________________
૨૮૬]
સમ્યદર્શન-૧ પામનારા હોય છે, એટલે તેઓ પુનઃ સમ્યકૂવાદિને પામે જ છે.સમ્યકત્વને પામ્યા પછીથી કાંઈક ન્યૂન એવો અર્ધપુદગલ પરાવર્ત કાલ જે કહ્યો, તે એવા જ છે માટે, કે જે છે શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા આદિની આશાતના કરનાર બને. આમ તે ક્ષાપશમિક સમ્યકત્વ અનેકવાર આવે અને અનેક વાર જાય, એ શક્ય છે; પણ એક વારેય જે એ ઔપશમિક કે ક્ષાપશમિક સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થઈ જાય, તે સમજી લેવું કે–અર્થ પુદ્ગલપરાવર્તથી પણ ઓછા કાલમાં એ જીવ નિયમ મેક્ષને પામવાને. સમ્યગ્દર્શન ગુણની આ જેવી તેવી મહત્તા નથી. આથી એમ પણ કહી શકાય કે–સમ્યગ્દર્શન, એ તે આત્માને મુખ્ય ગુણ છે. આમ તે આત્માને મુખ્ય ગુણ જ્ઞાન ગણાય છે, પણ એ જ્ઞાનગુણ સમ્યગ્દર્શનના ગે જ સમ્યફપણને પામી શકતે હોવાથી, સમ્યગ્દર્શન ગુણનું મહત્વ વધી જાય છે. સમ્યગ્દર્શન વિનાનું જ્ઞાન, એ અજ્ઞાન છે અને સમ્યગ્દર્શન વિનાનું ચારિત્ર, એ કાયકષ્ટ છે–એવું ઉપકારી મહાપુરૂએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં ફરમાવેલું છે.
સમ્યગ્દર્શન, એ આત્માના પરિણામે ઉપર ગજબની અસર કરે છે. સમ્યગ્દર્શન ગુણની હાજરીમાં જીવ સુંદર પરિણામેને સ્વામી હિય, એ સ્વાભાવિક જ છે. સમ્યફત્વના ઉપગવાળી દશામાં પણ
જીવને કર્મવશ અસત્ ક્રિયાઓને આચરવી પડે છે એ શક્ય છે, પણ સમ્યગ્દર્શન ગુણનું સામર્થ્ય એવું અદ્દભુત છે કે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ પિતાની એ અસત, ક્રિયાઓને પણ કર્મની નિર્જરાનું કારણ બનાવી શકે છે. એ જીવ અસક્રિયાઓને હેયકેટિની જ માનતે હોય છે અને એક માત્ર મોક્ષનાં સાધક અનુષ્ઠાને જ આચરવાનું તેનું દિલ હોય છે પણ ચારિત્રમેહ આદિના ઉદયે તેને અસક્રિયાઓ આચરવી પડે એ શક્ય છે. વળી ઔચિત્યને અવલંબીને પણ તેને કેટલીક સામાન્ય પ્રકારે હેય કટિમાં ગણાતી ક્રિયાઓને આચરવી પડે, એ શક્ય છે. આમ છતાં પણ, સગ્યગ્દર્શન ગુણના ગે એના આત્મપરિણામે એવા શુભ હોય છે કે–અસકિયાઓ દ્વારા પણ એ કર્મથી બંધાવાને બદલે છૂટતે જાય છે. પરિણામેના સામર્થને સમજી શકનારાઓને આ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
