________________
૪૮ ]
સમ્યગ્દર્શન-૧
જે જે દુન્યવી જ્ઞાન આવે છે, તે મારે અજ્ઞાનનું કારણ બંને છે. જ્યાં સુધી સંપૂર્ણ જ્ઞાન ન થાય ત્યાં સુધી અજ્ઞાન રહેવાનુ જ છે, એ ષ્ટિએ તા બધા અજ્ઞાની છે, પણ સમ્યક્ત્વની હાજરીમાં થેાડુ' પણુ જ્ઞાન જ્ઞાન મનાય છે અને મિથ્યાત્વની હાજરીમાં ઘણુ. પણ જ્ઞાન અજ્ઞાન મનાય છે. એ રીતે અજ્ઞાન પણ બે પ્રકારનુ છે; એક સમ્યગ્દૃષ્ટિનું અને એક મિથ્યાર્દષ્ટિનું સમ્યગ્દૃષ્ટિનું અજ્ઞાન પ્રપંચજનક નથી અને મિથ્યાદષ્ટિનું અજ્ઞાન પ્રપંચજનક છે. એટલા માટે સમ્યગ્દષ્ટિની પાપવૃત્તિ હુંય બુદ્ધિથી કમના ચેાગે થશે પણ ઉપાદેય બુદ્ધિથી અને સફાઈથી નહિ થાય;જ્યારે મિથ્યાત્વસહચરિત જ્ઞાનીં ઉપાદેય બુદ્ધિથી અને વધુ સમજી હશે તેા સફાઈથી એટલું પાપ કરશે કે એની જોડીમાં પેલેા નહિ આવે. એ માટે મિથ્યાત્વની સાથે વધતુ દુનિયાદારીનું જ્ઞાન બહુ નુકસાન કરે છે. મિથ્યાત્વવાન તેા અજ્ઞાનીએ છે જ પણ જાણી જોઈ ને મિથ્યાત્વના સાથથી ભણવાવાળા મહાઅજ્ઞાનીએ છે, એમ કહેવું વધારે વાજબી છે. આત્માના લક્ષ્યવાળાને અપજ્ઞાની હોવા છતાં એને અજ્ઞાની કહેવાની જરૂરત નથી. ભણેલાને માટે પણ અજ્ઞાનીના પ્રયાગ મિથ્યાત્વને ધ્યાનમાં રાખીને થાય છે. અન્યથા, મિથ્યાભાષી થવાય.
પ્ર૦ વિવેકની હયાતિના પ્રભાવ શું છે ?
ઉ॰ વિવેકની હયાતિમાં એ તાકાત છે કે-દુર્ગતિમાં આત્માને જવા ન દે, એટલું જ નિહ પણ સદ્ગતિમાં સ્થાપે. વિવેક આવતાં પૂર્વ દુર્ગતિનું આયુષ્ય લખાઈ ગયું હોય તા ભલે દુર્ગાંતિમાં જવું પડે, પણ ત્યાંય વિવેક કાયમ રહી જાય તે વિવેકની હયાતિમાં આત્મા દ્રુતિમાં ઘસડી જનારુ આયુષ્યકમ ઉપાજે જ નહિ; અર્થાત્ વિવેકની હયાતિના એ પ્રતાપ છે કે એ હેાય ત્યાં સુધી તેા ગાઢ અવિરતિ કના ઉદયવાળા પણ આત્મા દુગતિએ લઇ જનારા આયુષ્ય ક્રમ ને માંધનારા થાય જ નહિ.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
