________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૧૦/ગાથા-૧થી ૪
ઢાળ દસમી – પ્રતિક્રમણના પ્રથમ “પ્રતિક્રમણ” શબ્દનો અર્થ અને તેના ઉપર “અધ્વ”નું દષ્ટાંત
(રાગ : નંદલાલ વજાવે વાંસલી અથવા તું મતવાલે સાજના-એ દેશી)
ગાથા :
પડિક્કમણ પદારથ આસરી, કહું અધ્યતણો દિäતો રે; ઈક પુરે નૃપ છે તે બાહિરે, ઘર કરવાને સંબંતો રે. ૧ તુહે જોજો રે ભાવ સોહામણો, જે વેધક હુએ તે જાણે રે; મૂરખ તે ઔષધ કાનનું, આંખે ઘાલી નિજમતિ તાણે રે. ૨ તુહે જોજો રે ભાવ સોહામણો-એ આંકણી. તિહાં બાંધ્યું સૂત્ર ભલે દિને, રખવાલા મેલ્યા સારા રે; હણવો તે જે ઈહાં પેસશે', ઈસ્યા કીધા પૂકારા રે. તુમ્હ૦ ૩ “જે પાછે પગલે ઓસરે, રાખીને તેહના પ્રાણ રે'; “ ઈમ કહી તે સજ્જ હુઈ રહ્યા, ધરી હાથમાં ધનુષ ને બાણ રે.
તુમ્હ૦ ૪ ગાથાર્થ :પ્રતિક્રમણ પદાર્થને આશ્રયીને અતણોત્રમાર્ગમણો, દષ્ટાંત કહું છું.
એક નગરમાં એક રાજા છે. તે (રાજા) નગરની બાહિરે-નગરની બહાર, માર્ગમાં ઘર=મહેલ, કરવાના સંભ્રાંતવાળો–સંકલ્પવાળો, છે. તમે જોજો ભાવ સોહામણો છે પ્રતિક્રમણ શબ્દનો ભાવ સોહમણો છે. જે વેધક સૂત્મપ્રજ્ઞાવાળો, હોય તે જાણે અને જે મૂર્ખ હોય તે કાનનું ઓષધ આંખમાં નાખીને નિજમતિને તાણે છેઃબૂમાબૂમ કરે છે. હવે તે રાજા ઘર બાંધવા માટે શું કરે છે તે બતાવે છે – શુભદિવસે તે નગરના બહારના સ્થાનમાં સૂત્ર બાંધ્યું ઘર કરવાના સ્થાને દોરડાં બાંધ્યાં અને સારા રખવાળા રક્ષકો, મૂક્યા અને તેઓને કહ્યું કે જે આ સૂત્રના દોરડાંના, અંદરમાં પેસે=પ્રવેશે, તેને હણજો મા.
