________________
૮૬
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૧૦/ગાથા-૮-૯ એમ સત્ય સ્વીકારી અને પાપથી પાછા પગલે પાછો ફરેલો સુખ પામ્યો. પ્રતિક્રમણથી પ્રમાદનો અતિક્રમ કરે છે થયેલા પ્રમાદની શુદ્ધિ કરે છે અહીં રાગાદિ રખવાલા છે તે જો પ્રશસ્તરૂપે જોડીયે આ દષ્ટાંતને ઉચિત રીતે પ્રતિક્રમણમાં જોડીયે, તો “સુજસ'ના સુગાલા થાય-સુયશનાં સુંદર વચનો થાય. I૮-૯l , ભાવાર્થ
તે અધ્વના દૃષ્ટાંતમાં રાજા સ્થાનીય તીર્થંકર છે અને ગૃહ=મહેલ, કરવાનો જે માર્ગ છે તે સ્થાનીય સંયમમાર્ગ છે. રાજાએ તે માર્ગનું રક્ષણ કરવાનું રક્ષકોને કહેલું તેમ અહીં તીર્થકરોએ સાધુ કે શ્રાવકને સંયમનું રક્ષણ કરવાનું કહ્યું છે અને ચૂક્યો તેને રખવાલે હણ્યો. એમ જે સાધુ સંયમથી ચૂક્યા અને પાછા પગલે પ્રતિક્રમણની ક્રિયાથી પાછા વળતા નથી તેને રાગાદિ રખવાલે હણ્યા. તેથી તે સાધુ ભોગના સંયોગને પામ્યા નહિ સંયમના સેવનથી સુંદર સુગતિ અને મોક્ષ રૂ૫ ફળને પામ્યા નહિ પરંતુ દુર્ગતિમાં રખડ્યા. પરંતુ જેમ તે બીજો ગામડિયો સત્યભાષી હતો તેથી રક્ષકોને કહે છે કે “હું અજ્ઞાનથી પેઠો છું” માટે મને હણશો નહીં તેમ જે સાધુ અનાભોગથી પાપ કર્યા પછી પ્રતિપગલે પાપથી પાછા ફરે છે અને ફરી તે પાપ ન થાય તેવો દઢ યત્ન કરે છે તે સત્યભાષી સાધુ પ્રતિક્રમણના ફલને પામે છે. અને તેથી અતિચારવાળું થયેલું તેનું સંયમ શુદ્ધ થાય છે. જેના ફલરૂપે તે સાધુ સુગતિને અને પરંપરાએ મોક્ષસુખને પામે છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે જે પ્રકારનું પાપ થયું હોય તે પાપમાં જે પ્રકારનો તીવ્રભાવ હોય તત્ સદશ=તેના સરખા, તીવ્રભાવથી કે તેનાથી અધિક તીવ્રભાવથી પશ્ચાત્તાપનો પરિણામ થાય તો તે પાપ નાશ પામે એ પ્રકારનો નિયમ છે. તેથી અતિચારના સેવનરૂપ પાપકાળમાં જે પરિણામ હતો તત્ સદશ કે તેનાથી તીવ્ર સંવેગનો પરિણામ પ્રતિક્રમણની ક્રિયાથી થાય તો તે પાપ નાશ પામે. મંદ સંવેગથી પ્રતિક્રમણ કરવામાં આવે તો પાપની કાંઈક શિથિલતા થાય પણ સંપૂર્ણ પાપ નાશ પામે નહિ અને સંવેગશૂન્ય પ્રતિક્રમણ કરવામાં આવે તો લેશ પણ પાપ નાશ પામે નહિ. માટે પ્રતિક્રમણની ક્રિયા કાળમાં બોલાતા સૂત્રોના
