________________
૧૧૦
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાયઢાળ-૧૩/ગાથા-૧થી ૬
ગાથાર્થ :
જિનવર નૃપતિ છે ઉપનયમાં અરિહંત ભગવાન નૃપતિ છે અને વિષયો વિષમિશ્રિત ભોજ્ય છે અને ભગવાને તેનાથી ભવિજીવોને વાર્યા છે. રાગી વિષયોમાં રાગી, ભવમાં ભમે અને વૈરાગી તરે. વાચક યશ= યશોવિજયજી મહારાજ તે સંભારે-તેઓનાં ગુણગાન કરે છે. III ભાવાર્થ :
પ્રતિક્રમણનો ચોથો પર્યાય “વારણા” છે અને તે વારણા સાધુને પ્રમાદથી વારણ કરવું. તેમાં વિષથી યુક્ત એવું તલાવરોનું= સૈનિકોનું દૃષ્ટાંત કહ્યું છે. તે આ પ્રમાણે છે.
એક નગરમાં એક રાજા વસે છે. તેમ સંસારરૂપી નગરમાં મોહરૂપી રાજા વસે છે. અને જેમ તે રાજાએ જાણ્યું કે પરદલ શત્રુનું સૈન્ય, આવ્યું છે તેમ કર્મરાજાએ જાણ્યું કે મારા સંસારરૂપી રાજ્યનો નાશ કરવા માટે તીર્થકરો જમ્યા છે. તેથી તે પરદલથી પોતાનું રક્ષણ કરવા માટે જેમ તે રાજાએ વચમાં આવતાં ગામોમાં ભક્ષ્ય ભોજન, મીઠાં જલો હતાં તેમાં વિષ નાંખ્યું. તેમ ભગવાનના વચનથી ભાવિત થઈને યોગમાર્ગમાં ચાલનારા મહાત્માઓ પોતાના રાજ્યનો નાશ ન કરે તે માટે મોહરાજાએ સંસારમાં ભોગસામગ્રીરૂપ વિષયોમાં અર્થાત્ સંયમજીવનમાં બાધ કરે એવા સુંદર આહાર, સુંદર વસ્ત્રો, સુંદર વસતિ આદિમાં રાગ ઉત્પન્ન થાય તેવું વિષ નાંખ્યું. અને જેમ તે પ્રતિરાજાએ પડહથી ઘોષણા કરાવી કે ભક્ષ્ય ભોજ્ય પદાર્થો ખાશે તથા મીઠાં જલ પીશે તે મૃત્યુને પામશે અને જે દૂરથી લાવેલાં ભોજન અને ખારાં પાણી પીશે તે જીવશે. તેમ ભગવાને પણ ભોગ્ય પદાર્થોમાં ભેળવેલા રાગરૂપી ઝેરથી રક્ષણ કરવા માટે સાધુને અંતઃપ્રાંત અને તુચ્છ ભોજન કરવાનું કહ્યું. નિર્દોષ વસતિ અને સંયમની વૃદ્ધિના ઉપાયોને સેવવાનું કહ્યું. પરંતુ ઇન્દ્રિયોને અનુકૂળ એવા આહાર આદિ ગ્રહણ કરવા રૂપ મીઠાં પીણા વગેર પીવાનો નિષેધ કર્યો. જેમ તે રાજાની આજ્ઞાનું પાલન જેણે કર્યું તે જીવ્યા. તેમ જે સાધુઓએ ભગવાનની આજ્ઞા અનુસાર ભોજન-પાન આદિ કરીને સંયમની યતના કરી તેઓ જીવ્યા. જેમ તે સૈનિકોએ શાતાના અર્થી થઈને સુંદર ભોજન ખાધાં અને મીઠું પાણી પીધું
