________________
સમ્યગ્દષ્ટિની અવસ્થા
[૪૨૩ જે જ્ઞાન દ્વારા જે જેવું હોય તેવું જ જણાય અને સાચું ચારિત્ર પણ તે જ કહેવાય, કે જે સમ્યજ્ઞાનપૂર્વકનું હાય ! “સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્રચારિત્ર–એ ત્રણેને યેગ, એ મોક્ષમાર્ગ છે? એમ કહેવા પાછળ પણ આ જ આશય છે; અને “જ્ઞાન તથા ક્રિયાથી મેક્ષ' એમ કહેનારા ઉપકારીઓએ પણ સમ્યગ્દર્શનવાળા જ્ઞાનને જ જ્ઞાન કહીને, તેવા જ્ઞાનથી અને તે જ્ઞાનને અનુરૂપ વર્તનથી મોક્ષ છે– એમ ફરમાવ્યું છે. મેક્ષની પ્રાપ્તિ નથી એકલા જ્ઞાનથી કે નથી એકલા ચારિત્રથી. જ્ઞાન અને ચારિત્રનો સુંદર ચેગ થાય, તો જ એના દ્વારા જીવ મેક્ષને મેળવી શકે. આથી, મુમુક્ષુ આત્માઓએ જીવાજીવાદિ પદાર્થોના સ્વરૂપને યથાસ્થિતપણે જાણવાનો પ્રયત્ન પણ કરે જોઈએ અને એ જ્ઞાનને પોતાના મન-વચન-કાયાના ગેમાં અમલી બનાવવાને માટે પણ પ્રયત્નશીલ બનવું જોઈએ. આ જ્ઞાન અને આ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય, એ માટે સાધુસેવા આદિ ત્રણ ગુણે મેળવવા જોઈએ, જેની વાત આપણે કરી આવ્યા.
સમ્યગ્દર્શન ગુણની પ્રધાનતાઃ સમ્યગ્દર્શન ગુણ, એ આત્માના મોક્ષને સાધવાને માટે મૂળભૂત ગુણ છે. મુક્તિના માર્ગને દર્શાવતાં પૂજ્યપાદ પૂર્વધર આચાર્યભગવાન શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિજી મહારાજાએ શ્રી તત્વાર્થસૂત્રની રચના કરતાં સૌથી પહેલું જ સૂત્ર એ મૂકયું છે કે-“ સર -જ્ઞાન
ત્રાળિ મોક્ષમાસમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યફચારિત્ર, એ મેક્ષમાર્ગ છે. સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્રચારિત્રમાં, સમ્યગ્દર્શનને પહેલું મૂકવાનું કારણ એ છે કે–સમ્યગ્દર્શનના અભાવમાં જે જ્ઞાન હોય છે, તે પણ સમ્યફ હોતું નથી અને સમ્યગ્દર્શનના અભાવમાં જે ચારિત્ર હોય તે તે પણ સમ્યક્રચારિત્ર હોઈ શકતું જ નથી. સમ્યગ્દર્શનના અભાવમાં જેટલું જ્ઞાન એ અજ્ઞાન અથવા એ મિથ્યાજ્ઞાન છે, અને જેટલું ચારિત્ર એ કાયકષ્ટ અથવા તે જીવને સંસારમાં રઝળાવનારું મિથ્યા ચારિત્ર છે. આ ચારિત્રમાં સઘળીય સત્કરણીઓનો સમાવેશ થઈ જાય છે અને એથી દુનિયામાં મનાતી
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
