________________
CG
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૧૧/ગાથા-૨થી ૪
બાથ શરીરે ઘાલીએ, નગને ન બાથ ઘસાઈ હે મિત્ત ! સરોવર હોય તો તરી શકાં, સાહામી ગંગ ન કરાઇ હે મિત્ત ! કાંઈo ૩ વચન કાયા તે તો બાંધીએ, મન નવિ બાંધ્યો જાય હે મિત્ત ! મન બાંધ્યા વિણ પ્રભુ ના મિલે,
કિરિયા નિફલ થાય હે મિત્ત! કાંઈ. ૪ ગાથાર્થ -
નદી હોય તો બાંધીએ. સમુદ્ર કાંઈ બાંધ્યો જાય નહીં, લઘુ નગ નાનો પર્વત, હોય તો આરોહણ કરીએ પણ મેરુપર્વત ઉપર આરોહણ થઈ શકે નહીં.
શરીરને બાથ આપી શકાય પરંતુ પર્વતને બાથ આપી શકાય નહિ. સરોવર હોય તો તરી શકાય, ગંગાનદી સામે પૂરે તરાય નહિ. તેમ વચન-કાયા તે તો બાંધીએ (પણ) મન બાંધ્યું ન જાય, મન બાંધ્યા વિના પ્રભુ મળે નહિ, ક્રિયા નિષ્ફળ જાય. ર-૩-૪ll ભાવાર્થ
મનને આત્મભાવમાં સ્થિર કરવું દુષ્કર છે તે નદી આદિના દૃષ્ટાંતથી બતાવે છે.
નદી ઉપર પાળ બાંધી શકાય પરંતુ સમુદ્ર ઉપર પાળ બાંધી શકાતી નથી. અર્થાત્ નદી હોય તો પાળ બાંધીને તેના પાણીના વહેણને અન્યત્ર જતું અટકાવી શકાય પરંતુ સમુદ્રને પાળથી બાંધી શકાય નહિ. તેમ જે સંસારી જીવોના મન માટે સમુદ્ર જેટલી બહારની દુનિયા છે તે જીવો પ્રતિક્રમણાદિ ક્રિયામાં મનને બાંધી શકતા નથી. પરંતુ જે સાધુઓ કે શ્રાવકોએ તત્ત્વની ભાવનાથી બહારની દુનિયા ઘણી કાપી નાંખી છે તેવા સાધુ કે શ્રાવક પ્રતિક્રમણની ક્રિયા કરે તો જેમ નદીના વહેણને બાંધી શકાય છે તેમ બાહ્ય ત્યાગ કરીને સંસારના વિષયોમાં
