________________
સમ્યગદન-૧ કમ્પની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કાને કહેવાય ?
હવે આપણે પહેલાં એ જોઈએ કે કર્મની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કાને કહેવાય છે ? કારણ કે કર્મીની ચરમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને ક્ષય થયા બાદ જ જીવને ખીજ આદિના ક્રમે કરીને સમ્યકૃત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. અને તે ક્રમે કરીને પણ સમ્યક્ત્વ અપૂર્ણાંકરણથી સાધ્ય છે—એમ શાસ્ત્રકાર પરમષિ આએ છઠ્ઠી વિશિકાની આદિમાં જ ફરમાવ્યુ છે. જીવની સાથે અનાદિકાળથી જડ કર્મીના યાગ છે, અને એ કર્મીના મુખ્ય વિભાગે આઠ છે, એમ જ્ઞાનીએ ફરમાવે છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શોનાવરણીય, વેદનીય, મેાહનીય, આયુષ્ય, નામ, ગોત્ર અને અંતરાય આ આઠ મુખ્ય વિભાગેામાં સઘળાંચ કમેર્દને સમાવેશ થઈ જાય છે. આ આઠ પ્રકારનાં કર્મોમાંથી પહેલાં ત્રણ અને છેલ્લું એક, એટલે જ્ઞાનાવરણીય, દેશનાવરણીય, વેદનીય અને અંતરાય-આ ચાર ક ઘાતીકાં તરીકે ઓળખાય છે. અને બાકીનાં ચાર કર્માં અઘાતી કર્મી તરીકે ઓળખાય છે. આ આઠેય કર્માની સ્થિતિ એકસરખી નથી.
૩૨૮ ]
કર્મીની સ્થિતિના અર્થ એ છે કે વધુમાં વધુ તેટલા કાળ પન્ત એ કમને એ કમ ઉદયમાં આવ્યા પછીથી ભોગવી શકાય; અથવા તા એ કર્મ ઉદયમાં આવ્યા પછીથી તે જો વધુમાં વધુ સમયને માટે ટકી શકે, તે તે તેની જેટલી સ્થિતિ બંધાયેલી હોય તેટલા સમયને માટે જ તે આત્માની સાથે ટકી શકે. બધાં જ કર્મી પોતાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળાં જ ખંધાયેલાં હાય છે અથવા બધાય છે તેવા પણ નિયમ નથી. જેમ કે–જ્ઞાનાવરણીય કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસ કોટાકોઢી સાગરોપમની છે, તેમ બાકીનાં ત્રણ કર્મીની એટલે કે દર્શનાવરણીય, વેદનીય, અને અંતરાય–એ ત્રણ કર્મીની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસ કાટાકેઇટ સાગરોપમની છે. માહનીય કર્મીની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સિત્તેર કાટાકોટિ સાગરોપમની છે. જ્યારે નામકમ અને ગાત્રક એ એ ક્રમોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ "વીસ કાટાટ સાગરોપમની છે. છેલ્લે રહ્યું જે એક આયુષ્ય કર્મ, તેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ તેત્રીસ સાગરોપમની છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
