________________
સમ્યગ્દશનને સૂર્યોદય
[ રર૭ છે. જે ભવ્યત્વ સ્વભાવ ન હોય, તે ભવિતવ્યતાના વશથી છવ વ્યવહાર રાશિમાં આવે તે પણ તે કદી જ કાળની અનુકૂળતાને પામી શકે નહિ અને જીવને ભવ્યત્વ–સ્વભાવ હોવા છતાં પણ જો ભવિતવ્યતાની અનુકૂળતા મળે નહીં, તે જીવ ત્યાં વ્યવહાર–રાશિમાં પણ આવી શકે નહીં, ત્યાં વળી તેને કાળની અનુકૂળતા તે મળે જ શી રીતે? જીવને ભવ્યત્વ–સ્વભાવ હોય અને ભવિતવ્યતાઓ અનુકૂળ બનીને જીવને વ્યવહારરાશિમાં લાવી મૂક હય, તે એ જીવને ગમે ત્યારે પણ કાળ આદિની અનુકૂળતા પ્રાપ્ત થવાની એ વાત તે નક્કી જ; પણ જ્યાં સુધી કાળની અનુકૂળતા પ્રાપ્ત થાય નહિ, ત્યાં સુધી કર્મોની અમુક અનુકૂળતા પ્રાપ્ત થાય તે પણ, તે એ સમયે તે નકામી જ જવાની; કર્મની એ અનુકૂળતા, કેઈ પણ રીતે એ જીવને પિતાને જે અનાદિકાલીન જડ કર્મોને વેગ છે, તેને સર્વથા કર કરવાની ઈચ્છા સરખી કરાવવાને પણ સમર્થ નિવડવાની નહીં.
જીવ જ્યારે ચરમાવતને પામે, તે પછી જ કર્મ સંબંધી અનુકૂળતા, ભવિતવ્યતાદિ અનુકૂળ હોય તે જ જીવને કર્મસાધક નિવડવાની. આથી જ, શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિઓએ પહેલાં ચરમાવર્તની વાત કરી. ચરમાવર્તમાં પણ, કર્મોની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો ક્ષય થયા બાદ જ શુદ્ધ ધર્મ રૂપ સમ્યકત્વ કે જે સર્વ ઈષ્ટને પૂર્ણ કરવા કલ્પવૃક્ષ જેવું છે તેના બીજની પ્રાપ્તિ થાય છે. અહીં એ વાત ધ્યાનમાં રાખી લેવાની છે કે શરમાવર્તકાળ માત્ર ભવ્ય આત્માઓને જ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. જ્યારે કર્મોની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને ક્ષય માત્ર ભવ્યાત્માઓને જ પ્રાપ્ત થાય તે નિયમ નથી. કર્મોની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને ક્ષય તે અભવ્યોને પણ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે, દુઓને પણ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે અને ભવ્યોને પણ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. વળી, ચરમાવર્ત કાળને પામ્યા પછીથી જીવ અચરમાવર્ત કાળને કદી પણ પામતે નથી, જ્યારે કર્મોની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને ક્ષય થયા વાઇ પણ જીવને, કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને બંધ તે વારંવાર રોટલે કે અનંતીવાર પણ થઈ શકે છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
