________________
૧૦૦
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૧૧/ગાથા-૧૦થી ૧૯ સ્ત્રીને જેમ તે વાણિયાએ પ્રાસાદ સોંપ્યો તેમ આચાર્ય ભગવંત અન્ય યોગ્ય શિષ્યને ગચ્છનો ભાર સોંપે છે. અને તે નવો શિષ્ય પ્રાસાદની સુખપૂર્વક રક્ષા કરે તો તે શિષ્યને પોતાની પદવી આપે છે. જે બીજી સ્ત્રીને તે વાણિયાએ ઘરની સ્વામીની કરી તેમ તે આચાર્યએ તે શિષ્યને મહાકલ્યાણનું કારણ એવું પોતાનું પદ આપ્યું તેમ જાણવું.
અહીં વિશેષ એ છે કે જેમ તે વાણિયાની પ્રથમ સ્ત્રીએ સ્નાન, વિલેપન, આદિમાં વ્યગ્ર રહીને પ્રાસાદનું રક્ષણ કર્યું નહિ પરંતુ ઉપેક્ષા કરી. તેમ જે સાધુ કે જે શ્રાવક ગુરુથી પ્રાપ્ત થયેલ સંયમરૂપી પ્રાસાદનું રક્ષણ કરતા નથી પરંતુ સાધુ ૨સગારવ, ઋદ્ધિગારવ, સાતાગારવમાં પ્રવૃત્ત રહે છે અને શ્રાવક સંસારની પ્રવૃત્તિઓમાં પ્રવૃત્ત રહે છે, અને અતિચારો સેવ્યા પછી માત્ર દ્રવ્યથી પ્રતિક્રમણની ક્રિયા કરે છે પરંતુ મન-વચન-કાયાના દૃઢ યત્નપૂર્વક તેનું શોધન કરતા નથી તે સાધુ કે શ્રાવક જેમ પહેલી સ્ત્રીએ તે પ્રાસાદનો વિનાશ કર્યો તેમ સંયમરૂપી પ્રસાદનો વિનાશ કરે છે. જેમ તે ઘરધણીએ તે સ્ત્રીને કાઢી મૂકી અને તેથી તે દુઃખી થઈ તેમ જેઓ સંયમરૂપી પ્રાસાદનું રક્ષણ કરતા નથી તેઓ દ્રવ્યથી પ્રતિક્રમણ કરવા છતાં અતિચારોની શુદ્ધિ ન થવાને કારણે દુર્ગતિઓની પરંપરાને પ્રાપ્ત કરે છે તેથી દુ:ખી થાય છે. વળી, જેમ તે બીજી સ્ત્રી પ્રાસાદની બરાબર યતના કરે છે, ત્રણે સંધ્યાએ તેને જુએ છે અને ક્યાંક પ્રાસાદ ભાંગ્યો હોય તો તુરંત તેનું સમારકામ કરાવે છે તેથી તે પ્રાસાદ સુંદર રહે છે. તેમ જે સાધુ કે શ્રાવક આચાર્ય પાસેથી ગુણરૂપી રત્નોથી ભરેલા સંયમના પ્રાસાદને પામીને ત્રણે સંધ્યાએ સંયમ જીવનના અતિચારોનું આલોચન કરે છે અને ક્યાંક સ્ખલના થઈ હોય તો પ્રતિક્રમણની ક્રિયા દ્વારા “પ્રતિચરણ” કરે છે તેમનો સંયમરૂપી પ્રાસાદ અખંડિત રહે છે. જેમ તે બીજી સ્ત્રી પ્રાસાદની પ્રતિચરણાને કા૨ણે ઘરની સ્વામિની થઈ અને સુખને પામી તેમ જે સાધુ કે શ્રાવક પ્રતિક્રમણની ક્રિયા દ્વારા અતિચારોની પ્રતિચરણા કરે છે તે સદ્ગતિની પરંપરા દ્વારા અંતે મોક્ષસુખના ભાગી થાય છે. આ રીતે જે સાધુ કે શ્રાવક સંયમરૂપી પ્રાસાદને સ્થિર કરે છે તે સુંદર યશને પામનાર જગતના ઈશ થાય છે અર્થાત્ મોક્ષસુખને પામે છે.
