Book Title: Siddhachakra Varsh 07 - Pakshik From 1938 to 1939
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
મી શ્રી સિદ્ધચક્ર (તા. ૧૯-૨-૩૯) ૧૪. પર્યાયાંતર તરીકે ઇંગુદીમાં મુખ્ય શબ્દ એવો છે તેનો માર્જર અર્થ થઈ શકે અને તેનાથી સંસ્કૃત કરાયેલ પદાર્થને
fધકૃત અને જીનીવૃત આદિ શબ્દોની માફક માર્નારત એમ કહેવામાં અડચણ જરાય નથી. એ વાત તો સ્પષ્ટ છે
કે કોઈક દેશ અને રૂઢીમાં કોઈક શબ્દ મુખ્ય હોય તે ગૌણ થાય અને ગૌણ હોય તે મુખ્ય થાય. ૧૫. માર્ગાર શબ્દની મુખ્યતાએ પણ નીચેનો ખુલાસો જરૂરી ગણી કોશમાંથી રજૂ કરાય છે કે જેથી ગોપાલદાસભાઈ સાચે રસ્તે સુગમતાથી આવી શકે :
मार्जार १ रक्तचित्रक २ मांजर ३ काली मांजर ४ प्रतिसारिका वनस्पति मार्जारगंमुख्या-कस्तूरी
આ પ્રમાણેનો કોષ હોવાથી તમો માર્જર એટલે એકલો मारिगंन्धा - रानमृग
બિલાડો અર્થ કરો એ જેમ ગેરવ્યાજબી છે તેમજ કૃત मार्जारगन्धिका- राममृग
શબ્દને હણેલ એવો અર્થ એ તો સર્વથા અસંગત मार्जारिका - कस्तूरी
અને કપોલકલ્પિત જ છે. . मार्जारी - ? कस्तूरी – जवादिकस्तूरी ૧૬. પર્યાયાંતરને પકડ્યા સિવાય મારા શબ્દ રક્તચિત્રકઆદિ વનસ્પતિના અર્થમાં છે એમ ઉપર જણાવેલ
કોષથી જણાશે. બીજા પર્યાયની અપેક્ષાએ જોઈએ તો શ્રી આચારંગ પત્ર ૩૪૮ સૂત્ર ૪૫ અને સાસુમં વા વિશત્રિયં શ્રીદશ વૈ પ-અ-૨-૧૮મી ગાથામાં સ્પષ્ટપણે વિપત્તિકા શબ્દ વનસ્પતિને કહેનાર તરીકે
વપરાયેલો જ છે. ૧૭. કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્ર સૂરિજી પણ વિદ્યાત્તિ વૃક્ષપળ એમ નિઘંટુસંગ્રહમાં જણાવી માર્જરના
પર્યાયરૂપ વિતાડા નામની વનસ્પતિ માને છે. ૧૮. નિઘંટુરત્નાકરમાં પણ વિતાડી શબ્દ આપેલ છે અને તેનો અર્થ સ્પષ્ટપણે ભૂઈકોહળા એમ કહેલોજ છે. ૧૯. ગોપાળજીભાઈએ વિચારવાની અવશ્ય જરૂર હતી કે મઝારડ છું મંસા એ વિભાગમાં જો
માંસશબ્દનો માંસ અર્થ જ કરવામાં આવે અને ડણ નો અર્થ કપોલ કલ્પનાથી હણેલો એમ કરવામાં આવે તો પણ બિલાડાએ હણેલો કુકડો એવો અર્થ સમાસને અંગે થાય નહિ. ધ્યાનમાં રાખવું યોગ્ય છે કે બિલાડાએ હણેલો કુકડો હોય, પણ કુકડાનું માંસ કંઈ બિલાડાથી હણેલું હોય નહિ. અર્થાત્ શબ્દ પ્રયોગ
ઉપર ધ્યાન આપ્યું હોત તો પણ આ અવલો અર્થ થાત નહિ. ૨૦. અનુવાદ કરનારે ધ્યાન રાખવાની જરૂર હતી કે પ્રથમમાં મને કહીને પુલિંગમાં રહેતી વસ્તુ જણાવે છે
અને વળી છે અને મંસા એ બેને જગોપર પુલિંગપણું જણાવવા સાથે ‘' પ્રત્યય જોડે છે એટલે આ સ્થલે માંસ જેવી નપુંસકલિંગે વપરાતી અને સામાન્ય કહેવાતી વસ્તુ નથી, પરંતુ પુલિંગમાં રહેતી અને અન્ય સંજ્ઞાવાળી વસ્તુ જ છે.
(અપૂર્ણ) (અનુસંધાન પેજ - ૨૪૬)
