Book Title: Siddhachakra Varsh 07 - Pakshik From 1938 to 1939
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
ઉદવે
( જુન : ૧૯૩૯ )
શ્રી સિદ્ધારક
છે નામથી “સોમશતક' પણ કહેવાય છે. તેમાં પણ સિદ્ધરાજ જયસિંહના ધર્મ-તાઈ પોરવાડ વૈશ્ય સદાચાર અને જૈનધર્મનો ઉપદેશ છે. જે ગ્રંથ સુકવિ શ્રીપાલના પુત્ર કુમારપાલના પ્રીતિપાત્ર અતિઅદ્ભુત છે. તે માત્ર એક શ્લોકનો છે. પરંતુ કવિ સિદ્ધપાલની પૌષધશાળામાં રહેતા હતા. કવિએ આ એક શ્લોકના સો અર્થ કર્યા છે કે જે શ્રીપાલનો ઉલ્લેખ પ્રબંધચિંતામણિમાં પણ છે. પરથી કવિનું નામ પણ “શનાર્થી પડ્યું છે. આ શ્રીપાળ સોમપ્રભની આચાર્ય પરંપરામાં આ એકજ શ્લોકની વ્યાખ્યાના પ્રભાવથી ચોવીસે થયેલા ગુરુ દેવસૂરિના શિષ્ય હતા અને સોમતીર્થકર કેટલાક જૈન આચાર્યો નામે વાદિ- પ્રભના સતીર્થ્ય હેમચંદ્ર(પ્રસિદ્ધ વૈયાકરણથી દેવસૂરિ, પ્રસિદ્ધ વૈયાકરણ શ્રી હેમચંદ્ર ભિન્ન) ના બનાવેલા “નાબેયનેમિદ્વિસંધાન , ગજરાતના ચાર ક્રમાગત સો લે કીરાજા, કાવ્યને તેમણે સંશોધિત કર્યું હતું. તે કાવ્યની (જયસિંહ (સિદ્ધરાજ), કુમારપાલ, અજય દેવ. પ્રશસ્તિમાં શ્રીપાળને એક દિનમાં મહાપ્રબંધ મૂળરાજ,) કવિ સિદ્ધપાળ, સો મપ્રભના બનાવનાર કહેલ છે. કુમારપાળનું મૃત્યુ સંવત ગુરુ અતિદેવ અને વિજયસિંહ તથા સ્વયં ૧૨૩૦ માં થયું, તેમની પછી અજયદેવ રાજા કવિ સોમપ્રભનું વર્ણન કરીને પોતાના ૧૦૦ થયો છે, જેણે સં. ૧૨૩૪ સુધી રાજય કર્યું. અર્થ પૂરા કરે છે. પદછે દોથી સમાસો થી તેમના પછી મૂલરાજે બેજ વર્ષ રાજય કર્યું. અને કાર્યોથી આ એક શ્લોકના, ભાગવતના શતાર્થી કાવ્યમાં ત્યાં સુધીનો ઉલ્લેખ છે. આ માટે પહેલા શ્લોક જન્માઘસ્તયતઃ ની પેઠે સો અર્થ તે શ્લોક અને તેની સો વ્યાખ્યાઓની રચના કરવા તે પાંડિત્યની વાત છે. તેમનો ચોથો ગ્રંથ સં. ૧૨૩૬ સુધીમાં થઈ, કુમારપાળ પ્રતિબોધ સં. તે આ કુમારપાળ પ્રતિબોધ છે. શતાર્થ કાવ્યમાં ૧૨૪૧માં અથોતુ કુમારપાળના મરણ પછી કુમારપાળ સંબંધી વ્યાખ્યામાં બે શ્લોક અગ્યાર વર્ષે સંપૂર્ણ થયો. તે સમયે પણ કવિ યાદવોચામઃ, એટલે જેમ અમે (અન્યત્ર) કહ્યું છેઉક્ત કવિ સિદ્ધપાલની વસતિમાં રહેતા હતા. એમ કહી જે લખ્યું છે. તે તેના બીજા કાવ્યોમાં ત્યાં રહી તે ગ્રંથ રચવાનું કારણ નેમિનાથના પુત્ર નથી તેથી સંભવિત છે કે સોમપ્રભસૂરિએ બીજી શ્રેષ્ઠીઅભયકુમારના પુત્ર હરિચંદ્ર આદિ અને પણ રચના કરી હોય. આ શાર્થી કાવ્યની કન્યા શ્રીદેવી આદિની પ્રીતિ અર્થે જણાવ્યું છે. પ્રશસ્તિ પરથી જણાય છે કે સોમપ્રભ દીક્ષા લીધાં સંભવતઃ હરિચંદ્ર આ ગ્રંથની કેટલીક પ્રતિઓ પહેલાં પોરવાડ જાતિના વૈશ્ય હતા. પિતાનું નામ લખાવી, કિંતુ પ્રશસ્તિ ને તે શ્લોક કે જેના સર્વદેવ અને દાદાનું નામ જિનદેવ હતું, દાદા આધારથી આ કહેવાયું છે તે ત્રુટક છે. શેઠ કોઈ રાજાના મંત્રી હતા.
અભયકુમાર કુમારપાલના રાજયમાં ધર્મસ્થાનોના સુમતિનાથ ચરિત્રની રચના કુમારપાલના સવે શ્વર અથોત અધિકારી હતા. કુમારપાલરાજ્યમાં થઈ તે સમયે કવિ અણહિલપાટણમાં પ્રતિબોધની પ્રશસ્તિમાં સોમપ્રભસૂરિએ પોતાના
