________________
૧૦.
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય,ઢાળ-૧/ગાથા-૩થી ૬ સમભાવનો પરિણામ ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામે. સામાયિક આવશ્યકથી ચારિત્રચારની શુદ્ધિ થાય છે.
બીજું આવશ્યક “ચતુર્વિશતિસ્તવ આવશ્યક”રૂપ છે. જેમાં ૨૪ તીર્થકરોના ગુણોનું કીર્તન છે. આ રીતના કીર્તનથી સ્વીકારાયેલા સામાયિકનો પરિણામ અતિશય-અતિશયતર થાય છે, કેમ કે તીર્થકરો સામાયિકના પ્રકર્ષને પામેલા છે. આથી જ સમભાવના પ્રકર્ષરૂપ વીતરાગના ગુણોના કીર્તનથી સામાયિક પ્રત્યેનો પક્ષપાત વૃદ્ધિ પામે તે અર્થે જ બીજું આવશ્યક છે. “ચવિસત્યો આવશ્યક"થી દર્શનાચારની શુદ્ધિ થાય છે; કેમ કે જિનગુણનાં કીર્તન-કાળમાં જિનગણના પરમાર્થને સ્પર્શનાર દર્શનશક્તિની વૃદ્ધિ થાય છે.
ત્રીજું આવશ્યક “વંદન આવશ્યક છે. જેમાં ગુણવાન એવા પંચમહાવ્રતધારી સુસાધુની પ્રતિપત્તિ=ભક્તિ, કરવામાં આવે છે અને આ વંદન ક્રિયાથી પણ સામાયિકનો પરિણામ જ વૃદ્ધિ પામે છે; કેમ કે જેમ તીર્થંકરો સામાયિકના પ્રકર્ષવાળા છે તેમ સુસાધુઓ પણ તીર્થંકરનાં વચનાનુસાર સામાયિકના પ્રકર્ષને સાધી રહ્યા છે. તેથી તેઓ પ્રત્યેનો ભક્તિનો પરિણામ એ સામાયિક પ્રત્યેના રાગના જ અતિશયનું કારણ છે. જેનાથી સામાયિકનો પરિણામ વૃદ્ધિ પામે છે. આ રીતે સામાયિકના પરિણામને સ્થિર કરી જિનગુણકીર્તન દ્વારા અને ગુણવાન ગુરુને વંદનની ક્રિયા દ્વારા સમભાવની વૃદ્ધિ સાધુ કે શ્રાવક કરે છે. “વંદન આવશ્યક”થી જ્ઞાનાચાર આદિની શુદ્ધિ થાય છે; કેમ કે સુસાધુમાં વર્તતા જ્ઞાનાદિ પ્રત્યે રાગની વૃદ્ધિ થાય છે.
ચોથું આવશ્યક “પ્રતિક્રમણ આવશ્યક” છે. સાધુ પોતાના સંયમજીવનમાં લાગેલા અતિચારોની શુદ્ધિ અર્થે કે દેશવિરતિધર શ્રાવક પોતાના શ્રાવકજીવનમાં લાગેલા અતિચારોની શુદ્ધિ અર્થે અતિક્રમની ઘણી નિંદા કરે છે–સ્વીકારેલાં વ્રતોમાં જે અતિક્રમણ થયેલું હોય મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન થયેલું હોય, તેની ઘણી નિંદા કરે છે. જે નિંદાથી વિરતિ પ્રત્યેનો રાગભાવ જ પ્રકર્ષવાળો થાય છે અને પૂર્વમાં પ્રમાદવશ જે અતિચારો સેવાયેલા હોય તેના પ્રત્યે પણ અત્યંત જુગુપ્સાભાવ થાય છે. આનાથી પણ સ્વીકારાયેલું સામાયિક જ વિશુદ્ધતર બને છે. અને સ્વીકારાયેલાં વ્રતોને નિરતિચાર પાળવાને અનુકૂળ શક્તિનો સંચય થાય છે.
