________________
૯૪
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય)ઢાળ-૧૧/ગાથા-૮-૯ તોપણ શુભયોગ દ્વારા મનને બાંધી શકાય છે. શુભયોગથી અર્થાત્ શુભ કૃત્યોથી આત્મા ભાવિત થાય તે પ્રકારે પ્રયત્ન કરવાથી મન તે શુભત્યોમાં બંધાયેલું રહે છે. મન શુભકૃત્યોમાં બંધાયેલું રહેવાને કારણે તત્ત્વથી ભાવિત મતિ થવાથી શાંતરસનો અનુભવ પ્રગટે છે અને તે શાંતરસ રૂપ અનુભવના બળથી પ્રતિક્રમણના ફળની પ્રાપ્તિ રૂપ પારને પ્રાપ્ત કરાય છે. એમ જ=આ પ્રકારના પદાર્થને ઉપસ્થિત કરીને, પ્રતિક્રમણનો અપર પર્યાય “પડિઅરણા” કહેલ છે.
આશય એ છે કે અશુભયોગના સંસ્કારોને કારણે પ્રતિક્રમણની ક્રિયાકાળમાં મન અન્યત્ર જાય છે પરંતુ અન્યત્ર જતા તે મનને વારવા માટે તેને શુભયોગોમાં યત્નપૂર્વક રમાડવામાં આવે અને શુભયોગથી ભાવિત થયેલું મન તે ક્રિયા કરે તો તેનાથી શાંતરસનો અનુભવ થાય છે અને તે શાંતરસના અનુભવથી આત્મા પાપથી પર બને છે. તે બતાવવા માટે પ્રતિક્રમણનો “પ્રતિકરણ” પર્યાય કહ્યો છે. ll૮મા
ગાથા :
પડિઅરણા ગતિ ગુણ તણી, અશુભથી તે પડિકંતિ હે મિત્ત ! તિહાં પ્રાસાદ દષ્ટાંત છે, સુણો ટાલી મનભ્રાંતિ હે મિત્ત !
હું જાણું૦ ૯ ગાથાર્થ -
પ્રતિકરણ' ક્રિયાની ગતિ-પ્રવૃત્તિ, ગુણ તણી છે; કેમ કે અશુભથી અર્થાત્ અશુભમનથી તે પડિકંતિ તે દોષનું પ્રતિકરણ કરે છે. તેમાં પ્રાસાદનું દષ્ટાંત છે. જે મનની ભ્રાંતિ ટાળીને સાંભળો. III ભાવાર્થ -
અત્યાર સુધી આઠ ગાથાઓ દ્વારા કહ્યું કે મન સ્થિર થતું નથી તેથી વચન અને કાયાથી જ પ્રતિક્રમણની ક્રિયા થાય છે. તેના સમાધાનરૂપે મનને કેમ સ્થિર કરવું તે બતાવીને મન-વચન-કાયાના શુભયોગથી પ્રતિક્રમણ કરવામાં
