________________
૨૫
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય)ઢાળ-૩/ગાથા-૪ ભાવાર્થ
પૂર્વ ગાથામાં કહ્યું કે, સાધુ દિવસ દરમિયાન લાગેલા અતિચારોનું “સયણાસણ” ગાથાથી આલોચન કરે છે. હવે તે શું કામ આલોચન કરે છે, તેથી કહે છે.
ગુરુસાક્ષીએ તે અતિચારોનું આલોચન કરવા અર્થે પૂર્વમાં કહ્યું તે પ્રકારે મનથી અતિચારોનું ચિંતવન કરે છે અને ત્યારપછી તે અતિચારો ગુરુને કહે છે; કઈ રીતે કહે છે તે સક્ઝાયકાર સ્વયં આગળ કહેશે :
વળી, જેમ સાધુ ચારિત્રની શુદ્ધિ અર્થે કાઉસ્સગ્નમાં “સયણાસણની ગાથા બોલે છે તેમ શ્રાવક શું બોલે છે તે બતાવે છે. શ્રાવક અતિચારસૂત્રની આઠ ગાથા બોલે છે. અને તે અતિચારની આઠ ગાથા બોલ્યા પછી સાધુની જેમ શ્રાવકે પણ દિવસ દરમિયાન પંચાચાર વિષયક જે આચારોનું સમ્યફ પાલન ન કર્યું હોય તે આ આઠ ગાથાઓ બોલ્યા પછી પંચાચારના સ્મરણના બળથી તેમાં લાગેલા અતિચારોનું ચિંતવન કરવું જોઈએ. તેના ચિંતવનમાં થોથા થવું જોઈએ નહીં=પ્રમાદી થવું જોઈએ નહીં.
આનાથી એ ફલિત થાય છે, જેમ સાધુ મોક્ષના અર્થી છે તેથી ચારિત્ર શુદ્ધિની અપેક્ષા રાખે છે માટે “સયણાસણ'ની ગાથા બોલે છે. તેમ શ્રાવક પણ મોક્ષના અત્યંત અર્થી છે છતાં સાધુની જેમ સંપૂર્ણ નિરવદ્ય આચારના પાલનરૂપ ચારિત્રાચાર પાળી શકે તેમ નથી. માટે ચારિત્રાચારની શક્તિના સંચય અર્થે સ્વભૂમિકાનુસાર અપ્રમાદભાવથી પંચાચારનું પાલન કરે છે અને દિવસ દરમિયાન તે પંચાચારના પાલનમાં પ્રમાદવશ જે કાંઈ સ્કૂલના થઈ હોય તે સર્વને આઠ ગાથાઓના ચિંતવનના બળથી સ્મરણ કરે; કેમ કે આઠ ગાથાઓ દ્વારા શ્રાવકને પાંચે આચારોની ઉપસ્થિતિ થાય છે અને તેની ઉપસ્થિતિ કર્યા પછી તે આચારોમાં કયા ઉચિત આચારો પોતે સેવ્યા નથી અથવા તો તે ઉચિત આચારો સેવ્યા હોવા છતાં પ્રમાદને વશ તેમાં સ્કૂલના કરી હોય તેનું સ્મરણ કરીને કાઉસ્સગ્ગ પારે. સાધુની જેમ શ્રાવક પણ ગુરુસાક્ષીએ અતિચારો આલોવવા અર્થે અતિચારોનું સ્મરણ કરે છે. અને ત્યાર પછી સાધુ કે શ્રાવક પોતાના દ્વારા કરાયેલા કાયોત્સર્ગથી થયેલા હર્ષની અભિવ્યક્તિરૂપે “ચતુર્વિશતિસ્તવ' દ્વારા તીર્થંકરનાં નામનું કીર્તન કરે છે; કેમકે પોતે કાયોત્સર્ગ દ્વારા અતિચારોનું ચિંતવન કરીને,
