________________
૯
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાયઢિાળ-૧૧/ગાથા-૧૦થી ૧૯ બાંધવાથી સાધુને કે શ્રાવકને જે અતિચારો લાગેલા હોય તેનાથી પ્રતિચરણની ક્રિયા થાય છે અને તેમાં પ્રાસાદનું દૃષ્ટાંત આપે છે.
કોઈ એક નગરમાં એક વાણિયો હતો અને તેણે રત્નથી પૂર્ણ એક પ્રાસાદ કર્યો. અહીં વાણિયાના સ્થાને આચાર્ય ભગવંત છે અને પ્રાસાદના સ્થાને સંયમ છે. તેથી આચાર્યએ પોતાના જીવનમાં રત્નથી પૂર્ણ ઘણા ગુણોથી પૂર્ણ, એવો સંયમરૂપી પ્રાસાદ કર્યો અને તે પ્રાસાદ કર્યા પછી તે વાણિયો તે પ્રાસાદ સ્ત્રીને સોંપીને અવિષાદપૂર્વક દિગુયાત્રા માટે જાય છે. તેમ આચાર્યએ પણ પોતાના જીવનમાં રત્નરૂપી પ્રાસાદ કર્યો અને તે પ્રાસાદ યોગ્ય શિષ્યને આપે છે. ગુરુના વચનાનુસાર અનેક ગુણોથી યુક્ત એવો પ્રાસાદ અર્થાત્ ગ્રહણશિક્ષા અને આસેવનશિક્ષા દ્વારા અનેક ગુણોથી યુક્ત એવો પ્રાસાદ શિષ્યને પ્રાપ્ત થાય છે.
ત્યારપછી “આ પ્રાસાદનું તારે રક્ષણ કરવું” એમ ઉપદેશ આપીને તે આચાર્ય તે વાણિયાની જેમ અધિક રત્નોની પ્રાપ્તિ અર્થે અન્ય ઉચિત કૃત્યોમાં વ્યાપારવાળા થાય છે. અર્થાત્ આચાર્ય ભગવંત સંયમજીવનમાં પહેલાં પોતે શાસ્ત્રો ભણી નિપુણ થાય છે અને પછી શિષ્યોને શાસ્ત્રમાં નિપુણ કરે છે. આ રીતે ગચ્છમાં રહેલા સર્વ સાધુઓ ભગવાનના વચનાનુસાર સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે તે પ્રમાણે ગચ્છની સાર-સંભાળ કરી અને યોગ્ય શિષ્ય નિષ્પન્ન થયો હોય તો તે આચાર્ય તે શિષ્યને પોતાના ગચ્છની વ્યવસ્થાની સર્વ પ્રવૃત્તિનો ભાર સોંપીને પોતાની શક્તિ હોય તો જિનકલ્પ સ્વીકારવા માટે કેટલોક કાળ યોગ્ય શિષ્યને ગચ્છનો ભાર સોંપી પોતે ધ્યાનાદિમાં યત્ન કરે છે અને જિનકલ્પ
સ્વીકારવાની શક્તિ ન હોય તો શાસ્ત્રોથી ભાવિત થવા માટે ધ્યાનપરાયણ થાય છે. જે પ્રથમની સ્ત્રીને રત્નનો પ્રાસાદ સોંપીને દેશાંતર જનાર વાણિયાની પ્રવૃત્તિ તુલ્ય છે.
જેથી તે આચાર્ય સૂત્ર-અર્થના પરાવર્તનથી આત્માને ભાવિત કરીને વિશેષ પ્રકારના ગુણ રૂપી રત્નોની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે. વળી, કોઈક નિમિત્તે આચાર્ય ભગવંત પોતે ગચ્છની પરિસ્થિતિ જોવા પ્રયત્ન કરે અને જેને ચારિત્રરૂપ મહેલ સોંપ્યો છે તે શિષ્ય પ્રમાદવાળો જણાય તો પ્રથમની સ્ત્રીને દૂર કરી બીજી
