________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાયઢાળ-૨/ગાથા-૧થી ૬ ભાવાર્થ :
નામ-સ્થાપના-દ્રવ્ય-ભાવ એમ ચારે નિપાથી દેવ વંદનીય છે તેથી ‘દેવવંદન” કરતી વખતે ચારે નિક્ષેપાથી દેવને વંદન કરવું આવશ્યક છે. તેથી સૌ પ્રથમ નમુસ્કુર્ણ સૂત્રમાં “નમુત્થણે અરિહંતાણ...થી નમો જિણાણે જિઅભયાણ સુધીના પાઠ દ્વારા ભાવતીર્થકરને નમસ્કાર કરાય છે. આવા જે ભાવતીર્થકર ભૂતકાળમાં થયા છે અને ભવિષ્યમાં થશે તે “દ્રવ્યતીર્થકર' કહેવાય છે. અને નમુત્થણ સૂત્રના “જે અ અઈયા સિદ્ધાથી તિવિહેણ વંદામિ”સુધી દ્રવ્યતીર્થકરને વંદન કરાય છે; કેમ કે તીર્થકર સન્માર્ગના પ્રવર્તન દ્વારા જગતનું અત્યંત હિત કરનારા છે. તેથી જેમ ભાવતીર્થંકર પૂજ્ય છે, તેમ દ્રવ્યતીર્થકર પણ પૂજ્ય છે. વળી ભાવતીર્થંકરના વિરહકાળમાં ભાવતીર્થંકરની ઉપસ્થિતિનું પ્રબલ કારણ જિનપ્રતિમા છે તેથી બીજા અધિકારમાં દ્રજિનને નમસ્કાર કર્યા પછી ત્રીજા અધિકારમાં “અરિહંત ચેઈયાણ' સૂત્ર દ્વારા સ્થાપનાજિનને નમસ્કાર કરાય છે. વળી, જેમ જિનની સ્થાપના જિન સાથે સંબંધિત હોવાથી વંદનીય છે તેમ જિનનું નામ પણ જિન સાથે સંબંધિત હોવાથી વંદનીય છે. તેથી ચોથા અધિકારમાં “લોગસ્સ” સૂત્ર દ્વારા જિનેશ્વર ભગવાનના નામનું કીર્તન કરાય છે. આ રીતે ચાર નિપાથી જિનેશ્વર ભગવાનને નમસ્કાર કર્યા પછી ભાવના પ્રકર્ષ અર્થે ત્રણલોકમા રહેલા સર્વ સ્થાપનાદિનને નમસ્કાર કરવા અર્થે “સવ્વલોએ અરિહંત ચેઈયાણ” સૂત્ર દ્વારા પાંચમો અધિકાર છે. પછી “પુખરવરદીવઢની પ્રથમ ગાથા દ્વારા છઠ્ઠા અધિકારમાં અઢીદ્વીપમાં રહેલા સર્વ વિહરમાન જિનેશ્વર ભગવંતોને ભક્તિ અર્થે નમસ્કાર કરાય છે. જેના દ્વારા તીર્થંકર પ્રત્યેનો જ ભક્તિનો ભાવ પ્રકર્ષવાળો બને છે.
આ રીતે, તીર્થકરને નમસ્કાર કર્યા પછી તીર્થંકરથી નિષ્પન્ન થયેલ શ્રુતજ્ઞાનનો સાતમો અધિકાર છે. જેથી “પુખરવરદીવઢે”ની બાકીની ગાથા અને “સુઅસ્સ ભગવઓ સૂત્ર' દ્વારા શ્રુતજ્ઞાનને વંદન કરીને તીર્થકર દ્વારા ઉપદેશાવેલ શ્રુતની ભક્તિ થાય. જે ભક્તિ પણ પરમાર્થથી દેવની ભક્તિમાં જ વિશ્રાંત પામે છે. વળી, “સિદ્ધાણં બુદ્ધાણં સૂત્ર”ની પહેલી ગાથા રૂપ આઠમા અધિકારમાં સિદ્ધ ભગવંતોની સ્તુતિ છે. જે તીર્થકર ભગવંત દ્વારા ઉપદેશાવેલ શ્રુતધર્મનું ફળ છે. અને તે તીર્થકરની તત્ત્વકાય અવસ્થા છે. તેથી સિદ્ધ ભગવંતોની સ્તુતિ પણ
