hokara kSaya ho jAya~ / yahI jinAjJA kA artha pUrvAcAryoMne kiyA hai / " jinAjJA kA pAlana saMpUrNa rUpa se cAritradharma svIkAra karane se hI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotA hai | cAritradharma kA pratipAlana karane ke bhAva, pUrva meM jinezvara prabhukI dravyabhAva se bhakti kI ho, usI AtmA meM prakaTa hote haiM / hama yahA~ eka aise AtmA kI kathA prAraMbha karane jA rahe haiN| jisane logoM ko jinapUjA karate dekhakara bhagavaMta ke Age puSpa phala Adi car3hAne prAraMbha kiye| usa dina se dinoM dina usakI bhautika unnati hone se prabhu para prIti bar3hI aura usane prabhu pUjA meM jyAdA dhyAna diyA / jisake phala svarUpa, nandana mAlI se matisuMdara maMtrI, aura matisuMdara maMtrI se jayAnaMda rAjA banakara cAritra lekara, kevalajJAnI banakara, mokSa meM gayA / isake pUrva ke pRSThoM meM naMdanamAlI aura matisuMdara maMtrI kA | jIvana caritra diyA hai| aba matisuMdara jayAnaMda rAjA hokara kisa prakAra dharmodyota kara mokSa meM gayA / usa varNana ko diyA jA rahA hai / jambUdvIpa ke bharatakSetra ke madhya meM vaitADhyaparvata hai| vaha atyaMta zobhAyamAna hai / pUrva pazcima samudra se saMspRSTa hai| jahA~ arihaMta ke guNagAna karanevAle kinnara yugaloM ke gIta ke zabdoM se guphAe~ bhI gAtI hoM vaisA pratibhAsita hotA hai| jahA~ prathama donoM zreNI meM dakSiNadizi meM pacAsa nagara aura uttara zreNI meM sATha nagara haiN| una nagaroM ke ghara svarNa ratnamaya hone se atyaMta zobhAyamAna haiM / dUsarI zreNI yugala meM saudharmendra ke lokapAla, abhiyogIka devatAoM ke nAnA prakAra ke bhavana maNimaya haiM / usa parvata ke zikhara para siddhAyatana siddhakuTa Adi nau kuTa haiN| deva - apsarAoM kI krir3A se vaha sthAna zobhAyamAna hai / siddhAyatana meM deva vidyAcAraNa, jaMghAcAraNa, muni, vidyAdhara Adi bhakti karane Ate haiM / vaitADhyaparvata kI uttara zreNI meM maNi aura svarNa se sadA udyotita 30
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhoM se ramya gaganavallabha nagara kA, prajA kI surakSA karane meM parAkramI, buddhizAlI vidyAdharoM kA agraNI sahasrAyudha nAmaka svAmI thA / usakI zIlAdi guNAnvita prItama meM anurakta karuNA kI devI samAna mAlinI nAma kI rAnI thii| usane eka dina svapna meM cakra mu~ha meM praveza karate dekhA / naravIra rAjA kA jIva garbha meM AyA / rAnI ne rAjA se kahArAjA ne kahA 'tujhe cakravartI ke samAna putraratna kI prApti hogI / ' garbhakAla meM mAtA ne AhAra-vihAra para pUrNa dhyAna diyaa| / vartamAna kAlIna paristhiti para Apa logoM ko vizeSa dhyAna | denA caahie| kalpasUtra meM garbha ke pratipAlana para vivecana milatA hai| garbha kA pratipAlana bAlaka ke bhaviSya meM atyaMta upayogI hotA | hai| mAtA-pitA avazya dhyAna deM / garbhakAla pUrNa hone para zubhamuhUrta meM dizAoM ko prakAzita karate hue sarva lakSaNa saMpanna putra kA janma huA / sahasrAyudha ne vardhApana | kara uttamottama rIti se janmotsava manAyA svapnAnusAra 'cakrAyudha' nAmakaraNa kiyA / pAMca dhAvamAtAoM se lAlita-pAlita prajA ke manorathoM ke sAtha, bAlaka kalpavRkSa ke samAna bar3A huA / samaya para sakala kalA-kuzala huA / pitA ne ucita samaya para prajJapti Adi sahasra| vidyAe~ dI / kumAra ne bhI yathAvidhi vidyAe~ siddha kara lI / pUrva ke | prabala puNyodaya se divya zastra bhI siddha ho gye| pitA ne hajAroM kanyAoM ke sAtha usakA pANigrahaNa karavAyA / kumAra saMsArika sukhoM ko bhogatA thA / ekabAra cAraNazramaNa bhuvanAnaMdana nAma ke jJAnI guru saparivAra padhAre / rAjA dezanA zravaNArtha gayA / vaMdanakara yathAsthAna para baiThakara dezanA sunii| socA, 'cakrAyudha rAjyadhurA vahana karane kI yogyatAvAlA ho gayA hai| aba mujhe merA AtmakalyANa karanA caahie|' usane cakrAyudha kA rAjyabhiSekakara guru ke pAsa cAritra grahaNa kiyaa| cakrAyudha
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI samyaktva svIkArakara guru evaM pitA muni Adi ko namaskArakara nagara meM gayA / aneka logoM ne bhI samyaktvAdi grahaNa kiyaa| guru ne saparivAra anyatra vihAra kiyaa| sahasrAyudha rAjarSi grahaNa-Asevana zikSA ko grahaNakara zAstroM kA adhyayanakara, gItArtha hue| aneka ziSyoM ke svAmI hue / kramazaH guru ne unheM AcAryapada diyA / mahAparAkramazAlI cakrAyudha vidyAdevI ke dvArA diye gaye cakra se nAmakI sAmyatAvAlA ho gayA / cakrAyudha nAma sArthaka ho gayA / phira anya, kRtrima ratna banAkara usane svayaM ko 'cakrI' prasiddha kiyaa| sabhI rAjAoM ko jItanA prAraMbha kiyA / ekabAra vaha priyAoM ke sAtha naMdIzvaradvIpa ke arhanta bhagavanta ke sAmane nRtya kara rahA thA / usakI patniyA~ vividha vAdya bajA rahI thI / nRtya aura bhakti dekhakara kisI deva ne arhat bhakti se khuza hokara kAmItakarI vidyA dI / vidyA aura sAdhanAvidhi vinayapUrvaka grahaNakara, bhagavanta ko vaMdanakara, deva ko praNAmakara vaha patniyoM sahita apane nagara meM AyA / ekabAra rAjA devapradatta vidyA ko kisI vana meM siddha karane gayA / idhara laMkeza zatakaMTha meruparvata para ke jinabiMbo ko vaMdanakara laMkA jA rahA thaa| vidyAsAdhaka cakrAyudha ke upara se vimAna jAne se vimAna skhalita huaa| nIce cakrAyudha ko dekhakara krodhAMdha hokara laMkeza ne usako eka vRkSa ke sAtha nAgapAza se bAMdhakara apane nagarameM gayA / phira bhI cakrAyudha dhyAna se vicalita na hone se vidyA zIghra siddha ho gayI aura vaha nAgapAza ko tor3akara bolI / vatsa! tere sattva se maiM khuza huuN| merI kRpA se tuM jagata vijetA bana / kArya par3ane para mujhe yAda krnaa| aisA kahakara vaha aMtardhyAna ho gyii| cakrAyudha ne zatakaMTha kA kArya prajJapti vidyA se jAnA / vidyAsiddha cakrAyudha maMgala mahotsavapUrvaka nagara meM aayaa| ekabAra vidyAdhara yugala ne cakrAyudha se kahA / "ayodhyA pati kI ATha kanyAe~ Apake yogya haiM / unakA pANigrahaNa karanA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAhie / " vaha digyAtrA ke lie jAnA cAhatA thA / vizAlasenA ke sAtha prayANa kiyA / ayodhyA ke udyAna meM phuNcaa| rAjA ko samAcAra bheje / kanyA sahita daNDa do / taba zrIcandrarAjA ne yuddha kI taiyArI kI / yuddha prAraMbha huA / cakrI kI senA parAjita hone lgii| taba cakrAyudha ne zrIcandra ko bANoM ke AkramaNa se vyAkula kara diyA / taba zrIcandra ne apane pUrva ke ArAdhita deva ko yAda kiyA / deva AyA / zrI candra ne kahA "cakrAyudha ko bAMdhakara mere pAsa le Ao" deva bolA " isake prabala puNyodaya ke kAraNa maiM aisA nahIM kara sakatA / dUsarA koI kArya kaho / " mAnava ke puNya kI prabalatA ho to deva-dAnava bhI usakA ahita nahIM kara sakate / zrIcandra ne kahA "mujhe sadguru ke pAsa le jA / jisase mujhe parAbhava sahana karanA na par3e maiM vahA~ cAritra grahaNa kara lUMgA / " taba deva ne cakrAyudha ke zastroM ko staMbhita kara diyA aura zrIcandra ko sadguru ke pAsa le gayA / vahA~ usane cAritra le liyA / cakrAyudha ne apane sAmane zrIcandra ko na dekhakara jA~ca karavAyI to zrIcaMdra kI dIkSA ke samAcAra mile / vismita cakrAyudha donoM senAoM ke sAtha guru ke pAsa gayA / guru ko aura rAjarSi ko vaMdana kiyA / zrIcandrarAjA kI nispRhatA se AkarSita hokara usake pA~casau maMtriyoM ne pratibodha pAkara pravrajyA grahaNa kI / cakrAyudha ne rAjarSi se kSamAyAcanA kI / zrIcandra ke putra ko rAjya diyA / usane apanI AThoM bahanoM kA vivAha cakrAyudha se kiyA / bhUcaroM meM zrIcandra ko jItA, to sabako jIta liyA / aisA mAnakara vaha zatakaNTha ke pUrva aparAdha ko yAdakara laMkA kI ora calA / zatakaNTha ne usako Ate hue jAnakara laMkA ke cAroM aura sATha yojana kA Aga kA durga banavA diyA / taba cakrI ne jvAlinI 3 33
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyA se agni ko bujhA dii| durga ko miTTI ke ghar3e ke samAna cUrNa kara diyA / donoM rAjAoM kA tumula yuddha huA / usa yuddha | meM cakrAyudha ne zatakaNTha ke sAtha vidyAzastroM se yuddha meM usake eka-eka zastra kA khaMDanakara usake mastaka para vajramudgara se prahArakara murchita kara diyA / phira use eka vRkSa ke sAtha bAMdhakara, rakSakoM ko vahA~ rakhakara, senA ko Azvastakara cakrAyudha so gyaa| zatakaNTha socane lagA "isa loka meM evaM paraloka meM jIva svakRta karma se hI sukha-duHkha bhogate haiN| agara usa samaya dhyAnastha cakrAyudha ko maiMne upadravakara nAgapAza se nahIM bAMdhA hotA to Aja merA parAbhava nahIM hotA / isa parAbhava meM doSa merA hI hai / " / sajjana vyakti vahI hai jo duHkha ke samaya apane aparAdhoM ko dekhe aura sukha ke samaya dUsaroM ke upakAra ko dekheM / usane socA isa jagata meM AraMbha atyanta du:khadAyI hai| maiM isa rAjyAdi lakSmI ko chor3akara cAritra le lUM / yaha socakara usane usI samaya paMcamuSTi loca kara diyA / taba bhAva yati jAnakara deva ne usake bandhana chedakara muniveza arpaNa kiyA / vaha vahIM kAyotsarga meM sthita rahA / cakrI ko rakSakoM ne sArA vRttAMta kahA / prAtaH usane muni ko vaMdanA kI / stutikara, kSamApanAkara, zatakaNTha ke putra ko rAjya dekara usake dvArA pradatta sau kanyAoM se vivAhakara anya dvIpoM ke rAjAoM ko jItakara unake dvArA pradatta kanyAoM se vivAhakara vaitADhyaparvata para aayaa| vaitADhya kI dakSiNa zreNI meM eka mahAsarovara ke kinAre para ThaharA / vahA~ krIDA nimitta AyI huI eka hajAra kanyAoM ko apane para anurakta jAnakara zAdI kara lI / una kanyAoM ke rakSakoM ne unake pitAoM ko sUcanA dI / ve yuddha ke lie aaye| unako cakrI ne harA diyA / una khecaroM ne dakSiNazreNi ke mukhya khecararAjA rathanupura nagara ke vahnivega ko samAcAra diye / usane cakrAyudha ko duta dvArA kahalavAyA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki kanyAoM ko vApisa de do yA yuddha ke lie sajja ho jAoM / cakrAyudha ne yuddha ke nimaMtraNa ko svIkArakara rathanupura ko calA / donoM senAo meM bhayaMkara yuddha huA / subhaToM kI niSkAraNa mRtyu se udvigna vahnivega ne cakrAyudha se kahalavAyA / hama donoM Arhat haiM / yuddha hama donoM ke lie haiM / to niSkAraNa nara evaM pazuoM kI hatyA kyoM karavAe~ hama donoM hI yuddhakara, hAra jIta kA nirNaya kara leM / " cakrAyudha ne usakI bAta svIkAra kara lI / donoM meM ghamAsAna yuddha huA / usameM cakrAyudha ne vahnivega ko durjaya mAnakara cakra ko yAda kiyA / cakra hAtha meM AyA / cakra vahnivega para pheMkA / hRdaya para cakra kI coTa se vahnivega mUrchita ho gayA taba cakrAyudha sAdharmika ke nAte usako paMkhe se havA karane lagA / zItala jala kA chaMTakAva kiyA / zuddha zrAddha hone se cirakAla taka mUrchA nahIM rahI / saMjJA ko prApta hone para vahnivega ne socA, pUrva meM pitA ke sAtha dIkSA le lI hotI, to Aja yaha parAbhava sahana karanA nahIM par3atA / yaha dayAlu aura parAkramazAlI hai / agara cakra kI Ahata se maiM mara gayA hotA to nizcaya se durgati hotii| kyoMki puNya hInoM kI sadgati kaise hogI ? isakI ceSTA se aisA lagatA hai ki yaha dayAlu aura sAdharmika para bhaktivAna hai| aba to praNAma Adi se saMtuSTa karanA hI ThIka hai / aisA socakara bolA / he rAjan! ApakI adbhuta kRpA hai| aparAdhI ko bhI tumane nahIM mArA / aba merA rAjya le lo| bhAI ke sAtha yuddha nahIM karU~gA / maiM cAritra grahaNa karU~gA / zaktizAlI jAnakara tumako maiM praNAma karatA hU~ / cakrAyudha ne - maiM tere rAjya kA icchuka nahIM hU~ / tumane praNAma kara diyA / basa tuma rAjyazrI kA upabhoga kro| phira vahnivega ne usako sasammAna rAjya meM le jAkara sva- para pAMcasau kanyAe~ aura dIM / pUrva kI zatakanyAoM ke pitA ne bhI praNAmapUrvaka apanI kanyAe~ dIM / vahA~ se sabhI vidyAdhara rAjAoM ne usakA svAmItva svIkAra kiyaa| sabhI ne prAbhRta meM gajaazva-ratnAlaMkAra Adi diye / hajAroM vidyAdhara kanyAoM ke sAtha vahA~ kahA 35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAha kiyA / viveka yukta cakrI ne vahnivega ko mukhya ATha nagara aura zeSa nagara vidyAdharoM ko diye / phira uttara zreNi meM jAkara sabhI vidyAdharoM ko jIte / unhoMne bhI hajAroM kanyAe~ diiN| unase vivAhakara apane nagara meM sukhapUrvaka rahane lgaa| idhara vahnivega saMsAra se udvigna ho gayA thA / gurvAgama taka saMsAra meM rukA rahA saMsAra ke svarUpa ko samajhane vAlA saMsAra meM magna nahIM hotA / vaha to sadA saMsAra ko chor3ane kI icchAvAlA hI hotA hai / aise AtmAoM kA puNya bhI prabala hotA hai| usake puNya se AkarSita usake saMsArI pitA cAra jJAna ke dhanI mahAvega nAma ke vidyAcAraNa muni bhagavaMta padhAre / samAcAra milate hI saparivAra dezanA zravaNArtha gayA / vahA~ pitA muni kI dezanA zravaNakara sAtasau puruSa va striyoM ke sAtha cAritra grahaNa kiyA / kramazaH zrIcandra, zrI vahnivega, sahasrAyudha ye tInoM rAjarSi mokSa meM gaye / zatakaNTha rAjarSi pA~caveM bhava meM mokSa meM jAyeMge / " he bhavyAtmAoM ! isa varNana ko sunakara apane hRdaya meM cAritradharma ke mahattva ko samajhakara saMsAra se virakta hokara cAritra lekara AtmakalyANa ke mArga para Age bar3hane kA kArya kare / cakrAyudha ke digvijaya kA varNana kahane ke bAda aba jayAnaMda ke janma Adi kI bAteM kahI jAtI haiM / jaMbUdvIpa ke bharatakSetra meM vijayapura nagara thA / vahA~ dharma ke pratyakSa phala ko dekhakara koI nAstika nahIM thA / vahA~ vijayalakSmI se yukta jaya nAmakA rAjA thA / aura vijaya nAmakA usakA choTA bhAI yuvarAja thA / sUrya-candra ke samAna ve donoM nyAyapriya the / kahIM para bhI anIti rUpI aMdhakAra nahIM thA / ve mitra ko prasanna hone para pRthvI kA dAna dete the / aura zatru kA nAza karate the / una donoM ko kramazaH rati aura prIti ke samAna vimalA aura kamalA nAmaka rAniyA~ thI / ekabAra vimalA ne sukhapUrvaka sote hue eka svapna dekhA / siMha 36
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahita suara pAsa meM AyA / suara goda meM rahA aura siMha anyatra calA gayA / jAgRta hokara pati ko kahA / jayarAjA ne kahA tujhe guNa meM suara jaisA putra hogA / aura kisI anya strI ko siMha ke samAna putra hogA / donoM meM prIti hogI / rAnI putra hone ke harSa ke sAtha guNahIna hone ke kAraNa kheda ko prApta huI / idhara jyotiSka devaloka se vasusAra kA jIva vimalA kI kukSI meM AyA / vimalA meM putra ke prabhAva se hiMsA, krUratA, droha, avinaya, niSThuratA Adi doSa utpanna hone lage / samaya para putra prasava huA / jayarAjA ne svapna meM mAtA ne siMha ke darzana kiye the, aura putra meM siMha samAna guNa utpanna hoM, isa dRSTi se putra kA nAma siMhasAra diyA / kamalA ne bhI eka bAra svapna meM siMha aura suara ko pAsa AyA dekhA aura siMha goda meM rahA aura suara kahIM calA gayA / pati ko kahane para vijaya ne kahA tere siMha ke samAna putra hogA aura kisIko suara ke samAna putra hogA yA ho gayA hogA / svapna phala sunakara kamalA atyanta harSita huI / idhara zukra devaloka se matisAgara kA jIva usakI kukSI meM AyA / garbha ke kAraNa dharma evaM zaurya ke anukUla dohada utpanna hue| yuvarAja ne saba pUrNa kiye / idhara zaMkhapura ke mAnavIra rAjA ko jItane ke lie jayarAjA ko vinayapUrvaka kahakara vijaya yuvarAja gayA / vahA~ yuddha meM use harAkara aura bAMdhakara vijaya mAnavIra ko jayarAjA ke sAmane lAyA / usI samaya eka dAsI ne kamalA kI kukSi se putra janma ke samAcAra diye| jaya-vijaya donoM bhAI atyaMta pramudita hue / idhara dUsarI dAsI AyI aura usane kahA nAla dATate samaya svarNa kalaza milA hai| rAjA ne vaha kalaza maMgavAyA / apane pitA ke nAmAMkita ratna se paripUrNa kalaza dekhakara atyanta AnaMdita hokara pUre rAjya meM 37
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmotsava mnaayaa| putra kA nAma zrI jayAnaMdakumAra diyA / aba donoM putroM kA lAlana-pAlana dhAvamAtAoM se hone lagA / kalA grahaNa Ayu meM kalAcArya ke pAsa rahakara kalA grahaNa karane lage / samaya para donoM kalAvid ho gaye / kulAdi sAmagrI samAna hone para bhI karma ke kAraNa prakRti meM bheda huaa| siMhasAra adharmI, durbhaga, anyAyakartA aura apriya vacanI va avinIta thA / aura 'zrIjayAnaMda' zuddhadharmI, satyavacanI, zUra, paropakArI, udAra, kRtajJa, janapriya thA / loko meM siMhasAra usake durguNoM ke kAraNa apriya hone lagA / udhara 'zrIjayAnaMda' apane guNoM ke kAraNa priya pAtra hone lagA / siMhasAra logo ke mukha se jayAnaMda ke guNoM kI prazaMsA aura apanI niMdA sunakara krodhita hotA huA bAhara se prItivAna rahA / jayAnaMda to apane bar3e bhAI ke prati Adara aura aMtaraMga prIti dhAraNa karatA thA / guNI guNa ko dekhatA hai / doSI doSa ko dekhatA hai / ekabAra vasaMtaRtu meM udyAna meM krIr3A karate hue divya gIta, vAdya dhvani ko sunakara zabdAnusAra donoM kumAra usa ora gaye / eka guphA ke pAsa eka muni bhagavaMta ke pAsa deva - devIyA~ nAcagAna kara rahe the / kumAroM ne vaha adbhuta nATaka dekhA / idhara devaduMdubhi bajane lagI / muni bhagavaMta ko kevalajJAna utpanna huA / aneka deva Aye aura mahotsava kiyA / svarNakamalAsIna hokara muni ne dezanA dI / jayAnaMda ne samyaktva grahaNa kiyA aura pUchA he bhagavaMta ! yaha nATaka karanevAlA deva kauna hai ? kevalajJAnI muni ne kahA- vaitADhyaparvata para jayaMta nAmaka vidyAdhara sUryagrahaNa dekhakara pratibodhita hokara dIkSita huA / vaha maiM zrutAdhyayana kara gurvAdeza se ekAkI vihAra karate hue cAturmAsa meM viMdhyAcala parvata kI guphA meM upavAsa karake rahA / usa guphA se do yojana kI dUrI para 'giridurga' nAmaka nagara hai / vahA~ sunaMdarAjA thA / usake do sainika 38
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIma va soma nAmake rAjA ke priyapAtra the / guphA se eka kosa kI dUrI para rAjA kA gokula thaa| usakI rakSA ke lie ve vahA~ rahate the / zikAra ke lie vana meM Ate the / ekabAra ve isa vana meM Aye / mRga ko dekhakara bANa mArA para bANa na lagA / ve Azcarya meM mRga ke samIpa Aye / mujhe dekhakara socA, 'ina mahApuruSa ke prabhAva se apane bANa skhalita hue haiM / ye kahIM hameM bhasma na kara deM' / isalie ve donoM mere pAsa Aye aura bole "he tapasvI ! hamAre aparAdha kI kSamA karo / Apake mRgoM ko nahIM mAreMge / hamako bhasmasAt mata krnaa|" taba maiMne dharmalAbha dekara kahA-"tumako abhaya hai| kintu dharmatattva suno / sabhI jIvoM ko sukha priya hai| sabhI jIvitavya cAhate haiN| unake jIvana kA apaharaNakara narakAtithi mata bno| kyoMki mAMsAhAra, parastrIgamana aura paMcendriya vadha se prANI naraka meM jAtA hai| ahiMsA pAlana se Arogya, bala, yaza, nityasukha aura parama kalyANa hotA hai|" isa prakAra dharmazravaNakara pratibodha pAkara una donoM ne samyaktva sahita prathama aNuvrata aura mAMsAhAra kA niyama liyA / bhaktipUrvaka mujhe namanakara svasthAna gaye / vrata kI pratipAlanA karane lge| kisI samaya una donoM ke niyama kA vRttAMta sunakara usa mithyAdRSTi rAjA ne krodhita hokara unako Adeza diyA ki "jAo, alaga-alaga mRga ko mArakara le Ao / jisase Aja tumhAre hAtha se mAre mRga ke mAMsa se merI AtmA ko tRpta karU~ / jAo zIghra le Ao / ' donoM ne bAhara Akara nirNaya kiyA ki "mRga nahIM mile'' aisA pratyuttara thor3I dera vana meM ghumakara Akara de deNge| ve donoM vana meM gye| bhIma ne socA 'mRga ko mArU~gA to vratabhaMga aura na mAruM to rAjA kA kopa sahanA par3egA kyA karU~? maiM parataMtra huuN| parataMtratA meM vratabhaMga kA koI doSa nahIM hai / vrata kA phala paraloka meM milegA aura rAjA kA krodha to abhI' isa prakAra socakara mRga para bANa mArane lgaa| taba soma ne use bahuta samajhAyA / paraMtu usane mRgoM ko mArakara
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA ko arpaNa kiye| soma ne to mujhe 'prANa priya hai vaise sabhI ko| prANa priya hai| rAjA kupita hokara mere prANa hara legA to bhI maiM ina tRNabhakSaka pazuoM ko nahIM mArU~gA / ' kyoMki kahA hai "nItivaMta loka niMdA kare yA stuti kare, lakSmI Ave yA jAve, Aja hI maraNa A jAya yA yugAntara meM Aye / parantu dhIrapuruSa vrata se vicalita nahIM hote| sattvahIna puruSa tapa, zruta, jJAna dhanavAle kisI nimitta ko pAkara sva dharmamArga ko tajate haiM / sajjana puruSa to mRtyu ke samaya bhI apane vrata se vicalita nahIM hote / " isa prakAra socakara mRgoM ko chor3akara sattvazAlI soma ne rAjA ko mRga nahIM milA, aisA uttara dekara ghara gayA / rAjA ne bhIma ne lAye maga ke mAMsa ko AkaMTha khAyA / usako bahuta dAna diyA / phira bhIma se pUchA-"soma mRga ko kyoM nahIM lAyA / " taba bhIma ne IrSyA se saba kaha diyA / rAjA ne bhIma ko Adeza diyA / "mere sainikoM ko sAtha le jAkara merI AjJA kA khaMDana karanevAle soma ko mArakara le A / maiM tujhe eka gA~va inAma meM dUMgA / " grAma ke lobha se bhIma subhaToM ko lekara gayA / soma ko AzaMkA thI / vaha pUrNa hote dekha soma nagara ke bAhara jAne lgaa| bhIma bhI usake pIche gyaa| bhIma ne soma ko dekhA aura kahA "re duSTa! kAla svarUpa bhUpAla ke kruddha hone para tU kitanI dUra bhAga sakegA ?" vaha use dekhakara jora se bhAgA / thor3I dera meM to Age ke mArga para thoTI choTI meNDhakiyAM dikhAyI dI / vaha ruka gayA / vaha sattvavAn paMca parameSThi kA dhyAna karatA huA vahA~ tthhraa| bhIma va bhIma ke sainikoM ne bANa mAre para eka bhI bANa soma ko nahIM lagA / itane meM deva duMdubhI huI aura soma para puSpavarSA huI / bhIma aura bhIma ke AdamIyoM para patthara varSA hone lgii| ve sabhI bhAge aura rAjA ko jAkara saba vRttAMta kahA / idhara devI ne soma ke pAsa Akara meMDhakiyoM kA apaharaNa kara khaa| "tere dharma kI dRr3hatA se maiM prasanna 40 -
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ huuN| tU kAyotsarga pAra le| maiMne meNDhakiyoM ke vikurvaNa se terI parIkSA | kI hai| tU aba usa muni bhagavaMta ke pAsa jA / rAta vahA~ rahanA / / prAta: tujhe rAjya milegA / aisA kahakara vaha calI gayI / soma ne AnaMdita hokara, kAyotsarga pArakara, upasarga ke vRttAMta ko jAnakara, yahA~ Akara mujhe praNAma kiyA / " rAta meM soma ne vismayapUrvaka pUchA "he bhagavan! mujhe jIvanadAna denevAlI yaha devI kauna thii|" maiMne kahA "yaha isa guphA kI adhiSThAyikA devI hai / mujha para atyanta bhaktidhAraka hai| tuma donoM ne mere pAsa dharma svIkArA taba isane pUchA thA kyA ye vrata kA pAlana kareMge? taba maiMne kahA bhIma virAdhaka hogA aura soma ArAdhaka / phira avasara prApta hone para terI parIkSA kI aura tujha para saMtuSTa huI / " __ idhara rAjA soma ke vRttAMta se DarA, aura mAMsa ke ajIrNa se | visUcikA roga se grasta usI rAta ko marakara dUsarI naraka meM gayA / punya ke samAna utkaTa pApa bhI zIghra phala detA hai / bhIma bhI bhayabhIta huA aura usI rAta ko marakara vratabhaMgAdi ke pApa se rAjA ko milane dUsarI naraka meM calA gayA / prAta:maMtrIyoM ne rAjA kA aMtima kArya pUrNa kiyA putra nahIM hone se paMca divya prakaTa kiye / rAjayogya puruSa kA nizcita karane ke lie gajarAja kI suMDha meM kalaza diyA / gajarAja nagara meM se usa parvata kI ora calA / taba kuTuMba kI vyavasthA hetu nagara kI ora jAte hue gajarAja ko soma apane sammukha milA / hAthI ne usa para kalaza uMDela diyaa| use apanI pITha para biThAyA / cAmara Dhulane lge| azva hehArava karane lgaa| AkAza se devI bolI he-loko, suna lo| yaha soma sarvaguNa saMpanna tumhArA rAjA hai / isakI AjJA kA koi ullaMghana karegA to use yamAtithi karU~gI / " aisI vANI bolakara devI apane sthAna para gayI / soma kA rAjyAbhiSeka kiyA gayA / isa prakAra soma 41
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRr3hatApUrvaka ArAdhita dayAdharma se rAjyasukha ko bhogane lagA / bhUpa aura bhIma donoM hiMsA se naraka meM gye| guphA meM rahe hue mujhe pratidina vaMdana karake hI soma bhojana karatA thA / devI ke prabhAva se binA yuddha se hI zatruoM para vijaya prApta ho gayI / rAjA ne dayA ke pratyakSa phala ko dekhakara apane rAjya meM amArI paTaha bajA diyaa| dharmamaya rAjyoM kA upabhoga kara soma apanA AyuSya pUrNakara saudharma devaloka meM deva huaa| maiM bhI aneka dezoM meM vihAra karake puna: yahA~ AyA / isI devane avadhi se mujhe yahA~ AyA jAnakara pUrvopakAra kA smaraNakara nATyAdi bhakti kI / isa prakAra dayA aura guru sevA kA suMdara phala mAnakara | nityadharma meM udyama karanA caahie| isa prakAra jayAnaMda ne dharma svarUpa sunakara kahA "he prabhu! yuddhAdi kAraNa ke binA cAra aNuvratoM ke pAlana ke dvArA samyaktva ko zobhita rakhUgA / '' jJAnI guru ne kahA "ina kalpavRkSa samAna vratoM kA samyak pAlana krnaa| jisase donoM loka meM tu sukhabhAgI hogaa| jayAnaMda muni ko vaMdanakara apanI AtmA ko | kRtakRtya mAnatA huA apane ghara aayaa| siMhasAra ne dezanA sunI, para bhAre karmI hone se azraddhA karatA huA bhAI ke sAtha guru ko praNAmakara ghara AyA / sura-asura yathAzakti samyaktvAdi grahaNa kara nijanija sthAna para gye| muni bhI AkAzamArga se anyatra gaye / zrIjayAnanda deva-guru kI bhakti karate hue sarvajana vallabha ho gyaa|" eka bAra jayarAjA ne donoM kumAroM meM se rAjya calAne kI yogyatA kisa meM hai? aisA jAnane ke lie kisI sAmudrika ko gupta rUpa meM pUchA / taba siMhasAra evaM jayAnanda ke lakSaNoM ko jAnakara usane kahA "rAjan ! mujha para nArAja na honA / jaisA hai vaisA kaha rahA huuN| siMhasAra loka meM apriya svajanoM ko anarthakAraka, kRtaghna, krUrabuddhivAlA, Apatti kA sthAna, dharmadveSI hogA / vaha durgatigAmI bhI hai / 42 -
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayAnanda vizvAnaMdadAyaka, tInakhaMDa kA adhipati, aneka jIvoM para upakAra kartA, nyAyI, dharmI, lakSmIvAn , yazavAn aura mokSagAmI hai / " rAjA ne sAmudrikazAstrI kA kathana mana meM dhAraNakara usakA satkArakara usako jAne kI anumati de dI / ekabAra jayarAjA ne vijaya ko naimittika ke saba vacana khe| usa samaya eka dAsI kamare ke bAhara khar3I thI / usane suna liyaa| idhara rAjA yathAvasara siMhasAra kI parIkSA kara letA thA / use apane putra ke lakSaNoM kA paricaya ho gayA / siMhasAra unmatta hokara, bAjAra meM bhI krIr3A karane calA jAtA thaa| strI puruSoM ke AbhuSaNa hara letA thA / mArga meM azva ko daur3Akara nArIyoM ke ghar3e phor3a detA thA / rUpavAna nAriyoM kA apaharaNa kara letA thA / siMhasAra ke isa prakAra ke anyAya pravRtti se janatA ne rAjA ko zikAyata kii| rAjA ne unako Azvastakara bheje / rAjA ne siMhasAra ko bulAkara dhikkArA / do tIna bAra rAjA ne use TokA / ekabAra tAMbUladAsI rAjA ko tAMbUla dene jA rahI thii| usako siMhasAra balAtkAra se rokakara tAMbula lene lgaa| taba kupita hokara dAsI ne kahA "re duSTa ! naimittika ne kahA vaha satya hai|" kahA hai nadI kinAre vRkSa cirakAla taka nahIM rahatA, durjana se prIti cirakAla taka nahIM rahatI / pApAtmA ke pAsa lakSmI cirakAla taka nahIM rahatI, atilobhI kI dharmaprIti cirakAla taka nahIM rahatI aura striyoM ke hRdaya meM rahasya kI bAta cirakAla nahIM rahatI / dAsI ne saba kucha kaha diyA / siMhasAra usa samaya anya manaska hokara gayA / dAsI ne rAjA ko siMhasAra kI harakata batA dI / rAjA ne apane putra ko
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bulAkara gAr3ha krodha se kahA "re durvinIta! pratidina prajA ko pIr3ita karatA hai| hamAre nirmalakula ko kalaMkita karatA hai| ghara meM bhI duSTa ceSTA karatA hai / niSedha karane para bhI nahIM rukatA hai to calA jA kahIM dUra isase Age yahA~ rahegA to 'maiM terA anyAya sahana nahIM karU~gA / " aisA sunakara siMhasAra ne socA 'mere akele ke dezAMtara jAne se jayAnaMda rAjA evaM prajA ke anurAga se rAjA ho jAyagA / yadi use bhI sAtha le jAU~ to rAjya dene ke samaya rAjA mujhe bulAyeMge / rAjA ke lie hama donoM ke alAvA rAjya yogya anya koI nahIM hai| aisA socakara jayAnanda ko mAyApUrvaka kahA "bhAI / apanI unnatti ke lie hama dezAntara caleM / vahA~ adbhuta padArtha dekhane ko mileMge / nayI-nayI kalAeM sIkhane ko milegI / bhAgya kI parIkSA hogI / svajana durjana kA jJAna hogaa| aneka tIrthoM kI yAtrA hogii| zarIra kleza sahana karanevAlA bnegaa| ThagoM ke kAryoM ko dekhakara nipuNatA prApta hogI / aise guNa dezAntara gaye binA nahIM Ate / maiM tere viyoga ko sahana na kara sakane se akele nahIM jAnA cAhatA / ataH cala / apane pitA ko binA pUche hI jAya~, nahIM to aMtarAya hogA / " jayAnandakumAra saumyaprakRtivAna thA / saralatA se siMhasAra ke vacanoM ko akRtrima mAnakara usake kathanAnusAra talavAra hAtha meM lekara kisI ko kahe binA calA / kaI kosa jAne ke bAda dharma-adharma ke kathA prasaMga para jayAnaMda ne kahA "dharma ke prabhAva se apAra lakSmI, prazaMsanIya vANI, saubhAgyazAlI zarIra, hAthoM meM zakti prApta hotI hai aura cAroM dizAoM meM yaza phailatA hai| jo Arhat dharma ko bhajatA hai unako dharma sukha detA hai, vipattiyoM kA nAza karatA hai| amaMgala ko naSTa karatA hai| vyAdhi kA nAza karatA hai| kalyANa karatA hai| isalie dharma hI kalyANakara hai| siMhasAra ne kahA / bhAI / tere vacana satya hai paraMtu vartamAna 44 mA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ | meM to adharma se hI saMpatti prApta hotI hai| dharma se, to vipattiyA~ milatI hai| jayAnaMda ne kahA "jina ko pApAnubaMdhI puNya kA udaya hai una krUrakarmI ko sukha aura jinako puNyAnubaMdhI pApa kA udaya hai unako vipattiyA~ hotI hai / paraMtu vaha parabhava arjita puNya-pApa para AdhArita hai| isabhava ke puNya-pApa kA phala to bhavAMtara meM milegaa|" taba duSTAtmA siMhasAra bhAI para prema dikhAtA huA bolA "bhAI! prema hara aise vivAda se kyA? kisI vijJa ko pUchege aura usake vacana ko pramANa bhUta mAneMge / " jayAnaMda ne saralabhAva se kahA 'isI prakAra ho'| phira usane socA 'jayAnaMda rAjA aura prajA meM prItikAraka hone se rAjya yogya yaha hai, isakI A~khe zarta se le laM, isa vicAra se vaha bolA ki "zarta ke binA to majA nahIM aaygaa| ataH jo hAre vaha dUsare ko apanI A~kheM de deN| jayAnaMda ne sarala bhAva se ise eka prakAra kI majAka mAnakara zarta svIkAra kara lI / " | jayAnaMda ne socA ki maiM jItUMgA hI / jIta dharma kI hai| para mujhe usakI A~kheM thor3I hI lenI hai / bhale hI yaha zarta kara le / | kisI choTe gA~va ke bAhara grAma ThAkura ko dekhakara siMhasAra ne usako namaskAra kiyA / aura kahA-"maiM pApa se sukha milatA hai aura yaha dharma se sukha milatA hai aisA kahatA hai| aisA vyaMga meM bolakara kahA Apa kaho-"isameM satyavAdI kauna hai ? ThAkura siMha kI mAyA ko jAne binA aura usake namana Adi se prabhAvita hokara bolA 'Apa satyavAdI hai|" phira duSTa buddhivAlA siMha bhAI ke sAtha calA / thor3I dUra jAkara bolA bhAI! zarta hAra gye| aba A~kheM de do / " "jayAnaMda ne kahA adharmI ye grAmavAsI kyA jAnate haiM ? kUTasAkSI dene meM unakI jIbha kahIM skhalita nahIM hotI / ataH haMsa aura kAka kI kathA sunakara ina grAmINoM para vizvAsa na kara / siMhasAra ne pUchA "kauna haMsa kauna kauA ? / "
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ taba jayAnaMda ne haMsa aura kAka kI kathA kahIM / dhanyapara grAma meM eka sarovara thA / vahA~ jalacara prANI ko dekhakara eka kauA paMkha bhIga jAne se ur3ane meM asamartha hokara jala meM DUbane lagA, taba eka haMsI ne karUNA se prerita hokara apane pati haMsa ko use bacAne ko kahA / haMsa ne use bacA liyaa| taba svastha hokara kauA usa haMsa ke jor3e ko apane sthAna para le gayA / phala lAkara unakA Adara-satkAra kiyA / thor3I dera bAda haMsa ke sAtha haMsI jAne lagI to kaue ne kahA-'kahA~ jA rahI hai' kaue ne use rokI / haMsa ne kahA-'yaha merI priyA hai, terI nahIM / ' kaue ne kahA 'yaha merI hai' haMsa bolA 'raMga meM bhinnatA kaise? 'kaue ne kahA-bahana samAna rUpavAlI hotI hai| anya kulotpanna priyA to anya rUpavAlI hotI hai| agara vizvAsa na ho to grAma vAloM ko pUcha le / unakA vacana pramANa hai| haMsa ne usakA kahanA maanaa| phira haMsa-haMsI ko vahA~ hI rakhakara | kauA kisI grAma meM gayA aura mAnavIya bhASA meM apanA vivAda batAkara bolA / he loko! asatyasAkSI se bhI merI bAta satya kahanA / nahIM to striyoM ke mastaka para rahe ghar3o meM azuci karU~gA / pazuoM ke ghAva para coMca mArakara unako duHkha dUMgA / nara nArI ke mastaka para baiThakara zIghra calA jAU~gA / dhUpa meM rakhe dhAnya ko khA jAU~gA / bAlakoM ke hAtha se bhakSya padArtha khIMca lUMgA / ityAdi bAte khiiN| dharmAdharma se ajJAta hone se usakI bAteM grAmavAsiyoM ne svIkAra kara lii| phira donoM vahA~ aaye| nyAya mAMgA aura una grAmavAsiyoM ne Darake mAre jhuThI sAkSI de dii| haMsI kaue ko de dii| taba haMsa ko duHkhI dekhakara kauvA bolA he| mitra! terI priyA ko tu le le| terA droha maiM nahIM karU~gA / isa prakAra maiMne grAmavAsiyoM kI parIkSA kI hai| phira kauA grAmavAsiyoM se bolA / 'he loko! kiMcit kAraNa se tuma jaise jhuTha sAkSI denevAle ko iha-paraloka meM duHkha hogaa| hiMsAdi sabhI pApoM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM jhuThasAkSI kA pApa adhika hai / taba kaue ne kahIM se aMgAre lAkara grAmalokoM ke gharoM para DAlakara jlaayaa| grAmavAsi jalakara mareM aura durgati meM gye| ataH he siMhasAra! isa kathA ko sunakara tU ThAkura kI bAta para vizvAsa mata kara / taMba siMha ne kahA "aise kUTa kathAnakoM se mujhe kyoM Thaga rahA hai ? kyoMki pazu manuSya ke jaisI ceSTA nahIM kara sakate / " jayAnaMda ne kahA yaha satya hai, parantu haMsa kaue kI isa ceSTA kA kAraNa suna / isa grAma meM zrImukha yakSa logoM ke dvArA pUjA jAtA hai| aura naMdIpura meM naMdIyakSa usakA mitra hai / ekabAra zrImukha naMdIyakSa ke ghara gayA / mitra ne svAgata kiyA / zrImukha ne naMdIyakSa se kahA "tU mere vahA~ kyoM nahIM AtA?" taba naMdIyakSa ne kahA-"tere grAmajanoM ke Dara ke mAre nahIM AtA / ye jJAna vikala hai / " zrImukha ne kahA~ parIkSA ke binA mujhe vizvAsa nahIM hogA / taba ve donoM haMsa-kauA banakara vahA~ gaye aura pUrva kathita parIkSA lI / isase haMsa kauo kI kathA ko satya mAna / ' aura uttama puruSa AnaMdarAja ke samAna jhuTha nahIM bolate / siMha ke pUchane para jayAnaMda ne yaha kathA kahIM / / naMdIpura meM AnaMda nAma kA rAjA satyavAdI, uttama prakRtivAna, pApabhIru, bala-bhAgya-parAkrama meM praur3ha, battIsa lakSaNavaMta, aneka rAjAoM se sevita Arhat dharmapAlaka thA / vaha ati RddhivAna hone se eka kror3a mUlya ke AbhUSaNa zarIra para dhAraNa karatA thA / ekabAra rAjA alaMkAra va sainyasahita azva ghUmAne ke lie gyaa| vahA~ acAnaka rAjA kA azva AkAza meM ur3A aura rAjA ko eka aTavI meM le gyaa| rAjA ghor3e para se kUda par3A / azva adRzya ho gyaa| taba rAjA vismita hokara idhara-udhara dekhatA hai| itane meM cAra cora Ayudha sahita vahA~ Aye / rAjA aMza mAtra bhI Dare binA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ baiThA rahA / taba una coroM ne khaa| aho AbhUSaNa sahita tU hamAre bhAgya se milA hai| hamArA caritra suno / hama surapura rAjA ke sevaka haiN| hamAre alpa aparAdha se rAjA ne hameM deza se niSkAsita kiye haiN| guru ke pAsa dharma pAye hue hamane AjIvikA kA dUsarA upAya na dekhakara corI kA kArya AraMbha kiyA hai| paraMtu hamane niyama liyA hai 'corI meM rAjA ke alAvA kisI kA dhana na lenA / kyoMki alpa RddhivAle ke ghara corI karane se vaha duHkhI hotA hai| rAjA duHkhI nahIM hotaa| aura choTI-choTI coriyoM meM durdhyAna rahatA hai| ataH lAkha rupaye se kama corI nahIM krnii| isalie he satpuruSa! satya bola / ye tere AbhUSaNa kitane mUlya ke haiM ? mahAna puruSa asatya nahIM bolate, aisA hama mAnate haiN| taba nRpane socA' 'ye cora svayaM kI AjIvikA hetu AbhUSaNa le-leMge to le lene do / mUlya to jo hai vahI khuuNgaa| pApamUla asatya to nahIM boluuNgaa| dhana to jAnevAlA hai| satya dharma to sthira hai| dhana se alpasukha milatA hai aura dharma se anaMta sukha / aisA socakara bolA / "maiM rAjA huuN| azva ke dvArA lAyA gayA isa aTavI meM AyA huuN| ye| mere alaMkAra eka karor3a mUlya ke haiM" aisA kahakara rAjA ne alaMkAra utArakara de diye / taba ve AnaMdita hokara AbhUSaNa lekara cale gaye / rAjA vana meM ghUmatA huA eka tApasAzrama meM pahu~cA / kulapati ke pUchane para apanA satya vRttAMta kahA / kulapati ne kahA | "isa vana meM eka rAkSasa rahatA hai| vaha tApasoM ke alAvA manuSya ko khA jAtA hai| ataH tuma tApasa veSa le lo to jIvita raha skoge| taba rAjA ne tApasa veSa le liyA / phalAhArakara snAna ke lie sarovara para AyA / taba use rAkSasa milA / rAkSasa ne pUchA- he bhikSu! tU nayA kahA~ se AyA? maiM pratidina eka mAnava ko khAtA hU~ aura varSa meM eka battIsa lakSaNa puruSa ko khAtA huuN|" aisA lakSaNavAlA naMdIpura kA rAjA hai| maiM use khAnA cAhatA 48
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ hU~ / paraMtu usake pAsa rahe hue parivAra ke kAraNa maiM use khA nahIM sakatA / tU kauna hai ? satya bola / rAjA ne socA 'yadi satya kahatA hU~ to yaha mujhe khA legA / aura asatya bolUM to pApa kA bhAgI banatA hU~ / prANoM ke lie praNa kA nAza karanA eka adhama kRtya hai| prANoM se bhI dharma uttama hai / yaha rAkSasa mujhe bhakSaNakara dUsare ko nahIM khAyagA to dUsare ko bacAne kA punya to milegA hii|' isa prakAra vicArakara rAjA ne kahA-naMdIpura kA rAjA maiM hI hU~ / Apako jaisA ucita lage, vaisA karo / taba rAkSasa bolA / re sattvazAlI / maiM muni ko nahIM khAtA / terA yaha munitva kRtrima hai yA akRtrima? rAjA ne kahA "maiM tApasa nahIM huuN| ye valkala maiMne muni vacanoM se abhI dhAraNa kiye hai" taba rAkSasa ne kahA-"to aba maiM tujhe khA rahA hU~ / iSTa deva ko yAda kara / " rAjA bhI apane zarIra para kA mamatva chor3akara paMca parameSThi kA smaraNa karatA huA baiTha gayA / rAkSasa bhayaMkara hAsya karatA huA, AkAza ko kaMpAtA huA, dAMtoM ko kaTa-kaTAtA huA rAjA ko mArane ke lie daur3A / phira bhI rAjA akSubdha hI rahA / thoDI dera bAda rAjA A~kha kholakara dekhatA hai to naMdIpura meM hI sevakoM ke sAtha svayaM ko dekhA / araNya Adi ko na dekhakara aura apane Upara puSTavRSTi hotI dekhakara socA 'kyA yaha saba indrajAla thA' ? / usa samaya eka yakSa prakaTa hokara bolA / "maiM tere nagara ke bAhara (udyAna meM janatA dvArA pUjita) rahatA hU~ / merA mitra mujhe milane AyA / maiM usake sAtha usake gA~va meM gayA / vahA~ una grAmavAloM kI parIkSA lI / phira usane kahA 'tere nagara ke loga kaise hai? taba maiMne kahA 'mere nagara meM rAjA prajA sabhI satyavAdI uttamapuruSa haiM / ' phira hamane tumhArI parIkSA lI / yaha saba terI parIkSA ke lie kiyA thA / tumako dhanya hai / tumane prANa nAza kA avasara Ane para bhI vrata na chor3A / yakSa ne rAjA ko eka
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ talavAra (zatru para vijaya prApta karanevAlI) aura kaSTahara maNi dekara svasthAna gayA / usa vRttAMta ko dekhakara prajA ne rAjA kI adhika stuti kI / rAjA bhI puNyAnubhAva se rAjya sukha ko bhoga rahA thA / isa prakAra usa rAjA ne khaDga ke dvArA aneka rAjAoM ko vaza meM kiyA aura maNi se anekoM para upakAra karatA huaa| samyaktva sahita aNuvratoM kA pAlana karatA huA / sAta kSetroM meM vitta kA viniyoga karatA huA AyuSya purNakara devaloka meM gayA / jayAnaMdakumAra ne kahA "isalie jisa nagara meM satyavAdI uttama puruSa rahate haiM, vahA~ jAkara uttama puruSa ko pachege / usa samaya vivAda kA nirNaya hone para zarta kA pAlana kreNge|" donoM calate hue vizAlapura nagara meM Aye / vahA~ udyAna meM vidyAvilAsa nAmaka mahAzaya kalAcArya ko dekhA / ve pA~casau rAjaputroM ko dhanurveda Adi kalA par3hAte the / jayAnaMda ne unako zAstra vizArada mAnakara siMhasAra ke sAtha jAkara vivAda ke viSaya meM prazna kiyA / kalAcArya ne kahA "sarva zAstravettAoM kA yaha mata hai ki dharma se ihaloka paraloka meM sukha aura adharma se du:kha milatA hai / yaha sunakara jayAnaMda harSita huaa| siMhasAra kA mukha mlAna ho gayA / ve donoM kalAcArya ke pAsa kalAdhyayana karane raha gaye / jayAnaMda ne vinayAdi guNoM se kalAcArya aura chAtroM kA sneha prApta kara liyA / saba kalAe~ alpavidhi meM sIkha lIM / aba vaha kalAcArya ke nirdeza se chAtroM ko adhyApana karavAtA hai / isase vaha sabhI ko priya ho gayA / siMhasAra jayAnaMda se spardhA karate hue adhyayana karatA thaa| para thor3I kalA hI grahaNa kara sakA, kyoMki vidyA aura guNa bhAgyAnusAra prApta hote haiM / "
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahA~ kA rAjA vizAlajaya hai| vaha chaH chaH mahine meM chAtroM kI parIkSA letA hai / parIkSA ke samaya rAjA vahA~ parIkSA lene aayaa| taba kalAcArya ne rAjA ke sAmane vidyArthiyoM ko biThAkara tAlavRkSa para eka 'morapiccha' rakhakara kahA "tuma kyA-kyA dekhate ho?" anekoMne eka-eka karake pratyuttara diyA kI hama tAlavRkSa, zAkhA aura mayUrapiccha dekhate haiM / kalAcArya ne unako baiThane ko khaa| phira jayAnaMda se puuchaa| "he vatsa! tu kyA dekhatA hai? taba usane kahA"maiM mayUrapiccha kA madhyabhAga dekhatA huuN| harSitaguru ne use bANa calAne kA Adeza diyaa| usane bhI madhyabhAga cheda diyA / phira sau padmapatra ke gurukathita bhAga ko asi se cheda diyaa| dUsare bhAga ko kucha nahIM huA / hAtha se cakra chor3akara sAta tAlapatra ko chede| dUra rahI zilA ko zakti se cUrNa kara dI / azvayuddha meM hajAroM yoddhAoM ko jIta liyA / anya aneka kalAoM kI parIkSA meM usako sarvotkRSTa jAnakara vismita rAjA ne pUchA 'yaha kauna hai?' kalAcArya ne kahA "ye donoM bhAI kSatriya aura vaidezika hai / par3hate hai| itanA jAnatA ha~ adhika nahIM / " phira rAjA ne uttama kalA-guNa jAnakara lakSaNoM ko dekhakara nirNaya kiyA ki ye koI rAjakumAra haiM / saba chAtroM kA satkArakara aura aneka kalAoM kA abhyAsa karane hetu preraNA dekara kalAcArya kI pUjAkara rAjA apane mahala ko gayA / jayAnaMda ne kalAcArya ke pAsa gIta nATya Adi 72 kalAoM kI zikSA kramazaH prApta kI / apanI nipuNatA se chAtroM ko par3hAkara guru ko vizrAma bhI dene lagA / apane guNoM se vaha nagarajanoM kA priya bhI ho gayA / idhara rAjA ne usakI parIkSA ke lie par3aha bajavAyA ki mere hAthI ko jo tolegA usako usakA icchita deza dUMgA / jayAnanda ne gaja tolane kI cunautI svIkAra kI / phira usane eka naukA meM gaja ko car3hAyA aura nAva sarovara meM chodd'ii| vaha naukA jala meM
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jitanI gaharI gayI vahA~ nizAna kiyaa| phira naukA bAhara nikAlakara gaja ko utArakara, naukA ko jala meM le jAkara patthara bharane lagA / usI nizAna jitanI naukA jala meM gayI utane patthara usane bhara diye| phira naukA ko bAhara nikAlakara una pattharoM ko tulavAkara rAjA se kahA ApakA hAthI itanA vajanavAlA hai| rAjA usakI buddhi se vismita hokara use bahumAnapUrvaka apane ghara le gayA / vahA~ snAnAdi karavAkara bahuta gaurava se bhojanAdi karavAkara, apane mahala meM use ThaharAyA / use sabhI kalAoM meM vizArada jAnakara usakI icchA na hote hue bhI apanI putrI maNimaMjarI kA vivAha usake sAtha kara diyA / phira rAjA ne usako eka deza aura bar3A mahala bhI diyA / phira usane usa deza ke AsapAsa ke aneka rAjAoM ko vaza meM kara rAjA kI va apanI pratiSThA vistArita kI / ekabAra sUrarAjA ko jItane ke lie jayAnaMda svayaM gayA aura use jItakara rAjA ke pAsa le AyA / sUrarAjA ne vizAlajaya rAjA ko praNAma kiyA / taba jayAnaMda ke kahane se use apane rAjya meM bheja diyA / kyoMki satpuruSoM kA krodha praNAma taka hI rahatA hai| sUrarAjA ne, mujhe eka bAlaka ne jIta liyA aisA socakara apane putra ko rAjya dekara svayaM pravarjita huA / kramaza: niraticAra cAritra kA pAlanakara kevalajJAna prAptakara mokSagAmI huaa| jayAnaMda ne apane bhAI ko lakSmI Adi dene kA prayatna kiyA para IrSyA aura abhimAna ke kAraNa usane kucha nahIM liyA / svecchA se vahA~ rahA / kahA haiM-manuSya punyodaya se hI bhoga ke bhAjana banate haiN| bhAgya evaM zatru para vijaya se rAjya kI vRddhi karanevAle jayAnanda para rAjA aura prajA donoM atyaMta khuza the| isa prakAra samaya jA rahA thA / siMhasAra mana meM jala rahA thaa| usane usako duHkhI karane ke lie ekAMta meM kahA "he bhAI! hama dezAMtara jAne ke lie ghara se nikale
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ the| taraha-taraha ke Azcarya darzana kI icchA eka sthAna para rahane se pUrNa nahIM hogI / hamArA nagara pAsa meM hai, agara pitA ko mAlUma hogA to vApisa jAnA par3egA / aura kautuka kI bhAvanA bhI pUrNa nahIM hogii| agara tuma nahIM Ate ho to maiM jAU~gA para tumhArA viyoga asahanIya hogA / usakI bhAvanA dekhakara snehavaza jayAnaMda ne jAne kI taiyArI kara lii| mahala ke eka dvAra para eka thoka likha diyA ki-" "jalAzaya meM ATha mAsa krIr3Akara haMsa mAnasarovara meM (varSARtu meM) sthira hotA hai / " rAta ko donoM bhAI talavAra lekara, nikala gaye / prAtaH pati ko na dekhakara maNimaMjarIne khoja karavAyI, para patA na lgaa| maNimaMjarI kI najara eka dina usa dvAra para gayI aura vahA~ likhita zoka par3hA, taba usane apane pitA va parivAra se kahA "ve kutUhalavaza deza dekhane gaye haiM, ghumakara varSARtu meM vApisa AyeMge / "taba sabhI zokamukta hue / " donoM bhAI araNya meM gye| vahA~ siMha ne kahA maiM to adharma se vana meM kaSTa sahana kara rahA huuN| paraMtu tumako isa vana meM kyoM kaSTa sahana karane par3a rahe haiM! taba jayAnaMda ne siMhasAra se hAsyapUrvaka kahA "tere jaise adharmI kI saMgata se kaSTa sahana kara rahA huuN| tejomaya agni lohe ke saMga se pITI jAtI hai| karpUra bhI lahasUna ke saMga se durgaMdha detA hai| taba krodha se muskarAte hue siMha bolA 'isI prakAra apanA vivAda tIvra ho rahA hai| maiM pApa se aura tU dharma se sukha kahatA hai / yahA~ kisI kA vacana pramANa nahIM ho sakatA / kyoMki sabhI kI vANI aneka prakAra kI hai| paraMtu jo Aja dravya ke binA bhojana karavAye, usakA pakSa pramANa kre| jayAnaMda ne use svIkAra kiyA / harSita siMha bolA "Aja maiM Age ke grAma meM merI zakti kI parIkSA hetu jA rahA huuN| tuma kiMcit derI se aanaa| agara
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mujha se bhojana kI vyavasthA na ho to tU prayatna krnaa| aura mere dvArA kArya siddha ho jAya to agale dina tuma parIkSA karanA / " "aisA kahakara vaha jayAnaMda ko chor3akara Age calA / vahA~ araNya meM alaMkAroM ke lobha se use bhilloM ne pakar3a liyA / zatakUTagiri pallI kA prabhu caMDasena naMdIzAlapura ke sAtha yuddha ke lie jA rahA thA / bhilloM ne siMhasAra ko use sauMpa diyA / vaha use sAtha lekara jA rahA thA / sainikoM ke kolAhala se jayAnaMda kA dhyAna usa ora gayA / usane apane bhAI ko kaidI ke rUpa meM dekhakara unako lalakArA / ve bhI usake alaMkAroM se AkarSita hokara use pakar3ane Aye / jayAnaMda ne unase yuddha kiyA / bhilla usake rAjateja ke sAmane Thahara na sake / caNDasena ne socA 'yaha sAmAnya pathika nahIM hai / jIvana bacAnA hai to isase mitratA hI acchI hai / ' caNDasena ne pUchA "tuma yuddha kyoM kara rahe ho?' usane kahA "tumane mere bhAI ko pakar3A hai use choDa do phira yathAsthAna jAo / ' bhillapati ne kahA "alaMkAra sahita tere bhAI ko le le / '' pallIpati ne siMhasAra ko chor3a diyaa| pallIza una donoM ko pallI meM le gayA, aura vahA~ Adara satkAra pUrvaka rakhA / pallIza unake pAsa dhanurvidyA Adi kalA zIkha rahA thA / siMha to pallIza ke sAtha zikAra, corI Adi karane bhI (jayAnaMda ke manA karane para bhI) jAne lagA / sahasrakUTa nAmaka pallI kA mAlika mahAsena thA / vaha caMDasena kA zatru thaa| ekabAra siMha ke sAtha caMDasena mahAsena ke sAtha yuddha ke lie jA rahA thA / usane jayAnaMda se kahA "tuma mujhe sahAyaka bano / " jayAnaMda ne bhI dAkSiNyatA ke kAraNa usakA kahanA svIkAra kiyA / caMDasena ne apane sabhI bhIlloM ko sAtha le liyA, aura mahAsena ke sAtha ghorasaMgrAma huA / donoM senAoM ke yuddha meM caMDasena kI senA pIche haTane lgii| taba siMhasAra lar3ane gayA / taba mahAsena kI senA pIche haTane lagI /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ usa samaya mahAsena svayaM AyA / mahAsena ne siMha sAra ko vyAkulakara bAMdha liyaa| phira caMDasena AyA / donoM ke bhayaMkara yuddha meM caMDasena para eka zilAkhaNDa girA, jisase caMDasena mUrchita ho gyaa| mahAsena use bAMdhakara le jAya usake pUrva jayAnaMda vahA~ AyA aura usane mahAsena se kahA 'dekha ! maiM niraparAdhI bhilla aura kSatriya ko nahIM mAratA / tU ne mere bhAI ko kaida kiyA hai, use chor3a de aura caMDasena ke sAtha saMdhi kara le to tujha se yuddha nahIM karU~gA / mahAsena ne kahA "siMha aura mRga kI kaisI saMdhi? aura kyA siMha se mRga ko chur3avAyA jA sakatA hai? zakti to yuddha meM dekheMge / donoM kA pracaMDa yuddha huA / yuddha meM mahAsena hAra gayA / usako bhilloM ke dvArA baMdhavAkara jayAnaMda ne caMDasena ko soMpa diyA / siMha ke baMdhana chur3avA diye / caMDasena ne kahA "mere prabala bhAgya se terA milanA huA hai / mujha para mere kuladevatA tuSTa ho gaye haiM / " isa prakAra jaya kI stutikara, usa pallI ko apanI banAkara mahAsena ke sAtha apanI pallI meM AyA / phira mahAsena se daMDa vasulakara praNAma karavAkara, usakI pallI jayAnaMda ne dilavA dii| vaha apanI pallI meM gayA / usa dina se caMDasena jayAnaMda ko adhika sammAna kI dRSTi se dekhane lgaa| siMhasAra to usake dvArA bandhana mukta hone se atyaMta duHkhI huA / jayAnaMda ne use samajhAyA, para vaha usa para mana meM dveSa dhAraNa karake bAhara se sneha darzAne lagA / ekabAra caMDasena Akasmika zUla roga se mRtyu ko prApta huA / logoM ne jayAnaMda ko rAjya lene ko kahA, taba usane kurAjya hone se manA kiyA / logoM ne siMhasAra ko kahA, taba usane saharSa maMjUra kiyaa| ekabAra siMhasAra ne socA jayAnaMda yahA~ se calA gayA to pitA kA rAjya use mila jAyagA / '' isalie usako kahA "maiM tumhAre binA kaise raha sakU~gA ?'' "ata: tuma yahA~ hI raho / " sarala svabhAvI 55 NAHARTA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayAnaMda ne svIkAra kiyA aura vahA~ rahA / eka dina garva se siMhasAra bolA "dekha ! adharma se maiMne rAjya pAyA / ha~sakara jayAnaMda bolA "itane se rAjya meM garva A gayA / barobara haiM, bicArA raMka gur3a ke Tukar3e se bhI rAjI ho jAtA hai|" una zabdoM se use krodha AyA paraMtu zaktizAlI ke Age mauna rahA / ekabAra siMhasAra ne kahA "mujhe girimAlinI devI kI ArAdhanA karanI hai / tuma uttara sAdhaka bano / '' usane svIkAra kiyA / ve vahA~ gaye / devI kI upAsanA kI / siMhasAra daMbha se maMtra japane baiThA / jayAnaMda ne usake cAroM aura ghUmakara usakI surakSA kI / do prahara bAda vaha uThA aura bolA merA maMtra siddha ho gayA / aba isa maMtra jApa ke kAraNa mujhe to niMdrA lenI nahIM hai / tuma so jaao| maiM rakSA karU~gA / vizvasta jayAnaMda so gayA / use nIMda Ane ke bAda mAyAvI siMhasAra ne zastra se usakI donoM A~kheM nikAla dI / aura bolA "re duSTa ! mere adharma pakSa aura rAjya kI niMdA karatA hai / zarta meM hAra jAne ke bAda bhI netra nahIM detA thA / isalie maiMne le liye haiN| aba tU dharma kA phala andhA banA huA bhoga / phira vaha garva sahita pallI meM A gyaa|" jayAnaMda ne socA / 'dhikkAra hai mujhe "zAstravettA hokara bhI maiMne isa duSTa kA vizvAsa kiyaa| kutte ko bhI bhojana dene se vaha dAtA para sneha karatA hai| ise do bAra jIvita dAna dene para bhI isane mere sAtha aisA vyavahAra kiyA / '' phira socA yaha mere pUrvakRta karma kA hI phala hai| siMhasAra to nimitta mAtra hai| isa Apatti meM bhI mujhe dhairya rakhanA hai| jisase naye azubhakarma na baMdhe / usane siMhasAra se mana hI mana kSamAyAcanA kara
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 lii| 'mere karma saddhyAna se hI kSaya hoMge / ataH maiM dharmadhyAna meM hI rhuuN| mere pAsa manovAMchita phaladAyaka samyaktva hai| basa, vahI merA saMrakSaka hai| aisA socakara usane kAryotsarga le liyA / parameSThiyoM ke smaraNa meM dhyAnamagna ho gyaa| usake prabhAva se girimAlinI devI kA Asana kaMpA / vaha vahA~ AyI aura bolI " maiM terI isa vipatti kA vilaya karane AyI hU~ / tU eka paMcendriya prANI kI bali dekara merI pUjA kara / " jayAnaMda ne kahA " A~kha ke sAtha mere prANa bhI cale jAya~, to bhI maiM kisI prANI ko nahIM mArU~gA / phira devI ne balI, bhojyAdi mAMgA / jayAnaMda ke manA karane para devI ne kahA 'kevala praNAma kara, jisase maiM tujhe ThIka kara dU~gI / " taba usane kahA- maiM praNAma bhI nahIM karU~gA / merA samyaktva malIna ho jAya aisA koI kArya nahIM karU~gA / phira vaha krodhita hokara bolI merI avajJA kA phala dekh| usane pracaMDa vAyu kA upadrava kiyA / usako vAyu se AkAza meM uThAkara nIce pheMkane lagI / taba bhI akSubhya hone se bIca meM hI use dhAraNa kara liyA / phira saMtuSTa hokara bolI "he mahAbhAga! yaha auSadhi le / isake rasa se A~khe ThIka ho jAyagI / phira usane devI pradatta auSadhi lekara ghisakara ( jala se ) A~kha meM lagA dI, pUrva se bhI adhika divyanetra ho gaye / phira devI ne use jisa samyaktva ke lie tU itanA dRr3ha hai usa samyaktva dharma kA svarUpa batA / aisA kahA / taba jayAnaMda ne dharma kA svarUpa samajhAyA / sunakara use pUrvabhava kI smRti huii| devI ne kahA- ' pUrvabhava meM maiM zrAvikA thI / paraMtu putra kI asvasthatA meM kisI jhAr3a phUMka vAle se (maMtra-taMtra vAle se ) pUchA taba usane bhUtAdi doSa batAkara maMtra cUrNAdi kA prayoga kiyA / bhAgya kI prabalatA se vaha ThIka ho gayA / taba maiMne prItipUrvaka use dAna diyA / vaha bhI yadA kadA AtA thA / apanA zaucamUla dharma batAtA 11 57
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA / ekabAra mujhe saMdeha huA, isakA zaucamaya dharma satya ? yA malamaya - jaina dharma satya ? isa zaMkA ke aticAra se samakita ko malinakara zanai- zanaiH virAdhanAkara maiM bahuta deviyoM ke parivAravAlI krUra karma vidhAyinI mahARddhivAlI, girinAyikA girimAlinI nAma se mithyAdazA meM agra devI banI / kahA hai : " 'Amra aura nIma ke mUla donoM mila jAya~ to Amra | nIma kA guNa le letA hai / ' I aba tere vacanoM se mati ajJAna, zrutaajJAna aura vibhaMgajJAna jAkara samakita sahita mati - zruta- avadhijJAna prakaTa ho gaye haiM / merA pUrvabhava tujhe sunAkara tumako maiMne guru rUpa meM svIkAra kiyA hai / aba maiM niraparAdhI prANI ko nahIM mArU~gI / paraMtu pUrvakA pApa kaise khatama ho, usakA upAya | tuma batAo / kumAra ne kahA " devatA tapa to nahIM kara sakate / isalie arihaMta ke caityoM meM pUjA prabhAvanA, saMgha ko dharma meM sahAyaka bananA, AzAtanA karanevAloM ko dUra karanA, aise kArya karane se tere pUrva ke pApa khatama ho sakate haiM / devI ne svIkAra kiyA / phira devI ne kahA "tujhe kahA~ pahu~cAU~ ?" jayAnaMdakumAra ne kahA- mujhe hemapura meM rakha de / " usane apane guru ko vipatti nivAraNa auSadhi, divyAlaMkAra aura vastra diye / devI praNAmakara calI gayI / vaha auSadhi aura divya vastrAbhUSaNa pahanakara nagara meM praviSTa huA / usakI lakSmI ko dekhakara janatA mohita huI / ghUmatA huA dyUtakAroM ko dekhakara kautuka se bhUSaNa ko dAva para lagAkara rAjaputroM se khelaa| aura dasa lAkha lagAkara dasa lAkha rupaye jIta gayA / phira unhoMne khelanA baMda kiyA / taba kumAra bAhara AyA / yAcaka loga usake bhUSaNAdi se AkarSita hokara yAcanA karane lage / usane dasa lAkha kA dAna yAcakoM ko kara diyA / janamukha se | hemapurAdhIza ne kumAra kI udAratA sunakara use apane pradhAna puruSoM ke dvArA AdarapUrvaka bulavAyA / sAhasikoM meM agraNI vaha bhI gayA /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ divyAlaMkAra evaM adbhuta lAvaNya se sArI sabhA vismita huii| kumAra ne rAjA ko namaskAra kiyA / rAjA ne AliMgana dekara apane ardhAsana para baiThane kA Agraha kiyA / para vaha vinaya se rAjA ke sAmane nIce Asana para baiThA / rAjA ke 'kuzala ho' aise pUchane para vaha bolA "rAjan ! Aja merA janma saphala ho gayA / ' mere locana bhI saphala ho gye| rAjA ne kahA "mahAbhAga / terI AkRti divya hai| vinayAdi guNa paraspara saubhAgya kara hai| terI lAvaNyakAMti netroM ke dvArA pAna karane para tRpta nahIM hotii| kumAra bolA "ApakI saumyadRSTi se maiM dhanya huA / " isa prakAra paraspara prItivAcaka zabdoM se sabhA kA samaya pUrNakara donoM rAjamahala meM gaye / snAna bhojana se nivRtta hokara parade meM jAkara (guptagRha meM jAkara) Asana para baiThakara kumAra se khaa| he vatsa! maiMne jisa kAraNa se tujhe bulAyA hai| vaha suna / "merI saubhAgyazAlinI lalitA vimalAdi pAMca sau rAniyA~ haiN| unake bhAnu bhAnudhara, bhAnuvIra Adi sau putra haiN| unake Upara lalitA paTarANI kI kukSi se janmI saubhAgyamaMjarI nAmaka eka putrI hai| vaha 64 kalAoM meM pravINa, lAvaNya kI khAna priyabhASiNI aura guNayukta hai / vaha dAna evaM yuddha meM uttama puruSa ko cAhatI hai / isalie maiMne reNukA kuladevI kI tIna upavAsakara ArAdhanA kI / usane kahA 'yuvarAja ke ghara ke pAsa dyutapaTTaka meM divyAlaMkAra se vibhUSita subhagAkRtivAlA puruSa dasa lAkha jItegA aura dasoM lAkha yAcakoM ko dAna meM de degA / vaha saubhAgyamaMjarI kA pati hogA / phira maiMne tIna upavAsa kA pAraNA kiyA / aura putroM se kaha diyA thaa| aura Aja devI kA kahA huA saba pUrNa huA / aba merI putrI kA tuma svIkAra karo / " kumAra ne kahA "vaMza guNa Adi jAne binA kaise putrI dI jAya? kahA hai-kula, zIla, sanAthatA, vidyA, vitta, zarIra aura vaya ye sAta bAteM dekhakara phira kanyA denI caahie|" 59 -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA ne kahA "tere AkAra, viveka, devIvANI se kulAdi saba jAna liyA hai / merI prArthanA mata ThukarAnA / kumAra mauna rahA / phira jyotiSa dvArA pradatta muhUrta meM pANigrahaNa ho gayA / kanyAdAna meM vipula dhanamAla mahalAdi diye / kumAra patnI ke sAtha sukhapUrvaka raha rahA hai / kucha dinoM ke bAda rAjA ne kahA 'vivAha ke bAda praur3ha utsava karake eka pazu se kuladevI kI pUjA karanI hai| ata: isa caturdazI ko pUjA kara lenA / ' taba kumAra bolA / 'maiM kabhI bhI niraparAdhI pazu kI hatyA nahIM karUMgA / nahi karAU~gA, na usakI anumodanA kruuNgaa|" naraka pradAna hone se hiMsA ke samAna koI pApa nahIM, aura (svarga-apavarga pradAna se) ahiMsA ke samAna koI dharma nahIM / he rAjan ! prANIvadha se kabhI zAMti nahIM hotI / sarpa ke mukha se amRta, apathya se roga kSaya, vivAda se sAdhuvAda nahIM hotaa| vaise hI prANivadha se zAMti nahIM hotI / taba rAjA ne kahA 'khAdya padArtha se usakI pUjA kro|' usakI pUjA nahIM ki to vaha anartha karatI hai / kumAra bolA-mithyAdRSTi kI stuti hI nahIM karUMgA to arcanA kI bAta hI kahA~ ? jisake arihaMta deva, tAttvika guru aura tAttvika dharma ho usakA iMdra bhI anartha nahIM kara sakatA to devI kI kyA hesIyata? jisake hRdaya meM jinezvara hai, usako graha prasanna hote haiM, deva vaza hote haiN| rAjA usa para prabhAva nahIM DAla skte| durjana dUra bhAga jAte hai, saMpatti vilAsa karatI hai|" taba rAjA ne jAmAtA se adhika carcA karanA ucita na jAnakara usako mahala meM bheja, rAjA devI ke maMdira meM gyaa| aura devI se kahA-tuM ne jo jAmAtA diyA, vaha terI pUjA nahIM karatA, tU aura vaha jAne / maiM terA bhakta hU~ para kyA karUM? aisA kahakara vaha namaskArakara ghara gyaa| kumAra bhI apane mahala meM jAkara upadrava kI AzaMkA se arhat deva ke paTa kI puSpa, dhUpa-dIpa se pUjAkara jinadhyAna
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM ekAgra hokara niSkaMpa baiTha gayA / devI ne dUsare prahara meM dizAoM ko dhumIla batAyI parivAra ne vyAkula hokara kolAhalakara bhAga daur3a kI / yaha upasarga devIkRta jAnakara kumAra ne socA "arihaMta ke dhyAna meM magna samakita dhArI ko kisIkI Dara nahIM hai|' vaha paMca parameSThi ke dhyAna meM lIna ho gayA / dhUvA jAne ke bAda agnijvAlA prasAritakara devI raudrarUpa dhAriNI banakara prakaTa huii| cakra trizUla Adi vividha hathiyAra hAtha meM lI huI ugra zabdoM meM bolI 're duSTa! maiMne strI aura lakSmI prApta karavAyI aura merI gardA karatA hai| abhI merI pUjA praNAma Adi kara, anyathA mere krodhita hone para iMdra bhI terI rakSA nahIM kara sakegA / vyartha hI mara jAyagA / phira akSubhita aura mauna kumAra ke mastaka para aMgAre varSAye / para jinadhyAna ke prabhAva se usa aMgAroM kA leza bhI prabhAva na huA / agni bujha gayI / phira devI ne siMha chor3A vaha garjanA karatA usakI ora jhapaTA, paraMtu jinadhyAna ke prabhAva se usakI dAr3heM gira gayI aura nakha tUTa gaye / vaha bhI pIche haTa gyaa| phira garva se devI ne sarpo ko chor3A / ve kumAra ko cAroM ora se bhIsakara daMza dene lage, para unake bhI dAMta gira gaye, ve bhI dUra ho gye| taba usane socA isake dhyAna ke prabhAva se maiM parAbhava karane meM asamartha huuN| ataH aba anukUla upasarga se prabhAvita karU~? phira vaha caMdramukhI banakara madhura vacanoM se bolI / "svAmin ! mere sAre aparAdha kSamA karo / divya zarIravAlI ko svIkArakara manuSya bhava meM daivI sukha kA upabhoga karo / terI dAsI huuN| roja divya bhoga bhogeNge| maiM tere Age prItipUrvaka gIta-gAna nAca karU~gI / " isa prakAra kAmoddIpaka vacanoM se use dhyAna se calita karane kA prayatna kiyA / para vaha dhyAna se calita na huaa| taba devI vismita hokara apane svAbhAvika rUpa meM Akara bolI / tere sattva se maiM khuza hU~: ata: aba upasarga nahIM kruuNgii| he kumAra! tuM yaha kauna sA maMtrAdi kA jApa kara rahA hai jisase tu nirbhaya
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| terA dharma kauna sA hai? jisase mujha upakArI kI bhI pUjA nahIM karatA hai / aise usake vacana sunakara kAryotsarga dhyAna pArakara kumAra bolA-jagata meM zreSTha parameSThi puruSoM kA dhyAna karatA huuN| jinake dhyAna se Adhi-vyAdhi aura upAdhi sabhI naSTa ho jAtI hai| merA dharma arhat praNita jagata hitakArI ahiMsA pradhAna hai| jisameM mithyAdRSTiyoM kI arcA kA tyAga hai / ataH he bhadre ! yadi AtmA kA hita cAhatI hai to hiMsA mata kara / deva bhI hiMsA ke kAraNa kramazaH naraka meM jAte haiN| phira usake pUchane para kumAra ne vistArapUrvaka arhat prarUpita dharma kA svarUpa samajhAyA / usa devI ne kumAra ke vacana se prabuddha hokara samyaktva ko svIkAra kiyA / hiMsA se virakta huI / pUrvakRta hiMsA ke pApa se mukta hone ke lie arhat pUjA, saMgha sahAyatA dharma prabhAvanA Adi ko svIkAra kiyA / phira usako guru mAnakara divya auSadhi dii| jisako zira para rakhane se sva-para kA icchita rUpa ho ske| alaMkAra vastrAdi dekara puSpa ratnAdi kI vRSTi kii| duMdubhi nAdakara usako namaskArakara devI calI gayI / vahA~ se vaha rAjA ke mahala meM gayI aura bolI'jAgate ho yA nahIM?' rAjA ne kahA-jAmAtA ke ghara dhuMA Adi dekhakara nidrA kaise Ae? taba devI ne kahA-vaha sAttvika ziromaNi hai| pratikUla va anukUla upasargo meM aDiga rahakara usane mujhe dayAmUla Arhat dharma prApta krvaayaa| tU bhI usake pAsa dharma kA svarUpa samajhakara svIkAra krnaa| devI aisA kahakara apane sthAna para gayI / prAtaH rAjAdi sabhI duMdubhi nAda se prabhAvita sarva vRttAMta jAnane hetu kumAra ke mahala meM gaye / vahA~ divya vastrAlaMkAra, ratnavRSTi, puSpa Adi dekhakara Azcarya ko prApta kiyA / kumAra ne bhI rAjAdi kA abhyutthAna Adi se satkArakara unake pUchane para rAtri kA pUrA varNana sunAyA / camatkAra ko pAye rAjAkumAra ke pAsa dharmazravaNakara, dharma svIkAra karane kA vicAra kara rahe the / itane meM udyAna pAlaka
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne Akara 'jJAnI guru zrI dharmayazamunirAja saparivAra padhAre haiM' aise samAcAra sunAye / taba kumAra ke vacana se sabhI vahA~ vaMdana evaM dharmazravaNa karane gaye / savistAra dharma aura usake prabhAva ko zravaNa kara samyaktvAdi dharma svIkArakara apane-apane sthAna para gaye / rAjA rAjaputra rAjavarga prajA jayAnaMdakumAra ke vRttAMta ko dekhakara kumata ko chor3akara jinadharma meM hI rata ho gaye / isa prakAra kumAra dharmamaya samaya pasAra karatA huA sarva loka meM (jagata meM ) prasiddha ho gayA / jayAnaMdakumAra zatruoM para vijaya prApta karatA huA apane guNoM se prajA ko prasanna karatA thA / ekabAra zrIvardhanakumAra Adi sau putroM ke sAtha jayAnaMda rAjasabhA meM baiThA thA / udyAnapAlaka ne Akara kahA "rAjan! Apake udyAna meM eka kola (suara) Akara udyAna naSTa prAyaH kara rahA hai / vaha Apa ke udyAna rakSakoM ko bhI DarA rahA hai| aisA sunakara rAjA use mArane ke lie jAne lagA / taba usake putroM ne use vinayapUrvaka rokA aura svayaM gaye / jayAnaMda ne to parAkramI hone para bhI sAmane pazu hone se upekSA kii| phira bhI vaha kautuka se vahA~ gayA / rAjaputroM ne usa kola (suara) ko dekhakara bANoM kI varSA kI, para vaha kola isa prakAra uchalatA thA ki ve | bANa nirarthaka siddha hone lage / usane hasti, azva Adi ko bhI girA diye / apane nakhAdi se vIra hRdayoM ko bhI harA diyA / rAjakumAroM ko vyAkula dekhakara jayAnaMda usako zastrarahita aura bhUmi para dekhakara zastra chor3akara, azva chor3akara asi ko kamara meM bAMdhakara usake sAmane gayA / kola (suara) daur3akara kumAra ke Upara girane AyA taba eka muSTi ke prahAra se usake dAMtoM ke Tukar3e kara diye / bhUmi para girate samaya usako hAthoM se pakar3akara AkAza meM ghUmAkara sAta tAlavRkSa jitanA dUra pheMkA / vaha bhI AkraMdana karatA huA haDDI aura nakha tUTA huA jaMgala meM praviSTa ho gayA / taba jayAnaMdakumAra 63
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ use dUra bhagAne ke lie vana meM gayA, to vahA~ usane kola (suara) ko nahIM dekhA / paraMtu vahA~ eka zveta hasti kailAza parvata jitanA bar3A dekhA / use dekha jayAnaMdakumAra khuza hotA huA use ghUmAkara muSTi prahAroM se thakAkara, vaza meM kara usa para car3ha gayA / muSThi ke prahAra se use hemapura kI ora le jAne kA prayatna kiyA / paraMtu gajarAja balapUrvaka vana meM dUra taka calA gayA / phira vaha AkAza meM ur3A / kumAra usakI pITha para baiThA thA / sarovaroM ko goSpada ke samAna, nadI sAraNI ke samAna, parvata bila ke samAna dekhatA huA socane lagA 'yaha koI vairI hogA to mujhe kahIM samudrAdi meM pheMka degA / aisA socakara usane eka muSTi kA prahAra kiyA / vaha hAthI vihvala hokara use AkAza meM chor3akara kahIM calA gayA / jayAnaMdakumAra to girate hI devIdatta vighna nivAriNI auSadhi kA smaraNakara eka sarovara meM girA / use tairakara taTa para A gayA / / kumAra ekavRkSa para car3hakara mArga dekhane lagA / vahA~ nikaTa meM eka grAma aura mArga dikhAyI diyA / vaha vahA~ se utarakara calane kI soca rahA thA, itane meM vaha vRkSa bhI AkAza meM ur3A / zIghratA se araNya meM jAkara eka parvata ke khaMDa ke pAsa rukA / kumAra usa para se utarakara tApasoM se sevita eka vyAghra ko dekhakara vismita huaa| vaha tApasoM ke pAsa gayA / tApasoM se pUchane para tApasoM ne kahA "he naravRSabha! Ao Ao tumhArA svAgata hai / " tApasoM ne AliMgana dekara ucita Asana para biThAyA / aura kahA 'yaha kathA bar3I hai| pahale Apa bhojanAdi se nivRtta ho jAo / phira hama vyAghra kI bAta kaheMge / jayAnaMdakumAra ne vaisA hI kiyA / tApasoM meM mukhya harivIra thA / usane vyAghracaritra kahanA prAraMbha kiyA: "mahApara meM narasaMdara rAjA thA / usakA priya pAtra harivIra nAmaka bAlamitra senApati thA / rAjA kA prItipAtra, svajanoM meM agrima, unakA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmA bhogarAjA bhogapura kA adhipati thA / ekabAra surapura ke rAjA surapAla ne bhogapura jAkara bhogarAjA ko lalakArA kAphI samaya taka donoM meM yuddha huA / kSINa bala ke kAraNa bhogarAjA apane nagarameM calA gayA / phira bhAgineya ko balavAna jAnakara usakI madada mAMgI / narasuMdara rAjA jAne lagA / taba harivIra senAdhipa ne kahA "cIMTI para kaTaka kA kyA kAma? maiM surapAla ko jItakara Apake mAmA kI rakSA kruuNgaa|" taba harSita narasuMdara ne do hajAra hAthI, do hajAra ratha, pAMca lAkha azva aura pAMca kror3a padAti senA ke sAtha use bhejA / harivIra bhogapura AyA aura mahAmAnI sUrapAla ko lalakArA / bhogapura ke rAjA ne usakA svAgata kiyA / yuddha prAraMbha huA / sUrapAla kI senA, harivIra kI senA ke sAmane hArane lagI / taba sUrapAla svayaM yuddha ke lie gyaa| bhogarAjA ko kahA "re ekabAra to bhAgakara durga meM calA gayA thA / aba kahA~ jAyagA? taba bhogarAja ne kahA "ekabAra phAla cuka gayA siMha kyA dUsarI bAra phAla dekara mRgoM ko nahIM mAratA hai ? phira donoM kA yuddha calA / paraMtu bhogarAjA usake bANoM ko sahana na kara sakane ke kAraNa vyAkula ho gayA / taba harivIra sUrapAla ke sAmane AyA / sUrapAla ne kahA 'mUrkha ! parakArya meM kyoM mara rahA hai?' harivIra ne kahA "mahAna yoddhAoM ko sva-para kA bheda nahIM rahatA / maraNa bhAgyAdhIna hai, terI icchA se nahIM / " una donoM meM yaddha calA / sUrapAla usake sAmane TIka na sakA aura socA ki isake sAtha yuddha meM merI mRtyu nizcita hai| isalie 'jIvato nara bhadrA pAme'kahAvatAnusAra mujhe pIche jAnA hI ThIka hai| aisA nirNayakara vaha pIche haTA / taba bhogarAjA ne usakI senA ko luuttaa| azva, gaja, zastra, alaMkAra, Adi lekara harivIra ke sAtha apane nagara meM aayaa| bhogarAjA ne svayaM ko jIvanadAna, rAjyadAna denevAlA mAnakara prItipUrvaka usakA sammAna kiyA aura apane AdamiyoM se pUchA "maiM harivIra ko eka
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kanyA denA cAhatA hU~ / kisIkI vivAha yogya kanyA ho to kaho" taba suradatta nAmaka senApati bolA "merI eka kanyA hai ?'' zubha muhUrta meM usakA vivAha harivIra se kara diyA / rAjA ne bhI kanyAdAna meM bahuta dhana diyA / yatheSTa samaya sasurAla meM rahakara mahApura jAne kI bAta khii| taba suradatta ne anumati dI / paraMtu 'subhagA' patni kA madhukaMTha nAmaka eka naukara se saMbaMdha hone se vaha jAnA nahIM cAhatI thii| usane zAdI bhI apane pitA kI AbarU ko surakSita rakhane hetu hI kI thI / usane peTa darda kA bahAnA kara diyaa| striyoM ko kapaTa zikSA lenI nahIM pdd'tii| vaha kalA to unameM hotI hI hai| vaha kraMdana karatI huI maMca para loTane lgii| aneka upacAra kiye / para vaha adhikAdhika kraMdana karane lagI / daMbha se pati para premavarSA karatI huI bolI-"mere prabala bhAgya se sarvottama pati mile / paraMtu kisI pApodaya se maiM Apake sAtha nahIM A sakatI / Apa bhI yahA~ kitane dina rahoge? harivIra kucha dina rukA to usane bhojana lenA baMdakara apane zarIra ko adhika kRza banAyA / taba suradatta ne kahA "Apa isa avasthA meM ise le jAkara upAdhi meM par3oge / ataH hama isake ThIka ho jAne para Apako samAcAra bhejeMge / phira Akara le jAnA / ' harivIra subhagA ke kRtrima prema ko svAbhAvika samajha kara usakI yAdeM lekara gayA / idhara thoDe dinoM meM usane apanA nATaka sameTa liyA / pUrvavat madhukaMTha nAmaka naukara ke sAtha strI caritra meM pravINa hone ke kAraNa kisIko dhyAna meM na Aye vaise krIr3A karatI rahatI thI / apanI putrI ko svastha va AnaMdita dekhakara pitA ne harivIra ko samAcAra bheje / vaha usake prema se AkarSita hokara lene AyA / suradatta ne ucita Adara satkAra kiyA / paraMtu subhagA aMtara meM mlAna ho gayI / paraMtu bAhara se sneha pradarzita karane lagI / kahA hai 'aisI striyA~ ekapuruSa ko hRdaya
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM dhAraNa kare, dUsare puruSa ko dRSTi se bulAye, tIsare ko vacana se | Azvasta kare aura ramaNa kisI ora ke saMga kare / ' usane pati para itanA sneha barasAyA ki use koI zaMkA utpanna hI na ho| phira thor3e dinoM ke bAda jAne kI bAta calI taba usane eka aura taiyArI kara lii| apane vastra sAmAna Adi sajja, karake zAmako daMbha se grahilatva darzAne lagI / mastaka ghUmAnA, aMTasaMTa bolanA, aTTahAsa karanA, kisIko DarAnA, bartana pheMkanA, bAlakoM ko mAranA, vastra jaise taise khule karanA, gAlI denA, haMsanA, ronA Adi kArya prAraMbha kiyA / ghara ke logoM ne samajhA ki ise koI pretAtmA kI pIr3A ho gayI hai / upAya prAraMbha kiye / paraMtu koI pharka nahIM par3a rahA thA / bahuta dina nikala gaye / kahA hai 'jAgate ko kauna uThA sakatA hai? harivIra ne socA' 'aba mujhe adhika dina yahA~ rahanA ucita nhiiN|' aisA socakara usane zvasura se jAne kI bAta kahI / suradatta ne bhI socA 'aisI hAlata meM vahA~ le jAkara kyA kareMge? usane bhI jAne kI bAta svIkArakara lI / harivara ne apane nagara meM Akara usakI svasthatA hetu kudevoM kI bali pUjA kI / zakunikoM Adi ko pUchA aura jisane ThIka hone kA kahA unako dhanAdi kA dAna diyA / jisane jo jo upAya batAyeM, ve saba kiye|' idhara harivIra ke jAne ke bAda usI hAlata meM madhukaNTha ke sAtha krIr3A karate, karate kucha dinoM ke bAda punaH ThIka ho gayI / thor3e dinoM ke bAda suradatta ne punaH samAcAra bheje / harivIra lene aayaa| subhagA ne atyadhika prema darzAyA / phira eka dina rAta ko kahA "hama yahA~ se cale, taba Apa mere pitA se madhukaNTha nAmaka eka naukara ko mAMga le / atyanta catura hai, sevAbhAvI hai, aura mArga kA jJAtA hai / subhagA ne socA aba nATaka karanA ThIka nahIM / aba to isa kAMTe ko hI nikAla denA hai jisase svecchA se madhukaNTha ke
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtha raha saku~ / jAne kA dina taya kiyA / mAtA-pitA ne hitazikSA dI / vatse! patibhakta rahanA / sadAcAra kA pAlana karanA, parivAra ke sAtha niSkapaTa vyavahAra rakhanA / naNaMda se sneha, sAsu para bhakti, devara para snigdha, parivAra para vAtsalya bhAva rakhanA / ityAdi hitazikSA usane ekAgratA se sunI aura dUsare kAna se bAhara nikAla dI / harivIra kI bhAvanAnusAra madhukaMTha ko sAtha bheja rahe the / subhagA aMdara bAhara donoM ora se khuza thii| kucha dUra taka sabhI pahu~cAne gaye / "phira AnA' kahakara apane-apane ghara gye| harivIra madhukaMTha ke darzita mArga se Age bar3ha rahA thA / subhagA ke kRtrima prema se vaha praphullita thA / mArga meM eka sthAna para nadI aura vana dekhakara subhaMgA ne kahA 'yahA~ hama bhojanAdi se nivRtta ho jAya~ / harivIra ne vahA~ par3Ava DAlA / bhojanAdi ho jAne ke bAda pUrva ke saMketAnusAra subhagA ne kahA "hama yahA~ isa vana meM thor3I dera krIr3A karane ke lie jAya~ / Apa apane AdamIyoM ko yahA~ rukane ko kaheM / " subhagA ke prema se aMdhA banA harivIra usake sAtha usa araNya meM gayA / madhukaMTha bhI rathArUr3ha hokara unakI rakSA ke bahAne aMdara gayA aura sainika bAhara rakSaka ke rUpa meM rhe| eka prahara bIta gayA phira bhI harivIra ko bAhara AyA na dekhakara ve usako khojane aMdara gaye / paraMtu tInoM meM se koI na milA / Age jAne para eka jagaha harivIra kI talavAra milI / khinna hokara unhoMne tIna dina taka unako DhUMDhane kA prayatna kiyA / paraMtu na milane para mahApura Akara bhogarAjA ko zoka ke samAcAra diye| zokamagna bhogarAjA ne apane hajAroM sainikoM ko cAroM ora DhUMDhane ke lie bheje| ve sabhI khoz2a-khoz2a kara thakakara vApisa Aye / phira bhI kisIke na milane para putra se bhI adhika priya harivIra ke viyoga se rAjA zokamagna rahane lagA / usakA parivAra bhI bahuta
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ royA / dhIre-dhIre zoka se nivRtta hokara dUsare senApati kI niyukti kI / phira pUrvavat rAja-kArya karane lagA / idhara ekabAra rAjA gaja grahaNa kI icchA se saba sAmagrI lekara vindhyaparvata ke pAsa vana meM gyaa| vahA~ gajoM ko grahaNa kiyA, ekabAra eka zabara baMdara ke parivAra ko lekara AyA aura baMdaroM se aneka prakAra ke khela karavAkara rAjA kA manoraMjana kiyaa| rAjA ne zabara ko bahuta dhana diyA / mukhya kapi rAjA ko dekhakara azrudhArA bahAne lagA / bAra-bAra pairoM para girane lagA / rAjA vismita huA / kapi ceSTA se kucha kahate hue bhI koI usake bhAvoM ko jAna na sakA / taba rAjA ne usake abhiprAya ko aisA jAnA ki yaha mere pAsa rahanA cAhatA hai ataH maiM ise le lUM / usane zabara ko dhana dekara usa pUre kapivRnda ko le liyA / pazurakSAdhikArI ko unakI vyavasthA kA adhikAra de diyA / gajoM ko grahaNakara aneka dinoM ke bAda rAjA apane nagara meM AyA / pazurakSAdhikArI kelIvIra avasara prApta hone para kapivRMda kA nRtya karavAtA hai / rAjA raMjita hokara adhika grAsa Adi dAna detA hai, rAjA tattva se ajJa hote hue bhI usa mukhya baMdara ke lie maNisvarNAlaMkAra banavAtA hai| jaba svarNAlaMkAra svarNakAra le aayaa| taba rAjA ne apane hAthoM se usa baMdara ko gahane pahanAne prAraMbha kiye| jaba gale kA valaya nikAlakara nayA valaya pahanAne hetu tatpara huA / taba vaha baMdara puruSa rUpa meM prakaTa ho gayA aura usane rAjA ko praNAmakara kahA ki "harivIra Apako namana karatA hai|'' rAjAdi saba sambhrAta hokara pUchane lage-"yaha kaise huA? taba vaha rone lagA / rAjA ne use AliMgana dekara prItipUrvaka eka Asana para biThAyA / rAjA ke Adeza se aneka prakAra ke bAje bajAkara harSa vyakta kiyA gayA / usakA kuTumba bhI usa vRttAnta ko jAnakara vahA~ AyA / gale lagakara rone lage / maMgala AzIrvAda diye / phira rAjA ke pUchane para usane kahA "he svAmin ! karma ke kAraNa kucha bhI durlabha nahIM hai| karma ne mujhe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryaMcayoni meM pheMka diyA / Aja Apane merA uddhAra kiyaa| aba jo maiMne anubhava kiyA vaha maiM kahatA huuN| krIr3A ke lie maiM vana meM gayA / yahA~ taka Apako dhyAna hai| kAmaceSTA se madhura sneha AlApa saMlApa ke dvArA mujhe bAra-bAra mohita karatI subhagA ko satI jAnatA huA, usakA hAtha pakar3akara maiM gahana jhAr3I meM praviSTa huA / vahA~ maiM usake sAtha idhara-udhara vRkSoM ko dekhatA huA ghUma rahA thA / taba usane vahA~ mujhe krIr3A karane hetu atIva kAmAtura banA diyA aura usane vahA~ mere sAtha krIr3A kI / phira mujhe kahA 'jaba Apa mujha pApinI aura rogISTa ko chor3akara gaye the / usa samaya maiM Apa ke saMgama sukha se vaMcita hokara ThIka huI / ekabAra bhikSA ke lie AyI eka parivrAjikA ko auSadhiyoM kI thailI sahita dekhI / usako vijJa jAnakara icchita padArthoM ke dAnAdi se saMtuSTa kI / ekabAra usane kahA "he subhage! bola, maiM sabhI kAryo meM pravINa huuN| terA koI kArya ho to kh|" taba maiMne kahA 'he mAtA ! mere roga ke kAraNa dobAra mujhe pati ke sukha se vaMcita honA par3A / ataH aisA karo jisase maiM pati sukha niraMtara pA skuu|' taba usane auSadhi garbhita lohe kA yaha valaya diyA / aura kahA "isako pAsa meM rakhane se roga aura vighna nahIM aayeNge| duSTa deva dAnava, mAnava aura tiryaMcoM kA prabhAva bhI khatma ho jaaygaa|" taba maiMne AnaMdita hokara usakA satkAra kiyA vaha gyii| isI valaya ke prabhAva se maiM nIrogI huI aura ApakA sAnidhya prApta huA / aba mere lie Apa hI sarvasva haiN| maiM ApakA hI kalyANa dekha rahI huuN| avasara para ise Apako pahanAU~gI / aba to Apake mastaka ke nIce rakhatI huuN| aba Apako ratikrIr3A kI thakAna hai, Apa so jaaie| usane vaha valaya batAkara mere mastaka ke nIce rakha diyaa| maiM usakI snehabharI bAtoM se mUr3ha banakara so gayA / thor3I gaharI nIMda AyI dekhakara usane vaha valaya mere gale meM DAla diyaa| prAyaH karake nidrA vairiNI hotI hai| jaba maiM jAgRta haA taba svayaM ko baMdara rUpa meM dekhaa| usako na dekhakara maiM usake padAnusAra
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIghra gayA to madhukaMTha ke sAtha usako rathArUr3ha dekhA / vaha mujhe dekhakara bolii| 'mUr3ha ! eka pakSIya sneha kaisA?' mere pitA ne anajAna meM vivAha kiyA hai| maiM to bAlapane se hI gItakalA meM pravINa isa madhukaMTha para Asakta huuN| isIko pati rUpa meM cAhatI thI / maiMne vivAha ko nahIM mAnA thA / paraMtu svajanoM ke atyAgraha se vivAha maMjUra kiyA thA / isa prakAra usane apanA samagra caritra vistAra se kahakara kahA / sabhI ko vizvAsa ho, isalie tujha para sneha darzAyA / dobAra tumako khAlI hAtha bhejA / paraMtu nahIM samajhA aura vApisa AyA / isalie parivrAjikA pradatta valaya se tujhe kapi banA diyA / aba tiryaMca yoni bhog| kyoMki sajA ke binA mUrkha nahIM mAnate / dobAra sUcita karane para bhI mere abhiprAya ko na samajhA / taba dUsarA upAya na dekhakara yaha saba kiyA, isameM merA doSa nhiiN| aba maiM kahIM jAkara pitA ke dhana se mauja karU~gI / tU bhI baMdarIyoM ke sAtha krIr3A kr| isa prakAra mujhe kahakara madhukaMTha ko ratha calAne ko kahA / taba maiM krodhAnvita banakara use nakhoM se vidArane lagA, taba madhukaMTha ne mere mastaka para khaDga se vAra kiyA / maiM mUrchita ho gayA / rAta meM havA se hoza AyA / prAta: cAroM ora ghUmatA huA eka kapiyUtha ko dekhA / nAyaka baMdara ko harAkara maiM yUtheza banA / ekabAra eka bhilla ne mujhe pramAdAvasthA meM pakar3akara nRtyAdi kalA sikhAyI / aura he svAmI ! usane Apako mujhe samarpita kiyA / aura Apane Aja mujhe mAnava banAyA / mere isa caritra ko sunakara koI strI para vizvAsa na kare / viSayAsakta jIva kauna sI pIr3A nahIM pAte? viSayAsaktoM kA prAyaH karake striyA~ parAbhava karatI hai|" aisA sunakara rAjA bolA "he mitra! kheda na kara / kisI suzIla kanyA se terA vivAha kareMge / tU unake sAtha bhogoM ko bhoga / " "usane kahA' svAmI! Apake hone para koI kamI nhiiN| para maiM striyoM se
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayabhIta huuN| bhogoM kA mukhya sAdhana ve hI haiN| ataH maiM ihabhava parabhava meM sukhakArI tapAcaraNa karU~gA / Apa anujJA deN|" aisA sunakara rAjA ne socA merA mitra virakta huaa| aisA dekhakara kauna virakta na ho! / hAthI, azva, sainika Adi kA samUha sAtha meM hone para bhI isakI eka strI se rakSA na ho sakI / kyoMki isa saMsAra meM jIva niHzaraNa haiM, vividha karmo ke dvArA aneka prakAra ke duHkhoM se pIr3ita hoteM haiN| isa saMsAra meM karma se Avarta jIva ko sukha kahA~? jaise isako kapi banAyA, vaise mujhe koI kare to merI kyA dazA? yaha eka se duHkhI banA to merI ina anekoM se kyA hAlata banegI? isa prakAra bhava se udvigna vicAra kara rahA thA / tabhI udyAnapAlaka ne badhAI dI ki 'he deva!' 'hemajaTa' tApasa jJAna dhyAna yukta parivAra sahita nagara ke bAhara padhAre haiM / "rAjA saparivAra vahA~ gayA aura dezanA sunakara harivIra Adi ke sAtha tApasa banA / usakA nAma 'svarNajaTa' diyA / rAjA kI paTTarAnI surasuMdarI bhI vrata vighna ke bhaya se garbha kI sthiti binA batAye tApasI huii| hemajaTa, svarNajaTa Adi pAMcasau tApasoM ke sAtha vana meM Akara punaH tapa meM pravRtta huA / eka bAra garbha kA dhyAna Ane para pUchA taba rAnI ne satya bAta kahI / bAda meM eka putrI kA janma huA / usakA nAma tApasa suMdarI diyA / krama se tapasviniyoM | ke dvArA pAlana karAtI huI rUpa-lAvaNya yukta yuvAvasthA meM aayii| pitA ne use causaTha kalA meM pravINa banA dii| samaya para hemajaTa ne svarNajaTa tApasa ko apanA pada aura sAdhana vidhi sahita AkAzagAmI palyaMka vidyA dI phira svargavAsI huA / taba se parvata para kulapati svarNajaTa kI AjJA meM tApasa rahe hue haiN| ekabAra svarNajaTa, giricUDayakSa ke caitya meM upavAsa pUrvaka dhyAna Asana Adi ke dvArA usa vidyA ko siddha karane lagA / eka lakSa jApa, ikkIsa dina meM pUrNa hue / deva ne saMtuSTa hokara AkAza-gAminI palyaMka diyA - 72
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ / deva kI pUjA stavanAkara svarNajaTa ne pAraNA kiyA / vaha palyaMka para baiThakara aneka tIrthoM ko vaMdana karane ke lie (vidyAdharoM ke samAna) jAtA thaa| putrI kI cintA se aneka rAjakumAroM ko bhI dekhane jAtA thA / ekabAra kahIM rAjakula meM rAjakumAra dekhane gayA thA / vahA~ se vyAghra banakara AyA / usako dekhakara Dare hue tApasa bhAgane lge| taba vyAghra ne nakhoM se bhUmi para likhakara kahA ki maiM svarNajaTa hU~ / kisI deva ke zApase maiM vyAghra banA huuN| kisI dharma tattvajJa puruSa ke saMsarga se maiM puruSa rUpa meM AU~gA / ataH usako yahA~ le Ao / ' tApasoM ne socA 'tApasoM se adhika dharma tattvajJa aura kauna hogA? yaha socakara maMtra vidhAna Adi kiyA paraMtu kArya siddhi nahIM huI / taba sAMkhya, akSapAda Adi se maMtra vidhAna Adi karavAye / paraMtu ve saba viphala gye| taba dUsarA upAya na milane para hama sabhI cintAtura hue / phira parvata para sthita giricUDa yakSa ke maMdira meM gaye / aura usake sAmane darbhAsana para tapa japa se usakI arcanA kii| vaha deva bhI aSTa upavAsa ke bAda prakaTa huA / hamane kahA-"hamAre kulapati ko vApisa tApasa kro| deva ne kahA'' "merI zakti nahIM hai / kyoMki mujhase bar3e deva ne aisA kiyA hai| isalie dUsarA kucha kaho jo maiM kara skuu| taba hamane kahA 'hamArI iSTa siddhi ke lie dharmatattvajJa puruSa ko le aao| deva ne kahA' 'jJAnI ke vacana se jAnakara usako le AU~gA / ' phira vaha kahIM gyaa| kSaNabhara meM Akara bolA 'cauthe dina vaha puruSa svayaM milegaa| aisA bolakara vaha AkAza meM gyaa| cauthe dina hama AkAza meM usakI rAha dekha rahe the / taba hamAre bhAgya se Apa A gye| aba hamAre kulapati ko svarUpastha karane meM Apa samartha ho, ata: aisA kro| kyoMki sajjanoM kA kArya paropakAra hI hai / ' isa prakAra harivIra tApasa ke mukha se vyAghra kA caritra sunakara jayAnaMdakumAra vismaya pUrvaka bolA 'yadi mere dvArA kathita
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJadarzita dharmatattva ko samyak prakAra se svIkAra karo to ApakA kArya kruuN|' "unhoMne kahA "yadi hamArA kArya Apa karoge to deva ke vacana se tuma hI tattvajJa aura hamAre guru ho / ' taba kumAra ne kahA "aisA hai to zIghra agni phala Adi sAmagrI le aao| unhoMne bhI usake kathanAnusAra sArI sAmagrI ekatrita kii| kuNDAdi banA diye / kumAra ne socA 'ye ADaMbara se hI pratibodhita hoge|' aisA vicArakara jayAnaMda snAnakara, mudrA dhyAna Asana Adi kiye / aura phira nimna maMtra par3hA' OM namo'rhadbhyaH hI sarva sampadvazIkarebhyaH, hI~ namaH sarvasiddhebhyaH / siddhAnta catuSTebhyaH, zrI namaH AcAryebhyaH / paJcAcAradharebhyaH / OM namaH upAdhyAyebhyaH sarvavighnabhayApahAribhyaH OM namaH sarvasAdhubhyaH sarvaduSTagaNoccATanebhyaH sarvAbhiSTArthAn sAdhaya sAdhaya, sarvavighnAn sphoTaya sphoTaya, sarvaduSTAn uccATaya uccATaya, enaM svaM rUpamAnaya, hU~ phuTa-phuT svAhA / ityAdi maMtroM ko bolakara puSpa phalAdi kA homakara Age biThAye hue vyAghra kA ekabAra hAtha se sparza kiyA / rellaNI devI pradatta yatheccha rUpavidhAyinI auSadhi nipuNatA se usake mastaka para rakhI aura vaha vyAghra puruSa rUpa meM ho gayA, kulapati ko pUrva ke rUpa meM dekhakara saba tApasa prasanna hue| kumAra ko praNAmakara usakI stuti kI / kulapati bhI AdarapUrvaka kumAra ko AliMganakara bolA "hArita mAnavabhava ko punaH narAvatAra denevAle mahAbhAgyavaMta tumako merA praNAma / " taba kumAra aura tApasoM ne pUchA' 'ApakA yaha vyAghrarUpa kaise huA / kulapati ne kahA "kanyA ke lie kumAra kI gaveSaNA karane paryaMka para jA rahA thA / acAnaka gagana se parvata para paryaMka sahita girA aura apane Apako vyAghra banA dekhaa| aura vahA~ eka jainamuni ko dhyAnastha dekhaa| muni ke Age eka deva cAra devIyoM ke sAtha manohara nRtya kara rahA thA / taba maiMne socA 'isa muni ne kisI kAraNa se mujhe aisA kiyA hai / phira maiMne
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ rote hue vyAghra bhASA meM kahA 'bhagavan ! maiMne kauna sA aparAdha kiyA hai, jisase mujhe girAkara vyAghra banAyA / he kRpAnidhi ! kRpA karo aura mujhe punaH puruSa bnaao|" muni ne kahA 'yahA~ merA kucha bhI nahIM hai / kintu kisI roSa se isa devane aisA kiyA hogA / phira nATaka pUrNa hone para maiMne muni se pUchA "yaha deva kauna hai ? aura mujha para kupita kyoM huA? karuNAsAgara muni bole "maiM vairAgya se vidyAdharezapanA chor3akara pravrajita huA / siddhAnta par3hakara bhavyajIvoM ko guru AjJA se pratibodhita karate hue ekAkI vihAra meM isa parvata para AyA hU~ / eka siMha ko gaja para AkramaNa karate dekhA taba maiM karUNA se AkAzamArga se nIce utarA / mere tapa prabhAva se siMha bhAga gayA / phira gaja ko saba jIvoM se kSamApanA karavAyIM, paMca parameSThi namaskAra maMtra diyaa| vaha gaja usakA smaraNa karate hue saudharmakalpa meM deva huA / vaha deva pUrvabhava kA smaraNa kara mujhe upakArI mAnakara bhakti se dizAoM ko udyotita karatA huA, mujhe namaskArakara pUrva kA varNana kahakara, mere Age nRtya karane lagA / isa bIca chAyA dekhakara mujha para tujhe Ate dekhakara merI AzAtanA se kruddha hokara, tujhe isa dazA meM lAyA hai|" "isa prakAra muni vacana sunakara vinayapUrvaka deva ko namaskArakara, A~khoM se azru varSA karate hue dInavacanoM se zApa se mukta karane kI prArthanA kI deva ne kRpA karake kahA "muuddh| rAjyabhogAdi chor3akara bhI RSikI AzAtanA karate hue tattva ko nahIM jAnatA / niSphala tapa na kara / mere prabhAva se paryaMka para baiThakara pUrva ke samAna apane sthAna para jA / mAsa ke anta meM tattvavedI puruSa tujhe phira tApasa banA degA / usase tattva ko jAnakara usako apanI kanyA denA / '' phira maiM yahA~ AyA / Age kA varNana to Apa jAnate hI haiN| aisA varNana sunakara kumAra evaM tApasa Azcarya cakita hue / phira harSa se tapasvIniyoMne maMgala gIta gAkara utsavakara saba tApasoM ne milakara kumAra ko dharma puuchaa| kumAra ne bhI yati-dharma va gRhasthadharma vistArapUrvaka
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ smjhaayaa| tApasa pratibodha pAkara samyaktvasahita aNuvratadhArI hue| phira kulapati ne kahA "deva ne kanyA kA vara tujhe kahA hai ataH zIghra isakA pANIgrahaNa karo / '' yaha sunakara kumAra kucha bole isake pahale kumAra ke mastaka para puSTavRSTi huI / usa vRSTi ko dekhakara tApasa kucha soce tabhI giricUr3adeva ne prakaTa hokara kahA "maiMne parvata para rahe hue muni ko pUchA-yaha vyAghra puruSa kaise hogA?'' unhoMne kahA "tattvajJa puruSa ke saMga se / '' maiMne punaH pUchA-tattvajJa kaise pahacAnUM? muni bole "jo kolarUpa meM tujhe dekhakara, tujhe jIta le / vaha tattvavid jAnanA / taba maiMne aneka rAjadhAniyoM ke udyAnoM meM jAkara tor3aphor3a kI / para mujhe kolarUpa meM koI jIta na sakA / phira maiM hemapura ke udyAna meM kolarUpa | meM gayA / vahA~ rAjA ke sau putroM ko harA diyA / para isa kumAra ke sAmane maiM hAra gayA / phira hastirUpa meM mAyA karake, vRkSasahita ise yahA~ lAyA / sauMdarya udAratA, parAkrama, upakAra aura saddharma meM isake samAna koI nahIM, aisA maiMne anubhava kiyA / he kulapate ! kautuka dekhane ke lie maiM adRzyarUpa meM yahA~ rahA / isake upadeza se, pUrvabhava saMskAra se bodhi kI prApti huI / maiM pUrva meM dhanyapura meM dhanya nAma se dhanavAna thaa| vasumati merI patnI thI / zrAvaka mitra ke saMga se maiMne guru ke pAsa samyaktva mUla dharma grahaNa kiyA / " ekabAra patnI ke zarIra meM roga utpanna huA / usakI zAMti ke lie vaidyabhASita aneka auSadha-upacAra kiye, para lAbha na huaa| taba mAMtrikoM se pUchA / unake dvArA darzita upAya se bhI ThIka na huA / phira gAr3ha sneha se graMthila banA maiM nagara meM AnevAle jaTikArpaTikoM se bhI pUchane lagA / merI patnI ko svastha karanevAle ko eka lAkha rupaye dUMgA aisA kahane lagA / aisA sunakara eka jaTI ne kahA 'terI priyA ko rogarahita kara dUM, phira bhI tU pratijJAvAna rhegaa| taba maiMne kahA eka lAkha rupaye dUMgA / ' taba usako ghara le jAkara ra 76 ma
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyA ko dikhAyI / phira usane aneka prayogoM ke dvArA use svastha kara dii| usake upAya se merI bhAryA puSTa zarIravAlI banI / jaTI ke Agraha se eka mahine taka use mere vahA~ rakhA / usane mujhe jaina dharma meM zithila banA diyA / usa pApa kI AlocanA liye binA maiM marakara giricUr3a vyaMtara huA / kumAra ke upadeza se zuddhadharma ko prApta kiyaa| isa khuzI meM maiMne puSpavRSTi kI hai| isa kumAra ko tApasa suMdarI de do / phira kulapati ne zIghra vivAha kriyA kA AraMbha kiyaa| deva ne saba sAmagrI upasthita kara dI divyamaMDapa ke ratnastaMbhoM meM muktA phaloM ke toraNa bAMdha diye / divya vastrAbharaNa yukta kanyA aura kumAra ko vivAha maMDapa meM le Aye / deva ne kanyAdAna meM khuza hokara daivIvastrAbhUSaNa diye / kulapati ne vyomagAmI palyaMka diyA / usa ramyavana meM giricUr3a deva nirmita vimAna sadRza hemamayI saptakhaMDI mahala meM khAdyAdi sAmagrI se paripUrNa, icchita dAtA, deva parivAra se yukta, tApasasuMdarI ke sAtha vilAsa karatA huA, kumAra vahA~ rahA / palyaMka ke bala se aneka tIrthoM kI yAtrA kI / kabhI patnI ke sAtha, kabhI akelA, icchApUrvaka nadI, parvata, vanAdi meM krIr3A karatA thA / tApasoM ko jainAcAra kA pUrNa jJAna karavAyA / aura unake hRdaya meM dIkSA ke bhAva utpanna karavAye / ve bhI arhat zAsana meM dIkSita hone kI icchAvAle hue / 1 ekabAra jayAnaMdakumAra mahala meM sAtaveM khaMDa meM bhadrAsana para sthita thA / taba AkAza se eka parivrAjaka ko apane samIpa Ate hue dekhA / vaha Akara, AzIrvAda dekara Asana para baiThA / kumAra ne usake rUpa lAvaNyamaya vadanakamala ko dekhakara pUchA - " Apa kauna hai ? kahA~ se Aye ? kArya kyA hai ? Apa kyA cAhate haiM?" usane kahA ' he zUra ! tere jaisA anya koI paropakArI nahIM hai| isalie maiM merA vRtAnta kahatA hU~ / suno / ' 77
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ "bhadradatta nAma ke mere guru gaMgA kinAre rahate the / unakA maiM gaMgadatta nAma kA ziSya hU~ / guru ne auSadhikalpa diyaa| usa kalpa se maiM auSadhiyoM ko pahacAna letA hU~ / malayakUTa para aneka auSadhiyA~ haiN| ve vidhipUrvaka sAdhanA karane para samyakprakAra se jAnI jAtI haiN| isalie vahA~ jAkara ekabAra sAdhanA prAraMbha kI, paraMtu usa parvata kA svAmI kSetrapAla malayamAla upasarga karake mujhe DarAtA hai / isalie sAdhane meM samartha nahIM ho rahA hU~ / guru AmnAya se pAdalepa se pRthvIpara ghUmatA huuN| Aja isa vana meM asaMbhava svarNamaMdira dekhakara, tApasoM se pUchane para, ApakA lokottara svarUpa jAnA / devoM se bhI ajeya tuma ko jAnakara sarvArthasiddhi kI yAcanA ke lie AyA huuN| kahA hai-mahAna puruSoM se kI gayI yAcanA lajjA kA kAraNa nahIM hotI / isalie he bhadra! agara kSetrapAla ko jItane meM samartha ho to auSadhi siddha karane meM vighnaha ra uttara sAdhaka bano!'' taba vizvopakAraka kumAra ne kahA 'zakra ko bhI jItakara terA kArya siddha karU~gA / ' usane kahA "acchA tujhase saba saMbhava hai| paraMtu vaha parvatarAja yahA~ se sau yojana dUra hai| sAdhanA kRSNapakSa kI dvAdazI se tIna dina kI hai| nirvighnatA hogI to catudarzI ko siddha hogI / Aja aSTamI hai, isalie he sanmativAn ! taiyAra ho jA / maiM prAtaH tujhe skaMdha para baiThAkara tIna dina meM vahA~ pahu~cAUMgA / " taba kumAra ne smitakara ke kahA "tuma jAo / apanA kAma karo / dvAdazI ko sUryodaya ke pUrva maiM apanI zakti se A jAU~gA / isameM saMzaya mata rakhanA / satpuruSa kA vacana meru ke samAna acala rahegA / " aisA sunakara, vaha parivrAjaka kumAra ko milane kA sthAna batAkara AkAzamArga se gyaa| phira jayAnaMdakumAra ne apanI patnI se kahA "malayakUTa parvata para jAkara AU~gA / paropakAra kA puNyAMza tujhe bhI milegA / isalie pitA ke pAsa tuma rahanA / phira ekAdazI kI rAta
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko palyaMka para baiThakara vaha malayakUTa gayA / vahA~ palyaMka eka sthAna para chipAkara, sAdhaka ko milaa| sAdhaka se, kahA "aba tuma sAdhanA karo / mere rakSaka hote hue tumheM koI bhaya nahIM hogA / " vaha kumAra ke sAhasa kI prazaMsAkara vidhipUrvaka sAdhanA karane lagA / tIsare dina caturdazI ko rAtrI meM pUrvadizA meM ghora aMdhakAra sahita dhueM ko dekhA / kumAra ne dhairyapUrvaka devI arpita auSadhi ke dvArA aura namaskAra jApa ke dvArA use dUra kara diyA / phira kSaNabhara meM dhUmraagni ko dekhA, to pUrva rIti se use bhI dUra kara diyA / phira kumAra ne bhISaNa aTTahAsa sunaa| usase bhI kumAra kSubhita na huaa| AkAzavANI huI ki 'pahale sAdhaka kA bhakSaNa karU~ yA uttara sAdhaka kA? taba jaya ne kahA-"pASANoM ko khA / hama donoM tere vaza meM nahIM AyeMge / mRga siMha ko kaise khAyagA? siMharakSita mRga ko bhI kaise khA sakegA? maiM to zakra ko bhI jIta luuNgaa| to tujhe jItane kI kyA bAta?" taba punaH AkAzavANI huI "mUrkha ! dUsare ke lie kyoM mara rahA hai kyA tune nahIM sunA? devatA kabhI bhI mAnavoM se jIte nahIM jAte / " isalie tU dUra ho jA tU niraparAdhI hai, tujhako nahIM mArU~gA / paraMtu aparAdhI sAdhaka ko to avazya maaruuNgaa| yaha mere parvata para vividha auSadhi lene kI icchAvAlA vidyAsAdhanA ke samaya merI arcanA nahIM karatA hai, isalie ise mArU~gA / '' kumAra ne ha~sakara kahA, "tU agara vIra hai to adRzya kyoM hai ? prakaTa ho / terI vIratA to maiM bhI jaanuuN|" isa prakAra jaya kI tarjanA se vaha deva krodha se suara rUpa meM prakaTa huA / kumAra ne bhI usako pRthvI para girate dekhakara devI pradatta auSadhi ke bala se suara hokara yuddha ke lie gayA / donoM ghora AvAja karate hue eka dUsare se bhIr3a gaye / deva kaSTa se rotA huA bhAga gayA / phira gaja rUpa meM AyA, taba kumAra ne gaja rUpa se usake dAMta tor3a diye| sUMDa tor3a dii| gaja bhI thakakara bhAgA / siMha rUpa se AyA taba kumAra ne
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMha rUpa se use hraayaa| isa prakAra saba yuddhoM meM use ajaya mAnakara vikarAla rUpa banAkara eka hAtha meM DamarU, dUsare hAtha meM nAga, tIsare hAtha meM mudgara aura cauthe hAtha meM talavAra lekara pairoM se pRthvI kaMpAtA huA bolA'' maiM isa parvata kA 'malayamAla' nAma kA kSetrapAla huuN| tere sAtha suara Adi rUpa se yuddha kI bAlakrIr3A kI hai| tujha se hArA vaha terI bAla krIr3A ko puSTa karane hetu / aba tU mujhe jItane kI AzA chor3a de| aba bhI kucha nahIM bigar3A hai| jIne kI AzA rakhatA ho to dUra calA jA / dUsaroM ke lie tujhe mArane se mujhe yaza nahIM | milegA / '' jayAnaMda ne kahA "yuddha tere lie krIr3A banA, mere lie paropakAra huA / vaya evaM zarIra se bar3A nahIM mAnA jAtA / lekina zakti se aura teja se bar3A hotA hai, vahI bar3A hai| kahA hai-'' hAthI bar3A hai para aMkaza ke vaza hai, parvata vajra se gira jAte haiN| dIpaka ke prakaTa hone para aMdhakAra calA jAtA hai| isalie choTe bar3e kA koI prazna hI nahIM / dhIra puruSoM kI mRtyu bhI paropakAra ke lie hotI hai| jisake dharma-yazarUpI prANa sthira haiM, ve marakara bhI jIvita haiM / isalie jaya yA parAjaya to yuddha meM jAnI jAyagI / tujhe merI zakti kA aMdAja pahale ke yuddha meM nahIM AyA ho, to phira se yuddha kr|" isa prakAra punaH jaya se tarjita vaha kSetrapAla mudgara uThAkara kumAra ko mArane daur3A / taba auSadhi ke prabhAva se usake jaisA rUpa banAkara jayAnaMda namaskAra maMtra kA smaraNakara use mArane daur3A / donoM kA bhayaMkara yuddha huA / kumAra ne vighnahara auSadhi ke bala se aura dharma prabhAva se talavAra se usake Damaru ke, sarpa ke, mudgara ke aura talavAra ke sau sau Tukar3e kara diye / punya se kyA siddha nahIM hotA ? / phira kumAra ne usako zastra rahita jAnakara talavAra chor3a dI / phira kSetrapAla ne vRkSa utthaayaa| kumAra ne bhI vRkSa se usake vRkSa ko cUrNakara diyA / phira naye-naye
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 vRkSoM se yuddha kiyA / phira zilA se yuddha kiyA / mallayuddha kiyA, mallayuddha meM kSetrapAla ko kumAra ne muSTI ke ghAta se thakAkAra dUra pheMka diyA / vaha zilA para girA, bhayaMkara vyathA huI para deva hone se marA nahIM / phira kumAra ke teja ko dekhakara camatkRta hokara svayaM kA rUpa prakaTakara kumAra se kahA " he kumAra! maiM devoM se bhI ajeya hU~ / phira bhI tUne mujhe jiitaa| isase tUne jagata ko jIta liyA, aisA maiM mAnatA |huuN| aba pUchatA hU~ terA kauna sA maMtra, kauna sA dharma hai, jisake bala se tU balavAna hai ?" jayAnaMda ne use zAMta, muktakleza aura prItiyukta dharmArthI jAnakara kahA "mere deva vItarAga haiM / guru cAritravAna haiM / dayAmaya samakitAdi dharma hai| isase maiM jaya pAtA hU~ / " isa prakAra vistAra se | usane dharma kA svarUpa sunAyA / kSetrapAla ne dharma sunakara kahA - " acchA, tUne mujhe pratibodhita kara diyA hai| maiM pUrvabhava meM RddhimAn dharmadatta nAma kA zrAvaka thA / ekabAra udyAna meM dhanezvara nAma kA parivrAjaka dekhA / mAsakSamaNa karatA thA / cAra karoDa kA dhana chor3akara vaha dIkSita huA thA / dhyAna magna rahatA thA / niHzaMka aura nizcala Asana yukta thA / usako namaskAra karane ke lie Aye logoM ke sAmane maiMne grahasthapane kI mitratA se kahA - " yaha dhyAnI tyAgI aura tapasvI hai " yaha zrAvakoM ke dvArA bhI prazaMsanIya hai, aisA mAnakara rAjAdi ne usakI jyAdA pUjA kI / isa prakAra samakita ke cauthe aticAra se mithyAtva kA pravartana hone se samakita kI virAdhanAkara maiM mithyAtvI kSetrapAla huA / samakitavAn AtmA vaimAnikadeva meM hI jAtA hai / kahA hai- samakitI AtmA vaimAnika deva kA AyuSya bAMdhatA hai, agara usane pUrva meM Ayu na bAMdhA ho, yA samakita ko chor3a na diyA ho / samakita kI virAdhanA se nIca devatva prApta hotA hai / 6 bodhidurlabha panA prApta hotA hai / maiMne ArAdhana kiyA huA dharma aticAra se hI malina hone se durgati meM nahIM gayA / tujha se 81
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhi prApta huii| tere pAsa dharma ke svarUpa ko zravaNakara, pUrva saMskAra jAgRta hone se jJAna se yaha saba jAnakara, maiMne tujhe khaa| "deva ke ye vacana sunakara kumAra ne usakI prazaMsA kI "dhanya hai tujhe jo tU pratibodha ko pAyA / " kumAra ne use samyaktva sahita hiMsAdi na karane ke niyama diye| deva ne kahA-"dharmadAtA hone se maiM kRtaghna nahIM ho sakatA, paraMtu tU koI vara maaNg| use dekara guru kI pUjA kruuN|" taba kumAra ne kahA "he mahAbhAga! mere liye to mAMgane jaisA kucha bhI nahIM hai| para, isa sAdhaka ko vAMchita auSadhi de| kyoMki maiMne isake lie hI yaha upakrama kiyA hai|" deva ne kahA "maiM dUMgA / paraMtu isake pAsa rahegI nhiiN| kyoMki bhAgya ke binA deva pradatta bhI nahIM rhtaa| tathApi maiM AjJA detA huuN| auSadhi kalpa meM paMDita yaha svayaM dekhakara auSadhi grahaNa kre| paraMtu tuma kucha lekara mujha para upakAra karo, jisase mere dvArA guru kI pUjA ho jAya~ aisA kahakara uttama pAMca auSadhi use dii| kumAra ne bhI prArthanA bhaMga ke bhaya se grahaNa kI / phira deva ne pAMcoM auSadhi kI mahimA batAyI / " (1) yaha pIlI do aMgula bar3I, cAra aMgula laMbI bAra hajAra jApa se siddha hogI / isakI arcanA se yaha pratidina pAMcasau ratna detI hai| maMtra hai OM mahAbhairavi kSA-kSau kSaH zriyaM vitara vitara svAhA / (2) pIta auSadhi samAna yaha rakta auSadhi kI pUjA se yaha pUchatI hai 'kyA dUM, phira mAMgane para dugunA dUM, tIna gunA dUM aisA kahatI hai, para detI kucha nahIM / yaha kautuka ke lie hai| isakA maMtra OM mahAvAdinI jhA~ jhau jhauM mahAzriyaM vada vada svAhA / isakI vidhipUrvavat / (3) isase ardha pramANa yaha zveta auSadhi sarva rogahara samasta viSahara jaMgama sthAvara viSa kA haraNa karatI hai| pAnI ke sIMcane se prANIyoM ke ghAva-vraNa Adi zIghra miTa jAte hai| A~kheM gayI ho to bhI de detI hai / isakI sAdhana vidhi nahIM hai /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) isase ardhamAnavAlI nIlI auSadhi svamaMtra se maMtrita cetana, | acetana ke mastaka para rakhane se atIta anAgata jo pUche, usakA jJAnI ke samAna samyak pratyuttara detI hai| maMtra sAdhanA pUrvavat maMtra yaha-"OM mahAghaNTe caNDe caNDazAsane praznArthaM vada vada ke jhai svAhA / " (5) pA~cavI zyAma auSadhi pAnI se siMcana karane para duSTakArmaNa, duSTamaMtra, duSTacUrNa, duSTa auSadhi se saMbhavita doSoM kA nAza karatI hai| isa prakAra pA~coM auSadhi ke svarUpa ko samyak prakAra se samajhakara harSita hokara jayAnaMdakumAra sAdhaka ke pAsa deva sahita AyA / deva ne kahA "he bhadra ! kumAra ke anubhAva se maiM tujha para prasanna hU~ / ata:dhyAna tajakara mere Adeza se icchAnusAra auSadhi le le / sAdhaka ne bhI prasannatA pUrvaka deva kI pUjA kI / phira kumAra ko pUchakara, kArya hone para merA smaraNa karanA aisA kahakara, namaskArakara, deva apane sthAna para gayA / sAdhaka ne bhI usa parvata para ghUma ghUmakara apane bhAgyAnusAra auSadhi grahaNa kii| phira kumAra ko kahA "tere prabhAva se merI icchA pUrNa huii| ApakI AjJA se maiM sva sthAna para jAtA huuN| kumAra ne use anumati dii| kumAra bhI palyaMka para baiThakara ratnapura ke upavana meM AyA / vahA~ caitya dekhA / AzAtanA ke bhaya se kucha dUra palyaMka se nIce utarakara usa caitya meM pravezakara jinezvara ko vaMdana kiyA / phira maMtra sAdhana yogya sthala dekhakara palyaMka kisI sthAnapara chUpAkara tIna upavAsakara vidhipUrvaka tInoM maMtroM se auSadhi ko siddha kara phira paramezvara kI pUjAkara phaloM se pAraNAkara, prathama auSadhi se pAMcasau ratna prApta kiye / phira vahA~ aSTAhnikA pUjotsavakara ratnapura meM praveza kiyaa| eka makAna kirAye kA lekara sAdhAraNa zrAvaka ke ghara nivAsa kiyaa| eka gozIrSa-caMdana kI pratimA choTI banavAkara guru se pratiSThA,karavAkara, nitya pUjAkara Adya auSadhi se pA~casau ratna pratidina prApta karatA thA eka peTI meM vaha pratimA aura pA~co auSadhiyA~ garbhagraha meM surakSita sthAna
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ | para rakhatA thA / zrAvaka kuTumba usakI bhakti karatA thA / kumAra bhI use bahuta dAna detA thA / yAcakoM ko bhI pracura dAna detA thA / icchApUrvaka vilAsa karane se logoMne usakA nAma 'zrI vilAsa' rakhA / " vahA~ ratnaratha rAjA rAjya karatA thA / vaha saundarya, aizvarya, gAMbhIrya, zaurya Adi guNoM se yukta thaa| usa nagarameM ratimAlA gaNikA | thI / vaha causaTha kalAoM meM pravINa thI / rAjA usa para mohita hokara use aMta:pura meM le gyaa| gaNikA ne eka putrI ko janma diyaa| janmotsava manAkara usakA nAma 'ratisuMdarI' diyA / bAlyavaya pUrNakara adhyayanakara vaha bhI causaTha kalAoM meM pravINa huI / pUrvabhava ke saMskAra se jaina adhyApakoM ke pAsa se samyak prakAra se SaDdarzana kI jJAtA huii| jainadharma para adhika zraddhAvAlI huii| vaha paMca parameSThI kI bhakti karatI thii| usako atyanta rUpa guNa saMpanna jAnakara usake lie rAjakumAra kI khoz2a krvaayii| paraMtu usake yogya koI rAjakumAra na milA / ratimAlA para anya rAniyoM kI IrSyA dekhakara rAjA ne use rAjamahala ke pAsa meM hI eka mahala meM nivAsa karavAyA / ratisuMdarI bhI mAtA ke sAtha rahI / usa rAjya kI kuladevI caMdezvarI kA caitya | udyAna meM thaa| loka usakI pUjA karate the / eka bAra usake caitya meM svAdhyAya dhyAna meM lIna koI apramatta mahAmuni cAra mAsa upavAsa karake rahe / caMdezvarI una mahAmuni ke guNoM se pramudita huI / usake | pUrvabhava ke saMskAra jAgRta hone se usane apanA pUrvabhava dekhA / / maiM naMdipura meM devazarma brAhmaNa kI svarUpavAna nandinI nAma kI putrI thI / suzarma ko dI gayI thii| eka varSa meM usakI mRtyu ho gayI / duHkhI nandinI pitA ke ghara AyI / ekabAra usake ghara ke pAsa dharmagupta nAma ke guru Thahare / brAhmaNa pratibodha pAkara zrAvaka huA / naMdinI bhI samyaktva sahita aNuvrata dhAriNI zrAvikA huI / vaha SaDAvazyaka
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatpara deva guru para bhaktivAlI banI / alpa AraMbhavAlI, paThana-pAThana meM tatpara dekhakara pitAne use ghara kArya se nivRttakara dharmadhyAna meM rata rahane kI anumati dI / samaya jAte hue gurvAdi sAmagrI ke abhAva se maThavAsinI eka parivrAjikA ke sAtha AlApa saMlApa karatI dekhakara pitA ne kahA "he putrI! pAkhaMr3I ke paricaya se samakita ko duSita mata kara / isa prakAra pitA ke kahane para bhI gAr3ha prIti ho jAne se usakA sAtha na chor3A / par3ausa meM sAvitrI brAhmaNI, usakA putra yajJadatta aura usakI patnI aMjanA rahate the / yajJadatta ko apanI patnI pasaMda na thI / acAnaka naMdinI ke pitA svargavAsI hue| yajJadatta naMdinI ko pratidina dekhate-dekhate usa para rAgavAlA ho gayA / paraMtu usakI prApti na hone se vaha kRzAMga ho gayA / ekabAra mAtA ke pUchane para nirlajja banakara kAraNa batAyA / mA~ ne bhI kahA-'kheda mata kara, maiM tere manoratha pUrNa karU~gI / ekabAra naMdinI ko sAvitrI ne kahA' 'vatse! tujhe dhanya hai ki merA putra tujha se prema karatA hai| ataH tU usakA svIkAra kara / jisase rUpa lAvaNya yauvana saphala ho jAya~ / aisA sunakara naMdinI krodhita hokara bolI 'mUDha ! dhikkAra hai tujhe / jo aise kaTu-vacana bola rahI hai| prANa kA aMta hone para bhI maiM merA zIla khaMDita na hone dUMgI / zIlabhraSTatA se to naraka meM pAta hotA hai|' sAvitrI mauna rahakara calI gyii| punaH do tIna bAra aisA prayatna kiyA / para vaha prayatna viphala rahA / taba sAvitrI ne parivrAjikA kA saMparka kiyA / parivrAjikA ko kahA-'mere putra para naMdinI anurAgavAlI ho vaisA tuma karo / ' usane bhI 'hA~' kaha dii| parivrAjikA phira eka kuttI ko vaza meM kara pairoM para girane Adi kI ceSTA kI zikSA dI / ekabAra naMdinI ke Ane ke samaya para rotI huI usa kuttI ko usake pairoM para girAyA / naMdinI ne pUchA 'yaha kyoM ro rahI hai ? parivrAjikA ne kahA 'isakI kathA suna / pRthvIpura nagara meM datta vipra kI do putriyA~ eka agnidatta ko dii| usake
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna putra hue / pati kI mRtyu ke bAda vaha parivrAjikA banI vaha maiM / choTI bahana agnizarmA ko dI para vaha cha:mahine meM vidhavA huI / ekabAra haridatta ne usake pAsa yAcanA kI / paraMtu vratakhaMDana ke bhaya se usane nahIM svIkArA / vaha mere pAsa AyI / mujhe kahA mujhe parivrAjakA kara / | "maiMne kahA 'aputra vrata yogya nahIM hote / mere dvArA manA karane para bhI svarga kI icchAvAlI vaha parivrAjikA huI phira vaha tapa karake marakara yaha kuttI huI hai / mujhe dekhakara pUrvabhava yAdakara ro rahI hai| bhogAntarAya karma isane bAMdha liyA, usakA phala yaha bhoga rahI hai / ataH merA tujhe bhI kahanA hai ki koI tere pAsa prArthanA kare to usakA bhaMga na karanA / kapaTI mAyAvInI ne naMdinI ke citta ko caMcala kara diyA / vaha socane lagI / duSkara brahmavrata pAlana kA yaha phala ho to bhogoM ko kyoM na bhoge / aisA ciMtana calatA thA / sAvitrI ne ekabAra punaH prayatna kiyA / taba naMdinI ne 'bhAIyoM se maiM DaratI hU~ / ' aisA kahA / taba usane kahA 'tIrthayAtrA ke chala se ghara se AbhUSaNa Adi le jA / merA putra bhI vahA~ A jaaygaa| isameM koI doSa nahIM rhegaa|' naMdinI ne yaha svIkAra kiyaa| sAvitrI ne apane putra ko sAMketika sthAna para bheja diyA / |bahU ko pitA ke ghara bheja dii| sAvitrI naMdinI kI rAha dekhatI thii| tabhI suvratA nAma kI sAdhvIjI vahA~ padhArI / unake pAsa hI usane dharma pAyA thaa| vaha unake pAsa gyii| aura ekAMta meM parivrAjikA kI bAta khii| taba sAdhvIjI ne use samajhAyA / 'agara patra se svarga hotA ho, to zUkarI, kuttI, kukuTTI, gaddhI Adi kA svarga prathama hogA / usakI bAta para vizvAsa mata karanA / vItarAga vacana para zaMkA mata kara / duHzIla se isabhava evaM parabhava meM duHkha hI duHkha bhoganA par3atA hai| isalie tU usa ajJAnI kI bAteM mastiSka se nikAla de| duHzIla | sevana se strI tiryaMca, gaddhI, ghor3I zUkarI, bakarI Adi ke bhavoM meM | evaM kadAca narabhava mila jAya to vahA~ vandhyApana, bAla vidhavA, dugaMdhA,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ kurUpa, yoniroga, alpAyu, kuSTAdi rogoM se pIr3ita honA par3atA hai| strI-janma hI nindya hai / usameM bhI vidhavApana, aputratva Adi vizeSa du:khakara hai| tU apane Apako zIla sugaMdha se suMgadhita rakha / ' nandinI samajha gyii| phira sAdhvI ko vaMdanakara apane ghara gyii| sAvitrI AyI, taba use kaha diyA 'maiM nIcAcAra kA sevana nahIM kruuNgii| puna: mere pAsa mata AnA / agara AyagI to mere bhAIyoM ke dvArA terI hatyA karavA duuNgii|' vaha bhayabhIta hokara calI gayI / phira naMdinI ratnAvalI, muktAvalI Adi tapa karane lgii| paraMtu usa parivrAjikA kA saMga prIti ke kAraNa nahIM chodd'aa| usane bhI phira kabhI duHzIla ke lie preraNA nahIM dI / eka hajAra varSa kA Ayu pUrNa huA / parapAkhaMDI saMstava ke dvArA samyaktva kI virAdhanA ke kAraNa vaimAnika deva sukha se maiM vaMcita rhii|" isa prakAra pUrvabhava ko yAdakara, muni ko namaskArakara, apanA vRtAnta batAkara, samyaktva grahaNa kiyaa| cAturmAsa ke bAda muni vihArakara gaye / devI aba zAsana saMgha kI prabhAvanA karane lgii| logoM ke mukha se usa devI ke prabhAva ko dekhakara pitA kI cintA ko dUra karane hetu apane anurUpa pati prApta karane ke lie ratisuMdarI usa devI kI pUjA karane lgii| devI ne usa para prasanna hokara svapna meM kahA-"tU rAjA ke pAsa nRtya kara rahI hogI taba staMbha se do putalI utarakara jisa vINAvAdaka ko cAmara DholegI, vaha terA pUrvabhava kA pati aura isa bhava meM ardhacakrI samAna terA pati hogA / " ratisuMdarI jAga gyii| pramudita hotI huI arhanta kI pUjAkara devI kI pUjA kii| phira usa dina se usane pUrvabhava ke pati ke alAvA dUsaroM ko dekhanA bhI baMda kara diyaa| dAsa bhI aba usake ghara meM praveza nahIM kara sakate the| kucha samaya ke bAda usa nagara meM vijayA nAma kI eka nartakI ne Akara nagara meM udghoSaNA kI ki mujhe nRtya meM jo jIte, usakI maiM dAsI banUM / aura maiM jItuM to use dAsI bananA hogaa| koI usase
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukAbalA karane ko taiyAra na huA / rAjA ko kheda huaa| isa prakAra pitA ko khedita dekhakara ratisuMdarI ne kahA "maiM use jIta luuNgii|" paraMtu puruSoM ke binA nirNaya kaise hogA ? taba rAjA ne kahA "putrI ! puruSoM ko dUra rakhakara pitA ke Age tU nRtya kara / phira pitA ko praNAmakara nRtya kA dina nizcitakara vaha apanI mA~ ke pAsa gyii| phira nRtya ke dina rAjA ne vijayA ko bulAyA / ratisuMdarI bhI sukhAsana para ArUr3ha hokara nRtya ke sAmAna sahita vahA~ jA rahI thI / mArga meM mana meM nATyAnurUpA vINAvAdikA nahIM hai, aisI ciMtA kara rahI thI / mArga meM pratihAriNIyoM ke dvArA puruSoM ko dUra kiye jAte dekhakara zrI vilAsa ne kautuka se pAsa meM khar3e eka vyakti se pUchA-'yaha kyA hai ? usane | ratisuMdarI kA vRttAMta batAyA / vaha sarva kalA-vizArada nATyAvalokana ke lie aura kautuka dekhane ke lie puruSa kA praveza asaMbhava mAnakara, strIrUpa banAkara, kahIM se bhI vINA lAkara usa samUha meM mila gyaa| vaha ratisuMdarI ke sAtha rAjasabhA meM A gyaa| phira rAjA apane nirNAyaka sadasyoM ke sAtha sabhA meM AyA / nRtya dekhane Ane vAle puruSoM ko kiMcita dUra bitthaaye| phira rAjA ne vijayA ko nRtya ke lie Adeza diyaa| usane bhI gIta-vAdya laya yukta manohara nRtya prAraMbha kiyA / citraikarasAtmaka sabhI sabhA ko raMjana karatI hue bAMsa, bhAle, talavAra, kSurikA Adi ke dvArA bhI nRtya kiyaa| phira cAvala ke puMja para suI rakhakara, usa para puSpa rakhakara nRtya kiyaa| pratyeka nRtya meM rAjAdi dvArA bahuta dAna diyA gayA / usa samaya kI usakI bhAvabhaMgimA aMgalI Adi meM jo-jo doSa the ve saba ratisuMdarI ne una nirNAyaka paMDitoM ko batAye, taba unhoMne bhI usake una doSoM ko svIkAra kiyA / phira rAjA ne ratisuMdarI ko Adeza diyA / vijayA ne jo-jo nRtya kiye the / ve | saba nRtya ratisuMdarI ne devoM ko bhI durlabha isa prakAra kiye / usake nRtya ke samaya strIveSadhArI jayAnaMdakumAra ne vINA bajAyI / usa vINA 88
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI dhvani se jana samudAya aura paMDitoM ko atyadhika AnaMda AyA / usa vINA kA nAda devoM ko bhI durlabha thA / usa nAda se mAnava to kyA gaja-azva Adi pazu bhI staMbhita ho gaye / usa nAda se ratisuMdarI kA nRtya atyaMta adbhuta ho gyaa| isa nRtya se raMbhA ko bhI jIta le to phira vijayA kI kyA bAta ? usa avasara meM devI prabhAva se staMbha meM se do maNI putaliyA~ nikalakara vINA bajAne vAlI usa strI ke donoM ora cAmara Dholane lagI / use dekhakara sabhI vismita hue / ratisuMdarI ne socA 'devI vacana satya huA / paraMtu strI merA pati kaise hogI ? kyA yaha bhI koI mAyA hai ? yA jo hogA vaha svayaM jAnA jAyagA / paraMtu ise acchI prakAra grahaNa karanI cAhie / mere pAsa rakhanI cAhie / vijayA ne puSpa para nRtya kiyA / phira ratisuMdarI ne makar3I ke jAla para nRtya karake dikhAyA / taba jayArava huA / rAjA bhI bahuta harSita huA / AnaMda meM magna ratimAlA apanI putrI ko rAjA ke Adeza se utsavapUrvaka apane mahala meM le gayI / ratisuMdarI ne AjJA dI usa vINAvAdikA ko bahumAnapUrvaka apane mahala meM sAtha le Ao / dAsI vijayA ko ghara taka le jAkara mukta kara dI / dAsiyoM ne usa vINAvAdikA ko khojI, para kahIM na milI, taba usane pratijJA kI ki use dekhe binA maiM bhojana nahIM karU~gI / ratimAlA ke bahuta kucha samajhAne para bhI bhojana ke lie sahamata na hone se rAjA ko samAcAra bheje / rAjA ne usa nagara meM cAroM ora usa nArI kI khoz2a karavAyI paraMtu tIna dina meM bhI na milI / phira, jIvitavya kI saMdigdha avasthAvAlI usako jana mukha se sunakara kRpAlu aura pUrvabhava ke snehAnurAga se prerita jayAnaMdakumAra usako jIvita rakhane kI icchA se pUrvavat nArIrUpa kara usake ghara ke pAsa ThaharA / dAsiyA~ use dekhakara AdarapUrvaka ratisuMdarI ke pAsa le gayI / kisIne to ratisuMdarI ko pahale jAkara badhAI bhI dI / usane bhI use alaMkAra bheTa diye / ratisuMdarI use dvAra para AyI I I 89
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dekhakara harSa sneha se Akula hokara sAmane gayI aura pairo para girakara bolI " he sakhi ! he jIvanadAyinI ! Aja mere bhAgya jAgRta hue, jo tumane kRpA kI / terA svAgata hai / use gRha meM le jAkara ratisuMdarI ne palaMga para biThAyA phira thoDI dera dharmazAstra kalAzAstra Adi bAtoM se vinoda kara, phira apane hAtha se use snAna vastrAlaMkAra pahanAkara use bhojana karavAkara svayaM ne bhojana kiyA / phira usako prArthanAkara apane ghara meM use rahane ke lie rAjI kara lI / ' ve nAriyA~ dharma-artha- kAma kI zAstravArtA meM apanA samaya vyatIta karatI thI / ratisuMdarI sAmudrika zAstra kI jJAtA thI / vaha bArabAra socatI thI ki ' isake sarvAMga para jo cihna haiM, ve cakrI tulya rAjya lakSmIvAn ke haiM / phira yaha strIrUpa meM kaise ? gati - ceSTA - svara Adi puruSa ke haiN| yaha kisI kAraNa se strI huI hai| aisA eka dina nizcita kara usase bolI "svAmin! devI vacana se maiMne tumako pUrvabhava kA pati jAnA hai / jaise kalA sneha Adi akRtrima batAye vaise rUpa bhI akRtrima batAo / dayAnidhe / mujha para kRpA karo / " isa prakAra usakI prArthanA se zrIvilAsa ne puruSa rUpa prakaTa kiyA ratisuMdarI bhI kAmadeva ke samAna rUpa dekhakara AnaMdita hokara bolI " Aja mere ghara kalpavRkSa phalA / devatAoM kI pUjA ke phala se Apa kA saMgama huaa|" jayAnaMdakumAra bolA " he subhagAkSI ! merA manarUpI haMsa tere premarUpI vANI meM krIr3A kara rahA hai| dAsI mukha se ratimAlA ne sunakara vividha prakAra se utsava kiyA / dAsIoM ke dvArA rAjA ko kahA gayA ki he rAjan ! " Aja devI dvArA | kathita ApakI putrI kA pati prakaTa ho gayA / " rAjA ne unheM yatheSTha dAna | dekara sarva vivaraNa jAnakara, utkaMThApUrvaka pradhAna puruSoM ko use bulAne bhejA / rAjA ke pAsa vaha gayA / usakA adbhuta rUpa dekhakara, use namaskAra karate dekhakara, rAjA ne uThakara usako AliMgana kiyA aura bolA " Aja hamArI ghar3iyA~ phalavatI huI / jisase Apake anuttara rUpa 10
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke darzana hue| 'he subhaga! terA kyA svAgata kare? tujhe kulAdika kA prazna karanA bhI ThIka nahIM / kyoMki devI vacana viparIta nahIM hotA / jisa nagara ko tUne janma se pavitra kiyA hai 'vaha kauna sA nagara hai, satya khnaa|' taba kumAra ne kahA "rAjan ! vijaya pura kA maiM nivAsI deza dekhane kI icchA se ghUmatA huA isa nagarameM AyA huuN| phira rAjA ne usake sAtha bhojana kiyA / avasara pAkara rAjA ne kahA "merI isa kanyA ko grahaNa kr|" usane kahA "ajJAtakula vAle ko kanyA kaise dI jAya?" rAjA ne kahA "devI ke vacana se tere guNa, prakRti AkRti se tere kula ko pahacAna liyA hai| ataH prArthanA kA bhaMga karanA ucita nahIM hai|" aisA sunakara jayAnaMdakumAra mauna rhaa| taba rAjA ne zubhalagna meM ratisuMdarI kA usake sAtha vivAha kiyA / rAjA gaja-azva-ratnAdi dene lagA / para usane na liye / taba rAjA ne rAjya ke lie Agraha kiyA / rAjA ke atyAgraha se ATha nagara le liye| ve bhI apanI patnI ko de diye / patnI ne apanI mAtA ko de diye / aba jayAnaMdakumAra rAjA ke diye hue prAsAda meM navor3hA ke sAtha pAMca prakAra ke viSayoM meM Amoda pramoda pUrvaka vApI vanAdi meM krIr3A karate hue samaya vyatIta kara rahA thA / pratidina pUjA pATha karake hI bhojana karatA thaa| apanI peTI meM rahI auSadhi se pAMcasau ratna pratidina prApta karatA thaa| peTI kI cAbI patnI ko de detA thA / yatheSTha dAnAdi se vaha pUre nagara meM priya bana gayA thaa| patnI bhI pati para pUrNa bhakti se rahatI thii| ratimAlA kabhI-kabhI putrI ke pAsa AtI thI / aura ATha nagara kA AyA dravya putrI ko de detI thI / jAmAtA para bhI bahuta pramoda bhAva rakhatI thii| kucha samaya vyatIta huA / ratimAlA socane lagI yaha jAmAtA rAjA kA diyA dhana nahIM letA, svayaM dhanArjana nahIM karatA, aSTanagara kI Aya bhI nahIM letA, aura itanA dAnAdi meM vyaya karatA hai to dhanArjana kA kyA mArga ? ekabAra ratimAlA ke pUchane para jayAnaMdakumAra ne kahA "mere
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsa pitA pradatta aura svArjita pracura dhana haiN| paraMtu vaha jAta kI vezyA thii| usa para azraddhA karake apanI putrI se kahA "tU tere pati ko dhana kahA~ se AtA hai, pUchakara mujhe kahanA / mujhe kautuka hai?" putrI ne kahA mAtA ! isa prazna se hama ko kyA lAbha? kyoMki ve sabhI suvidhAe~ pUrNa kara rahe haiN|" taba krUddha hokara usane kahA "re duSTA! kukSI meM dhAraNakara tujhe bar3I kI aura tU merA itanA sA kautuka bhI pUrNa nahIM kara rahI?'' taba sarala ratisuMdarI ne dAkSiNyatA se kahA "mAte ! mere pati guptagRha meM devapUjA ke samaya jAte haiN| pUjAkara bahuta ratna lAkara mujhe dete haiN| kucha ratna ve rakhate haiM / usa guptagRha kI cAbI mujhe dete haiM / maiM use saMbhAlakara rakhatI hU~ / isase adhika maiM nahIM jaantii|" ratimAlA ne kahA "mujhe vaha dikhA / putrI ne kahA'' maiM jIvita hU~ taba taka to yaha nahIM hogA / '' "to cAbI mujhe de|" putrI ne kahA "mere jIte jI terA manoratha pUrNa nahIM hogA / mA~ tU nArAja ho yA khuza, pati kA vizvAsa bhaMga maiM nahIM karU~gI kyoMki mere prANa pati ko samarpita haiN|" mAyA meM pravINa ratimAlA usakA nizcaya jAnakara gayI / phira ekabAra use bhojana meM candrahAsa madirA pilAkara behoza kara diyA, aura cAbI lekara auSadhi le lI / phira cAbI jahAM thI vahA~ lagA dI / ratisuMdarI ke jAgane para, zarIra para cAbI ko yathAsthAna dekhakara niHzaMka rahI / prAta: jayAnaMdakumAra ne devapUjA karake pUjane hetu auSadhi dekhI, para na milI / patnI ko pUchA usane bhI cakita hokara mAtA kA saba vRttAMta kahA aura kahA ki mujhe bhI mAtA para zaMkA hai / phira jayAnaMdakumAra ne ratimAlA se pUchA to usane kahA "maiMne kabhI corI kI nahIM, aura corI kA nAma bhI maiM nahIM jAnatI / hA~ agara zaMkA hai, to terI patnI se pUcha ! kumAra ne socA dhikkAra hai isako jo apanI putrI para sArA doSa DAla rahI hai / yaha kubuddhi auSadhi ko upAya ke binA nahIM degii| ataH kisI upAya se usa ratnadA auSadhi ko lekara ise sajA duuNgaa| aisA vicArakara kahA" "mAtA ! anyatra auSadhi dekhUgA / '' jayAnaMdakumAra ne
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsare dina deva pUjA ke avasara para apane saMgrAhita ratnoM meM se eka hajAra usa peTI meM rakhakara dUsarI auSadhi kI pUjAkara pAMcasau ratna lekara bAhara AyA / ratimAlA ne auSadhi se ratna mAMge the| para vidhi mAlUma na hone se kucha na milA / vaha chipakara jayAnaMdakumAra kI bAta suna rahI thI / usane socA 'maiM bhUla se dUsarI auSadhi le AyI huuN|' phira kumAra ne apanI patnI se kahA 'tU cAbI terI mA~ kI najaroM meM Aye vaise rakhanA / phira ratimAlA ne cAbI lekara pahale kI auSadhi rakhakara dUsarI le lii| phira usake pAsa ratnoM kI yAcanA kI / paraMtu sAdhanA vidhi ke binA vaha na bolatI haiM na detI hai| jayAnaMdakumAra ne socA yaha auSadhi A gayI aba dUsarI to saralatA se le lUMgA / ratimAlA ne ekadina jayAnaMdakumAra se pUchA "vijJAna Adi kucha jAnate ho?" kumAra ne kahA "maiM aneka auSadhi jAnatA huuN| sabhI kalA maMtra-vijJAna Adi jAnatA hU~ / usameM eka maMtra aisA hai, jisakI vidhi vRddhA aura kurUpa strI pUrNa rUpa se kare to vaha navayauvanA aura surUpA ho jAtI hai| gaNikA ne kahA" mujhe aisI banA do / jisase nRpa dvArA mAnya anya nAriyoM ke garva ko dUra kara duuN|" jayAnaMdakumAra ne kahA "to prAtaH zira muMDavAkara, mu~ha syAhI se potakara, upavAsakara ke yaha maMtra japa / "rUD buDu buDu buDu buDu svAhA" jaba vaha aisA kara zAma ko usake pAsa AyI taba jayAnaMdakumAra ne bAhyADaMbarakara auSadhi ke dvArA use zUkarI banA dI / phira sAMkala dvArA staMbha se bAMdhakara kahA "pApinI! merI auSadhi grahaNakara putrI para doSa detI hai| isalie corI kA phala bhog|" usa prakAra kahakara daMDa se use pITA / aba vaha rotI hai, aura mUla svarUpa meM lAne kI vinatI karatI hai| do dina taka use usI prakAra rakhI, phira patnI ke Agraha se auSadhi ko vApasa lekara, punaH caurya karma na karane kI pratijJA karavAkara, use mUla svarUpa meM le AyA / ratimAlA ne putrI aura jAmAtA se kSamAyAcanA kI / ekabAra kumAra ne kahA "mAte ! pUjanIya hone para bhI maiMne
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ tumhArI viDaMbanA kI, isalie kSamA karanA / yaha maiMne tumako pratibodha dene ke lie kiyA thA / adatta grahaNa kA phala yahA~ aisA milatA hai| parabhava meM naraka, daurbhAgya, nirdhanatA Adi phala prApta hotA haiN| aura jo prANa jAne para bhI adatta nahIM lete, ve lakSmIpUMja ke samAna lakSmI aura vaibhava ko pAte haiN|" ratimAlA ke pUchane para lakSmIpuMja kI kathA kahI / hastipura nagara meM rUpa, nAma aura kAma se puraMdara rAjA thA aura | usakI paulomI rAnI thii| vahA~ dayAlu, sadguru sevaka, arhad bhakta nAma jaise guNavAlA sudharmAseTha rahatA thA / usakI dhanyA nAmakI patnI thii| vaha zreSThi lAbhAntarAya karma ke udaya se garIba ho gyaa| phira bhI vaha Avazyaka kriyA va devArcana samaya para karatA thaa| ekabAra patnI ne svapna meM padma sarovara dekhA / pati se pUchane para vicArakara pati ne kahA "ati uttama punya kA dhanI, apAra lakSmIvAna lAvaNyanidhi putra kI tumheM prApti hogii| yaha sunakara vaha bhI khuza huii| usake pazcAt garbha ke prabhAva se saubhAgya aura sadbuddhi meM vRddhi hone lgii| seTha ke ghara se dAridya dUra hone lagA / vyavasAya meM lAbha hone lagA / garbha kI vRddhi ke sAtha seTha kA mAna sanmAna bhI bar3hane lagA / samaya pUrNa hone para zubhatithi, zubhamuhUrta meM bAlaka kA janma huA / mAtA ko koI pIr3A na huii| usa samaya seTha AMgana meM gAya Adi pazuoM ke sthAna para thaa| dAsI ne badhAI dii| use vipuladhana dene kI icchAvAlA seTha socane lgaa| mere pAsa dene jitanA dhana nahIM hai| taba vaha bhUmi khodane lagA vahA~ nIce eka bila milaa| thor3A aura khodA to putra ke punyaprabhAva se nayA suvarNadravya dekhaa| seTha ne dAsI ko yatheSTa dhana diyaa| merA putra uttama punya kA dhanI hai, aisA socA ! phira dasa dina taka pitA ne aneka prakAra se janmotsava manAyA / usa bila meM se dhana nikAlane lagA, para usameM kama to hotA hI nahIM thA / dAna dene meM, kharca karane meM aparimita dhana vyaya ho rahA thA / sudharmA ne socA, pRthvI kA dravya
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA kA hotA haiN| maiMne rAjA ko kucha kahA nahIM hai| kahIM koI cugalI khora rAjA se kucha kaha de, to anartha ho jaay| isase acchA hai, maiM hI rAjA se saba kucha kaha duuN|" isa prakAra vicArakara seTha ne rAjA se sArI bAteM batAyIM / rAjA bhI usakI bAteM sunakara, use nyAyapriya aura adatta parihAra vratayukta jAnakara bolA "zreSThI! tere putra ke puNyaprabhAva se yaha lakSmI tujhe milI hai| ataH tu hI lakSmI kA svAmI hai| phira bhI tUne mujhe sArI bAteM batAyIM haiM, yaha terA vinaya-viveka hai| aba maiM tujhe AjJA detA hU~ ki tuma isa lakSmI kA upabhoga karo / " seTha apane ghara aayaa|| zubhadina para svajana saMbaMdhiyoM ko ekatritakara bhojanAdi karavAkara kahA ki "mere ghara meM isa bAlaka ke janma ke prabhAva se lakSmI apAra hai| ataH isakA nAma lakSmIpuMja ho| sabane svIkAra kiyA / kramazaH lakSmIpuMjakumAra bar3A huaa| par3hane yogya umra meM par3hane bhejA / alpAvadhi meM 72 kalAoM meM (paMDitoM ko sAkSI mAtra karake) pravINa huA / ekabAra udyAna meM muni bhagavaMta ke darzana vaMdanakara unase vidhipUrvaka samyaktva grahaNa kiyA / dRr3ha zrAvaka huaa| yauvanAvasthA meM lakSmIpuMjakumAra ke Ane para dhanezvara Adi ATha zreSThiyoM ne rUpazrI Adi ATha kanyAoM kA saMbaMdha taya kiyA / zubhamuhUrta meM ATha kanyAoM se usakA pANigrahaNa karavAyA / pUrva punya ke anubhAva se cintAmukta hokara seTha yatheSTha bhoga sukha bhogane lgaa| bhoga bhogate hue bhI dharmArAdhanA meM datta citta thA hii| usakI dharmapriyatA ke kAraNa usakA dAsa-dAsI varga bhI dharma priya bana gayA thaa| pUrva punyAnubhAva se vipatti to usake ghara se kozoM dUra thii| aura saMpatti svayaM Akara vilAsa karatI thii| dAnAdi meM vipula mAtrA meM dhanAdi kA vyaya karane para bhI, dinodina lakSmI vRddhi ko prApta hotI thii| usakI punyAnubaMdhI punyavAlI lakSmI se aneka vaNik putra sukhapUrvaka nirvAha karanevAle dhanADhya bana gaye the / sudharmA zreSThi ne putra ke punya ko dekhakara use gRha cintA, vyApAra cintA se dUra rakhA / sudharmA vyavasAya karate hue bhI dharmArAdhanA karatA hI thA / vaha
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSya pUrNakara samAdhipUrvaka svargagAmI huA / usakI patnI bhI kucha dinoM bAda samAdhipUrvaka svargagAminI huii| lakSmIpuMja apane pradhAna puruSoM para saMpUrNa vizvAsakara bhautika sukhoM kA upabhoga pUrvavat karatA rahA / " ekabAra prabhAta meM dharmajAgarikA ke samaya vicAra AyA / 'mere janmadina se lagAkara Aja dina taka lakSmI akSaya kisa kAraNa se hai / itanA vicAra karate hI usake sAmane eka divya dehadhArI deva | saMzaya miTAne ke lie prakaTa huA / lakSmIpuMja ne socA 'yaha koI divya dehadhArI hai, deva hai, dAnava hai, yogIndra hai yA khecarendra hai ? jo bhI ho yaha koI guNavAn hai / apane ghara Aye hue zatru kA bhI svAgata honA cAhie, to yaha to pUjya hai isa prakAra vicArakara usako hAtha jor3akara bolA" Apa kauna hai ? kisa kAraNa se aura kahA~ se, Apa yahA~ padhAreM ? isa prakAra kumAra kI vinayagarbhita vANI sunakara deva lakSmIpuMjakumAra ko namaskArakara bolA " pUrvajanma ke snehataMtu se baMdhA maiM suraMga deva terI zaMkA kA nivAraNa karane ke lie yahA~ AyA hU~ / aba sAvadhAna hokara suna ! " "jaMbUdvIpa ke dakSiNa bharatArddha meM madhyakhaMDa meM maNipura nAmakA nagara thA / vahA~ zrIpAla rAjA rAjya karatA thA / dhanADhya zreSTha dhanapati nAmakA rahatA thA / usakI priyA prItimatI thI / unakA sutrAmA nAmaka putra kalAkuzala, yauvanAsthA meM aayaa| mAtA-pitA ne aneka kanyAoM ke sAtha usakA pANigrahaNa karavAyA / vaha bhautika bhogoM kA upabhoga evaM dhanArjana kara rahA thA / ekabAra mitroM ke sAtha krIr3A karate hue udyAna meM gayA, vahA~ cAraNa zramaNa muni ko dekhA / vaMdanA kI / guru ne dharmAzISa dekara bhadraka prakRtivAlA jAnakara vistAra pUrvaka sAdhu dharma aura zrAvaka dharma aneka udAharaNa pUrvaka samajhAyA / sutrAmAkumAra ne bhI unakI vANI se pratibodhita hokara yathAruci, samyaktva sahita vratoM ko grahaNa kiyA / usameM 96
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSakara adattAdAna vrata niraticAra grahaNa kiyA / usa samaya gurudeva ne use usakA vizeSa svarUpa samajhAyA / dUsare kI svAmitva kA padArtha tRNa-maNi Adi na lenA / vaha bhI dokaraNa, tInayoga se, tInakaraNa, tInayoga se, liyA jAtA hai| jisane jisa prakAra niyama liyA, use usa prakAra pUrNarUpa se pAlana karanA cAhie / usakA pAlana yA na pAlana zubhAzubha phala dAtA banatA hai| girA huA, vismRta, lUTakara, khIMcakara, rahA huA padArtha jo letA hai, vaha narakagAmI banatA hai, vividha vedanA bhogatA hai| jo viveka cakSuvAlA hai| vaha tRNAdi ko bhI grahaNa nahIM karatA / vaha jagata meM mAnya hotA hai, jo isa vrata ko niraticAra pAlana karatA hai, vaha vizva vyApI yaza prAptakara kramaza: mokSa ko prApta karatA hai| sutrAmA ne usI prakAra vrata pAlana kI dRr3hatA svIkArakara sabhI muni bhagavaMtoM ko vaMdanakara, apane ghara AyA / nirvighna rIti se dharmAdi tInoM vargo kA paripAlana karatA thaa| ekabAra apane bhAgya parIkSA hetu mAtA-pitA patnI Adi kI anumati lekara vyApArArtha krayANakAdi [becane jaisA mAla-sAmAna] lekara pRthvI pratiSThita nagara meM AyA / bheMTa dvArA rAjA ko saMtuSTa kara kirAye kA ghara lekara deva-guru kI bhaktipUrvaka vyApAra karane lgaa| mIThI vANI se aneka vaNik putroM se mitratAkara unheM dharmopadeza se pavitra karane lgaa| vyavahAra zuddhi se aneka loga usase AkarSita hue / vyApAra meM lAbha bhI bahuta huA / vaha rAjA kA bhI vizvAsa pAtra ho gayA / adattAdAna ke pAMcoM aticAroM ke varjana se vaha logoM kA pUrNa vizvAsabhAjana huA thA / pitA ke bulavAne para, rAjA kI AjJA lekara, sArtha ko Age bhejakara, svayaM ghor3e para baiThakara calA / mitroM ko vApisa bhejakara vaha akelA Age claa| thor3I dUra jAne para, mArga meM, use maNimaya kuMDala jor3I dikhAyI dii| para vaha Age calA / phira kosa bhara jAne ke bAda maNimaya hAra
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmi para kisI ke gale meM se tUTakara par3A ho, vaisA dekhA / sutrAmA usa para se najara haTAkara Age bddh'aa| kosa bhara aura Age gayA to vahA~ svarNa mahoroM se bharA huA, eka kalaza bhUmi meM gar3A huA, Upara se khulA dikhAyI diyA / vaha phira bhI najare haTAkara Age bar3hA aura socA 'kyA bAta haiM ? Aja ye cIjeM kisakI girI haiM ? yaha kalaza kaise upara taka A gayA hai ?' punaH socA 'mujhe usase kyA ?' Age bddh'aa| azva ko thakA dekhakara nIce utarA tabhI azva mUrcchita hokara girA aura girate hI nizceSTa ho gayA / usane socA yaha azva mUrcchita huA yA prANa rahita huaa| yA kisI kSudra deva ne acetana kiyA hai ? ' ityAdi kSaNa bhara vicArakara bolA "re deva! mArga meM uttama sahAyaka, svAmIbhakta, cittapriyakara, lakSaNavaMta, tejasvI, jAtivAn sarvaguNa saMpanna isa azva ko akAla meM saMharaNakara tUne kyA kiyA ? phira bhI tUne jo kiyA, vaha kiyA, maiM to mere vratoM ko akSuNNa rakhUMgA / punaH socA 'azva ke binA mArgollaMghana vikaTa hai| ataH koI azva ko jAgRta kara de, use pracura dhana dUMgA / aisA socakara idhara-udhara kisI vaidya ko khojane lgaa| para usa ghane jaMgala meM kauna mile ? phira bhI khojane lagA / ghUmane ke kAraNa use pyAsa lgii| vaha pAnI khojane lagA / ekavRkSa para dRtI ( camaDe kI thelI) jala se bharI huI dekhI / yaha kisakI hai? svAmI kahA~ gayA ? vaha dikhe, to usase yAcanA karU~ / aisA socakara idhara-udhara dekha rahA thA / tabhI eka pakSI ne Akara kahA (mAnava bhASA meM ) " e bhAI ! aisA lagatA hai ki tU pyAsA hai| Upara yaha dRti tujhe dIkha rahI | hai | tU merA atithi hai, aisA puNyavAn atithi kabhI-kabhI hI milatA hai / ata: tU merI AjJA se yaha jala grahaNakara, tRSA ko zAMtakara / tRSita vyakti se dharma-karma kucha bhI nahIM hotA / sutrAmA ne kahA zuka ! tU dharmatattva ko nahIM jAnatA / tU isa jala kA adhipati nahIM 98 *
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| binA svAmI kI anumati se lenA adatta hai aura adatta duHkha kA | kAraNa hai| maiM dvaya loka viruddha yaha kArya kaise karU~gA? adatta grAhI ke guNa, sukha, yaza, lakSmI, dharma Adi kucha nahIM hotaa| kevala durgati hotI hai| yaha jala terA nahIM hai| ataH maiM prANa jAne para bhI isa jala kA upayoga nahIM karU~gA / jala pAna nahIM karane se ekabAra matya hogI aura vratabhaMga karane se aneka bhavoM meM maraNa prApta hogaa|" isa prakAra sutrAmA ke vacana sunakara vaha pakSI ur3a gyaa| thor3I dera meM eka puruSa, prakaTa huA / usane sArthavAha ko namaskArakara kahA "tU vrata meM dRr3ha, sAttvika mahApuruSa hai, tujhe dhanya hai|" sArthavAha ne kahA "anya ke gaNa dekhakara pramudita hone vAle tuma bhI guNavAna ho, Apa kauna ho? kisalie aura kahA~ se yahA~ Aye ho?" usane kahA 'suno / " isI bharata ke vaitADhyaparvata para dakSiNa zreNi meM vipula purI nagarI hai / usa nagarI meM vizadAhva, nAmaka vidyAdhara aura usakI maNimAlA nAmaka priyA hai unakA maiM sUrya nAmaka putra huuN| ucita Ayu meM sabhI kalAoM kA aura zAstroM kA jJAtA huA / pitA pradatta prajJapti pramukha vidyAoM ko siddha kara lI / una vidyAoM ke bala se maiM zaila vanAdi meM svecchA se vicaraNa karatA vilAsa karane lgaa| idhara mere pitA ne vimalAcArya ke pAsa dharmopadeza zravaNakara cAritra le liyA / grahaNa-Asevana zikSA, tapazcaryA, niraticAra cAritra pAlana dvArA guru kI ArAdhanA kI / aneka labdhiyoM ke svAmI hue / guru bhagavaMta ne unheM AcArya pada diyA / cAra jJAna ke dhAraka hue / pRthvI tala para bhavyAtmAoM ko pratibodha dete hue vihAra karane lage / maiM ghara meM rahate huA pitA pradatta rAjya kA pAlana karatA huA kisI kumitra ke saMsarga se, cauryakarma karane lagA / vidyA ke bala se aneka rAjAoM ke rAjabhaMDAra meM se dhana kI corI karane lagA / krUratA bhI AyI aura aneka doSa mujha meM nivAsa karane lage / isa avasara para mere pitA vizadasUri aneka
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuoM ke sAtha vipulapurI meM Aye / udyAna pAlaka dvArA prApta samAcAroM se maiM aura aneka loga darzana-vaMdana ke lie Aye / tripradakSiNA dekara |dezanA zravaNArtha baitthe| dezanA sunii| bahuta sAre logoM ne samyaktvAdi vrata niyama grahaNa kiye| saba ke jAne ke bAda unhoMne mujhe dharmopadeza diyA / maiMne unake pAsa acauryavrata ko grahaNa kiyA / vratapAlana meM dRr3hatA hetu unhoMne terA udAharaNa diyA / maiM socane lagA ki aisI usakI kaisI r3hatA hai| jisakI ye sAdhu bhI prazaMsA karate haiM / isI parIkSA hetu maiMne tumhAre mArga meM maNi kuMDala, mAlA, kalaza rkhaa| usase parAGmukha dekhakara, tujhe duHkhI karane ke lie maiMne tere azva ko mRta batAyA / jala pUrNa dRti batAyI / para tU dRr3ha rahA / guru ne jaisA kahA usase tU adhika dikhAyI diyaa| maiMne tujhe jo kaSTa diyA, isake lie kSamAyAcanA karatA huuN| terI dRr3hatA se maiM atyaMta prasanna hU~ / tuma mujha se kucha lekara mujha para kRpA kro| aisA kahakara par3hate hI siddha ho jAya vaisI AkAzagAminI vidyA evaM anya aneka vidyAe~ - maMtra - auSadhi Adi dekara bhaktipUrvaka bahuta dhana dene lagA / taba sutrAmA ne pUchA " yaha dhana kisakA hai ?" usane kahA " pUrva meM to merA aura anyakA thA, aba to merA hI hai|" sutrAmA ne kahA " he khecara! isa prakAra eka ora to tU dharmatattva kI bAta karatA hai, aura dUsarI ora viparIta bolatA hai / corI se Aye hue dhana se terA dhana bhI azuddha ho gayA, jaise madya bindu se sArA dUdha / agara corI se nivRtta huA hai, pitA se pratibodhita huA hai, dharma prApta kiyA hai, svacchadharma meM sthita hone kI icchA hai, sadgati meM jAne ke pariNAma hai, to yaha sArA dhana jina-jinakA ho unako lauTA de| phira pIche rahA huA terA dhana zuddha hogA / terI khyAti bhI bar3hegI / " isa prakAra sArthavAha kI bAta sunakara parama prIti se deva ne usake vacanAnusAra kArya kiyA / sArthavAha kI sAkSI se dharma kSetra meM dhana vyaya kiyA / donoM svasthAna para gaye / sArthavAha sutrAmA AkAzagAminI vidyA ke 100
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bala se zAzvata caityoM kI vaMdanA karate hue, sapta kSetroM meM dhana vyaya karate hue, satpAtroM kA poSaNa karate hue, vratoM kA pUrNa pAlana karate hue, aneka prakAra ke dharmakAryakara AyuSya pUrNakara, he lakSmIpuMja tU yahA~ utpanna huA hai| aura guru upadezita vizuddha dharma kA paripAlanakara maiM Ayu pUrNakara vyaMtarendra huA hU~ / tumhAre pUrvabhava ke dharma sneha se yahA~ Akara, tere ghara meM akSINa lakSmI kI nirantara varSA kara rahA hU~ / isa prakAra vyantarendra ne usake saMdeha ko dUrakara divya hAra Adi dekara usakI anumati lekara apane sthAna para gayA / isa prakAra apanA pUrvabhava sunakara sutrAmA ne jAti smaraNa jJAna prApta kiyA / arhad dharma meM dRr3ha dharmazraddhA rakhakara cAroM prakAra ke dharma meM dattacitta rahane lagA / phira cAritra grahaNakara ekAdazAMgI kA adhyayanakara, zuddhacAritra pAlanakara acyuta devaloka meM deva huA / bAIsa sAgaropamakA Ayu pUrNakara ke rAjA banegA / vahA~ cAritra lekara mokSa prApta karegA / isa prakAra lakSmIpuMja kA caritra zravaNakara adattAdAna kI virati grahaNa karanI cAhie / jayAnaMdakumAra ke pAsa yaha kathA sunakara ratimAlA ne adattAdAna kI virati grahaNakara lI / anya vrata lekara zrAvaka dharma grahaNa kiyA / ratisuMdarI ke sAtha kumAra sukhamaya samaya vyatIta kara rahA thA" ___ ekabAra jayAnaMdakumAra ne prAtaHsamaya svapna meM kisI parvata ke pAsa kisI nagara ke caurAhe para apane Apa ko kASTa ke bojha sahita, kurUpAvasthA meM bhilla sadRza dekhA / jAgRta huA aura socA yaha kaisA svapna? isakA phala kyA? itane meM dakSiNa netra sphurAyamAna huaa| taba socA yaha svapna samIcIna aura zubha phala prada hai|' aisA vicArakara eka bar3A paTa taiyArakara nipuNatA se citrakAra ke pAsa jaisA dekhA vaisA parvata, nagara, catuSpatha, Adi citrita karavAye / phira udyAna meM RSabha | deva ke caitya ke pAsa eka manohara dAnazAlA banavAyI aura vahA~ vaha 'paTa' Ane jAnevAloM ko batAne kA apane AdamiyoM ko Adeza diyaa|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura kahA "jo isa paTa ko sthira dRSTi se nirIkSaNa kare usako mere pAsa bhejeN|" sevaka usakI AjJA anusAra bhojanAdi karavAte the / Ane jAnevAle manohara citrazAlA, dAnazAlA, bhojanazAlA kI prazaMsA karane lage / eka bAra dUra se Aye hue dhUla sanne vastravAle pathikoM ne usa paTa ko dekhakara kahA "hamArA nagara kisI vijJAna vettA ne pUrNa rUpa se citrita kiyA hai|" paTa ke rakSakoM ne pUchA "Apa kahA~ se Aye haiM ?" unhoMne kahA "padmapura se / ' unako ve naukara jayAnaMdakumAra ke pAsa le gaye / kumAra ne unako saMtuSTakara pUchA, to unhoMne kahA "hamAre nagara se padmapura nagara sau yojana hai, usake pAsa meM padmakuTa nagara hai, jo isa citra meM citrita hai| vahA~ padmaratha rAjA rAjya karatA hai / sabhI ujjvala guNa hote hue bhI karma ke vaza se usa para nAstikatA kA kalaMka hai|" ityAdi bAteM sunakara unako ucita puraskAra dekara bheja diyaa| ekabAra usa nagara meM jAne kA vicArakara ratisuMdarI se kahA "maiM tIrthayAtrA kara lauTUM, taba taka tuma mAtA ke pAsa kalAbhyAsa karate hue samaya pUrNa karanA, aura aSTa nagara se utpanna Aya se dAnAdi dharma kArya karanA / " use sunakara ratisuMdarI ne viSAda pUrNa hRdaya se pati AjJA ko mAnya kI / kumAra rAta ko palyaMka para baiThakara padmakUTa parvata para AyA / vahA~ palyaMka ko chupAkara, bhilla kA rUpa banAkara, kASThakA bhArA uThAkara, padmapura meM pravezakara, catuSpatha para kASTha becane baiThA / tabhI kucha rAjapuruSa vahA~ Aye / unhoMne usa kurUpa ko kahA "aya, tujhe rAjA bulA rahe hai, rAja sabhA meM aa| bhilla ne kahA "kahA~ rAjA? kahA~ maiM? merA rAja sabhA meM kyA kAma hai? Apa ko kASTa se kAma ho to le lo aura mujhe jAne do|" unhoMne kahA-"bhadra ! Dara mt| terA hI prayojana hai ? tU A / rAjA tujha para prasanna hogaa| vaha unake sAtha gyaa| unhoMne use vahA~ le jAkara rAjA ke sAmane khar3A kiyA / vaha bhI kASTha kA bhArA rAjA ke sAmane bheMTa rUpa meM rakhakara khar3A rahA / rAjA ne pUchA" "tU
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai ? terA nAma kyA hai ? kahA~ rahatA hai?'' usane kahA "piThara nAmakA bhilla ghara ke abhAva meM padmakara parvata kI guphA meM rahatA huuN| Apake nagara meM kASTha becane ke lie rojAnA A rahA huuN| "rAjA ne kahA" kyA mere nagara meM bhI tU duHkhI hai? mere nagara nivAsI kA maiM duHkha sahana nahIM kara sktaa|'' usane kahA "svarga ke samAna Apa ke nagara meM maiM mere karmoM se daHkhI hN| jala se bhare tAlAba meM bhI cAtaka pakSI tRSA se pIr3ita rahatA hai|' rAjA ne kahA "jo icchA ho, so mAMga!'' vaha bolA "kASTha becakara udara pUrti karatA huuN| bhAgya se adhika puruSoM ke pAsa dhana nahIM rahatA, jaise cAtaka ke dvArA piyA pAnI bhI gale ke chidra se nikala jAtA hai| isalie he rAjan ! Apake tuSTa hone para bhI maiM dhanAdi kI yAcanA nahIM karatA / paraMtu dhAnya rAMdhanevAlI nahIM hai| isalie mujha jaisI eka kanyA ho to do| rAjA ne kahA detA huuN| phira vijayasuMdarI ko bulAkara kahA "he putrI ! yadi tU jainadharma se sukha ko mAnatI hai aura vahI terA sarvasva hai, to isa bhilla ko pati rUpa meM svIkAra kr| agara tU dharma se hI sukha mAnatI hai to usa sukhada dharma meM sthita rahane se hama ko bhI sukha milegA / '' aisA sunakara kanyA bolI "jo Adeza pitA de usI kA maiM pAlana karU~gI, aura yahI kulIna kanyA kA dharma hai| phira usa kurUpa puruSa ko dekhakara bhI pUrvabhava ke sneha ke jAgRta hone se usa para vaha snehavAlI huii| vaha bhI usI prakAra snehavAna huA / kanyA ne zIghra usakA hAtha pkdd'aa| usa samaya tamAsA dekhane Aye logoM meM se eka jyotiSI ne kuMDalI banAyI to vaha Azcarya cakita ho gyaa| isa muhUrta kA vivAhita vara cakrI aura vadhU rANI baneM ,para yaha viparIta dIkha rahA hai| putrI ke isa sAhasa se krodhita rAjA ne sainikoM ko Adeza diyA ki 'isa vadhU ko vararAjA ke anurUpa veSa phnaao| kathIra ke AbhUSaNa pahanAo / ' kanyA ne bhI vaisA hI kiyA / bhilla ne kahA "rAjan ! ApakI putrI ke yogya maiM nahIM huuN| gadhe ke
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ gale meM maNi kI mAlA nahIM shobhtii| mujhe kANI-kubjI, kAlI koI dAsI de do kyoMki kAka kI priyA kAkI hotI hai, haMsI nhiiN| yaha | saMpUrNa caMdramukhI, kamalanayanA, sarvAMga suMdara, lAvaNya rasa kUpikA, rAjahaMsa gativAlI, madhuradhvanivAlI, 64 kalAoM meM pravINa, apane rUpa se ratiprIti raMbhA Adi ko bhI mAta karanevAlI ApakI kanyA kahA~ aura maiM kahA~? maiM darbhaga, kASTabhAravAhaka, nirlakSaNa-ziromaNi, kurUpavAn puruSa? ataH Apa punaH vicAreM / " idhara lokoM meM bhI hAhAkAra ho rahA thA / maMtriyoM ne bhI kahA "he rAjan ! durvinIta putrI para bhI ApakA itanA krodha ucita nahIM hai| Apa mAlika haiN| Apako yaha dharma viruddha aura loka viruddha kArya hitakara nahIM hogaa|" rAjA ne kahA "isameM svalpa bhI merA doSa nhiiN| isa bhilla ko isa jaina dharmiNI ne svayaM varA hai| rAjAoM meM to rIti hai kanyA svayaMvarA hotI hai| pitA sAkSI mAtra hotA hai|" taba rAjA ne bhilla se kahA "he bhilla ! merA kahA anyathA nahIM hotaa| yaha sarvakalAoM kI jJAtA bhAgya sukha ko bhoge|" putrI ko bhI rAjA ne kahA-"he paMDitamAninI / isa svayaM vare hue bhillapati kI sevA karatI huI, pitA kI avajJA, kulAcAra kI avajJA, avinayAdikA phala bhoganA / arhat dharma ke phala ko bhognaa|" taba putrI ne kahA "he taat| isa kArya meM ApakA doSa nahIM hai| sukha duHkha kA kartA karma ke alAvA koI nahIM hai| maiM pitA kI AjJAkAriNI Apake kula ko ujjvala hI kruuNgii| kAraNa ki pitA kA diyA huA kaisA bhI kurUpa pati kI deva samAna sevA karanI kulIna strI kA kartavya hai|" usake aise vacana se agni meM ghI sadRza rAjA kA krodha aura prajjvalita huA / phira | donoM ko bhojana karavAyA aura bhojana ke bAda apanI putrI ko nayana ghAtaka viSa mizrita tAmbUla diyaa| bhilla ko zuddha tAMbUla diyA / phira bhUpati ne kahA "vadhU sahita tU apane sthAna para jaa|" bhilla bhI rAjAjJA lekara nRpaputrI sahita svasthAna gayA / vaha rAjaputrI bhI chAyA ke samAna 104
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ usake pIche cala rahI thI / phira rAjA ne Adeza jArI kiyaa| 'jo koI ina donoM kI sahAyatA karegA vaha mere dvArA cauravat vadhya hogA / ' krodhita rAjA ke bhaya se maMtrI Adi dUra ho gye| bhilla devakula meM jAkara tthhraa| vahA~ vaha satI vijayA pati ke paira apane goda meM lekara dabAne lgii| bhUpa ke bhaya se usako dekhane ke lie Aye logoM ne dara se usakI isa kriyA se atyaMta prasanna hokara usakI prazaMsA karane lage / ve rAjA kI niMdA karane lage / bhilla ne pUchA "he bhadre! devAMganA samAna rUpa-guNa-zIla yukta tujhe saba se nIca aise mujhako kyoM dI?" usane kahA "svAmin ! yaha kathA isa prakAra hai| Apa suno / " "isa padmapura nagara meM padmaratha rAjA rAjya karatA hai| usakI do patniyA~ haiN| eka padmA aura dUsarI kmlaa| rAjA kulakramAgata kauladharma (nAstika) mAnatA hai| prathama padmA pati kA dharma karatI hai| padmA ko padmadatta vinayAdi guNayukta putra aura surUpA jayasuMdarI putrI hai| kamalA ko vijayAsuMdarI putrI hai| apane-apane dharma kI bhAvanAnusAra donoM mAtAoM ne apanI saMtAnoM ko adhyayana krvaayaa| do putriyA~ causaTha kalAoM meM pravINa huuii| paMDitoM ne aura mAtAoM ne apanI putriyoM kI parIkSA hetu, evaM uttama pati hetu pitA ke pAsa bhejii| rAjA ne unakI parIkSA lii| sabhI prakAra se ve parIkSA meM saphala huI phira pitAjI ne eka samasyA puuchii| "pikkhai sukkhasayAI" isake tIna pAda kI pUrti karo / taba jaya suMdarIbolI / tvaM zaGkarastvaM brahmeva tvaM puruSottamastAta ! prekSate saukhyazatAni / tava prasAdena sarvaprajA, he rAjan! tU zaMkara hai, tU hI brahmA hai, tU hI puruSottama hai / / terI kRpA se sarvaprajA saukhya ko bhogatI hai / ". isa prakAra ke priya vacana sunakara, rAjA, sabhAsada aura 105 -
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAThaka sabhI AnaMdita hue aura kanyA kI prazaMsA kI / usa samaya vijayA ke cahere para hAsya bhara AyA / usake hAsya ko dekhakara rAjA ne kAraNa pUchA usane kahA "kucha nahIM / " pitA ke Agraha karane para usane kahA "he pitA ! nIti Adi zAstrajJa aura buddhi se devoM ko bhI jItane vAle Apa jaise vidvAna mere bahina ke suhAne vacanoM se pramudita hue, taba mujhe kyA kahanA hai ? tattva se parAGmukha sabhAsada bhI prazaMsA karate haiM, aisA asamaMjasa dekhakara mujhe haMsI A gayI / rAjA ne kahA "to tattva ukti dvArA samasyA pUrNa kro| " usane bhI pitu AjJA ko mAnakara jaina paMDita se pAe hue tattva se bolI / "jinavaro yasya hRdaye vaset, jinamunirjina tattvAni / sa paMDita jana ubhayabhave, prekSate saukhyazatAni / jisake hRdaya meM jinavara, jinamuni, jinadharma kA vAsa hai vaha | paMDitajana iha para donoM bhavoM meM saikar3oM sukhoM ko pAtA haiN| !" aisA sunakara usakA paMDita aura buddhimAn sabhAsada khuza huye, 44 para rAjA ke bhaya se mauna rahe / phira rAjA ne sabhAsadoM se pUchA 'samasyA pUrti kisane suMdara kI / " taba rAjA ke anukUla hone ke kAraNa unhoMne kahA " jayasuMdarI ne samasyA kI pUrti suMdara kI / " rAjA ne vijayA se kahA e kutsita bhASiNI sabhAsadoM ke viruddha kyoM bola rahI hai ? usane kahA maiMne pahale hI kahA thA ki prAyaH karake loka tattva se parAGmukha haiM, isa bhava sukhArtha ve sabhI cATukara vacana bolate haiN| phira apanI avajJA aura dharmapakSapAta se kruddha huA rAjA bolA "e ! tU kisakI kRpA se sukhI hai ?" vaha bolI "he tAta! maiM aura sabhI loga sva-sva karmAnusAra sukha duHkha ko pAte haiM / agara Apake prasAda se sukha pAte ho to phira koI duHkhI kyoM ?" ina vacanoM se adhika krodhita huA rAjA bolA " to tU pati kaise karegI ?" usane kahA Apa dvArA diyA huA / " rAjA ne kahA " he 106 44
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 adhama! yahA~ merA prabhAva kyoM ? usane kahA Apa bhI mere karmAnusAra hI deMge / " krodhita rAjA ne kahA jA apane sthAna para jA / yogya vara milane para tujhe bulAU~, taba A jAnA / " usa vinIta putrI ne kahA " jaisI ApakI AjJA / " vaha apane sthAna para gayI / phira rAjA ne apane sevako se kahA "nagara meM ghUmakara koI garIba se garIba, kurUpa se kurUpa puruSa ko le Ao / " ve Apako le aaye| aura maiM vijayAsuMdarI Apako dI gyii| usake Age Apa jAnate hI haiN| aisA sunakara bhilla vismita hokara bolA " apanI hI putrI para pitA kA itanA krodha kyoM ?" vizvapAvana jainadharma ke binA saMpUrNa viveka kahA~ ? bhilla ne socA / sneha aura zIla kI parIkSA kara phira prIti karU~gA / ' yahI vivekI puruSoM kI rIti hai / " idhara rAjA dvArA pradatta tAMbUla se viSa kA prabhAva phailA aura tIvra vedanA hone lagI / usane pati se kahA "svAmin! rAjA ke pAsa aisA viSa hai, jo pAna meM khilAne para tIna prahara ke bAda usakI A~khe calI jAtI haiM / rAjA ne yaha viSa mujhe tAMbUla meM diyA hai| usakI usa samaya kI ceSTA se hI maiM jAna gayI thI / paraMtu zubhAzubha karma se zubhAzubha buddhi utpanna hotI hai / isake prabhAva se merI A~khoM meM vedanA ho rahI haiN| mujhe lagatA hai / merI AMkhe calI jAyagI / dhikkAra hai mere jIvana ko| ApakI sevA ke mere manoratha kaise pUrNa hoMge ? aba mujhe dikhAyI nahIM detA / maiM tumhAre lie bhAra rUpa ho gayI hU~ / A~khoM ke binA jIvana kaisA ? vaha jora-jora se rone lagI / " pUrvabhava ke maMtrI patnI ke bhava meM 'isa aMdha ko bhilla ko de diyA jAya' aisA munirAja ko sunAyA thA / usa karma ke pazcAttApa ke bAda bhI alpAMzakarma zeSa thA / vaha udaya meM AyA aura A~khe gayIM usakI hAlata ko jAnane ke lie rAjA ne guptacara bheje the / unhoMne rAjA ko sAre samAcAra diye / rAjA khuza huA / kyoMki pApiyoM 107 "
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko pApa kA pazcAtApa durlabha haiM / idhara rAjA ke dvArA kamalA rAnI ko kahIM bAhara bheja diyA gayA thA? vaha jaba ghara AyI aura use apanI putrI kI kathA mAlUma huI to vaha mUrchita ho gayI / dAsI dvArA upAya karane para vaha | hoza meM AyI / phira do dAsiyoM ko lekara guptarUpa se jahA~ putrI thI vahA~ AyI / dUra se putrI kI avasthA dekhakara krodhita huI vaha rAjA ke pAsa AyI / rAjA se kahane lgii| "he durmati! sarvaviruddha akRtya karanevAle tujhe dhikkAra hai| apanI saMtAna ko isa prakAra kI sajA caMDAla bhI nahIM | degA / merI putrI ko viDaMbita kyoM kI?" usako aMdhI kyoM banAyI? maiM to tere sAmane isa churI ko peTa meM mArakara mara jAU~gI / " usane churI nikAlI tabhI rAjA ne usake hAtha meM se zIghratA se churI chIna lii| rAjA | pazcAtApapUrvaka bolA "he sundarI ! suna, maiMne krodha meM Akara yaha kRtya kara liyA hai| aba maMtrI prajA, aura tere dvArA kiye hue dhikkArI vacanarUpI tAr3anA se adhika pazcAtApavAlA huA hU~ aba prAtaH use khojakara AdarapUrvaka lAkara, dUsarI auSadhi se A~kheM ThIkakara kisI rAja putra se usakA vivAha uttama rIti se karU~gA / kyoMki krodha se kiye hue kArya kI koI ginatI nahIM hotii|" isa prakAra rAjA dvArA Azvasta rAnI ne kaSTapUrvaka rAta bitAyI / idhara vijayA aneka prakAra se vilApa karatI huI apane | kie hue karmoM kI nindA karane lgii| kyA maiMne jinezvara kI virAdhanA kI, jitendriya guru kI gardA kI, saMgha kI avahelanA kI, jisase atiduHkhabhAjana huI? he pitA! janma se mujhe kyoM pAlA posA? he mAtA! maiM zaizava kAla meM hI mara kyoM na gayI ? pUrvakRta kukarmoM ke kAraNa sukha evaM dharma se varjita isa dazA ko maiM prApta huii| mahA balavAn aise rAjA mahArAjAoM ko duHkhI karake bhI tU tRpta na huA / jisase mujha jaisI abalA kI he deva! tUne isa prakAra viDaMbanA kii| isa prakAra priyA ko vilApa karatI dekhakara
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRpAlu bhilla ne girimAlinI, pradatta auSadhi se use suMdara nayana vAlI banA dii| divya netravAlI hone se vaha bolI "he priya! isa kArya se Apa mahAprabhAvazAlI ho gaye haiM / aisA kArya devatAoM se bhI duHsAdhya hai| Apane mujhe Ajanma sevA meM samartha kara dii| bhilla bolA "he mRgAkSI! auSadhi lakSaNa jJAtA vRddhazabaravaidya se yathAvidhi auSadhi grahaNa kI thii| Aja isakA suMdara upayoga huA / maiM daridra, kurUpa-kula-jAti, gupA hIna, mere sAtha terA saMyoga viparIta hai| maiM tujhe kaise duHkhI karU~? maiM terA janma vyartha bigAr3akara pApopArjana kyoM karU~? he sukumaarii| tU sUrya kI kiraNoM se bhI asparzita kASThabhAra ko kaise utthaaygii| he bhadra ! tU pitA ke pAsa jA / unakA roSa zAMta ho gayA hogaa| apanoM para pitA kA roSa kSaNa bhara rahatA hai| ve tujhe kSamAkara kisI rAjakumAra se terI zAdI kara deMge / hasta grahaNa mAtra se pariNita mujhe merI AjJA se chor3ane meM koI doSa nahIM hai| ataH A maiM tujhe gupta rUpa se rAjamahala meM chor3a AtA huuN| jana rahita mArga se kisI ke na dekhane se lajjA kA koI prazna nahIM? aura maiM apane sthAna para jAU~gA / koI nahIM jAnegA / " aisA sunakara du:khI hokara vaha bolI / "prANanAtha! vajrAghAta samAna Apa aisA kyoM bolate haiM ? kanyA ekabAra dI jAtI hai| satI strI asatItva sUcaka vacana sunadrI bhI nhiiN| aura kulIna kanyA pitA pradatta pati ko prANa jAne para bhI nahIM chor3atI / jaise bhI ho vaise isa janma meM Apa hI mere pati haiN| Apa se bichar3ane se yama yA saMyama hI zaraNa hai|" isa prakAra usake zIla aura sneha kI dRr3hatA dekhakara bolA "he bhadre ! yadi aisA hai to tere mAtA kI AzISa aura kula devatA kI kRpA phalavatI huI hai| maiMne kisI kAraNa se bhilla kA rUpa kiyA haiN| aba maiM tujhe merA asalI rUpa batAtA hU~, use dekha / " phira usane apanA asalI rUpa kiyaa| jise dekhakara deviyA~ bhI mohita ho jAya, to vijayA kA kyA kahanA? use dekhakara harSa se gadgad svara se vaha bolI "he priya !
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha kyA nATaka hai, jo Apa mujhe aneka rUpa kara ke mohita kara rahe hai?'' kumAra ne kahA "he priye ! maiM kSatriya putra hU~ / kalA-vijJAna vidyAe~ grahaNa hetu evaM kautuka se vividha dezoM meM bhramaNa karate hue kahIM kalA samUha kA adhyayana kiyA aura pRthvI para ghUmate hue aneka auSadhiyA~ bhI prApta kI / ArAdhita deva-pradatta AkAzagAminI palyaMka se parvata pura Adi meM ghUmate hue ratnapura meM AyA / vahA~ ratisuMdarI se vivAha kiyA / vahA~ rahate hue maiMne rAta ko eka svapna dekhaa| usako viphala karane aura bhAgya kI parIkSA karane ke lie aisA rUpa banAkara yahA~ AyA / " sArA vivaraNa sunakara atyaMta AnaMdita vaha bolI "jJAnI ke vacana satya siddha hue| ekabAra maiM jJAna nidhi guru kI dezanA sunane mAtA ke sAtha gayI thI / dezanAnte merI mAtA ne pUchA thA "he bhagavan ! kisa karma ke udaya se mujhe nAstika pati milaa| maiM aura merI putrI jaina dharma kA pAlana karate haiN| isa putrI para isake pitA kA sneha kama hai, to isakA pati kauna hogA?'' muni ne kahA "terI putrI dharmazIla hai| sadlakSaNavAlI hai| isakA pati ardhabharata kA svAmI hogA / yaha mahArAnI hogii| mAtA ne pUchA "vaha kaise milegA?'' muni ne kahA "isa udyAna meM RSabha prabhu kA caitya hai vahA~ cakrezvarI devI kI pratimA hai| tU usakI arcanA kara / usase saMtuSTa devI isake lie ucita vara cunegI / " aise vacana sunakara harSita mAtA muni bhagavaMta ko namaskArakara ghara AyI / usadina se merI mAtA ne devI kI upAsanA kI / maiM aisA mAnatI hU~, ki maire bhAgya se prerita devI ne hI Apako svapna dikhAyA haiN| aura Apa yahA~ pdhaareN| phira kumAra bolA "jainadharma ke prabhAva se apanA kArya saphala huA / vaise Age bhI saphala hogaa| aba kisIko binA sUcanA diye hama cale jAya~, kyoMki tere pitA ko sajA diye binA merA paricaya nahIM denA hai| aparAdha ke binA sajA bhI ucita nhiiN| aba spaSTa koI aparAdha bhI nahIM dikhatA / ataH avasara pAkara adhika sajA dUMgA,
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 34 aura jainadharmI bhI banAU~gA / sajjanoM ke lie upakAra karanA hI parama kRtya hai| dharmadAna se adhika paramopakAra anya nahIM hai / he priye ! " isa vighna nivAraNa auSadhi ko apane pAsa rakha, nirbhaya hokara kSaNa bhara yahA~ Thahara / maiM chupAyA huA palyaMka, AbharaNa, vastrAdi lekara AtA huuN| / " usake 'hA~' kahane para use vaha auSadhi dekara kumAra gayA / palyaMkAdi sAmagrI le AyA / svAbhAvika rUpa se nagara meM jAkara eka zreSThi kI dukAna khulavAkara, dugunA mUlya dekara, naye vastra alaMkAra Adi maaNge| usane bhI apanI putravadhU ke lie banAye naye alaMkArAdi use dugune mUlya lekara de diye / vaha saba lekara kumAra deva maMdira meM AyA / phira priyA ko vastrAlaMkArAdi pahanane ko diye / usane harSa se phne| zeSa rAta palyaMka para vyatIta kI / brAhma muhUrta meM uThakara patni ne pUchA aba kahA~ jAyeMge ?" usane kahA " jahA~ terI icchA ho / tU kahe to ratnapura meM merI patnI ratisuMdarI hai, usake pAsa jAya~ / " usane kahA "priya ! paropakAra pravINa Apa se maiM eka vinati karanA cAhatI hU~ / suno / kamalapura meM kamalaprabha rAjA hai / vaha mere mAmA haiM / usakI prItimati aura bhogavatI do patniyA~ haiM / prathamA kA putra jayasUra rogI, krUra, durbhAgI aura durvinIta hai| dvitIyA kA putra vijayasUra guNI rUpavAn vinayavAna, dAtA aura zUra hai| dvitIyA kI eka guNa, rUpa zIlayukta kamalasuMdarI putrI hai| rAjA ne ekabAra naimittika se pUchA rAjya yogya kaunasA putra hai / " usane vijayasUra kA nAma batAyA / rAjA harSita huA / yaha bAta prItimati ne sunI / apane putra ko rAjya na mile to use bhI na mile aise aneka kuvikalpakara, usane eka kApAlinI ke pAsa hAtha paira staMbhita kare, aisA cUrNa, prApta kiyA / bhogavatI ko vizvAsa meM lekara use apane ghara putra-putrI sahita bhojana ke lie nimaMtrita kiyA / vijayasUra ko vaha cUrNa jayasuMdarI ne bhojana meM de diyA / usa cUrNa ke prabhAva se dhIre-dhIre usake hAtha paira staMbhita ho gye| aba vaha hAtha paira se kucha 111
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM kara sakatA hai / vaidyoM ne aneka upacAra kiye, para saba vyartha / saba prItimati para zaMkA karane lage / usake vahA~ bhojana ke bAda aisA haA hai| eka naimittika se pUchA / usane kahA "eka nArI ke dvArA yaha duSTa cUrNa prayoga kiyA gayA hai| divya auSadhi ke prabhAva se hI niroga hogA / dUsarI auSadhiyA~ niSphala haiN| dAsI dvArA prItimati aura kapAlinI ke saMga kA varNana jAnA / kapAlinI ko bulAyI / tAr3anA dI / usane 'rAnI ke dvArA kahane para maiMne use cUrNa diyA' aisA kahA / rAjA ne rAnI ko tiraskRtakara nikAla diyA / vaha apane pitA ke ghara calI gayI, vahA~ bhI lokoM ke dvArA tiraskRta hokara apamAna rUpI kaTuphala bhoga rahI hai| ghora pApa kA isaloka aura paraloka meM kaTuphala bhoganA hI par3atA hai| durbuddhi vyakti dhana-bhoga, sAmagrI Adi ke lie pApakArya karatA hai| dhanAdi mile yA na mile, para isa loka yA paraloka meM nizcaya se kaTaphala to milatA hI hai| rAjA prajA sabhI paraspara kahate haiM-'dhikkAra hai aise kRtya karanevAlI strI ko|' rAjA apane nagara meM eka paTaha bajA rahA hai| ki jo koI vyakti mere putra ko roga mukta karegA use eka deza ke sAtha kamalasuMdarI putrI kA vivAha kruuNgaa| ekabAra prema se mAmA ke bulAne para mA~ ke sAtha maiM vahA~ gayI thI vahA~ maiMne yaha sArI bAteM jAnI thii| kamalasuMdarI mere sAtha eka pati kI icchA karatI thI / para aba vaha bhAI ke duHkha ke kAraNa pitA se kucha kaha nahIM sakatI / paraMtu he svAmin ! ApakA AzcaryakArI prabhAva dekhakara mujhe lagatA hai, Apa mere bhAI ko niroga kara sakoge / Apa kalpavRkSa ke samAna icchita dene meM samartha haiN| eka to paropakAra hogaa| dUsarA dharmazIla kumAra sukhI hogA / rAjA prajA sukhI hogii| kamalasuMdarI kI icchA bhI pUrNa hogii| ataH Apa kamalapura kI ora prayANa kreN|" patnI kI bAta sunakara kumAra ne patnI sahita usa palyaMka ko kamalapura jAne kA Adeza diyA / kamalapura ke bAhara aaye| palyaMka ko chupA diyaa| usane svayaM kA zabara kA rUpa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ banAyA, vijayA ko zabarI banAyI donoM kA rUpa darzanIya bnaayaa| phira auSadhiyoM kA thailA banAkara nagara meM calA / eka seTha ke pAsa kA khAlI makAna kirAye para mA~gA / usane azuci kA kAraNa batAkara manA kiyA / taba zabara ne AdhA lAkha mUlya kA ratna kirAye kA dene lgaa| taba seTha ne socA 'yaha to kubera jaisA dhanI dIkhatA hai|' usane kahA "Apa khuzI se rho| zuci-azuci guNoM se saMbaMdhita haiN| isa manohara citrazAlA sahita pUrA mahala ApakA hai| vaha priyA sahita usa citrazAlA meM rhaa| seTha ne gRhopayogI sArI vyavasthA sulabha karA dii| vaha vahA~ patnI ke sAtha sukhopabhoga karatA rahA, divyauSadhi ke dvArA aneka logoM ko roga mukta karane lagA / vaha kucha letA nahIM thA / / kabhI-kabhI patnI sahita kisI nATaka maMDalI kA nATaka dekhatA, to kabhI nRtyAMganAoM kA nAca dekhatA, kabhI gAyakoM ke gAyana sunatA, aura unheM yatheSTa puraskAra detA thA / kRtajJa lokoM ne use 'zabara vaizravaNa / nAma se pukAranA prAraMbha kiyaa| ekabAra nagara ke bAhara jayAnaMdakumAra ne AryavedoM ko par3hAnevAle eka paMDita ko dekhA / zabara ke rUpa meM vedAdhyayana nahIM karAyeMge, isa kAraNa usane vaNika ko kirAye ke alAvA aura dhanAdi dekara khuza kiyA / vahA~ se nagara bAhara jAkara eka vipra kA rUpa banAkara patnI sahita nagara meM AyA / dUsarA ghara kirAye se lekara ratna dAna se gRhapati ko khuza karane lagA / dAsa-dAsI kI parIkSAkara unako bhI apane ghara meM rakhA / phira upAdhyAya ke pAsa gyaa| unako bhI ratna bheTa meM rakhakara unake pAsa adhyayana karane lgaa| alpAvadhi meM sAre vedoM kA adhyayana kara liyA / phira punaH ratnoM se guru kI pUjAkara anya chAtroM kA Adarakara sva sthAna para AyA / svayaM ko brahmavaidya ke rUpa meM batAtA thaa| aba vaha logoM meM brahmavaizravaNa' ke nAma se prakhyAta ho gyaa| rAjakumAra kA roga miTAne hetu pratidina paTaha baja rahA thaa| para svaMya mauna thA / nagarajanoM para vaha' auSadhi dAna se
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ T upakAra karatA thA / logoM meM carcA calatI thI / kyA yaha deva hai ? kyA viSNu hai ? kubera hai ? adbhuta bhAgyazAlI yaha kauna hai ? auSadhi, dAna aura sabhI kalAoM meM isake samAna anyatra kahIM nahIM dekhaa| pahale isake jaise guNavAlA zabara vaizravaNa AyA thaa| kyA yahI rUpa parAvartana kara to nahIM AyA ? ekabAra vaha rAja mArga para krIr3A karatA huA vINA bajA rahA thA / gAyana rasika loga ikaTThe ho gaye the| eka kubjA dAsI pAnI bharane jA rahI thI / vaha gIta -gAna se AkarSita vahA~ AyI / vipra ne use dekhakara pUchA " tU kauna hai ?" usane kahA " bhogavatI mahArAnI kI dAsI huuN|" brahmavaizravaNa ne pUchA tU kubjA kaise hai ? usane kahA 'vAta vyAdhi se ' / vaizravaNa ne kahA " kyA isa nagara meM terI cikitsA kisIne nahIM kI? usane kahA " " bahuta vaidyoM ne ilAja kiyA para maiM maMda bhAgyavAlI hone se koI phala na milaa|" taba usane usako apane samIpa bulAkara muSTi se usa sthAna para ghAta karake usako sIdhI kara dii| vaha pramudita hokara bolI / " tU alakSya svarUpavAlA nagarajanoM ke bhAgya se yahA~ AyA hai / ataH rAjA ke ghara A aura unake putra ko niroga kara de| nagarajanoM se to tU pUjya ho hI gyaa| aba rAjakula meM bhI pUjanIya ho jA / " vipra ne kahA " tU jA / mujhe rAjakula se koI prayojana nahIM hai / " vaha vismita huI rAnI ke pAsa aayii| rAnI ne pUchA " tU kauna hai ?" usane kahA "svAmini mujhe nahIM pahacAnI / maiM vahI kubjA dAsI hU~ / " rAnI ne vismita hokara pUchA " tU sIdhI kaise ho gayI / " usane kahA " brahmavaizravaNa ne auSadhi se sIdhI kara dI / " rAnI ne kahA "vaha kahA~ hai ?" dAsI ne kahA rAja mArga para hai / " rAnI ne kahA " vaha rAjaputra ko niroga kara sakegA yA nahIM ?" dAsI ne kahA "vizva meM aisA koI kArya nahIM jo karane kA usameM sAmarthya na ho| " taba rAnI ne jAkara rAjA se nivedana kiyA / rAjA ne apane pradhAna puruSoM ko bhejakara use nimaMtrita kiyA / auSadhi kI graMthi ke sAtha, yajJopavIta 46 114
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 Adi. vipra ke pUrNa veza sahita rAja sabhA meM aayaa| unheM AzIrvAda diyA / rAjA ne use kanakAsana para baiThAyA / rAjA ne pUchA " Apa kauna haiM? kahA~ se Aye haiM ? kisa nagara ko sukhI kara rahe ho ?" usane kahA "maiM giripallI meM rahatA hU~ / pitA ke upadeza se vividha auSadhiyoM kA jJAtA hU~ / usake lie aneka parvata vanAdi meM ghUmakara una auSadhiyoM se anekoM ko niroga karatA huA Apake nagara meM AyA hU~" taba nRpa ne kahA acchA hai ! tumane abhI kahA ki maiM paropakArI hU~ use satya siddha kro| mere putra ke hAtha paira staMbhita ho gaye haiM use svastha kara do| he mahAzaya ! AkRti se Apa meM vizvopakAra kI zakti hai aisA maiM mAnatA huuN|" vipra ne kahA Apa apane putra ko batAo / agara saMbhava hogA, to prayatna kruuNgaa|" rAjA usako amAtyAdi ke sAtha putra ke pAsa le gayA, vahA~ use dekhakara mAyAvipra bolA " viSama hai yaha roga / kevala auSadhi se asAdhya hai / isake lie maMtra kA bhI prayoga karanA hogA / isalie maMtropacAra ke lie vividha pUjopacAra lAnA hogA / " usake kathanAnusAra sArA sAmAna lAyA gyaa| usane ADaMbara ke lie paradA baMdhavAyA / logoM ko dUra kiyA / bar3A mAMDalA banAyA / candana kI agni sulagAyI / phira " OM namo'rhate, OM hrI~ siddhebhyaH namo vaSaT " ityAdi maMtroccAra, dhyAna, mudrA, AsanAdi sahita karpUra, agaru puSpAdi se homakara, balI kSepakara mAMDale meM rAjaputra ko sthApanakara, mahauSadhi ke jala se abhiSeka kiyaa| rAjakumAra niroga ho gyaa| phira paradA dUra kiyA / rAjA vahA~ AyA / rAjaputra ne uThakara pitA ko praNAma kiyA / phira snehapUrvaka putra evaM vipra ko gAr3ha AliMgana dekara usake sAtha kanakAsana para baiThA / sacivAdi saMpUrNa parivAra harSita huA / 44 1 nagara meM badhAyI mahotsava huA / cAroM ora maMgala gIta gAye jAne lage / janmotsava jaisA utsava huaa| rAjA ne vipra se kahA "he hamAre bhAgya ke jagAnevAlA hamAre prabala punya ke udaya se tuma mile 115 "
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho| ApakA maMtravAditva, ApakI mahAn auSadhi aura ApakA paropakAra | itanA AzcaryakArI hai, jisakA hama pratyupakAra karane meM asamartha haiN| paraMtu he narottama! Apa kI rUci ke anusAra eka deza grahaNa karake hama para kRpA kro|" itanA kahakara rAjA ne aura maMtriyoM ne usake sAmane ratnAlaMkAra vastrAdi rkhe| usa mAyA vipra ne kucha bhI na lete hue kahA "he rAjendra! saMta puruSa punya ke lie pravRtti karate haiN| ve punya ke alAvA badale meM kucha bhI nahIM caahte| mere pAsa cikitsA se arjita dhana nirvAha jitanA hai| isalie adhika kI mujhe AvazyakatA nhiiN| kyoMki adhika dhana to lobha kI vRddhi karatA hai| lAbha se lobha ghaTatA nahIM, saMtoSa se hI maiM apanI AtmA ko saMtuSTa karatA huuN| saMtoSa sukha se indra ko bhI jItA jA sakatA hai| vipradharma kI kriyA meM vighnakArI deza se mujhe kyA prayojana? phira bhI isa para Age vicAra kreNge| isa prakAra usako alaMkArAdi se ni:spRha jAnakara aura ati saMtoSI mAnakara rAjA ne puuchaa| deza kA svIkara pIche karanA paraMtu abhI Apa kahA~ rahe hue ho| taba vipra ne khaa| "patnisahita vaNik kA ghara kirAye se lekara rahA huA huuN|" rAjA ne kahA "aba Apa mere mahala meM hI patnI sahita rho| isa prastAva ko usane svIkAra kiyaa| phira rAjA ne dAsIvRnda ke dvArA usakI patnI ko sAre sAmAna sahita apane mahala meM bulaayaa| unako apane mahala kI citrazAlA meM le gayA / snAna bhojanAdi krvaayaa| dAsa-dAsI sevA meM rkhe| phira rAjA bhogavatI evaM maMtriyoM ke sAtha vicAra karane lagA / vipra ko kanyA kaise dI jAya~ ? bhikSAcara kula meM janmeM vyakti ko deza denA ucita hai, kanyA denA ucita nahIM hai|" maMtriyoM ne kahA "svAmI! nRpocita lakSaNoM se zaurya, prakRti aura pravRtti se yukta vipra mAtra nahIM hai| isalie ise kanyA denI cAhie / rAjA ekavacanI hote haiN| phira to kanyA kA bhAgya prabala hai|" rAjA aura rAnI ne nyAyayukta vacanoM kA svIkAra kiyaa|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmapura meM padmarathane bhilla ko kanyA dI thI / rAnI, maMtrI Adi ke dvArA nirbhatsanA se pazcAtApakara prAtaH rAjA ne bhilla evaM kanyA kI zodha kI / para ve kahIM na mile / aneka grAma, nagaroM meM bhI khoja karavAyI, paraMtu kanyA na milii| rAjA zokAtura ho gayA / thor3e dinoM ke bAda zoka mukta huaa| puraMdarapura ke narasiMha rAjA kA putra narakuMjara, padmaratha rAjA kI sevA ke lie AyA / jayasuMdarI kA usa para sneha rAga dekhakara usakA vivAha mahotsava kiyaa| kamalA rAnI ko apanI putrI kI khoz2a khabara na milane se, jayasuMdarI ke vivAha mahotsava ko dekhakara, use adhika duHkha huA / vaha rAjA kI anumati lekara apane pIyara kamalapura meM A gayI / rAjA usako AtI jAnakara, sanmukha jAkara, harSapUrvaka ghara le aayaa| bhAI ko milakara putrI kA duHkha yAda AyA / rAjA usa ghaTanA se anabhijJa hone se use duHkha kA kAraNa puuchaa| kamalA ne vistArapUrvaka kamalasuMdarI kA vRttAMta khaa| sunakara vaha bhI duHkhI huaa| rAjA Adi kI nindA kii| phira dhairya dhAraNakara kahA" bahana! kheda mtkr| karma ke Age kisI kI zakti kAma nahIM krtii| phira bhI avasara dekhakara rAjA ko sajA dUMgA / bhAnajI ko cAroM ora khojUMgA / brahmavaizravaNa ke dvArA usako prakaTa kruuNgaa|" usane pUchA-"yaha kauna hai ?'' rAjA ne saMpUrNa vRttAMta kahA / kamalA bhAI ke putra kI nirogatA ke samAcAra se AnaMdita huii| putrI kA duHkha bhI bhUla gyii| bhogavatI Adi rAniyoM ne nananda kA svAgata kiyaa| vijayasUra bhI aayaa| usane namaskAra kiyaa| kamalA ne snehapUrvaka mastaka para hAtha phirAkara AzIrvAda diyA / usane brahmavaizravaNa kI prazaMsA kI / kamalA vahA~ kucha dina ThaharI / brahmavaizravaNa kI patnI ke sAtha kamalA kA ati sneha ho gyaa| vaha mAtA ko mAtA rUpa meM jAnatI thii| paraMta kamalA use pahacAna na sakI / para khUna ke rizte ne snehila kara dI / vaha kamalasuMdarI ko adhika samaya apane pAsa rakhane lagI /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA ne naimittika se bhAnajI ke viSaya meM pUchA / usane kahA "isI nagara meM milegI / isase adhika maiM nahIM jAnatA / " rAjA ne apane AdamiyoM se cAroM ora khoz2a karavAyI / para khabara na milii| mile kahA~ se? padArtha ghara meM aura DhUMDhe bAhara / brahmavaizravaNa ne bhI socA thA ki rAjA padmaratha ko sajA ke binA prakaTa nahIM honA / isase unako khojane kA niSedha bhI nahIM kiyA / ekabAra eka videzI naTa vahA~ aayaa| usane rAja sabhA meM kahA "mujhe nATya kalA meM jo jItegA, usakA maiM dAsa banUMgA / " aisI pratijJA batAkara prakhyAta huaa| rAjA ne kahA terI nRtya kalA batA / usane apanI kalA btaayii| usa samaya rAjA ne use bahuta dAna diyaa| paraMtu brahmavaizravaNane usake sUkSma doSa batAye / usane kahA "mere sAmane koI hai, jo mujhe jIte / " taba rAjA ke dUsare naToM ne to mukha nIcA kara diyA, paraMtu brahmavaizravaNa kahA "rAjan! isa naTa meM kyA kalA hai? mujhe thor3A parivAra do maiM ise jIta lUMgA / " rAjA kahA "mere isa naToM ke samUha meM se jo tujhe cAhie ve loga le le| usane sAtaveM dina nATaka kA progrAma rkhaa| kumAra ne apane uparyukta puruSa, striyoM ko lekara unako unake yogya pArTa diyA / kalA kA zikSaNa diyA / phira sAtaveM dina kArya krama dekhane sabhI ikaTThe hue / yathAyogya rAjA-rAnI parivAra evaM nagara jana baiThe / phira apanI patnI vijayAsuMdarI ko mukhya naTI banAyI / aneka prakAra kI kalAoM ke sAtha sva vRttAMta prAraMbha kiyA / vijayapura jaya-vijaya rAjA, siMhasAra jayAnaMda kramazaH putra / rAta meM kevalI prarUpita dharma kI prApti / dezAMtara jAnA, vizAlapura vidyAdhyayana, rAjakanyA se zAdI, giri mAlinI devI ko pratibodha, kanakapura meM dyuta khelanA, rAjakanyA se vivAha, rellaNI devI ko pratibodha, sUara se yuddha, tApasoM ko pratibodha, tApasa suMdarI se 118
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAha, malayamAla deva para vijaya, mahauSadhI kI prApti, ratnapura AnA, ratisuMdarI kA nATaka, usase zAdI, bhillarUpa krnaa| bhilla rUpa se vijayasuMdarI se zAdI aMdhatA aura nayanadAna Adi yathAsthiti sArA vRttAMta nATaka ke rUpa meM batAyA / yahA~ usane nAma parivartana kiyA / bhogapura, bhogadatta rAjA, nAstika nRpa sujayA-vijayA patnI, sudAmA-subhagA putrI / AdyA narendra bhAvAnukUla, dvitIyA pratikUla, krodha se bhilla ko dI / saba kucha parivartana hone para bhI kamalA ne vijayAsuMdarI ko apanI putrI mAnakara milane hetu sTeja para A gyii| mAyAvI vipra ne kahA "mAte ! kaunasI bhramaNA huI hai| merI patnI ne subhagA kA pArTa adA kiyA hai| nATaka meM satya nahIM hotA / phira usane lajjA se use chor3a dii| phira usane (kamalA ne) socA, 'kyA yaha merI putrI hai? yA dUsarI / mujhe isa para sneha to AtA hai| ThIka hai samaya para saba prakaTa ho jaaygaa|' idhara mAyAvipra ne usa nATaka ko pUrNa kara bhAle ke agrabhAga para suI rakhakara, usa para puSpa rakhakara, nRtya kiyA / usa nRtya se sAre darzaka atyaMta pramudita hue| isa naTa kI kalA ke Age usa naTa kI kalA nirasa rhii| vaha naTa mAyAvI vipra ke pairoM meM praNAmakara bolA "maiM Apa kA dAsa huuN|" brahmavai zravaNa ne kahA 'bhAI ! isa pRthvI para mujha se bhI adhika kalAvAna ho sakate haiN| ata: kisI bhI bAta kA garva nahIM karanA cAhie / vaha naTa kSamApanAkara sva sthAna gyaa| rAjA ne mAyAvI vipra ko inAma denA cAhA para usane na liyaa| dUsare strI purUSoM ko AzAtIta dhana rAzi dekara bidA kiyA / sArI sabhA visarjita huii|" rAjA ne brahmavaizravaNa se pUchA "vaha rAjaputra kauna jisakA tUne abhinaya kiyA? vaha bhilla deva kula se kahA~ gayA? usane kahA "maiM priyA sahita vicitra nATyAdi karatA huA 'bhogapura gyaa| vahA~ maiM rAta meM devakula meM ThaharA thA / taba usa bhilla ko svarUpavAn
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ | patnI sahita AyA dekhakara usase puuchaa| usane apanI sArI kathA khii| rAta ko usa kanyA kI A~khe gayIM / bhilla ne A~khe ThIka kI / yaha saba maiMne dekhaa| rAta ko hama so gye| ve prAtaH vahA~ nahIM the| kahA~ gaye, yaha mujhe mAlUma nahIM / usakA vismayakArI caritra yAda raha gayA, isalie yahA~ yaha caritra btaayaa|" rAjA aura kamalA ne socA kahI yaha bhilla hI to viprarUpa meM nahIM haiM ? isakI ceSTA gahana hai| isakI patnI vijayAsuMdarI hai yA dUsarI? kalAvAnoM kA caritra kauna jAna sakatA hai? jo bhI ho, itanA to khayAla A gayA, |saMtoSa ho gayA ki vijayAsuMdarI kA pati bhilla nahIM hai, rAjakumAra hai| vaha sukhI hai| aura yahA~ milegI yaha yahA~ rahegA to saba jAna liyA jAyagA / ise hI kamalasuMdarI denI hai| aisA nirNaya punaH manomana kara liyA / rAjA ne vipra se kahA "terI kalA apUrva hai, kahIM na dekhI, na sunii| tumane apanI nATyakalA se mere rAjya ko unnati ke zikhara para lA diyA hai| Apako mere pAsa hI rahanA hai| anyasthAna para nahIM jAnA hai| usane bhI 'hA~' khii| kamalasaMdarI usa nATaka se raMjita hokara use hI pati rUpa meM cAhane lagI thii| eka dina usane dhAva mAtA se kahA "mAte ! pratijJAnusAra mere pitA vartana kyoM nahIM | kara rahe haiM?" dhAvamAtA samajha gyii| usane rAjA se kahA / rAjA |ne putrI kI icchA dekhakara usI dina brahmavaizravaNa ko apanI pratijJA pUrNa karane meM sahAyatA karane ko kahA / taba usane pUchA "kisa prakAra sahAyatA karU~?'' rAjA ne kahA "merI putrI se pANigrahaNa krke|" usane kahA "rAjan ! mere to pahale bhI dhAnya rAMdhanevAlI brAhmaNI hai| sAmAnya vyakti ko eka se adhika patniyoM se duHkha hotA hai / kyoMki madana patniyoM ke kAraNa kitanA duHkhI huA?" rAjA ke pUchane para usane madana kI kathA sunaayii|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ "madana dhanadeva kI kathA" striyoM ke duzcaritra ko dekhakara, jo bhogoM se virakta hotA hai, vaha kalyANa kA pAtra hotA hai| bharatakSetra ke kuzasthala sanniveza meM nAma aura rUpa se samAna madana nAma kA seTha thaa| usakI rati-prIti samAna caNDA-pracaNDA nAma | samAna guNavAlI bacapana se vidyAbala ko prApta kI haI do patniyA~ thI / ve donoM kisI bhI nimitta ko lekara Apasa meM kalaha karatI thii| ekabAra madana ne pracaNDA ko pAsa ke dUsare gA~va meM makAna lekara rakha dii| aura eka-eka dina donoM ke vahA~ rahane kA nirNaya kiyA / ekabAra kisI kAraNa se pracaNDA ke ghara eka dina adhika | rahA aura caNDA ke ghara AyA / caNDA usa samaya mUzala se anAja khAMDatI thii| usane kahA 'tujhe, caNDA priya hai, to calA jA vahA~, yahA~ kyA kAma hai? usa para mUzala pheMkA / vaha pracaNDA ke ghara kI ora bhAgA / thor3I dera ke bAda pIche dekhA to sarpa A rahA thaa| ati zIghra bhAgakara punaH pracaNDA ke ghara AyA / usake pUchane para usane sArA vRttAMta kahA / pracaMDA bolI-"dekho merI zakti / " usa sarpa ke sAmane zarIra ke maila ko pheMkA to vaha nakula bana gayA / usane sarpa ke kaI Tukar3e kara diye / madana ne socA caMDA se bacakara to yahA~ A gayA, para yaha kupita ho jAya to kahA~ jAnA? isase acchA hai, ina donoM ko chor3akara kahIM dUra calA jaauuN| ye donoM rAkSasiyA~ hai| kahA hai apane hita ke lie rAjya bhI chor3a denA zreyaskara hai|' aisA nizcayakara gupta rUpa se bahuta sA dhana lekara madana dezAntara ke lie claa| svecchApUrvaka eka gAma se dUsare gAma jAtA hai| eka dina saMkAzapura ke udyAna meM azokavRkSa ke nIce Akara baiThA / tabhI bhAnudatta nAmake seTha ne Akara kahA "he madana ! terA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAgata hai| Ao apane ghara jaayN| svayaM ko nAma pUrvaka bulAne se camatkRta vaha usake mahala meM aayaa| zreSThi ne gauravapUrvaka snAna bhojanAdi satkArakara apanI kanyA se zAdI karane ke lie Agraha kiyA / madana ne kahA "ajJAta-kulavAle ko kanyA kaise de rahe ho?'' taba seTha ne kahA "mere cAra putroM para yaha putrI yauvanAsthA meM aayii| maiMne socA maiM isakA viyoga sahana nahIM kara sakatA / ise loka rIti ke anusAra kisIko denI hogii| kyA karU~? aisI cintA meM soyA thA / taba rAta ko kuladevI ne kahA 'vatsa! ciMtA kyoM karatA hai ? prAtaH udyAna meM azokavRkSa ke nIce madana nAmakA kanyA ke yogya vara mila jAyagA / use kanyA de denA / use apane ghara rkhnaa| isa devI ke kathanAnusAra tumako le AyA huuN| usane bhI socA 'priyA ke binA kitanA kAla jA sakatA hai ? aura devI ke kathanAnusAra isase zAdI kara yahA~ rahanA ThIka hai|' seTha ne vivAha sAnaMda saMpanna kiyaa| vaha vahA~ bhoga bhogatA rahA / "punya ke prabhAva se bhogoM kI prApti hotI hai| ata: puNyArjana karanA caahie|" ekabAra varSAkAla meM kisI pati virahaNI strI ke rUdana ko sunakara use apanI pUrva patniyoM kI yAda A gyii| ve kitanI duHkhI hogI, aisA vaha socane lagA / usakI A~khoM ko azrubhIgI dekhakara vidyullatA patni ne pUchA 'kyA bAta hai? usane kahA 'kucha nahIM, para atyAgraha hone para usane apanI pUrva kI donoM patniyoM kI bAta kahI / usane socA' 'maiM itanI sevA karatI hU~ phira bhI ye unako yAda karate haiM to aba samaya meM vilamba karavA duuN|' aisA socakara kahA "aba to nadI nAle jala se bhare hue hoNge| mArga viSama ho gayA hai| zaratkAla meM pravAsa kA socnaa|" usane svIkAra kiyA / zaratkAla AyA, taba usane punaH kahA "aba maiM unako milakara AU~ ! usane kahA "hA~ jaao| usane bhAte meM 'karamba' (magada nAmaka miSTAnna) (pracura mAtrA 122 /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM) diyA / use lekara madana claa| mArga meM madhyAhna ke samaya meM sarovara ke kinAre snAnakara deva guru kA smaraNakara atithi kI rAha dekhane lgaa| thor3I dera meM vahA~ koI jaTAdhArI bhikSA ke lie AyA use bulAkara karamba use khAne ko diyaa| vaha vahA~ khAne baiThA / madana ne bhI khAne ke lie koliyA~ uThAyA / itane meM kisIne chIMka kii| apazukana mAnakara vaha ruukaa| thor3I dera meM vaha jaTAdhArI bakarA bana gayA aura saMkAzapura calA / yaha kahA~ jAtA hai dekhane ke lie madana bhI pIche calA / vaha bakarA vidyullatA ke ghara gayA / madana pAsa meM kahIM chipakara patnI kI ceSTA dekhane lagA / usa bakare ko vidyullatA ghara meM. le gayI / dvAra baMdhakara daMDa se use pITanA zurU kiyaa| vaha bolI "re, re, niraparAdhI aisI mujhe chor3akara sAparAdhI una donoM ko milane daur3a rahA thA / kyA mere pAsa mUzala nahIM hai ? maiM pati ke prANa lenA nahIM caahtii|" isa prakAra bola-bolakara bakare ko mAratI thI usake rone se loga ikaTThe hue| logoM ke upAlaMbha se usane maMtrita jala chir3akA / vaha jaTAdhArI puruSa ho gyaa| logoM ne pUchA Apa kaise ? usane karaMba khAne kI bAta kahI / loka vismita hokara ghara ko gye| jaTAdhArI bhI gyaa| usa strI ne socA ' dhikkAra hai mujhe, bicArA yaha niraparAdhI bhikSuka mArA gyaa| bhartAra kahA~ gayA ? punaH milegA yA nahIM? maiMne socA thA thor3I sajAkara, use samajhA bujhAkara apanA banA luuNgii| para mere manoratha vyartha gye| logoM meM niMdA huI, aura pati kA viyoga huA / idhara madana ne isa prakaraNa ko dekhakara socA yaha apane caritra se merI pUrva priyAoM se bhI Age bar3ha gyii| ina striyoM ke caritra ko yogI bhI nahIM jAna sakate / dhikkAra hai mujha jaise rAgAndhoM ko, jo strI meM raMjita hote haiN| maiM to kaSTa se mukta ho gyaa| caMDA - pracaMDA aura vidyullatA se mukta ho gyaa| aba svahita karU~gA / ' vahA~ se gupta rUpa se 123 44
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikalakara, bhramaNa karatA huA hasaMtIpurI meM aayaa| vahA~ udyAna meM usane eka jina caitya dekhaa| vahA~ ratna pratimA yukta (svarga vimAna ko jIte aise) maMdira ko dekhakara atyaMta AnaMdita hokara pUjA arcanA kii| vahA~ eka vyakti AyA / uttama veSAbhUSaNa yukta use ni:zvAsa chor3ate dekhaa| madana ne pUchA "tuma kauna ho? ni:svAsa kyoM chor3ate ho? kaunasA du:kha hai?" usane kahA "mai dhanadeva vaNik huuN| yahI rahatA huuN| merA duHkha to kahU~gA? paraMtu kyA tU bhI duHkhI hai?" madana ne kahA "merA duHkha kahane meM lajjA AtI hai phira bhI prathama milana meM sAdharmika ke nAte sneha ho AyA hai| ataH kahatA huuN|" usane apanI pUrI kathA khii| dhanadeva ne kahA "yaha kucha nhiiN| merA vRttAMta jAnegA to Azcaryacakita ho jaaygaa| madana ne kahA mujhe sunane kI tIvecchA hai| sunaao|" usane kahA isa mahAnagarI meM dhanapati zreSThI thaa| usa kI lakSmI priyA thii| usake do putra dhanasAra aura dhanadeva! mAtA-pitA svargavAsI hue| municaMdra maharSi se bodhita hokara zoka mukta hue| phira patniyoM ke kAraNa kalaha hone lagA / donoM vibhakta ho gye| dhanadeva apanI patnI ke kAraNa udvigna rahatA thaa| vaha svecchAcAriNI thii| bar3e bhAI ke pUchane para usane satya bAta khii| dhanasAra ne dUsarI kanyA se usakI zAdI krvaayii| aba vaha usake sAtha sukhapUrvaka rahane lgaa| paraMtu alpAvadhi meM vaha bhI svecchArINI ho gyii| eka dina usakA caritra dekhane ke lie vaha bolA "Aja mujhe zIta jvara AyA hai ataH maiM zIghra so jAnA cAhatA huuN|'' aisA kahakara vaha so gyaa| thor3I dera ke bAda usane nIMda kA DhoMga kara diyaa| ghora zabda bhI kiyaa| itane meM bar3I ne Akara kahA-'cala sAmagrI taiyAra kara / donoM vahA~ se gRhodyAna ke AmravRkSa para cddh'ii| dhanadeva bhI cupake se vahA~ AyA aura usa vRkSa ke koTara meM baiTha gyaa| vRkSa AkAza meM udd'aa|
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnadvIpa meM ratnapura meM ThaharA / striyA~ utarakara ghUmane calI / dhanadeva bhI unake pIche claa| usa nagara meM zrIja seTha kI (cAra putroM para utpanna) putrI kA vivAha vasudatta sArthavAha ke putra ke sAtha usa rAta ko thaa| vararAjA toraNa para AyA acAnaka-ekatIra AyA aura usakA zira kaTa gayA / harSa ke sthAna para zokamaya vAtAvaraNa ho gayA / zrIpuMja zeTha ne socA "isI muhUrta meM isakI zAdI na kI to isase koI vivAha nahIM karegA / isalie jisa kisI ke bhI sAtha isakA vivAha kara denA hai| apane puruSoM ko kisI yogya puruSa ko lAne bhejA / ve bhI ghUmate hue dhanadeva ko le aae| prArthanA pUrvaka seTha ne use zAdI ke lie taiyAra kara diyaa| usane bhI pUrva patniyoM ko chor3ane kI icchA se zAdI kara lii| zAdI ke samaya ve donoM vara-vadhU ko dekhane aayii| taba ekane kahA "yaha to apanA pati hai| dUsarIne kahA "vaha yahA~ kaise A sakatA hai?" eka jaise ceharevAle do vyakti ho sakate haiN| phira ve ghUmane gayI idhara zAdI ke bAda patnI ke sAtha dhanadeva usake AvAsa meM gayA / vahA~ usane apanI patnI ke vastra para eka zoka likhA / " kahA~ hasantI, kahA~ ratnapura kahA~ AkAza se AmravRkSa kA AnA, dhanapati kA putra dhanadeva bhAgya se yahA~ lakSmI ko paayaa| itanA likhakara bahAnA banAkara vRkSa taka AyA / ve bhI AyI vaha koTara meM rahA / vRkSa udd'aa| udyAna meM AyA / vaha zIghra apanI zayyA para Akara so gyaa| ve bhI Akara apane-apane kamare meM so gyii| prAtaH ve kArya meM laga gayI vaha soyA huA thA / usakA eka hAtha kaMkaNavAlA vastra se bAhara A gayA / use dekhakara choTI ne bar3I se kahA / bar3I ne kahA "tU bhayabhIta na ho|" usane eka dhAgA maMtrItakara usake paira meM bAMdha-diyA / vaha uThA to apane Apako zukarUpa meM dekhA / usane socA 'kaMkaNa na kholane kI bhUla
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ne zuka panA prApta karavAyA hai|' usane socA " dhikkAra hai mujhe ! maiM manuSyabhava hAra gayA, aura pakSI banA / kyA karU~ ? unake Dara se vaha ur3ane lagA, to striyoM ne use pakar3akara kahA aya! chala se hamAreM chidra dekhane kA phala bhog|" phira use piMjare meM DAla diyaa| donoM eka dUsare kI prazaMsA karane lagI / dhanadeva parijanoM ko dekha dekha kara zoka karatA thaa| vaha vahA~ duHkha se samaya vyatItakara rahA thA / una donoM ne use zAka chauMkate hue kahA, ki hama tujhe isa prakAra chauMka deMgI / aba vaha unase nitya bhayabhIta rahane lagA / idhara ratnapura meM zrIpuMja seTha ne vararAjA kA gamana jAnakara khojA para na milA / usane vastra para loka dekhA / use pddh'aa| aura putrI se kahA 'maiM use bulAUMgA / ' sAgaradatta sArthavAha hasaMtI nagarI jA rahA thA / use bulAkara AbhUSaNa dhanadeva ko dene ke lie dekara kahA ki "" 'vahA~ jAkara kahanA ki Apa apanI patnI ko lene ke lie zIghra padhAro / sAgaradatta samudra mArga se vahA~ jAkara dhanadeva ke ghara gyaa| pUchA to usakI striyoM ne kahA ki " vaha paradeza gayA hai| sAgaradatta ne AbhUSaNa diye / unhoMne le liye, aura kahA ki vaha kahakara gayA hai ki ratnapura se koI A jAya to use yaha popaTa (zuka) dekara kahanA ki yaha merI patnI ko de de| Apa le jAya~ / use de deM / " vaha le gyaa| vyApAra kAryako kucha dinoM meM pUrNakara vaha ratnapura meM AyA / zrIpuMja seTha se saba vivaraNa kahA / zuka de diyaa| usane apanI putrI ko zuka de diyA / vaha use dekhakara pati kA prasAda mAnakara usako sadA khuza rakhatI thii| eka bAra usake paira ke dhAge ko khela-khela meM tor3a diyA / vaha asalI rUpa meM dhanadeva ho gyaa| usake pUchane para usane kahA '"jo huA vaha dekhA / aba adhika na puuch|" usane apane pitA se khaa| pUrA parivAra dhanadeva ko dekhakara khuza ho gyaa| aba vaha vahA~ vyavasAya ke dvArA dhanArjana karatA huA samaya vyatIta karatA 126
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaa| thor3e samaya ke pazcAt zrIpuMja kA svargavAsa ho gyaa| bhAIyoM ke sneha ko kama huA jAnakara patni ne socA 'pati kA pUrva kA ghara kaisA hai ? pahale kI patniyA~ kaisI haiN|' Adi jAnane hetu pati se pUchA to usane kahA "samaya para jJAta ho jAyagA / " kucha samaya bItane ke bAdabAta-bAta meM patni ne kahA ki "isa jagata meM tIna prakAra ke manuSya hote haiM / apane guNoM se prakhyAta ho vaha uttama, bApa ke guNa se pahacAnA jAya vaha madhyama aura sasura ke nAma se pahacAnA jAya vaha adhm|" "Apako yahA~ ke loga mere pitA ke nAma se pahacAnate haiM / yaha kyA Apake lie ucita hai?'' merA nivedana hai ki hama Apake pitR ghara para jAveM / " "dhanadeva ne kahA" meM abhItaka unakI bAta se bhayabhIta huuN| patni ke pUchane para usane apanA pUrA jIvana vRttAMta sunA diyA / taba zrImatI hAsyakara bolI "svAmin ! Apa bhaya na rakheM / maiM unako sIdhI kara dUMgI / Apa ni:zaMka hokara caleM / '' patni ke vacanoM se svajanoM se vidA lekara apane ghara aayaa| una donoM ne use dekhakara cakita hokara socA "yaha manuSya rUpa meM kaise A gyaa|" phira bhI bAhara se harSita hokara una donoM kA svAgata kiyA / phira bhakti se pati ke caraNa prakSAlana karane lagI / phira thor3e se jala ko bhUmi para chAMTA / vaha jala bar3hane lagA / dhanadeva ke ghuTanoM taka AyA, dhanadeva ne zrImatI ke sAmane dekhA / usane kahA "mata Dara'' pAnI kaMTha taka aayaa| taba usane usa pAnI ko dhenu(gAya) ke samAna mu~ha se pInA zurU kiyA, aura pUrA jala zoSa liyA / taba pUrva kI patniyoM ne usake caraNa chUye / tumane hameM jIta lii| aba ve tInoM sAtha-sAtha rahane lgii| unakI saMgata se vaha bhI svecchAcAriNI ho gyii| use dekhakara dhanadeva ne socA "pUrva kI donoM kI sthiti dekhii| tIsarI ora bhI bhayaMkara hai| ye tInoM milakara kucha kara de| to merI kyA dazA ho| isalie ina rAkSasiyoM ko chor3akara zIghra Atmahita kara lUM / jisase punaH bhaya
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ na ho| dhanadeva kucha kArya lekara ghara se nikalakara yahA~ AyA / vaha dhanadeva maiM huuN| merA duHkha tujhe kahA / tujhase adhika maiMne (pakSI banakara) duHkha bhogA hai| tU to bhAgyavAna hai ki zIghra unase dUra ho gayA / " isa prakAra sunakara madana ne vismita hokara kahA "he mitra ! isa duHkhamaya saMsAra ko chor3akara Atmahita kara leN| donoM samAna vRttivAle aura prItivAle ho gaye / vimala bAhu guru mile / unake pAsa dharmopadeza sunakara pratibodhita hokara pravrajyA grahaNa kara lI / guru ke sAtha vihAra karane lage / dvAdazAMgI ke dhAraka aneka prakAra ke tapa tapate hue vidhipUrvaka AyuSya pUrNa karake paMca palyopama AyuvAle saudharma deva hue / deva sukha bhogakara, madana kA jIva vijaya pura ke samarasena rAjA kI vijayAvalI rAnI kI kukSI se maNiprabha nAmaka putra huA / vaha rAjya sukha bhogakara, kamalavana ko mlAna dekhakara, pratibuddha hokara, putra ko rAjya dekara, jinezvarasUrike pAsa dIkSita huA / tapa se avadhijJAnI aura AkAzagAminI zaktivAlA huA / dhanadeva kA jIva svarga se cyava kara rathanupura cakravAla nagara meM mahendrasiMha nAmase rAjA huA / usakI patnI ratnamAlA, putra ratna cUDa-maNicUDa nAmake the / ekadina ratnamAlA mahAroga se mara gyii| usa para moha vaza rAjA zokArta hokara, vilApa karane lagA / maNiprabha muni avadhijJAna se dhanadeva ke jIva ko jAnakara, pratibodha dene ke lie AkAzamArga se Aye / use pUrvabhava sunAkara striyoM kA caritra sunAkara pratibodhitakara, dIkSA dI / sarva AgamoM kA adhyayanakara, donoM rAjarSi karmamala ko khapAkara mokSa ko prApta hue / isa prakAra buddha vyakti madana aura dhanadeva ke samAna viSayasukha ko duHkha kA kAraNa jAnakara cAritra grahaNa karate haiM / ve mukti sukha ke bhoktA banate haiM I / " isa prakAra sunakara sabhI sabhya vismita hokara brahmavaiSNava ke 128
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAturya kI prazaMsA karane lage / maMtriyoM ke sAtha vicArakara rAjA svaiSTa siddhi ke lie bolA "striyoM kA yaha vRttAMta samyaka prakA se kahA / paraMtu sabhI aisI nahIM hotI, aura gRhastha ke lie unakA tyAga durlabha hai / ve bhI mukti kI adhikAriNI haiN| jIvoM meM guNadoSa apane karmodaya se hote haiN| karmoM kA hetu mithyAtvAdi Azrava hai| usameM liMga kI koI mukhyatA nahIM hai| kisI eka AkAra kI niMdA kyoM? aura tumane kahA ki sAmAnya jana ko adhika priyA yogya nahIM / paraMtu tuma sAmAnya jana to ho nahIM, isalie hamArI putrI se zAdI kara merI pratijJA pUrNa kro| saMta puruSa kisI kI prArthanA kA bhaMga nahIM karate / taba mAyAvI vipra bolA 'rAjendra! yadi ApakI yaha AjJA hai, to kucha samaya pratikSA kro| merI koI pratijJA hai| vaha jaba taka pUrNa na ho, taba taka Apa kucha na kaheM / usa pratijJA ko samaya para jAnoge / isa prakAra ke vipra ke vacana sunakara rAjA maMtrI kanyA Adi sabhI harSita hue / ' ekabAra rAjA rAjya siMhAsana para birAjamAna thA / sabhA kA kArya sucArU rUpa se cala rahA thaa| usa samaya pratihAra ne Akara kahA "rAjan ! padmaratha rAjA kA dUta AyA hai|" rAjA ne use bhejane kA Adeza diyA / usane Akara rAjA ko praNAma kiyA / rAjA darzita Asana para baiThA / rAjA ne kuzala samAcAra pUche / Ane kA kAraNa puuchaa| usane kahA "padmaratha rAjA ne kahA hai ki "maiMne krodhAveza meM putrI bhilla ko de dii| pazcAtApakara usakI khoja kI para vaha na milii| aba Apa bhI khoz2a krvaaye| vizeSa meM kahA hai Apa kI putrI kamalasuMdarI mere putra padmadatta ko dekara apane saMbaMdha ko aura dRr3ha kre| donoM kA milana kaMdarparati samAna hogA / " rAjA ne socA 'pUrva meM bahana kaula ko dekara duHkha dekhaa| aba putrI to brahmavaiSNava ko de dI hai, aba ise kaise dI jAya?' 'aisA socakara
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahA "he bhadra! pUrva meM bahana dekara to pariNAma bhoga liyA / kanyA pratijJAnusAra paramopakArI brahmavaiSNava ko de dI hai| kanyA bhI usa se pramudita hai|" yaha sunakara dUta bolA "rAjakanyA bhikSAcara ko kaise dI jAya? "rAjA ne kahA "tere rAjA ne bhilla ko kaise kanyA de dI?" dUta ne kahA "vaha to krodhAndha pane meM dI hai|" rAjA ne kahA "maiMne bhI pratijJA pAlanArtha dI hai|'' dUta ne kahA "rAjan ! aMtara ke pariNAmoM meM bAhya kAraNa mukhya nahIM hotA / rAjakumAra aura vipra meM to mahadantara hai| rAjakanyA ke sthAna para use dUsarI kanyA de sakate hai| ApakI putrI ke lie kaMdarpa rUpadhara rAjakumAra kahA~? aura naTavidyAdhAraka brAhmaNa kahA~? bahuta upakArI aise brAhmaNa ko gAya, dhana, grAma nagara Adi diyA jA sakatA hai, na ki raajknyaa| adhikabhAra vahana karanevAle gadhe ke gale meM rassI ho zobhA detI hai na ki motiyana kI maalaa|" rAjA ne kahA "tUne jo kahA, vaha kArya karane ke pahale socane jaisA hai| karane ke bAda koI vicAra nahIM karanA hai| satpuruSa to pratipanna kArya ko pUrNa karate haiN| isalie | paMDito ko sammata isa kArya meM vicArAntara karanA asaMbhava hai| ata: he dUta! dUsarA koI kArya ho to kh|" dUta ne kahA 'rAjan ! svahita kA vicAra karo / zaktizAlI ke sAtha saMbaMdha hitakara hogA / agara Apa kanyA nahIM doge to vaha bala se le legA / use rokanevAlA | kauna hai? padmaratha rAjA svayaMvIra haiN| usake sAmane anya rAjA tRNa tulya haiN| usake sainya rUpI samudra ke sAmane tU aura terA sainya nahIM Tika skegaa| phira tujhe kahIM zaraNa nahIM milegA / ataH he rAjan ! agara rAjya aura jIvitavya kI icchA ho to rAjakanyA padmadatta ko dekara sukhapUrvaka rho| aise vacana sunakara utpanna huA hai krodha jisako, aisA vaha rAjA bolA "dUta! tU bolane meM to agrasara hai, jo mere sAmane bhI aise zabda bola rahA hai| tUne mujhe jo upadeza diyA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai, vaisA upadeza tere rAjA ko denA thA / jisase vaha kSatriya kula ko kalaMkita na karatA / usako to kSatriyoM kI paMkti meM se bahiSkRta kara diyA hai| usake sAtha svajanatA duHkhadAyaka hai| aise pApI kI sukha saMpadA bhI dIrghakAla nahIM rhtii| aura isakA parAkrama to ghara meM hotA hai, saMgrAma meM nhiiN| vaha svayaM tRNatulya hai| usake sainya ko tUne samudra kI upamA dI, to maiM var3avAnala huuN| usake sainya ko pI lUMgA / kauna tere kaula rAjA se bhayabhIta hogaa| vaha yadi rAjya aura jIvitavya se udvigna ho to yuddha ke lie taiyAra ho| maiM to bahana aura bhAnajI ke apamAna se sajA dene kI bhAvanAvAlA thA hii| tUne bhUkhe ko bhojana ke samAna nimaMtraNa de diyA hai| aba zIghra tU jA / mere ye vacana kaha denA ki kaula kula meM maiM kanyA nahIM duuNgaa| yathArUci karanA / '' rAjA ke ye vacana sunakara brahmavaizravaNa bolA "aho, yahA~ rAjA aura sainikoM kI kSamA adbhuta hai, jo aise vacana bolane vAle dUta ko bhI galA pakar3akara sabhA se bAhara nahIM nikAlA jAtA hai|'' itanA sunate hI eka sainika ne use gale se pakar3akara sabhA se bAhara nikAla diyA / vaha apamAnita hokara calA gayA / padmapura meM jAkara rAjA ko namaka mIrca milAkara sArI bAteM kii| rAjA kA krodha bar3hA / usane yuddha kI ghoSaNA kara dii| padmapura nagara se prayANa kiyaa| usa samaya usake sAtha tIsa hajAra hAthI, tIsa hajAra ratha, tIsa lAkha ghor3e aura tIsa kror3a padAti sainika the| usako vizAla senA ke sAtha AtA huA sunakara kamalaprabha rAjA maMtriyoM ke sAtha vicAra karane lgaa| rAjA ne kahA "hamane, krodha aura mAna meM isa balavAna se vaira to bAMdha liyA hai, para usake sAtha yaddha kaise kare ?" maMtriyoM ne kahA "kiyA vaha akiyA nahIM hotA, kSatriya parAbhava bhI sahana nahIM kara sakatA, dRSTa doSavAle ise kanyA bhI kaise de? isalie durga sajja kiyA jAya~, dhAnya kA saMgraha kiyA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya~, durga meM rahakara yuddha kiyA jAya~ / rAjA ne kahA 'yaha ayogya hai / yuddha maidAna meM kareMge / vIra puruSa deza kA apamAna sahana nahIM karate / " brahmavaizravaNa ne kahA "rAjan ! yaha satya hai / zatru bhaya ko dUra kara do| durga sajja karane kA koI kAma nahIM, zatru ko jIta ne ke lie zIghra cale / akelA maiM use jIta lUMgA / Apa sabhI sAkSI rUpa meM rahanA / jaise Apane merA vismayakArI nATaka dekhA, vaise yuddha bhI dekheM / " rAjA usake vacanoM se atyaMta pramudita huA / rAjA ne | maMgalAcArakara deva - guru kI stavanAkara, sarvavighna hara parameSThi maMtra kA smaraNakara, hasti para ArUDha hokara zubha zakunoM se prerita sarva sainya sahita nagara se prayANa kiyA / brahmavaizravaNa bhI AyudhoM se sajja hokara ratha meM baiThakara rAjA ke sAtha calA taba kamalA ne maMgala kara ke vipra se kahA " tuma koI alaukika purUSa ho, para yuddha meM mere pati kA vadha mata karanA / " vijayA ne bhI kahA " mere pitA ko surakSita rkhnaa|" usane donoM ko AzvAsana diyA / padmaratha kI senA se arddhasenA bhI jisake pAsa meM nahIM, aisA kamalaprabha utsAhapUrvaka apane deza kI sImA taka pahU~ca gayA / padmaratha bhI mArga meM AnevAle sarovara Adi kA jala zoSita karatA huA, sAmane A gyaa| zAma ho gayI thI / rAta ko sabhIne zastra sajja kara nIMda lI / prAtaH raNakautukI sUrya udaya huA / donoM senAoM meM yuddha huA / padmaratha kI senAne kamala prabha kI senA ko pIche haTha karane ke lie majabUra kara diyA / apanI senA kI hAra hote dekha kamalaprabha rAjA svayaM yuddha ke maidAna meM jAne kI taiyArI karane lagA / brahmavaizravaNa ne use | rokakara svayaM yuddha ke lie gayA / idhara padmaratha bhI sAmane AyA / padmaratha ne brahmavaizravaNa se kahA 're bhikSuka, tere zarIra para girate mere bANoM ko lajjA A rahI hai| tU bhikSA ke lie jA / dUsaroM ke lie svayaM kyoM mara rahA hai ? yaha tAmrapAtra le jA / rAjAoM ke lie 132
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ nindA janya brahma hatyA kA pApa kyoM lUM? isa prakAra tiraskAra yukta vacana sunakara krodhita mAyAvI vipra bolA "he rAjan ! parAkrama meM kSAtratva yA brAhmaNatva hetu nahIM hai| maiM jo hU~ so huuN| tujhe kula se kyA? tere pAsa meM nindA hai, mere pAsa parAkrama hai| tere rAjya meM durbhikSa hogA to maiM subhikSa kara duuNgaa| terA rAjya lenevAle mujhe tAmra pAtra kI kyA AvazyakatA? tere prANa jAte hI vidhi(bhAgya) sarvabhikSA de degii| putrI kA vadha karanevAle aya kaula, tujhe brahmahatyA kA bhaya kahA~ se? aho putrI ko andhatva dekara tUne terA sarva icchita pUrNa kara liyA hai| aisA viveka hIna tU zrAddhaputrI kI icchA karatA hai| tU kSatriya hai, to yuddha meM parAkrama batA / uttama puruSa apane guNa phala se batAte haiM, vANI se nhiiN| isa prakAra ke vacanoM ko Aga meM ghRta kI Ahuti mAnatA huA padmaratha bANoM kI varSA karane lgaa| brahmavaizravaNa aura padmaratha kA yuddha bhayaMkara rUpa se claa| brahmavaizravaNa ke niSedha ko asvIkArakara kamalaprabha kI senA yuddha meM bhAga lene lgii| brahmavaizravaNa ne padmaratha ko thakA diyaa| usake pAsa zastra na rahA taba vipra ne use malla yuddha ke lie nimaMtraNa diyaa| donoM malla yuddha karane lage / brahmavaizravaNa ne use mUSTi kA prahArakara mUrcchita kara diyaa| kamalaprabha rAjA ke sainikoM ne use bAMdha diyaa| brahmavaizravaNa ne padmaratha kI senA ko Azvasta kI / brahmavaizravaNa ne sAsU aura bahU ke vacana yAdakara padmaratha ke mastaka para auSadhi rakhakara zIghra svastha kara diyA / use piMjare meM DalavA diyaa| sva-para donoM senAoM ke sainikoM ko vaha auSadhi ke prabhAva se svastha kara detA thaa| sabhI vismita hokara brahmavaizravaNa kI prazaMsA karane lge| kamalaprabha rAjA harSita hokara mAyAvI vipra kA dRDha AliMganakara usakI prazaMsA karane lagA "aho zaurya! aho dhairya! aho paropakAra, aho gaMbhIratA! tere samAna isa vizva meM anya koI nahIM hai| maiM mAnatA hU~ ki vidhAtA ne isa jagata meM eka tujhe hI banAyA hai| pUrva punya ke
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAva se aura terI kRpA se hama kRtArtha ho gye|" use hAthI para biThAkara svayaM usake pAsa baiThakara bAje gAje ke sAtha evaM jayajayakAra pUrvaka yuddha ke maidAna se cale / padmaratha ke maMtrI Adi senA ko ucita sthAna para apane-apane zibiroM meM bheja diyA / padmaratha kA piMjarA nagara meM le gaye / rAjamahala meM jAkara rAjA ne saba ko bheja diyA / sabhI apane-apane sthAna para gaye / snAna bhojanAdi se nivRtta hokara sabhI ne usa dina vizrAma kiyA / cAroM ora brahmavaizravaNa ke guNoM kI aura parAkrama kI carcA ho rahI thI / mAyAvI vipra ke Adeza se piMjare meM baMdha padmaratha ko bhojana karavAyA gayA / vaha usake parAkrama ko aura apane azubha karmoM kA vicAra karatA huA piMjare meM rahA / prAtaH samaya para rAjA rAjasabhA meM AyA / brahmavaizravaNa ko apane pAsa arddha siMhAsana para bitthaayaa| usake Adeza se padmaratha ko piMjare sahita vahA~ lAyA gayA / vipra ne use bAhara nikalavAkara kahA " re ! beTI kI viDaMbanA kA phala dekha / re adhama ! isase bhI tere duHkha kA aMta nahIM hogA / usake pAsa Akara nipuNatA pUrvaka usake mastaka para hAtha rakhakara auSadhi dvArA use (markaTa) baMdara banA diyA / lohe kI sAMkala lagA dii| sabhA Azcaryacakita ho gayI | brahmavaizravaNa ne Adeza diyA ki isa markaTa ko nagara meM prati dukAna, ghara, tIna mArga, cAra mArga Adi para cAbuka se mArate hue ghUmAo taba isakI buddhi ThikAne AyagI / ' jaba sainika use pakar3a kara le jAne lage taba kamalA pati kI aisI viDaMbanA dekhakara duHkhI hokara, ( apane bhAI) se vinati karane lagI ki " he bhAI! isa kArya ko mata karavA / isase merI, aura terI ijjata ko dAga lagegA / kyoMki kiye hue aparAdhavAlA pati bhI prativratA ke lie ArAdhya hI hai / phira brahmavaizravaNa se kahA vatsa! mujha para kRpA karake mere pati ko chor3a / mAtA ke vacana vyartha mata jAne denA 44 134
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 / rAjA ne bhI kahA "isa dIna, kRpaNa aura praNAma karanevAle para krodha karanA ucita nahIM hai| kyoMki satpuruSoM kA krodha praNAma taka rahatA hai| isako chor3a aura svarUpastha kara / terI kopa zakti dekhI / aba kRpA zakti bhI batAo / " vipra ne kahA agara yaha nAstikatA chor3akara jainadharma svIkAra kare, to chor3atA hU~ / nahIM to nhiiN|" rAjA ne usa markaTa bane rAjA ko pUchA " yaha kahatA hai, vaisA karoge" usane ceSTA se kahA "yaha jaisA kahegA vaisA saba karU~gA / " phira mAyAvI vipra ne auSadhi ke prayoga se use rUpastha kara dIyA / ber3iyA~ bhI tor3a dI / AdarapUrvaka Asana para biThAyA / isa prakAra dekhakara kamalaprabha, kamalA Adi sabhI harSita hokara padmaratha ko praNAma karane lage / taba lajjA se namra hokara padmaratha A~khoM se azru girAtA huA bolA " maiM praNAma yogya nahIM huuN| maiM mahApApa yukta kalaMkI hU~ / nahIM dekhA aura nahIM sunA aise niMdita kArya maiMne kiye haiM / usakA phala maiMne yahA~ hI bhoga liyA / kahA hai| 'ugrapApa - ugrapuNya kA phala zIghra milatA hai / " putrI ko bhilla ko dene aura use aMdhI karane rUpa pApa kA phala mujhe mila gayA / vaha jIvaMta hai yA nahIM yaha bhI mujhe mAluma nahIM / putrI hatyA kA pApa mujhe khA rahA hai aura sAtha meM isa sAmAnya vipra ne mere karor3oM subhaTa pAsa meM hote hue mujhe baMdhI banA diyA, baMdara banA diyA / isa parAbhava ke duHkha ko bhI maiM sahana nahIM kara sktaa| apane sainikoM ko usane Adeza diyA 'mere liye citA sulagA do jisameM pravezakara maiM apanI jIvana lIlA samApta kara dUM / taba kamalAprabha rAjA ne kahA 'he narottama ! kheda mata karo yaha sAmAnya nipra nahIM hai, yaha koI divya purUSa hai, isako to samaya Ane para jAnoge / ' phira vipra ne kahA 'yaha pApa kA phala kucha nahIM, pApa kA phala to narakAdi meM bhoganA par3egA / isa pApa se mukta 135 44
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ honA ho to jainadharma svIkAra kro| apanA rAjya bhogo / rUSTa | priyA ko manAo / padmaratha ne kahA 'Apa ke kahane anusAra kruuNgaa| | itane meM vijayA AyI aura kahA " 'tUM hi zaMkara' ityAdi samasyA kisakI satya huI? padmaratha ne socA isane kaise jAnA? zAyada kamalA ke pAsa rahane se jAnA hogA / ' phira usane kahA 'agara | maiM zaMkara hotA to merI yaha sthiti na banatI / yaha saba sva| svakarma se hI hotA hai / vijayA ne kahA 'to phira punya kyoM nahIM karate ? putrI kA hAla mere pati se pUcha' ye saba batA deNge| | rAjA ne pUchA, usane lagnAdi kA ADaMbara kara kahA / zIghra milegii| | phira kahA / isako aura mujhako jAnate ho! phira apanA bhillarUpa kiyA / vijayA kA svAbhAvika rUpa kiyA / sabhA Azcarya meM giri / taba padmaratha ne socA 'ina kAryo se yaha vipra kaise ho sakatA hai?' padmaratha ne kahA "bhadra! jaise bhillarUpa kiyA vaise svAbhAvika rUpa karo / kitane kAla taka hameM mohita karoge / mAyA vipra ne kahA "jaba tumane apanI putrI ko cUrNa se aMdhI | kI thI / use maiMne sajja kI / usa samaya kopa se pratijJA kI thI ki jaba taka isa rAjA ko bhayaMkara sajA dekara pratibodhita na karU~, taba taka kahIM para bhI svasvarUpa meM nahIM rahU~gA / vimoha se Apako du:khI kiye / ataH kSamA karanA / aba merI pratijJA pUrNa hUI / " auSadhi ke prayoga se vaha svarUpastha ho gyaa| hastalAghavatA ke kAraNa auSadhi prayoga ko koI dekha na sakA / usake alaukikarUpa ko dekhakara sabhI romAMcita hue aura socA 'jo nATaka isane kiyA thA, vahI yaha jayAnaMdakumAra hai|' kamalasuMdarI ne yaha bAta sunakara, Akara usake gale meM varamAlA phnaayii| usa samaya sabhI ne harSadhvani kii| harSa kolAhala sunakara kamalA bhI vahA~ aayii| vijayasuMdarI mAtA ke caraNoM meM girii| vaha bhI usako
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ gale lagAkara rone lgii| "he putrI ! snehollAsa se kiMcit jAnA thA / para rUpAMtara se nahIM jAna skii| Aja hamArA janma saphala ho gyaa| hamAre sabhI manoratha pUrNa ho gye| tere milana sukha se vipattiyA~ dUra bhAga gyii| kumAra ne bhI sAsU ko praNAma kiyaa| usane AzISa dii| cAroM aura harSakA vAtAvaraNa phaila gayA / phira kamalA, vijayA ko lekara apane mahala meM gyii| svajana saba vijayA ko pAkara praphullita hue / kamalaprabha rAjA ne aneka prakAra se mahotsava manAyA / kumAra ne padmaratha rAjA ko aneka prakAra se dharmopadeza diyA aura kahA / "tumako sAkSAt puNya kA phala tumArI putrI ne batAyA / kyoMki Apatti meM phaiMkI huI vaha saMpatti ke zikhara para car3ha gayI hai|" dRSTa dharma phala meM kauna Adara nahIM karegA? padmaratha rAjA ne kahA "kumAra maiM prabuddha ho gayA huuN| guru bhagavaMta ke pAsa vidhivat dharma grahaNa karU~gA / isa meM saMzaya mata rakhanA / ' kumAra ne kahA svalpa kathana se pratibuddha honevAle Apako dhanya haiN| durbuddhi to atyaMta udyama se bhI pratibuddha nahIM hotaa|" kamalaprabha rAjA ne padmaratha rAjA ko vastrAlaMkAra Adi se sanmAnita kiyA / zubhamuhUrta meM kamalasuMdarI kI zAdI jayAnaMdakumAra se kara dI / anicchA hote hue bhI eka deza jabaradastI diyA / vaha deza usane kamalasuMdarI ko de diyA / vaha pUrva kI rIti anusAra dAnAdi detA huA samaya pasAra karatA thA / padmaratha ne apane jAmAtA evaM putrI ko vastrAlaMkAra evaM deza diyA / vaha usane vijayAsuMdarI ke AdhIna kara diyA / thor3e dinoM ke bAda padmaratha rAjA ne apane nagara meM jAne hetu AjJA mAMgI / taba kamalaprabha rAjA evaM kumAra ke dvArA punaH satkAra karAyA huA vaha rAjA apanI patnI kamalA, maMtrI Adi parivAra ke sAtha apane nagara ko gayA / vahA~ sadguru se dharma samajhakara zuddhabhAva se zrAddhadharma ko svIkArakara, usakA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pAlana samyak prakAra se karane lgaa| idhara kamalaprabha rAjA ne kumAra kI dAna zakti, vIryazakti, kSamA zakti Adi se AkarSita hokara usakA nAma "kSetravaizravaNa'' rakha diyaa| kumAra ke prabhAva se rAjA kI rAjya lakSmI bar3hane lagI / ekabAra jayAnaMdakumAra caitra mAsa meM mitroM ke sAtha yathArUci krIr3A kara rahA thA / vahA~ usane AkAza mArga se aneka vidyAdharoM ko (devoM ke samAna) jAte dekhA / usane socA 'ye kahA~ jA rahe haiM? tabhI eka vidyAdhara apanI patnI ke sAtha vApI ke pAsa utraa| vaha apanI patnI ko jalapAna karavAnA cAhatA thaa| kumAra ne jAkara pUchA / usane kahA 'naMdIzvaradvIpa para zAzvata arhat caityoM ko vaMdana karane hetu (aSTAhnikA mahotsava karane hetu) jA rahe haiN| kumAra ne socA 'dhanya hai inako jo zAzvata tIrtha kI yAtrA karane kA lAbha prApta kara rahe haiN|' maiM yahA~ krIr3A meM vyartha samaya barabAda kara rahA huuN| phira mahala meM jAkara apanI patniyoM se kahA "maiM nandIzvaradvIpa para jAkara jina caityoM ko vaMdanakara na lauTUM taba taka tuma donoM kulavRddhAoM ke sAtha samaya bitAnA / una donoM ne pati kI icchA ko vinayapUrvaka svIkAra kiyaa| vaha palyaMka para baiThakara naMdIzvaradvIpa kI ora claa| jaMbUdvIpa kI jagatI ke Age usakA palyaMka jAne meM asamartha rhaa| khecara Age bar3ha gye| kumAra dharmAntarAya se khinna hokara vApisa lauTA aura socA 'kahIM gagana gAminI vidyA kI sAdhanA kruuN| itane meM palyaMka para se nIce svarNamaya caitya dekhA to nIce utraa| caitya meM vidhipUrvaka stavanA kara bAhara AyA / Age eka nagara dekhA / vahA~ usane hAtha meM vINA, vaMzI Adi vAdya lekara rUpa-yauvana yukta rAjakumAroM ko dekhA / gIta-nRtyakalA kA adhyayana karate aneka rAjaputroM ko dekhaa| usane nagara meM eka purUSa ko pUchA usane kahA "yaha lakSmIpura
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagara hai| zrIpati nAmaka rAjA rAjya karatA hai| usakI alaga-alaga rAniyoM kI tIna kanyA~ haiN| una tInoM kA vidhAtA ne uttama paramANuoM ko lekara nirmANa kiyA hai| unhoMne jaina paMDitoM ke pAsa adhyayanakara causaTha kalAoM meM pravINatA prApta kara lI hai| pitA aura pAThaka ke Arhatatvapane se ve tInoM dharma para pUrNa prItivAlI haiN| usameM prathamA nATyasuMdarI ne pratijJA kI hai ki jo jainadharma kI kriyA rUcivAlA mujhe nATyakalA meM jItegA, use hI pati rUpa meM sviikaaruuNgii| dUsarI gItasuMdarI ne gItakalA meM, tIsarI nAdasuMdarI ne nAdakalA meM mujhe jo jIte usI ke gale meM varamAlA pahanAU~gI, aisI pratijJA kI hai| aneka rAjakumAroM ne aura zreSThiputroM ne tathA aneka anya logoM ne nRtya, gIta aura vINA vAdana kA adhyayanakara mahine mahine meM parIkSA dI, para tInoM rAjakumArIyoM kI kalA ke Age unakI kalA phIkI hI rhii| phira bhI sabhI ne prayatna cAlU rkhaa| yaha bAta sunakara kumAra ne socA bhAgya kI parIkSA yahA~ bhI kara le|' usane palyaMka ko kahIM chupAkara vAmana kA rUpa bnaayaa| nagara meM jahA~ adhyApaka adhyayana karavAtA thA, vahA~ aayaa| rAjakumAra Adi adhyetAoM ne usakI haMsI maz2Aka ur3Ate hue pUchA "Apa kauna haiM? kahA~ se padhAre haiM? Ane kA prayojana kyA hai ? taba usane kahA "maiM kSatriya huuN| Apa jisa kArya ke lie Aye haiM, usI prayojana se maiM bhI AyA huuN| bhAgya sAtha degA, to saphalatA milegii| adhyetAoMne usakI maz2Aka ur3Ate hue kahA "he bhAgyazAlI ! rAjakumArIyA~ ApakI hI rAha dekha rahI thIM / ' paMDitajI se kahA "par3hAo ise, jisase Apako yaza-kIrti prApta hogii| aisA vara kanyAoM ko bar3e bhAgyodaya se hI milatA hai|" isa prakAra adhyetAoM ke hAsya vacanoM se lajjita guru ne kumAra se kahA "bhAI! tU ina kalAoM ke lie yogya nahIM hai| kumAra ne
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka lakSa mUlyavAlA eka kaMkaNa guru ko de diyaa| "dhana se saMsAra meM sabhI kArya siddha ho jAte haiN|'' guru ne use nATyakalA sikhAnI prAraMbha kI / para vaha padanyAsa bhI nahIM jAna sakA / uchalane kUdane ke alAvA vaha kucha na kara sakA / vidyArthI gaNa hAsya karane lge| phira guru ne gIta ke lie kahA taba usane kahA "yaha to mujhe AtA hai|'' usane guru ke kahane para gardabha svara meM eka gIta kI do kar3I gAyI / sabhI chAtra ha~sane lge| "gIta to atIva manohara hai| rAjakumArI ise hI varegI!'' dAna se saMtuSTa guru ne use gIta ke lie prayatna krvaayaa| para vaha niSphala rhaa| phira vINA ke lie prayatna karavAyA, para usameM bhI usane niSphalatA kA pradarzana kiyaa| taba guru ne use kahA "bhAI! tU pATha ke yogya nahIM hai|'' use par3hAnA baMdakara diyaa| taba kautukI vAmana guru patnI ke pAsa gayA, aura lakSa mUlyavAlA kaMkaNa diyaa| usane pUchA "merI bhakti kA kAraNa kyA? kumAra ne kahA "pAThaka mujhe par3hAte nahIM haiN| Apa unheM kaheM, ki ve mujhe pddh'aaye| guru patni usakI dAna zakti se prasanna hokara bolI "maiM avazya kahU~gI / ve tujhe pddh'aayeNge|" guru ghara aaye| patni ne kahA ki "Apa usa dAnezvarI vAmana ko kyoM nahIM par3hAte? dekho, usane mujhe yaha kaMkaNa diyA hai|" paMDita ne kahA "mujhe bhI usane aisA hI kaMkaNa diyA thaa| usake samAna dAnI eka bhI chAtra nahIM hai| maiM ise par3hAtA hU~ para use kucha nahIM aataa| maiMne aneka prayatna kiye, para sabhI viphala rhe|" patni ne kahA "jaise bhI ho, vaise use pddh'aao| isase guru dakSiNA adhika prApta hogii|" phira upAdhyAya ne chAtroM ke hAsya | se bacane ke lie use gupta rUpa se par3hAnA prAraMbha kiyaa| paraMtu jise par3hane kI AvazyakatA hI nahIM thI, vaha kyA par3hegA? use to kautuka karanA thA / usane kautuka ke dvArA samaya pUrNa kiyaa|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSA kA dina AyA / sabhI chAtra saja dhajakara pAThaka se sAtha parIkSA khaMDa meM jAne lge| vAmana bhI taiyAra hokara aayaa| guru ko kroDa mUlya kA hAra bheTa meM dekara bolA "gurujI jaba saba chAtroM kI parIkSA ho jAya, taba mujhe nATyakalA ke lie Adeza deN|" guru ne usakI dAna kalA se khuza hokara "hA~" khii| saba parIkSA khaMDa meM aaye| prathama rAjakumAroM ne nATyadarzAyA phira rAjakumArI ne nATyakalA btaayii| taba vAmana ne usakI nATyakalA meM bhUleM btaayii| nATyasuMdarI ne kahA "ye bhAva bharata zAstra meM haiN|" vAmana ne kahA "aisA mata bola bharatazAstra mujhe kaMThastha hai| bharata muni ne aise bhAva kahIM nahIM khe|" vAmana usa adhikAra ke zloka bolane lagA / nATyasuMdarI bolI "mujhe vismRti huI hogii|'' vAmana ne kahA "aise jJAnavAlI tujhameM vismRti saMbhava nahIM hai, paraMtu saba kI parIkSA ke lie tumane aisA kiyA hogA, aisA maiM mAnatA huuN| paraMtu isa sabhA meM aise sUkSmajJAtA koI nahIM hai? isa kathana se kanyA apanI skhalanA kI vyAkhyA se prasanna huii| kanyA ke nRtya se sabhA prasanna thii| rAjakumAroM kI kalA se nATyasuMdarI kI kalA acchI rhii| rAjA ne upAdhyAya se pUchA aba koI chAtra zeSa hai| taba guru ne vAmana ko btaayaa| rAjA ne socA : yaha kurUpa kyA kalA batAyegA?' phira bhI rAjA ne kahA "re vAmana! nATyakalA jAnatA ho to btaa| yaha sabhA tumhArI kalA dekhane hetu utsuka hai| vaha utthaa| chAtra hAsya karane lge| darzakoM meM bhI hAsya phailaa| para vAmana to nirbhaya hokara uThA, aura paMca parameSThi kA smaraNakara nRtya karane lagA / vAdaka bAje bajAne lge| usakA nRtya dekhakara vAdaka bhI utsAhita hokara bAje bajAne lge| ISyAlu vyakti bhI usake hAva bhAva meM kahIM bhI doSa nikAla na ske| paMDitajI to Azcarya cakita ho gaye / phira usane bhAle ke agra bhAga para puSpa,
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpa para suI, usa para puSpa rakhakara naacaa| darzaka cakita ho gye| nATyasuMdarI ne usake gale meM varamAlA pahanA dI / usa samaya jayadhvanI karane vAle bAje baje, gautradevI ne AkAza se puSpa vRSTi kI rAjA ne bhAgya ko dhikkArA / 'eka ko vAmana vara milaa| aba do ko to rAjakumAra mile, to tthiik|' aisA socA / phira gIta evaM vINA kI bhI parIkSA huI / una saba meM rAjakumAra asaphala hue| rAjakumArI jiitii| vahI vAmana donoM parIkSAoM meM rAjakumArIyoM se adhika rahA / kramazaH donoM ne varamAlA phnaayii| usa samaya AkAza se puSpavRSTi huii| cAraNa logoM ne stuti kii| taba vAmana ne unako aparimita dAna diyA / darzaka aura parIkSaka usakI kalA kauvidatA, aura dAna se prabhAvita hokara socane lge| 'aisI kalAoM ke jJAtA ko vidhAtA ne vAmana banAyA / dhikkAra hai vidhAtA ko|' rAjA ne socA dhikkAra hai ina kanyAoM ke bhAgya ko| daiva ko kauna ullaMghana kara sakatA hai?' isa prakAra ciMtA se vyAkula rAjA ne kalAguru se pUchA "yaha vAmana kauna hai? kisa dezakA hai? kula kauna sA hai?'' guru ne kahA "rAjan! isako pUchane para isane batAyA ki maiM nepAla deza ke vijayapura nagara kA kSatriyakumAra huuN| kalA sIkhane AyA huuN| isase adhika isakA svarUpa buddhizAlI bhI nahIM jAnatA / divyAlaMkArI aura divyadAnI yaha kalA prayatnapUrvaka par3hAne para bhI apane Apako mUrkha ke samAna pradarzita karatA rhaa| paraMtu Aja to isane mujhase bhI adhika kalA pradarzita kI hai| yaha alakSyasvarUpavAn mahApuruSa dikhAI detA hai|' guru kI vANI se rAjA kI zaMkA zAMta nahIM huI / rAjakumAra apanI beijjatI se cir3hakara, vAmana ke sAtha yuddha kara tInoM kanyAoM ko svAdhIna karane kI socakara yuddha kA AhvAhana kiyA / vAmana ne yuddha meM usake sAtha par3hanevAle pAMcoM rAjakumAroM
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ko bAMdha liyA / taba kanyAoM kA pitA bhI vAmana ko putrI denA ucita na lagane se yuddha karane ke lie udyata huA / taba maMtrIyoM ne kahA "rAjan ! aisI kalA, aisA dAna, aura aisA parAkramavAlA jAmAtA Apako milA hai| Apa harSa ke sthAna para kheda kyoM kara rahe haiM / yaha vAmana rUpa svAbhAvika nahIM ho sktaa| kisI kAraNa se isane vAmana rUpa kiyA hai| ApakI kuladevI ne puSpavRSTi tInoM bAra kI hai| isase bhI Apako samajhanA cAhie ki yaha koI mahAn puruSa hai / " idhara cAraNa logoM ne vijayI hone para punaH usake guNa gAye / taba unako dAna detA huA vaha ratha se utarA / zvasura ke caraNa sparza kiye| rAjA ne use AzIrvAda diye / rAjA use siMhAsana kI ora le gyaa| use siMhAsana para bitthaayaa| sabhI apane-apane sthAna para baitthe| rAjA ne kahA Apa kuzala haiN| taba usane kahA "rAjan ! ApakI kRpA se kuzala huuN| aura yaha kalA aura yuddha kI jIta merI nahIM hai, paraMtu mere hRdaya meM paMca parameSThi maMtra kA sadA vAsa hai / usI se inako maiMne jItA haiM / " yaha sunakara jaina dharma aura parameSThi maMtra ke prabhAva se sabhI prabhAvita hue| phira baMdhiyoM ko vahA~ lAyA gayA / unako mukta kara diyA / anya sainika, pazu Adi ghAta se jarjaroM ko, auSadhijala ke sIMcana se svastha kara diye| usake isa kArya se adhika harSita rAjA ne kahA vatsa! tUne apanI kalA, dAna, parAkrama, kRpAlutA Adi batAyI hai| vaise hI aba terA uttama rUpa bhI batAkara hameM AnaMdarUpI sAgara meM snAna kraao| phira usane apanA akRtrima rUpa prakaTa kiyA / use dekhakara dUra se AyA eka cAraNa jora se bolA " " he kSatravaizravaNa / svarNa kI varSA karanevAle bhUmi para meghavat sadA jaya pAo / " taba rAjA ne pUchA yaha kSatravaizravaNa kauna hai? taba padmaratharAjA kI putrI ke pANigrahaNa se kSatravaizravaNa nAma taka kA vRttAMta usane sunA diyA / sabhA Azcarya cakita ho gayI / 44 143
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo hAre the, ve kumAra bhI AnaMdita hue / sabhIne milakara kahA "he alakSya svarUpavAle mahAbhAga! hamako kSamA kro| kumAra ne apane dvArA utpanna duHkha kI kSamA yAcanA kI / kanyAe~ bhI yaha vRttAMta jAnakara jyAdA khuza huIM / rAjA ne kumAra ko rahane ke lie mahala diyaa| ekadina kanyAoM ke pANigrahaNa kI bAta kI / taba kumAra ne kahA "mujhe kanyAoM kI AvazyakatA nahIM hai| Apa kisI bhI kalAvida se inakI zAdI kara sakate ho!" phira rAjA ke atyAgraha ke kAraNa mauna rhaa| zubhamuhUrta meM vivAha saMpanna huA / phira navor3hA ke sAtha bhautika bhoga bhogate hue samaya vyatIta karatA thA / usake prabhAva se rAjA kI rAjyalakSmI bhI bar3ha rahI thI / puNya ke prabhAva se akelA bhI jayazrI ko prApta karatA huA raha rahA thA / ekabAra kumAra krIr3Artha jA rahA thA / vahA~ kumAra ne gardabha para baiThe hue (bAra-bAra tAr3anA karAtA huA) eka puruSa ko vadhyasthAna para le jAte hue dekhA / kumAra ne sainikoM se pUchA / sainikoM ne kahA "Izvara zreSThi ke ghara corI karate hue pakar3A gayA hai| ise rAjAdeza ke kAraNa vadhya ke lie le jAyA jA rahA hai|" kRpAlu kumAra ne dayA kara rAjA se use chur3avA diyA / apane ghara le jAkara use snAna bhojanAdi se bhaktikara pUchA "tuma kauna ho? corI kyoM karate ho?" usane kumAra ko pahacAna liyA thA / Dara ke mAre nahIM bola rahA thaa| kumAra ne abhaya diyA taba gad-gad vANI se bolA "merA caritra azrAvya hai| maiM kyA kahU~?" kumAra ne svara se aura cehare se pahacAna liyA ki yaha siMhakumAra hai / kumAra ne kahA "bhAI! terI aisI hAlata kaise? terA pallI rAjya kahA~ gayA? tere zarIra para ye ghAva kaise?" vaha bhI pakkA mAyAvI thA / apane aparAdha ko chupAkara bolA "devI ke maMdira meM tumhAre sone ke bAda, maiMne siMha ko dekhA / terI rakSA ke lie use bhagAkara dUra calA gyaa|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ I puna: lauTate hue mArga bhUla gayA / prAtaH AyA to tU nahIM milA / maiMne bahuta DhUMDhA, para tU kahIM na milA / phira maiM pallI meM rahane lagA / paraMtu mahAsena ne mujhase yuddha karake merI pallI le lI / mujhe baMdhikara parvata kI guphA meM DAla diyA karmayoga se jIvita rahA / rAta ko varSA huI / camar3e kI gaMdha se pakSiyoM ne Akara camar3e ko kATA / maiM usa baMdhana se chUTA / pUrA zarIra ghAvo se jarjara ho gayA thA / phira bhI vahA~ kA parvata ullaMghana kara grAma, pura Adi meM bhikSA dvArA jIvana yApana karatA huA yahA~ AyA / yahA~ bhikSA bhI na milI | to corI karane lgaa| pakar3A gayA / tUne chur3AyA / terA dAsa huuN| maiM uRNa kaise hoUMgA ? maiMne aise pApa kiye haiM, jisakA phala maiM bhoga rahA hU~ / " kumAra ne use sAntvanA dii| apane pAsa rakhA / vastrAlaMkAroM se sajja kiyA / yaha merA bar3A bhAI haiN| aisA saba se kahatA thA / siMhakumAra mana meM usakI saMpatti aura apanI vipatti se duHkhI thA / usane socA 'aba yaha duHkhI ho, to mujhe ArAma mile|' vaha vahA~ bhI use duHkhI karane kA upAya khojane lagA / usane socA 'rAjA kA vizvAsapAtra banUM, to merA kArya siddha ho sakatA hai|' usane rAjA se paricaya bar3hAyA / kumAra kI patniyoM ne usake lakSaNoM se use pahacAnakara pati se kahA " patideva ! yaha vyakti vizvasanIya nahIM hai / " kumAra ne usa ora lakSya na diyA lokoM meM bhI Azcarya thA, ki isa cora ko kumAra itanA mahattva kyoM de rahA hai ? aise lakSaNoMvAlA isakA bhAI nahIM ho sakatA / eka bAra rAjA ne siMhAsara se pUchA " kumAra Apako itanA mAna kyoM detA hai ? taba usane avasara pAkara kahA "yaha mere rAjya meM caMDAla kA putra hai / maiMne usa para bahuta upakAra kiye haiM / maiM bahuta 1 1 145 10
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnI hU~, isalie rAjA ne mujhe nikAla diyA / dAna ke vyasana ko pUrNa karane ke lie mujhe corI karanI par3I hai| yaha puNya ke bala se sabhI kalAoM meM pravINa ho gayA, ye sArI kalAe~ maiMne hI ise par3hAyI haiM / phira yaha mujhase dUra ho gayA / kahIM audhaSi ko prAptakara yahA~ AyA / yaha kalAoM meM ApakI putriyoM ko jItakara maujakara rahA hai| isane aura bhI rAjakumAriyoM se zAdI kI hai|" usane saMkSepa meM apane pallI rAjya kI kathA kahI / " isane mujhe pahacAnakara chur3AyA / aura mujhase kahA " merI vAstavikatA kahIM prakAzita na karanA / paraMtu Apa para kI bhakti ke vaza gupta bAta bhI Apa ko karanI pdd'ii| aba Apa soceM vicAreM ki kyA karanA cAhie / " itanA sunakara krodha, vismaya, kheda se vyAkula hue rAjA ne use jAne ko khaa| phira socA 'jagata meM merI majAka ho, usake pUrva ise khatma kara duuN| jisase merI kIrti meM dAga na lage / isa prakAra nirNayakara apane vizvasta do sainikoM ko bulAkara Adeza diyA 'Aja rAta ko itane baje rAjamArga para azva para jo vyakti AtA ho use khatmakara denA / kisI se na kahanA / usako vidAkara, dUsare AdamI ko kumAra ke pAsa rAta ko tIsare prahara meM bulAne bhejA / AdamI ne Akara kahA "rAjya kI gahana vicAraNA ke lie Apako abhI isI samaya Ane hetu kahA hai / pararASTra kI senA AnevAlI hai, aise samAcAra Aye haiM / " " kumAra usa samaya jAne hetu taiyAra huA taba donoM patniyoM ne kahA "aise samaya meM Apako jAnA hameM ucita nahIM lagatA / isa samaya Apa Apake bar3e bhAI ko bhejo / ve bhI Apake hI bhAI haiM / taba use bhI ucita lgaa| usane siMhasAra ko jAne ke lie kahA / vaha yaha socate hue calA ki ! Aja dopahara meM huI carcA ke viSaya meM aura vicAraNA karane ke lie mujhe bulAyA hai / ' mArga meM sainika usa para TUTa pdd'e| kolAhala sunakara kumAra ke sainika vahA~ gaye / 146
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumAra se kahA / patniyoM ne kahA "dekhA, vizvAsa kiyA hotA to Aja hamArA kyA hotA?'' kumAra ne AdamiyoM se use lAne ko kahA-ve le aaye| abhI vaha jIvita thA / auSadhi jala se kumAra ne use svastha kara diyA / idhara rAjA ne apane AdamiyoM ko khoz2a ke lie bhejA unhoMne Akara ghaTanA sunAyI to rAjA stabdha raha gayA / usane socA 'kumAra ko Aja hI khatma karanA hai| aisA nirNayakara, usane apane sainikoM ko kumAra ko bAMdhakara lAne ke lie kahA sainika aaye| kumAra ke sainikoM ne una sainikoM ko mAra bhagAyA / kolAhala sunakara kumAra kI patniyoM ne kahA "yaha kolAhala kaisA hai ?" paharedAra ne Akara samAcAra diye, ki rAjAjI ne Apako pakar3akara lAne ke lie sainika bheje the| unako hamAre sainikoM ne bhagA diye / aba rAjA svayaM Apa se yuddha karane kI taiyArI kara rahe haiN| senApati Adi, senA kI yuddha kI taiyArI dekha maMtriyoM ne rAjA ke pAsa Akara pUchA "yaha kyA hai ?" taba rAjA ne siMha ke dvArA kahA huA vRttAMta maMtriyoM se kahA / maMtriyoM ne kahA "khala puruSoM para vizvAsa Apane kaise kiyA? vAmana rUpa meM rAjakumAroM ko baMdhana meM DAlanevAlA kyA caMDAla ho sakatA hai? Apa vicaareN| yaha Apake lie bhI rAjakumAroM jaisI sthiti banAyagA taba ApakI ijjata rahegI yA jAyagI? isa para bhI Apa soceM / Apa hamArA aura prajA kA hita cAhate haiM to isa saMdarbha se dUra ho jAya" "taba rAjA ne kahA" "to Apa usake pAsa jAkara kulAdikI pRcchA karake Ao / " maMtriyoM ne kumAra ke pAsa Akara pUchA, to kumAra ne kahA "merA kula saMgrAma meM jAnA jA sakatA hai / rAjA, rAjA kA sainya aura sAmane maiM akelA / merI do bhujAe~ mere zastra / " maMtriyoM ne rAjA ko kahA / rAjA duvidhA meM par3A / 'kyA karUM? yaha taiyArI roka dUM, to ijjata jAtI hai| yuddha meM vijaya kI koI saMbhAvanA nhiiN|' maMtriyoM ne kahA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'Apa kaho to hama kumAra ko samajhAkara Apake pAsa le aayeN| vaha sarala hai| tabhI tInoM putriyA~ AyIM / putriyoM ne pitA se pUchA yaha kyA hai? taba pitA ne siMhasAra kA kahA huA vivaraNa khaa| taba | patriyoM ne kahA "pitAjI! Apake jAmAtA divya prakRti, uttama satya, zaurya, dhaiyAdiguNavAle, cakrI lakSaNa yukta, agara akulIna hoMge, to kulIna kauna hogA? Apa duSTa puruSoM kI vANI se bhramita na hoN| sarvArtha sAdhaka ciMtAmaNi samAna prApta jAmAtA ko aviveka se kyoM pratikUla kara rahe ho?" rAjA ne kahA "to tuma kisI bhI prakAra se apane pati ke kula, vaMza Adi jJAtakara Ao / putriyoM ne Akara apane pati se sneha, vinaya evaM bhaktipUrvaka kula pUchA, taba usane kahA mere bhAI siMhasAra se pUcha lo / taba tInoM ne kahA "patideva! isa duSTa ne hI to Apa para caMDAla pane kA Aropa lagAyA hai|" | patniyoM ne pitA dvArA kathita sArA vRttAMta sunAyA / kumAra ne socA yaha itanA duSTa hai ? itane satkAra kA yaha pariNAma? maiMne to isa para koI dveSa nahIM kiyA / ' kumAra ne kahA-yaha auSadhi le jAkara kisI | putalI ke mastaka para rkhnaa| usase jo pUchanA ho, vaha pUchanA / vaha saba sahI sahI kaha degii| taba patniyA~ pati se auSadhi lekara rAjA ke pAsa aayii| sabhI logoM ke sAmane eka putalI ke mastaka para | auSadhi rkhii| usane kahA-vijayapura kA rAjA vijaya usakA yaha jayAnaMda nAmakA putra hai| sabane jaya-jayakAra kii| rAjA ne kumAra se aura putriyoM se kSamA yAcanA kii| rAjA ne ekabAra maMtrI se kahA "yaha iMdrajAla to nahIM hai| kahIM paMcAlikA bolatI sunI hai?' maMtrI ne kahA "rAjan! "maNi-maMtra auSadhi kA prabhAva acintya hai| phira bhI Apa zatabuddhi maMtrI ke putra caMdrabuddhi ko vahA~ bhejakara nirNayakara lIjiegA / vaha vahA~ jyotiSI banakara gayA / rAjA ne pUchA "Apa kauna hai?" usane kahA "maiM suraMgapuravAsI aSTAMga nimitta kA jJAtA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ hU~ tInoM kAla kI bAteM batA sakatA hU~ taba rAjA ne jayAnaMdakumAra ke viSaya meM pUchA, taba usane jayAnaMda ke viSaya meM sArI bAteM kahIM / / aba vaha siMhasAra ke sAtha lakSmIpura nagara meM haiN|'' rAjA ne use adhikAdhika pAritoSika dekara vidA kiyaa| phira pradhAna puruSoM ko jayAnaMdakumAra ko bulAne hetu patra likhakara bhejaa| patra meM likhA thA / "he rAjan! hamAre jIvana samAna hamArA putra jayAnaMdakumAra Apa ke vahA~ sukhapUrvaka hai aisA nimittajJa se jAnA / ApakA hama para mahAn upakAra hai, ki Apane hamAre putra ko mahAn unnatti karavAyI hai| Aja se Apa hamAre tIsare bhAI ho / aba hamArA nivedana hai ki jayAnaMdakumAra ko zIghra bhejakara, hamAre cakSu yugala ko tRpta karane kA puNyopArjana kareM / " unhoMne kumAra kA patra use diyA / kumAra ne patra par3hA / patra meM likhA thA / "he vatsa! hamAre aura isa rAjya ke jIvitavya tuma hI ho| tU khala siMhasAra ke sAtha kisI ko kaheM binA calA gyaa| nIca kA saMga ThIka nahIM / unnati ke zikhara para car3hA tU hameM bhI bhUla gayA hai| hama tere viyoga meM dina varSa ke samAna vyatIta kara rahe haiN| aba hameM saMtuSTa karane ke lie hame dekhakara pAnI pInA / " / isa prakAra lekha kA bhAvArtha jJAtakara usane socA 'dhikkAra hai mujhe / maiM mAtA-pitA ke lie duHkhadAyaka banA / vRkSa, patra puSpa se pallavita hokara pathika ko vizrAma detA hai, aura maiM saMpattivAna banakara bhI mAtA-pitA ko sukha ke sthAna para du:khakara huA huuN| aba maiM jAkara mAtA-pitAdi parivAra ko sukhI kruuN| yaha nirNayakara usane apanI patniyoM se kahA / patniyoMne pati kI bAta kA samarthana kiyA / ' paharedAra ne rAjA ko ye samAcAra diye / zrIpati rAjA ne
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ socA kumAra to svajanoM ko milane ke lie calA jAyagA / maiMne isake sAtha kaisA vyavahAra kiyA? maiM isa ciMtAmaNI ratna samAna puruSa ko pahacAna na sakA / isako mArane ke lie tatpara huA / mujha jaisA pApI kauna? mujhe jIne kA adhikAra bhI nahIM haiN| aisA socakara svayaM kI jIvana lIlA samApta karane ke lie talavAra uThAyI / maMtrI kI catura najara ne usakI mAnasika sthiti jAna lii| zIghra hI gardana para uThAyI huI talavAra pakar3a lii| maMtrI ne kahA "kyA kara rahe ho?" rAjA ne kahA "mujha jaise pApI ke lie mRtyu ke binA koI zuddhi nahIM hai / '' maMtrI ne kahA-"rAjan ! pApa kI zuddhi mRtyu se nahIM hotI / zuddhi to tapa se hotI hai / sadguru darzita prAyazcitta se Atmazuddhi kiijie|' phira bhI rAjA kA mana zAMta na huA / usane bhojana karane ko bhI manAkara diyaa| rAjA palaMga para par3A rahA / rAniyA~ bhI udAsa ho gyii| ye samAcAra putriyoM ko mile / ve bhI vahA~ aayii| rAjA ko kahA "isa meM ApakA doSa nahIM hai| doSa usa nIca kA hai| pitA ne kahA putrI ! maiM tumheM mu~ha dikhAne lAyaka nahIM rahA huuN| maiMne merI putriyoM ke vaidhavya kA bhI vicAra nahIM kiyA / maiM tumako aura jAmAtA ko mukha dikhAne lAyaka nahIM rahA / ' putriyoM ne kahA "pitAjI ! ApakA to hama para atyaMta upakAra hai Apane hameM pAlA, posA, par3hAyA, pratijJA pUrNa karavAyI, yaha saba ApakI kRpA kA phala hai aura bhrAMti meM to kaI vidvAna bhI bhUla jAte haiN|" putriyoM ne apane pati ko bhejaa| jayAnaMdakumAra ne bhI Akara zvasura | rAjA ko madhura zabdoM se samajhAyA / aura svakArya meM pravRtta hone kA anurodha kiyA / rAjA ne kahA "kumAra ! isa jagata meM tumAre samAna vivekI aura mujha samAna avivekI koI nahIM hogaa| aba tumhAre kathana se maiM saba kArya vyavasthita karU~gA / Apa khala saMsarga mata karanA / kumAra "om' kahakara rAjA ko namaskArakara apane sthAna
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ para aayaa| rAjA bhI snAna, bhojana aura rAjyakArya meM pravRta huA / rAjA kI najara satat gurvAgamana kI ora rahI / rAjA ne siMhasAra ko gardabha para ArohaNa karavAkara vadha kA Adeza diyA / kumAra ne karUNAkara siMha ko chur3avAyA / pitA ko milane kI utkaMThA hote hue bhI rAjA ke Agraha se rUkA aura sihaMsAra ko vahA~ bhejA / sAtha meM patra likhA ki "yahA~ ke rAjA ke atyanurodha se maiM kucha dinoM pazcAt A sakU~gA / usa samaya taka rAjya yogya siMhasAra ko bhejA hai| Apa merA aparAdha kSamA kareM / merA zata-zatavaMdana svIkAra kareM / " jaya rAjA ne socA mujhe tapazcaryA karanI hai, bhAI rAjya letA nhiiN| yogya kumAra AyA nahIM / aba ise hI rAjya dekara Atmahita kara lUM / vaisA hI kiyA / vijaya putra ke milane kI AzA se saMsAra meM rahA / jaya mahAjaTa tApasa ke pAsa ratnajaTa nAma se tApasa huA / idhara zrIpati rAjA ne rAjya ciMtA se mukta hokara kAphI samaya dharmakArya meM vyatIta kiyA / eka dina udyAna pAlaka ne Akara kahA ki Apake udyAna meM dharmaprabhasUrIjI padhAreM haiN| rAjA gurvAgamana se AnaMdita hokara use pAritoSika dekara vidA kiyA / svayaM kumAra, maMtrIgaNa, zreSThigaNa aura prajA sahita dezanA sunane gayA / guru bhagavaMta ne bhava bhayavAraka dezanA dii| dezanA zravaNakara aneka bhavyAtmAoM ne pratibodha pAkara jainadharma svIkAra kiyA / kisIne, samyaktva kisIne dezavirati Adi vrata yathA zakti grahaNa kiye / rAjA ne socA maiM bAhya zatra aura mitra ko pahacAna na sakA, to aMtaraMga ko kaise pahacAnUM aba inako jAnane ke lie mujhe jainI dIkSA hI lenI hai, jisase sabhI zatruoM se mukta ho sakU~gA / aisA nirNayakara guru bhagavaMta se kahA "maiM rAjya kI vyavasthAkara ke Apake pAsa dIkSA grahaNa karanA cAhatA huuN| Apa yahA~ Thaharane kI kRpA karAveM /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru ne kahA" "apanI icchA pUrNa karane meM kisI kA pratibaMdha svIkAra mata karanA / " rAjA ne mahala meM Akara, rAjavarga ko samajhAkara, putra ke abhAva se kumArendra kA rAjyAbhiSekakara, kumAra dvArA kiye gaye niSkramaNotsava pUrvaka cAritra grahaNa kiyA / jayAnaMda rAjA aura prajA guru bhagavaMta aura naye sAdhu-sAdhviyoM ko vaMdanakara yathAsthAna aaye| zrIpatimuni siddhAnta kA adhyayanakara gItArtha huye| bAraha prakAra ke tapa dvArA karmakSaya karate hue guru ne AcAryapada diyaa| unake sAtha pravrajita muniyoM kA parivAra unheM soMpA / ve zrIpati AcArya pRthvItala para aneka bhavyAtmAoMkA kalyANakara kevala pAkara mokSa gaye / jayAnaMda rAjA vividha dezoM ko jItakara rAjya saMpatti aura dharma saMpatti kI vRddhi karatA rahA / aneka logoM ko jainadharma prati zraddhAvAna banAtA huA samaya vyatIta kara rahA thaa| udyAnapAlaka ne Akara ekadina kahA "Apake pitAjI alpa parivAra sahita udyAna meM padhAre haiN| sunate hI use dAna dekara paidala hI pitAjI ko lene calA / udyAna meM jAkara harSAzru dvArA unake caraNa prakSAlana kiye / unhoMne use gAr3ha AliMgana dekara mastaka sUMghA / jananI ne bhI sataza: AzIrvAda diye / paraspara kuzala prazna kiye gaye / yaha sunakara tInoM putra vadhU bhI vahA~ AyI / sAsa-sasura ke caraNoM meM namaskAra kiyaa| donoM ne unako bhI AzIrvAda diye / phira mahotsavapUrvaka nagara praveza karavAyA / pitA kA chatradhara putra huA / rAjasabhA meM biThAkara svayaM pAdapITha para baiThakara caraNoM meM praNAma kiyA / rAjasabhA bhI apane rAjA ke vinayaguNa se atyaMta khuza huI / prajA ne prAbhRta rkhaa| phira arhat pUjA, bhojanAdi se nivRtta hue / avasara pAkara kumAra ne pitA se pUchA "ApakA Akasmika AnA kaise huA!" pitA ne azrupUrvaka kahA "merA bhAI siMha ko rAjya dekara tApasa huA / usake sAtha
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAne kI icchA karane para mujhe siMha ko hitazikSA dene aura rAjya kI rakSA ke lie AgrahapUrvaka rakhA aura tApasa hone na diyA / maiM bhI tujhe milane kI icchA se rahA / siMha mujha para mAyA pUrNa vinaya bhakti batAtA thA / maiM mAyAvI kI mAyA jAna na sakA / ekadina usane gupta maMtraNA ke lie bulAkara mujhe kaida kiyA / terI mAtA ko, mere vizvasanIya sainikoM ko bhI kaida kara diyaa| hama donoM ko ekasthAna para rakhe / suradatta vIradatta kisI prakAra bhAgakara dhIrarAja ke ghara rhe| vahA~ rahakara unhoMne suraMga khudavAne kA kAryakara usa kArAgraha se hameM mukta kiyA / vahA~ se hama yahA~ Aye / mArga meM sabhI mere bhakta the, ataH hameM koI kaSTa nahIM huA / kumAra ne socA 'upakArI para bhI kaisI durjanatA!' una tInoM ko bulAkara vastrAlaMkAra aura pRthak-pRthak grAma nagara Adi dekara sammAna kiyA / phira socA "siMha ko maiMne rAjA banAyA aba maiM hI usako kaise rAjya bhraSTa karU~?'' isalie lekha likhakara mere svajanoM ko chor3ane ke lie likhU / na mAne, to phira usakA nigraha karane meM koI doSa nahIM / kyoMki dUdha bigAr3anevAle svayaM ke zvAna ko kyA tAr3A nahIM jAtA? aisA vicArakara dUta ke sAtha lekha bhejA / likhA ki mere svajanoM ko zIghra sammAna pUrvaka chor3a de, mere pitA kA lUTA huA sarvasva de de, nahIM to mujhe terA nigraha karane ke lie AnA pdd'egaa| patra par3hakara usane vijaya ke deza, vijaya kI saMpatti aura usake svajana saba ko mukta kara diye| vijaya ne apane deza aura saMpatti svajanoM ko de dii| ekadina pitA ke pUchane para usane ghara se nikalane se prAraMbhakara Aja dina taka jo jo ghaTanAe~ jaisI huI thI pitA ke sAmane varNita kI / usa samaya kaI logoM ne bAtoM ko sunI / sunane-vAloM ne Azcaryakara ve bAteM anekoM ko sunAyI / isa prakAra jagat maiM jayAnandakumAra kA caritra varNita hone lagA /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekabAra kumAra ne vijayarAjA kA AgrahapUrvaka rAjyAbhiSeka karavAyA / rAjA ne kumAra ko yuvarAja banAyA / apane pitA kI AjJA lekara kumAra deza jItane calA aura Asa-pAsa ke jo rAjya usake AdhIna nahIM the, una saba ko jItakara pitA ke caraNoM meM AyA / phira zrIvizAlapura Adi dezoM ke rAjA apane jAmAtA kI prakhyAtI sunakara apanI-apanI putrIyoM ko le aaye| sabhI kA | satkAra kiyA gayA / ekabAra pitA zvasura Adi rAjAoM ke sAtha | jayAnaMdakumAra paradeza se AyI eka nATaka maMDalI kA nATaka dekha | rahA thA / usameM eka naTI jaba padmaratha bhUpAla kI do kanyA eka | bhilla ko dI dUsarI rAjakumAra ko dI / vaha gAnevAlI hai, aise bhAvArtha ke gIta gAne lagI / aura use ronA A gyaa| sukaMTha nAmake mukhya svAmI ne kahA "yaha kyA kara rahI hai| yaha samaya to inAma pAne kA hai|" usane ronA rokakara eka dohA kahA "kahA~ padmapura, kahA~ padmaratha, vijayA AjJAbhaMgakarI bhillako dI, aura jayasuMdarI gAyana gA rahI hai|" isa Azaya kA eka dohA bolI! padmArAnI use pahacAna gyii| mA~ beTI milI / pUchA taba | usane kahA "he pitAjI ! maiM puMdarapura narakuMjara pati ke sAtha sasurAla gayI / vahA~ ekadina hama krIr3A ke lie udyAna meM gye| vahA~ mahAsena pallIpati ne hamalA kiyA / narakuMjara yuddha meM hAra gayA aura bhAgA / pallIpati keligRha meM se mujhe pakar3akara le gayA / usane mujhe patnI banAne hetu prayatna kiyaa| maiM tIna dina upavAsa meM rahI / usakI pUrva patni ne mujhe auSadhi rUpa meM bhojana meM cUrNa diyA, jisase mujhe jalodara ho gyaa| pallIpati ne eka dina Aye hue sukaNTha ke gIta se raMjita hokara use mujhe de dii| vaha rUpa lubdha nIroga honekI AzA se le gyaa| padmakhaMDa pattana meM sumati vaidya ke dvArA merA zarIra nIroga huA / usane mujhe - 154 -
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ premikA karake gIta sikhaaye| maiM pahale bhI pati ke sAtha gIta gAyA karatI thii| aba mere gIta gAna dvArA sukaNTha dhanavAna ho gayA / yahA~ bhI hama isIlie Aye the / pitA ko dekhakara maiMne merI kathA gIta ke mAdhyama se kahI / phira usane pitA se pUchA | "vijayasuMdarI kahA~ hai?'' pitA ne kahA "vaha bhilla nahIM thaa| usane apane bhAgya kI parIkSA ke lie vaisA rUpa banAyA thA / vahI yaha jagajjayI jayAnaMda rAjA hai| isake pAsa meM baiThI sarva satiyoM meM uttama vijayAsuMdarI terI bahana hai|'' padmaratha ne aMgulI se nirdeza kiyA / jayasuMdarI usake pAsa jAne lagI / vijayasuMdarI apane sthAna se uThakara bar3I bahana ko gale se lagAkara rone lagI taba jayasuMdarI ne kahA 'tujhe dhanya hai| zuddhazIla ke prabhAva se, devaguru dharma ke mahAtmya se tujhane hI tAttvikI samasyA pUrNa kI aura usakA phala bhI prApta kiyA / maiMne to nAstikatA se pitA ko khuza karane ke lie samasyA pUrNa kI, to usakA phala mujhe milA / puNya-pApa ke lie to hama donoM kA udAharaNa uttama hai| yaha sunakara jaya rAjA ne sabhI rAjAoM ko dharma-adharma ke svarUpa ko samajhAyA / sabhIne Arhat dharma kI prazaMsA kii|' jaya rAjA ne sukaMTha ko mana cAhA dhana dekara, jayasuMdarI ko usase chur3avAkara, narasuMdara ko usake nagara se bulAkara, upAlaMbha pUrvaka use dI / vaha bhI lajjA ke kAraNa" vahA~ se zIghra apane ghara gyaa| thor3e dina sabhI rAjA vahA~ rahakara apane-apane nagara meM gaye / jayAnaMdakumAra rAjyaciMtA pitAjI ko sauMpakara svayaM dharma kriyA ke sAtha kelikrIr3A bhI karatA thA / vasaMtaRtu meM krIr3A karane gaye kumAra ko eka bhilla vyAghra carma ke vastra pahane hue, zvAna ko rassI se baMdhA huA lekara, vahA~ Akara, praNAma kiyA / jayAnaMda rAjA ne pUchA "tU kauna hai?'' usane kahA "yamadurganAmaka pallI 155 -
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM caNDasiMha pallIpati ke do putra siMha aura vyAghra haiN| pitA kI mRtyu ke pazcAt donoM bhAI rAjya kA vibhAjana karake rahane lge| siMha ne choTe bhAI kA rAjya aura patnI balAtkAra se le lI / maiM vyAghra duHkha se ghUmatA huA yahA~ AyA huuN| merA bhAI siMha yahA~ Akara vana meM krIr3A kara rahA hai| he rAjan! durbaloM kI zakti rAjA hai, aisA socakara maiM tere pAsa AyA huuN| senA kA kolAhala sunakara vaha bhAga jAyagA / ataH Apa akele Akara use harAkara, merI patnI ko chur3avAkara, merA rAjya mujhe dilA do / aisA sunakara kisI ko kahe binA usa bhilla ke sAtha kumAra talavAra lekara calA gayA / " bhilla ne kahA "maiM Age calane maiM DaratA hU~ Apa Age caliye, vaha yahA~ hai / " kumAra ne siMha ko khoz2A para na milA / pIche dekhA to bhI vaha bhI na milA / taba usane socA 'iMdra jAla hogii|' tabhI AkAza se eka vidyAdhara utraa| rAjA ko praNAmakara bolA "rAjendra! vikalpa na kareM / bhillarUpAdi mAyA maiMne kI hai| kAraNa suno "vaitADhya kI dakSiNazreNi ke pacAsa nagaroM meM rathanupura cakravAla pura hai| vahA~ dakSiNa zreNi ke vidyAdharoM ko mAnya pavanavega nAmaka maiM rAjA hU~ / merA vajravega nAmaka putra hai| vajravega ne aneka vidyAe~ siddha kI haiN| vaha hemagirizRMga para hemapura meM saparivAra krIDA karatA hai| vahA~ yoginiyoM ke rahane kA sthAna jAlaMdharA nAmaka pattana hai? unakI svAminI kAmAkSA hai| vaha usake ArAdhakoM para prasanna ho jAya to ve 64 usakI sevA meM rahatI hai| unameM aneka zaktiyA~ hai| krodhita ho jAya~, to kaSTa bhI deM / una yoginiyoM kA hemagiriparvata krIr3A sthAna hai| vajravega unako vaza karane ke lie jvAlAmAlinI vidyA sAdhane hetu mahAjvAlAdevI kI homa havana se pUjAkara maMtra jApa karane lagA / yoginiyoM ne yaha jAnakara sAtaveM dina Akara pratikUla upasarga kiye| vaha kSobhita
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nahIM huA / phira anukUla upasarga meM hAvabhAva madhuravacana, nATya | Adi se vaha paravaza ho gayA dhyAna se calita hote hI use bAMdhakara, ve apane mahala meM le gayI / usako viDaMbita karatI haiN| logoM ke mukha se jAnakara, unakI pUjAdi se aneka prakAra kI bhakti kI, para ve nahIM mAnatI / idhara uttarazreNi meM sarvavidyAdharoM kA rAjA cakrAyudha hai| use samartha jAnakara usase prArthanA kI ki mere putra ko chur3avAo / " vaha bhI chur3avAU~gA, chur3avAU~gA aisA kahatA hai| paraMtu kArya karatA nahIM merI eka putrI hai 'vajrasuMdarI' / vaha jainadharma para rUcivAlI hai| vaha nATyakalA meM bhI rUcIvAlI hai| isake guNoM ko zravaNakara cakrAyudha ne merI putrI kI yAcanA kii| maiMne tIna gunA adhika vayavAlA aura bahu patnitvavAlA jAnakara putra viraha ke duHkha meM use samAcAra bheje ki mere putra ko yoginI ke baMdhana se chur3avAne ke pUrva maiM vivAhAdi koI kRtya karanA nahIM cAhatA / Apa usako chur3avAne kA prayatna kIjie / " kucha dinoM ke bAda merI sabhA meM eka nimittajJa AyA / usako pUchane para usane kahA ki, jo padmaratha bhUpa ko bAMdhakara dharmI banAyagA, zrIpati rAjA kI tInoM putrIyoM ko zarta meM jItakara unase pANigrahaNa karegA, vahI tere putra ko chur3avAegA / terI putrI kI zAdI bhI usase hogii| aisA sunakara maiM Apako khojatA-khojatA yahA~ AyA huuN| zAyada Apako pitA anumati na de| isa kAraNa bhilla kA rUpa banAkara maiM Apake yahA~ le AyA / he rAjan ! mere putra ko chudd'vaaoN| saMta puruSa sadA upakAra hI karate haiN| Apake jaise mahAmAnava jagata para upakAra ke lie hI rahate haiN|" jayAnaMda rAjA ne socA 'paropakAra kA avasara parama bhAgya se prApta huA haiN|' "eka ora paropakAra kA puNya, dUsarI ora sabhI puNya'' usane kahA "maiM Apake sAtha A rahA huuN| ve vaitADhyaparvata para Aye / jaya rAjA ko eka vyakti 157 -
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke sAtha samAcAra bheja diye| pavanavega ne jayAnaMda se kahA "he rAjan ! yoginI ko vaza karane ke lie 'jvAlAmAlinI' vidyA ko sAdhanI Avazyaka hai|" use vidhi batAyI / taba usane kahA "lAkhoM bilvAdikA homa sAvadya kriyA hai| usakI koI AvazyakatA nahIM / maiM dhUpa dIpAdi kI pUjAkara sAdhanA kruuNgaa| phira zubha samaya meM devI ke sAmane niravadya sAmagrI se pUjAkara pUrvAbhimukha darbhAsana para baiThakara paMcaparameSThi ke dvArA jApa prAraMbha kiye / yoginiyA~ dUsare dina se upasarga karane lagI / sarpodvArA daMza, hastiyoM dvArA dAMto se, vyAghroM ke nakhoM se pIr3A pahu~cAyI, para dhyAna se calita na huA / dhUma, agni Adi, tarjanA, tAr3anA Adi se bhI calAyamAna na huA / phira anukUla upasarga kiye / striyA~ banakara hAva bhAva batAkara AkarSita karanA cAhA / AliMgana Adi se, nRtyAdi se bhI vaha calAyamAna na huA / sAtaveM dina usa para puSpa varSA karatI mahAjvAlAdevI prakaTa huI / use dekhakara yoginiyA~ bhAga gayI / devI ne kahA maiM tere zIla, dhyAna se prasanna huuN| para pUjA ke binA varadAna nahIM de sakU~gI / usane kahA "kauna sI vidhi?|" devI ne kahA eka "prANikA mAMsa / " usane kahA "niraparAdhI prANI ko maiM nahIM mAratA / Apa kahe to merA mAMsa de dUM / taba usane kahA "do" / kumAra ne talavAra uThAyI / jaMghA chedane lagA / devI ne talavAra chIna lii| kahA "maiM tere sattva aura dayAbhAva se saMtuSTa huuN| yaha pATha siddha vidyA le !" yoginiyoM ko AkarSita karane ke lie AkarSiNI vidyA, sUrya hAsa asi, cakra, zakti aura tridhA upadrava nAzaka aMgada, (eka prakAra kI zakti) Adi diye aura kahA "he vatsa! lAkho bilva phaloM se pUjA, prANi mAMsa se pUjA, homa havana se bhI maiM bar3I kaThinatA se siddha hotI hU~ / paraMtu tere sattva, zIla aura puNya se alpa prayAsa se siddha ho gayI hU~ / phira usane
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ usake zarIra meM praveza kiyA, jo smaraNa karane para sarva icchita detI hai / phira jayAnaMda devI kI mUrti kI pUjAkara devagRha se bAhara AyA / pavanavega ne jayAnaMda rAjA kA svAgata kiyA / jayAnaMda rAjA ne jinadeva guru kI sevA pUjAkara uttama AhAra se pAraNA kiyA / phira pavanavega ne AkAzagAminI Adi aneka vidyAyeM dI / kumAra ne bhI una vidyAoM ko alpa prayAsa se siddha kara lI / jayAnaMda rAjA jAlaMdhara pattana meM AyA / yoginiyoM ko bulAkara kahA "pavanavega ke putra ko chor3a do / nahIM to maiM tumako nahIM choDUMgA / " usake aMgada ke prabhAva se unhoMne kahA "hameM chor3o hama usako chor3a deNgii|" phira unhoMne use lAkara jayAnaMda ke sAmane rakhA / pitA ke kahane se usane kumAra ko praNAma kiyA / T yoginiyoM ne jayAnaMda se atithi hone ke lie prArthanA kii| vaha unakA atithi rahA / vaha vArAhya bhavana kI divyazayyA meM niHzaMka soyA / yoginiyoM ne apanI svAminI 'kAmAkSA' ko saba vRttAMta kahA / usane kahA "maiM abhI use mohita karatI hU~ / " vaha vahA~ AyI / usane anukUla upasargakara aneka prayatna kiye / para vaha zIlavAn dRDha rahA / usane prasanna hokara use vajrasamAna lohamudgara, akSaya tUNIra, vajrapRSTha dhanuSya, Agneyazastra, nAgapAza Adi aneka divyazastra diye / kisI bhI prakAra kA roga na ho aisA naipathya diyA, marakI Adi upadrava nivAraka mukuTa, jvaranAzaka kuMDala, kuSThAdinAzaka kaMThAbharaNa, vazIkara hAra, kaTIsUtra Adi alaMkAra diye / viSahara mudrA, zAkinI Adi doSanAzaka keyUra ghAtAdivraNanAzaka mANikya' tuSTa deva kyA na de ? rAjA ne use praNAma kiyA / jAkara yoginiyoM se kahA "aisA satpurupa sabhI prakAra se ArAdhya hai / aisoM kA satkAra zIghra phaladAyaka hotA hai| yoginiyoM ne Akara punaH punaH kSamAyAcanA kara divya vastrAbharaNa Adi diye / phira vajravega ne bhI una yoginiyoM kI 159
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakti kI / unhoMne tuSTa hokara use 'hemakUTagiri' diyaa| phira jayAnaMda, pavanavega vajravega Adi vidyAdhara sabhI hemapura meM Aye / idhara yoginiyA~ jayAnaMda ke zIladharma se AkarSita hokara usake guNagAna garbhita gIta, rAsa Adi banAkara gAtI rahatI thI / " ekadina jayAnaMdakumAra ne pavanavega se jAne ke lie AjJA mAMgI / pavanavega ne socA 'yaha kanyA ke pANigrahaNa kI icchA nahIM karegA / paraMtu mujhe kanyA denI hai ise hii| aba maiM ise jinadarzana pUjana ke nimitta se roka lUM / ' pavanavega ne kahA "isa vaitADhyaparvata para aneka zAzvata jinabiMba hai| unakI pUjA bhakti to kara liijie| vaha bhI isake lie taiyAra ho gayA, tabhI eka vimAna AyA / usameM se eka vidyAdhara utarA / usane jayAnaMda ko praNAma kiyaa| usane pUchA 'tuma kauna ho ? yahA~ Ane kA kAraNa kyA ? " o! khecara vaha uttara denA prAraMbha kare usake pUrva pavanavega ne kahA rAja! caMdragati ! tujhe bahuta samaya ke bAda dekhA hai| zoka maya kyoM hai ? he dakSa ! isa rAjA ko kaha de / yaha vIra hai / sabhI ke duHkha haraNa karanevAlA hai / aisA sunakara usa vidyAdhara ne kahA " "he prabhu! merA vRttAMta suno / isa vaitADhya kI dakSiNa zreNi meM caMdrapura kA maiM caMdragati nAmakA rAjA huuN| merI priyA caMdramauli gaurI raMbhA ke samAna svarUpavAna hai| eka putrI caMdrasuMdarI hai| usake yogya vidyAdhara kumAra dekhe, paraMtu koI na milA / ekabAra maiM merI patni ke sAtha mAna sarovara para krIr3A karatA thA / usa samaya usakA apaharaNa ho gayA / maiM yuddha karane pIche daur3A / usane mere mastaka para vajrAghAta sama muSTi prahAra kiyA / maiM nIce gira gyaa| phira usa ko khojA, para na milaa| phira cakrAyudha vidyA ke bala se use khojegA, isa AzA se use kahA, paraMtu usane bhI koI prayatna na kiyA / puruSoM ke bhAgya phalate haiM, svAmI kI sevA Adi nahIM / ekabAra maiMne mere nagara ke 160
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyAna meM eka cAraNa zramaNa muni ko merI patnI mujhe milegI yA nahIM?" esA pUchA taba unhoMne kahA "he bhadra! hamAre pUrvabhava sun|" "bharatakSetra meM, siddhapuranagara meM, jinadharmI pUrNabhadra zreSThi thaa| usake kozala-dezala do putra the| vahA~ zrAvaka guNadatta kI guNamAlA patnI se guNasuMdarI putrI thii| vaha bhI dharmAnuSThAna meM rUcivAlI thii| usake guNa se AkarSita hokara, rAjA ke maMtrI sAgara ne yAcanA kii| guNadatta ne 'merI putrI mithyAtvI ko nahIM duuNgaa|' aisA khaa| vaha krodhita hokara gayA / idhara kozala kI zAdI guNavatI nAmaka kanyA se huii| usakA pitA pUrNabhadra paraloka jAne ke bAda, kozala ne apane bhAI dezala ke lie guNasuMdarI kI yAcanA kii| guNadatta ne de dii| aba ve donoM dharmadhyAnapUrvaka apanA samaya vyatIta karate the| usa nagara meM vaizramaNa nAmaka dhanavAn zrAvaka thA / usake cAra putra the / dhana, dhanapati, dhavala aura suysh!| ekabAra usane apane putroM ko hitazikSA dekara kahA "prema se rahanA, agara prema na rahe, to isa ghara ke cAroM kone meM tumhAreM nAmAMkita kalaza DAle hue haiN| usameM samabhAga kiyA huA hai| vaha le lenaa| dhana ke lie kalaha mata krnaa| pitA vidhipUrvaka vratArAdhanAkara svarga gayA / phira bahuta kAla bAda pRthak hone ke lie striyoM se prerita ve kalaza nikAlakara le Aye bar3e ke bhAgya meM dhUli, dUsare ke bhAgya meM asthI, tRtIya ke bhAgya meM kAgaja aura choTe ke bhAgya meM svarNa nikalA / phira cAroM meM kalaha hone lagA / choTA kucha dene ko taiyAra nahIM / tInoM baTavArA cAhate the / nyAya ke lie rAjA ke pAsa gye| rAjA ne apane 499 maMtriyoM ko nyAya karane ko khaa| paraMtu ve nyAya kara na sake / nagara meM udghoSaNA huI / kozala ne paTaha svIkArA / rAjasabhA meM Akara usane cAroM ko bulAkara pUchA 1 1
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ "pitA kI upasthiti meM Apa kauna-kauna se vyApAra meM vizeSa rUcivAle the / unhoMne apanI-apanI rUci kahI, taba kozala ne kahA "miTTI nikalI, isakA artha kheta kA mAlika vaha, asthi nikalI so gAya, baila Adi kA mAlika vaha, kAgaja nikale so sAhukAroM meM aura vyApAra meM dhana hai, usakA mAlika vaha, svarNa nikalA vaha rokar3a rakama kA mAlika / dekha lenA, hisAba lagA lenA sabhI ke bhAgya meM samAna dhana hogA / tumhAre pitA ne tumhArI rUci, zakti ke anusAra vibhAjana kiyA hai|'' cAroM ne aMguliyoM para hisAba lagAkara kahA "hamAre pitA ne jo kiyA vaha sahI hai|" cAroM bhAI kozala kI buddhi kI prazaMsA karate hue ghara jAkara prItipUrvaka rahane lage / rAjA ne kozala ko mukhya maMtrI kI mudrA ke lie Agraha kiyA / paraMtu usane kahA "maiMne zrAvaka vrata svIkAra karate samaya niyogAdikA pratyAkhyAna liyA huA hai|" taba rAjA ne use rAjasabhA meM pratidina AnekA aura maMtrIyoM se usakI salAha lene kA Agraha kiyA / isase anya maMtrI usa para IrSyA karane lage / usameM sAgara to adhika IrSyA karane lagA / ekabAra sAgara ne rAjA se kahA ki "devagiri kA ripumardana Apa kI avagaNanA karatA hai, udhara kauzala ko bhejA jAya / saMdhi kara legA / isase isakI buddhi kI parIkSA hogI / taba rAjA ne usa maMtrI ko prAbhRta ke lie kahA / usane prAbhRta taiyAra karate samaya eka peTI meM miTTI bharA kalaza rakhakara usako tAlA dekara diyA / sabhI prAbhRta le jAkara rAjA ke sAmane dharA / kholane para miTTI ko dekhakara ripumardana krodhita huA / kozala ne kahA "rAjan! Apa ise sAmAnya miTTI na samajheM / mere rAjya meM marakI kA upadrava huA, taba mere rAjA ne 'aMdhalarelI' nAmaka devI kI ArAdhanA kI taba usane catuSpatha se dhUli lekara abhimaMtritakara ke dI, aura kahA isakA tilaka karane
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ para marakI,. zAkinI Adi kI pIr3A zAMta ho jaaygii| mere nagara meM zAMti ho gyii| usI dhUli ko Apake rAjya meM zAMti ho, isalie bhejI hai| vyartha meM koI svarNa kalaza meM dhUli kyoM bharegA?'' rAjA ne usa miTTI se tilaka kiyA aura maMtrI, rAjasevaka, aMta:pura Adi meM sabhI ko tilaka hetu miTTI dI / kozala se kahA "tere svAmI ko kahanA" "sadA hI, apanI akhaMDa maitrI rahegI / ApakA jo bhI kArya ho vaha ni:saMkoca hameM khnaa|" pUchA-"tere rAjA kI AjJA zakti kaisI hai?" kozala ne kahA "rAjan ! mere rAjA kI AjJA zakti se mAnava to kyA pazu bhI staMbhita ho jaay| itane meM kolAhala sunakara rAjA ne pUchA / pratihAra ne kahA "madAMdha hAthI staMbha ukhAr3akara upadrava kara rahA hai| loga bhayabhIta hokara idharaudhara bhAga rahe haiN| isakA yaha kolAhala hai| taba rAjA ne kozala se kahA "tere rAjA kI AjJA kI parIkSA karavA de / " taba kozala ne rAjA ke sAtha jAkara gaja staMbhinI vidyA kA gupta rUpa se smaraNakara prakaTa meM apane rAjA kI AjJA dekara, gaja ko staMbhitakara dikhA diyA / usase camatkRta huA rAjA bolA "tere rAjA ke pAsa hai vaisI divya dhUli to mere pAsa nahIM hai| maiM amUlya padArtha kyA dUM? phira bhI ye hAthI azva alaMkArAdi de rahA hU~, ve rAjA ko denaa|" rAjA ne kozala kA bhI vastrAlaMkArAdi se sammAna kiyaa| idhara guptacaroM se sAgara maMtrI ne kozala kA vRttAMta jJAtakara, usake sammukha Akara kSamAyAcanA kI apanA aparAdha rAjA se nivedana na karane kI vinati kii| usane svIkAra kiyA / phira rAjA ke pAsa Akara kozala ne bheTa rAjA ke sAmane rakha ripumardana kA saMdeza sunAyA / rAjA ne prasanna hokara use eka deza denA cAhA, para parigraha parimANa meM rAjya na hone se usane grahaNa nahIM kiyaa| rAjA ne socA, isane jo kiyA hai, vaha rAjya bhaMDAra de dUM to bhI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyupakAra nahIM ho sakatA / yaha kucha letA bhI nahIM hai / rAjA ne usake ghara dazahajAra ghRta ke ghar3e aura dazahajAra dhAnya ke mUr3he bheje / unako apane vrata se adhika jAnakara vratabhaMga bhIrU kozala ne kahIM jAne kI AvazyakatA se dezala se kahA / pAMca-pAMca hajAra lekara bAkI lauTA denA / apanA vrata mata tor3anA / vaha itanA kahakara calA gyaa| dezala ne dhana lubdha aura dharma meM zithila hone se pAMca-pAMca hajAra ghara meM rakheM aura pAMca-pAMca hajAra dusare seTha ke vahA~ apane nAma se rakhavA diye / isa prakAra usane vrata ko malIna kiyA / dezala Ayu pUrNakara svalpa RddhivAlA vyaMtara huA, vahA~ se daridra vipra aura vahA~ se tU vaNika huA / vrata bhaMga ke phalarUpa meM prayatna karane para bhI tujhe icchita dhana nahIM milA / kozala niraticAra zrAvakadharma kA pAlanakara, dharmagupta guru ke pAsa meM pravrajyA grahaNakara, niraticAra pAlanakara, satraha sAgaropama AyuvAlA (saptama devaloka meM) deva huA / isa prakAra paMcamaaNuvratakI ArAdhanA-virAdhanA ke phala ko sunakara sabako samyak prakAra se usakA pAlana karanA caahie| phira usa deva ne avadhijJAna se apane bhAI ko du:khI jAnakara deva RddhikA darzana karavAkara, use pratibodhita kara dIkSA grahaNa karavAyI / phira vaha devaloka meM gayA / donoM ne prItipUrvaka jinArcana kiyA aura tIrthayAtrAdi se puNyArjana kiyaa| kozala deva pUrNa sukha bhogakara vaitADhyaparvata para maNimaMdira pura meM maNidhara rAjA kI patnI maNimAlA kI kukSI se | maNizekhara nAma se putra rUpa meM janmA / yauvana vaya meM battIsa kanyAoM se pANigrahaNa karavAyA / vaha vidyAvAn bhoga sukha meM ramaNa karatA thaa| idhara dezala kA jIva tU caMdragati huA / jo terI pUrvabhava kI patnI guNasuMdarI thI vaha cAritra lekara cauthe devaloka meM gayI / vahA~ se kisI seTha ke ghara caMdramukha putra huaa| vaha cAritra lekara pAMcaveM devaloka meM deva huaa| vahA~ se yaha terI patnI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdramAlA huI hai| pUrvAbhyAsa se paraspara adhika sneha hai| idhara sAgara, rAjA ke dvArA deza se nikAlA huA, dezala para dveSa rakhatA huA, prathama naraka meM gayA / vahA~ se daridra vipra huA / vaha vipra parivrATa huA / tapakara vahA~ se vaitADhyaparvata meM devoM ko krIr3A kA sthAna vajrakUTa hai, vahA~ eka kosa kI laMbAI caur3AIvAle bhavana meM maMtrI kA jIva vajramukha nAma se deva huaa| vaha deva terI priyA ko dekhakara pUrvarAga ke kAraNa usakA apaharaNakara le gayA hai| usane usase prArthanA kI, taba usane kahA eka mahine kA brahmacaryavrata hai| agara isa bIca meM tUne balAtkAra kI ceSTA kI to maiM jIhvA chedakara AyuSya pUrNa kara lUMgI / isalie vaha mahinA pUrNa hone kI rAha dekha rahA hai| maNizekhara vidyAdhara ne dharmarUci sadgurU se (pratibuddha hokara) cAritra liyA / kramazaH cAra jJAna kA dhanI hokara pUrvabhava ke sneha se tujhe maiM pratibodhita karane yahA~ AyA huuN| bodha pAkara cAritra grahaNa karanA cAhie / devabhoga ko bhoge| aba ina azucimayabhogoM meM kyoM AnaMda mAna rahA hai? aisA sunakara maiMne unase kahA "he munibhagavaMta! Apane mujhe kalpavRkSa ke samAna darzana dekara upakRta kiyA hai| maiM pratibodhita huA huuN| para dUsare ke dvArA haraNa kI huI priyA kA prema maiM zIghra chor3ane meM asamartha huuN| usako prApta karavAne meM kauna samartha hai, merI kanyA ke yogya vara kauna hai? phira maiM alpAvadhi meM hI vrata grahaNa kruuNgaa|" muni bhagavaMta ne kahA "jisane pavanavega ke putra ko chur3avAyA hai, vahI tere donoM kArya karegA / mujhe jJAta hai ki tere abhI taka bhogAvalI karmazeSa haiN| unako bhogane ke bAda terI dIkSA hogI / hama donoM sAtha meM mokSa meM jaayeNge|'' isa prakAra muni kI vANI sunakara jAti smaraNavAlA, anAsakta huA maiM, priyA kA smaraNa karatA huA ghara gayA / muni vihAra kara gaye / pavanavega ke putra ko chur3avAne vAle kI khoz2a karatA huA Aja Apake pAsa AyA hU~ / " taba kumAra
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ prArthanA ke bhaya se pahale hI bolA "he bhrAtaH ! tumane to do utsava ke lie nimaMtraNa diyA hai eka paropakAra, dUsarA duSTanigraha / mujhe to isameM AnaMda hai / maiM usa deva ko jItakara terI priyA ko zIghra chudd'vaauuNgaa|" phira ve sabhI vajrakUTa ke zikhara para Aye / kumAra ucca AvAja se bolA 're devAdhama! parastrI kA apaharaNakara sarpa ke samAna bila meM kyoM ghusA hai? yadi zaktivAn hai to mere sAtha yuddha ke lie sajja ho jA, strI ko arpaNa kr| nahIM to isa parvata, bhavana Adi ko cUrNakara, terA nigrahakara, usa strI ko le jAU~gA / aisA tIna bAra kahane para bhI koI deva na AyA, taba usane kAmAkSa pradatta vajrAbha mudgara se usa zilA ko cUrNakara dii| vaha usa parvata para ghUma-ghUmakara kampAyamAna karane lagA / ghUmatA-ghUmatA vaha surAlaya ke samIpa AyA / aura usake nIce jAkara usane ghora nAda kiyaa| usa bhayaMkara nAda ko sunakara bhavana ko kampAyamAna dekhakara socA'yaha kauna hai?' vibhaMgajJAna se kumAra ko dekhakara socA 'yaha kyA hai? mAnava aura mere sAmane?' krodhita hokara use lalakArA aura kahA "marane ke lie yahA~ kyoM AyA hai? kumAra ne kahA "re mUrkha! mUSaka ke samAna parastrI haraNakara bila meM kyoM ghUsa gayA hai? aba tU kahA~ jAyagA? yA to caMdragati kI patnI ko de de, | yA yuddha ke lie taiyAra ho jA / parvata ke samAna isa mudgara se tujhe bhI cUrNa karane meM maiM samartha hU~ / deva ne kahA "re! naraDiMbha ! siMha ke pAsa se mRga ke samAna tU mere pAsa se usa strI ko chur3avAnA cAhatA hai / niSkAraNa kyoM maratA hai? calA jA / '' donoM meM bhayaMkara yuddha chir3A / bhayaMkara zastroM se donoM ne yuddha kiyA / mudgara, gadA, trizUla, asi, Adi aneka zastroM ke prayoga meM kumAra
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI jIta aura deva kI hAra huI | deva ne thakakara mallayuddha ke lie lalakArA, aura donoM kA mallayuddha prAraMbha huA / kumAra ne use thakAkara nIce girAkara, usa para car3hakara bolA "bola, aba bhI lar3anA hai ? taba deva ne parAjaya svIkAra kIyA / deva ne strI ko lAkara use sauMpa dI / deva ne kahA "tere samAna vikramI, nyAyI aura dayAlu isa vizva meM koI nahIM hai| maiM Apako kyA dUM? aise deva ke kahane para jayAnaMda ne kahA " anaMtabhava duHkhanibaMdhana rUpI mithyAtva kA tyAga kr|" phira use usakA pUrvabhava sunAyA sunate hI usane apane pUrvabhavoM ko dekhA / phira usane zuddha dharma kI vyAkhyA pUchI / jayAnaMda ne use deva - guru dharma kA vizuddhasvarUpa samajhAyA / usane zuddhadharma ko svIkArA / deva ne kahA "maiM aba tere upakAra se uRNa kaise hou~ ? phira bhI maiM tere anurUpa yaha ciMtAmaNi ratna, bahurUpiNI vidyA, kAmita vidyA de rahA hU~ / " prArthanA bhaMga bhIrU rAjA ne usake dvArA pradatta vidyAdi grahaNa kiye / deva se kahA "he surarAja ! tujhe dhanya hai, jo alpa prayAsa se pratibodhita ho gayA / caMdragati se maitrI karavAyI / rAjA ne usakI pUjA kii| deva antardhAna ho gayA / rAjA ne caMdramAlA caMdragati ko dii| phira vaha apanI kanyA se pANigrahaNa karane kI prArthanAkara apane sthAna para gayA / taba pavanavega ne usake kAna meM kahA "merI kanyA kA pANigrahaNa karavAU~, taba tU terI kanyA lekara A jaanaa| phira jayAnaMda ne yoginI datta alaMkArAdi apane pitA ke dhairya ke lie eka khecara ke sAtha lakSmIpura bheje / jayAnaMda pavanavega Adi vidyAdharoM ke sAtha zAzvata caityoM ko vaMdana ke lie gayA / phira vahA~ sabhI caityoM ko vaMdanAkara pavanavega ke sAtha nagara meM AyA / pavanavega ne atyAgraha kara apanI kanyA aura caMdragati kI putrI kI 167
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdI kumAra ke sAtha cakrAyudha ke Dara se sAmAnya rUpa meM kI / kanyAdAna meM hAthI ghor3e vastrAlaMkAra ke sAtha 'zatrumardanI' vidyA dI / aba vaha donoM priyAoM ke sAtha khecariyoM ke dvArA viracita bhavanoM meM, vanoM meM krIr3A karate hue samaya vyatIta karatA thA zAzvata tIrtho kI yAtrA bhI karatA thA / ekabAra jayAnaMda rAjA ke pAsa pavanavega ke sAtha anya ATha vidyAdhara rAjAoM ne Akara praNAmakara kahA hamAre eka-eka rAjAkI cAra-cAra arthAt AThoM kI 32 kanyAe~ haiM / una battIsoM ne eka nirNaya kiyA ki hama eka hI pati se zAdI kreNgii| eka bAra cakrAyudha rAjA ke dUta ne Akara apane putroM ke lie kanyAoM kI yAcanA kI taba hamane kahA "janmakuMDalI kA milAna karavAkara, hama Akara vijJapti kreNge| phira hamane ekatra hokara vicAra kiyA / eka ko deMge to dUsare kalaha kreNge| na deM, to jIvitavya kA saMkaTa ? isa para vicAra kara rahe the, tabhI vahA~ eka nimittajJa AyA / usase pUchA, taba usane kahA " tumhArI putriyoM kA svAmI yoginiyoM ko harAkara vajravega ko aura vajramukha deva se caMdramauli ko chur3avAyegA vaha hogA / cakrAyudha kA rAjya alpa samaya kA hai / usakA parAbhava zatru se hogA / mukhya zatru bhI vahI hai|" itanA sunakara, Azvasta hokara, hama yahA~ Aye haiM / Apa ina kanyAoM se pANigrahaNa karane kI anumati dIjie / hama gupta rUpa se kanyAoM kA vivAha karavAnA cAhate haiM / jayAnaMda ne kahA jaba taka cakrAyudha kA bhaya dUra na ho taba taka vivAha meM koI rasa nahIM / Apa pdhaare|" pavanavega ne una AThoM ke kAna meM kahA " cakrAyudha se yuddha ho taba tuma saba A jaanaa|" ve "hA~" kahakara cale gaye / 44 jayAnaMda ne siddhakUTa para Akara vidyAe~ sAdha lIM / eka 168
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ dina cakrAyudha ke dUta ne Akara kahA 'vajrasuMdarI ko svayaMvarA ke rUpa meM bhejo|" pavanavega ne kahA "maiMne kanyA mere patra ko chuDavAnevAle jayAnaMda rAjA ko de dI hai|" dUta ne kahA "vivAhitA ko bhI kanyAveza meM bheja, nahIM to terA aura tere jAmAtA kA ahita hogaa|" pavanavega ne kahA "prANa jAne para bhI aisA kArya nahIM kruuNgaa|'' phira paMDito ko aura pradhAnoM ko samajhAne ke lie cakrAyudha ke pAsa bhejaa| unhoM ne jAkara, rAjA ko smjhaayaa| cakrAyudha ne kahA "maiM madhyavayavAlA huuN| mujhe kanyA kI icchA nahIM hai| para AjJA bhaMga ko sahana nahIM kara sakatA ataH vajrasuMdarI 'cakrAyudha kI dAsI' aise nAmAMkita kaMkaNa hAtha meM sadaiva dhAraNa kre| jAmAtA 'cakrAyudha kA dAsa' aise aMkita mukuTa dhAraNa kare aura vajrasuMdarI merI putrI cakrasuMdarI ko nATya sikhAne hetu yahA~ Aye / itanA nahIM karegA, to rAjya aura jIvitavya kI AzA mata rkhnaa| paMDitoM ne Akara samAcAra kahe, taba jayAnaMda ne kahA "maiM vajrasuMdarI kA rUpa lekara pAMcaso yoddhAoM ko striyA~ banAkara le jAU~gA / agara Avazyaka hogA to tumheM bulAU~gA / yaha vicAra (gupta rUpa se) kiyaa|" thor3I dera meM cakrAyudha kA dUta punaH AyA / usake sAtha vajrasuMdarI ko bheja dI / unhoMne zastrAdi parvatoM meM chupA diye aura cakrAyudha kI rAja sabhA meM mAyAvI vajrasuMdarI AyI / rAjA ne usake rUpAnukUla nATyakalA bhI dekhI / khuza hokara grAsa-dAsI vastrAlaMkAra Adi diye / use cakrasuMdarI ke pAsa bhejI / mAyAvI kanyA ne yoginI nibaddha jayAnaMda caritra gIta-gAna ke mAdhyama meM sunAyA / usase vaha jayAnanda para prIti dhAraka ho gayI / usake pUchane para jayAnaMda ke guNoM kA, parAkrama kA va rUpa kA varNana
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyA / sAtha kI striyoM ke pUchane para usane usake pAsa jAne kI apanI sahamati prakaTa kI / taba mAyAvI vajrasuMdarI ne AkAza mArga se jAte hue AvAja dI / jayAnaMda rAjA ke lie cakrasuMdarI ko le jA rahI hU~ / phira nagara ke bAhara Akara kisI mAyAvI strI ko bhejakara ve sabhI Ayudha maMgavA liye / rAjA ne apane sainikoM ko bheje, ve saba hArakara vApisa Aye / rAjA ne bar3I senA bhejI, use bhI thakA diyA / cakrAyudha eka strI ke isa parAkrama se acaMbhita raha gayA / tabhI guptacaroM ne Akara cakrAyudha se kahA ki "usa strI kI sahAyatA meM pavanavega Adi dakSiNa zreNi ke aneka rAjA usake binA bulAye bhI apanI-apanI vizAla senA ke sAtha A gaye hai / ve saba usa strI ko praNAma karate bhI dekhe gaye hai|" cakrAyudha ne socA 'mere nagara meM Akara mujhe kSubhita karane kI dhRSTatA inhoMne marane ke lie kI hai kyA?' usane svayaM yuddha meM jAne ke lie taiyArI kI / zastra sajja hokara hAthI para baiThate samaya mastaka para se mukuTa gira gayA, hAthI ne mUtra aura nihAra donoM eka sAtha kara diye, sAmane chIMka ho gayI, vastra pairoM meM A gayA, cAmaradhAriNI ke hAtha se cAmara gira gayA binA kAraNa chatra daNDa kampAyamAna huA / yaha dekhakara maMtriyoM ne kahA "rAjan! ina apazukanoM ke kAraNa raNayAtrA ThIka nahIM lagatI / ekabAra Asana para baittho|" usane vaisA hI kiyA / taba mukhya saciva ne kahA "rAjan! Apake mahAbalazAlI senAniyoM kA parAjaya eka strI nahIM kara sakatI / pavanavega bhogaratI Adi vidyAdhara rAjA kyA eka strI ke sevaka hokara raheMge? hameM to yaha Apake vacanoM se kruddha vajrasuMdarI kA pati jayAnaMda rAjA hI dIkhatA hai / Apa strI se jIte gaye aisA apayaza dene ke lie strI kA rUpa karake AyA hai| koI bhI samartha puruSa Apa ke dvArA kathita dAsIpati aura dAsI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda ko sahana nahIM karegA / isake avadAta to janamukha se sune haiM / vizAlasena rAjA isa para prasanna huA, girI mAlinIdevI ko vaza meM kI, giricUr3a deva ko kolarUpa meM jItA, devane auSadhi dAna se isakI pUjA kI, balavAn malayamAla deva ko harAyA, viprarUpa meM padmaratha ko jItakara kapikara ke viMDabita kiyA, vAmanarUpa meM Akara zrIpati rAjA kI tInoM kanyAoM ko kalA meM jItakara unakA svAmI banA, yoginI kI kaida se vajravega ko chur3AyA, kAmAkSA, mahAjvAlA yoginiyoM se akSubhita, unake dvArA pradatta aneka divya zastroM kA svAmI, vajramukha deva se caMdragati kI patnI ko chur3avAnevAlA yaha jagatrayImalla nArIrUpa meM durjaya hai, aisA Apa mAnakara kopa chor3a deN| sutA kisIko bhI denI hai to aise naravIra ke samAna dUsarA kumAra milanA durlabha hai| ataH svAmin ! mauli kaMkaNavAlI bAta ko chor3akara kanyA ise dekara svArtha siddha kiijie| ye pavanavegAdi sabhI Apake hI sevaka raheMge / " itanA sunakara cakrAyudha bolA "ye tumhAre vacana aniSTa kI AzaMkA aura mujha para sneha se bole gaye haiN| haTha se parakanyA lenevAle ko maiM sahanakara use kanyA de dUM to merI mahimA kyA? pavanavegAdi ne jo kiyA vaha unakI tuccha buddhi kA phala hai| bhale hI yaha jayAnaMda ho para mere zastra abhI bhI zakti yukta hai| mere bala ke sAmane vaha khar3A bhI nahIM raha sakegA? mere sAmane brahmA, sUrya, iMdra aura kRSNa bhI A jAya to maiM unheM bhI jIta lUM to strI kI kyA tAkata?" taba sacivoM ne kahA "aisA ApakA vicAra ho to Apake khecaroM ko bhI bulA lo| phira yuddha prAraMbha kro|" vaisA hI kiyA gayA / tIsare dina yuddha kA nirNaya liyA gayA / cakrAyudha ke mitra vidyAdhara sasainya A gye| cakrAyudha kI eka hajAra akSauhiNI senA aura mAyAvI strI ke pakSa meM eka sau akSauhiNI senA thii| (hAthI ra 171 na
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21870, ratha 21870, azva 65690 padAti 109350 milAkara eka akSauhiNI meM 218700 / itanI saMkhyA hotI hai / ) nArI ne prathamadina pavanavega ke putra vajravega ko senApati banAyA / phira strIrUpI jayAnaMda ne jinezvara kI pUjA kara paMca parameSThi kA smaraNakara, zastra sajja hokara yuddha ke lie calA / yoginI rAkSasI Adi aneka deva deviyA~ bhI yuddha dekhane AkAzamArga meM A gayIM / cakrAyudha ne caNDavega ko senApati banAyA / pAMca dina taka bhayaMkara yuddha huaa| cakrAyudha ke aneka putra aura mahArathI kA mAyAvI strI ke pakSadhara vidyAdharoM ne nAza kiyaa| mAyAvI strI pratidina apanI auSadhi ke jala se donoM senAoM ke sainikoM ko sajja karavA detI thii| cakrAyudha atIva krodhita hokara yuddha kara rahA thaa| para pratidina vijaya mAyAvI strI kI ho rahI thii| phira cakrAyudha aura mAyAvI strI ke bIca ghanaghora yuddha huA / ekabAra cakrAyudha ne use kahA "re raMDA / tU mArI jaaygii| merI putrI ko chor3akara calI jA / vyartha meM jida meM mata mara / " mAyAvI strI ne kahA "terI putrI kA apaharaNa punaH lauTAne ke lie nahIM kiyA hai| ijjata bacAnA cAhatA ho to ekadina ke lie 'jayAnaMda kA dAsa' itanA likhA huA mukuTa dhAraNa kara le| terI putrI aura tujha ko chor3a duuNgii|" usake bAda ghamAsAna yuddha huaa| ekabAra to cakrAyudha bhI vicAra karane lagA ki, yaha dikhane meM strI hai, paraMtu bala meM to zukra ko bhI harA de-vaisI hai| yaha koI vizva vijayI hai| kyA vaitADhya kA rAjya maiMne isake lie arjita kiyA hai?'' punaH joza meM Akara yuddha karane lagA / aMta meM chaTTe dina zAma ko, cakrAyudha ko mAyAvI strI ne mudgara kA prahArakara, nAgapAza se bAMdha diyA / usakI senA mohita kara dI / cakrAyudha ko pavanavega ko soMpa diyA / 172
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsare dina mAyAvI strI ne cakrAyudha kI senA ko kahA 44 44 ki bhaya bhIta na ho, palAyana bhI mata karo, jayAnaMda rAjA Apake rAjA ko mukta kara degA / Apa svastha rho|" idhara mAyAvI strI ne use (cakrAyudha ko) nAgapAza chor3akara jvAlAmAlinI pradatta ber3iyoM se bAMdhakara auSadhi jala se vraNa sajja kara, vajrapiMjare meM DAlakara rAjasabhA meM le AyA / cakrasuMdarI ne apane pitA ko chor3ane ke lie kahA jayAnaMda ne pavanavega se kahA "o mahAbhAga ! usa mukuTa aura kaMkaNa ko lAkara isako do / jisa se yaha to piMjare meM rahakara bhI yaha karane meM samartha hai| maiM tumhArI utsukatA meM vighnakara nahIM banUMgA / isa prakAra usakI vANI sunakara cakrAyudha rUdana karane lagA / use rotA dekhakara pavanavega ne cakrAyudha se kahA "ro mata! tuma hamAre cirakAla ke svAmI ho / Apa kevala namaskAra kara do, yaha kRpAlu tumheM chor3a degA / "cakrAyudha ne kahA agara tujhe mujha para bhakti ho to asi de / jisase maiM apanA mastaka chedakara mukta ho jAu~ / " pavanavega ne kahA " he nAtha! Apa zAstrajJa hokara yaha kaisI ajJatA kI bAta kara rahe ho / Apako strI ne bAMdhA aisA kyoM soca rahe ho ? kyA aisA parAkrama, vidyA, guNa Adi eka strI meM ho sakatA haiM? itanA bhI Apane na samajhA / yaha vizva vijayI jayAnaMda bhUpa haiM / tumane svayaM jo garvita vacana kahe, usakA hI yaha pariNAma bhugatanA par3A hai ki eka strI se tuma jIte gaye / yaha batAne ke lie jayAnaMda ne hI strI kA rUpa liyA hai| yaha zatru nahIM hai / zatru to krodha, amarSa, garva Adi haiM / unako chor3akara isakI AjJA svIkAra kareM / yaha tumheM chor3a degA | cakrAyudha ne anya gati na hone se usakI AjJA svIkAra kI / pavanavega ne rAjA se kahA Apa apanA svAbhAvika rUpa prakaTa karo aura cakrAyudha ko chodd'o|" usane apanA svAbhAvika rUpa prakaTa " 173
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kiyA / usa samaya aneka maMgala vAdya baje / harSa aura jayajayadhvani cAroM ora gUMja uThI / cakrasuMdarI bhI unake rUpa ko dekhakara atyaMta pramudita huI / phira vidyA ke bala se vajrapiMjara ko bhedakara, ber3iyA~ tor3akara cakrAyudha ko apane pAsa siMhAsana para biThAyA / cakrAyudha usake isa rUpa aura audArya ko dekhakara, apane duHkha ko bhUla gayA / pavanavegAdi sabhI rAjAoM ne donoM ko praNAma kiyA / phira anya rAjAoM ke bhI nAgAstra Adi baMdhana tor3akara mukta kiye / paraspara sabhI milakara jayAnaMda ke rUpa ko aura audArya ko dekhakara praNAma karake yathAyogya sthAna para baiThe / jayAnaMda ne cakrasuMdarI ko bulAkara kheTa rAjA se kahA "isa putrI ko Apa kI icchAnusAra vara ko do| maiMne to kautuka se isakA apaharaNa kiyA thaa|" usane pitAko rotI huI praNAmakara kahA "pitAjI, Apako maiMne mahAn saMkaTa meM DAlakara jo aparAdha | kiyA, use kSamA kareM / " kheTa rAjA ne kahA "beTI! isameM terA leza bhI aparAdha nahIM hai| kSatriya kanyA to svayaMvarA ho sakatI hai| tUne to ati uttama vara ko cunA hai| maiMne hI isa ciMtAmaNi ko nahIM pahacAnA / maiM mere hI garva doSa se vipatti kA bhAgI huA huuN| terI hI prArthanA se isane merA vadha nahIM kiyA / he vatse ! pitA kI rakSA se pramudita ho / ro mata!" pitA ne dAsiyoM ke sAtha use mahala meM bhejI / jayAnaMda ne khecara cakrI ko kahA "he narottama! mujhe isane jItA aisA kheda mata karo / isa jaya ko maiM kAkatAlIya nyAya mAnatA hU~ / tumhAre samAna deva, asura aura mAnavoM meM koI subhaTa nahIM hai| mujhe yuddha meM anubhava huA hai| vidyAbala aura zastra bala se jaya nahIM, yaha pUrvakRta puNya kA phala hai| jaya-parAjaya zUroM - 174 /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI hotI hai kAyaroM kI nahIM / Apa ApakI rAjya lakSmI kA upabhoga karo / yaha raNAraMbha kisI pUrva karma se huA hai / tumako dekhakara mana meM mitra ke milane jaisA AnaMda hotA hai| yaha maiM prathama dina ApakI rAja sabhA meM AyA taba anubhava huA thA / pUrvabhava kA sneha avazya hai| maiMne raNa meM Apako kSubhita kiyA hai usa aparAdha ko kSamA karo / jJAnI guru mileMge, taba saMzaya kA nivAraNa hogA / khecarendra ne kahA "he nRpate! maiM aisA mAna rahA hU~ ki sRSTi kI racanA karanevAloM kI kalAnusAra vidhAtA ne tujhe eka hI banAyA hai| tere jaisA zaurya, saujanya, nyAya, dharma, viveka, dayA aura paropakAra anya kahIM nahIM mileMge / terI stuti karane meM zakra bhI zaktimAna nahIM hai / maiMne mere maMtriyoM kA kahanA na mAnakara terI jo avagaNanA kI hai, usa aparAdha kI kSamA kr| tU itanA udAra hai ki kSaNa bhara meM mujhe mukta kara diyA aura mujhe rAjya bhI lauTA rahA hai| maiM kaisA aparAdhI jo tujha jaise ciMtAmaNi samAna nara ratna ko merA dAsa aura terI patni ko merI dAsI kA birUda dene kI jo ceSTA kI / yaha sajA jo mujhe milI hai, vaha mere aparAdha kA daMDa hai| maiM to isase bhI bhayaMkara sajA kA pAtra huuN| jaisA tujhe mujha para sneha jaga rahA hai vaisA prema tujhe dekhate hI mujhe bhI A rahA hai| bhAva to ye Aye ki tujhe gale lagAkara miluuN| mujhe vizvAsa hai ki hama donoM pUrvabhava meM mitra the| aba mujha mitra para karUNAkara, mere nagara meM padhArakara, mere nagara ko aura mere mahala | ko pavitrakara" jayAnaMda rAjA ne usakI prArthanA svIkAra kii| phira khecara rAjA ne apane nagara meM jAkara pUre nagara kA zRMgAra kiyA / hAthI para baiThakara kumAra ko lene AyA / donoM zveta hasti para baiThakara vidyAdharoM se pUjita hue| nagara meM praveza karate samaya aneka khecariyoM ke dvArA motiyoM se vadhAte hue, bandIjanoM ke dvArA stuti 175 -
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAte hue arthIjanoM ko icchita dAna dete hue, jA rahe the / saba khecara rAjA ke mahala ke pAsa Aye / khecara rAjA prathama utarA aura jayAnaMda rAjA ko hAtha pakar3akara nIce utArA / isa prakAra usakA sammAna kiyA / phira mahala meM Akara jayAnaMda rAjA ko maNimaya siMhAsana para biThAkara, svayaM pAsa ke svarNamaya siMhAsana para baiThA / phira pavanavegAdi sabhI khecaroM ne donoM ko praNAma kiyaa| phira sabhI snAna bhojanAdi se nivRtta hue| khecaracakrI jayAnaMda rAjA kI pratidina sevA karatA thaa| ekadina usane cakrasuMdarI se pANIgrahaNa kA Agraha kiyaa| bhogarati Adi AThoM ne apanI battIsa kanyAoM ke vivAha kI yAda dilaayii| anya bhI khecara rAjA apanI kanyAe~ dene ke lie vinati karane lage / unake atyAgraha ko svIkArA / usa samaya eka hajAra ATha kanyAoM se zAdI kI / vaha una patniyoM ke sAtha sura sama sukhopabhoga karatA huA cakrAyudha pradatta mahala meM rahatA thA / / eka bAra donoM siMhAsanAsIna the| usa samaya udyAna pAlaka |ne Akara kahA "muni bhagavaMta cakrabala vizAla parivAra ke sAtha padhAre haiM / " yaha sunakara samAcAra dAtA ko dAnAdi dekara saparivAra darzana, vaMdana, dezanA zravaNArtha cale / khecara cakrI saMvegI toho hI gayA thA aura gurvAgamana se to ati AnaMdita thA / sabhI udyAna meM Aye / gajAdi vAhana se utarakara tIna pradakSiNA dekara vaMdanakara yathAyogya sthAna para baiThe / guru ne dharmalAbha kI AzISa dI / phira guru bhagavaMta ne dezanA dI / ___ jagata meM eka zaraNabhUta dharma hai / vaha dharma-sAdhu dharma aura zrAvaka dharma / dazadRSTAMta se durlabha mAnava bhava ko pAkara sarva Azrava tyAgakara sAdhu dharma ko svIkAra karanA caahie| itanI zakti na ho
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ to zrAvaka dharma aMgIkAra karanA caahie| gRhasthoM kA dharma arthAt samyaktva mUla dvaadshvrt| jisa meM pAMca aNuvrata, tIna guNavrata cAra zikSAvrata haiN| samyaktva sudeva meM deva buddhi, suguru meM guru buddhi aura sudharma meM dharmabuddhi kA honaa| isase viparIta mithyaatv| phira guru bhagavaMta ne dvAdazavrata kA svarUpa samajhAyA / phira rAjya kI asAratA kA nirUpaNa kiyA / "paraloka meM narakAdi duHkha kI prApti ho, aise rAjya meM kauna buddhivAna ramaNa kare? jisase kaSAyoM kI udIraNA ho, pUrva puNya ko khA jAya, viSaya viveka kA nAza karatA ho vaha rAjya narakaprada hI hai, mUDhacittavAle rAjya prApti se mada grasta hokara parabhava ke narakAdi duHkha ko nahIM jaante|" isa prakAra dharma dezanA sunakara jayAnaMda rAjA ne bhagavaMta se kahA "maiM mahAvrata kA svIkAra karane meM to asamartha huuN| maiMne pUrva meM aNuvrata catuSka samyaktvasahita lie hue hai| aba maiM rAjyabhoga ke yogya nimna niyama grahaNa karatA hU~ / " (1) pratidina aSTaprakArI pUjA ke pazcAt bhojana karU~gA / (2) yoga hogA, vahA~ taka guru ko namaskArakara, sAdharmika kA satkArakara, bhojana karU~gA / / (3) mahAparva ke dinoM meM AraMbha kA tyAgakara, brahmacarya kA pAlana karU~gA / | (4) caitra mahine meM aSTAhnikA mahotsava va amArI paTaha bjvaauuNgaa| | (5) hajAroM kI saMkhyA meM jinabiMba, jinamaMdira karavAU~gA / | (6) jinAgama likhavAU~gA / / (7) yoga hogA, taba caturvidha saMgha kI pUjA karU~gA / (8) zrAvakoM ke pAsa se kara vasUla nahIM karU~gA / (9) anukaMpAdAna Adi dharma kArya karU~gA / (10) arihaMta zAsana kI prabhAvanA ho, vaise kArya karU~gA / 177 - 12
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ina niyamoM kA maiM pAlana karU~gA / taba guru ne niyama pratijJA dene ke bAda kahA " ina niyamoM kA samyak rUpa se pAlana karanA / pramAdI mata bananA / ye niyama niSpApa jIvana kA mUla haiM / inakA samyak pAlana mokSa kA kAraNa hai / phira kumAra ne pUchA "bhagavaMta ! isa bhava meM mujhe dIkSA milegI yA nahIM ? gurune kahA " bhoga karma phala ko bhogakara, cAritra lekara, isI bhava meM zivagAmI hogA / " cakrAyudha ne kahA "gurudeva ! saMsAra kI asAratA pUrva meM kucha samajhI thii| aba to ise chor3akara dIkSA lenA cAhatA hU~ / ataH rAjya kI vyavasthAkara AU~ taba taka Apa sthiratA karAveM / " ke cakrAyudha ne rAjamahala meM jAkara, maMtrIyoM se maMtraNAkara, jayAnaMda ko praNAmakara kahA "mujha para jaya prAptakara vaitADhyaparvata ke rAjya kA svAmI banA, usake samarthana ke rUpa meM rAjyAbhiSeka kI anumati do / | jayAnaMda rAjA ne kahA "mujhe vaitADhya rAjya kA koI prayojana nahIM, maiM mere rAjya se saMtuSTa hU~ / tU tere putra ko rAjya de, maiM dUra rahakara bhI tere samAna usakI surakSA rakhUMgA / taba cakrI ne kahA- maiMne mere putra tere utsaMga meM rakhe haiM / tujhe ucita lage vaisA karanA / hamane jJAnI mukha se tujhe vaitADhya sahita bharatArdha kA nAyaka sunA haiM / ata: ise satya karane ke lie terA rAjyAbhiSekakara maiM cAritra lenA cAhatA hU~ / isameM vighna matakara / " jayAnaMda mauna rahA / phira sabane milakara jayAnaMda kA rAjyAbhiSeka kiyA / jayAnaMda ne cakravega, pavanavega Adi ko yathAyogya rAjya dekara unakA satkAra kiyA / jina caityoM meM ATha divasa kA mahotsava karavAkara zrI cakrAyudha rAjA kA dIkSA mahotsava usake putra cakravega aura jayAnaMda rAjA ne milakara kiyA / cakrAyudha | rAjA ne mahotsava pUrvaka dIkSA grahaNa kI / jayAnaMda Adi rAjA evaM cakravega pavanavega Adi rAjA vidhivat vaMdanakara, apane - apane sthAna para gye| muniyoM ne bhI vihAra kiyA / 178
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ idhar jayAnaMda rAjA vaitADhyaparvata kI donoM zraNiyoM ke jo rAjA sevA meM nahIM Aye the, unako jItakara donoM zreNiyoM kA cakrI rAjA hokara sukhopabhoga karatA huA rahA thA / ekadina rAta ko giricUr3a deva ne Akara use kahA "hemajaTa tApasa ne samAcAra bheje hai ki Apa padhArakara tApasasuMdarI ko apane sAtha le jAkara hameM pravrajyA lene meM sahAyaka bano / " rAjA bhI usako milane, pitAdi ko milane ke lie utsuka huA / prAtaH mukhya khecara rAjAoM ko bulAkara, cakrAyudha ke mukhya putra cakravega ko rAjya para sthApana kara, use uttara zreNi kA Adhipatya aura pavanavega ko dakSiNa zreNi kA Adhipatya dekara rAjya kI vyavasthAkara, khecaroM ke sAtha, pavanavegAdi rAjAoM ke sAtha, apane vizAla aMtapura parivAra ke sAtha, tApasAzrama meM AyA / vahA~ tApasasuMdarI ko milA / hemaprabhaguru hemajaTAdi tApasoM kA dIkSA avasara jJAna se jAnakara vahA~ padhAre / giricUr3a deva ne tApasoM kA dIkSotsava kiyA / rAjA saparivAra sabhI muniyoM ko namaskArakara lakSmIpura kI ora calA / zrI vijayarAjA para-cakra AyA jAnakara, yuddha kI taiyArI karane lgaa| tabhI jayAnaMda ke AdamI ne Akara samAcAra diye ki 44 ApakA putra jayAnaMda saparivAra ApakI sevA meM A rahA hai| maiM badhAI ke lie AyA hU~ / " rAjA ne use khuza hokara, pAritoSika diyA / phira rAjA maMtrI aura prajA saba sAmane gaye / pitA ko dekhate hI vimAna se utarakara kumAra sAmane gayA / caraNoM meM praNAma kiyA / pitA putra donoM hAthI para baiThakara nagarajanoM kA svAgata satkAra grahaNa karate hue rAjamahala meM Aye / pitA putra donoM siMhAsana para baiThe iMdrasamAna zobhA de rahe the / rAjasabhA meM svAgata kA kArya pUrNakara, aMtapura meM Akara mAtA ke caraNoM meM praNAma kiyaa| sabhI bahuoM ne sAsU ke caraNoM meM praNAma kiyA / mAtA ne putra evaM putra vadhuoM 179
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko 'dIrghAyubhavaH' kA AzIrvAda diyA / phira sabhI bhojana se nivRtta hue| ekabAra pavanavega ne zrIvijayarAjA evaM sabhA ko jayAnaMda kA pUrNa caritra sunaayaa| sabhI AnaMda vibhora hue| phira madhya khaMDa ke tInoM khaMDoM ko jItane se ardha cakrIpane kA abhiSeka sabhI rAjAoM ne milakara kiyA / hajAroM kanyAoM ke sAtha vivAha huA / phira pavanavega, cakravega, caMdragati Adi vidyAdhara rAjA aura kaliMga, baMga, aMga, hUNa, kaMboja Adi sabhI dezoM ke rAjA apane-apane sthAna para gaye / jayAnaMda rAjA hajAroM patnIyoM ke sAtha saMsArika sukhoM kA upabhoga karate hue samaya vyatIta kara rahA thA / use ratisuMdarI kI yAda bAra-bAra AtI thii| paraMtu vezyA kI kukSI se utpanna hone se usake zIla kI parIkSAkara ke lAne kA vicAra thaa| apane suradatta nAmake eka mitra ko ratnAdi aura palyaMka dekara usakI parIkSAkara use lAne ke lie bhejaa| vaha ratnapura meM aayaa| ratimAlA ke ghara ke pAsa meM kirAye se ghara lekara rhaa| phira usane gaNikA ke ghara kI eka dAsI ko dAna se vazakara pUchA "yaha ghara puruSa ke AvAgamana se rahita kyoM hai?" taba usane kahA "zrI vilAsa nAmaka eka kumAra ne ratisuMdarI se zAdI kii| vaha tIrthayAtrA ke lie calA gyaa| abhI taka AyA nahIM / taba se isa ghara meM puruSa praveza para pratibaMdha haiN| use Azcarya huA, ki vezyA ke kula meM zIla pAlana! aba vaha rAta ko kAmoddIpana gIta gAtA hai| do tIna dina bAda pratidina phala-patra Adi ratisuMdarI ke pAsa usa dAsI ke dvArA bhejane lagA / ratisuMdarI usakI kalA se AkarSita hokara use rakha letI thii| ekabAra usane dAsI se pUchA "mere gItoM se terI svAminI khuza hotI hai yA nahIM?" taba usane kaha "vaha deva-guru ke gIta binA kisI gIta kI prazaMsA nahIM karatI / vaha zRMgArarasa ke gItoM kI prazaMsA nahIM karatI / "
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ usane kahA "to mujhe vahA~ lejA / dAsI ne kahA "puruSa kA praveza asaMbhava hai|" vaha svasthAna gyii| phira usane kucha socakara dUsare dina dAsI se kahA "maiM jinezvaroM ke darzana ke lie jA rahA huuN| thor3e dina ke lie merI patnI yahA~ aaygii| usake sAtha tU sakhIpanA rkhnaa| phira vaha rAjA pradatta auSadhi dvArA strI rUpa banAkara rahI / dAsI ne bhI usase prIti kii| usane rAta ko jaina gIta gAne prAraMbha kiye / una gItoM se AkarSita hokara dAsI ke dvArA use apane pAsa bulavAyI / vaha Akara praNAmakara baiThI / phira usane usake viSaya meM puuchaa|" usane kahA maiM rAjaputrI vidyAdhara ke sAtha vivAhita huuN| pati ratnoM kA Dhera mujhe dekara abhI tIrthayAtrA ke lie gayA hai| maiM prabhu bhakti meM apanA samaya vyatIta kara rahI huuN|" ratisuMdarI ne usakI bAtoM ko satya samajhakara use apane pAsa Ane kA nimaMtraNa diyA / aba vaha dharma kathA-gIta Adi se rAnI kA manoraMjana karatI thI / bIca-bIca meM kAma kathA karatI thI para rAnI ko ve bAteM apriya lagatI thI / ekabAra usane kahA "tU yaha yauvanAvasthA vyartha kyoM vyatIta kara rahI hai? vaha gyaa| use vApisa AnA hotA, to kabhI kA A gayA hotaa| aba usakI AzA chodd'| tU to gaNikA putrI hai|" tujhe koI kathana bhI nahIM hogaa|" "ye vacana sunate hI usane use dhikkArA aura kahA ye ucca khAnadAna kula ke vacana nahIM hai| mAyA nArI ne kahA "devI! kSamA karanA / maiMne parIkSA ke lie kahA thaa| mAyAnArI ko usa para aMtara meM vAsanA jAgrata ho gayI / aba vaha do-cAra roja bAda ekAdha bAra kAmoddIpana kI bAta kara letI thii| ratisuMdarI ne socA 'yaha vAstavika nArI nahIM lgtii| jo puruSa gIta gAtA thA vahI svara isakA hai| ceSTA bhI puruSa jaisI hai| ise aparAdhI banAkara sajA denI hai| ise yaha khayAla nahIM haiM ki satI nArI prANa dekara
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI zIlabhaMga nahIM karatI / vaha svapna meM bhI zIlabhaMga kI bAta nahIM socatI / mujhe ise sajA denI hai|' aisA socakara usa para prItibhAva bar3hAyA aura ekabAra usane usa se kahA dravya ke binA kAma kaise ho? taba usa mAyAvI nArI ne kahA "vaha Apako bahutasAre ratna degA / " usane pahale ratnAdi maMgavAye / ratna dekhakara usane socA 'ye ratna to mere pati ke dvArA diye hone caahie| zAyada mere pati ne ise mujhe lene bhejA hogA aura yaha mere rUpa se mugdha hokara mujhe pAnA cAhatA hai? maiM isa svAmI drohI ko sajA duuNgii|' usane use Ane ko khlvaayaa| vaha aayaa| dAsI ke dvArA usake pAdaprakSAlanAdi karavAkara maNi maya palyaMka para biThAyA / phira usane svAminI ko bulAne ko kahA, taba dAsI ne kahA "hA~ aba unako bhejatI hU~ / " ratisuMdarI ne. dAsI ke dvArA taiyAra karavAyI huI aneka dravyoM se yukta madirA pAna karavAne ko kahA / dAsI ne le jAkara vaha madirA bar3e prema se pilAyI / usane AkaMTha pI / thor3I dera meM vaha usa palaMga para leTa gayA / phira usake zarIra kI khoz2a dAsI ne lI, taba use divya auSadhi milI / harSita hokara dAsI ne use le jAkara ratisuMdarI ko dii| ratisuMdarI ne usa auSadhi ko lekara socA 'yahI auSadhi mere pati ke pAsa thii| isI auSadhi se merI mAtA ko zUkarI banAyI thii| isIse isane mahilA kA rUpa banAyA thA / yA to isane pati ke pAsa se kisI upAya se lii| yA mere pati ne auSadhi dekara yahA~ bhejA hogA? jo kucha bhI ho sabhI jJAta ho jaaygaa|' phira prAtaH usake mastaka para auSadhi rakhakara markaTa (baMdara) banAkara lohekI zRMkhalA se bAMdhakara bArabAra tAr3anA dI / usako nacAkara kahA-"aba tujhe bhaTTI meM ddaaluuNgii| cUlhe ke pAsa le jAtI aura kahatI" aya! svAmI droha aura parastrI icchA kA phala bhog|" use upadeza bhI detI thI /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ "yadi AtmA kA hita cAhatA hai, to svAmI droha aura parastrI kI vAMchA chor3a de|" "aba to vaha bhI pazcAttApa karatA thaa| A~sU girAtA thaa| ratisuMdarI ne kahA "aba to chUTane ke lie pazcAttApa karatA hogaa| usakA to koI artha nahIM / vAstavika pazcAttApa hogA, to hI narakAdi duHkhoM se bacegA / " "vaha bAra-bAra kSamAyAcanA karatA thaa| taba ratisuMdarI ne karUNA lAkara, baMdhana chur3avAkara, auSadhi se dAsI dvArA nara rUpa meM kiyA / aura usake mastaka para 'jayAnaMda dAsa' isa nAmakA paTTa baMdhavA diyA / phira par3ade meM use rakhakara pUchA taba usane kahA "jayAnaMda rAjA to vijayapura ke vijayanRpa ke putra hai| abhI lakSmIpura meM apane pitA ke sAtha ardha bharata ke svAmI bane haiN| unhoMne Apako lAne ke lie bhejA hai| maiM unake dvArA pradatta palyaMka aura auSadhi ke dvArA yahA~ AyA aura rUpa parAvartakara ApakA rUpa dekhakara mugdha hokara yaha kArya kiyA / usakA phala maiMne bhogA / aba Apane mujhe parastrI gamana kA niyama dekara merA uddhAra kiyA hai| Apa palyaMka para bIrAjamAna hokara lakSmIpura pdhaaro|" ratisuMdarI ne kahA "maiM para puruSa kA mu~ha bhI nahIM dekhatI, to tere sAtha Ane kI koI bAta nahIM hai| tU apane sthAna para jAkara mere pati se kahanA ki maiM Apake sAtha hI AU~gI / maiM niraMtara ApakA hI dhyAna kara rahI huuN| Apane hajAroM kanyAoM se zAdI kI hai, para mujhe bhUlanA mt| mujhe lene | Apa zIghra padhAranA / itanI bAteM unase kaha denA / phira ratisuMdarI ne pati ke samAcAra puuche| usane yahA~ se jAne ke bAda kI sArI bAteMkara ratisuMdarI ko AnaMdita kara dii| phira vahA~ se lakSmIpura AyA aura sAre samAcAra khe| svayaM ne jo kiyA vaha bhI satya satya khaa| phira jayAnaMda ratnapura jAkara ratisuMdarI ko lekara apane | nagara meM aayaa| svAgata pUrvaka nagara praveza kiyaa| zeSa priyAoM
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko sabhI jagaha se pradhAna puruSoM ko bhejakara bulvaayii| vijaya evaM jayAnaMda rAjA kA samaya sukhapUrvaka vyatIta ho rahA thaa| ekabAra donoM pitA-putra rAjasabhA meM maNimaya siMhAsana para bIrAjamAna the, taba pratihAra ne Akara kahA "rAjan ! vijayapura nagara se kucha loga vijJapti patra lekara Aye haiM?" rAjA ne unheM zIghra bhejane ko kahA / unhoM ne Akara rAjA ko praNAmakara vijJapti patra diyA / taba jayAnaMda rAjA ne usa vijJapti patra ko svayaM par3hA "svasti zrIlakSmIpura nagare zrI vijayarAjendra aura zrIjayAnaMda rAjendra Adi parivAra ko vinayapUrvaka praNAmakara hAtha jor3akara hama Apa se yaha vijJapti karate hai ki Apake pUrvajoM se prati pAlita vijayapura pattana meM siMhasAra zabda mAtra se pRthvIpati hai| vaha sarva vyasana yukta kumArga gAmI aura kumativAn hai mAyAvI, kukarmI, dharmahIna, iMdriyoM se parAjita, sarva anyAya kA ghara, krUra prakRtivAlA hai| usane Apake pUrvajoM ke jo rAjamAnya the, nyAya pravINa the unameM se kisIko mAyA se bAMdhakara kaida meM DAla diye, kisI kA sarvasva grahaNa kara liyaa| isa prakAra Apa ke hitecchuyoM ko atyaMta du:khI kiye hue haiN| lobhAndha banakara isane aneka prakAra ke kara lagAkara prajA ko du:khI kara dI hai| isake pAsa saccI salAha denevAlA koI nahIM hai| zrI jayarAjA Apako rAjya denA cAhatA thaa| paraMtu Apa na Akara Apane duSTa buddhivAle isa siMhasAra ko bhejaa| aba prajA ko pIr3ita karane kA pApa Apa para hai| hamArI Apa se namra-vinati hai ki Apa padhArakara Apake pUrvajoM dvArA poSita prajA kA hita kare / Apake darzana ke hama icchuka haiM / ApakA yaha mUla rAjya hai| Apa isa patra ko par3hakara nahIM padhAre, to hameM dUsare rAjya kI zaraNa lenI par3egI / yaha rAjya zUnya ho jAyagA / li "pIr3ita prajAjana" 184 -
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ patra par3hate hI jayAnaMda rAjA ne senApati ko yuddha ke lie prayANa kA Adeza de diyA / senA sajja hone lagI / eka dUta ke sAtha siMhasAra ko samAcAra bheja diye / ki " itane dina tere saikar3oM anyAya maiMne bhAI ke nAte sahana kiye haiM, aba sahana nahIM karU~gA / ataH isa rAjya ko chor3akara anyatra calA jA / " jayAnaMda kI senA A gayI / siMhasAra apanI senA ke sAtha yuddha ke lie AyA / jayAnaMda rAjA ne yuddha meM use harAkara bAMdha liyA / ber3iyoM se jakar3akara, pitA ko sauMpa diyA zrI vijayarAjA ne use kArAgRha meM DAla diyaa| vahA~ vaha apane pApa kA phala bhogane lagA / zrI vijaya evaM jayAnaMda rAjAoM kA pura praveza atyanta harSollAsa pUrvaka huA / zrI vijaya rAjA kA rAjyAbhiSeka krvaayaa| prajA kA utsAha apAra thA / donoM rAjoM se prajA atyaMta saMtuSTa thI / jayAnaMda ne rAjasabhA meM Arhat dharma kI carcAkara, apane pitA parivAra evaM prajA ko jaina dharmAnurAgiNI banA dI / kucha dinoM bAda jayAnaMda rAjA ne lakSmIpura jAne kI AjJA maaNgii| vaha pitA ke Agraha se kucha dina aura rhaa| phira AjJA lekara lakSmIpura AyA / sarvaprakAra se prajAko pramudita karatA huA / prajA kA pAlana karatA huA, pUrvakRta puNyaphala ko aneka prakAra se bhoga rahA thA / zrI vijayarAjA ne aneka prakAra se dharma kI pratipAlanAkara, apanA AtmakalyANa ho, isa apekSA se, jayAnaMda kI AjJA se choTe putra zatAnaMda ko rAjya dekara, AgamasAgara sadguru bhagavaMta ke pAsa cAritra grahaNakara, niraticAra cAritra pAlana karate hue guru ke sAtha vicarane lage / zatAnaMda bhI rAjya kA nyAyapUrvaka pAlana karatA thA / ekabAra use bar3e bhAI ko milane kI icchA huI to vaha apane parivAra ke sAtha lakSmIpura AyA / bhAI ko praNAmakara unakI 185
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevA meM rahA / jayAnaMda ne bhI usakA ucita sammAna kiyA / donoM | bhAI kucha dina eka sAtha rahe / ekabAra rAjAdhirAja jayAnaMda rAjA aura zatAnaMda rAjA saparivAra nagara se bAhara jA rahe the| vahA~ dUsare mArga se 'AoAo, zIghra calo,' ityAdi AvAja karate logoM ko pUjA sAmagrI lekara jAte aura riktathAla lekara Ate dekhakara, eka vyakti ko apane padAti dvArA bulAkara pUchA "Apa logoM kA Agamana kahA~ ho rahA hai?" taba usane kahA "svAmin ! manorama nAmaka pUrva dizA ke udyAna meM jayanAma kA tApasoM kA agraNI AyA hai / vaha samatAvAn, iMdriyadamI, duSkara tapa rUpa meM paMcAgni tapa ko sahana kara rahA hai / yaha nispRha hai, zatru-mitra meM samabhAva dhAraka hai, tRNa aura maNi ko samAna mAnanevAlA hai, nitya tInabAra snAna karatA hai, jaTA mukuTadhArI hai, camar3e ke vastra pahanatA hai, kaMda-mUla aura phala kA bhojI hai, subaha-zAma dhyAna karatA hai, sarvazAstra kA jJAtA hai, aise sarala mahAtmA ke guNoM kA varNana karane meM vAkpaTu bhI samartha nahIM hai| aise mahAtmA kI bhakti ke lie ye loga jA rahe haiM, aura bhakti karake loga A rahe haiN|" isa bAta ko sunakara rAjA ne socA "yaha bhavasthiti vicitra hai| prANiyoM kA ajJAna durUccheda hai, ghane bAdaloM se ghire AkAza samAna hai, sarva sukhahara hai, sanmArga para AvaraNakAraka hai, durdazA kA mUlakAraNa hai, tiryaMca narakagati pradAyaka hai, saba pApa kA kadalIgRha hai, sabhI mithyAtva kA kaMda hai, viSaya kaSAya kI utpatti kA sthAna hai| mere pitRvya ajJAna-aMdhakAra se grasita hai| mujhe inako zIghra sudhAranA hai / isake lie prajJaptividyA ko pUchakara upAya karanA hai| usakA smaraNakara use pUchA / usane Akara kahA-'yaha tApasa paMcAgni tapa tapa rahA hai' / pUrva dizA ke kASTa meM sarpa, dakSiNa dizA ke kASTa meM saraTa,
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcima dizA ke kASTa meM udhai, uttaradizA ke kASTa meM anargala meMDhakiyA~ jala rahI haiN| una kASToM ko zIghra cIrakara Aga ko bujhAkara una jIvoM ko bacAkara, isa tApasa ko pratibodha de| vaha zIghra pratibodhita hogaa|" vidyAdevI apane sthAna para gyii| rAjA vahA~ gayA, aura apane pitRvya ko kiMcit namanakara bolA "saba dharmoM meM dayA mukhya batAyI hai| dAna, mauna, vidyA, devArcana, dayA ke binA niSphala hai, jo jIva aura ajIva ko samyag prakAra se nahIM jAnatA, vaha dayA kA pAlana kaise karegA? samyak prakAra se jinAgamoM ke abhyAsa aura sadguru ke upadeza ke binA dayA kA aMza bhI jJAta nahIM ho sakatA / isa saMsAra meM nidhI auSadhi maNi kI khAneM kadama-kadama para haiM, para siddha puruSa kI najaroM meM hI ve AtI haiM / he tAta! dayAkA pAlana samIcIna prakAra se kareM / isa paMcAgni meM dayA kA aMza bhI nahIM hai|" isa paMcAgni meM sarpa, saraTa, udehI, aura meMr3hakI jala rahI haiN| jayAnaMdarAjA ne unako nikAlakara, jaya tApasa ko batAkara, samyak prakAra se unheM dharma smjhaayaa| deva, guru aura dharma kA svarUpa samajhAyA unhoMne use svIkAra kiyaa| usI dina pUrvadizA ke campaka udyAna meM pAMcasauM ziSyoM ke sAtha AgamasAgarasUri pdhaare| vijayarAjarSi bhI padhAre the / samAcAra milane para jayAnaMda rAjA jayatApasa sabhI darzana vaMdana ke lie gaye / paMcAbhigamapUrvaka tIna pradakSiNA dekara sabhI yathA-yogya sthAna para baiThe / zrI AgamasAgarasUri ne saMsAradAvAnala upazAMtaka dezanA dI / dayA mUladharma kA vistArapUrvaka vivecana kiyA / jayatApasa pratibodhita hokara dIkSA ke lie udyata hue, taba jayAnaMda ne mahAmahotsavapUrvaka dIkSA vidhi saMpanna krvaayii| zrIjayarAjarSi ke sAtha aneka logoM ne dIkSA lii| kisIne zrAvaka 187 /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ vrata svIkAra kiye / phira sAdhuoM ne vahA~ se vihAra kiyA / jayAnaMdarAjA apane rAjamahala meM gyaa| jayAnaMda rAjA ko dharma kA mukhya phala sukha kI prApti thaa| dUsarA phalodaya lAkha putra, ve bhI nyAyI, dakSa, pavitra, sarvakalAvijJa, dharmajJa, matimAn, pitRbhakta the / pautrAdi parivAra bhI lAkhoM kI saMkhyA meM thaa| saba jainadharma meM pravINa the| dharma-karma meM satata pravartamAna the| unake maMtrI, senApati, nagarazeTha, purohita, sabhI dharma-karma meM pravINa evaM samarpita the| jayAnaMda rAjA eka saudhanuSya kI kAyAvAlA, do lAkha pUrvakA AyuSyavAlA, kaMcanavarNavAlA, nirAmaya, nyAyI zrI suvidhanAtha ke zAsana ko udyotita karatA huA, tIna khaMDa kA adhipatya bhoga rahA thA / usake rAjya meM dAnazAlAoM meM saba prakAra kI vyavasthAyeM thI / paradeza se AnevAle ati saMtuSTa hote the / usane pratigrAma nagara meM jina prAsAda banavAkara jina bimboM kI pratiSThAe~ karavAyI thii| usane rAjya meM sAtoM vyasanoM ko dUra kara diye the / jayAnaMda rAjA kI rAja sabhA meM ekabAra udyAna pAlaka ne Akara samAcAra diye ki pradhAna zramaNoM se upAsita, saccAritravaMta, caturjJAnI lokAvadhi jJAnavAn AcAryavarya zrI cakrAyudharAjarSi padhAre haiN| sunate hI romAMcita hokara use AbhUSaNAdi se satkAritakara svayaM paTaha udghoSaNA karavAkara, vizAla parivAra ke sAtha darzana vaMdana ke liye calA / paMcAbhigamapUrvaka tri pradakSiNA dekara, vidhipUrvaka atyaMta AnaMdapUrvaka saparivAra vaMdanakara, yathAyogya sthAna para baitthaa| avadhijJAnI muni bhagavaMta ne saMsArabhavodadhitAraNa dezanA dii| dezanAnte jayAnaMda rAjA ke pUchane para svayaM kA aura jayAnaMda kA pUrvabhava kA varNana sunAyA / 188
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAmika ke bhava meM sapreyasIdvaya yukta jinapUjA kI / phira naravIra rAjA kA matisuMdara maMtrI huA / ve hI patniyA~ huii| atibala rAjarSi se uttama arhaddharma pAkara zuddha ArAdhanA kI / vahA~ se devaloka meM gayA / vahA~ se tU jayAnaMda huA / ve hI terI donoM patniyA~ ratisuMdarI-vijayasuMdarI huii| naravIra rAjA dharmArAdhana kara deva huA / vahA~ se cakrAyudha vidyAdhara zreNi kA rAjA huA / vaha vairAgyavAn caturjJAnI maiM hU~ / pUrvabhava meM maiMne strI ke lie tujhe kArAgRha meM DAlA thA, usI karmodaya se tUne mujhe vajrapiMjare meM DAlA / vahA~ maiMne tujhe zIghra chor3A thA / gAr3ha prIti thI / yahA~ tune mujhe zIghra chor3A / usa bhava meM mujhe dharmadAna diyA thA / aba maiM tujhe dharmadAna dene AyA hU~ / tumane aura maiMne maMtrI aura rAjA ke bhava meM arhad dharma kI utkRSTa ArAdhanA kI thI / usake phalarUpa meM isa bhava meM bhoga-sukha ke sAtha akhaMDa rAjya saMpatti prApta huI / tujha meM dharma kI zraddhA adhika huI / tUne amAtya ke bhava meM muni ko 'kyA tere naitra gaye' aisA kahA thA / usakA tIvra pazcAttApa kiyA thA jisase adhika karmakSaya ho gayA thA / kucha avazeSa thA isaliye thor3e samaya ke lie tere naitra gaye / terI prathama patni ne muni ko kahA thA 'jaina muni nirdAkSiNya hote hai, dAkSiNyatA to uccakula meM hotI hai isakA kula ucca nahIM hogA / ' aisA kahane se pazcAttApa ke bAda kucha aMza avazeSa rahane se gaNikA kI kukSI se ratisuMdarI kA janma huA / dUsarI patline isa aMdha ko bhilla ko denA caahie| aisA kahA thA, jisakA pazcAttApa kiyA thA / paraMtu avazeSa karmodaya ke kAraNa bhilla ko vijayAsuMdarI dI gayI aura thor3I dera ke liye A~khe bhI gayI / pUrvabhava ke sneha se isabhava meM sneha adhika gAr3ha huA / naravIra rAjA kA vasusAra purohita kA jIva narakAdi bhavoM 189
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ | meM bhramaNa kara vipra hokara tApasa huaa| tapa kara jyotiSka deva huaa| vahA~ se yaha siMhasAra terA bar3A bhAI huaa| usako vasusAra ke bhavameM tUne 'caMDAla' kahA thaa| isa bhava meM isane tujha para caMDAla kA doSAropaNa kiyaa| vaha krUra prakRti, sarvadoSayukta, nirguNI, dharmadveSI, tere dvArA aneka. upakAra karane para bhI pUrvabhava ke vaira se terI cakSu nikAlanA, kalaMka denA Adi kArya usane kiye / isa prakAra puNya-pApa ke phala ko zravaNakara pratyeka AtmA ko dharma meM udyama karanA cAhie / " jayAnaMda rAjA ko aura usakI donoM patnIyoM ko jAti smaraNa jJAna utpanna huA / phira usane bhagavaMta se pUchA "mere pitA aura pitRvya kI dIkSA ke pazcAt unake mokSa taka kA varNana sunAne kI kRpA karAveM / taba muni cakrAyudha ne kahA "dIkSA ke bAda unhoMne niraticAra cAritra kA pAlana kiyA / jinazAsana meM kuzala huye / aneka AtmAoM ko sahAyaka hote hue Ayu pUrNakara, zrI jayarAjarSi sanatkumAra devaloka meM, aura zrIvijayarAjarSi mAhendradeva loka meM mahARddhivAle deva hue haiM / vahA~ devoM ke sukha bhogakara videha meM pRthak pRthak deza meM janma lekara rAjya saMpadA bhogakara cAritra lekara, karma khapAkara, mokSa sukha ko prApta kareMge / " / phira pUchA "svAmin ! mere, merI patniyoM ke, aura siMhasAra ke Age kA svarUpa batAne kI kRpA karAveM / " muni cakrAyudha ne kahA "tU, maiM aura terI donoM patniyA~ | isI bhava meM mokSa prApta kareMge / tU cAritra lekara, kevalajJAna pAkara, aneka bhavya AtmAoM para vizeSa upakAra karanevAlA hogA / kiMcit nyUna ekalAkha varSa kevalI pane meM vicarakara sarvAyu caurAzI lAkha varSa kA pUrNakara mokSa meM jAyagA / "
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhasAra nagara se nikAlA gayA / vaha jahA~-jahA~ gayA vahA~ Apatti, durbhikSa, Adi bhaya utpanna ho jAte the / nimittajJoM ke dvArA durbhikSAdi vipattiyoM meM nimitta siMhasAra ko jAnakara vahA~-vahA~ se nikAlA jAtA thaa| pApodaya se sarva vyasana meM Asakta kahIM corI karate hue pakar3A gayA aura usake phalarUpa meM mArA gyaa| sAtavIM naraka meM gayA / vahA~ se punaH naraka aise aneka bAra naraka meM jaaygaa| phira anekabhava tiryaMca ke, anekabhava nIca jAti meM mAnava ke kara, punaH punaH pApa karatA huA paribhramaNa karegA / aisA pApa kA phala jAnakara bhavyAtmAoM ko pApa kArya se nivRtta honA cAhie / he rAjan ! tere sAtha jinakI dikSA hogI, ve sabhI svargAdi meM jAkara videha meM utpanna hokara mokSa meM jAyeMge / yaha saba maiM merI buddhi se nahIM kahatA huuN| kiMtu mahAvideha meM vicarane vAle jinezvara ko maiM vaMdana karane gayA thaa| taba maiMne unake mukha se yaha saba varNana sunakara tujhe pratibodha dene ke lie zIghra yahA~ aayaa| tUne mujhe pUrvabhava | meM zuddha dharma kA jJAna karavAyA thA / isI kAraNa maiM bhI usa RNa se mukta hone ke lie tujhe pratibodhita kara rahA huuN| he rAjan! aba bodha prAptakara isa saMsAra rUpI dAvAnala se mukta hokara cAritra grahaNa | karane ke lie udyama karanA cAhie / " isa prakAra cakrAyudha rAjarSi ke dvArA kathita dezanA zravaNakara parama vairAgya ko pAye hue jayAnaMda rAjA ne kahA "Apa yahA~ alpAvadhitaka rUkiye / maiM rAjya kI vyavasthAkara Apake pAsa cAritra grahaNa karanA cAhatA hU~ / phira nagara meM jAkara putra kulAnaMda ko rAjyArUDhakara, hitazikSA dekara, usake dvArA kArita aSTAhinkA mahotsava dvArA jayAnaMda rAjA aura usake sAtha usake hajAroM putra-pautra, hajAroM rAjA, aMta:pura se ratisuMdarI Adi hajAroM
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAniyA~ aura prajAjana milAkara lAkhoM logoM ne cAritra grahaNa kiyaa| cakrAyudha muni bhagavaMta ne sabhI sAdhuoM ke sAtha vihAra kiyA / sAdhviyoM ne bhI vahA~ se vihAra kiyA / jayAnaMda rAjarSi grahaNaAsevana zikSA grahaNakara dvAdazAMga dhArI hue / zrIcakrAyudha AcArya ne unheM AcAryapada diyA / pRthak vihAra kI AjJA pradAna kI / unhoMne pRthak vihArakara aneka bhavyAtmAoM ko pratibodhitakara pravrajita kiye / vihAra karate hue punaH guruvaMdana ke lie Aye / taba donoM AcArya vihAra karate lakSmIpura ke pAsa zAkhApura meM aaye| apanA Ayu samApta jAnakara gacchabhAra jayAnaMda rAjarSi ko de diyA / zrIcakrAyudhasUri ne pAdapopagamana anazana liyA / tIsa dina meM kevalajJAna utpanna huA aura aMtarmuhUrta meM mukti prApta kI / devoM ne mahotsava kiyA / usa samAcAra ko sunakara virAgavAna hokara kSapaka zreNi para ArohaNa kara jayAnaMda rAjarSi kevalajJAnI hue / usa samaya devatAoM ne svarNakamala kI racanA kii| usa para baiThakara zrI jayAnaMda kevali ne dharmopadeza diyaa| kulAnaMda rAjA bhI vaMdana ke lie aayaa| usane dvAdaza vrata grahaNa kiye / vihAra karate hue aneka logoM ko dIkSA dAna, aNuvrata dAna aura samyaktvAdi kA dAna dete hue, dharma prabhAvanA vistArita karate hue vicare / apanA nirvANa samaya jAnakara zrI zatrujaya tIrthapara Aye / cha-upavAsa se pAdapopagamana anazanakara zAzvata sukha ke bhoktA hue / zrI jayAnaMda rAjarSi kA caritra zrI muni suMdarasUriracita padyabandha ke AdhAra se paMDita padmavijayajI gaNi dvArA racita gadyabandha caritra ke AdhAra se hindI meM jayAnaMdavijaya ne likhA hai| isameM yuddha kA varNana, upadeza kA varNana saMkSepa meM liyA hai| (zrI jayAnaMdakumAra ke AyuSya ke viSaya meM jo varNana hai usakA samAdhAna jJAnI gamya hai) jinAjJA viruddha kucha bhI likhA gayA ho, to micchA mi dukkaDaM //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ OSO900.00390 DSDOOST munirAjazrI jayAnaMdavijayajI dvArA likhita evaM saMpAdita hindI evaM gujarAtI sAhitya prApti hetu AjIvana sadasya yojanA ru.500-00 anAmata HISTORECOROCEEDEDEPENDEPEG nivedaka evaM saMparka sUtra zrI devIcaMda chaganalAlajI sadara bAjhAra, bhInamAla-343 029. zrI AdinAtha rAjendra jaina peDhI, sA~y-343026. prakAzana nahIM hogA to rupaye lauTAye jAyeMge BEGADPOTOkAlana Bharat Graphics, Abad. : (079) 2134176, 2124723