________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/કાળ-૧/ગાથા-૧-૨
ઢાળ પહેલી (રાગ : ઋષભનો વંશ રયણાયરો-એ દેશી)
ગાથા :
પડિક્કમણ તે આવશ્યક, રૂઢિ સામાન્ય પયત્વો રે; સામાયિક-ચઉવીસત્યો, વંદન-પડિક્કમણત્વો રે. ૧ શ્રુત-રસ ભવિયાં! ચાખજો, રાખજો ગુરુકુલવાસો રે; ભાખજે સત્ય, અસત્યને નાખજે, હિત એ અભ્યાસો રે. ૨
શ્રુત-રસ ભવિયાં ! ચાખમે. એ આંકણી. ગાથાર્થ :
પ્રતિક્રમણ તે આવશ્યક છે. એ પ્રમાણે રૂઢિથી સામાન્ય પદાર્થ છે-છ આવશ્યકમય પ્રતિક્રમણ છે તે પ્રકારનો રૂઢિથી સામાન્ય પદાર્થ છે. સામાયિક, ચઉવિસત્થો, વંદન, પ્રતિક્રમણ. વ્યુતરસિકભવિયાં=હે ભવિકો! મૃતરસને ચાખજે, ગુરુકુલવાસ રાખજે ગુરુકુલવાસને સેવજે. સત્યને ભાખજો કહેજો અને અસત્યને દૂર ફેંકજો એ હિતનો અભ્યાસ છે.IIII ભાવાર્થ :
સક્ઝાયકારે પ્રતિજ્ઞા કરી કે “પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સક્ઝાય”નો સરસ સ્વાધ્યાય કરશું. તેથી પ્રતિક્રમણ શું છે તે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે : પ્રતિક્રમણ છે આવશ્યકમય છે એ પ્રકારનો રૂઢિથી સામાન્ય પદાર્થ છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય છે કે છ આવશ્યક અંતર્ગત જે “પ્રતિક્રમણ આવશ્યક” છે તે પ્રતિક્રમણ શબ્દની વ્યુત્પત્તિને આશ્રયી પાપથી પાછા ફરવાની ક્રિયારૂપે છે. પરંતુ જે સાધુ અને શ્રાવકો સવાર-સાંજ પ્રતિક્રમણ કરે છે તે પ્રતિક્રમણ તો આવશ્યક કૃત્યરૂપ છે. એ પ્રકારનો રૂઢિથી પ્રતિક્રમણનો સામાન્ય અર્થ છે. અને તે પ્રતિક્રમણનાં અંગભૂત છે આવશ્યક છે. તેમાંથી પ્રસ્તુત ગાથામાં ૪ આવશ્યકનાં નામો બતાવે છે. (૧) સામાયિક (૨) ચતુર્વિશતિસ્તવ (૩) વંદન-ગુરુને વંદન (૪) પ્રતિક્રમણ=પાપથી પાછા ફરવાની ક્રિયા. વળી કહે છે કે, હે ભવિક જીવો !
