________________
ર૬ ]
સમ્યગદર્શન-૧ સ્થિતિ સમાન નથી કરતી, પણ ભિન્ન ભિન્ન હોય છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય અને અન્તરાયએ ચાર પ્રકારનાં કર્મોની ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસ કટાકેટિ સાગરોપમ પ્રમાણ હોઈ શકે છે, જ્યારે મેહનીય કર્મની ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સીત્તેર કટાકેટિ સાગરોપમ પ્રમાણ જઈ શકે છે. બાકી રહ્યાં જે નામ, ગોત્ર અને આયુષ્ય, તેમાં નામકર્મની અને ગોત્રકર્મની ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ વીસ કેટકેટિ સાગરેપમ પ્રમાણ હોઈ શકે છે અને આયુષ્યકર્મની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીસ સાગરેપમ પ્રમાણ હોઈ શકે છે.
જ્ઞાનાવરણીયાદિ આઠ કર્મોની સ્થિતિ જેમ ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ કેટિની પણ હોઈ શકે છે, તેમ જઘન્યમાં જઘન્ય કેટિની પણ હોઈ શકે છે. તેવા પ્રકારના પરિણામથી સંચિત થતાં આઠ પ્રકારનાં કર્મોમાં, વેદનીય કર્મની જઘન્યમાં જઘન્ય સ્થિતિ બાર મુહૂર્ત માત્રની હોય છે, નામકર્મ અને ગોત્રકર્મની જઘન્યમાં જઘન્ય સ્થિતિ આઠ મુહૂર્ત માત્રની હોય છે, જ્યારે બાકીનાં જે જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મેહનીય, આયુષ્ય અને અન્તરાય–એ પાંચ પ્રકારનાં કર્મો, એ કર્મોની જઘન્યમાં જઘન્ય સ્થિતિ અન્તમુહૂર્ત માત્રની હોય છે. અત્રે એ વાત પણ ધ્યાનમાં રાખવાની છે કે–શુભાશુભ પરિણામ દ્વારા થતા કર્મબંધને અંગેની જ આ વાત છે, પણ અગીઆરમે ગુણસ્થાનકે, બારમે ગુણસ્થાનકે રહેલા છેને તથા તેરમે ગુણસ્થાનકે રહેલા કેવલજ્ઞાની પરમાત્માઓને જે ગપ્રત્યયિક બંધ થાય છે, તે બંધને અંગેની આ વાત નથી.
કર્મોની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને ક્ષય કામને ક્યારે ?
આત્માને અનાદિકાલીન જડ કર્મોના વેગથી સર્વથા રહિત બનાવવાને માટે, સૌથી પહેલી આવશ્યકતા ભવ્યત્વ સ્વભાવની છે. પછી ભવિતવ્યતાની છે, પછી કાળની છે અને તે પછી કમ તથા પુરુષાર્થની
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
